MagUZA 117 - Juli 2019

MA G U Z A ZORGMAGAZINE VAN HET UZA

JULI 2019 #117

Hersenletsels beter behandelen

Afgiftekantoor Gent X, Maguza 117, Tijdschrift – kwartaalblad, juli – augustus – september 2019, v.u. Johnny Van der Straeten, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem

‘Nu ben ik weer de oude’

Dossier WIJ BLAZEN 40 KAARSJES UIT!

www.maguza.be UZAnieuws UniversitairZiekenhuisAntwerpen

AORTAKLINIEK

Benieuwd wat een Health Mate voor jouw gezondheid kan betekenen ?

THERAPEUTISCHE INFRAROODSAUNA’S MET LEVENSLANGE GARANTIE

Health Mate infraroodsauna’s, na 40 jaar nog steeds de nr.1 MEER INFO BIJ ALLE VERKOOPPUNTEN | BEL 03 295 50 25 VOOR EEN GRATIS BROCHURE | info@healthmate.be ANTWERPEN: Health Mate shop LIER 03 295 50 25 | Van den Berg HOOGSTRATEN 03 315 75 31 | Sanik GEEL 014 58 86 70 | Badweelde BVBA BEERSE 014 65 95 45 | Health Mate SHOP SCHOTEN 03 685 44 50 | Health Mate PUURS 03 899 37 47 | Scava GROBBENDONK 0475 89 00 39 | Health Mate SHOP EKEREN 03 327 94 38 | LIMBURG: ‘t Hoveniertje WELLEN 012 74 53 60 | Varey LOMMEL 011 54 43 69 | Sleurs & Vangompel BOCHOLT 089 46 56 00 | D&A Pool Technics ZONHOVEN 011 82 37 65 | Badweelde BVBA GENK 089 35 68 30 | WEST-VLAANDEREN: Health Mate ZWEVEGEM 0477 59 58 13 | Health Mate® DC infrarood OOSTKAMP 050 28 07 87 | Health Mate Shop KNOKKE 0486 51 89 83 | Delaere IZEGEM 051 30 11 82 | Wellness La Rose GISTEL 059 27 61 84 | Vanderhaeghe IEPER 057 21 37 23 | Lamo RUISELEDE 051 68 82 53 | Health Mate® DC infrarood DIKSMUIDE 051 69 54 89 | Xavier Covemaeker WERVIK 056 20 01 69 | OOST-VLAANDEREN: Health Mate shop MALDEGEM 050 71 93 92 | Aquazure NINOVE 054 50 01 69 | Health Mate® DC infrarood GENTBRUGGE 09 231 25 85 | Het Buitenhuis DENDERMONDE 052 25 61 16 | Vepa ZELZATE 09 345 56 25 | Sani-en Keukendecor WAASMUNSTER 03 250 66 90 | DC Pools GAVERE 09 330 87 35 | Sterck AALST 053 70 10 05 | My Health Mate SINT-NIKLAAS 0475 275 999 | The Wellness Corner MOERBEKE WAAS 0493 19 55 58 | VLAAMS-BRABANT: Health Mate shop AARSCHOT 016 41 42 66 | Ventimec LEUVEN 016 23 39 74 | Van Diest BEERSEL 02 361 14 16 | Vanhie MEISE 02 272 01 72 | PoolPlus HAACHT 016 85 09 55 | Aquamaax KORTENAKEN 0495 35 07 13 | HENEGOUWEN: Kachels Mario (Sario) DERGNEAU 069 78 13 19 | Xavier Covemaeker KOMEN 056 20 01 69 Volledig overzicht op www.healthmate.be

WELKOM

17:00 UUR

ENDOCRINOLOGIE

‘Bij diabetes moet je discipline hebben’

SAMMY

Onderweg naar?

‘Vorige zondag ben ik ­opgenomen; vandaag mag ik weer naar huis. Ik heb type 1-diabetes, en mijn waarden waren niet zo goed. De arts stelde me voor de keuze: regelmatig langskomen of een week hier blijven.’

Hoe gaat het?

‘Het weekje ziekenhuis heeft me deugd gedaan. Ik heb al diabetes sinds mijn 12de. Een drama heb ik daar nooit van gemaakt. ­Whatever works is mijn motto.

