MagUZA 111 - januari 2018 by Jansen & Janssen

maguza januari 2018

Zorgmagazine van het UZA

Afgiftekantoor Gent X, Maguza 111, Tijdschrift – kwartaalblad, januari, februari, maart 2018, v.u. Johnny Van der Straeten, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem

www.maguza.be – UZAnieuws UniversitairZiekenhuisAntwerpen

Een vlotte overstap

Te groot voor de kinderarts? dossier

NEUROCHIRURGIE Een hersentumor op 14 jaar E-SIGARET Dampen schaadt de gezondheid MAGNET Uitstekend rapport voor onze zorg

KANKER BEHANDELING OP MAAT

IN DIT NUMMER

dossier

OPERATIES & ALLERGIEËN

KANKER BEHANDELING OP MAAT

ZITTEN IS ONGEZOND

MEDISCH 19

Met doelgerichte medicijnen en immuuntherapie raken onze kankerspecialisten tumoren op hun zwakke plek

Angelo (14) had een hersentumor: ‘Ik wil zo snel mogelijk terug naar school’

Allergische reacties op de operatietafel

Deep brain stimulation: een elektrode tegen parkinson

MAGNET- ERKENNING

GEZOND 28

Veel zitten is niet goed – Tijd om te bewegen!

E-sigaret: ook dampen schaadt de gezondheid

ZORG 32

UZA behaalt Magnet-erkenning voor uitstekende zorg

Te groot voor de kinder arts? We zorgen voor een vlotte overstap

Voor u uitgetest: de medische kiosk

‘Ik blijf ervoor gaan.

Alle artikels zijn te vinden op

En dankzij de nieuwe EN VERDER

medicatie heb ik weer

Uitgedokterd: De diabetes-epidemie

U zegt: een ASO of assistent?

Witjas van dienst: de studieverpleegkundige

wat hoop.’ Christiane (76) vecht al vier jaar tegen longkanker en kreeg recent een nieuw, doelgericht medicijn

Schrijf je vandaag nog in op onze elektronische nieuwsbrief. Ga naar www.maguza.be/ abonnement

VOORAF

Verpleging is nog nooit zo complex geweest als nu

Magnet: een lange ontdekkingsreis

e erkenning als Magnet® Hospital – Magneetziekenhuis – is een Amerikaanse onderscheiding die gegeven wordt aan ziekenhuizen die voldoen aan een set van criteria die de sterkte en kwaliteit van de verpleegkundige zorg meten. Magnet betekent dat de verpleging aantoonbaar excellente zorgresultaten levert en dat de medewerkers een hoge jobtevredenheid hebben. Het verloop van de verpleegkundigen is er laag door de tevredenheid, het professionaliseren, de autonomie van de verpleegkundigen. De Braziliaanse goeroe Ricardo Semler stelt dat sturen op werknemersgeluk vanzelf leidt tot succesvolle organisaties. Hij heeft ongelijk. Kwaliteit leveren moet je leren. Magnet kwaliteit bereik je pas na een lange ontdekkingsreis, waarin de medewerkers groeien en ook ontdekken dat verpleging nog nooit zo complex geweest is, nog nooit zoveel dimensies heeft gehad als nu. Verpleegkundigen leveren niet alleen zorg – op zich al complex – maar ze coördineren ook klinische studies, zijn manager in multidisciplinaire teams, introduceren nieuwe zorgpaden, maken zich technologie eigen, doen aan patiënteneducatie en ontslagplanning. Daarvoor is het essentieel om tot een team te behoren. De Magnet ontdekkingreis is niet vrijblijvend: het doel is de best mogelijke zorg leveren. Het succesvol bereiken van dat doel maakt ons trots op onze medewerkers. De verpleegkundigen mogen terecht ook trots zijn op zichzelf. Niet in de betekenis van het Latijnse ‘superbia’ – hoogmoed die op niets is gebaseerd – maar trots als een sterk zelfbewustzijn over de eigen mogelijkheden.

Johnny Van der Straeten Gedelegeerd bestuurder 4

DOORGELICHT

Alle comfort voor de pijnpatiënten Met 25.000 patiëntencontacten per jaar is het pijncentrum van het UZA een van de grootste pijnklinieken van België. Recent werd het centrum helemaal vernieuwd: patiënten komen er terecht in een aangename atmosfeer met veel natuurlijke lichtinval, aangepaste rustgevende verlichting en demping van de omgevingsgeluiden. Alles is gericht op het comfort van de patiënten. Om de oorzaak en de beste behandeling voor de pijn te vinden, zet het multidisciplinaire team de meest innovatieve technieken in. Heel vooruitstrevend is dat de artsen elk onderdeel van het pijngeleidingssysteem apart kunnen testen om de oorzaak van de pijn precies in kaart te brengen.

KORT

WEGENWERKEN ROND HET UZA

UZA, UAntwerpen en POM bundelen krachten

rond celtherapie

Vertrek op tijd Je hebt het misschien al gemerkt: er zijn heel wat wegenwerken in de buurt van het UZA. In de Drie Eikenstraat is er eenrichtings verkeer tussen de brug van de E19 en de Prins Boudewijnlaan. Je kan van het UZA nog wel naar het centrum van Edegem rijden, maar niet omgekeerd. Auto’s en bussen moeten langs de noordelijke of de zuidelijke omleiding. De afrit van de E19 blijft wel open voor verkeer naar het UZA. Voor fietsers is er een aparte omleiding voorzien. Los daarvan zijn er ook werken aan de Edegemsesteenweg in Kontich en in het centrum van Reet. Heb je een afspraak in het UZA? Hou rekening met de vertragingen en vertrek wat vroeger, zo vermijd je stress onderweg – ook niet gezond. Plan je bezoek via www.uza.be/wegenwerken

Celtherapie is een van de meest beloftevolle nieuwe technieken in de geneeskunde. Cellen uit je eigen lichaam worden ingezet om bepaalde ziektes of aandoeningen te bestrijden, denk bijvoorbeeld aan kanker. Maar onderzoek naar celtherapie is heel complex. Daarom slaan het UZA, de Universiteit Antwerpen en de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij Antwerpen (POM) de handen in elkaar voor een nieuw onderzoekscentrum, Anicells. Het centrum met gespecialiseerde labo’s komt tegen eind 2019 in het Wetenschapspark van de Universiteit Antwerpen in Niel en wil vooral start-ups aantrekken. Die kunnen sneller resultaten boeken als ze niet eerst een eigen lab hoeven uit te bouwen. UAntwerpen- en UZA-onderzoeker prof. Nathalie Cools: ‘We willen die opstartende bedrijven helpen met een draaiboek, goede infrastructuur en de juiste contacten, zodat het onderzoek naar celtherapie veel sneller kan evolueren.’ Zelf voert Cools onderzoek naar celtherapie bij multiple sclerose. Het onderzoekscentrum krijgt onder meer een subsidie van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling.

de geboorteaangiftes. Omdat je een baby altijd aangeeft in de gemeente waar hij of zij geboren is, kan de ambtenaar alle UZA-baby’s inschrijven. Je moet wel vooraf een afspraak maken via de website van de gemeente Edegem. www.edegem.be

www.koesterkoffer.be

baby-aangifte op materniteit

herinneringen koesteren Iets tastbaars geven aan ouders die een jong kind verloren, dat is de bedoeling van de koesterkoffer. Het linnen koffertje bevat items om herinneringen vast te leggen, zoals siliconen om een vingerafdruk te maken, een canvas voor een hand- of voetafdruk en een buisje voor een haarlokje. Er zit ook materiaal in om als gezin met verlies om te gaan: een koesterboek om gedachten in te schrijven, een koesterdeken om samen onder te kruipen en zaadjes om vergeet-me-nietjes te planten. De koffer werd op vraag van de dienst intensieve kindergeneeskunde van het UZA ontwikkeld door de vzw Berrefonds, die ook koffers maakt voor mensen die een baby verloren. Momenteel is de koester koffer (overigens verkozen tot woord van het jaar 2017) nog een pilootproject in het UZA en bij enkele begrafenisondernemers, maar bedoeling is om de koffer later in heel Vlaanderen te gaan gebruiken.

Nieuw:

Goed nieuws voor aanstaande mama’s en papa’s: om een baby aan te geven bij de burgerlijke stand, moet je niet meer naar het gemeentehuis. Het kan vanaf nu gewoon op de materniteit van het UZA. Elke dinsdag- en donderdagvoormiddag zal er een ambtenaar van de gemeente Edegem naar het UZA komen voor

Samen

‘Hij overtuigde wereldleiders om actie te ondernemen tegen antibiotica’ De federale regering reikt om de vijf jaar een prijs uit voor een bijzondere prestatie in de geneeskundige wetenschappen. De eer gaat deze keer naar prof. dr. Herman Goossens van het UZA, voor zijn onderzoek naar infectieziekten en de rol van antibiotica. Via zijn onderzoek maakt Goossens wereldleiders ervan bewust dat er te veel antibiotica wordt gebruikt

van prof. dr. Alexandra Vermandel

bij mens en dier. Hij stond ook aan de wieg van de Europese Antibioticadag, die ondertussen is uitgegroeid tot een wereldwijde Antibioticaweek. Het UZA volgen? facebook.com/Universitair ZiekenhuisAntwerpen twitter.com/UZAnieuws

Op het potje!

100 km Met een team van vier personen 100 km lopen, is de nieuwe uitdaging van Kom op tegen Kanker. De 100km-run vindt op 18 maart voor het eerst plaats. Het principe is simpel: de eerste loper start op zijn eentje en loopt in totaal 40 km. De tweede loper sluit aan op 30 km van de meet, de derde op 20 km en de vierde op 10 km. Zo komen ze samen aan een indrukwekkende 100 km. Lopen gebeurt in twee lussen op en rond de terreinen van het UZA en de Campus Drie Eiken van de Universiteit Antwerpen. Er kunnen in totaal 200 teams meedoen, maar het event was na een maand al volzet. Goed nieuws, want elk team zamelt 2.500 euro in voor onderzoek naar geneesmiddelen en behandelingen tegen kanker. Alle supporters zijn natuurlijk welkom op 18 maart. Ze kunnen de lopers niet alleen aanmoedigen, maar krijgen op het event ook een unieke inkijk in het onderzoek naar kanker door het UZA en de Universiteit Antwerpen.

LEESTIP

Op het potje leren gaan is voor een kind een complex leerproces, dat inspanning en geduld vraagt. Maar met de nodige tijd, aanmoediging en tips lukt het uiteindelijk voor elk kind. Bovendien leek het vroeger beter te lukken: in de jaren 60 was 90 % van de kinderen zindelijk op 2,5 jaar, nu maar 22 %. Waar ligt dat aan? Beginnen we te vroeg of te laat, zijn we te weinig thuis of maken we ons niet genoeg kwaad? Prof. dr. Alexandra Vermandel is kinesiste op de dienst urologie en doet onderzoek naar zindelijkheid bij kinderen. In haar boek ‘Je kind zindelijk krijgen? Dat doe je zo!’ geeft ze antwoord op vragen die ze vaak van ouders krijgt. Een tip van de sluier: Leer de eliminatiesignalen bij het kind te herkennen, begin op tijd, stimuleer je kind om het gedrag van anderen te imiteren, en vooral: heb geduld! Blijf op de hoogte: www.uza.be www.100kmrun.be www.facebook.com/de100kmrun

Je kind zindelijk krijgen? Dat doe je zo! Uitgeverij Acco C.V., ISBN 9789463440189

MEDISCH Dr. Mania De Praeter, neurochirurg

Angelo (14) met zijn mama Mirsa. Na de operatie bleek dat zijn hersentumor goedaardig was.

Angelo (14) had een hersentumor

‘Ik wil zo snel mogelijk terug naar school’ Elk jaar krijgen in België 50 kinderen te horen dat ze een hersentumor hebben. Angelo (14) is een van hen. Hij vertelt over zijn behandeling en de emotionele roetsjbaan voor en na de operatie.

et leek niet meer dan een onschuldig griepje, wanneer Angelo begin oktober last kreeg van hoofdpijn, buikpijn en duizeligheid. Maar drie weken later ging het plots bergaf: Angelo gaf over en zag niet meer scherp. Zijn moeder Mirsa was ongerust: ‘De huisarts is drie keer langsgeweest. Hij zei dat het griep was, maar ik ken mijn zoon. Hij had voortdurend hoofdpijn, ook ‘s nachts. Dat kon geen griep zijn.’ Zelf ging Angelo op zoek naar

informatie op het internet: ‘Als ik mijn symptomen intikte, kwam ik uit bij een hersentumor. Toen was ik pas echt bang.’ Mirsa trok met haar zoon naar het ziekenhuis in Herentals. Op de scan was onmiddellijk duidelijk dat Angelo een gezwel had in zijn hoofd. Angelo: ‘Toen ik dat hoorde, ben ik meteen beginnen huilen. Ik heb gevraagd of ik nog lang zou leven. Daar kon de dokter geen antwoord op geven.’ Het ziekenhuis in Herentals verwees Angelo door naar het UZA. Na een MRI-scan ging Angelo op consultatie bij dr. Mania De Praeter, neurochirurg gespecialiseerd in tumoren bij kinderen en jongeren. ‘Een hersentumor wordt bij kinderen en jongeren wel vaker pas laat ontdekt’, zegt De Praeter. ‘Bij hen zitten tumoren dikwijls in de kleine hersenen. Daar kan een tumor snel groeien maar toch heel

vage klachten geven.’ Uit de scan bleek dat Angelo een gezwel in zijn hoofd had van 5 op 4,5 cm. ‘Dat lijkt groot, maar op zich was de scan positief nieuws. Het leek een goedaardig gezwel en het zat niet verweven in zijn hersenen.’

