БАЙГАЛЬ ОРЧНЫГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÕÓÓËÜ ÁÀÉÃÀËÜ ÎÐ×ÍÛà ÕÀÌÃÀÀËÀÕ ÒÓÕÀÉ 1995 îíû 3 äóãààð ñàðûí 30-íû ºäºð

Óëààíáààòàð õîò

ÍÝÃįÃÝÝÐ Á¯ËÝà ÍÈÉÒËÝà ¯ÍÄÝÑËÝË 1 ä¿ãýýð ç¿éë. Õóóëèéí çîðèëò Ýíý õóóëèéí çîðèëò íü õ¿íèé ýð¿¿ë, àþóëã¿é îð÷èíä àìüäðàõ ýðõèéã õàíãàõ, íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéã áàéãàëü îð÷íû òýíöýëòýé óÿëäóóëàõ, ºíºº áîëîí èðýýä¿éí ¿åèéíõíèé àøèã ñîíèðõëûí ¿¿äíýýñ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, ò¿¿íèé áàÿëãèéã çîõèñòîé àøèãëàõ, æàì ¸ñíû áîëîìæòîéã íü íºõºí ñýðãýýõòýé õîëáîãäîæ òºð, èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí õîîðîíä ¿¿ñýõ õàðèëöààã çîõèöóóëàõàä îðøèíî.

2 äóãààð ç¿éë. Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæ 1. Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæ íü Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü, ýíý õóóëü áîëîí òýäãýýðòýé íèéö¿¿ëýí ãàðãàñàí õóóëü òîãòîîìæèéí áóñàä àêòààñ á¿ðäýíý.

2. Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýýíä ýíý õóóëüä çààñíààñ ººðººð çààñàí áîë îëîí óëñûí ãýðýýíèé çààëòûã äàãàæ ìºðäºíº. Ç äóãààð ç¿éë. òîìú¸î

Õóóëèàð õàìãààëàõ îáúåêò, ò¿¿íòýé õîëáîãäñîí íýð

1. Ýíý õóóëèàð áàéãàëèéí äîð äóðäñàí îáúåêòûã áàéãàëü îð÷èíä õîðòîé íºëººëæ áîëçîøã¿é ¿éë àæèëëàãààíààñ õàìãààëæ, áàéãàëü îð÷íû òýíöýë àëäàãäàõààñ ñýðãèéëíý: 1/ ãàçàð, ò¿¿íèé õºðñ; 2/ ãàçðûí õýâëèé, ò¿¿íèé áàÿëàã; Ç/ óñ; 4/ óðãàìàë; 5/ àìüòàí; 6/ àãààð.

2. Ýíý õóóëüä õýðýãëýñýí äàðààõü íýð òîìú¸îã äîð äóðäñàí óòãààð îéëãîíî: 1/ "áàéãàëü îð÷èí" ãýäýãò õ¿íèé àìüäðàë, ¿éë àæèëëàãààíä øóóä áîëîí øóóä áóñààð íºëººëäºã Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýðèéí ÷óëóóí ìàíäàë, óñàí ìàíäàë, øèì ìàíäàë, àãààð ìàíäëûí õàðèëöàí ø¿òýëöýýò õ¿ðýýëýë õàìààðíà; 2/ "óñ" ãýäýãò Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýð äýõ ìºðºí, ãîë, ãîðõè, áóëàã, øàíä, ðàøààí, ìºíõ öàñ, ìºñ, ìºñºí ãîë, áàéãàëèéí áîëîí õèéìýë íóóð, öººðºì çýðýã ãàçðûí ãàäàðãûí áîëîí ãàçðûí äîîðõè óñ õàìààðíà;

1

Ç/ "óðãàìàë" ãýäýãò Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýðò óðãàäàã áàéãàëèéí áîëîí òàðèìàë îé, ìîä, á¿õ òºðëèéí äýýä, äîîä óðãàìàë õàìààðíà; 4/ "àìüòàí" ãýäýãò Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýðò áàéíãà áóþó ò¿ð íóòàãøñàí õºõòºí, øóâóó, ìºëõºã÷, õî¸ð íóòàãòàí, çàãàñ, õàâ÷ õýëáýðòýí, øàâüæ, 纺ëºí áèåòýí, ýãýë áèåòýí õàìààðíà; 5/ "àãààð" ãýäýãò Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýðèéí õèéí á¿ðõýâ÷ õàìààðíà; 6/ "áàéãàëü îð÷èíä õîðòîé íºëººëºõ" ãýäýãò áàéãàëü îð÷èí, ò¿¿íèé áàÿëãèéã áîõèðäóóëàõ, ìóóòãàõ, ãýìòýýõ, ñ¿éòãýõ, ñºíººæ ìºõººõ ¿éëäýë / ýñ ¿éëäýõ¿é/ õàìààðíà.

7/ “áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ” ãýäýãò áàéãàëü îð÷íûã áîõèðäîõîîñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, áàéãàëèéí áàÿëãèéã æàì ¸ñîîðîî íºõºí ñýðãýõ áîëîìæèéã íü àëäàãäóóëàõã¿éãýýð, áàéãàëèéí äààöàä íü òîõèðóóëàí çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõ, òýäãýýðò õÿíàëò òàâèõ àæèëëàãàà õàìààðíà /Ýíý çààëòûã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/; 8/ ”áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ èðãýäèéí íºõºðëºë” ãýäýãò /öààøèä “íºõºðëºë” ãýõ/ èðãýä òóõàéí íóòàã äýâñãýðòýý áàéãàà áàéãàëèéí òîäîðõîé òºðëèéí áàÿëãèéã õàìãààëàõ, ãýðýýãýýð çîõèñòîé àøèãëàõ, ýçýìøèõ çîðèëãîîð Èðãýíèé õóóëèéí 481.1-ä çààñíû äàãóó çîõèîí áàéãóóëàãäàæ, ýíý õóóëüä çààñíààð ãýðýý áàéãóóëàí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà èðãýäèéí ñàéí äóðûí áàéãóóëëàãà õàìààðíà /Ýíý çààëòûã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/. Ç. Ýíý ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñàí îáúåêò, òýäãýýðèéí áàÿëãèéã ºì÷ëºõ, ýçýìøèõ, àøèãëàõòàé õîëáîãäñîí õàðèëöààã òóñãàé õóóëèàð çîõèöóóëíà.

4 ä¿ãýýð ç¿éë. Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààðõè èðãýíèé ýðõ, ¿¿ðýã 1. Èðãýí áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààð äàðààõü ýðõèéã ýäýëíý: 1/ ãýì áóðóóòàé ýòãýýä áàéãàëü îð÷èíä õîðòîé íºëººëñíººñ ýð¿¿ë ìýíä, ýä õºðºíãºí人 ó÷èðñàí õîõèðëûã ò¿¿ãýýð íºõºí òºë¿¿ëýõýýð íýõýìæëýõ; 2/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéí çºð÷èëòýé òýìöýõ áîëîí áàéãàëü îð÷èíä õîðòîé íºëººëñºí ýòãýýäýä õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýõèéã øààðäàõ; Ç/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ îëîí íèéòèéí áàéãóóëëàãà áàéãóóëàõ, õºðºíãèéí ñàí ¿¿ñãýõ íóòãèéí èðãýä ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð íýãäýæ áàéãàëèéí áàÿëãèéã àð÷ëàí õàìãààëàõ, íºõºí ñýðãýýõ, ò¿¿íèé àøèã øèìèéã õ¿ðòýõ /Ýíý çààëòàä 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/; 4/ õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãààñ áàéãàëü îð÷íû òóõàé ¿íýí, çºâ ìýäýýëýë àâàõ; 5/ áàéãàëü îð÷èíä õîðòîé íºëººëºõ àëèâàà ¿éë àæèëëàãààã õÿçãààðëàõ, òàñëàí çîãñîîõ øèéäâýð ãàðãàõûã áîëîí áàéãàëü îð÷èíä õîðòîé íºëººëæ áîëçîøã¿é àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûã øèíýýð áàéãóóëàõ çºâøººðºë îëãîõã¿é áàéõûã õîëáîãäîõ ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãààñ øààðäàõ;

2

6/ ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð çîõèîí áàéãóóëàëòàä îðæ, ýíý õóóëèéí 3 äóãààð ç¿éëèéí 2 äàõü õýñãèéí 8 äàõü çààëòàä çààñàí íºõºðëºë áàéãóóëàõ çàìààð îðøèí ñóóãàà íóòãèéíõàà áàéãàëèéí òîäîðõîé òºðëèéí áàÿëãèéã õàìãààëàõ, õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó ãýðýýãýýð àøèãëàõ, ýçýìøèõ /Ýíý çààëòûã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

2. Èðãýí áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààð äàðààõü ¿¿ðýã õ¿ëýýíý: 1/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéã ñàõèí áèåë¿¿ëýõ; 2/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ ¿íäýñíèé óëàìæëàë, çàí çàíøèë ýçýìøèæ õýðýãëýõ, ¿ð õ¿¿õýääýý ýêîëîãèéí õ¿ì¿¿æèë îëãîõ; Ç/ áàéãàëü îð÷èíä õîðòîé íºëººëºõººñ ñýðãèéëýõ, ººðèéí áóðóóãààñ ó÷ðóóëñàí õîðòîé íºëººëºë, ò¿¿íèé õîõèðëûã àðèëãàõ áóþó íºõºí òºëºõ.

4/ áàéãàëèéí áàÿëãèéã õóóëü áóñààð àøèãëàñàí, ãýìòýýñýí, õºíººæ ñ¿éòãýñýí ¿éëäëèéã îëæ ìýäñýí èðãýí òýð òóõàéãàà òóõàéí îðîí íóòãèéí Çàñàã äàðãà, óëñûí áàéöààã÷, áàéãàëü õàìãààëàã÷èä íýí äàðóé ìýäýãäýõ /Ýíý çààëòûã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

5 äóãààð ç¿éë. Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààðõè òºðèéí ÷èã ¿¿ðýã, çàð÷èì 1. Òºð íü õ¿íèé ýð¿¿ë, àþóëã¿é îð÷èíä àìüäðàõ ýðõèéã õàíãàõ çîðèëãîîð áàéãàëü îð÷èíä õîðòîé íºëººëºõººñ áîëîí áàéãàëü îð÷íû òýíöýë àëäàãäàõààñ ñýðãèéëýí õàìãààëàõ ÷èã ¿¿ðãèéã õýðýãæ¿¿ëíý.

2. Òºð íü áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ ÷èã ¿¿ðãýý õýðýãæ¿¿ëýõäýý äàðààõü çàð÷èì áàðèìòàëíà: 1/ õ¿íèé àìüäðàõ, õºäºëìºðëºõ, àìðàõ áàéãàëü îð÷íû òààëàìæòàé íºõöºë á¿ðä¿¿ëýõ ; 2/ ýêîëîãèéí áàðèìæààòàé ýäèéí çàñãèéã õºãæ¿¿ëæ áàéãàëü îð÷íû òýíöëèéã õàíãàõ; Ç/ áàéãàëèéí áàÿëãèéã øèíæëýõ óõààíû ¿íäýñëýëòýé çîõèñòîé àøèãëàõ íºõöºëèéã õàíãàõ; 4/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, áàéãàëèéí áàÿëãèéã àøèãëàõ øèéäâýð, ¿éë àæèëëàãàà èë òîä áàéõ.

6 äóãààð ç¿éë. Áàéãàëèéí áàÿëãèéã ºì÷ëºõ 1. Ãàçàð, ò¿¿íèé õýâëèé, îé, óñ, àìüòàí, óðãàìàë áîëîí áàéãàëèéí áóñàä áàÿëàã ãàãöõ¿¿ àðä ò¿ìíèé ìýäýë, òºðèéí õàìãààëàëòàä áàéõ áºãººä Ìîíãîë Óëñûí èðãýäýä ºì÷ë¿¿ëñíýýñ áóñàä ãàçàð, ò¿¿í÷ëýí ãàçðûí õýâëèé, ò¿¿íèé áàÿëàã, îé, óñíû íººö, àí àìüòàí òºðèéí ºì÷ ìºí.

3

2. Õóóëüä ººðººð çààãààã¿é áîë Ìîíãîë Óëñûí èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà, ãàäààäûí èðãýí, õóóëèéí ýòãýýä áàéãàëèéí áàÿëãèéã çîõèõ òºëáºð, õóðààìæèéã òºëæ, ãýðýý, òóñãàé çºâøººðºë áóþó ýðõèéí áè÷ãèéí äàãóó àøèãëàæ áîëíî.