Het loopt zoals het loopt. We zijn streng opgevoed thuis. Daardoor heb ik het niet zo moeilijk met de discipline die bij diabetes hoort.

Tot voor kort waren mijn bloed­ suikerwaarden dan ook stabiel.

Maar de laatste jaren heb ik hard en onregelmatig gewerkt, soms 24 uur aan één stuk door. Met als gevolg dat mijn waarden ontregeld raakten en ik opgenomen moest worden. Ik ben hier goed opgevangen en heb veel advies gekregen. Vandaag zijn mijn waarden weer stabiel, en dat wil ik zo houden. Dat betekent ook dat ik binnenkort op zoek ga naar een 9-to-5-job.’

03 MAGUZA MAGUZA 03

IN DIT NUMMER

VOORAAN

06

06 Focus

FOCUS

De vele gevolgen van hersenletsels onder de loep:

Hersentrauma in kaart gebracht: ‘Ik was niet meer de oude papa’

10 Interview

‘ Vandaag ben ik weer echt de oude’

Medische genetica: de geneeskunde van de toekomst

ZORG 14 Allergisch voor cannabis Onderzoek werpt licht op cannabisallergie

30 Maag-darmziekten Sneller geholpen op nieuwe afdeling

GEZOND 16 Voeding en kanker Wat zegt de wetenschap?

32 Eerste hulp bij wespen Vijf tips en een baanbrekende behandeling bij allergie 30

19 Dossier Aortakliniek

Verklein je risico op kanker

27 Visie Johnny Van der Straeten: ‘ De nieuwe wereld van de synthetische biologie’

28 Onderzoek & innovatie Blaaskanker opsporen via een urinetest

36 Techno-logisch Wereldprimeur: ultraprecieze robot geeft slechthorenden meer kansen

38 Team UZA Marleen Cauchie is unitverantwoordelijke nucleaire geneeskunde

EN VERDER …

13/35 Kort 40 #UZA 40 Agenda

04

Weet wat je eet:

14

Cannabisallergie:

‘ De allergische reactie kan erg heftig zijn’

38

TEAM UZA

28

‘Prikken kunnen wij als de beste’

ONDERZOEK & INNOVATIE Blaastumoren detecteren met een urinetest

Alle artikels zijn te vinden op

MAGUZA.BE

Schrijf je vandaag nog in op onze e-nieuwsbrief.

Ga naar www.maguza.be/­ abonnement

32

Gestoken door een wesp, bij of hommel?

Op 1 dag verlost van je wespenallergie

Dossier

20

Alle ogen op de aorta: ‘Alleen opereren als het niet anders kan’

23

Vijf vragen over het aneurysma

24

Kojo’s aorta was gescheurd:

AORTAKLINIEK

26

Aneurysma in de borstkas is vaak erfelijk

‘Nu voel ik me veilig’

MAGUZA 05

FOCUS

Onderzoek naar gevolgen hersenletsel Prof. dr. Andrew Maas, neurochirurg

‘Ik was niet meer de oude papa’ Hoewel hij fysiek hersteld was, bleek Bart maanden

Dominique Van Praag, neuropsycholoog

na zijn hersenschudding snel boos en geïrriteerd.

‘We weten nog te weinig over de vele gevolgen van hersenletsels’, zegt neurochirurg prof. dr. Andrew Maas.

‘In een grootschalig internationaal project verzamelen we gegevens om hersenletsels beter te begrijpen en beter te behandelen.’

J Dienst neurochirurgie, Voor patiënten T 03 821 33 28 — Wetenschappelijk secretariaat T 03 821 46 32 voor vragen rond de studie CENTER-TBI www.center-tbi.eu

e bent niet meer onze vrolijke papa’, zeiden de kinderen van Bart een paar maanden na zijn verkeersongeval. Hij raakte in maart 2015 betrokken in een kop-staartaanrijding. Naast een hersenschudding had hij een dubbele breuk in zijn rug, kneuzingen in zijn gezicht en armen en bloeduitstortingen in zijn benen.