De eerste keer? De Praeter stelde Angelo en zijn moeder gerust. ‘Een tumor als deze is goed te opereren. Ik heb Angelo medicatie voorgeschreven om de hersenen te doen ontzwellen, en maakte een afspraak voor de operatie een week later.’ Angelo: ‘Door de medicatie voelde ik mij onmiddellijk een stuk beter. Moet die operatie nog wel, vroeg ik mij af. Maar de dokter zei dat het er echt uit moest.’ ‘Ik werk graag met tieners zoals Angelo’, vertelt De Praeter. ‘Je kunt hen al goed uitleggen wat er aan de hand is. Aangepast aan wat ze aankunnen, natuurlijk. Angelo is

een heel pientere jongen die veel begrijpt. En die ook openstaat voor een grapje. Is het uw eerste keer, vroeg hij mij over de operatie. Ik zei ja, maar meteen daarna heb ik hem natuurlijk verzekerd dat ik dit soort operaties al veel heb gedaan. En dat ik mijn uiterste best zou doen om hem beter te maken.’

‘Je kunt nu niet weglopen’ Angelo was bang, maar probeerde tegelijkertijd rustig te blijven. ‘De nacht voor de operatie heb ik niet geslapen. Het idee dat ze mijn schedel er gingen afhalen om in mijn hersenen te snijden, vond ik verschrikkelijk. Maar ik deed mijn best om zo rustig mogelijk te blijven. Ik sprak op mezelf in: het moet gebeuren, je kunt nu niet weglopen. Dat hielp. Vlak voor de operatie heeft dr. De Praeter mij nog gezegd dat ik mij geen zorgen moest maken en dat alles goed zou komen.’

Operatie geslaagd! De operatie duurde vier uur en verliep volgens planning. In de operatiezaal wachtte De Praeter tot Angelo wakker werd. ‘Ik doe dat altijd. Ik kan niet naar huis gaan voor ik weet hoe het met mijn

patiënt gaat.’ Angelo reageerde goed, en De Praeter zocht zijn moeder op om het goede nieuws te melden. De opluchting was groot. Mirsa: ‘Ik ben de hele tijd in het ziekenhuis gebleven. Toen ik Angelo mocht zien, herkende hij

me meteen. Hij zei dat hij gelukkig was en dankbaar. Dat moment zal ik nooit vergeten.’ Een paar dagen later volgde nog meer goed nieuws. Het gezwel was goedaardig, dus Angelo moet geen chemo of bestraling krijgen. Angelo: ‘Toen ➝

Omvang tumor niet allesbepalend Hoe groot een tumor is, zegt niet alles over de ernst. Een tumor van 4 à 5 centimeter – zoals bij Angelo – kan goed te verwijderen zijn, of juist helemaal verweven zitten in de hersenen. In dat geval is de operatie veel delicater en duurt ze ook langer, tot meer dan 12 uur. De locatie bepaalt ook voor een groot deel de ernst. Sommige tumoren

kun je met een operatie niet verwijderen, omdat je dan vitale functies verstoort, zoals de hartslag of de ademhaling. Om te zien wat de opties zijn, werken de kinderneurochirurgen van het UZA nauw samen met de kinder oncologen en kinderneurologen. Ze houden soms ook samen consultaties, zodat de patiënt maar één afspraak moet maken.

MEDISCH

Bij hersentumoren werken de kinderneurochirurgen nauw samen met de kinderoncologen en kinderneurologen, om te bepalen wat de beste optie is voor de patiënt.

➝

Sommige tumoren kun je met een operatie niet verwijderen, omdat je dan vitale functies verstoort

heb ik weer geweend, er viel zoveel stress van mij af.’ Na een paar dagen op intensieve zorg mocht Angelo naar een gewone kamer. Stap voor stap voelde hij zich beter. ‘Ik heb mijn mama gevraagd om een pita met frietjes te gaan halen voor mij.’ ‘Toen wist ik dat hij zich echt beter begon te voelen’, zegt De Praeter al lachend. Na een week mocht Angelo naar huis. Maar hij moet het wel nog rustig aan doen.

met mij’, vertelt hij. ‘In het begin moest ik veel rusten, maar dat is nu beter. Ik wil eigenlijk al terug naar school, maar van de dokter moet ik nog drie weken wachten. Ik mis mijn vrienden, je kunt niet verwachten dat ze altijd naar hier komen. En de hele dag op de Playstation spelen, dat raak je ook beu. Maar ik begrijp het wel. Ik ben nog snel moe, een hele dag school zou nog te veel zijn.’

Elke dag Playstation

Traject van tien jaar

Ondertussen is Angelo twee weken thuis. ‘Het gaat eigenlijk wel goed

De komende jaren moet Angelo nog regelmatig op controle in het

Neurochirurgie bij kinderen? Neurochirurgie bij kinderen is meer dan alleen hersentumoren opereren. De neurochirurgen doen operaties bij heel wat aangeboren afwijkingen, zoals een waterhoofd of een misvorming aan de schedel. Ook de zenuwen in de rug vallen binnen het domein van de neurochirurgie. Denk maar aan

INFO 10

kinderen die geboren worden met een open rug of met andere problemen aan het ruggenmerg. Verder worden de neurochirurgen ook opgeroe pen door de spoedgevallendienst als kinderen na een ongeval schade oplopen aan de hersenen of het ruggenmerg.

Dienst kinderneurochirurgie, T 03 821 33 28

ziekenhuis. De Praeter: ‘De operatie is geslaagd, maar er kan altijd een klein stukje weefsel achterblijven dat we op het moment zelf niet kunnen zien. En het gezwel kan ook terugkomen. De kans is klein, maar toch willen we voor de zekerheid regelmatig een scan maken. Eerst na drie maanden, dan na zes maanden, in de eerste vijf jaar om het jaar en dan om de twee jaar. Angelo staat voor een traject van in totaal tien jaar.’ ‘Daar kijk ik echt tegen op’, zegt Angelo. ‘Het blijft toch in je achterhoofd zitten. Als ik nu even hoofdpijn heb, denk ik meteen aan een tumor. Maar dat zal misschien later wel verminderen.’ Angelo maakt voorzichtig toekomstplannen: ‘Ik denk dat ik later graag dokter zou worden. Ik heb het nu allemaal van dichtbij meegemaakt, en ik vind het werk van dokters heel interessant. Ze maken mensen blij als ze goed nieuws hebben, maar ze moeten ook slecht nieuws kunnen brengen. Dokters zijn er echt voor je en leven met je mee. Dat wil ik later graag voor andere mensen doen.’ 

Jonge superhelden in het OK Sinds de opening van het Koningin Mathilde Moeder- en Kindcentrum krijgt het UZA steeds meer kinderen en jongeren over de vloer. Ook de chirurgie evolueert mee: op twee jaar tijd gingen er 20 % meer kinderen en jongeren onder het mes.

Welke operaties vooral?

×16

De grootste groeiers

Cijfers 2016

Sinds 2014

Neus-keel-oor

626

Mond- Kaak en Aangezichtsheelkunde

46% Kindergeneeskunde*

264

Pneumologie

40%

Neurochirurgie

Abdominale heelkunde

228 Urologie

387

Jonge patiënten 2014

2017

1 op 8

1 op 6

is jonger dan 16 jaar in het operatiekwartier

* kleine ingrepen zoals biopsieën, beenmergpuncties, maar ook maag- en darmoperaties

Orthopedie

230

MEDISCH

Met allergie veilig op de operatietafel Een allergische reactie tijdens een narcose is erg zeldzaam, maar kan wel ernstig zijn. De oorzaak vinden is vaak moeilijk. Dankzij de unieke expertise van de dienst allergologie kunnen de meeste patiënten nadien toch gewoon veilig hun operatie ondergaan.

en allergische reactie tijdens een narcose komt bij ongeveer 1 op 10.000 operaties voor. Twee keer op de drie gaat het om een ernstige reactie. ‘Wij maken het 1 à 2 keer per jaar mee’, zegt dr. Vera Saldien, diensthoofd anesthesie. ‘Op zo’n moment is het alle hens aan dek. We roepen er dan altijd twee of drie anesthesisten extra bij om de patiënt zo snel mogelijk weer stabiel te krijgen.’

Van medicatie tot latex handschoenen Stoffen die een allergische reactie kunnen oproepen, zijn bijvoorbeeld spierontspanners, slaap- en pijnmedicatie, antibiotica, ontsmettingsmiddel, latex handschoenen … De symptomen variëren van roodheid,

INFO 12

gezwollen lippen of netelroos tot een plotse bloeddrukdaling, vernauwde luchtwegen of zelfs een hartstilstand. ‘Bij een op de vijf patiënten die een ernstige reactie doormaken, komt het tot een reanimatie’, zegt prof. dr. Didier Ebo, adjunct-diensthoofd allergologie. ‘En in vier op de tien gevallen moet de chirurg de operatie stopzetten.’ Zeker bij acute of levensreddende ingrepen is dat een groot probleem. Want de patiënt kan pas de ingreep ondergaan wanneer de oorzaak van zijn allergische reactie is gevonden.

Snel en juist reageren Uit internationaal onderzoek blijkt dat het aantal allergische reacties tijdens een narcose stijgt. ‘Daarom is er vandaag meer aandacht

voor’, zegt Saldien. ‘De Belgische Vereniging voor Anesthesie en Reanimatie (SARB) registreert dergelijke reacties sinds 2007 in een databank. Anesthesisten en operatie verpleegkundigen worden opgeleid om ze heel snel te herkennen en er juist op te reageren.’ Ebo specialiseert zich sinds 2000 in de diagnostiek van allergische reacties tijdens een operatie. Vandaag beschikt hij over uitgebreide expertise en een databank met gegevens van meer dan 700 patiënten uit het hele land. Dat maakt de dienst tot hét expertisecentrum in België. Ebo: ‘Om tot een diagnose te komen hebben we een gedetailleerd verslag van de anesthesist en de chirurg nodig. Artsen vinden daarvoor een vragenlijst op onze website (zie info onderaan).

Dienst allergologie, T 03 821 51 44, www.uza.be/allergie-anesthesie, dienst anesthesiologie, T 03 821 30 42

Dr. Vera Saldien, diensthoofd anesthesie

Prof. dr. Didier Ebo, adjunct-diensthoofd

immunologie, allergologie, reumatologie Prof. dr. Vito Sabato, staflid immunologie,

allergologie en reumatologie 1

Pas als de boosdoener gevonden is, kan de patient opnieuw onder het mes voor welke andere narcosegebonden stoffen de patiënt mogelijk allergisch is.

Veilig onder het mes Daarnaast vragen we anesthesisten om, zodra de patiënt stabiel is, zijn of haar bloed te testen op de stof tryptase: een stijging van die stof wijst op een overgevoeligheids reactie, meestal een allergie.’

Complexe speurtocht tegen de tijd Op de dienst allergologie ondergaan de patiënten in kwestie allerlei tests om de oorzaak van hun reactie te achterhalen: bloeden huidtests, maar soms ook provocatietests, waarbij de patiënt op een gecontroleerde manier aan een mogelijk allergeen wordt blootgesteld. Het team zoekt niet alleen uit voor welke stof de patiënt allergisch is, maar ook welk alternatief er beschikbaar is en

Bij patiënten met een ernstige reactie vindt het team in 90 % van de gevallen een oorzaak, in geval van milde symptomen lukt dat bij de helft. ‘Toch loont ook in dat laatste geval een diagnose de moeite’, beklemtoont Ebo. ‘Bij 8 % van de patiënten is er immers sprake van meer dan één allergie. En ook als we geen oorzaak vinden, kunnen we op basis van onze expertise meestal toch een advies geven.’ De dienst vraagt aan de verwijzende anesthesisten om bij een eventuele volgende narcose feedback te geven. Tot nog toe gebeurde dat voor zo’n 300 patiënten. ‘Uit die gegevens blijkt dat onze aanpak werkt: de patiënten kunnen nadien veilig opnieuw een operatie ondergaan’, zegt Ebo. 

Allergie voor chemotherapie Uitzonderlijk zijn patiënten allergisch voor de medicatie die wordt toegediend tijdens chemotherapie. ‘Voor de diagnose is het cruciaal dat de arts de reactie precies omschrijft, de mogelijke boosdoeners aangeeft en indien mogelijk meteen een tryptasebepaling doet (zie artikel). Op basis van die informatie doen wij gerichte diagnos tische onderzoeken’, zegt UZA-allergoloog prof. dr. Vito Sabato. Als de patiënt overgevoelig is voor de medicatie en er geen goed alternatief bestaat, is desensibilisatie een optie. Sabato: ‘We stellen de patiënt dan bloot aan het geneesmiddel, in een dosis die we geleidelijk opdrijven. Die procedure duurt ongeveer zes uur en moet voor elke chemosessie opnieuw gebeuren. Ingrijpend dus, maar voor heel wat patiënten levensreddend.’

UITGEDOKTERD 1

Prof. dr. Christophe De Block, diensthoofd endocrinologie, diabetologie en metabole ziekten

Prof. dr. Luc Van Gaal, voormalig diensthoofd endocrinologie, diabetologie en metabole ziekten

Op zoek naar een remedie tegen diabetes en overgewicht

‘ Mensen gezonder doen leven is de grootste uitdaging’ In 2030 zal wereldwijd 1 op de 10 mensen diabetes hebben. Kunnen we de epidemie nog stoppen? We vragen het aan prof. dr. Luc Van Gaal die zijn hele carrière gewijd heeft aan diabetes, en aan zijn opvolger prof. dr. Christophe De Block.

Wordt diabetes ook in ons land een epidemie? Van Gaal: ‘Alles wijst erop dat ook wij die wereldwijde trend volgen. Dat betekent: 1 miljoen diabetespatiënten in 2030. Bovendien zullen nog eens 300.000 Belgen prediabetes krijgen: een voorstadium van diabetes waarbij de suikerhuishouding al verstoord is, maar je nog geen klachten hebt. 14

Als we niet ingrijpen, krijgen ook die mensen na een paar jaar diabetes.’

Waarom is diabetes zo in opmars? Van Gaal: ‘We leven om te beginnen al langer dan vroeger. Midden vorige eeuw stierven mensen toen ze vijftig waren, nog voor ze diabetes konden ontwikkelen. Maar daarnaast heb je uiteraard ook de veranderde levens stijl. Veel zitten, ongezond eten, over gewicht … Die factoren zorgen ervoor dat steeds meer mensen diabetes ontwikkelen. Ook op jongere leeftijd.’