3. Õóóëü, ãýðýýíä çààñàí æóðìûí äàãóó èðãýí ºì÷èéí áîëîí ýçýìøëèéí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà ýçýìøëèéí ãàçàð äýýðýý ººðèéí õºðºí㺺ð òàðüæ óðãóóëñàí óðãàìàë, îé ìîä, ºñãºæ ¿ðæ¿¿ëñýí àìüòàí áîëîí õóðûí óñûã õóðèìòëóóëàõ çàìààð áàéãóóëñàí óñàí ñàí, íóóð, öººðìèéã ºì÷èëæ áîëíî /Ýíý õýñãèéã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

4. Áàéãàëèéí áàÿëãèéã ýíý õóóëèéí 6 äóãààð ç¿éëèéí 3 äàõü õýñýãò çààñíû äàãóó áèé áîëãîñîí ýñýõ òàëààð ìýðãýæëèéí ýðäýì øèíæèëãýýíèé áàéãóóëëàãûí ä¿ãíýëò, îðîí íóòãèéí çàñàã çàõèðãààíû áîëîí áàéãàëü îð÷íû àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãûí òîäîðõîéëîëòûã ¿íäýñëýí òýäãýýðò ºì÷ë¿¿ëýõ àñóóäëûã õóóëèéí äàãóó øèéäâýðëýíý /Ýíý õýñãèéã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/. ÕΨÐÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà ÁÀÉÃÀËÜ ÎÐ×ÍÛ ¯ÍÝËÃÝÝ, ÌÝÄÝÝËËÈÉÍ ÑÀÍ, ÑÓÄÀËÃÀÀ, ØÈÍÆÈËÃÝÝ 7 äóãààð ç¿éë. Áàéãàëü îð÷íû ¿íýëãýý 1. Áàéãàëü îð÷íû óíàãàí òºðõèéã õàäãàëàõ, ò¿¿íèé òýíöýë àëäàãäàõààñ ñýðãèéëýõ àðãà õýìæýý áîëîâñðóóëæ õýðýãæ¿¿ëýõ, áàéãàëèéí áàÿëãèéí àøèãëàëòûã çîõèöóóëàõ çîðèëãîîð áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººöèéí ¿íýëãýý áîëîí áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí ¿íýëãýýã òóñ òóñ õèéíý.

2. Áàéãàëèéí áàÿëãèéã ¿éëäâýðëýëèéí çîðèóëàëòààð àøèãëàõûã õ¿ñ÷ áàéãàà èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà ýíý ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñàí ¿íýëãýýã ººðèéí çàðäëààð õèéëãýõ áóþó ¿íýëãýýã óðüä íü òîãòîîñîí áîë ò¿¿íèéã ã¿éöýòãýñíèé çàðäëûã òºëíº. Ç. Áàéãàëü îð÷íû ¿íýëãýýã ýíý ç¿éëèéí 4 äýõ õýñýãò çààñíû äàãóó ýðõ îëãîñîí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà õèéæ òóõàéí òºðëèéí áàéãàëèéí áàÿëãèéã õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà áàòàëíà.

4. Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàä áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººöèéí ¿íýëãýý õèéõ ýðõèéã òóõàéí òºðëèéí áàéãàëèéí áàÿëãèéã õàìãààëàõ, çîõèñòîé àøèãëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà, áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí íàðèéâ÷èëñàí ¿íýëãýý õèéõ ýðõèéã áàéãàëü îð÷íû àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà / öààøèä "òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà" ãýõ/ îëãîíî /Ýíý õýñýãò 1998 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/.

5. Äàðààõü øààðäëàãà õàíãàñàí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàä áàéãàëü îð÷íû ¿íýëãýý õèéõ ýðõ îëãîíî: 1/ ¿íýëãýýíèé áàãèéí á¿ðýëäýõ¿¿íèé ãóðàâíû íýãýýñ äîîøã¿é íü îðîí òîîíû ìýðãýæëèéí áîëîâñîí õ¿÷èí áàéõ /Ýíý çààëòûã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/;

4

2/ õýìæèëò, ñóäàëãààíû áàãàæ,õýðýãñýë, òîíîã òºõººðºìæòýé áàéõ; 3/ ìàãàäëàí èòãýìæëýãäñýí ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãààñ áàòëàãäñàí áàéãàëü îð÷íû ¿íýëãýý õèéõ àðãà ç¿éòýé áàéõ /Ýíý çààëòûã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/; 4/ ¿íýëãýý õèéõ àñóóäëààðõè ìýäýýëëèéí ñàíòàé áàéõ.

6. /Ýíý õýñãèéã 1998 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/ 8 äóãààð ç¿éë. Áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººöèéí ¿íýëãýý 1. Áàéãàëèéí òîäîðõîé òºðëèéí áàÿëãèéí õýìæýýã òîî, ÷àíàð áîëîí ìºíãºí ¿ç¿¿ëýëòýýð òîäîðõîéëñíûã áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººöèéí ¿íýëãýý ãýíý.

2. ¯íýëãýýãýýð áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººöèéí õýìæýý, òóõàéí áàÿëãèéã õàìãààëàõ, çîõèñòîé àøèãëàõ, æàì ¸ñíû áîëîìæòîéã íü íºõºí ñýðãýýõ àðãà õýìæýýã òîãòîîæ, áàéãàëü îð÷íû óëñûí íýãäñýí ìýäýýëëèéí ñàíä á¿ðòãýíý /Ýíý õýñýãò 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/. Ç. Áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººöèéí ìºíãºí ¿íýëãýýã ýêîëîãè, ýäèéí çàñãèéí à÷ õîëáîãäëûã õàðãàëçàí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà õîëáîãäîõ áóñàä áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí òîãòîîíî.

4. ͺºöèéí ìºíãºí ¿íýëãýýã òóõàéí áàÿëãèéí íººö àøèãëàñíû òºëáºð, õóðààìæ, áàéãàëüä ó÷ðóóëñàí õîðòîé íºëººëºë, øóóä õîõèðëûí íºõºí òºëáºðèéí õýìæýýã òîãòîîõ ¿íäýñ áîëãîíî.

9 ä¿ãýýð ç¿éë. Áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí ¿íýëãýý 1. /Ýíý õýñãèéã 1998 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/ 2. Áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí ¿íýëãýýòýé õîëáîãäñîí õàðèëöààã õóóëèàð çîõèöóóëíà /Ýíý õýñãèéã 1998 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/. Ç. ͺ뺺ëëèéí ¿íýëãýýíèé çàðäëûã çàõèàëàã÷ ýòãýýä ñàíõ¿¿æ¿¿ëíý.

4. ͺ뺺ëëèéí ¿íýëãýýãýýð òîãòîîãäñîí øààðäëàãûã òºñºë õýðýãæ¿¿ëýã÷ èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà áèåë¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé/Ýíý õýñýãò 1998 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/.

10 äóãààð ç¿éë. Áàéãàëü îð÷íû òºëºâ áàéäëûí õÿíàëò-øèíæèëãýý 1. Áàéãàëü îð÷íû òºëºâ áàéäëûí õÿíàëò-øèíæèëãýýíä áàéãàëü îð÷íû òºëºâ áàéäàë, ò¿¿íèé õóâüñàë ººð÷ëºëòºä áàéíãûí àæèãëàëò, õýìæèëò, ñóäàëãàà, øèíæèëãýý õèéæ ä¿ãíýëò ãàðãàõ, èëýðñýí ñºðºã ººð÷ëºëòèéã çîãñîîõ, àðèëãàõ àðãà õýìæýý áîëîâñðóóëàõ ¿éë àæèëëàãàà õàìààðíà.

5

2. Òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà ýíý ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñàí àæëûã õýðýãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð áàéãàëü îð÷íû òºëºâ áàéäëûí õÿíàëò-øèíæèëãýýíèé ñ¿ëæýý /öààøèä "õÿíàëò-øèíæèëãýýíèé ñ¿ëæýý" ãýõ/ -ã çîõèîí áàéãóóëæ àæèëëóóëíà. Ç. Õÿíàëò-øèíæèëãýýíèé ñ¿ëæýýãýýð äàðààõü àæëûã õýðýãæ¿¿ëíý: 1/ áàéãàëü îð÷èíä ãàðàõ ôèçèê, õèìè, áèîëîãèéí õóâüñàë ººð÷ëºëò, áîõèðäîëòûí ò¿âøèíä áàéíãûí àæèãëàëò, õýìæèëò, ñóäàëãàà õèéæ áàéãàëü îð÷íû òºëºâ áàéäëûí ººð÷ëºëòèéã òîãòîîõ, ¿íýëãýý ºãºõ; 2/ áàéãàëü îð÷èí, ò¿¿íèé áàÿëãèéí òàëààð õ¿í àì, ñîíèðõîã÷ àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûã ìýäýýëëýýð õàíãàõ; 3/ õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíä, áàéãàëü îð÷èíä ó÷ðóóëàõ õîðòîé íºëºº, áàéãàëèéí àþóë ãàìøãààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, õîð óðøãèéã àðèëãàõ àðãà õýìæýýíèé òºñºë áîëîâñðóóëàõ.

11 ä¿ãýýð ç¿éë. Áàéãàëü îð÷íû ñóäàëãàà, øèíæèëãýý, ò¿¿íèé ñàíõ¿¿æèëò 1. Óëñûí áîëîí á¿ñ íóòãèéí õºãæëèéí áàðèìæààã òîäîðõîéëîõ, íýí õîâîðäñîí àìüòàí, óðãàìëûã íºõºí ñýðãýýõ, ºñãºí ¿ðæ¿¿ëýõ, õºðñ, óñ, àãààðûã õàìãààëàõ áîëîí õ¿í àìûí ýð¿¿ë, àþóëã¿é îð÷èíä àìüäðàõ òàëààðõè ñóäàëãàà, øèíæèëãýýíèé àæëûã óëñûí áîëîí îðîí íóòãèéí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëíý /Ýíý õýñýãò 2003 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 2-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/.

2. Òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà, çîõèõ øàòíû Çàñàã äàðãà íü ýðäýì øèíæèëãýýíèé áîëîí õîëáîãäîõ ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãàä áàéãàëü îð÷íû ñóäàëãàà, øèíæèëãýýíèé àæèë õèéõ, òºñºë áîëîâñðóóëàõ çàõèàëãà ºã÷ çîõèõ òºñâèéí õºðºí㺺ð ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõýýñ ãàäíà ñîíèðõîã÷ èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàä ººðèéí õºðºí㺺ð ñóäàëãàà,øèíæèëãýý õèéõýä íü äýìæëýã ¿ç¿¿ëíý /Ýíý õýñýãò 2006 îíû 6 äóãààð ñàðûí 29-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/.

12 äóãààð ç¿éë. Áàéãàëü îð÷íû ìýäýýëëèéí ñàí 1. Áàéãàëü îð÷íû ìýäýýëëèéí óëñûí íýãäñýí ñàí / öààøèä "ìýäýýëëèéí ñàí" ãýõ/ íü: 1/ ñóìûí ìýäýýëëèéí ñàí; 2/ àéìàã, íèéñëýëèéí ìýäýýëëèéí ñàí; 3/ óëñûí ìýäýýëëèéí òºâ ñàíãààñ á¿ðäýíý.

2. Óëñûí ìýäýýëëèéí òºâ ñàí íü òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà áîëîí ñóäàëãàà, øèíæèëãýýíèé áàéãóóëëàãûí ã¿éöýòãýñýí ãàçàð, ãàçðûí õýâëèé, òýäãýýðèéí áàÿëàã, îé, óñ, àìüòàí, óðãàìàë, àãààðò õèéñýí àæèãëàëò, õýìæèëò, ñóäàëãàà, øèíæèëãýýíèé àæëûí òàéëàí, ìýäýý, íºëººëëèéí ¿íýëãýý áîëîí àéìàã, íèéñëýëèéí ìýäýýëëèéí ñàíãèéí ìýäýý, áàðèìòààñ á¿ðäýíý. Ç. Ñóì, àéìàã, íèéñëýëèéí ìýäýýëëèéí ñàí òóõàéí íóòàã äýâñãýðò ã¿éöýòãýñýí ýíý ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñàí àæëûí òàéëàí, ìýäýý, áàðèìòààñ á¿ðäýíý.

6

4. Ñóì, àéìàã, íèéñëýëèéí ìýäýýëëèéí ñàíã òóõàéí øàòíû Çàñàã äàðãà, óëñûí ìýäýýëëèéí òºâ ñàíã òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà òóñ òóñ ýðõýëíý.

5. Óëñûí ìýäýýëëèéí òºâ ñàíã á¿ðä¿¿ëýõ æóðìûã Çàñãèéí ãàçàð òîãòîîíî.

6. Èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà íü óëñûí áîëîí îðîí íóòãèéí òºñâèéí õºðºí㺺ð ã¿éöýòãýñýí ñóäàëãàà, øèíæèëãýýíèé àæëûí òàéëàí, ìýäýý, áàðèìòûã ìýäýýëëèéí çîõèõ ñàíä ¿íý òºëáºðã¿é øèëæ¿¿ëíý /Ýíý õýñýãò 2003 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 2-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/.

7. Èðãýí, òºðèéí ºì÷èéí áóñ àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí ººðèéí õºðºí㺺ð ã¿éöýòãýñýí ñóäàëãàà, øèíæèëãýýíèé òàéëàí, çóðàã òºñºë, áóñàä ìýäýýëëèéã òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà áîëîí çîõèõ øàòíû Çàñàã äàðãà õóäàëäàí àâ÷ áîëíî.

8. Ìýäýýëëèéí ñàíãèéí òàéëàíã ñóìûí Çàñàã äàðãà æèë á¿ðèéí 11 ä¿ãýýð ñàðûí 15-íû ºäðººð òàñàëáàð áîëãîí 12 äóãààð ñàðûí Î1-íèé äîòîð àéìàã, íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãàä, àéìàã, íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãà 12 äóãààð ñàðûí Ç1-íèé äîòîð òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàä, òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà íü óëñûí íýãäñýí òàéëàíã äàðàà îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí Ç1-íèé äîòîð Çàñãèéí ãàçàðò òóñ òóñ èð¿¿ëíý.