Hij herstelde snel van zijn fysieke klachten en ging na drie maanden weer aan de slag. Maar volgens zijn omgeving was er meer aan de hand dan hij zelf vermoedde.

ik vrolijk en haalde ik voortdurend grapjes uit. Nu was ik prikkelbaar en werd ik snel boos, helemaal niet tolerant. Ik was niet meer de oude papa, zeiden mijn vrouw en kinderen. Zelf heb ik dat

‘Ik wilde het niet zien’ Pas wanneer Bart bij een controle­ geneesheer van de verzekering vragen moest beantwoorden over zijn mentale gezondheid, besefte hij dat hij niet meer dezelfde was.

‘Ik had wel al gemerkt dat ik mij minder goed voelde. Vroeger was

lang niet willen zien. Ik schoof het voor mij uit en zei dat het normaal was na zo’n zwaar ongeval. Pas toen de controlegeneesheer vroeg of ik geen last had van psychische problemen of woede-aanvallen, besefte ik dat het eigenlijk niet goed met mij ging.’

De psychische en cognitieve gevolgen van een hersenschudding blijven vaak onder de radar

‘Wat Bart vertelt, is represen­ tatief voor veel patiënten na een hersenschudding, ook na een zogenaamd lichte hersen­ schudding’, zegt neurochirurg prof. dr. Andrew Maas. ‘De ­uitwendige letsels herstellen, maar de psychische en cognitieve gevolgen van een hersenschudding blijven onder de radar, met alle gevolgen van dien.’

Internationale samenwerking Om meer te weten te komen over hersentrauma en het beter te behandelen, zette het UZA een internationaal project op. In Center-TBI - TBI staat voor ­Traumatic Brain Injury - ­verzamelen zeventig ziekenhuizen in Europa gegevens over hersen­trauma’s en houden die bij in één datasysteem. ‘Dat bevat gegevens van scans, bloedstalen en klinische data van meer dan

Dankzij medicatie en neuropsychologische begeleiding is Bart vandaag volledig hersteld.

5.000 patiënten’, zegt Maas, die het project coördineert samen met prof. David Menon, hoofd intensieve zorgen en anesthesie aan de universiteit van Cambridge.

Ook Bart was betrokken bij de studie. ‘Ik had meteen na mijn ongeval een gesprek met een neuropsycholoog’, zegt Bart. ‘Via die weg heb ik uiteindelijk ook hulp gevonden.’ Bart werd doorverwezen naar een psychiater en kreeg verdere begeleiding van de neuropsycholoog. ‘De medicatie heeft mij goed geholpen en dankzij de gesprekken kreeg ik ook meer inzicht in mijn ­problemen’, vertelt Bart. ‘Vandaag ben ik weer echt de oude, zonder woede-aanvallen.’

Echtscheidingen en problemen op het werk ‘Als mensen met deze symptomen niet de juiste hulp krijgen, kunnen

de gevolgen zeer ernstig zijn’, zegt Maas. ‘Uit onze gegevens weten we dat het kan leiden tot gezinsconflicten, echtscheidingen en problemen op het werk. Mensen raken in een vicieuze cirkel.’

Zeventig Europese ziekenhuizen verzamelen gegevens over hersentrauma’s De studie bestudeert niet alleen lichte, maar ook zware hersentrauma’s. ‘Met een betere aanpak kunnen we de mortaliteit verlagen en de ernst van de restverschijnselen verkleinen.’

Uit de eerste cijfers van ­Center-TBI blijkt alvast dat een kwart van de patiënten die

als diagnose een licht hersenletsel kregen, na 6 maanden nog hinder ondervinden in het dagelijks leven. ‘Dat strookt met de ­ervaring die wij hebben in de praktijk’, vertelt Maas.

‘Volgende stap is afleiden uit de gegevens wat de beste aanpak is.

Die verschilt van land tot land en ziekenhuis tot ziekenhuis.’

Computeranalyse op hersenscans Via Center-TBI worden ook manieren gezocht om de ernst van een hersenletsel beter te ­bepalen. Een computer­ programma vergelijkt daarvoor de medische ­beelden. ‘We doen op elk beeld een diepgaande analyse op basis van 22 kernvariabelen.

We geven een score op meer dan honderd kenmerken en doen dan follow-scans die we opnieuw scoren. Zo krijgen we meer inzicht MAGUZA 07

in hoe een letsel evolueert en welke klachten daarbij horen.