Is diabetes ‘je eigen schuld’? De Block: ‘We moeten eerst en vooral het verschil maken tussen diabetes type 1 en type 2. Diabetes type 1 is een auto-

immuunaandoening die vooral opduikt bij jonge mensen. Daar speelt overgewicht veel minder een rol. Bij diabetes type 2 is overge wicht door ongezond te leven wel een bepalend gegeven. In de VS zien we zelfs al ernstig zwaarlijvige kinderen met diabetes type 2.’ Van Gaal: ‘Ik wil wel benadrukken dat diabetes een heel ingewikkelde aandoening is. Er spelen verschil lende factoren mee. Zo is het bij voorbeeld voor dertig procent erfelijk bepaald. Wat veel mensen trouwens niet weten, is dat ook roken je kans op diabetes verdubbelt.’

Hoe zorg je ervoor dat mensen gezonder gaan leven? Van Gaal: ‘Ik ben al 40 jaar bezig met onderzoek naar overgewicht. De laatste jaren hebben we veel

Door veel zitten, ongezond eten, overgewicht … krijgen steeds meer ontdekt over de mechanismen achter overgewicht. Maar mensen gezonder doen leven, dat blijft een bijzonder grote uitdaging. De maatschappij maakt het ons ook niet makkelijk. Je moet de televisie maar aanzetten of je krijgt reclame te zien voor fastfood, chips en cola. Ik zie veel minder reclame voor bloemkool of sla.’ De Block: ‘Als je ziet hoeveel discussie er is over de suikertaks of over frisdrankautomaten op school, dan weet je dat we nog een lange weg te gaan hebben.’

En eens ongezond, is het te laat? De Block: ‘Absoluut niet! In het UZA hebben we een test geëvalueerd om prediabetes op te sporen. Met een lijst van zeven eenvoudige vragen kan de huisarts opsporen welke patiënten een verhoogd risico lopen. Omdat het nog jaren duurt voor die mensen diabetes krijgen, is het voor hen zeker nog niet te laat. Op het moment dat je diabetes type 2 krijgt, ben je eigenlijk al de helft van je insulineproducerende cellen

mensen diabetes verloren. Als je in de jaren daarvoor ingrijpt, kun je nog heel wat van die cellen redden en de kans op diabe tes halveren. Achter de schermen zijn we ondertussen gestart met de voorbereidingen van een grootscha lig bevolkingsonderzoek op basis van de test. Er komen ook coaches om mensen te begeleiden. Per regio waarin er voldoende coaches zijn, zal het bevolkingsonderzoek vanaf volgend jaar kunnen starten.’

Zoeken jullie ook naar een middel tegen overgewicht? Van Gaal: ‘Afvallen blijft heel moei lijk. Met klassieke methodes kun je ongeveer 10 procent gewichtsver lies bereiken. Met bypass-chirurgie, een maagring in de volksmond, behaal je 25 tot 30 procent gewichtsverlies. Maar je kunt niet iedereen opereren. Tussen de mensen die op eigen houtje afvallen en zij die een operatie ondergaan, zit nu een gapend gat van mensen die we niet kunnen helpen. De chemische geneesmiddelen om af te vallen bleken te veel bijwerkingen te hebben. Nu zoeken weten schappers naar oplossingen met lichaamseigen hormonen. In onze testen zagen we dat mensen met zo’n product op één jaar tijd tot 17 kg kunnen kwijtraken. Als de ➝ 15

UITGEDOKTERD

➝

veiligheid bewezen kan worden, voorspel ik dat we binnen 5 à 10 jaar een pil hebben tegen overgewicht.’

Zit er in diabetesmedicatie ook zo’n grote evolutie? Van Gaal: ‘De eerste 30 jaar van mijn carrière had ik drie middelen om diabetes te behandelen. Nu zijn er minstens vijftien. We werken ook steeds meer met middelen op maat, aangepast aan de patiënt. Jong of oud, overgewicht, hart- of nier problemen, tegenwoordig kunnen we onze behandeling daar perfect op afstellen. Met als gevolg meer comfort voor de patiënt, en een betere controle van de diabetes.’ De Block: ‘Professor Van Gaal was in 2005 een van de eersten die de nieuwe klasse medicijnen mee heeft beschreven en ontwikkeld.’

En qua meettechnieken? Binnen dit en vijf jaar komt er wellicht een kunstmatige pancreas voor type 1 diabetespatiënten. 16

Van Gaal: ‘Ook daarin zit een grote evolutie. Momenteel kunnen we het insulinegehalte in het bloed al continu meten met een sensor die je op je huid plakt, als een pleister. Doordat het team van professor De Block hiermee uitgebreide testen heeft gedaan, konden we het Riziv overtuigen om de sensoren terug te betalen. Wereldwijd zijn we het eerste land waar dat gebeurt.’

Hoe zien jullie de toekomst? De Block: ‘Binnen dit en vijf jaar gaan we voor type 1 diabetespa tiënten wellicht werken met een kunstmatige pancreas. Het is een klein insulinepompje gekoppeld aan een sensor, waardoor de hele dag de juiste dosis insuline wordt toegediend. Als patiënt moet je daar dan niet meer over nadenken. Ook bij die ontwikkeling spelen we in het UZA een voortrekkersrol.’ Van Gaal: ‘Er komen in de toekomst ongetwijfeld ook betere en snellere insulines. De wetenschap evolueert enorm snel, maar het is nu aan de overheid om in actie te komen. Preventie zou beter terugbetaald moeten worden. Ik kan niet geloven dat een consultatie bij een diëtist nog altijd niet wordt terugbetaald als je nog geen diabetes hebt. Een land als België zou daar eigenlijk koploper in moeten zijn, vind ik.’

Vindt u het jammer om net op dit moment op pensioen te gaan? Van Gaal: ‘Ik ga wel wat minder werken, maar ik verdwijn zeker niet van het toneel. Ik blijf nog actief hier in het UZA en ik wil zeker nog meewerken aan wetenschappelijk onderzoek. Ik voel mij veel te betrok ken om ermee te stoppen.’

De Block: ‘Als je beroep 40 jaar lang je passie is geweest, dan kun je daar toch niet zomaar mee stoppen? Op zijn emeritaat hoorde ik dat professor Van Gaal in het eerste leerjaar al arts wilde worden. Bij mij was dat exact hetzelfde. Het vormt je leven.’ 

UZA wint Diabetes Liga Award Mensen met diabetes moeten niet alleen hun glucosewaarden opvolgen en correct hun medicatie innemen, maar ook gezond eten en voldoende bewegen. Om de belastende therapie vol te houden, is het belangrijk dat patiënten zich goed in hun vel voelen. Daarom vullen diabetespatiënten in het UZA sinds kort een vragenlijst in die peilt naar hun psychologisch functioneren. Het diabetesteam wil op die manier psychologische problemen voorkomen of vroeger ontdekken en behandelen. Voor dit innovatieve project ontving de dienst diabetologie van het UZA de Diabetes Liga Award, uitgereikt ter ere van 75 jaar Diabetes Liga. Het project werd ingediend door klinisch psycholoog Lore Saenen, unitverantwoordelijke Nancy Bolsens en prof. dr. Christophe De Block.

MEDISCH Dr. David Crosiers, neuroloog

Deep brain stimulation

Een elektrode tegen parkinson Parkinsonpatiënten die veel last hebben van spierstijfheid of overbeweeglijkheid, komen soms in aanmerking voor deep brain stimulation. Bij die ingreep wordt de storende hersenactiviteit afgeremd.

edicatie kan symptomen van parkinson zoals beven, spierstijfheid en blokkeren tijdens beweging vaak vrij goed onderdrukken. Maar na jaren werkt de behandeling soms niet meer goed. ‘Sommige patiënten kunnen we dan helpen met deep brain stimulation (DBS) of diepehersenstimulatie’, zegt neuroloog dr. David Crosiers. ‘Dat is een vorm van neuromodulatie, waarbij we de werking van de zenuwen beïnvloeden. Concreet plant neurochirurg dr. Mania De Praeter een elektrode in in de hersenen. Die geeft een constante elektrische stroom af en onderdrukt zo de activiteit van de hersenkern

INFO

die mee verantwoordelijk is voor de motorische problemen. Meestal worden twee elektrodes ingeplant, één links en één rechts. Die elektrodes zijn verbonden met een batterij die onderhuids wordt ingeplant, meestal in de borstkas.’ Bij 80 tot 90 % van de patiënten is het effect spectaculair. ‘Sommigen spreken van een hergeboorte. Ze kunnen weer hun dagelijkse activiteiten en hun sociaal leven opnemen. Bovendien kunnen ze hun medicatie met gemiddeld 50 tot 60 % terugschroeven. Ook dat is een groot voordeel, want de patiënten in kwestie moeten veel medicatie slikken, met vaak een sterke schommeling van de symptomen en lastige nevenwerkingen zoals overbeweeglijkheid.’

‘Patiënten moeten bewuste keuze maken’ Niet iedereen komt voor de ingreep in aanmerking. Crosiers: ‘We screenen de patiënten heel zorgvuldig binnen ons multidisciplinaire team. Via een test gaan we na of de behandeling bij die patiënt vermoedelijk genoeg effect zal hebben. Daarnaast kunnen er redenen zijn om van de ingreep af te zien, zoals beginnende geheugenproblemen, want die kunnen na DBS verergeren. We informeren de patiënten heel uitgebreid, zodat ze een bewuste keuze kunnen maken. De behandeling kan immers nevenwerkingen hebben, zoals spraakproblemen of verminderde evenwichtsreflexen.’ Behalve voor parkinsonpati-

ënten is de operatie eveneens geschikt voor bepaalde vormen van beven die niet het gevolg zijn van parkinson. Ook bij cervicale dystonie, een specifieke vorm van spierverkramping in de nek, kan de techniek worden ingezet. Intussen staat de technologie niet stil. Crosiers: ‘Er zijn nieuwe elektrodes op de markt waarmee we de toegediende stroom beter kunnen sturen. We denken dat de patiënt daarmee minder last zal hebben van nevenwerkingen en dat de batterij langer zal meegaan. En op langere termijn zal er wellicht ook een slimme elektrode komen die de stroom die hij afgeeft, aanpast aan de gemeten hersenactiviteit.’ 

Dienst neurologie, T 03 821 34 23

www.cobretti.be

Geniet ook bij ons van de

SOLDEN

THERAPEUTISCHE INFRAROODSAUNA’S MET LEVENSLANGE GARANTIE

Je natuurlijke pijnstiller Verlichting van spieren gewrichtspijnen Goed bij reuma, artrose en ﬁbromyalgie Verbetert je algemene conditie Verlicht astma en bronchitis Goed tegen rug- en nekklachten Verbetert de bloeddoorstroming

Verdrijft afvalstoﬀen uit je lichaam Goed tegen psoriasis, eczeem en acné Vermindert stress en hoofdpijn Vermindert cellulitis en verbrandt calorieën Verhoogt je immuniteit

Surf naar www.healthmate.be voor getuigenissen, heilzame toepassingen en wetenschappelijke studies. Of bel 03 295 50 25 voor een gratis brochure. Raadpleeg steeds je arts als je een infraroodcabine wil gebruiken om medische redenen

maguza januari 2018

Zorgmagazine van het UZA

www.maguza.be – UZAnieuws UniversitairZiekenhuisAntwerpen

Kanker knock-out In het Multidisciplinair Oncologisch Centrum Antwerpen (MOCA) krijgen kankerpatiënten een behandeling op maat. Doelgerichte medicijnen en immuuntherapie raken tumoren op hun zwakke plek. Zo kunnen onze artsen de kanker in bedwang houden, soms zelfs jarenlang.

KANKER BEHANDELING OP MAAT

DOSSIER KANKERBEHANDELING OP MAAT 1

Prof. dr. Marc Peeters, diensthoofd oncologie

Prof. dr. Patrick Pauwels, kliniekhoofd pathologische anatomie

Prof. Guy Van Camp, Centrum Medische Genetica

DOELGERICHTE KANKERBEHANDELING

Doelgerichte kankerbehandeling

WAT?

Medicijnen op maat

Bij een doelgerichte kankerbehandeling krijgen patiënten een medicijn dat mikt op de specifieke molecule die verantwoordelijk is voor de groei van hun kanker.

WIE? De behandeling is hoofdzakelijk bedoeld voor patiënten met een uitgezaaide tumor. Voor bijna alle kankers bestaan er doelgerichte geneesmiddelen. Al zijn er ook uitzonderingen, zoals pancreaskanker, waarvoor geen doelgerichte therapie bestaat.

WAAROM? Dankzij selectieve kankertherapie komen meer patiënten met een uitgezaaide kanker in aanmerking voor behandeling, met een behoorlijke kans dat de kanker lange tijd onder controle blijft. De nevenwerkingen zijn milder dan bij gewone chemotherapie. Vaak combineren patiënten beide, soms ook krijgen ze de doelgerichte kankerbehandeling als enige therapie.

Almaar meer patiënten met een uitgezaaide kanker hebben dankzij doelgerichte medicatie nog heel wat goede jaren voor de boeg. Patiënten krijgen een behandeling op maat die hun kanker raakt op zijn zwakste plek.

ang waren chemo- en radiotherapie de enige opties voor patiënten met een uitgezaaide kanker. Tegenwoordig zijn daar doelgerichte therapie en immuuntherapie (zie p. 23) bijgekomen. ‘Vandaag begrijpen we steeds beter hoe een tumor ontstaat en zich ontwikkelt’, zegt prof. dr. Marc Peeters, diensthoofd oncologie. ‘We weten dat kankercellen maar kunnen overleven dankzij een samenspel van factoren, die er bijvoorbeeld voor zorgen dat de tumor genoeg bloedtoevoer krijgt of ontsnapt aan ons normale afweersysteem.