9. Çàñãèéí ãàçàð áàéãàëü îð÷íû òºëºâ áàéäëûí òàëààðõè òàéëàíã õî¸ð æèë òóòàìä 1 óäàà Óëñûí Èõ Õóðëûí õàâðûí ÷óóëãàíä ºðãºí ìýä¿¿ëýõ áºãººä ò¿¿íä äàðààõü àñóóäëûã òóñãàíà /Ýíý õýñýãò 2005 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 06-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò, ººð÷ëºëò îðñîí/: 1/ áàéãàëèéí áàÿëãèéã õàìãààëàõ, íºõºí ñýðãýýõýä çîðèóëñàí óëñûí òºñâèéí áà òºñâèéí áóñ õºðºíãèéí çàðöóóëàëò; 2/ áàéãàëü îð÷íû òºëºâ áàéäëûí áîëîí áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººöèéí õóâüñàë ººð÷ëºëò; 3/ áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººöèéí àøèãëàëò, íºõºí ñýðãýýëò; 4/ îð÷íû áîõèðäëûí ýõ ¿¿ñâýð, ò¿âøèí, ò¿¿íèéã áóóðóóëàõ òàëààð àâñàí àðãà õýìæýý, ¿ð ä¿í. ÃÓÐÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà ÁÀÉÃÀËÜ ÎÐ×ÍÛà ÕÀÌÃÀÀËÀÕ ÒÀËÀÀÐÕÈ ÒªÐÈÉÍ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÛÍ Á¯ÐÝÍ ÝÐÕ 1Ç äóãààð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí á¿ðýí ýðõ Óëñûí Èõ Õóðàë áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààð äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý: 1/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, ò¿¿íèé áàÿëãèéã çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõ òºðèéí áîäëîãûã òîäîðõîéëîõ; 2/ Çàñãèéí ãàçðûí ºðãºí ìýä¿¿ëñíýýð áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, ýêîëîãèéí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ ¿íäýñíèé õºòºëáºð áàòëàõ;

7

Ç/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéã áàòëàõ òýäãýýðèéí áèåëýëòýä õÿíàëò òàâèõ; 4/ áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººöèéã àøèãëàñíû áîëîí îð÷íûã áîõèðäóóëñíû òºëáºð, õóðààìæèéí äýýä, äîîä õýìæýýã òîãòîîõ; 5/ óñòàõ àþóëä îðñîí àìüòàí, óðãàìëûí æàãñààëòûã áàòëàõ, ººð÷ëºõ, áàéãàëèéí çàðèì îáúåêòûã óëñûí òóñãàé õàìãààëàëòàä àâàõ; 6/ õóóëüä çààñàí áóñàä á¿ðýí ýðõ.

14 ä¿ãýýð ç¿éë. Çàñãèéí ãàçðûí á¿ðýí ýðõ Çàñãèéí ãàçàð áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààð õýðýãæ¿¿ëíý:

äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã

1/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, ýêîëîãèéí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ ¿íäýñíèé õºòºëáºðèéã áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ; 2/ áàéãàëèéí áàÿëãèéã àøèãëàõ, èìïîðòëîõ, ýêñïîðòëîõ õýìæýýã õóóëüä çààñàí ¿íäýñëýëýýð õÿçãààðëàõ áóþó òîäîðõîé õóãàöààãààð õîðèãëîõ /Ýíý çààëòàä 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/; Ç/ èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí õ¿í àìûí ýð¿¿ë ìýíä,áàéãàëü îð÷èíä õîðòîé íºëººëºë á¿õèé ¿éëäâýðëýëèéí áîëîí áóñàä ¿éë àæèëëàãààã òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà áîëîí àéìàã, íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãûí ñàíàëûã õàðãàëçàí ºì÷èéíõ íü õýëáýðèéã ¿ë õàðãàëçàí çîãñîîõ; 4/ àìüòàí, óðãàìàë, ò¿¿í÷ëýí áàéãàëèéí ãàðàëòàé ò¿¿õèé ýä ýêñïîðòëîõ, èìïîðòëîõîä õèë, ãààëü, õîðèî öýýðèéí õÿíàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ; 5/ áàéãàëü õàìãààëàõ ñàí áàéãóóëàõ, çàðöóóëàõ æóðàì òîãòîîõ /Ýíý çààëòûã 2006 îíû 6 äóãààð ñàðûí 29-íèé ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/; 6/

èðãýäýä

ýêîëîãèéí

áîëîâñðîë,

õ¿ì¿¿æèë

îëãîõ

àæëûã

çîõèîí

áàéãóóëàõ; 7/ õóóëüä çààñàí áóñàä á¿ðýí ýðõ.

15 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãûí á¿ðýí ýðõ 1. Áàéãàëü îð÷íû àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààð äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý: 1/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, ò¿¿íèé áàÿëãèéã çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõ, áàéãàëü îð÷íû òýíöëèéã õàíãàõ òºðèéí áîäëîãî, õóóëü òîãòîîìæèéã õýðýãæ¿¿ëýõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ;

8

2/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òîäîðõîé àñóóäëààð òºðèéí çàõèðãààíû áóñàä òºâ áàéãóóëëàãà, àéìàã, íèéñëýëèéí õýìæýýíä ìºðäºõ øèéäâýð, ä¿ðýì, æóðàì áàòëàæ áèåëýëòèéã õàíãóóëàõ; 3/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, ò¿¿íèé áàÿëãèéã çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõ òàëààð ñàëáàð äóíäûí áîëîí á¿ñ íóòàã õîîðîíäûí çîõèöóóëàëò õèéõ, áàéãàëü îð÷íû ÷àäàâõèéí õýì õýìæýý, ñòàíäàðòûã áîëîâñðóóëæ, ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãààð áàòëóóëàõ áóþó òºðèéí çàõèðãààíû õîëáîãäîõ òºâ áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí áàòàëæ, áèåëýëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ; 4/ õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó æèë á¿ð àøèãëàæ áîëîõ îé, óðãàìàë, àìüòíû òîî õýìæýýã òîäîðõîéëæ, ýêîëîãèéí øààðäëàãà, íººöèéã õàðãàëçàí òóõàéí á¿ñ íóòàãò áàéãàëèéí çàðèì òºðëèéí áàÿëãèéí àøèãëàëòûã õÿçãààðëàõ áóþó òîäîðõîé õóãàöààãààð õîðèãëîõ /Ýíý çààëòàä 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/; 5/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààð óëñûí çàõèàëãà ºã÷ ñóäàëãàà, øèíæèëãýý, çóðàã òºñëèéí àæèë ã¿éöýòã¿¿ëýõ, ººðèéí õàðüÿà ñóäàëãàà, øèíæèëãýý, çóðàã òºñëèéí áîëîí ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààã óäèðäàõ; 6/ áàéãàëü îð÷íû òóõàé ìýäýýëëýýð èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûã õàíãàõ áèîëîãèéí áîëîí ãåíåòèêèéí íººöèéã òîãòâîðòîé àøèãëàõàä ÷èãëýãäñýí óëàìæëàëò ìýäëýã, øèíý ñàíàà, àìüäðàëûí òóðøëàãûã õýðýãëýñíýýð ãàðàõ ¿ð àøãèéã òýãø, øóäàðãààð àøèãëàõ ÿâäëûã äýìæèõ; 7/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, ò¿¿íèé áàÿëãèéã çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõ òàëààð òºðèéí çàõèðãààíû áîëîí íóòãèéí ººðºº óäèðäàõ áàéãóóëëàãàä àðãà÷èëñàí òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ; 8/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ àñóóäëààð ãàäààä óëñ, îëîí óëñûí áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí àæèëëàõ; 9/ /Ýíý çààëòûã 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 10-íû õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/ 10/ /Ýíý çààëòûã 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 10-íû õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/ 11/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, áàéãàëèéí áàÿëãèéã íºõºí ñýðãýýõ, ýêîëîãèéí áîëîâñðîë, õ¿ì¿¿æèë îëãîõ àæèëä ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ /Ýíý çààëòûã 2006 îíû 6 äóãààð ñàðûí 29-íèé ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

12 / èäýâõòýí áàéãàëü õàìãààëàã÷ àæèëëóóëàõ, àæëûí ¿ð ä¿íãýýð óðàìøóóëàõ æóðàì áîëîâñðóóëàí áàòëàõ /Ýíý çààëòûã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí áà 2006 îíû 6 äóãààð ñàðûí 29-íèé ºäðèéí õóóëèàð äóãààðûã íü ººð÷èëñºí/; 13/ õóóëüä çààñàí áóñàä á¿ðýí ýðõ.

9

2. Òºðèéí çàõèðãààíû áóñàä òºâ áàéãóóëëàãà áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààð äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý: 1/ ñàëáàðûíõàà õºãæëèéí ÷èã áàðèìòëàëä áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, áàéãàëèéí áàÿëãèéã çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõ àðãà õýìæýýã òóõàéëàí òóñãàæ õýðýãæ¿¿ëýõ; 2/ ñàëáàðòàà áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéí áèåëýëòèéã çîõèîí áàéãóóëæ ¿ð ä¿íã æèë á¿ð Çàñãèéí ãàçàðò òàéëàãíàõ.

16 äóãààð ç¿éë. Àéìàã, íèéñëýëèéí èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðëûí áîëîí Çàñàã äàðãûí á¿ðýí ýðõ 1. Àéìàã, íèéñëýëèéí èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðàë áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààð äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý: 1/ íóòàã äýâñãýðòýý áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, ò¿¿íèé áàÿëãèéã çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõ àðãà õýìæýý, òºñºâ áàòàëæ, áèåëýëòýä õÿíàëò òàâèõ; 2/ íóòàã äýâñãýðòýý òóõàéí æèëä àøèãëàõ áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººöèéí äýýä õýìæýýã ýíý õóóëüä çààñàí ¿íäýñëýë, æóðìûí äàãóó òîãòîîõ; 3/ áàéãàëü îð÷íû óëñûí òóñãàé õàìãààëàëòàä îðîîã¿é îáúåêòûã îðîí íóòãèéí õàìãààëàëòàä àâàõ øèéäâýð ãàðãàæ, ò¿¿íèé õèëèéí çààã, õàìãààëàëòûí äýãëýì òîãòîîæ, áèåëýëòýä íü õÿíàëò òàâèõ; 4/ õîò, òîñãîí, áóñàä ñóóðèí áîëîí àìðàëò, ñóâèëëûí ãàçàð, ãîë, ìºðíèé ýõ, íóóð, ðàøààí, áóëàã, øàíä, óñò öýãèéí îð÷èíã õàìãààëàõ, ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãûã õàíãàõ òóñãàé á¿ñèéí çààãèéã òîãòîîõ; 5/ áàéãàëü îð÷íû òºëºâ áàéäàë, ìýäýýëëèéí ñàíãèéí òóõàé Çàñàã äàðãûí ìýäýýëýë, òàéëàíã õýëýëöýõ.

2. Àéìàã, íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãà áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààð äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý: 1/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæ, Çàñãèéí ãàçðûí øèéäâýðèéí áèåëýëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ; 2/ íóòàã äýâñãýðòýý áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, ò¿¿íèé áàÿëãèéã çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõ àðãà õýìæýý áîëîâñðóóëæ, èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðàëä ºðãºí ìýä¿¿ëýõ, ãàðñàí øèéäâýðèéí áèåëýëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ; Ç/ áàéãàëü îð÷íû ìýäýýëëèéí ñàíãèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàä õóãàöààíä íü èð¿¿ëýõ;

ìýäýý,

áàðèìòûã

òºðèéí

4/ íóòàã äýâñãýðèéíõýý àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, ò¿¿íèé áàÿëãèéã àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõ ¿éë àæèëëàãààíä õàðüÿàëàë õàðãàëçàõã¿éãýýð õÿíàëò òàâüæ, èëýðñýí çºð÷ëèéã àðèëãóóëàõ àðãà õýìæýý àâàõ, øààðäëàãàòàé áîë òóõàéí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí áàéãàëü îð÷èíä õîðòîé

10

íºëººëæ áóé ¿éë àæèëëàãààã ººðºº ò¿äãýëç¿¿ëýí çîãñîîõ áóþó óã àñóóäëûã ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãàä òàâüæ øèéäâýðë¿¿ëýõ; 5/ íóòàã äýâñãýðòýý àæèëëàõ áàéãàëü îð÷íû óëñûí àõëàõ áîëîí óëñûí áàéöààã÷èéã ýíý õóóëüä çààñíû äàãóó ÿëãàõ òýìäýã, ä¿ðýìò õóâöàñ, áèå õàìãààëàõ çýâñýã, òåõíèê õýðýãñýë, óíàëãààð õàíãàõ /Ýíý çààëòàä 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò, ººð÷ëºëò îðñîí/; 6/ àéìàã, íèéñëýëèéí áàéãàëü îð÷íû àëáàíû äàðãûã áàéãàëü õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàòàé çºâøèëöºæ òîìèëîõ, ÷ºëººëºõ /Ýíý çààëòûã 2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

3. Àéìàã, íèéñëýëèéí áàéãàëü îð÷íû àëáàíû äàðãûã áàéãàëü îð÷íû ìýðãýæèëòýé, òóõàéí ñàëáàðò 3-ààñ äîîøã¿é æèë àæèëëàæ áàéãàà òºðèéí àëáàí õààã÷äààñ Òºðèéí àëáàíû òóõàé õóóëèéí 17.1-ä çààñíû äàãóó ñîíãîí øàëãàðóóëæ òîìèëíî /Ýíý õýñãèéã 2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

17 äóãààð ç¿éë. Ñóì, ä¿¿ðãèéí èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðëûí áîëîí Çàñàã äàðãûí á¿ðýí ýðõ 1. Ñóì, ä¿¿ðãèéí èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðàë áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààð äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý: 1/ íóòàã äýâñãýðòýý áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, ò¿¿íèé áàÿëãèéã çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõ àðãà õýìæýý, òºñºâ áàòàëæ, áèåëýëòýä õÿíàëò òàâèõ; 2/ íóòàã äýâñãýðòýý òóõàéí æèëä àøèãëàõ áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººöèéí õýìæýýã õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí ¿íäýñëýë, æóðìûí äàãóó òîãòîîõ; 4/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààð Çàñàã äàðãûí àæëûí òàéëàí õýëýëöýõ.