We zoeken ook naar biomerkers: ­chemische elementen in het bloed die ons een idee geven van de ernst van het hersenletsel. De bloedstalen van 4.000 ­patiënten worden bewaard door onze partner in Hongarije, het is de ­grootste biobank in Europa.’

Geen magisch medicijn Met al die gegevens hoopt Maas de behandeling van hersen­letsels te verbeteren. ‘We gaan geen magisch medicijn vinden. De oplossing ligt wellicht in relatief eenvoudige structurele aanpassingen. Bijvoorbeeld elke patiënt die risico loopt, laten opvolgen door een neuropsycholoog. Daarvoor moeten eerst de risicofactoren voor blijvende klachten bepaald

worden. Of adequate informatie meegeven aan de patiënt en aan de familie zodat ze weten waarop ze moeten letten en met welke klachten ze snel terug naar het ziekenhuis moeten komen.’

Ook patiënten behandelen in gespecialiseerde traumacentra zoals het UZA, behoort wellicht tot de oplossingen. Maas: ‘Een hersenletsel is de meest ­complexe aandoening van het meest ­complexe orgaan. Er zijn kilo­ meters verbindingen in betrokken, die elk hun eigen functie hebben.

Bij ernstige letsels zijn er heel wat verschillende behandelingen om de druk in de schedel te verlagen.

Er is momenteel nog onvoldoende informatie over welke aanpak de beste is bij welke patiënt. Ook daarover hopen we in deze studie meer te weten te komen.’

‘Ook psychische klachten moet je snel behandelen’ ‘De klachten van mensen met een hersenletsel zijn heel uiteenlopend’, zegt neuropsycholoog Dominique Van Praag. ‘Zowel psychische als cognitieve klachten komen voor: zich moeilijker kunnen concentreren, prikkels minder goed verdragen, sneller vermoeid zijn, depressieve gevoelens, angst, minder verdraagzaam zijn, snel boos worden… Ik zie de patiënten in het kader van Center-TBI tot vijf keer terug, maar ik begeleid hen ook bij hun klachten.’

De klachten kaderen is de eerste stap in het herstel. ‘Informatie

08

FOCUS

en psycho-educatie, ook naar de familie toe, is erg belangrijk. Het verdere verloop hangt af van de aard van de klachten. Sommige mensen moeten het gebeuren verwerken, anderen moeten zich proberen aan te passen aan de beperkingen of zelfs op zoek naar ander werk. Daarin kunnen we mensen zeker begeleiden en verder helpen. Het is niet altijd makkelijk om een verschil te maken tussen de gevolgen van het hersenletsel en het psychische trauma dat mensen oplopen. Zeker in het begin lopen de symptomen door elkaar’, zegt Van Praag.

‘Klachten van vermoeidheid of concentratiemoeilijkheden kunnen veroorzaakt zijn door het hersenletsel maar kunnen ook een symptoom van bijvoorbeeld depressie zijn.’ Ze werkt aan een doctoraat over posttraumatische stress na een hersenletsel. ‘Het is belangrijk dat we weten wat de oorzaak is van de klachten, zo kunnen we de behandeling daarop afstemmen. Het grootste herstel gebeurt in de eerste zes maanden. Daarom is het goed om ook de psychische en cognitieve klachten zo snel mogelijk te behandelen.’

FOCUS

Hersenletsels: beter begrijpen, beter behandelen Een ongeval met hersenletsel kan ingrijpende gevolgen hebben. Onderzoekers bestuderen gegevens van meer dan 5.000 patiënten om tot betere behandelingen te komen.

Studie Center-TBI gecoördineerd door het UZA en de Universiteit van Cambridge

70

5.000

38

70 ziekenhuizen in Europa

gegevens van meer dan 5.000 patiënten

38 wetenschappelijke medewerkers

www.center-tbi.eu

Aanbevelingen vanuit voorlopige resultaten:

Zorg voor snellere behandeling in acute fase en vlak daarna

Meer preventie van hersenletsels Stem aanpak af op lokale omstandigheden

Laat sporters onmiddellijk stoppen bij vermoeden hersenschudding Baseer chirurgie, medicatie en revalidatie op wetenschappelijke inzichten

2.000.000

In Europa worden elk jaar 2 miljoen mensen opgenomen in een ziekenhuis met een traumatisch hersenletsel

MAGUZA 09

INTERVIEW

UZA leidt als eerste klinische genetici op

‘Wij beantwoorden waar mensen al worstelen’ Prof. dr. Geert Mortier, diensthoofd medische genetica

In oktober beginnen de eerste artsen aan hun opleiding klinische genetica in het UZA. ‘Een brede kijk is essentieel’, zeggen diensthoofd medische genetica prof. dr. Geert Mortier en adjunct-diensthoofd prof. dr. Bart Loeys.