Daardoor weten we nu ook op welke cruciale punten we moeten ingrijpen om die mechanismen te doorbreken.’ De meeste kankercellen zijn voor hun groei grotendeels afhankelijk van de ontregelde werking van één molecule. Als is geweten welke molecule dat is, kan dat de sleutel vormen tot een doelgericht medicijn. ‘Daarmee kunnen we de tumor tot stilstand brengen, verkleinen of in het beste geval doen verdwijnen’, legt Peeters uit. ‘Het verschil met klassieke chemotherapie is dat de medicatie zich op specifieke kernpunten in de kankercel richt, terwijl gewone chemotherapie als een soort hamer alle kankercellen probeert te doden.’

Extra tijd kopen Een van de eerste succesverhalen in de selectieve kankertherapie was de behandeling van gastro-intestinale stromale tumoren (GIST), een vrij zeldzame vorm van darmkanker. Wetenschappers ontdekten welke

receptor – een soort van eiwit – op de tumor de kanker deed groeien. Door die receptor te blokkeren, stopten de tumoren met groeien en overleefden de patiënten veel langer. Gaandeweg kwamen er andere doelgerichte geneesmiddelen bij, onder meer tegen vormen van maag-, borst-, long-, huid-, blaas- en hoofd-halskanker. Al die

behandelingen zijn meestal niet genezend, maar kunnen wel de overleving sterk verlengen: soms met maanden, in het beste geval zelfs met jaren. Daarom zijn ze vooral aangewezen bij een niet te opereren of uitgezaaide kanker. Hét struikelblok is resistentie: na enkele maanden wordt de kanker hoe dan ook ongevoelig voor het

medicijn. Peeters: ‘Vaak kunnen we dan echter een bijkomend geneesmiddel geven of overschakelen naar een ander medicijn: zo gaan veel patiënten van de ene naar de andere doelgerichte behandeling.’ Doelgerichte geneesmiddelen hebben net als chemotherapie nevenwerkingen, zoals een hoge bloeddruk of huidreacties,

maar meestal zijn die milder. Vaak combineren patiënten de gepersonaliseerde behandeling met klassieke chemotherapie.

Wie krijgt welk medicijn? Voor veel doelgerichte medicijnen is er maar terugbetaling als uit een moleculaire test blijkt dat de tumor in kwestie de ➝

Dagelijkse opvolging dankzij app Patiënten die chemotherapie of een doelgerichte behandeling ondergaan, hebben vaak last van nevenwerkin gen. Ook medicatietrouw is soms een probleem. ‘Een goede opvolging is dan ook belangrijk’, zegt prof. dr. Marc Peeters, diensthoofd oncolo gie. ‘Daarom vragen we aan onze patiënten om dagelijks via een app bepaalde gegevens door te sturen: wanneer ze welke medicatie innemen, welke nevenwerkingen of pijnklach

ten ze ondervinden … Bij belangrijke problemen ontvangt het medisch team automatisch een verwittiging.’ De bedoeling is dat patiënten zo beter hun behandeling volgen én dat het team indien nodig sneller kan ingrijpen. Daar door belanden patiënten ook minder snel in het ziekenhuis. ‘Het systeem werkt goed, doordat we de patiënten goed begeleiden en uitleggen waarom dit belangrijk is. Het UZA is hierin pionier in Vlaanderen’, aldus Peeters.

DOSSIER KANKERBEHANDELING OP MAAT

➝ juiste kenmerken heeft. Die tests ontwikkelen en uitvoeren is de taak van de dienst pathologische anatomie. Omdat doelgerichte geneesmiddelen erg duur zijn, legt de overheid de laboratoria strenge kwaliteitscriteria op. Peeters: ‘Het is essentieel te weten welk medicijn aanslaat bij welke tumor. Zo verhoog je de kans op succes, en voorkom je dat patiënten nodeloos dure medicatie slikken, die hoe dan ook nevenwerkingen heeft.’ Het UZA speelt in die moleculaire diagnostiek een voortrekkersrol. De dienst pathologische anatomie volgt nieuwe evoluties op de voet. ‘Om doelgerichte geneesmiddelen tegen een bepaalde tumor te kunnen ontwikkelen, moeten wetenschappers eerst achterhalen op welk doelwit ze kunnen mikken’, zegt prof. dr. Patrick Pauwels van de dienst pathologische anatomie. ‘Onderzoekers vinden almaar meer mutaties die tot een nieuwe behandeling kunnen leiden. Als een mutatie veelbelovend lijkt, o ntwikkelt onze dienst zo snel mogelijk tests waarmee we kunnen achterhalen of een patiënt een tumor met die specifieke mutatie heeft. Zo hebben we de tests al in huis tegen dat het medicijn er is.’ Die expertise bleef niet onop gemerkt. Pauwels: ‘Andere

INFO 22

laboratoria sturen ons geregeld tumorstalen op, omdat ze weten dat wij alles doen om ook in moeilijke gevallen nog iets te bieden. We beperken ons niet tot de standaard bepalingen, maar bekijken bijvoorbeeld ook of er een experimentele therapie mogelijk is.’

Kankercel ontsnapt De zoektocht naar nieuwe molecules en doelgerichte geneesmiddelen gaat volop voort: recent werd er nog medicatie ontwikkeld tegen een bepaald type van eierstokkanker. Daardoor komen vandaag de meeste patiënten met een uitgezaaide kanker in aanmerking voor een of andere gepersonaliseerde behandeling. Doelgerichte geneeskunde zal volgens Peeters alleen maar belangrijker worden. ‘Er zitten nog veel nieuwe medicijnen in de pijplijn, én we zullen almaar beter kunnen voorspellen wie met welke therapie is gebaat.’ Ook Pauwels gelooft rotsvast in de toekomst van doelgerichte behandelingen. ‘Als de patiënt dankzij doelgerichte therapie extra tijd in een relatief goede gezondheid krijgt, al is het maar een jaar, is dat enorm waardevol. We krijgen regelmatig dankbare mails van familieleden.’ 

Multidisciplinair Oncologisch Centrum Antwerpen (MOCA), T 03 821 32 50

3 vragen voor de geneticus 1. Welke rol speelt het Centrum Medische Genetica (CMG) Antwerpen in het onderzoek rond de doelgerichte behandeling van kanker? De genetici sporen vooral biomerkers op, dat zijn stoffen die de toestand van een ziekte weergeven. Het team analyseert kleine stukjes kankerweefsel om zo als het ware een identiteitskaart van de tumor op te stellen. De focus ligt op afwijkingen die typerend zijn voor een bepaalde kanker: de tumormerkers. 2. Op welke kankerdomeinen richt het CMG zich vooral? Het CMG spitst zich toe op borst- en darmkanker. Daarvoor vond het diverse tumormerkers. Het team hoopt die merkers ook terug te vinden in het bloed, wat een snellere opsporing via een vloeibare biopsie (zie artikel p. 24) mogelijk zou maken. 3. Welke technieken komen daaraan te pas? Het CMG maakt al enkele jaren gebruik van next generation sequencing, een techniek waarbij de volledige genenset op een paar dagen tijd wordt uitgelezen. Een nieuwe generatie toestellen zit eraan te komen. Nieuw is ook de digitale droplet PCR: bij die techniek wordt een staal in duizenden microd ruppeltjes verdeeld, waarna het toestel elke druppel afzonderlijk analyseert.

Prof. dr. Zwi Berneman, diensthoofd hematologie

Immuuntherapie

Afweercellen in de aanval Bij immuuntherapie wordt het eigen afweersysteem gestimuleerd om kankercellen te overwinnen. Dat kan de kanker vaak lange tijd tegenhouden en soms zelfs doen verdwijnen.

mmuuntherapie is vandaag een gevestigde behandeling. Vooral in de strijd tegen bepaalde longkankers en melanoom, de meest agressieve vorm van huidkanker, is het een grote aanwinst. De therapie is tot dusver wel alleen bestemd voor patiënten met een uitgezaaide of niet te opereren kanker. ‘Bij een kleine helft van de patiënten met een uitgezaaid melanoom kunnen we de kanker met immuuntherapie minstens een hele tijd stabiel houden. Van de patiënten met een uitgezaaide longkanker kunnen we 10 à 15 % helpen met deze therapie’, zegt prof. dr. Marc Peeters, diensthoofd oncologie.

van uitgezaaide longkanker of melanoom worden monoklonale antilichamen ingespoten, eiwitten die in het laboratorium worden gemaakt, om het afweersysteem te stimuleren. Die methode is nog vrij recent. ‘Van nature zitten er in ons bloed molecules die ons afweersysteem tot op zekere hoogte onderdrukken, om te voorkomen dat het overactief is’, zegt prof. dr. Zwi Berneman, diensthoofd hematologie. ‘Sinds kort kunnen we monoklonale antilichamen inspuiten die die molecules bestrijden, waardoor ze als het ware de rem van ons afweersysteem halen.’

De rem afzetten

Witte bloedcellen herprogrammeren

Immuuntherapie bestaat in diverse vormen. Voor de behandeling

Daarnaast bestaan er al langer behandelingen waarbij

INFO

afweercellen van de patiënt in het laboratorium als het ware worden geprogrammeerd om de kanker te lijf te gaan. Een vrij recente toepassing daarvan is de CAR-T-celbehandeling. Daarbij worden T-lymfocyten afgenomen, een bepaald type witte bloedcellen, die vervolgens genetisch worden gemanipuleerd. Terug toegediend gaan ze de kankercellen opsporen en vernietigen. Berneman: ‘Die therapie bleek levensreddend bij patiënten met acute lymfatische leukemie (ALL) die waren hervallen, en ook bij sommige vormen van lymfeklierkanker. Een zoveelste stap in de goede richting.’ Het UZA doet zelf al jaren onderzoek naar een nog andere

vorm van immuuntherapie. De dienst hematologie en het Centrum voor Celtherapie en Regeneratieve Geneeskunde (CCRG) kregen internationale erkenning voor een behandelend vaccin op basis van eigen bewerkte dendri tische cellen, een bepaald type afweercellen. De behandeling slaat aan bij een deel van de patiënten met acute myeloïde leukemie (AML), van wie sommigen na de toediening van het vaccin al jaren kankervrij zijn. Bij longvlieskanker, uitgezaaide borstkanker en glioblastoom, een agressieve vorm van hersentumoren, verlengt ze de overleving. Intussen blijft de dienst zoeken naar krachtigere vaccins. ‘We staan met immuuntherapie nog maar aan het begin’, besluit Berneman. 

Multidisciplinair Oncologisch Centrum Antwerpen (MOCA), T 03 821 32 50

DOSSIER KANKERBEHANDELING OP MAAT 1

Prof. dr. Christian Rolfo, hoofd fase 1- en vroege klinische studies

Prof. dr. Patrick Pauwels, kliniekhoofd pathologische anatomie

Kanker opsporen in het bloed Een vloeibare biopsie is een revolutionaire techniek waarbij artsen een tumor analyseren aan de hand van een bloedstaal. Comfortabel voor de patiënt, en artsen kunnen de kanker zo beter opvolgen.

e vloeibare biopsie is in opmars. De dienst anatome pathologie en de dienst oncologie van het UZA nemen daarbij het voortouw in België: zij waren de eersten die de vloeibare biopsie in de geneeskundige praktijk introduceerden. Anatome pathologie kreeg daarvoor als eerste in het land een accreditatie. Een vloeibare biopsie verschilt duidelijk van een vaste biopsie, al is het in beide gevallen de bedoeling om informatie te krijgen over de tumor. ‘Bij een vaste biopsie verwijdert de arts rechtstreeks een stukje van de tumor’, zegt prof.

INFO 24

dr. Christian Rolfo, hoofd van de fase 1- en vroege klinische studies en specialist in de ontwikkeling van medicatie en thoracale oncologie. ‘Dat is nodig om de diagnose te stellen of de evolutie van de kanker op te volgen. Zo’n vaste biopsie gebeurt met een lange naald of via een ingreep. Soms is dat echter technisch onmogelijk. Bovendien is de procedure vrij duur, omslachtig en ingrijpend, met een klein risico op complicaties. Bij een vloeibare biopsie doen we alleen een gewone bloedname. De patholoog test het bloed vervolgens op allerlei afwijkingen, waarbij hij zich baseert op vrijgekomen DNA van de tumor.

De onderzoekers halen de meest actuele informatie over de tumor uit een eenvoudige bloedstaal Daarnaast kun je echter nog tal van andere bestanddelen onderzoeken, waaronder circulerende tumorcellen, bloedplaatjes en exosomen. Die laatste zijn minuscule blaasjes die loskomen van de kankercellen. Vandaag gebruiken we de techniek

Multidisciplinair Oncologisch Centrum Antwerpen (MOCA), T 03 821 32 50

vooral om mutaties op te sporen die als doelwit kunnen dienen voor nieuwe medicatie, maar ook om het effect van die behandelingen op te volgen en eventuele resistentie bloot te leggen. Daarnaast wordt volop onderzocht of een vloeibare biopsie ook nuttig is bij een beginnende kanker of een geopereerde kanker met een hoog risico op herval.’