5/ íóòàã äýâñãýðèéíõýý áàéãàëèéí òîäîðõîé òºðëèéí áàÿëãèéí õàìãààëàëò, àøèãëàëò, ýçýìøèëòèéã ýíý õóóëèéí 3 äóãààð ç¿éëèéí 2 äàõü õýñãèéí 8 äàõü çààëòàä çààñàí íºõºðëºëä õàðèóöóóëàõ àñóóäëûã áàã, õîðîîíû èðãýäèéí Íèéòèéí Õóðëûí ñàíàëûã ¿íäýñëýí øèéäâýðëýõ /Ýíý çààëòûã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

2. Ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààð äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý: 1/ íóòàã äýâñãýðòýý áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæ, èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðàë, äýýä øàòíû áàéãóóëëàãûí øèéäâýðèéí áèåëýëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ; 2/ èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàä áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººö àøèãëàõ ýðõèéí áè÷ãèéã õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó îëãîõ;

11

3/ èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí áàéãàëèéí áàÿëãèéí àøèãëàëòàä õÿíàëò òàâüæ, òýäíèé óðãóóëñàí îé, óðãàìàë, ºñãºí ¿ðæ¿¿ëñýí àìüòàí, ñýðãýýí ñàéæðóóëñàí, çàñàæ òîõèæóóëñàí ãàçàð, óñò öýãèéã õ¿ëýýí àâàõ; 4/ íóòàã äýâñãýðèéíõýý àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, ò¿¿íèé áàÿëãèéã çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõ ¿éë àæèëëàãààíä õàðüÿàëàë õàðãàëçàõã¿éãýýð õÿíàëò òàâüæ, èëýðñýí çºð÷ëèéã àðèëãóóëàõ àðãà õýìæýý àâàõ, øààðäëàãàòàé áîë òóõàéí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí áàéãàëü îð÷èíä õîðòîé íºëººëæ áóé ¿éë àæèëëàãààã ººðºº ò¿äãýëç¿¿ëýí çîãñîîõ áóþó óã àñóóäëûã ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãàä òàâüæ øèéäâýðë¿¿ëýõ; 5/ áàéãàëü õàìãààëàã÷èéí àæëûã óäèðäàí ÷èãë¿¿ëýõ, àëáàí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõýä íü øààðäàãäàõ ÿëãàõ òýìäýã, ä¿ðýìò õóâöàñ, áèå õàìãààëàõ çýâñýã, òåõíèê õýðýãñýë, óíàëãààð îðîí íóòãèéí òºñºâòºº òóñãàí õàíãàõ, øààðäëàãàòàé áóñàä òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ /Ýíý çààëòàä 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/; 6/ àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí õîã õàÿãäëûí öýã òîãòîîõ, áîõèðäëûã áàãàñãàõ àðãà õýìæýý àâàõ.

7/ ýíý õóóëèéí 17 äóãààð ç¿éëèéí 1 äýõ õýñãèéí 5 äàõü çààëòàä çààñàí øèéäâýðèéã ¿íäýñëýí èðãýäèéí íºõºðëºëä õàðèóöóóëàõ áàéãàëèéí òîäîðõîé òºðëèéí áàÿëãààñ íü çîõèõ áîëçîë, õóãàöààòàéãààð õóóëü, æóðìûí äàãóó õàìãààëóóëàõ, àøèãëóóëàõ, ýçýìø¿¿ëýõ ãýðýý áàéãóóëæ, áèåëýëòýä íü õÿíàëò òàâèõ /Ýíý çààëòûã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

18 äóãààð ç¿éë. Áàã, õîðîîíû èðãýäèéí Íèéòèéí Õóðàë áîëîí Çàñàã äàðãûí á¿ðýí ýðõ 1. Áàã, õîðîîíû èðãýäèéí Íèéòèéí Õóðàë áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààð äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý: 1/ áóñäûí ýçýìøèë, àøèãëàëòàä îëãîîã¿é õàäëàí, áýë÷ýýð, óñò öýãèéã õàìãààëàõ, àøèãëàõ õóâààðü ãàðãàæ çîõèöóóëàõ; 2/ íèéòèéí àøèãëàëòûí áàéãàëèéí áàÿëãèéí õàìãààëàëò, àøèãëàëòàä õÿíàëò òàâèõ; 3/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààðõè Çàñàã äàðãûí àæëûí òàéëàí ñîíñîõ.

2. Áàã, õîðîîíû Çàñàã äàðãà áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààð äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý: 1/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààðõè õóóëü òîãòîîìæ, èðãýäèéí Íèéòèéí Õóðàë áîëîí äýýä øàòíû áàéãóóëëàãûí øèéäâýðèéí õýðýãæèëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ; 2/ íóòàã äýâñãýðòýý áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ àæëûã óäèðäàí ÷èãë¿¿ëæ îð÷íû áîõèðäîë, õîã õàÿãäëûã öýâýðëýõ æèë á¿ðèéí àæèëä èðãýäèéã òàòàí îðîëöóóëàõ;

12

Ç/ õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí òîõèîëäîëä àøèãëàõ ýðõèéí áè÷èã îëãîõ;

áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººö

4/ íóòàã äýâñãýðòýý îð÷íû ýð¿¿ë àõóé, àðèóí õàíãóóëàõ, íèéòèéí õîã õàÿãäëûí öýã òîãòîîõ.

öýâðèéí øààðäëàãûã

ĪЪÂįÃÝÝÐ Á¯ËÝà ÁÀÉÃÀËÜ ÎÐ×ÍÛà ÕÀÌÃÀÀËÀÕ, ÁÀÉÃÀËÈÉÍ ÁÀßËÃÈÉà ÀØÈÃËÀÕ, ÍªÕªÍ ÑÝÐÃÝÝÕ ÍÈÉÒËÝà ÀÐÃÀ ÕÝÌÆÝÝ 19 ä¿ãýýð ç¿éë. Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ íèéòëýã àðãà õýëáýð 1. Ìîíãîë Óëñ ñàíõ¿¿ãèéí áàòàëãàà á¿õèé "Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, ýêîëîãèéí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ ¿íäýñíèé õºòºëáºð"- òýé áàéíà.

2. Òºð, ò¿¿íèé áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòàí äàðààõü íèéòëýã àðãà õýëáýðýýð áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëíà: 1/ íýí õîâîð àìüòíûã àãíàõ, áàðèõ, óðãàìëûã áýëòãýæ àøèãëàõûã õîðèãëîõ; 2/ íýí õîâîð, õîâîð àìüòàí, óðãàìëûã Ìîíãîë Óëñûí óëààí íîìîíä á¿ðòãýæ õàìãààëàõ; 3/ áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëýõ õîðòîé àþóëòàé íºëººëëèéí õýì õýìæýý, ñòàíäàðò òîãòîîæ ìºðä¿¿ëýõ /Ýíý çààëòàä 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/; 4/ õ¿í àìä ýêîëîãèéí áîëîâñðîë, õ¿ì¿¿æèë îëãîõ, ¿íäýñíèé ºâ óëàìæëàëûã ýçýìø¿¿ëýõ; 5/ õîðã¿é, àþóëã¿é, áîõèðäîëã¿é, õàÿãäàëã¿é òåõíîëîãè íýâòð¿¿ëýí àøèãëàõûã óðàìøóóëàõ /Ýíý çààëòàä 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/; 6/ õîò, òîñãîí, áóñàä ñóóðèí ãàçðûí îð÷èíä áîëîí ãîë, ìºðºí, íóóð, ðàøààí, áóëàã, øàíäûí ýõ, óíäàðãûí îð÷íûã õàìãààëàõ, ýð¿¿ë àõóéí á¿ñ òîãòîîõ.

7/ íºõºðëºëä ãýðýýíèé äàãóó áàéãàëèéí òîäîðõîé òºðëèéí áàÿëãèéí õàìãààëàëò, àøèãëàëò, ýçýìøèëòèéã õàðèóöóóëàõ /Ýíý çààëòûã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

20 äóãààð ç¿éë. Áàéãàëü îð÷íû ÷àäàâõèéí õýì õýìæýý 1. Õ¿í àìûí ýð¿¿ë, àþóëã¿é îð÷èíä àìüäðàõ íºõöºëèéã õàíãàõ, áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ çîðèëãîîð áàéãàëü îð÷èíä ãàðãàõ õîðòîé, àþóëòàé áîäèñûí àãóóëàìæ, ¿ç¿¿ëýõ ñºðºã íºëººëëèéí ò¿âøíèé õýì õýìæýý / öààøèä "áàéãàëü îð÷íû ÷àäàâõèéí õýì õýìæýý"ãýõ/ -ã äàðààõü ¿ç¿¿ëýëòýýð òîãòîîíî /Ýíý õýñýãò 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/:

13

1/ àãààð, óñ, õºðñ äýõ õèìè, áèîëîãèéí õîðòîé àþóëòàé áîäèñûí õ¿ëöýõ õýì õýìæýý /Ýíý çààëòàä 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/; 2/ áàéãàëü îð÷èíä õàÿæ áîëîõ õîðòîé, àþóëòàé áîäèñûí çºâøººðºãäºõ äýýä õýìæýý /Ýíý çààëòàä 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/; 3/ ÷èìýý, øóóãèàí, ÷è÷èðãýý, öàõèëãààí ñîðîíçîí òàëáàé áîëîí ôèçèêèéí áóñàä õîðòîé íºëººëëèéí õ¿ëöýõ õýì õýìæýý; 4/ öàöðàã èäýâõæëèéí õ¿ëöýõ õýì õýìæýý; 5/ ãàçàð òàðèàëàí, áýë÷ýýð õàìãààëàõàä õýðýãëýõ àãðîõèìèéí áîäèñûí çºâøººðºãäºõ äýýä õýìæýý; 6/ õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í äýõ õèìèéí áîäèñûí çºâøººðºõ äýýä àãóóëàìæ; 7/ áàéãàëü îð÷íû äààöûí áîëîí íººöèéí àøèãëàëòûí çºâøººðºãäºõ äýýä õýìæýý /Ýíý çààëòàä 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/.

2. Ýíý ç¿éëèéí 1 äýõ õýñãèéí 1, 2, Ç, 4, 6-ä çààñàí õýì õýìæýýã ñòàíäàðò÷èëëûí áàéãóóëëàãà òîãòîîíî/Ýíý õýñýãò 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/. Ç. Áàéãàëü îð÷íû ÷àäàâõèéí òîãòîîñîí õýì õýìæýýã õýòð¿¿ëýí áàéãàëü îð÷èíä õîðò áîäèñ ãàðãàñàí, õîðòîé íºëººëºë ¿ç¿¿ëñýí èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà áàéãàëü îð÷èíä ó÷ðóóëñàí õîõèðëûã ººðºº àðèëãàõ áóþó ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãààð àðèëãóóëæ ãàðñàí çàðäëûã íºõºí òºëíº /Ýíý õýñýãò 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/.

21 ä¿ãýýð ç¿éë. Áàéãàëü îð÷íûã áîõèðäîõîîñ õàìãààëàõ 1. Áàéãàëü îð÷íû ÷àäàâõèéí òîãòîîñîí õýì õýìæýýíýýñ õýòð¿¿ëæ ¿éëäâýðëýëèéí áîëîí àõóéí õîã õàÿãäàë õàÿõûã áàéãàëü îð÷íûã áîõèðäóóëàõ ãýíý.

2. Áîõèðäóóëàõ ýõ ¿¿ñâýðèéí óëñûí íýãäñýí á¿ðòãýëèéã òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà õºòºëíº. Ç. Èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà ¿éëäâýðëýëèéí áîëîí àõóéí õîã õàÿãäëààð áàéãàëü îð÷íûã áîõèðäóóëàõã¿é áàéõ òàëààð äàðààõü ¿¿ðýãòýé: 1/ õîðòîé, àþóëòàé áîäèñ áîëîí õîã õàÿãäëûã ãàãöõ¿¿ òóñãàéëàí òîãòîîñîí çîðèóëàëòûí ãàçàð çºâøººðºãäñºí àðãààð áóëàõ, óñòãàõ /Ýíý çààëòàä 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/; 2/ õîã õàÿãäëûã ÿëãàí, çîðèóëàëòûí ñàâàíä öóãëóóëàí, òóñãàéëàí òîíîãëîãäñîí òýýâðèéí õýðýãñëýýð 纺æ òîãòîîñîí öýãò õàÿõ; Ç/ îðøèí ñóóãàà /îðøèí áàéãàà/ îð÷íîî áîëîí í¿¿õäýý áóóöàà öýâýðëýæ, øààðäëàãàòàé áîë àðèóòãàæ áàéõ;

14

4/ õàøàà, áàéðíûõàà îð÷íû õîã õàÿãäëûã òîãòìîë öýâýðëýõ.