‘Bovendien moet je de ethische aspecten altijd goed in de gaten houden.’

Binnenkort leiden jullie de eerste klinische genetici op?

Geert Mortier: ‘In vele Europese landen bestaat de opleiding al, maar in België zijn we het eerste centrum dat als stagedienst erkend is. De andere genetische centra volgen wellicht.

De aanvragen lopen al binnen, in oktober zullen ten minste twee artsen kunnen starten met hun opleiding. Er was tot voor kort geen officiële RIZIV-erkenning voor klinische genetici in België. De artsen die nu in de genetische centra werken, hebben vaak een andere specialisatie: kinderarts, internist, gynaecoloog. In 2017 heeft de Belgische overheid het specialisme klinische genetica erkend.’

Wat houdt de opleiding in?

Geert Mortier: ‘De opleiding verloopt op een gelijkaardige manier als andere specialisatie-opleidingen. Tijdens een opleiding van zes jaar werken artsen vier jaar in een genetisch centrum en twee jaar in een andere discipline om hun blik te verruimen en klinische ervaring op te doen. De medische genetica is een brede discipline. Wij zijn niet orgaan­ gebonden en moeten het hele menselijke lichaam begrijpen.

We ­hebben wel elk onze eigen specialisatie. Bart werkt meer rond cardiovasculaire genetica, ik veeleer rond bot- en kraakbeenaandoeningen en groeistoornissen. Alles kennen en kunnen is bijna onmogelijk geworden. De toekomstige klinische genetici zullen zich ook kunnen specialiseren in iets wat dicht aanleunt bij hun interesse en achtergrond:

10

vragen jaren mee Prof. dr. Bart Loeys, adjunct-diensthoofd medische genetica

ontwikkelingsachterstand, aangeboren afwijkingen, genetische vormen van kanker, prenatale diagnostiek, …’

De medische genetica zit in de lift?

Bart Loeys: ‘Absoluut. Er zijn 21.000 verschillende genen.

Van 4.000 weten we welke genetische aandoeningen ze veroorzaken. Maar van die andere 17.000 weten we nog niet veel: we kennen de DNA-sequentie maar begrijpen nog niet volledig de functie. De kennis stijgt exponentieel, het is elke dag bijstuderen en veel lezen om alles bij te houden binnen je expertisedomein.’

Van 4.000 genen weten we welke genetische aandoeningen ze veroorzaken.

Met welke vragen komen patiënten bij jullie?

Geert Mortier: ‘Dat is bij elke patiënt anders, onze job is zelden routine. Enerzijds heb je mensen die zelf een bepaalde aandoening hebben of een kind met een aandoening, en die zich afvragen of die een genetische oorzaak heeft. We zien ook veel mensen die nog geen gezondheidsproblemen hebben maar zich zorgen maken over bepaalde aandoeningen in de familie. Zullen ze zelf de aandoening krijgen, zijn ze drager, kunnen ze de aandoening doorgeven aan hun kinderen? Op dat soort vragen zoeken wij een antwoord.’

behandeling. Soms kunnen we de symptomen wel beter bestrijden als we de oorzaak kennen. Aan mensen die een bepaald eiwit niet aanmaken, kunnen we bijvoorbeeld dat eiwit toedienen. Maar eigenlijk zijn wij vooral bezig met het zoeken naar antwoorden over de oorzaak van de aandoening.’

Geert Mortier: ‘Mensen zijn vaak al jaren op zoek naar een verklaring voor hun medische problemen. Als we die mensen eindelijk duidelijkheid kunnen geven, barsten ze soms in tranen uit. Ouders voelen zich vaak ook schuldig en denken bijvoorbeeld dat hun kind een afwijking heeft door iets dat ze verkeerd deden tijdens de zwangerschap. Weten dat het een genetische afwijking is, kan een grote opluchting zijn. En het geeft je belangrijke informatie, niet alleen voor het kind maar ook voor een eventuele volgende zwangerschap.’