Beter beeld van de tumor Een vloeibare biopsie biedt heel wat voordelen. Om te beginnen is het minder ingrijpend, en de arts krijgt de meest actuele informatie over de tumor. Rolfo: ‘Je mag

helft van de gevallen heeft dat te maken met een nieuwe mutatie, T790M. Sinds kort hebben we een nieuw medicijn, osimertinib, dat de gevolgen van die mutatie inactiveert.’ Via een vloeibaar biopt kunnen de pathologen T790M opsporen in het bloed. Die patiënten komen dan in aanmerking voor behandeling met osimertinib. ‘Het is voor het eerst dat een nieuw medicijn is goedgekeurd op basis van de resultaten van de vloeibare biopsie. Onze onderzoeksgroep is nu trouwens bezig met een project rond vloeibare biopsie bij darmkanker, onder leiding van prof. dr. Marc Peeters en mezelf ’, zegt Rolfo. ook niet vergeten dat een tumor heterogeen is. Daardoor loop je met een vaste biopsie het risico dat je geen toegang krijgt tot het volledige moleculaire profiel. Circulerend DNA kan wel een volledig panorama van de genetische veranderingen van de tumor op dat moment bieden. En tot slot: doordat je een vloeibare biopsie vaker kunt doen, kunnen artsen de kanker nauwer opvolgen.’ Dat laatste is vooral interessant voor patiënten met een uitgezaaide kanker die een doelgerichte behandeling krijgen. Na een tijd ontwikkelen die patiënten immers resistentiemechanismen tegen de

behandeling. Als dat erg laattijdig aan het licht komt, is het soms te laat om nog een nieuwe therapie op te starten. Met een vloeibare biopsie kunnen de artsen de evolutie en de resistentie van de tumor gemakkelijk en snel opvolgen. Zo kunnen ze de behandeling tijdig aanpassen. ‘Een voorbeeld van patiënten die daar baat bij hebben, is de groep longkankerpatiënten die in aanmerking komt voor het medicijn TKI’, zegt prof. dr. Patrick Pauwels, anatoom-patholoog. ‘Bij al die patiënten wordt de kanker na verloop van tijd resistent tegen dat geneesmiddel. In zowat de

onderzoek leidt in de Universiteit Antwerpen en het UZA. ‘In die exosomen heeft onze onderzoeksgroep de ALK-translocatie kunnen vinden, een genetische afwijking die voorkomt bij 5 % van de niet-kleincellige longkankertumoren. Die vondst is belangrijk omdat patiënten met die mutatie goed reageren op een bepaalde doelgerichte behandeling. Verder doen we ook actief onderzoek naar andere lichaams vochten, zoals urine of speeksel, als nieuwe instrumenten voor een vloeibare biopsie.’ 

Vaste biopsie nog altijd waardevol De techniek van de vloeibare biopsie wordt vandaag vooral bij longkanker gebruikt, maar ook bij andere vaste tumoren, met veelbelovende resultaten. Toch kan een vloeibare biopsie de klassieke biopsie niet volledig vervangen. Een heel kleine tumor bijvoorbeeld, geeft niet genoeg DNA vrij. Daarom gebruiken artsen de techniek momenteel vooral bij gevorderde kankers. Het wetenschappelijk onderzoek naar de vloeibare biopsie staat intussen niet stil. ‘Behalve DNA isoleren wij ook exosomen uit het bloed’, zegt Rolfo, die dat

In het rood de kankercellen, in het groen de exosomen in die cellen aan de hand waarvan artsen bepalen of patiënten met een niet-kleincellige longkankertumor baat hebben bij een bepaalde doelgerichte behandeling.

DOSSIER KANKERBEHANDELING OP MAAT

Chrstianes longkanker is uitgezaaid. ‘Maar dr. van Meerbeeck verzekerde mij dat hij nog veel pijlen op zijn boog had. En dat klopt.’

‘ Blij dat ik mijn kleindochter heb zien trouwen’ Vier jaar al vecht Christiane (76) tegen een ongeneeslijke longkanker. Vorige zomer kreeg ze uitzaaiingen in de hersenen. ‘Maar dankzij een nieuw doelgericht geneesmiddel heb ik weer hoop.’

et leven is de afgelopen jaren hard geweest voor Christiane. Drie jaar na de kankerdiagnose verloor ze haar man aan een hersenbloeding. Maar opgeven staat niet in haar woordenboek. ‘Het begon destijds met erge pijn in mijn borst en rug’, vertelt ze. ‘Reuma volgens mijn huisarts, maar toen de pijn maar niet overging, eiste ik bijkomend onderzoek. Een bloedonderzoek en een echografie wezen uit dat er iets grondig mis was: mijn longvlies was losgekomen door een longtumor. De kanker was niet te opereren en ongeneeslijk, kreeg ik te horen. Ik was ontzettend kwaad. Waarom

moest juist ik, die nooit gerookt had, longkanker krijgen?’

‘Ik blijf ervoor gaan’ Met doelgerichte medicatie en klassieke chemotherapie bleef de kanker onder controle, al moest Christiane de misselijkheid en andere bijwerkingen erbij nemen. ‘Mijn man had het erg moeilijk met mijn ziekte. Maar aan mijn dochter had en heb ik veel steun. Op haar aandringen verhuisden we van de kust naar het Mechelse, naar een woning dichtbij haar. Zo kan ze me vaker bijstaan.’ Na de verhuizing, dik twee jaar geleden, kwam ze bij prof. dr. Jan van Meerbeeck in het UZA terecht. ‘Ik zei hem dat ik nog graag het

huwelijk van mijn kleindochter wilde meemaken. Waarop hij me verzekerde ‘dat hij nog veel pijlen op zijn boog had.’ En inderdaad: als de ene behandeling niet meer werkt, staat hij altijd wel met iets nieuws klaar. In mei heb ik mijn kleindochter zien trouwen. Mijn haar was net weer beginnen te groeien.’

Zeldzame mutatie gevonden Maar in augustus volgde een nieuwe klap. Christiane kreeg last met stappen, wankelde op haar benen. Een CT-scan liet geen twijfel: uitzaaiingen in de hersenen. Ze onderging meteen bestralingen. En dan was er toch nog goed nieuws. Het artsenteam vermoedde al langer dat Christianes tumor een

zeldzame mutatie had ontwikkeld, maar had dat nooit hard kunnen maken. Nu lukte dat alsnog aan de hand van een vloeibaar biopt: daarbij wordt in het bloed naar sporen van de tumor gezocht. Daardoor kwam Christiane in aanmerking voor een nieuw doelgericht medicijn. En dat slaat aan, zo is intussen gebleken. Al die behandelingen eisen hun tol, bekent Christiane. ‘Vermoeidheid, duizeligheid, krampen in mijn handen, gehoorverlies ... Sinds de bestralingen hoort dat erbij. Maar ik blijf ervoor gaan. Mijn kleindochter heeft intussen een bouwgrond gekocht. Als het aan mij ligt, zie ik dat huis nog verrijzen.’ 

DE BESTE BESTE UITSTAP UITSTAP VOOR JE RUG! UITSTAP VOOR JEJE RUG! DE VOOR RUG!

mputergestuurde meting. Uniek in Uniek België! Gratis computergestuurde meting. in België!

Gratis meting. Uniek in België! SHOP opcomputergestuurde www.bedking.be OUTLETSHOP op www.bedking.be

OUTLETSHOP op www.bedking.be

e uit meer dan 100 enrelaxen salons. Keuze uit relaxen meer dan 100 en salons.

therapeuten helpen je graag ter plaatse het beste tehet kiezen rug. Gespecialiseerde kinesitherapeuten helpen je graag ter plaatse beste tevoor kiezen je voor je rug.

TTENBODEMS, BOXSPRINGS, BEDDEN, HOOFDKUSSENS, BUREAUSTOELEN, DE BESTE MATRASSEN, LATTENBODEMS, BOXSPRINGS, BEDDEN, HOOFDKUSSENS, BUREAUSTOELEN, UBELEN, KNIESTOELEN, BEDCANAPÉS, ALLE MATEN. RELAXZETELS, ZITMEUBELEN, KNIESTOELEN,KLEERKASTEN BEDCANAPÉS, KLEERKASTEN ALLE MATEN.

Keuze uit meer dan 100 relaxen en salons.

Gespecialiseerde kinesitherapeuten helpen je graag ter plaatse het beste te kiezen voor je rug.

DE BESTE MATRASSEN, LATTENBODEMS, BOXSPRINGS, BEDDEN, HOOFDKUSSENS, BUREAUSTOELEN, RELAXZETELS, ZITMEUBELEN, KNIESTOELEN, BEDCANAPÉS, KLEERKASTEN ALLE MATEN.

338 I Boortmeerbeek 015 52 03 www.bedking.be Leuvensesteenweg 338I ITel. Boortmeerbeek I Tel.60 015I52 03 60 I www.bedking.be

0-18.30 u. - za. 10-18 u. - zon. 14-18 u.open - di. & feestd. gesloten Open: weekdagen: 10-18.30 u. open - za. 10-18 u. - zon. 14-18 u. - di. & feestd. gesloten

GEZOND

Zitten, zat, gezond? Is zitten het nieuwe roken? Almaar meer onderzoek wijst in die richting. Hier vind je alvast enkele goeie argumenten om minder te zitten én tips om vaker uit je luie stoel te komen.

lamingen brengen maar liefst 50 tot 80 % van hun wakkere uren zittend door. Ronduit schadelijk voor ons lichaam, zeggen almaar meer onderzoekers. ‘We motiveren mensen al heel lang om meer te bewegen, en dat blijft uiteraard erg belangrijk’, zegt sportfysioloog Johan Roeykens. ‘Maar steeds vaker hoor je dat we de focus moeten verleggen naar een andere boodschap: met z’n allen minder gaan zitten!’ Zeker wie meer dan zes uur per dag zit, zou gezondheidsrisico’s nemen. ‘Opvallend daarbij is dat te lang zitten op zich schadelijk is, los van het aantal uren beweging op andere momenten’, zegt prof. dr. Gaetane Stassijns, waarnemend diensthoofd fysische genees-

INFO 28

kunde. ‘Sporten na de werkuren is uiteraard aan te raden, maar zelfs als je dat doet, moet je proberen je zituren te beperken. Of je zou het zitten minstens regelmatig moeten doorbreken, bijvoorbeeld door een ommetje te maken.’ Veel zitten verhoogt het risico op volgende aandoeningen: Type 2 diabetes Wie vaak en lang zit, kan last krijgen van een ontregelde bloedsuikerspiegel en loopt op lange termijn een hoger risico op type 2 diabetes. Rug- en gewrichtsproblemen Als je lang zit, verstijven je gewrichten en neemt het risico op rugklachten toe. Meer dan 80 %

van de mensen met een zittende levensstijl krijgt vroeg of laat rugproblemen. Als je de hele dag zit, verzwakken je rugspieren, wat kan leiden tot lagerugpijn. Botbreuken Wie te weinig beweegt, heeft een verhoogd risico op osteoporose en loopt daardoor op termijn ook gemakkelijker breuken op.

uit 2010 hebben mensen die meer dan vier uur per dag televisiekijken, 80 % meer kans om te overlijden aan hart- en vaatziekten dan wie dagelijks minder dan twee uur voor de beeldbuis zit. Vast staat dat beweging het risico op hart- en vaatziekten verkleint.

Overbelastingsletsels Wie de hele dag zit en ‘s avonds erin vliegt voor een stevige training, riskeert overbelastingsletsels op te lopen. Probeer dat te voorkomen door de inspanning geleidelijk op te bouwen én overdag actiever te zijn.

Overgewicht Als je zit, schakelt je lichaam over op een rustmetabolisme: dat betekent dat je nog maar heel weinig energie verbruikt. Daardoor kan er zich vet opstapelen in je lichaam. Mensen die voor hun werk meer dan zes uur per dag zitten, lopen twee keer zoveel risico op obesitas dan wie dagelijks minder dan 45 minuten zit.

Hart- en vaatziekten Volgens een Australische studie

Toch mogen we ons ook niet blind staren op de schadelijke effecten

Dienst fysische geneeskunde, T 03 821 31 96, S.P.O.R.T.S., T 03 821 42 02

Minder zitten doe je zo

ermijd zitmarathons. Sta V na maximaal een half uur recht en wandel wat rond. Zo doorbreek je even het rustmetabolisme en worden andere spieren geprikkeld.

van zitten, geeft Roeykens nog mee. ‘Je moet het totale plaatje bekijken: te veel zitten is bijvoorbeeld schadelijker als je daarnaast ook te veel calorieën inneemt. Naast veel of weinig zitten heeft gezondheid nog met tal van andere factoren

te maken: aanleg, gezond eten, alcohol vermijden of beperken, een gezond gewicht, een goede bloeddruk, gezonde cholesterolwaarden, niet roken … En uiteraard speelt ook voldoende beweging een heel grote rol.’ 

erplaats je zo veel mogelijk V te voet of met de fiets. Wie naar het werkt fietst, wint twee keer: je beweegt én je beperkt je zittijd. Probeer beweging te integreren in je dagelijkse routine, zo hou je het langer vol.

Tijd om te bewegen! In ‘Move: tijd om te bewegen’ vertellen Bart De Wever, Frank Deboosere, Elodie Ouedraogo en andere bekende Vlamingen over de rol van beweging in hun leven. Patiënten getuigen over hoe sport hen helpt om hun ziekte te overwinnen en diverse specialisten geven uitleg over het heilzame effect van bewe ging. Geschreven door prof. dr. Gaetane Stassijns, waarnemend

e klassiekers: parkeer je auto D verder, neem de trap in plaats van de lift en zet de printer in een ander lokaal.

diensthoofd fysische genees kunde, prof. dr. Marc Peeters, diensthoofd oncologie en journa list Michaël De Moor.

ltijd handig: een activity A tracker die je aanspoort om te bewegen. Er bestaan ook computerapps die waarschuwen wanneer je te lang hebt gezeten.

aarom niet af en toe staand W of zelfs wandelend vergaderen? Gezonder dan zitten én blijkbaar vergader je zo ook efficiënter.

et een in hoogte verstelbare M werktafel kun je ook staand werken. Er bestaan zelfs bureaufietsen voor onder een werktafel en laptophouders die je op een loopband kunt monteren. Met een dynamische werkstoel verander je vaker van houding.

eperk niet alleen je zituren, B maar beweeg ook voldoende: probeer wekelijks 2,5 uur matig fysiek actief te zijn (door bijvoorbeeld wandelen, zwemmen of fietsen). Onderhoud ook je spierkracht. Daarvoor hoef je niet naar de fitness: in de tuin werken of ramen lappen is ook prima.

GEZOND

E-sigaret

Dampen schaadt de gezondheid Het is geen rook maar damp en komt in allerlei trendy smaakjes zoals chocolade, cola of karamel. De e-sigaret is razend populair, maar is het ook gezond? Vijf vragen aan toxicoloog prof. dr. Philippe Jorens en tabacoloog Dirk Quina.

oe werkt het?

Philippe Jorens: ‘Bij een elektronische sigaret of e-sigaret inhaleer je geen rook, maar damp. Die ontstaat door vloeistof op te warmen in een elektrisch element. De vloeistof koop je apart, er bestaat een hele waaier aan producten. Met en zonder nicotine, en met allerlei exotische smaakjes van tabak, chocolade en koffie tot cola, appel, amaretto, karamel, en ga zo maar verder.’