4. Öàöðàã èäýâõò áîëîí õèìèéí õîðòîé, àþóëòàé áîäèñ, òýäãýýðèéã àãóóëñàí íýãäëèéã ¿éëäâýðëýõ, õàäãàëàõ, òýýâýðëýõ, àøèãëàõ, óñòãàõ æóðìûã õóóëèàð, ¿éëäâýðëýë, àõóéí õîã õàÿãäëûã öóãëóóëàõ, òýýâýðëýõ, õîðã¿éæ¿¿ëýõ, õàëäâàðã¿éæ¿¿ëýõ, áîëîâñðóóëàõ, áóëàõ, óñòãàõ æóðìûã Çàñãèéí ãàçàð òóñ òóñ òîãòîîíî /Ýíý õýñýãò 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/.

22 äóãààð ç¿éë. Áàéãàëèéí ãàìøèã, ãýíýòèéí àþóë á¿õèé ãàçàð íóòàã 1. Õ¿íèé ¿éë àæèëëàãàà áîëîí áàéãàëèéí ¿éë ÿâöààñ øàëòãààëàí áàéãàëü îð÷èí, õ¿í àì, ìàë, àìüòàí, óðãàìàë, òýäãýýðèéí óäìûí ñàíä õºíººë ó÷ðóóëàõóéö õîðòîé íºëººëºë, ººð÷ëºëò ¿¿ññýí íóòàã äýâñãýðèéã áàéãàëèéí ãàìøèã, ãýíýòèéí àþóë á¿õèé ãàçàð íóòàã ãýíý.

2. Áàéãàëèéí ãàìøèã, ãýíýòèéí àþóë á¿õèé ãàçàð íóòàãò õàìðàõ á¿ñèéí çààãèéã òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãûí ñàíàëûã ¿íäýñëýí Çàñãèéí ãàçàð òîãòîîíî.

3. Áàéãàëèéí ãàìøèã, ãýíýòèéí àþóëààñ ñýðãèéëýõ, ò¿¿íèé ýõ ¿¿ñâýðèéã õÿçãààðëàõ, õîð óðøãèéã àðèëãàõ, áàéãàëü îð÷íûã çàñàæ ñàéæðóóëàõ, áàéãàëèéí áàÿëãèéã íºõºí ñýðãýýõ àðãà õýìæýýã òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà, èðãýíèé õàìãààëàëòûí àëáà, á¿õ øàòíû Çàñàã äàðãà, õîëáîãäîõ áóñàä áàéãóóëëàãà õàìòðàí àâ÷ õýðýãæ¿¿ëíý.

4. Áàéãàëèéí ãàìøèã, ãýíýòèéí àþóëûí õîð óðøãèéã àðèëãàõ çàðäëûã óëñûí òºñ⺺ñ ãàðãàæ, ó÷ðóóëñàí õîõèðëûí øàëòãààíûã òîãòîîñíû äàðàà ò¿¿íèéã ãýì áóðóóòàé ýòãýýäýýð íºõºí òºë¿¿ëíý.

2Ç äóãààð ç¿éë. Îíö áàéäàë òîãòîîñîí ¿åä áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëüä çààñíààð îíö áàéäàë òîãòîîñîí íóòàã äýâñãýðò áàéãàëèéí ãàìøèã, ãýíýòèéí àþóëûã ñààðóóëàõ, ò¿¿íèé õîð óðøãèéã àðèëãàõ, áàéãàëü îð÷èí, ò¿¿íèé áàÿëãèéã õàìãààëàõ àðãà õýìæýýã îíö áàéäëûí òóõàé áîëîí îíö áàéäàë çàðëàñàí õóóëüä çààñàí ¿íäýñëýë, æóðìûí äàãóó àâ÷ õýðýãæ¿¿ëíý.

24 ä¿ãýýð ç¿éë. Áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººöèéí àøèãëàëòûí äýýä õýìæýý 1. Áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººöèéã ò¿¿íèé äààö, íºõºí ñýðãýõ ÷àäâàðûã õàðãàëçàí òîäîðõîé õóãàöààíä àøèãëàæ áîëîõ õýìæýýã áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººöèéí àøèãëàëòûí äýýä õýìæýý ãýíý.

2. Áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººöèéí àøèãëàëòûí äýýä õýìæýýã áàéãàëèéí òóõàéí áàÿëãèéã õàìãààëàõ, çîõèñòîé àøèãëàõ òóõàé õóóëüä çààñíû äàãóó òîãòîîíî.

25 äóãààð ç¿éë. Áàéãàëèéí áàÿëãèéã íºõºí ñýðãýýõ 1. Áàéãàëèéí áàÿëãèéã ¿éëäâýðëýëèéí çîðèóëàëòààð àøèãëàã÷ èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà áàéãàëü îð÷íû òýíöëèéã õàíãàõ çîðèëãîîð äàðààõü àðãà õýìæýýã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëíý:

15

1/ õîâîðäñîí àìüòàí, óðãàìëûí àøèãëàëòûã õÿçãààðëàõ, òýäãýýðèéã ¿ðæ¿¿ëýõ, íóòàãøóóëàõ, òýæýýëýýð õàíãàõ çýðãýýð íººöèéã íü íýìýãä¿¿ëýõ; 2/ áàéãàëèéí áàÿëàã àøèãëàñàí ãàçàð, îð÷íûã çàñàæ ñàéæðóóëàõ, òîõèæóóëàõ.

2. Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýðò áàéäàãã¿é àìüòíûã ¿ðæ¿¿ëýõ, íóòàãøóóëàõ óðãàìëûã òàðèìàëæóóëàõ, ýãýë áèåòíèéã ºñãºâºðëºõ àæëûã òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà, ýðõ á¿õèé áóñàä áàéãóóëëàãûí çºâøººðºë, õÿíàëòûí äîð ã¿éöýòãýíý. ÒÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà ÁÀÉÃÀËÜ ÎÐ×ÍÛ ÕßÍÀËÒ 26 äóãààð ç¿éë. Áàéãàëü îð÷íû õÿíàëò 1. Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, ò¿¿íèé áàÿëãèéã çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõýä òàâèõ õÿíàëòûã ìýðãýæëèéí õÿíàëòûí áàéãóóëëàãà õýðýãæ¿¿ëíý /Ýíý õýñýãò 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 10-íû õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/.

2. Õèë, ãààëü, ìàë ýìíýëýã, ýð¿¿ë àõóé, õàëäâàð ñóäëàë, óóë óóðõàéí çýðýã õÿíàëòûí áàéöààã÷ áóþó õóóëüä çààñíààð ýíýõ¿¿ õÿíàëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ ¿¿ðýã á¿õèé àæèëòàíä áàéãàëü îð÷íû óëñûí áàéöààã÷èéí ýðõ îëãîæ, õÿíàëòûí ¿¿ðýã ã¿éöýòã¿¿ëæ áîëíî /Ýíý õýñýãò 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 10-íû õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/. Ç. Ìýðãýæëèéí õÿíàëòûí àëáàíä áàéãàëü îð÷íû óëñûí åðºíõèé áàéöààã÷, óëñûí àõëàõ áàéöààã÷, óëñûí áàéöààã÷, àéìàã, íèéñëýëä óëñûí àõëàõ áàéöààã÷, óëñûí áàéöààã÷, ñóì, ä¿¿ðýãò óëñûí áàéöààã÷ /öààøèä "óëñûí áàéöààã÷" ãýõ/ áîëîí áàéãàëü õàìãààëàã÷ òóñ òóñ àæèëëàíà /Ýíý õýñýãò 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 10-íû õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/.

4. Óëñûí áàéöààã÷èéã äàðààõü áàéäëààð òîìèëæ, ÷ºëººëíº: 1/ óëñûí àõëàõ áàéöààã÷, óëñûí áàéöààã÷èéí ýðõèéã Òºðèéí õÿíàëò øàëãàëòûí òóõàé õóóëèéí 21 ä¿ãýýð ç¿éëèéí 3, 4 äýõ õýñýãò çààñíû äàãóó îëãîíî /Ýíý çààëòûã 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 10-íû õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/.

2/ /Ýíý çààëòûã 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 10-íû õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/ 3/ /Ýíý çààëòûã 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 10-íû õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/ 4/ áàéãàëü õàìãààëàã÷èéã ýíý õóóëèéí 26 äóãààð ç¿éëèéí 7 äàõü õýñýãò çààñàí íîðìàòèâûí äàãóó ñóì, ä¿¿ðãèéí óëñûí áàéöààã÷èéí ñàíàëûã õàðãàëçàí ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà /Ýíý çààëòàä 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/.

5. Áàéãàëü îð÷íû õÿíàëòûí óëñûí áàéöààã÷ààð ýêîëîãè, áàéãàëü õàìãààëàë, áàéãàëü îð÷íû õÿíàëò, ¿íýëãýýíèéí ÷èãëýëèéí ìýðãýæèëòýé, ýñõ¿ë ýíý ÷èãëýëýýð

16

ìýðãýøèæ äàäëàãàæñàí äýýä áîëîâñðîëûí çýðýãòýé èðãýíèéã òîìèëíî /Ýíý õýñãèéã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

6. Áîëîâñðîëûí àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãààñ áàéãàëü îð÷íû ÷èãëýëýýð ñóðãàëò ýðõëýõ òóñãàé çºâøººðºë á¿õèé ñóðãóóëèéí ìýðãýæëèéí ñóðãàëòàíä õàìðàãäàæ òºãññºí èðãýíèéã áàéãàëü õàìãààëàã÷ààð àæèëëóóëíà /Ýíý õýñãèéã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

7. Íýã áàéãàëü õàìãààëàã÷èéí õàðèóöàí àæèëëàõ òàëáàéí õýìæýý íü ºíäºð óóëûí á¿ñýä 100.0, îéò õýýðèéí á¿ñýä 120.0 , òàë õýýðèéí á¿ñýä 500.0, öºëºðõºã õýýðèéí á¿ñýä 600.0, öºëèéí á¿ñýä 800.0 ìÿíãà õ¿ðòýë ãà, óëñûí òºñâèéí õºðºí㺺ð çîðèóäààð òàðüæ óðãóóëñàí îéí çóðâàñò 30 êì òóòàìä íýã áàéãàëü õàìãààëàã÷ áàéõ áà ýíý íîðìàòèâèéã õîò îð÷ìûí íîãîîí á¿ñýä 70 õóâèàð áàãàñãàæ òîîöíî. Òóõàéí á¿ñ÷ëýëä õàìðàãäàõ ñóìäûí íýðèéí æàãñààëò, äàðõàí öààçàò áîëîí áàéãàëèéí öîãöîëáîðò ãàçàðò íýã áàéãàëü õàìãààëàã÷èéí õàðèóöàõ òàëáàéí õýìæýýã òóõàéí òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçðûí àíãèëàë, õàìãààëàõ äýãëýì, îíöëîã, à÷ààëàë çýðãèéã õàðãàëçàí Çàñãèéí ãàçàð òîãòîîíî /Ýíý õýñãèéã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

8.Òóõàéí îðîí íóòàãò áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, ò¿¿íèé áàÿëãèéã çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõýä òàâèõ õÿíàëòûã õýðýãæ¿¿ëýõýä òóñëàõ ¿¿ðýã á¿õèé èäýâõòýí áàéãàëü õàìãààëàã÷èéã òîìèëîí àæèëëóóëæ áîëíî /Ýíý õýñãèéã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

27 äóãààð ç¿éë. Óëñûí áàéöààã÷èéí ýðõ, ¿¿ðýã 1. Óëñûí áàéöààã÷ äàðààõü ýðõòýé áàéíà: 1/ èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéã õýðõýí áèåë¿¿ëæ áàéãààä õàðüÿàëàë õàðãàëçàõã¿éãýýð õÿíàí øàëãàõ; 2/ õÿíàëòàä øààðäàãäàõ ìýäýý, áàðèìòûã õîëáîãäîõ èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãààð ãàðãóóëàõ; 3/ õóóëü òîãòîîìæ, ñòàíäàðò, çºâøººðºãäºõ äýýä õýìæýýã çºð÷èæ áàéãàëü îð÷èíä õîðòîé íºëººëºë ¿ç¿¿ëñýí èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàä óã çºð÷ëèéã àðèëãàõûã øààðäàõ, òîäîðõîé õóãàöààãààð ¿éë àæèëëàãààã íü ò¿äãýëç¿¿ëýí çîãñîîõ; 4/ õÿíàëò, øàëãàëò õèéõýýð àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàä íýâòðýí îðîõ, ñîðüö, äýýæ àâàõ, òýäãýýðèéã ººðèéí õÿíàëòûí äîð øèíæë¿¿ëýõ; 5/ áàéãàëèéí ãàìøèã, ãýíýòèéí àþóëûí ¿åä øààðäëàãàòàé áîë íèéòèéí òýýâðèéí õýðýãñëýýð äàðààëàë õàðãàëçàõã¿éãýýð çîð÷èõ, áóñàä òýýâðèéí õýðýãñëèéã äàé÷èëæ õºëñèéã íü òºëºõ; 6/áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéí õýðýãæèëòèéã õÿíàõ ÿâöäàà òóõàéí èðãýíèé áîëîí òýýâðèéí õýðýãñëèéí áàðèìò áè÷ãèéã øàëãàõ, çºð÷èë èëýðñýí òîõèîëäîëä áàðèìò áè÷èã, õóóëü áóñààð àãíàñàí, ò¿¿ñýí, áýëòãýñýí, îëáîðëîñîí áàéãàëèéí áàÿëàã, àøèãëàñàí òåõíèê, òîíîã òºõººðºìæ, áàãàæ õýðýãñëèéã õóðààõ /Ýíý çààëòûã 2002 îíû 4 ä¿ãýýð ñàðûí 25-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/;

17

7/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæ çºð÷ñºí ýòãýýäýä õóóëüä çààñàí çàõèðãààíû øèéòãýë íîãäóóëàõ; 8/ áàéãàëü õàìãààëàã÷èéí àæëûã øàëãàõ, çààâàð ºãºõ.