Doen jullie ook behandelingen?

Bart Loeys: ‘We denken mee na, maar de eigenlijke behandeling gebeurt door de specialist. Vaak is er nog geen curatieve

Jullie kunnen ziektes uitsluiten bij een nieuwe zwangerschap?

Bart Loeys: ‘Als de zwangerschap verloopt via ivf of MAGUZA 11

We zullen de behandeling met geneesmiddelen meer kunnen afstemmen op het genetisch profiel van de patiënt.

kunstmatige bevruchting, kunnen we voor de terugplaatsing in de baarmoeder de embryo’s testen op de aandoening en enkel de embryo’s terugplaatsen die de aandoening niet hebben.

Maar dat gebeurt enkel om ernstige ziektes te voorkomen.

Je zal bij ons nooit een kindje met blauwe ogen en blond haar kunnen bestellen. Bovendien hebben niet alle genen een één op één-­relatie met een aandoening. Om een voorbeeld te geven: we zien hier families waarin autisme voorkomt, waarin bepaalde mensen wel de genmutatie voor autisme dragen maar toch geen autisme ontwikkelen. Dan moet je eerlijk zijn en zeggen dat je geen goede voorspellende prenatale test kunt aanbieden.’

Moeten mensen alles weten over hun genen?

Geert Mortier: ‘Er is het recht om te weten maar ook het recht om niet te weten. Stel: via een NIPT-test zien we per toeval een afwijking in de genen die slechts in sommige gevallen leerproblemen of een aangeboren afwijking veroorzaakt. In dat geval hebben we geen duidelijke boodschap, dus we zullen dat niet communiceren naar de ouders. Onzekerheid naar hen doorschuiven is niet goed, op basis van zoiets kunnen zij geen beslissing nemen. Is de afwijking wel duidelijk en ernstig, dan zullen we dat wel laten weten, ook al is het een toevalsbevinding.’

Waarom hebben mensen het recht om iets niet te weten?

Bart Loeys: ‘Als mensen hier een genetische test laten afnemen, dan vertellen we hen vooraf dat we hen niet alle 12

INTERVIEW

informatie geven. Ontdekken we bij toeval dat iemand een licht verhoogd risico heeft op Alzheimer, dan gaan we dat niet vertellen. Je kan de ziekte toch niet voorkomen en het veroorzaakt alleen ongerustheid. Bij een sterk verhoogd risico op borstkanker zullen we het wel zeggen, want met die kennis kun je preventieve maatregelen nemen, bijvoorbeeld een preventieve borstamputatie. Komt er op een dag een genees­middel tegen Alzheimer, dan zullen we onze patiënten natuurlijk wel waarschuwen.’

Zal genetica steeds belangrijker worden in de geneeskunde?

Geert Mortier: ‘Zonder twijfel is het antwoord ja. Genetica zal gepersonaliseerde geneeskunde verder mogelijk maken.

Behandeling met geneesmiddelen zal meer kunnen afgestemd worden op het individu rekening houdend met zijn of haar genetisch profiel. Ook zal het een belangrijke rol spelen in preventieve geneeskunde. Ik kan me voorstellen dat we in de toekomst het volledige genoom van elke baby in kaart ­brengen. Niet om al die informatie in één keer aan de ouders of het individu te geven, wel om te gebruiken op het moment dat het nodig is. Stel: de baby loopt een groot risico op borstkanker. Dan zou dat meisje op haar 18de daar een melding over kunnen krijgen, zodat ze preventieve maatregelen kan nemen.

Pas op, we zullen nooit alles kunnen voorspellen. We zijn meer dan onze genen, niet alles wordt door ons genoom bepaald, en gelukkig maar!’

KORT

4 × meer succes

Wil je stoppen met roken? Laat je dan begeleiden door een tabakoloog. Dat biedt drie tot vier keer meer kans op succes dan stoppen op eigen houtje.

Een tabakoloog is een gezondheidsprofessional die speciaal is opgeleid om rokers te helpen stoppen. Ook in het UZA kun je terecht bij een team van tabakologen.

