Programma erfgoeddag 2017 kerf by janna

ERFGOEDDAG ZONDAG 23 APRIL

GRATIS

- ACTIVITEITENGIDS BALEN – DESSEL – GEEL – LAAKDAL – MEERHOUT – MOL - RETIE

- Malvinahof Achterbos -

- Gasthuismuseum -

GEEL

- RETIE -

GEEL - Warmhartige Stad GEEL 1. Gasthuismuseum Geel Gasthuisstraat 1, Geel Expo ‘Over piskijkers, pestdokters en pauwendrek’ Nieuwe Sint-Dimpnaparcours (p. 5-6) 2. Wandelingen rond ‘GeneratieZORG’ (p. 7-8) 3. Dienstencentrum Luysterbos J.B. Stessensstraat, Geel Expo ‘GeneratieZORG’ (p.9)

- DESSEL - Toerisme Geel -

- Jakob Smitsmuseum -

- MOL - GEEL - BALEN -

- Dienstencentrum Luysterbos -

5. Sint-Maria-Instituut Pas 110, Geel Toonmoment Birtley Belgians Kempen (p. 13) LAAKDAL 6. Klompenmuseum Hoeve Den Eik 3, Laakdal Expo ‘De klompen van Sam’ ‘Pimp je klomp’-atelier (p. 15-16)

- MEERHOUT -

MOL 7. Jakob Smitsmuseum Sluis 155, Mol Expo ’40 keer Smits’ (p. 18)

- LAAKDAL - Openbaar psychiatrisch zorgcentrum Geel -

- Sint-Maria-Instituut -

4. Bezoekerscentrum Pas-sage, Openbaar Psychiatrisch Ziekenhuis Geel Dr.-Sanodreef 5, Geel Opendeur | Expo ‘Erfgoed van de zorg, zorg voor het erfgoed’ | Erfgoedwandeling (p. 10-12)

- Klompenmuseum -

Ontdek op Erfgoeddag deze unieke Kempense plekken met een fantastisch zorgverhaal! Lees in deze gids wat er die dag overal te beleven valt.

8. Malvinahof – atelier Jakob Smits Achterbos 126, Mol Opendeur | Expo ‘een blik in het atelier van Smits’ | Wandeling ‘schilderspad’ (p. 19-20)

Bron: Stadsarchief Geel

Geel is dé zorgstad van de Kempen, en dat al eeuwen. De stad is vooral gekend voor de Geelse gezinsverpleging, een uniek zorgmodel waarbij psychisch kwetsbare mensen gewoon thuis bij een Geels gezin en dus in de samenleving wonen. Deze traditie groeide uit de verering van de Heilige Dimpna, de patroonheilige van de stad en beschermster van geesteszieke mensen. Het leverde Geel de titel van ‘Barmhartige Stede’ op. Dit warmhartige DNA is de rode draad doorheen de Geelse erfgoeddagactiviteiten!

GEEL OVER PISKIJKERS, PESTDOKTERS EN PAUWENDREK EXPO - GASTHUISMUSEUM GEEL - VAN 10 TOT 18 UUR (DOORLOPEND) -

Vraag jij je ook af hoe het voelde om ziek te zijn in vroegere tijden? In deze tentoonstelling krijg je een overzicht van de ziekenzorg door de eeuwen heen. Ontdek hoe ze destijds een recept op basis van pauwendrek voorschreven na de diagnose van de piskijker. Een spannende duik in het medische verleden van de Kempen met live acteurs! Om helemaal in de sfeer te komen verwelkomt het Gasthuismuseum alle bezoekers in retrostijl.

NIEUW! HET INTERACTIEVE ST.-DIMPNAPARCOURS - GASTHUISMUSEUM GEEL - VAN 10 TOT 18 UUR (DOORLOPEND) -

In februari opende in het Gasthuismuseum het nieuwe Sint-Dimpnaparcours. Onderweg leer je de Geelse patroon- en waanzinheilige beter kennen. Je ontdekt er meteen ook waarom de Gelenaars zo’n grote fan zijn van hun Sint-Dimpna. Een museumroute vol weetjes, verhalen, foto’s en filmpjes. Speciaal voor Erfgoeddag is het parcours helemaal gratis!!