9/íîöòîé çºð÷èë ãàðãàõ ¿åä àøèãëàñàí òýýâðèéí õýðýãñëèéã õóðàà /Ýíý çààëòûã 2002 îíû 4 ä¿ãýýð ñàðûí 25-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí áà 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/.

10/õóóëü òîãòîîìæ, òåõíîëîãèéí çºð÷èë ãàðãàæ áàéãàëü îð÷èíä õîõèðîë ó÷ðóóëñàí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí ëèöåíçè, çºâøººðºë, áàéãàëü îð÷íû ÷èãëýëýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ ýðõèéã õ¿÷èíã¿é áîëãóóëàõ, ¿éë àæèëëàãààã ò¿ð áîëîí á¿ðìºñºí çîãñîîõ ñàíàëàà òóõàéí ýðõ îëãîñîí áàéãóóëëàãàä òàâüæ øèéäâýðë¿¿ëýõ /Ýíý çààëòûã 2002 îíû 4 ä¿ãýýð ñàðûí 25-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí áà 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/; 11/áàéãàëü îð÷íû òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéã çºð÷ñºí øèéäâýð ãàðãàñàí áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòíû øèéäâýðèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîõûã øààðäàõ, ýñõ¿ë äýýä øàòíû áàéãóóëëàãàä ãîìäîë ãàðãàæ, øèéäâýðë¿¿ëýõ /Ýíý çààëòûã 2002 îíû 4 ä¿ãýýð ñàðûí 25-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

2. Óëñûí áàéöààã÷ äàðààõü ¿¿ðýãòýé áàéíà: 1/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõäýý õóóëü òîãòîîìæ, ò¿¿íä íèéö¿¿ëýí ãàðãàñàí ä¿ðýì, æóðìûã ÷àíä ñàõèí áèåë¿¿ëýõ; 2/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéí çºð÷ëèéí øèíæ áàéäàë /çºð÷èë ãàðãàã÷èéí íýð, õàÿã, ¿éëäëèéí øèíæ áàéäàë, ó÷ðóóëñàí õîõèðîë, õºíãºð¿¿ëýõ áîëîí õ¿íäð¿¿ëýõ íºõöºë/-ûí òóõàé òýìäýãëýë õºòëºí çºð÷èë ãàðãàã÷èéí ãàðûí ¿ñýã çóðóóëàõ áóþó çóðàõààñ òàòãàëçñàí áîë ýíý òóõàé òàéëáàð òýìäýãëýë õèéõ; 3/ èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàä çàõèðãààíû øèéòãýë íîãäóóëàõ, òýäãýýðèéí õóóëü áóñ ¿éë àæèëëàãààã ò¿äãýëç¿¿ëýí çîãñîîõäîî ò¿¿íèé ¿íäýñëýë, øàëòãààíûã õóóëü òîãòîîìæèéí ç¿éë, çààëòûí äàãóó òîäîðõîéëæ, áàòàëñàí çàãâàðààð ¿éëäñýí àêò áóþó òîðãóóëèéí õóóäàñò òýìäýãëýõ; 4/ èëð¿¿ëñýí çºð÷ëèéã òàñëàí çîãñîîõ, àðèëãàõ àðãà õýìæýý àâàõäàà èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã õ¿íäýòãýõ, ¿éëäâýðëýëèéí íóóöûã õàäãàëàõ; 5/ çºð÷èë ãàðãàã÷ààñ õóóëüä çààñàí ¿íäýñëýëýýð õóðààí àâñàí ç¿éë, çýâñýã, õýðýãñýë, ò¿ð õóðààñàí áè÷èã áàðèìòûí á¿ðòãýëèéã ¿éëäýæ ýçýíä íü ¿ëäýýæ, çýâñýã, õýðýãñëèéí á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã õàíãàæ ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãàä õóãàöààíä íü øèëæ¿¿ëýõ.

6/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõ, õÿíàëò òàâèõ ¿éë àæèëëàãààíä îðîí íóòãèéí èðãýä, îëîí íèéòèéí îðîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõ,

18

òýäíèé èäýâõ ñàíàà÷ëàãûã ºðí¿¿ëýõ, çºâëºí òóñëàõ, çîõèîí áàéãóóëàõ, õàìòàð÷ àæèëëàõ /Ýíý çààëòûã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

28 äóãààð ç¿éë. Áàéãàëü õàìãààëàã÷èéí ýðõ, ¿¿ðýã 1. Áàéãàëü õàìãààëàã÷ äàðààõü ýðõòýé áàéíà: 1/ íóòàã äýâñãýðòýý ýíý õóóëèéí 27 äóãààð ç¿éëèéí 1 äýõ õýñãèéí 1,4,5-ä çààñàí óëñûí áàéöààã÷èéí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëýõ; 2/ íóòàã äýâñãýðòýý ýíý õóóëèéí 27 äóãààð ç¿éëèéí 1 äýõ õýñãèéí 6,7-ä çààñàí óëñûí áàéöààã÷èéí ýðõèéã õóóëüä òóñãàéëàí çààñàí òîõèîëäîëä õýðýãæ¿¿ëýõ.

2. Áàéãàëü õàìãààëàã÷ ýíý õóóëèéí 27 äóãààð ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñíààñ ãàäíà äàðààõü ¿¿ðýãòýé áàéíà: 1/ õàðèóöñàí íóòàã äýâñãýðòýý áàéãàëü îð÷èíä ó÷èð÷ áîëçîøã¿é àþóëààñ ñýðãèéëýõ, áàéãàëèéí áàÿëãèéã õàìãààëàõ àðãà õýìæýý àâàõ; 2/ õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí òîõèîëäîëä áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººö àøèãëàõ ýðõèéí áè÷èã îëãîõ; Ç/ èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàä ãýðýý, òóñãàé çºâøººðºë, ýðõèéí áè÷ãèéí äàãóó òóõàéí áàÿëãèéã àøèãëàõ ãàçðûã çààæ ºãºõ, õÿíàëò òàâèõ /Ýíý çààëòàä 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/; 4/ õàðèóöñàí íóòàã äýâñãýðòýý áàéãàëèéí áàÿëãèéí ººð÷ëºëòèéí àæèãëàëò õèéæ, ìýäýýã ìýäýýëëèéí ñàíä òóñãóóëàõ; 5/ áàéãàëèéí ãàìøèã, ãýíýòèéí àþóë ãàðñàí äàðóéä çîõèõ øàòíû Çàñàã äàðãàä ìýäýýëæ, õîð óðøãèéã àðèëãàõ àðãà õýìæýý àâàõ; 6/ õàðèóöñàí íóòàã äýâñãýðòýý áàéãàëèéí áàÿëãèéã íºõºí ñýðãýýõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ.

29 ä¿ãýýð ç¿éë. Óëñûí áàéöààã÷,áàéãàëü õàìãààëàã÷ ãàëò çýâñýã, áèå õàìãààëàõ òóñãàé õýðýãñýë õýðýãëýõ 1. Óëñûí áàéöààã÷, áàéãàëü õàìãààëàã÷ õýýðèéí íºõöºëä õóóëü òîãòîîìæèéí áèåëýëòèéã õÿíàí øàëãàõ ¿åäýý ãàëò çýâñýã, áèå õàìãààëàõ òóñãàé õýðýãñýë áèåäýý àâ÷ ÿâàõ ýðõòýé.

2. Óëñûí áàéöààã÷, áàéãàëü õàìãààëàã÷ õýýðèéí íºõöºëä õÿíàëò, øàëãàëò õèéõ ¿åäýý èëýðñýí çºð÷èë, ãàäíû õàëäëàãûã ººð àðãà õýðýãñëýýð òàñëàí çîãñîîõ áîëîìæã¿é áîë äàðààõü òîõèîëäîëä ãàëò çýâñýã õýðýãëýæ áîëíî: 1/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæ çºð÷ñºí ýòãýýä õóóëü ¸ñíû øààðäëàãûã íü èëò ýñýðã¿¿öýí çýâñýã õýðýãëýõ áóþó ººð àðãààð õ¿÷ õýðýãëýí àìü íàñàíä íü õàëäñàí;

19

2/ çýðëýã àìüòàí äîâòîëæ àìü íàñàíä àþóë ó÷ðóóëàõàä õ¿ðñýí. Ç. Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæ çºð÷ñºí ýòãýýä óëñûí áàéöààã÷, áàéãàëü õàìãààëàã÷èéí õóóëü ¸ñíû øààðäëàãûã õ¿÷ õýðýãëýí ýñýðã¿¿öâýë ðåçèíýí áîëîí öàõèëãààí áîðîîõîé, íóëèìñ àñãàðóóëàã÷, àìüñãàë áîîãäóóëàã÷ààð öýíýãëýñýí áóó, ðåçèíýí áóþó õóâàíöàð ñóìòàé áóó çýðýã íýã á¿ðèéí òóñãàé õýðýãñýë õýðýãëýæ áîëíî.

4. Ãàëò çýâñýã, òóñãàé õýðýãñýë õýðýãëýõ çààâðûã òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãûí ñàíàëûã õàðãàëçàí Óëñûí åðºíõèé ïðîêóðîðòîé çºâøèëöºí öàãäààãèéí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà áàòàëíà.

291 ä¿ãýýð ç¿éë. Óëñûí áàéöààã÷, áàéãàëü õàìãààëàã÷èéí íèéãìèéí áîëîí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõ áàòàëãàà /Ýíý ç¿éëèéã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/ 1. Óëñûí áàéöààã÷, áàéãàëü õàìãààëàã÷ íü íèéãìèéí áîëîí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõ äàðààõü áàòàëãààãààð õàíãàãäàíà: 1/ òºðèéí àëáàíä 25 áà ò¿¿íýýñ äýýø æèë, ò¿¿íýýñ ñ¿¿ëèéí 10 æèëèéã íü áàéãàëü õàìãààëàõ àëáàíä àæèëëàñàí áàéãàëü îð÷íû õÿíàëòûí óëñûí áàéöààã÷, áàéãàëü õàìãààëàã÷ íàðûã òýòãýâýðò ãàðàõàä íü 12 ñàðûí ¿íäñýí öàëèíòàé òýíöýõ õýìæýýíèé ìºíãºí òóñëàìæèéã àæèëëàæ áàéãàà áàéãóóëëàãààñ íü íýã óäàà îëãîõ; 2/ àæèë ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ çîðèóëàëòààð óíàà, ä¿ðýìò õóâöàñ, ãàëò çýâñýã, áèå õàìãààëàõ òóñãàé õýðýãñýëýýð õàíãàãäàõ.

2. Óëñûí áàéöààã÷, áàéãàëü õàìãààëàã÷ àëáàí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ ÿâöäàà áóñäûí íºëººãººð õºäºëìºðèéí ÷àäâàðàà ò¿ð àëäñàí, õºãæëèéí áýðõøýýëòýé áîëñîí, àìü íàñàà àëäñàí òîõèîëäîëä ò¿¿íä áîëîí ò¿¿íèé àð ãýðò íü äàðààõü áóöàëòã¿é òóñëàìæ, öàëèíãèéí çºð¿¿ã îëãîíî: 1/ õºäºëìºðèéí ÷àäâàðàà ò¿ð àëäñàí òîõèîëäîëä ýìíýëýãèéí ÷ºëººòýé áàéñàí õóãàöààíû òýòãýìæ, àëáàí òóøààëûí ¿íäñýí öàëèíãèéí çºð¿¿ã ; 2/ õºãæëèéí áýðõøýýëòýé áîëñîí òîõèîëäîëä õºãæëèéí áýðõøýýëòýé èðãýíèé òýòãýâýð, àëáàí òóøààëûí ¿íäñýí öàëèíãèéí çºð¿¿ã; 3/ àìü íàñàà àëäñàí òîõèîëäîëä àð ãýðò íü õîõèðîã÷èéí 3 æèëèéí ¿íäñýí öàëèíòàé òýíöýõ õýìæýýíèé íýã óäààãèéí áóöàëòã¿é òóñëàìæ; 4/ ýíý ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñàí ¿íäñýí öàëèíãèéí çºð¿¿, áóöàëòã¿é òóñëàìæèéã òºñ⺺ñ îëãîæ, ò¿¿íòýé òýíöýõ õºðºíãèéã ãýì áóðóóòàé ýòãýýäýýð íºõºí òºë¿¿ëíý.

5/ õóóëüä çààñàí áóñàä áàòàëãàà. ÇÓÐÃÀÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ

20

ÁÀÉÃÀËÜ ÎÐ×ÈÍ, ÁÀÉÃÀËÈÉÍ ÁÀßËÃÈÉà ÕÀÌÃÀÀËÀÕ ÒÀËÀÀÐÕÈ ÀÆ ÀÕÓÉÍ ÍÝÃÆ, ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÛÍ ¯¯ÐÝà 30 äóãààð ç¿éë. Ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãà 1. Îé, àìüòàí, óñ, àøèãò ìàëòìàë çýðýã áàéãàëèéí áàÿëàã õàìãààëàõ, çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõ àñóóäëûã õóóëèàð áîëîí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãààñ îëãîñîí ýðõèéí äàãóó ýðõëýí çîõèöóóëæ áàéãàà àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûã ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãà ãýíý /Ýíý õýñýãò 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/.

2. Ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãàä ýíý ç¿éëèéí 1äýõ õýñýãò çààñàí ¿éë àæèëëàãààã ýðõëýí çîõèöóóëàõ ýðõ îëãîõ æóðìûã Çàñãèéí ãàçàð áàòàëíà /Ýíý õýñãèéã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

3. Ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãà õàðèóöñàí íóòàã äýâñãýðòýý äàðààõü ¿éë àæèëëàãààã õýðýãæ¿¿ëíý /Ýíý õýñãèéí äóãààðûã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷èëñºí/: 1/ òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà, Çàñàã äàðãûí øèéäâýðèéã ¿íäýñëýí èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàòàé áàéãàëèéí áàÿëãèéã àøèãëàõ ãýðýý áàéãóóëàõ, óã ãýðýýíèé äàãóó áàéãàëèéí áàÿëãèéã àøèãëàõ ãàçðûã çààæ ºãºõ; 2/ áàéãàëèéí áàÿëãèéã õàìãààëàõ, çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõ òºñºë, òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ, òýäãýýðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ, ýðõ îëãîñîí òîõèîëäîëä íºëººëëèéí ¿íýëãýý õèéõ; 3/ áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººöèéí ñóäàëãàà õèéëãýõ çàõèàëãà ºãºõ; 4/ áàéãàëèéí áàÿëãèéã ºâ÷èí, õºíººëò ìýðýã÷ àìüòàí, õºíººëò øàâüæ, ò¿éìýð çýðýã áàéãàëèéí ãàìøèã, ãýíýòèéí àþóëààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, õàìãààëàõ, òýäãýýðòýé òýìöýõ àðãà õýìæýýã õýðýãæ¿¿ëýõ; 5/ áàéãàëèéí áàÿëãèéã õàìãààëàõ, çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõ òàëààð èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàä òåõíîëîãèéí õÿíàëò òàâèõ, ìýðãýæèë, àðãà ç¿éí òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ; 6/ õàðèóöñàí íóòàã äýâñãýðòýý áàéãàëèéí áàÿëãèéí ººð÷ëºëòèéí àæèãëàëò õèéæ, ìýäýýã ìýäýýëëèéí ñàíä òóñãóóëàõ; 7/ áàéãàëèéí áàÿëãèéã ñóäëàõ, õàìãààëàõ, çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõ òàëààð ñàíàëàà èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðàë, Çàñàã äàðãàä òàíèëöóóëæ øèéäâýðë¿¿ëýõ, øààðäëàãàòàé áîë òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàä óëàìæëàõ; 8/ áàéãàëèéí áàÿëãèéã õàìãààëàõ, íºõºí ñýðãýýõ, çîõèñòîé àøèãëàõ, àð÷ëàõ, òýäãýýðèéã àøèãëàí õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí æóðìûí äàãóó ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ. Ç1 ä¿ãýýð ç¿éë. Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí ¿¿ðýã

21

Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààð äàðààõü ¿¿ðýãòýé áàéíà: 1/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæ, Çàñãèéí ãàçàð, íóòãèéí ººðºº óäèðäàõ áàéãóóëëàãà áîëîí Çàñàã äàðãûí øèéäâýð, óëñûí áàéöààã÷, áàéãàëü õàìãààëàã÷èéí øààðäëàãûã áèåë¿¿ëýõ; 2/ ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãààñ áàòàëñàí áàéãàëü îð÷íû õîëáîãäîëòîé ñòàíäàðò, õýì õýìæýý, ä¿ðýì, æóðìûã ÷àíä ñàõèí áèåë¿¿ëæ, äîòîîäûí õÿíàëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ; 3/ ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ ÿâöàä áàéãàëü îð÷èíä ãàðãàæ áàéãàà õîðò áîäèñ, ôèçèêèéí õîðòîé íºëººëºë, õîã õàÿãäëûí õýìæýýã á¿ðòãýæ, òýäãýýðèéã áàãàñãàõ, öýâýðëýõ òàëààð àâñàí àðãà õýìæýý, õÿíàõ òºõººðºìæèéí àæèëëàãààíû òóõàé òàéëàí ìýäýýã õóãàöààíä íü ãàðãàæ õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãàä ºãºõ; 4/ áàéãàëü îð÷èíä ñºðºã íºëººëºë á¿õèé ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýý ýðõýëäýã àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà ¿éë àæèëëàãààíûõàà ñºðºã íºëººëëèéã áóóðóóëàõ, çîãñîîõ áîëîí áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, íºõºí ñýðãýýõ àðãà õýìæýýíèé çàðäëûã æèë á¿ð òºñºâòºº òóñãàí õýðýãæ¿¿ëýõ /Ýíý çààëòûã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/; 5/ ãýðýýíèé äàãóó òàðüæ óðãóóëñàí îé, óðãàìàë, ¿ðæ¿¿ëñýí àìüòàí, ñýðãýýí ñàéæðóóëñàí óñíû óíäàðãà, çàñàæ òîõèæóóëñàí ãàçðûã ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãàä õóãàöààíä íü õ¿ëýýëãýí ºãºõ; 6/ òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãààñ áàòàëñàí æóðìûí äàãóó ýêîëîãèéí ïàñïîðò õºòëºõ.

311 ä¿ãýýð ç¿éë. ͺõºðëºë / Ýíý ç¿éëèéã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/ 1. Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ àæèëëàãààíä òóõàéí îðîí íóòãèéí èðãýä ýíý õóóëèéí 3 äóãààð ç¿éëèéí 2 äàõü õýñãèéí 8 äàõü çààëòàä çààñàí íºõºðëºëèéí õýëáýðýýð çîõèîí áàéãóóëàãäàí îðîëöîæ áîëîõ áºãººä ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð õàìãààëàõààð õàðèóöàæ áàéãàà íóòàã äýâñãýðèéíõýý áàéãàëèéí òîäîðõîé òºðëèéí áàÿëãèéã õóóëèéí õ¿ðýýíä ãýðýýíä çààñíû äàãóó çîõèñòîé àøèãëàõ, ýçýìøèõ äàâóó ýðõòýé áàéíà.

2. ͺõºðëºëèéí ãèø¿¿í íü 18 íàñ õ¿ðñýí, òóõàéí ñóì, ä¿¿ðãèéí õàðüÿàò, ìºí ñóì, ä¿¿ðýãòýý áàéíãà îðøèí ñóóã÷ Ìîíãîë Óëñûí èðãýí áàéíà.

3. Áàéãàëèéí òîäîðõîé òºðëèéí áàÿëãèéã õàðèóöàí õàìãààëàõ, àøèãëàõ, ýçýìøèõ òàëààð íºõºðëºëèéí áàðèìòëàõ æóðìûã áàéãàëü îð÷íû àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà áàòàëíà.

4. Ýíý ç¿éëèéí 3 äàõü õýñýãò çààñíû äàãóó áàéãàëü îð÷íû àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãààñ áàòàëñàí æóðìûã ¿íäýñëýí íºõºðëºëèéí á¿õ ãèø¿¿äèéí õóðëààð áàéãàëü õàìãààëàõ ÷èãëýëýýð ÿâóóëàõ ¿éë àæèëëàãààíû õºòºëáºðèéã õýëýëöýæ áàòàëíà.

22

5. Áàéãàëèéí òîäîðõîé òºðëèéí áàÿëãèéã ãýðýýíèé äàãóó íºõºðëºëä õàðèóöóóëàõäàà íºõºðëºëèéí ãèø¿¿äèéí òîî, õàðèóöóóëàõ òàëáàé, áàÿëãèéí íººö õýìæýý, îíöëîã çýðãèéã õàðãàëçàíà.

6. ͺõºðëºëä õàðèóöóóëàõ áàéãàëèéí áàÿëàãò ãàçàðò ò¿¿íèé õýâëèéí áàÿëàã, áýë÷ýýð, óñàí ñàí á¿õèé ãàçàð, òóñãàé õýðýãöýýíèé ãàçàð õàìààðàõã¿é.

7. Áàéãàëü õàìãààëàõ ÷èãëýëýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ òóõàé èðãýäèéí íºõºðëºëèéí õ¿ñýëòèéã øèéäâýðëýõ àñóóäëûã äàðààõü áàðèìò áè÷ãèéã ¿íäýñëýí ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà çîõèîí áàéãóóëíà: 1/ áàã, õîðîîíû èðãýäèéí Íèéòèéí Õóðëûí ñàíàë, ñóì, ä¿¿ðãèéí èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðëûí øèéäâýð; 2/ íºõºðëºëèéí áàéãàëü õàìãààëàõ ÷èãëýëýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõûã õ¿ññýí ºðãºäºë; 3/ íºõºðëºëèéí á¿õ ãèø¿¿äèéí õóðëààð õýëýëöýæ áàòàëñàí áàéãàëü õàìãààëàõ ÷èãëýëýýð ÿâóóëàõ ¿éë àæèëëàãààíû õºòºëáºð; 4/ íºõºðëºë áàéãóóëñàí ãèø¿¿äèéí õàìòðàí àæèëëàõ òóõàé ãýðýýíèé õóóëáàð; 5/ íºõºðëºëèéí ãèø¿¿äèéí èðãýíèé ¿íýìëýõèéí õóóëáàð.

8. Èð¿¿ëñýí áàðèìò áè÷èã íü ýíý ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñàí øààðäëàãà, ýíý ç¿éëèéí 7 äàõü õýñýãò çààñàí á¿ðäýë, ìºí ç¿éëèéí 3 äàõü õýñãèéí äàãóó áàòàëñàí æóðìûí íºõöºëèéã õàíãàñàí, áàðèìò áè÷èã á¿ðýí áîë ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà íºõºðëºëèéí õ¿ñýëòèéã õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàëü õàìãààëàõ ÷èãëýëýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ òóõàé ãýðýý áàéãóóëæ, ãýð÷èëãýý îëãîíî.

9. ͺõºðëºëèéí áàéãàëü õàìãààëàõ ÷èãëýëýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ ãýðýý áîëîí ãýð÷èëãýýíèé çàãâàðûã áàéãàëü îð÷íû àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í áàòàëíà.

10. ͺõºðëºëèéí áàéãàëü õàìãààëàõ ÷èãëýëýýð ÿâóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã äàðààõü òîõèîëäîëä òóõàéí ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà çîãñîîæ, ãýðýýã öóöëàíà: 1/ íºõºðëºëèéí áàéãàëü õàìãààëàõ ÷èãëýëýýð ÿâóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã çîãñîîõ òóõàé áàã, õîðîîíû èðãýäèéí Íèéòèéí Õóðëûí ñàíàë, ñóì, ä¿¿ðãèéí èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðëûí øèéäâýð ãàðñàí; 2/ ýíý ç¿éëèéí 11 äýõ õýñýã áîëîí ãýðýýãýýð õ¿ëýýñýí ¿¿ðãýý óäàà äàðàà áèåë¿¿ëýýã¿é, ãýðýý áàéãóóëñíààñ ýõëýí 6 ñàð áàéãàëü õàìãààëàõ ÷èãëýëèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëààã¿é ; 3/ á¿õ ãèø¿¿äèéí õóðëààð íºõºðëºëèéí áàéãàëü õàìãààëàõ ÷èãëýëýýð ÿâóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã çîãñîîõ òàëààð øèéäâýð ãàðñàí; 4/ ýíý ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñàí øààðäëàãûã çºð÷ñºí.

23

11. ͺõºðëºë íü ýíý õóóëèéí 31 ä¿ãýýð ç¿éë, áàéãàëèéí òîäîðõîé òºðëèéí áàÿëãèéã õàìãààëàõ, àøèãëàõ, ýçýìøèõ õàðèëöààã çîõèöóóëñàí õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí ¿¿ðãèéã áèåë¿¿ëýõèéí çýðýãöýý, òóõàéí øàòíû Çàñàã äàðãàòàé áàéãóóëñàí ãýðýýíä çààñíû äàãóó ººðèéí ¿éë àæèëëàãààã õóóëü òîãòîîìæèä íèéö¿¿ëýí ýðõëýíý.

12. ͺõºðëºë íü æèë á¿ð ñóì, ä¿¿ðãèéí èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðàëä áàéãàëü õàìãààëàõ ÷èãëýëýýð ÿâóóëæ áàéãàà ¿éë àæèëëàãààíûõàà õºòºëáºðèéí áèåëýëòèéã òàíèëöóóëæ, òàéëàí òàâüæ áàéíà. Ç2 äóãààð ç¿éë. Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõàä òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà îðîëöîõ /Ýíý ç¿éëèéí ãàð÷èãò 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ 1. Áàéãàëü îð÷èí, ò¿¿íèé áàÿëãèéã õàìãààëàõ ä¿ðìèéí çîðèëãî á¿õèé îëîí íèéòèéí áàéãóóëëàãà áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààð äàðààõü ¿éë àæèëëàãààã õýðýãæ¿¿ëæ áîëíî: 1/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéí áèåëýëòýä îëîí íèéòèéí õÿíàëò òàâèõ, ¿çëýã õèéõ, èëýðñýí çºð÷ëèéã àðèëãàõûã øààðäàõ, óã àñóóäëûã ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãàä òàâüæ øèéäâýðë¿¿ëýõ; 2/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààðõè ñàíàëàà òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà áîëîí çîõèõ øàòíû Õóðàë, Çàñàã äàðãàä óëàìæëàõ; 3/ ýêîëîãèéí ñóðãàëò, õ¿ì¿¿æëèéí àæëûã ººðºº áîëîí õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëàõ; 4/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, íºõºí ñýðãýýõ òºñºë, çºâëºìæ, àðãà÷ëàë áîëîâñðóóëæ õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãàä òàíèëöóóëæ øèéäâýð ãàðãóóëàõ.