Meer weten? Dienst longziekten, T 03 821 47 13, of vind een tabakoloog via www.tabakstop.be of het gratis telefoonnummer 0800 111 00 van Tabakstop.

Flip of flop? De teenslipper of flipflop is weer helemaal trendy. Maar het liefst loop je er niet de hele zomer op rond, zegt UZA-podoloog Antoine Roels in het weekblad Knack. ‘Teenslippers zijn oké om sporadisch mee langs het zwembad of in de badkamer te lopen, maar zijn niet ideaal om langer te dragen. Niet alleen bieden ze geen steun aan de voet, ze zijn ook heel hard aan de onderkant. Om ze aan te houden, moeten we bovendien onze tenen klauwen, wat op termijn eelt- en nagelproblemen kan veroorzaken.’

Gerda en vele andere patiënten en sympa­ thisanten grepen de viering van 40 jaar UZA aan om de UZA-medewerkers in de ­bloemetjes te zetten en hun ervaringen in het UZA te delen. Bedankt voor al die fijne ­wensen!

Dat doet deugd.

facebook.com/UniversitairZiekenhuisAntwerpen

18.000 patiënten een kans geven op een menswaardig bestaan 18.000 Belgen per jaar belanden in het ziekenhuis met een beroerte. Maar 1 op 10 heeft een gespecialiseerde operatie of trombectomie nodig. Voor alle andere patiënten is vooral adequate,

Proficiat voor al die ­lieve ­mensen die zich dag en nacht ­inzetten!

doorgedreven basiszorg nodig.

Voor die beroertezorg breekt UZAneuroloog dr. Laetitia Yperzeele een lans in de Artsenkrant, naar aanleiding van het symposium rond beroertezorg in Vlaanderen in mei.

200.000 sporters vulden intussen de vragenlijst in op sportkeuring.be. Via dat online instrument kan elke sporter – recreatief of competitief – nagaan of hij zich al dan niet het best preventief laat onderzoeken door een arts. Op die manier willen de sport- en keuringsartsen, waaronder UZA-sportcardioloog en diensthoofd cardiologie prof. dr. Hein ­Heidbuchel, sportgerelateerde overlijdens zoveel mogelijk voorkomen.

www.sportkeuring.be

In memoriam De UZA-gemeenschap moest op korte tijd afscheid nemen van twee grote persoonlijkheden. Op 7 maart overleed prof. dr. em. José Ramet. Hij was van 2005 tot 2013 diensthoofd kindergeneeskunde in het UZA en mede-oprichter van het Moeder- en kindcentrum.

Wie hem ooit heeft gekend, herinnert zich hem als

een hele lieve en bijzonder gedreven arts. Begin juni overleed de Antwerpse imam Ahmed Sarrouj.

Al sinds eind jaren 80 was hij de officiële imam van het UZA en konden patiënten en familie in het ziekenhuis een beroep op hem doen. We wensen de familie en vrienden van beide overledenen veel sterkte toe.

MAGUZA 13

Allergisch voor cannabis Cannabis gebruiken kan onverwachte gevolgen hebben: een ernstige allergische reactie bijvoorbeeld, met soms een voedselallergie erbovenop.

De dienst allergologie voerde een grootschalig onderzoek uit.

G

Dienst allergologie, T 03 821 51 44 14

een enkele patiënt die er graag mee te koop loopt, zeker niet als hij of zij nog jong is en met vader of moeder op raadpleging komt. ‘Wij vragen altijd rechtuit naar cannabis­ gebruik bij onze patiënten, net zoals we informeren naar hun rookgedrag’, zegt prof. dr. Didier Ebo, adjunct-diensthoofd allergo­ logie in het UZA. ‘Soms krijgen we dan een nee, maar vullen ze later in de elektronische vragenlijst alsnog ja in. Er bestaat nog altijd een zekere schroom rond.’

Volgens onderzoek zou een op de drie Belgen wel eens cannabis gebruiken. Hoeveel van hen allergisch reageren op de plant, is niet bekend. Ebo vermoedt dat dat er heel weinig zijn. Maar de reacties kunnen wel heftig zijn. ‘Bij het roken van een joint kunnen mensen last krijgen van niezen, een lopende of verstopte neus, jeuk aan de neus en tranende, jeukende of rode ogen. Ook luchtwegklachten komen voor: vooral kortademigheid, hoesten, benauwdheid of een piepende ademhaling. Andere symptomen zijn huidklachten, zoals jeuk, bultjes of vlekken op de huid.’