TOF! Alle kinderen krijgen een doeboekje en mogen zelf een medicijn maken.

GASTHUISMUSEUM GEEL GASTHUISSTRAAT 1, 2440 GEEL MEER INFO: 014 56 68 40 OF GASTHUISMUSEUM@GEEL.BE

WWW.GASTHUISMUSEUMGEEL.BE

GASTHUISMUSEUM GEEL

ORGANISATIE: GASTHUISMUSEUM GEEL, STADSARCHIEF GEEL, TOERISME GEEL,

GASTHUISSTRAAT 1, 2440 GEEL

CULTUURDIENST GEEL, GEELS AMATEURTONEEL, MPI OOSTERLO,

MEER INFO: 014 56 68 40 OF GASTHUISMUSEUM@GEEL.BE

DIENSTENCENTRUM LUYSTERBOS

WWW.GASTHUISMUSEUMGEEL.BE 6

GEEL GENERATIEZORG IN GEEL 3 BEGELEIDE WANDELINGEN - DE WANDELINGEN STARTEN TELKENS OM 13 EN OM 15 UUR - IEDERE WANDELING START OP EEN ANDERE LOCATIE EN EINDIGT IN HET GASTHUISMUSEUM De Geelse gidsen nemen je mee langsheen bijzondere plekken waar de Gelenaars vroeger en vandaag zorg dragen voor elkaar. Iedere wandeling wordt twee keer georganiseerd. Check zeker de startlocatie want die is voor iedere wandeling anders.

WANDELING 1 - LANGS DE LATIJNSE SCHOOL EN HET VAN DISSELHUIS - STARTUREN: 13 EN 15 UUR - LOCATIE: TOERISMEHUIS DE WAAG, MARKT 1 Deze wandeling neemt je mee langs o.a. de Latijnse School, die heel wat slimme koppen afleverde, het Van Disselhuis, speciaal gebouwd voor de protestantse patiënten van het Openbaar Psychiatrisch Ziekenhuis en een opvangtehuis voor bejaarden. Aan het einde van de wandeling kan je een rondleiding volgen doorheen de expo in het Gasthuismuseum.

WANDELING 2 - LANGS HET OPZ EN HET OUDSTE BEJAARDENTEHUIS VAN GEEL - STARTUREN: 13 EN 15 UUR - LOCATIE: VERTREK AAN BEZOEKERSCENTRUM PAS-SAGE OPZ GEEL, DR.-SANODREEF 4 -

Deze wandeling neemt je mee langs o.a. het bezoekerscentrum Pas-sage van het Openbaar Psychiatrisch Ziekenhuis Geel, het St.-Aloysiuscollege, een baken van opleiding, het OLV-moederhuis dat later het OLV-zorgcentrum werd en de Stichting Pauli, een bejaardentehuis van begin 1900. Aan het eind van de wandeling kan je een rondleiding volgen doorheen de expo in het Gasthuismuseum.

WANDELING 3 Gezin Geelse gezinsverpleging – Bron: Archief OPZ Geel

RESERVEREN: TOERISME GEEL, TOERISME@GEEL.BE OF 014 56 63 80 WWW.GEEL.BE ORGANISATIE: Stadsarchief Geel, Toerisme Geel, Cultuurdienst Geel, OPZ Geel, Geelse Gidsenbond

- LANGS HET SOCIAAL HUIS, ZIEKENHUIS EN DE ST.-DIMPNAKERK - STARTUREN: 13 EN 15 UUR - LOCATIE: VERTREK AAN DIENSTENCENTRUM LUYSTERBOS, J.B. STESSENSSTRAAT 69 Deze wandeling neemt je mee langs o.a. het Sociaal Huis, het Algemeen Ziekenhuis St.-Dimpna en de St.-Dimpnakerk, waar je uitleg krijgt over de zorg voor de geesteszieken in vroegere eeuwen. Aan het eind van de wandeling kan je een rondleiding volgen doorheen de expo in het Gasthuismuseum. 8