Hoe populair is het? Dirk Quina: ‘We hebben geen exacte cijfers, maar te zien aan de vele dampshops in onze steden, moet er wel een markt voor zijn. In rookstopsessies merk ik dat minstens een kwart van de mensen al een e-sigaret probeerden om te stoppen met roken. Met hun felle kleurtjes en hippe smaken richten de producenten zich daarnaast ook op jongeren die nog niet roken. Maar aan 50 euro 30

is een e-sigaret wel vrij duur. Ik vermoed dat jongeren er niet massaal voor vallen. Een pakje tabak is veel goedkoper. Er wordt natuurlijk wel mee geëxperimenteerd, dat is eigen aan jongeren.’

Is het gezond? Philippe Jorens: ‘We moeten een onderscheid maken tussen dampen met en zonder nicotine. Van nicotine weten we dat het bijzonder schadelijk is. Ook als je het dampt. Het is verslavend, beïnvloedt de neuronen in de hersenen en beschadigt op lange termijn hart en bloedvaten. Maar ook e-sigaretten zonder nicotine zijn schadelijker dan je zou denken. Omdat de vloeistof opwarmt in een metalen omhulsel, komen er kleine deeltjes van die zware metalen in je longen terecht. De vloeistof zelf bevat iets wat lijkt op antivries, dat adem je dus ook in. En verder is het vaak onduidelijk wat er precies in zit, zeker als het gaat over de toegevoegde smaakstoffen. Je weet eigenlijk niet wat je inhaleert.’

Bel gratis !

0800 20 950

Is het beter dan roken? Philippe Jorens: ‘In tabaksrook zitten letterlijk duizenden toxische stoffen. Daarmee vergeleken is een e-sigaret zeker een pak minder schadelijk. Wie de sigaret inruilt voor een e-sigaret, doet een duidelijk gezondheidsvoordeel. Maar op lange termijn stop je beter helemaal, ook met de e-sigaret.’ Dirk Quina: ‘Met een e-sigaret hou je de verslaving eigenlijk in stand. We merken in de praktijk dat het beter is om helemaal met de oude gewoonte te breken. Het gebrek aan nicotine kun je opvangen met nicotinepleisters, die zijn achteraf makkelijk af te bouwen. We zien verder dat heel wat rokers de e-sigaret blijven combineren met klassieke sigaretten. Ook dat is eigenlijk geen goede zaak voor de gezondheid.’

Wat zeg ik tegen mijn puber die ik betrap met en e-sigaret? Philippe Jorens: ‘Net zoals bij klassiek roken heeft het geen zin om lijnrecht tegen je puber in te gaan. Dan geef je hem nog meer reden om het toch te doen. Praat erover en zeg dat je voorlopig blij bent dat het geen klassieke sigaret is. Blijf rustig en geef de nodige informatie. Probeer ook te weten te komen waarom je kind precies gestart is met een e-sigaret. Net zoals bij klassieke sigaretten gebeurt dat vaak onder sociale druk, van vrienden. Op sociale media worden e-sigaretten gepromoot als gezond: dat moet je als ouder zeker doorprikken.’ 

MEER

DAN

AR 50 JA G IN R A V ER SE RV IC E

24/24 - 7/7

? Langer slank met e-sigaret Omdat nicotine de eetlust afremt, wordt de e-sigaret ook gebruikt door pubermeisjes die slank willen blijven. Dr. Ann Verhaegen bekeek in een literatuurstudie welke invloed e-sigaret ten hebben op het meta bolisme. ‘Net zoals bij de gewone sigaret remt nicotine je eetlust wel af, maar sla je tegelijkertijd meer vet op tussen je organen. Omdat vet op die plaats veel schade lijker is dan bijvoorbeeld op je billen, gaat je gezondheid erop achter uit. Niet aan beginnen is de boodschap!’

VOOR ELKE TRAP EEN OPLOSSING BEZOEK ONZE SHOWROOMS TE WAREGEM, WEMMEL & THIMISTER-CLERMONT

VRIJBLIJVENDE OFFERTE / BEZOEK

Meer dan 10 000 trapliften geïnstalleerd in België!

WWW.COMFORTLIFT.BE Mannebeekstraat 3 | B-8790 Waregem | sales@comfortlift.be

ZORG 1

Paul Van Aken, directeur patiëntenzorg

Een voorbeeld van patiëntgerichte zorg: de briefing van de ene shift naar de andere gebeurt aan het bed van de patiënt.

UZA behaalt Magnet-erkenning voor

uitstekende zorg Als eerste ziekenhuis in Europa heeft het UZA de internationale Magnet®-erkenning gekregen, wereldwijd de hoogste erkenning voor verpleegkundige zorg. Om die te behalen, moet een ziekenhuis aantonen dat het voortdurend inzet op verbetering, zowel qua patiëntentevredenheid als voor een hele reeks parameters.

at onze verpleegkundigen de voorbije jaren gepresteerd hebben, is niet niks’, vertelt directeur patiëntenzorg Paul Van Aken. ‘Uiteraard willen we onze patiënten altijd de best mogelijke zorg geven. Maar voor Magnet moet je echt boven jezelf uitstijgen.’ Het is een ontwikkelingstraject van verschillende jaren. Om de erkenning te behalen, krijg je als ziekenhuis drie jaar de tijd om betere resultaten te halen dan gemiddeld op een brede waaier aan parameters. Bijvoorbeeld nauwer samenwerken en beter communiceren met de patiënt. Maar je moet ook uitstekend scoren op parameters zoals weinig

doorligwonden en weinig infecties bij de patiënten. Het UZA doet het op dat vlak veel beter dan het internationale gemiddelde van vergelijkbare ziekenhuizen. Een Magnet-ziekenhuis investeert ook in de ontwikkeling van verpleegkundigen en stimuleert hen om opleidingen te volgen om steeds te werken volgens de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Verpleegkundigen worden aangemoedigd om zelf ideeën te geven voor verandering.

Patiënt tevreden? Maar hoe weet je nu of je beter communiceert met de patiënt? ‘We vragen elke patiënt een tevredenheidsenquête in te vullen’, zegt Van Aken. ‘Door de cijfers te

analyseren, weten we wat mensen belangrijk vinden. Bijvoorbeeld dat elke verpleegkundige zich voorstelt als hij of zij de kamer binnenkomt. Aan zulke dingen kun je dan concreet werken. Dat is ook wat Magnet van ons verwacht.’ Een ander voorbeeld van patiëntgerichte zorg is dat de briefing van de ene shift naar de andere nu niet meer in het verpleeglokaal maar per patiënt aan het bed gebeurt. De patiënt wordt ook gevraagd of hij alles begrepen heeft en nog vragen heeft of iets wil toevoegen.

Geslaagd met glans! In augustus werd het UZA uitgebreid doorgelicht door drie Amerikaanse Magnet-vertegenwoordigers. ‘We moesten vooraf in

een rapport doorgeven waar we in die drie jaar allemaal aan gewerkt hebben en hoe we voldoen aan de normen van een Magnet-ziekenhuis. Via gesprekken met verpleegkundigen en patiënten bekeken de vertegenwoordigers of we in ons opzet geslaagd waren.’ Geslaagd met glans, dat was het oordeel van de commissie die de Magnet-erkenning verleent. En dan nu rustig voortdoen zoals we bezig zijn? ‘Toch niet’, zegt Van Aken ‘We willen graag over vier jaar onze tweede Magnet-erkenning behalen. Dat kan alleen door nog beter te worden in wat we doen. Het is veel werk, maar het komt allemaal ten goede van de patiënt. Die is uiteindelijk de grote winnaar in dit verhaal.’

Kennis over reanimeren up-to-date houden

Patiënten blij met veranderingen

Jef Timmermans, nachtverpleegkundige op de afdeling intensieve zorg voor baby’s

Tim Mertens, hoofdverpleegkundige oncologisch en hematologisch dagziekenhuis

‘Als je werkt met vroeggeboren baby’s zijn details extreem belangrijk. We zetten de nieuw ste wetenschappelijke inzichten zo snel mogelijk om in de praktijk. Zo was er de afgelopen tien jaar een grote evolutie in de reanimatie van prematuurtjes. Ik en twee collega’s zijn officiële Newborn Life Support-instructors en volgen die ontwikkelingen op de voet. We geven cursussen in het UZA en in de ziekenhuizen die prematuren doorsturen naar ons. Het is belangrijk dat de reanimatie daar meteen goed wordt opgestart, nog voor de patiëntjes in het UZA aankomen.’

‘Continu verbeteren heeft altijd in de cultuur van het UZA gezeten. Op onze afdeling komen verbetervoorstellen vaak vanuit de verpleeg kundigen zelf. Tijdens de reorganisatie van het dagziekenhuis hebben we van hen heel wat input gekregen. De veranderingen bleken heel nuttig. Patiënten moeten niet meer langs de centrale balie, maar melden zich nu meteen hier aan. Ze krijgen ook onmiddellijk een bed of een zetel, wat het wachten aangenamer maakt. We horen vaak van onze patiënten dat de verbeteringen echt een vooruitgang zijn.’

Tijdens operatie is open communicatie van levensbelang Punitha Vandenbempt, verpleegkundige operatiekwartier ‘Zorg verbeteren heeft voor mij vooral te maken met kritisch denken en open commu niceren. Als er tijdens een operatie iets onver wachts gebeurt, zal de verpleegkundige dat altijd onmiddellijk zeggen aan de arts. Het lijkt misschien een detail, maar het kan levensbe langrijk zijn. In het operatiekwartier spreken we heel open met elkaar. Je moet elkaar kunnen vertrouwen, zeker op stressmomenten. Samen groeien als team, daar blijven wij ons dag na dag voor inzetten.’

ZORG Kinderhematoloog Philip Maes volgt Barbara (19) sinds haar twaalfde op. ‘We doen al het mogelijke om de overgang naar de specialist voor volwassenen goed te laten verlopen. Als jongeren afhaken kan dat dramatische gevolgen hebben.’

Werken aan

Te groot Van de kinderarts naar de specialist voor volwassenen: voor chronische patiënten is het een overgang met veel valkuilen. Overgangsraadplegingen of speciale begeleiding beperken de risico’s tot een minimum.

chttienjarigen voelen zich vaak volwassener dan ze zijn’, zegt prof. dr. Dominique Trouet, kindernierspecialist. ‘Op tijd medicatie innemen, hun dieet volgen, tijdig op controle gaan: dat gaat vaak nog moeizaam. Ze hebben nog nood aan heel duidelijke afspraken.’ Als die achttienjarigen de overstap maken naar de raadpleging voor volwassenen, wacht hen een heel andere aanpak: ze moeten zelfstandiger zijn, de arts vindt therapietrouw vanzelfsprekend en de band met de vertrouwde kinderarts valt weg. Uit studies blijkt dat jonge niertransplantatiepatiënten tijdens die overgangsperiode een hoger risico lopen om hun donornier te verliezen.

INFO 34

Dienst kindergeneeskunde, T 03 821 32 51

een vlotte overstap

voor de kinderarts? Behandelen als een volwassene Om de overgang minder bruusk te maken en te voorkomen dat de behandeling in het gedrang komt, organiseren de kindernefrologen van het UZA al een paar jaar een overgangsraadpleging. ‘Een jaar lang zien de kindernefroloog en de nefroloog-internist de patiënt dan gezamenlijk, eerst op de kinderafdeling, later op de algemene nefrologie. Gaandeweg neemt de nefroloog-internist het meer over en wordt die ook het aanspreekpunt voor de patiënt’, zegt Trouet. ‘Tijdens die gemeenschappelijke raadpleging behandelen we de patiënten zo veel mogelijk als volwassenen: we richten ons bijvoorbeeld tot hen en niet tot hun ouders. Meestal gaat dat vlot en krijgen ook de ouders gaandeweg genoeg vertrouwen om zoon of dochter al eens alleen te laten komen’, zegt nefrologe dr. Rachel Hellemans, die samen met Trouet een duo vormt voor de overgangsraadpleging. Voor de patiënten starten met het overgangstraject, bespreken beide artsen hun dossier uitgebreid, met ook aandacht voor hun sociale en psychologische achtergrond.

‘Mijn medicatie? Euh …’ Ook kinderhematoloog dr. Philip Maes weet hoe delicaat de over-

gang naar de volwassenenraadpleging is. Hij behandelt onder andere kinderen met chronische bloedziekten, maar ook met andere chronische ziekten zoals hemofilie en hiv. ‘Op puberleeftijd beginnen patiënten al eens te rebelleren tegen hun ziekte, en hun behandeling te verwaarlozen. Net dan moeten ze de overstap maken naar de ‘volwassen’ specialist. Als patiënten dan afhaken, kan dat dramatische gevolgen hebben voor hun gezondheid. Diverse studies tonen aan dat het risico op ziekte en sterfte exponentieel stijgt wanneer ze die overstap maken en minder vaak op controle komen. Daarom doen we al het

mogelijke om die overgang goed te laten verlopen.’ Maes bereidt de patiënten al op 13- of 14-jarige leeftijd voorzichtig voor en spoort hen vanaf dan aan tot meer zelfstandigheid. De eerste keer of keren dat ze naar de hematoloog voor volwassenen gaan, gaat hij of een gespecialiseerde verpleegkundige mee. De jongeren kunnen die eerste jaren ook nog altijd terecht bij de gespecialiseerde verpleegkundige die hen begeleidde op de dienst kindergeneeskunde. Zij volgt hen na de overstap naar de volwassenenafdeling nog een tijd op, zodat ze kunnen terugvallen op een bekend gezicht. Maes: ‘Tijdens ons maandelijkse

‘ Ik mis dokter Maes eigenlijk wel’ Barbara (19) lijdt aan de sikkelcelziekte, een bloedziekte die gepaard gaat met bloedarmoede. Patiënten met die aandoening hebben gemakkelijk last van vermoeidheid en maken soms een crisis met pijn en koorts door. Dan moeten ze naar het ziekenhuis. ‘Ik was al sinds mijn twaalfde patiënt bij dr. Philip Maes. Op de duur voelde hij als een vriend. Hij moedigde mij altijd aan om mijn medicatie strikt in te nemen. Dan hoefde ik ook minder vaak op controle te komen, om de drie maanden in plaats van elke maand.

overleg, waarbij zowel de kinderarts als de hematoloog voor volwassenen aanwezig zijn, bespreken we altijd onze ‘transitiepatiënten’. Ook tussendoor overleggen we regelmatig. En als een vroegere patiënt van mij wordt opgenomen, probeer ik altijd even langs te gaan. Ik laat hen niet zomaar los.’ In principe stappen patiënten rond hun 18de over naar de volwassenengeneeskunde, maar die leeftijd ligt niet vast. Trouet: ‘Een 17-jarige die al alleen woont, zal zich meer thuis voelen op de volwassenenafdeling. Maar anderen zijn daar op hun 19de nog niet klaar voor. We bekijken het patiënt per patiënt.’ 