2. Çàñãèéí ãàçàð áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààðõè òºðèéí ã¿éöýòãýõ áàéãóóëëàãûí òîäîðõîé ÷èã ¿¿ðãèéã ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ ä¿ðìèéí çîðèëãî á¿õèé òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãàä ýñõ¿ë òóõàéí íóòãèéí èðãýäèéí ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð íýãäýí áàéãóóëàãäñàí ýòãýýäýä øèëæ¿¿ëæ, ò¿¿íèé õýðýãæèëòèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëæ áîëíî /Ýíý õýñýãò 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò, ººð÷ëºëò îðñîí/. ÄÎËÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà ÁÓÑÀÄ Ç¯ÉË 3Ç äóãààð ç¿éë. Ñàíõ¿¿æèëò 1. Òºðèéí áîëîí íóòãèéí ººðºº óäèðäàõ áàéãóóëëàãààñ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, ò¿¿íèé áàÿëãèéã íºõºí ñýðãýýõ àðãà õýìæýý õýðýãæ¿¿ëýõ, áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéí áèåëýëòýä õÿíàëò òàâèõàä øààðäàãäàõ çàðäëûã óëñûí áîëîí îðîí íóòãèéí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëíý /Ýíý õýñýãò 2003 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 2-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/.

24

2. Õóóëüä ººðººð çààãààã¿é áîë áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººö àøèãëàñíû òºëáºð, õóðààìæèéí îðëîãî îðîí íóòãèéí òºñºâò îðíî.

34 ä¿ãýýð ç¿éë. Áàéãàë îð÷íûã õàìãààëàõ ýäèéí çàñãèéí õºø¿¿ðýã 1. Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, ò¿¿íèé áàÿëãèéã çîõèñòîé àøèãëàõ, íºõºí ñýðãýýõ, áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëýõ õîðòîé àþóëòàé íºëººëëèéã áàãàñãàõ äýâøèëò àðãà, õîðã¿é, àþóëã¿é, áîõèðäîëã¿é, õàÿãäàëã¿é òåõíîëîãè íýâð¿¿ëñýí èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûã òºðººñ óðàìøóóëíà /Ýíý õýñýãò 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/.

2.Ýêîëîãèéí áîëîâñðîë, õ¿ì¿¿æèë îëãîõ, áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, áàéãàëèéí áàÿëãèéã íºõºí ñýðãýýõ àæèëä òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýã ¿ç¿¿ëíý /Ýíý õýñãèéã 2006 îíû 6 äóãààð ñàðûí 29-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/. Ç. Ýíý ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñíû äàãóó èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûã óðàìøóóëàõ æóðìûã Çàñãèéí ãàçàð òîãòîîíî /Ýíý õýñýãò 2006 îíû 6 äóãààð ñàðûí 29íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/.

4. Áàéãàëü îð÷íû õóóëü òîãòîîìæ çºð÷ñºí òóõàé ¿íýí áîäèò ìýäýýëëèéã ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòàíä ºãñºí, ò¿¿í÷ëýí çºð÷ëèéã èëð¿¿ëñýí, èëð¿¿ëýõýä áîäèòîé òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëñýí èðãýíä çºð÷èë ãàðãàã÷èä íîãäóóëñàí òîðãóóëü, íºõºí òºëáºðèéí îðëîãûí ä¿íãèéí 15 õóâüòàé òýíöýõ ìºíãºí óðàìøóóëëûã ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà îëãîíî /Ýíý õýñãèéã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

5. Õóóëü áóñààð áýëòãýæ õóðààëãàñàí áàéãàëèéí áàÿëãèéí áîðëóóëàëòûí îðëîãûí 15 õóâèéã òóõàéí çºð÷ëèéã èëð¿¿ëñýí óëñûí áàéöààã÷èä ìýðãýæëèéí õÿíàëòûí áàéãóóëëàãà, áàéãàëü õàìãààëàã÷èä òóõàéí àéìàã, íèéñëýë, ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà îëãîíî /Ýíý õýñãèéã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

6. Ýíý ç¿éëèéí 4, 5 äàõü õýñýãò çààñàí óðàìøóóëàë îëãîõ æóðìûã Ñàíãèéí áîëîí Áàéãàëü îð÷íû àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿ä áàòàëíà /Ýíý õýñãèéã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

7. Ýíý ç¿éëèéí 4 äýõ õýñýãò çààñàí ìýäýýëýã÷èéã õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó íóóöëàíà /Ýíý õýñãèéã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/. Ç5 äóãààð ç¿éë. Áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººö àøèãëàñíû òºëáºð, õóðààìæ 1. Áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººö àøèãëàñíû òºëáºð, õóðààìæèä áàéãàëèéí áàÿëãèéí íººö àøèãëàõ ýðõèéí áè÷èã îëãîñíû õóðààìæ, íººö àøèãëàñíû òºëáºð, çºâøººðñºí õýìæýýíä õîã õàÿãäàë, áîõèðäóóëàõ áîäèñ ãàðãàñíû òºëáºð õàìààðíà.

2. Ýðõèéí áè÷èã, ãýðýýíä çààñàí õýìæýýíýýñ õýòð¿¿ëýí àøèãëàñàí áîëîí çºâøººðºëã¿é àãíàñàí, ò¿¿ñýí, áýëòãýñýí, îëáîðëîñîí áàéãàëèéí áàÿëàã áîëîí çºâøººðñºí õýìæýýíýýñ õýòð¿¿ëýí õîã õàÿãäàë, áóñàä áîäèñ ãàðãàõàä íºõºí òºëáºð

25

íîãäóóëíà /Ýíý õýñýãò 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/.

3. Ýíý ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñàí íºõºí òºëáºðèéã îðîí íóòãèéí òºñºâò îðóóëíà /Ýíý õýñýãò 2006 îíû 6 äóãààð ñàðûí 29-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/.

4. Ýíý ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñàí òºëáºð,õóðààìæèéí äýýä, äîîä õýìæýý, òºëºõ æóðìûã õóóëèàð òîãòîîíî. Ç6 äóãààð ç¿éë. Ýêîëîãèéí áîëîâñðîë, õ¿ì¿¿æèë 1. Çàñãèéí ãàçàð àëáàí áîëîí àëáàí áóñ áîëîâñðîëûí òîãòîëöîîíû õ¿ðýýíä èðãýäýä ýêîëîãèéí áîëîâñðîë, õ¿ì¿¿æèë, áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ àðãà, äàäàë îëãîõ õºòºëáºðèéã áàòàëæ áèåëýëòèéã çîõèîí áàéãóóëíà.

2. Ýêîëîãèéí áîëîâñðîë, õ¿ì¿¿æèë îëãîõ àæëûã äàðààõü áàéäëààð çîõèîí áàéãóóëíà: 1/ ñóðãóóëèéí ºìíºõ áîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãà, åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëüä áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ àíõíû ìýäëýã, õ¿ì¿¿æèë îëãîõ; 2/ êîëëåæ, èõ, äýýä ñóðãóóëü áîëîí ìýðãýæëèéí ñóðãàëòûí áàéãóóëëàãàä ìýðãýæëèéí ÷èã áàðèìæààã õàðãàëçàí áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, áàéãàëèéí áàÿëãèéã çîõèñòîé àøèãëàõ øèíæëýõ óõààíû ¿íäýñ, ýðõ ç¿éí ìýäëýã îëãîõ; 3/ õýâëýë, ìýäýýëëèéí õýðýãñëýýð ýêîëîãèéí ìýäëýã, áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ ¿íäýñíèé óëàìæëàë, çàí çàíøèë, õóóëü òîãòîîìæ ñóðòàë÷ëàõ.

37 äóãààð ç¿éë. Áàéãàëü îð÷èíä ó÷ðóóëñàí õîõèðëûã íºõºí òºëºõ 1. Èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà õóóëü áóñ ¿éë àæèëëàãààãààðàà áàéãàëü îð÷èí, ò¿¿íèé áàÿëàãò ó÷ðóóëñàí øóóä õîõèðëûã íºõºí òºëºõ ¿¿ðýãòýé.

2. Èðãýí, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí õóóëü áóñ ¿éë àæèëëàãààíû óëìààñ áàéãàëü îð÷íû àëäàãäñàí òýíöëèéã áîëîí áàéãàëèéí áàÿëãèéã íºõºí ñýðãýýõ, õ¿í àìûã í¿¿ëãýõ, ìàë, àìüòíûã òóõàéí íóòàã äýâñãýðýýñ øèëæ¿¿ëýõýä ãàðñàí çàðäëûã ãýì áóðóóòàé ýòãýýäýýð íºõºí òºë¿¿ëýõýýð ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà ø¿¿õýä íýõýìæëýë ãàðãàíà /Ýíý õýñýãò 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/.

3. Ãýì áóðóóòàé ýòãýýä ýíý ç¿éëèéí 1, 2 äàõü õýñýãò çààñàí õîõèðëûã íºõºí òºëñºí íü ò¿¿íä çîõèõ õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó ýð¿¿ãèéí áîëîí çàõèðãààíû õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýõýýñ ÷ºëººëºõ ¿íäýñëýë áîëîõã¿é. Ç8 äóãààð ç¿éë. Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæ çºð÷èã÷èä õ¿ëýýëãýõ õàðèóöëàãà 1. Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæ çºð÷ñºí ãýì áóðóóòàé ýòãýýäýä çºð÷ëèéí øèíæ áàéäàë, õîõèðëûí õýìæýýã õàðãàëçàí ýð¿¿ãèéí áîëîí çàõèðãààíû õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýíý.

26

2. Ø¿¿ã÷ áóþó áàéãàëü îð÷íû õÿíàëòûí óëñûí áàéöààã÷ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéã äàðààõü áàéäëààð çºð÷ñºí ýòãýýäýä ýð¿¿ãèéí õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýõýýðã¿é áîë äîð äóðäñàí çàõèðãààíû øèéòãýë íîãäóóëíà /Ýíý õýñýãò 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/: 1/ ýíý õóóëèéí 21 ä¿ãýýð ç¿éëèéí 3, 31 ä¿ãýýð ç¿éëèéí Ç, 4, 5, 6-ä çààñàí ¿¿ðãèéã áèåë¿¿ëýýã¿é àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûã 100000-200000 òºãðºãººð òîðãîõ /Ýíý çààëòàä 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò, ººð÷ëºëò îðñîí/; 2/ áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, íºõºí ñýðãýýõ àðãà õýìæýýíä òºðººñ òºëºâëºí îëãîñîí õºðºíãèéã ººð çîðèóëàëòààð àøèãëàñàí àëáàí òóøààëòíûã 20000400000 òºãðºãººð, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûã 150000-250000 òºãðºãººð òîðãîõ /Ýíý çààëòàä 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/; 3/ ýíý õóóëèéí 9 ä¿ãýýð ç¿éëèéí 4 äýõ õýñýã, 20 äóãààð ç¿éëèéí 3 äàõü õýñýãò çààñàí øààðäëàãûã áèåë¿¿ëýýã¿é èðãýíèéã 25000-50000 òºãðºãººð, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûã 200000-250000 òºãðºãººð òîðãîõ /Ýíý çààëòàä 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/.

4/ ýíý õóóëèéí 37 äóãààð ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñíû äàãóó ãýì áóðóóòàé ýòãýýäýýð õîõèðëûã íºõºí òºë¿¿ëýõýýð ø¿¿õýä íýõýìæëýë ãàðãààã¿é àëáàí òóøààëòíûã 30000 - 60000 òºãðºãººð òîðãîõ /Ýíý çààëòûã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

3. Óëñûí áàéöààã÷, áàéãàëü õàìãààëàã÷èéí õóóëü ¸ñíû øààðäëàãûã çîðèóä ¿ë áèåë¿¿ëñýí, áèåë¿¿ëýõã¿é áàéõûã óðèàëñàí, ýñýðã¿¿öñýí, àëáàí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõýä íü ñàíààòàé ñààä ó÷ðóóëñàí, àëáàí ¿¿ðýãòýé íü õîëáîãäóóëàí óëñûí áàéöààã÷, áàéãàëü õàìãààëàã÷ áîëîí òýäãýýðèéí ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿äèéã äîðîìæèëñîí, ã¿òãýñýí, çàíàëõèéëñýí, õ¿÷ õýðýãëýñýí ýòãýýäýä Ýð¿¿ãèéí õóóëü áîëîí Çàõèðãààíû õàðèóöëàãûí òóõàé õóóëüä çààñàí õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýíý /Ýíý õýñãèéã 2005 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/.

39 ä¿ãýýð ç¿éë. Õóóëü õ¿÷èí òºãºëäºð áîëîõ Ýíý õóóëèéã 1995 îíû 6 äóãààð ñàðûí 5-íû ºäðººñ ýõëýí äàãàæ ìºðäºíº. ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÈÕ ÕÓÐËÛÍ ÄÀÐÃÀ

27

Í. ÁÀÃÀÁÀÍÄÈ