GEEL GENERATIEZORG EXPO

ERFGOED VAN DE ZORG – ZORG VOOR HET ERFGOED EXPO

- DIENSTENCENTRUM LUYSTERBOS - VAN 10 TOT 18 UUR (DOORLOPEND) -

- PAS-SAGE BEZOEKERSCENTRUM OPZ GEEL - VAN 10 TOT 18 UUR (DOORLOPEND) -

In dienstencentrum Luysterbos loopt een tijdelijke tentoonstelling die gelinkt is aan de tentoonstelling ‘Over piskijkers, pestdokters en pauwendrek’ in het Gasthuismuseum. Je ontdekt de geschiedenis van het zorgcentrum in een expo. Er is ook een fototentoonstelling over historisch medisch materiaal. Doorlopend wordt er verteld over de zorgwerking, met een focus op dementievriendelijke verzorging. Tot slot starten hier ook begeleide wandelingen naar het Gasthuismuseum.

Het OPZ Geel heeft een rijke geschiedenis. Geworteld in meer dan 7 eeuwen Geelse gezinsverpleging werd in 1850 de “Staatskolonie” opgericht. De geschiedenis wordt weerspiegeld in het cultureel erfgoed waarvoor het OPZ zorg draagt. Hoe waardevol is de collectie? Hoe kwetsbaar is dit psychiatrisch erfgoed? Een unieke blik in de collectie archivalia, foto’s, getuigenissen en historische films!

Bron: Archief OPZ Geel

LOKAAL DIENSTENCENTRUM LUYSTERBOS J.B.-STESSENSSTRAAT 69, 2400 GEEL

MEER INFO: CULTUURDIENST GEEL,

BEZOEKERSCENTRUM PAS-SAGE OPZ GEEL

014 56 66 85 OF CULTUURDIENST@GEEL.BE

DOKTER SANODREEF 5, 2440 GEEL

WWW.GEEL.BE

MEER INFO: 014 57 92 45 OF PAS-SAGE@OPZGEEL.BE

ORGANISATIE: DIENSTENCENTRUM LUYSTERBOS,

WWW.OPZGEEL.BE

STADSARCHIEF GEEL, TOERISME GEEL, CULTUURDIENST GEEL

ORGANISATIE: OPZ GEEL, VZW PAS-SAGE 10

GEEL ONTDEK DE SITE VAN HET OPZ GEEL! BEGELEIDE WANDELING

WELKOM IN PAS-SAGE BEZOEKERSCENTRUM OPZ GEEL - OPENDEUR

- DE WANDELINGEN STARTEN OM 11, 14 EN 16 UUR - OPENBAAR PSYCHIATRISCH ZORGCENTRUM GEEL - VAN 10 TOT 18 UUR (DOORLOPEND) -

- OPENBAAR PSYCHIATRISCH ZORGCENTRUM GEEL (OPZ) - VAN 10 TOT 18 UUR (DOORLOPEND) -

Wandel samen met een gids mee doorheen de geschiedenis van de psychiatrische zorg via het patrimonium van het OPZ Geel. De bouw van het ziekenhuis, een ontwerp van de Gentse architect Pauli volgens de opvatting van zijn stadsgenoot Guislain, startte in 1861. Het complex met o.a. ziekenzalen, dokterswoningen, kapel, paviljoenen en mortuarium wordt nog steeds gebruikt. Ontdek het verhaal van de stenen en gebouwen van het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum!