Op vraag van mijn moeder ben ik rond mijn achttiende naar de volwassenenafdeling overgestapt. Voor mij was dat goed, want ik vond het niet leuk om altijd de oudste te zijn in de wachtkamer. Die eerste keer bij de hematoloog ging dr. Maes mee. Het verschil met de pediatrie is groter dan ik dacht. De raadplegingen zijn korter en als je wordt opgenomen, deel je meestal je kamer met een oudere patiënte. Da’s toch anders dan in het kinderziekenhuis. Eerlijk gezegd mis ik de band met dr. Maes wel. Maar het is fijn dat hij mij nog mee opvolgt. De laatste keer dat ik opgenomen was, is hij nog even binnengesprongen op mijn kamer.’

Landelijke Thuiszorg helpt met een waaier van diensten Bij Landelijke Thuiszorg vinden wij zorgen voor jou de normaalste zaak van de wereld. Je bent jong of oud, samen of alleen? We komen bij je thuis op die momenten waar extra hulp meer dan welkom is : een geboorte, ziekte, handicap, ouderdom of moeilijke omstandigheden. Onze medewerkers zijn deskundig opgeleid en helpen je met plezier én op jouw maat.

❙ ❙ ❙ ❙ ❙ ❙ ❙

gezinszorg kraamzorg poetshulp groen- en klusjesdienst woningaanpassing gastopvang dagopvang

Sabine e Verhofsted STUDIE E GKUNDIG VERPLEE

‘ Patiënten

Als studieverpleegkundige op de dienst nierziekten leidt Sabine Verhofstede medische studies in goede banen en begeleidt ze de deelnemende patiënten. ‘Soms ben ik vooral een luisterend oor.’

bel GRATIS 0800 112 05 thuiszorg@ons.be www.landelijkethuiszorg.be

Ik kiest bewust voor een vroege start omdat het dan nog rustig is en ik goed kan doorwerken. Ik ga door mijn mails, handel administratie af en kijk welke patiënten er op de planning staan. Bloed prikken op de afdeling bij een patiënt die een transplantatie onderging en deelneemt aan een studie. Een onderzoeksteam van de Universiteit Antwerpen gaat na of je een afstotingsreactie vroegtijdig kunt opsporen in het bloed. Zo zou de patiënt minder vaak een nierpunctie moeten ondergaan.

WITJAS VAN DIENST

vertellen mij veel’ Ik zie meneer P., een zestiger, samen met prof. dr. Marie-Madeleine Couttenye. We zijn recent met een nieuw project gestart: patiënten die voor dialyse of een niertransplantatie staan, komen drie keer op gesprek. Ze krijgen dan uitgebreide uitleg en maken kennis met de diverse vormen van dialyse op de afdeling. Zo kunnen ze een bewuste keuze maken. Meneer P. moet na meer dan twintig jaar opnieuw aan de dialyse omdat zijn donornier het liet afweten. Hij heeft slechte herinneringen aan de dialyse in het ziekenhuis destijds, maar wij leggen uit dat er sinds die tijd veel is veranderd. Hij zal alsnog voor buikvliesdialyse kiezen, een behandeling die thuis kan. Als studieverpleegkundige verwerk ik de gegevens en het traject van al die patiënten in een database.

De volgende patiënt. Meneer V. is 52 jaar en kiest bewust voor hemodialyse, drie keer per week in het ziekenhuis. Zo hoeft hij de behandeling niet mee naar huis te nemen, redeneert hij. Als patiënten horen dat ze aan de dialyse moeten, zijn dat soms moeilijke gesprekken. Goede uitleg en begeleiding maken dan het verschil. Lunchpauze met enkele collega’s. De sfeer op onze dienst is heel goed. Elk jaar maken we samen een uitstap en dat is altijd een leuke boel. Tijd voor wat computerwerk: vragenlijsten verwerken, afspraken plannen voor patiënten, gegevens inbrengen … Ook dat moet gebeuren.

Ik bel patiënte W. op, die meedoet aan een medicatiestudie. Uit haar bloedonderzoek blijkt dat ze extra medicatie moet nemen. Ik regel een nieuwe afspraak. Met sommige patiënten krijg je na een tijdje een goede band. Vooral bij het invullen van vragenlijsten krijg ik soms hele verhalen te horen. Sommigen staan bijvoorbeeld al jaren op de wachtlijst voor een donornier, en hebben het er dan moeilijk mee als een lotgenoot al na een paar maanden aan de beurt is. Soms durven ze aan mij ook dingen kwijt die ze niet aan de arts vertellen. Voor bepaalde klachten weet ik intussen zelf raad, en zo niet koppel ik terug met de arts. Overlegmoment rond een nieuwe studie met dr. Amaryllis Van Craenenbroeck. Kinesitherapiestudenten uit Gent

komen de lichamelijke fitheid van hemodialysepatiënten meten aan de hand van kleine fysieke proeven. Prof. dr. Jean-Louis Bosmans belt mij op, omdat hij op zijn raadpleging een mogelijke kandidate voor een medische studie heeft. Voor de studie zoeken we patiënten met een donornier bij wie drie maanden na de transplantatie een infectie is vastgesteld. Ik kom uitleg geven. Later vernemen we dat de patiënte wil meedoen. Ze vindt het vooral belangrijk dat ze andere patiënten kan helpen. Mijn werkdag zit erop. Het leuke aan mijn job is dat je nooit vooraf weet hoe een dag zal verlopen. Als je wordt weggeroepen naar de raadpleging, moet je al het andere laten vallen. Maar dat onverwachte maakt het juist fijn. 37

januari februari maart

UZA AGENDA

2018

PATIËNTENACTIVITEITEN 1 INFOAVOND CHRONISCHE DARMZIEKTEN De IBD kliniek van het UZA heet je welkom op de infoavond over chronische darmziekten, Colitis Ulcerosa en de ziekte van Crohn. Tijdens deze sessie krijg je meer informatie rond gezonde voeding en kan je genieten van een workshop relaxatie en ademhaling. Datum 11 januari 2018 Uur 19.00 – 20.30 Locatie UZA, auditorium Kinsbergen (route 12)

Info en inschrijven deelname is gratis, inschrijven verplicht via IBD@uza.be Meer info: www.uza.be/activiteit/ infoavond-chronische-darmziekten

2 INFOAVOND HYPOSPADIAS Infoavond over een van de meest voorkomende aangeboren afwijkingen aan het mannelijke geslachtsorgaan. Deze activiteit richt zich tot ouders van hypospadiaskinderen, maar ook tot adolescenten en volwassenen met hypospadias die al dan niet geopereerd werden. Datum 22 januari 2018 Uur 19.00 – 21.00 Locatie UZA, gemeenschapszaal (route 12)

Info en inschrijven gratis online inschrijven via www.uza.be/ inschrijvingsformulierhypospadias-22-01-2018 Meer info: www.uza.be/activiteit/infoavondover-hypospadias-22-01-2018

3 INFOAVOND ONCOREVALIDATIE Kanker is een ingrijpende ziekte met een zware behandeling. Vaak kampen mensen nadien met psychosociale en/of lichamelijke problemen zoals stress, angst, extreme vermoeidheid, pijnlijke gewrichten, een verminderde conditie… Dit heeft een grote invloed op je levenskwaliteit en welzijn. Wil je de draad weer opnemen na kanker? Het oncologisch revalidatieprogramma van het UZA helpt je zoeken naar een nieuw evenwicht. Het oncorevalidatieprogramma en het praktische verloop wordt toegelicht. Ook krijg je de kans om kennis te maken met de begeleiders. Datum 8 maart 2018 Uur 19.00 – 20.00 Locatie UZA, auditorium Kinsbergen (route 12)

Info en inschrijven deelname is gratis, maar inschrijven is verplicht. Meer info: www.uza.be/ kankeractiviteiten

4 100KM-RUN VOOR KOM OP TEGEN KANKER 200 teams van vier lopers zamelen geld in voor Kom op tegen Kanker, in een loopwedstrijd die plaatsvind op de terreinen van het UZA en op Campus Drie Eiken van de Universiteit Antwerpen. Inschrijven kan niet meer, maar alle supporters zijn van harte welkom! Datum 18 maart 2018 Locatie UZA en Campus Drie Eiken Universiteit Antwerpen

Meer info www.100kmrun.be

LEZINGENREEKS

Lezingen — Op Afspraak

Wanneer? Telkens op maandag

Uur? 14.30 tot 16.30 uur

Waar? Dienstencentrum Den Appel, Oude Godstraat 110, Edegem

Inschrijven? Is verplicht: dienstencentrum@ocmwedegem of T 03 450 82 61

Prijs? 4 euro per lezing

15-01-18 ALLERGIEËN – HOOIKOORTS EN VOEDSEL ALLERGIE NADER BEKEKEN Prof. dr. Didier Ebo Adjunct diensthoofd immunologie, allergologie, reumatologie en algemeen inwendige

29-01-18 AUTOPSIE – HET LAATSTE CONSULT Prof. dr. Werner Jacobs Medisch coördinator gerechtelijke geneeskunde

12-02-18 TROPISCHE GENEESKUNDE – IN DE BAN VAN EBOLA Prof. dr. Erika Vlieghe Diensthoofd algemene inwendige

geneeskunde, infectieziekten en tropische geneeskunde

26-02-18 CATARACT – ALS EEN BRIL NIET MEER HELPT Prof. dr. Marie-José Tassignon Diensthoofd oogheelkunde

12-03-18 KANKER IMMUNOTHERAPIE – AFWEERSYSTEEM VERSUS TUMOREN Prof. dr. Zwi Berneman Diensthoofd hematologie

26-03-18 FYSISCHE REVAL IDATIE – KORTE VAL, LANGE REVALIDATIE Van Mechelen Leni en Van Herpen Henri – Ergotherapeute in het UZA en diensthoofd fysische geneeskunde in het UZA

Verander jij mee levens levens met ons? Geef innovatie alle kansen. Innovatieve kwaliteitsvolle zorg, ondersteund door hoogstaande opleiding Iedereen verdient dewetenschappelijk beste zorgen. Het Universitair Ziekenhuis biedtZiekenhuis Antwerpen en grensverleggend onderzoek. Daarvoor staatAntwerpen het Universitair vernieuwende en een persoonlijke aan patiënten van de allegezondheidszorg leeftijden. (UZA) bij zowelbehandelingen patiënten als zorgverleners bekend.aanpak Bouw samen met ons aan van Investeer samen met ons in die zorg die elke generatie nodig heeft. morgen.

Jouw gift redt levens

Jouw gift innoveert innoveert

We willen onze patiënten het hoogste comfort bieden en hen tijd met hun naasten geven. Daarom leren we elke dag bij. Wetenschappelijk onderzoek laat ons toe onze zorg te verbeteren en geeft ons de kans om levens te redden.

Celtherapie tegen of tegen Robotchirurgie of MS immuuntherapie, kanker, onze medewerkers zijn pionier. onze medewerkers zijn pionier. Wat Wat vandaag vandaag nog nog experimenteel experimenteel is, is, kan kan morgen morgen uitgroeien uitgroeien tot tot een een behandeling iedereenis behandeling die die voor toegankelijk toegankelijk is. De UZA foundation voor iedereen. wil deze innovaties mee mogelijk maken.

Maak meegeeft het verschil Jouw gift hulp Met steun aan de UZA foundaop julle maat

tion kunnen we blijven investeren in We zetten in opexpertise, een geneeskunde baanbrekende door onze die naar elke patiënt een unieke medewerkers de bestealsopleidingen mens kijkt.internationale Daarmee willen we te bieden, experten behandeling en zorg op maat aan te trekken en in te staan voor de bieden, in het en thuis. continuïteit vanziekenhuis het onderzoek.

Hoe kan jij steunen? Steunen kan heel eenvoudig Jij kan het UZAfoundation steunen met een gift eneen opname je testament. je een specifieke dienst van het eenterechtkomt de UZA steunen met gift ofineen opname inWil je testament. Wij zorgen ervoor datUZA jouwofgift onderzoeksproject behandeling steunen? Laat het dienst, ons weten, daar werken we graag samen aan. waar jij dat wil: eenof bestaand project, een specifieke onderzoek of klinische studie die jou nauw aan het hart ligt.

www.uzafoundation.be Kijk voor meer informatie op www.uzafoundation.be of neem contact op met Ann Verbeeck, IBAN: BE69 0017 9875 6478 BIC:41 GEBABEBB, vermelding: uzafoundation@uza.be, 03 -821 97 of 04met 98 07 71 20. GIFT UZA FOUNDATION 0017 - BIC: GEBABEBB, hier welke dienst of welk project je wenst te steunen. VoorIBAN: giftenBE69 vanaf 40 9875 euro 6478 per jaar ontvang je eenvermeld fiscaal attest. Voor giften vanaf 40 euro per jaar ontvang je een fiscaal attest.

foundation foundation

Heb je dringend nood aan thuiszorg en geraak je er zelf niet uit?

De Organisator Dringende Thuiszorg van CM regelt voor jou gratis en meteen hulp op maat in samenwerking met de thuiszorgpartners. Zo kan jij uitrusten, wantÂ beter worden is nu eenmaal belangrijker dan organiseren.