In mei 2015 opende bezoekerscentrum Pas-sage op de site van het OPZ Geel de deuren. In Pas-sage krijg je info over het verleden, heden en de toekomst van de psychiatrische zorg in Geel. Uniek is dat in dit centrum ervaringsdeskundigen gids zijn. Normaal kun je Pas-sage enkel op afspraak bezoeken. Op Erfgoeddag mag je er gewoon binnen wandelen. Je wordt er ontvangen door de vrijwilligers en ervaringsdeskundigen van Pas-sage. Bron: OPZ Geel Bron: OPZ Geel

PAS-SAGE BEZOEKERSCENTRUM OPZ GEEL

DOKTER SANODREEF 5, 2440 GEEL

MEER INFO: 014 57 92 45 OF PAS-SAGE@OPZGEEL.BE

WWW.OPZGEEL.BE

ORGANISATIE: OPZ GEEL, VZW PAS-SAGE

ORGANISATIE: OPZ GEEL, VZW PAS-SAGE 12

GEEL

KEMPENAARS DIE BOMMEN MAAKTEN BIRTLEY BELGIANS PRESENTATIE EN EXPO

LAAKDAL

LAAKDAL - Klompenland

- SINT-MARIA-INSTITUUT - VAN 13 TOT 17 UUR (DOORLOPEND) -

In november 2016 trokken 6 leerlingen van het St.-MariaInstituut op onderzoeksexpeditie naar Birtley (UK), in het spoor van de Kempense ‘Birtley Belgians’. De Birtley Belgians waren mannen en vrouwen die tijdens de Eerste Wereldoorlog naar Engeland vluchtten of door het leger waren afgekeurd om Bron: KOGEKA Geel te gaan vechten. Ze werden ingeschakeld in wapenfabrieken waar ze granaten maakten. In Birtley ontstond rond het fabriek een Belgisch dorp, Elisabethville. Het Sint-Maria-Expeditieteam ontdekte in Birtley het trieste WOI-verhaal van gekwetste soldaat Jan Cools en zijn vrouw Emma Bouwens. Levens getekend door wonden, ziekte en afscheid. De 6 leerlingen delen op Erfgoeddag (die samenvalt met de schoolopendeurdag) voor de eerste keer de resultaten van hun onderzoek.

Bron: Collectie Sam Mondelaers, Klompenmuseum

Niet Nederland, maar België was ooit hét klompenmakersland van de wereld. Onze Belgische ambachtelijk gemaakte klompen werden massaal geëxporteerd naar onze noorderburen. Hét klompenmakersdorp van de Kempen was zonder twijfel Vorst. Terecht dus dat Laakdal een klompenmuseum heeft waar het verhaal

SINT-MARIA-INSTITUUT KOGEKA PAS 110, 2440 GEEL MEER INFO: HERMAN.STERCKX@GMAIL.COM (COÖRDINATOR PROJECTEN KEMPENSE KLAPROZEN EN BIRTLEY BELGIANS KEMPEN)

ORGANISATIE: KOGEKA, SINT-MARIA-INSTITUUT, TEAM KEMPENSE KLAPROZEN 13

van de schoen van toen uitgebreid aan bod komt. Dé troef van dit museum? Klompenmaker Sam Mondelaers, met zijn 97 jaar de oudste klompenmaker van Vlaanderen. Erfgoeddag in Laakdal is een grote ode aan deze man en zijn prachtige klompenmakersmachines. 14

LAAKDAL DE KLOMPEN VAN SAM EXPO EN DEMONSTRATIES

PIMP JE KLOMP CREATIEF ATELIER

- KLOMPENMUSEUM - VAN 10 TOT 18 UUR (DOORLOPEND) -

Sam is bekend als de oudste klompenmaker van Vlaanderen. Hij geeft jou tijdens Erfgoeddag een unieke blik op zijn klompencollectie en toont je vooral de machines uit zijn atelier. Die werden onlangs gerestaureerd en kregen een plek in het museum. Sam stelt ook zijn ‘boekjes’ tentoon, unieke archiefstukken, waar Bron: Collectie Sam Mondelaers, Klompenmuseum alles over aantallen, arbeiders en klompen in genoteerd werd. Op zondag 23 april toont het klompenmuseum ook de fotocollectie van de Klompenhandel Westrate, een Nederlands familiebedrijf dat Vlaamse klompen in Nederland importeerde.