Meer info: www.cm.be/dringendethuiszorg

UZA PRAKTISCH

Nuttige telefoonnummers • algemeen nummer UZA: T 03 821 30 00 • onthaal en opname: T 03 821 31 01 • patiëntenbegeleiding: T 03 821 37 00 (maatschappelijk werk, vrijwilligers, intercultureel bemiddelaar, transfercoördinator, levensbeschouwelijke begeleiding, tolken en tolken Vlaamse gebarentaal) • ombudsdienst: T 03 821 31 60 • inlichtingen facturen: T 03 821 31 28 • school in het UZA: T 03 821 58 86 Herstellen in zorghotel Drie Eiken Na een operatie kan je verder aansterken in zorghotel Drie Eiken, een comfortabel verblijf met professionele zorgvoorziening. Ook familie en vrienden kunnen er terecht voor overnachting vlakbij het UZA. Meer info en reservaties: www.drie-eiken.com, T 03 821 12 11 Gastenkamers Ter Weyde Wil je in de buurt van het ziekenhuis overnachten, dan kan je terecht in onthaaltehuis Ter Weyde. Vrijwilligers bieden er een eenvoudig maar warm onthaal aan een billijke prijs. Ter Weyde bevindt zich op 200 meter van het UZA (Edegemsesteenweg 240, 2610 Wilrijk). Voor meer info: www.uza.be/terweyde, T 03 440 48 18. Winkelgalerij In de inkomhal vind je: • de cafetaria, in de week open van 8.30 tot 20 uur; in het weekend en op feestdagen van 12 tot 20 uur • een broodjeszaak, in de week open van 9 tot 14.30 uur • een winkel Momen’to Shop Delhaize met een ruim aanbod verse voeding, drank, lectuur, geschenkartikelen … Open op weekdagen van 8.30 tot 20 uur. In het weekend en op feestdagen van 12 tot 17.15 uur. • een bloemen- en pralinewinkel ‘Gift Shop’, open van maandag tot en met vrijdag van 11 tot 19:30 uur. In het weekend en op feestdagen gesloten. • een bankautomaat Restaurant Het restaurant vind je op -1 op het einde van de bezoekersgang. Het is elke werkdag open van 12 tot 14 uur. Meer info: www.uza.be Het UZA draagt het JCI-label voor veilige en kwaliteitsvolle zorg.

Abonnement Wens je een gratis abonnement op Maguza, wil je een adreswijziging door geven of wil je het magazine niet langer ontvangen? Bel 03 821 32 96 of stuur je naam en adres naar UZA, afdeling communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem, of surf naar www.maguza.be/abonnement. Je kan hier ook inschrijven op de gratis digitale nieuwsbrief van Maguza.

Colofon MagUZA · driemaandelijks tijdschrift van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen · jaargang 30, januari 2018 · Redactieadres: UZA, afdeling Communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem, communicatie@uza.be · Verantwoordelijke uitgever: Johnny Van der Straeten · Hoofdredacteur: Evita Bonné · Redactieraad: Mathias Allegaert, Bettina Blaumeiser, Evita Bonné, Myriam Buyl, Nathalie Cools, Patrick Cras, Annick Deckers, Anneleen De Vos, Jonas De Wolf, Christian Rolfo, Ingrid Roosen, Altintas Sevilay, Bharati Shivalkar, Kaat Siebens, Elke Smits, Dominique Trouet, Paul Van Aken, Ann Van De Velde, Miranda Van De Wiele, Jan Van Meerbeeck, Barbara Willekens · Redactie & realisatie: Jansen & Janssen C reative Content, www.jaja.be · Fotografie: Thomas Legreve, Frank Toussaint · Illustratie p. 14-16: Gudrun Makelberge K ruiswoordraadsel: Freddy Roegiest · Reclameregie: Media Surplus, www.media-surplus.be · De inhoud van de advertenties valt niet onder de redactionele verantwoordelijkheid van het UZA. Maguza wordt gedrukt op FSC-papier, afkomstig van duurzaam beheerde bossen.

U ZEGT

ASO of assistent? 

In het UZA werken heel wat artsen-specialisten in opleiding, ook wel assistenten genoemd. Het zijn artsen die hun diploma geneeskunde al haalden, maar nog bezig zijn met hun opleiding tot specialist. Je herkent ze aan de afkorting ASO op hun badge.

Heeft een assistent wel voldoende ervaring? Assistent word je niet zomaar. Er is een strenge selectieprocedure door het opleidingscollege van stagemeesters van het UZA en de ziekenhuizen uit het opleidingsnetwerk. We werken daarvoor samen met het Instituut voor Ziekenhuisspecialisten Opleiding, dat verbonden is aan de Universiteit Antwerpen en het UZA. De opleiding tot specialist duurt bovendien vier à zes jaar, afhankelijk van het specialisme. In het begin zal een assistent vooral observeren en helpen, later kan hij of zij ook zelfstandig consultaties doen en behandelingen uitvoeren. Maar hij of zij staat er nooit helemaal alleen voor. Een assistent overlegt altijd met de specialist, ook al krijg je die als patiënt soms niet of maar kort te zien.

Mag een assistent operaties doen? Een assistent leert zijn beroep stap voor stap. Bij operaties zal een assistent eerst meekijken over de schouder van de specialist. De volgende stappen zijn: de specialist assisteren, een kleine stukje van de operatie zelf doen en een eenvoudige ingreep zelfstandig uitvoeren. De specialist helpt bij elke stap en stuurt bij waar nodig. Een stagemeester houdt bij welk leertraject de assistent al afgelegd heeft en waar hij of zij al dan niet klaar voor is.

Waarom werkt het UZA met assistenten? Het UZA is een opleidingsziekenhuis. Daardoor werken er hier wat meer assistenten dan gemid deld. Alleen zo kunnen de specialisten van het UZA hun jarenlang opgebouwde ervaring doorgeven aan de volgende generatie. Assistenten doen trouwens vaak ook wetenschappelijk onderzoek. Zo helpen ze mee aan de ontwikkeling van de medische wetenschap. 41

KRUISWOORDRAADSEL

Puzzel & win! 1

+ +

Verticaal

1. 2. 3.

+ 1

13. 14. 15. 16.

+ +

12.

+ +

9. 10. 11.

+ +

2 2

2. 3. 4. 5. 6.

10. 11. 12.

onaangename gewaarwording aan of in een lichaamsdeel – huidvlek Romeinse keizer – lichtgele zalf – loofboom overdosis – aantekening – selenium – safe zoon van Noach – cirkelvormig – in orde – hertensoort Noorse hoofdstad – gebalk – land in Azië mannelijk geslachtshormoon – afvalhoop

Doe mee en win!

13. 14. 15. 16.

1 2

Heb je het letterwoord ontdekt? Mail het dan voor 20 februari 2018 met je naam en adres naar maguza@uza.be of stuur een briefkaart naar Maguza, UZA – Afdeling communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem en maak kans op één van de vier Vivosmart-toestellen van Garmin, een slimme activity tracker met hartslagmeting op de pols, die stappen, afstand, calorieën, hartslag, opgelopen trappen en trainingsintensiteit weergeeft. 42

spiersuiker – menstruatieperiode toespraak – select – International Trade Centre Rolls Royce – bedektbloeiend plantje – Romanum Imperium – rijgsnoer geladen atoom – dwingend – toilet – Europese Unie kunstvezelstof – hint – duivels voortdurend – infectieziekte bij jonge kinderen bruingele verfstof – momenteel – ijzergrond binnen – voedingspatroon – klank – public relations godin van de dageraad – slede – in voce – titanium – uitroep van afschuw mansnaam – onder andere – soort doping – voertuig muzieknoot – pediater – geliefde van Zeus scheepstuig – verbrandingsresten – binnenkort – tegenvaller kleine kamer – kloosterhoofd – adellijke vrouw grafvaas – deel van een schip – familielid Vlaamse rivier – analysebedrijf – bijenhouderij zelfbewuste weerbaarheid – meisjesnaam

4. 5. 6. 7. 8. 9.

Horizontaal 1.

oosterlengte – radon – helium – gewoonterecht – uitroep van pijn voormalige Italiaanse munt – Oost-Indisch gewicht – vlagzalm – Brabantse Badminton Vereniging Kuifje (Fr.) – op grote afstand – worp circa – brem – vader (Sp.) passieve beginsel in kosmos (Chin.) – paardenkracht – oorbloeding bemanning – gedroogd gras – ter attentie van – mijn inziens voetbekleedsel – spil – schrijfvloeistof gedoofd – voordat – Burundi (op auto’s) – incisie heimelijk – binnenplaats – jaartelling neuralgie van Horton

+ +

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

B A R B I T U R A A T + Y O G A

R A A D S E L I G + R E D D E N

O N S + A L + N A D A R + E L O

N V + M R + E G + I N F O + E X

C O D E + E L + T A S + O L I E

H E R S E N P A N

I R A + G C + S T E I L + P S I

E + P L O E R T + E R T S + T E

N O E L + F E + A R E + P R O +

+ M A + S A M B A + R A + O O P

K E U T E L + L I F E S T Y L E

O G + A R I D E + O N E R A + R

L A V A + T R U S T + M I A M I

I + I N D I A + T O F + C L I O

E N T + O S A K A + U S O + N S

K W A A L + I M M U N I T E I T

P A R A + M

Oplossing maguza 110 HYPNOSE De winnaars zijn: Marc Michels (Hulshout) Lut Urlings (Brasschaat) Miek Boons (Hallaar) Eddy De Raedt (Zoersel)

ZORG

Medische kiosk:

de test!

Voor de raadpleging zelf meten hoe het zit met je bloeddruk, je gewicht en het zuurstofgehalte in je bloed. Het kan via de medische kiosk in het UZA. Wij deden de test.

oe vaak heeft een arts of verpleegkundige al jouw bloeddruk genomen? Je bent wellicht de tel kwijt. Om raadplegingen vlotter te laten verlopen, werken sommige diensten in het UZA nu met een medische kiosk. Dat apparaat meet voor de raadpleging een paar belangrijke parameters, zoals je bloeddruk en je gewicht. Zo blijft er meer tijd over voor de eigenlijke raadpleging, en verkorten de wachttijden. Maar is het ook makkelijk voor de patiënt?

Start! Ik ga zitten op het stoeltje voor het scherm en krijg op het aanraakscherm meteen te zien wat mij te doen staat. Eerste stap: mijn identiteitskaart invoeren. Het toestel herkent mijn gegevens en de meting kan beginnen. Tot zover: even simpel als geld afhalen met je bankkaart.

Bloeddruk Voor de bloeddruktest moet ik eerst mijn handen ontsmetten. Met

wat ontsmettingsmiddel uit het pompje dat aan de zijkant hangt, is dat zo gefikst. Daarna steek ik mijn arm door een gat in de machine. De druk op mijn arm zwelt stevig aan, en stopt dan weer. Het voelt een beetje raar aan, maar eigenlijk verschilt het niet zo heel veel van een gewone bloeddrukmeting door de dokter.

Gewicht en lengte Volgende stap: gewicht. Even rechtstaan is alles wat nodig is. Terwijl ik nog bedenk dat de machine mij nu weegt met kleren en schoenen aan, is de meting al voorbij. Op het scherm moet ik vervolgens mijn lengte ingeven. Zal ik daar toch een paar cm bovenop doen, ter compensatie van de schoenen? Nee, eerlijk zijn! De dokter ziet straks ook wel dat ik geen 1m75 ben … Bovendien zullen de kiosken in de toekomst ook de lengte meten.

Zuurstofsaturatie De laatste test is meteen de mak-

kelijkste: ik moet mijn wijsvinger in een klemmetje steken. Op het scherm zie ik dat mijn zuurstof saturatie 99 % is. Dat klinkt alvast goed. En mijn hartslag is 84. Normaal is die wel wat lager. Toch een beetje stress met al die testen, misschien?

Het ticket Niet veel later rolt er een ticket uit de machine. Mijn resultaten, netjes onder elkaar in een lijstje. Het toestel heeft zelfs mijn BMI berekend. Iets te hoog, zo zie ik nu. Ik moet straks toch maar even met de dokter bespreken of dat kwaad kan. En die reep chocolade vanavond in de zetel, vervang ik misschien ook beter door een appel, bedenk ik ineens.

De conclusie De hele test duurde nog geen vijf minuten, zie ik op mijn horloge. Niets dan voordelen: ik ben er snel van af, en de dokter kan de resultaten straks meteen bekijken via mijn

medisch dossier. Het aanraakscherm is gemakkelijk te bedienen, zelfs voor mensen met weinig of geen computerervaring. En het ticketje met je resultaten, dat mag je zelf bijhouden. Zo kun je je eigen gezondheid nog beter opvolgen, en de resultaten achteraf eventueel bespreken met je huisarts. 

Iedereen aan de kiosk Momenteel zijn er vier medische kiosken in het UZA. Ze komen op termijn overal waar patiënten zich aanmelden en zijn bedoeld voor alle patiënten die niet opgenomen zijn. Je kan de kiosk als patiënt meteen uit proberen, of meer uitleg vragen tijdens de raadpleging, zodat je er de volgende keer mee aan de slag kunt.

magnet Het UZA behaalt als eerste ziekenhuis in Europa de hoogste internationale erkenning voor verpleegkundige zorg

Gaan wij samen voor de patiënt? Ontdek jouw toekomst als zorgverlener in een Magnet-ziekenhuis op uzatrektaan.be

Punitha Vandenbempt, verpleegkundige operatiekwartier

‘ Kritisch denken en open communiceren zijn van levensbelang in het OK’ MAGNET IS … Voortdurend streven naar verbetering en hogere patiënttevredenheid • steeds werken volgens de nieuwste wetenschappelijke inzichten • focus op samenwerking en communicatie • een stimulerende werkomgeving met veel autonomie en opleidingskansen • steeds betere uitkomsten voor de patiënt zoals minder doorligwonden en ziekenhuisinfecties. Dank aan iedereen die Magnet mee heeft mogelijk gemaakt!