Klompen zijn in! En zeker als je ze leuk pimpt in deze workshop! Je schildert en versiert je klomp en maakt er helemaal jouw eigen ding van. Het klompenmuseum laat kinderen op een andere manier kennismaken met klompen: niet door ze aan te doen maar door ze te pimpen. Deze pimpactiviteit is volledig gratis!

KLOMPENMUSEUM DEN EIK

HOEVE DEN EIK 3, 2431 LAAKDAL (NABIJ DE ABDIJ VAN AVERBODE)

MEER INFO: 013 66 26 55 OF KLOMPENMUSEUM@HOTMAIL.COM

WWW.KLOMPENMUSEUM.BE

ORGANISATIE: KLOMPENMUSEUM LAAKDAL, GEMEENTE LAAKDAL

ORGANISATIE: KLOMPENMUSEUM LAAKDAL, GEMEENTE LAAKDAL 16

MOL

Mol - Door Smits getekend

40 KEER SMITS EXPO - JAKOB SMITSMUSEUM - VAN 10 TOT 18 UUR (DOORLOPEND) -

Jakob Smits – Bron: Jakob Smitsmuseum

In 2017 bestaat het Jakob Smitsmuseum 40 jaar. Al 40 jaar dragen de museum- medewerkers en vrijwilligers zorg voor het werk en het archief van kunstschilder Jakob Smits. Speciaal voor deze verjaardag worden 40 topwerken van Smits uit de eigen museumcollectie en andere collecties getoond. Sommige werken werden onlangs, speciaal voor de museum verjaardag, gerestaureerd. Een paar werken worden pas voor het eerst aan het grote publiek getoond. Op Erfgoeddag is deze unieke expo uitzonderlijk gratis toegankelijk.

Schilder Jakob Smits (1855-1928) werd geboren in Rotterdam, schilderde in grote Europese steden, maar verloor zijn hart aan een klein, arm dorpje in de Kempen: Mol-Achterbos. In 1888 kwam hij definitief in Achterbos wonen, om er te leven en te werken. Hij tekende, etste en schilderde het Molse landschap en de Mollenaren

Bron: Jakob Smitsmuseum

NIEUW! JAKOB SMITS MUSEUMSHOP In april onderging de Jakob Smits Museumshop een metamorfose met heel wat nieuwe, prachtige, door Smits geïnspireerde producten. Spring er zeker eens binnen en trakteer jezelf op een mooi Smits cadeautje!

op een moment dat alles door de industrialisering aan het veranderen was. Dankzij het Jakob Smitsmuseum kunnen we de unieke kijk van Jakob Smits op Mol nog altijd bewonderen. Het Jakob Smitsmuseum blaast dit jaar 40 kaarsjes uit. Op Erfgoeddag mag iedereen mee komen vieren en klinken we op Smits en zijn museum! 17

JAKOB SMITSMUSEUM SLUIS 155, 2400 MOL MEER INFO: 014 31 74 35 OF INFO@JAKOBSMITS.BE ORGANISATIE: JAKOB SMITSMUSEUM, GEMEENTE MOL 18

MOL EEN BLIK IN HET ATELIER VAN JAKOB SMITS: HET MALVINAHOF UITZONDERLIJK OPEN & EXPO - MALVINAHOF - VAN 10 TOT 18 UUR (DOORLOPEND) Welkom in het Malvinahof, het huis met lichtrijke atelier dat Jakob Smits in Achterbos kocht. Het atelier staat er nog en is in privébezit. Het wordt momenteel gerestaureerd. Het Jakob Smitsmuseum zet samen met de eigenaar de atelierdeuren van zijn meester voor 1 dag open. Maak kennis met het Malvinahof van weleer, waar Smits zijn zieke en grote liefde, Malvina Dedeyn, verzorgde. Waar hij een ruimte creëerde waar hij volop kon experimenteren met lichtinval. Ontdek enkele pas ontdekte muurschilderingen van Smits. Beleef de plek waar Jakobs werken tot stand kwamen.

SCHILDERSPAD WANDELING MET DE ERFGOEDAPP - ACHTERBOS - VAN 10 TOT 18 UUR (DOORLOPEND) - AFSTAND: 6KM Begin 20ste eeuw vestigden verschillende kunstenaars zich in de Molse dorpen. Ze schilderden het landschap en de dorpsbewoners. Op Erfgoeddag lanceert het Jakob Smitsmuseum het schilderspad. Ga op pad met de Erfgoedapp en ontmoet onderweg de schilders van de ‘Molse School’. Spring binnen in het Malvinahof, het huis en atelier van Smits, uitzonderlijk open op 23 april! Bron: Jakob Smitsmuseum

Malvinahof – Bron: Jakob Smitsmuseum

Download de erfgoedapp op je smartphone!

PARKING EN VERTREK: PAROCHIECENTRUM TER AERENKORF, ACHTERBOS 76

MALVINAHOF

VOLG DE BLAUW MET WITTE PIJL

ACHTERBOS 126, 2400 MOL

DE ROUTE LOOPT DOORHEEN HET MOLSE DORP ACHTERBOS

MEER INFO: 014 31 74 35 OF INFO@JAKOBSMITS.BE

ORGANISATIE: JAKOB SMITSMUSEUM, GEMEENTE MOL

ORGANISATIE: JAKOB SMITSMUSEUM, GEMEENTE MOL, TOERISME MOL 20

WEDSTRIJD HOEVEEL KONIJNEN STAAN ER IN DIT KUNSTWERK GEMAAKT DOOR EEN GEELSE PSYCHIATRISCHE PATIÃ&#x2039;NT?

WEDSTRIJD WIN! WIN! WIN! WIN EEN PAKKETJE PRACHTIGE ITEMS UIT DE GLOEDNIEUWE JAKOB SMITSSHOP! Jakob Smits coasters, kleurpotloodjes, een puzzel en nog veel meer!

HOE KUN JE WINNEN? Bestudeer de prent op de vorige pagina’s. Hoeveel konijnen tel jij? Stuur jouw antwoord op naar erfgoedcel k.ERF, info@erfgoedcelkerf.be. Je vindt de prent ook op www.erfgoedcelkerf.be en op de facebookpagina van k.ERF.

COLOFON

EEN WONDERLIJK KUNSTWERK Deze prent werd gemaakt door een geesteszieke patiënt die in de 19de eeuw in Geel verbleef. Meer is er over dit wonderlijke kunstwerkje vol Napoleons en konijnen niet geweten. De prent wordt bewaard in het Gasthuismuseum.

COVER: Frans Kenis, Tussen de Mensen, OPZ Geel

k.ERF Deze brochure is een initiatief van erfgoedcel k.ERF. k.ERF is het intergemeentelijke samenwerkingsverband rond cultureel erfgoed tussen de gemeentes Balen, Dessel, Geel, Laakdal, Meerhout, Mol en Retie. Vragen over Erfgoeddag in het algemeen? Of over het cultureel erfgoed in ons stukje Kempen?

TEKST: Erfgoedcel k.ERF BEELDMATERIAAL: Gasthuismuseum Geel, Stadsarchief Geel, Archief OPZ Geel, Klompenmuseum Laakdal, Jakob Smitsmuseum, Gemeentearchief Mol en Molse Kamer voor Heemkunde

VORMGEVING: Dasi, www.dasi.be DRUK: XOD V.U. Gerda Broeckx, voorzitter erfgoedcel k.ERF, de Billemontstraat 117, 2440 Geel

ERFGOEDCEL k.ERF De Billemontstraat 117, 2440 Geel - info@erfgoedcelkerf.be - 014 566 688 www.erfgoedcelkerf.be - Je vindt ons ook op