Maar het kan nog erger. Zo’n

20 procent van de patiënten maakt een anafylactische reactie door: dat is een heftige, algemene reactie, die gepaard kan gaan met onder meer een zwelling van de keel, braken of diarree en zelfs bewustzijnsverlies. ‘Heel uitzonderlijk loopt het gebruik van ­cannabis zelfs fataal af. Daarvan zijn wereldwijd een tweetal gevallen bekend’, vult allergologe dr. Ine Decuyper aan.

Grootste patiëntenstudie ooit Decuyper wijdde haar ­doctoraat aan allergie voor cannabis. Bij haar onderzoek waren zo’n 120 pa­ tiënten betrokken: daarmee is het wereldwijd de meest omvangrijke patiëntenstudie naar cannabis­ allergie tot nog toe. De dienst ging

Ook passieve blootstelling aan cannabis kan tot een allergie leiden in de eerste plaats na hoe je overgevoeligheid voor cannabis het best opspoort. Daarvoor werden vijf mogelijke diagnostische tests geëvalueerd. Ebo: ‘Twee tests zijn doorslaggevend gebleken. Bij de eerste gaan we na of de patiënt allergisch reageert op hennep: dat is de ­industriële vorm van cannabis. Als dat resultaat negatief is, hebben de patiënten in kwestie de allergie zo goed als zeker niet. Is het positief, dan is een vervolgtest nodig. We onderzoeken dan of ze allergisch reageren op Can s 3,

een specifiek eiwit dat in cannabis aanwezig is.’

Met dat laatste onderzoek halen ze 65 procent van de patiënten met een cannabisallergie eruit.

‘Om dat percentage op te krikken bestuderen we nu een vijftal andere eiwitten als mogelijke basis van een test’, vervolgt Ebo. Op dit moment zijn de tests in kwestie nog niet op de markt gebracht, maar hij verwacht dat daar als gevolg van het recente onderzoek snel verandering in zal komen.

Acht op de tien ontwikkelt voedselallergie Een opvallende conclusie uit het onderzoek is dat ongeveer acht op de tien patiënten met een cannabisallergie ook een groenteof fruitallergie heeft. Het vaakst gaat het dan om citrusvruchten, maar soms bijvoorbeeld ook om natuurlijke ingrediënten van bier of wijn. Ebo: ‘We hebben geen sluitend bewijs dat de voedsel­ allergie het gevolg is van de cannabisallergie, maar op basis van de verhalen van sommige patiënten en onze labotests, hebben we wel een heel sterk vermoeden. Een bijkomende reden om je niet aan een joint te wagen. Op dit moment is het immers nog lang niet zeker of zo’n voedselallergie overgaat als je met cannabis stopt. Daarvoor is het probleem nog niet lang genoeg gekend: onze eerste patiënt met een ­cannabis- en voedselallergie volgen we nog geen tien jaar op.’

Ten slotte ging het onderzoeksteam ook na in hoeverre politieagenten een risico lopen op

cannabisovergevoeligheid. Bij het oprollen van cannabisplantages komen ze immers rechtstreeks in contact met de plant. Daaruit bleek dat politieagenten weliswaar tijdelijke klachten ­kunnen krijgen na het ­ontmantelen van zo’n plantage, zoals huid­irritatie, maar dat die klachten zelden veroorzaakt lijken te worden door een cannabisallergie.

Kleuter met cannabisallergie Wel staat vast dat ook passief gebruik kwalijke gevolgen kan hebben. Decuyper: ‘Zo zagen we hier al een patiëntje van vijf jaar met een cannabisovergevoeligheid. Uiteraard had dat kind zelf niet gebruikt: het was via de ouders in contact gekomen met de rook van een joint.

Ook passieve blootstelling kan dus tot een allergie leiden. En bij mensen die al overgevoelig zijn, kan het

ook klachten uitlokken.’

Hoe belangrijk is het nu dat cannabisgebruikers na een allergische reactie medische hulp zoeken? Is het niet genoeg dat ze gewoon met het gebruik stoppen? Decuyper vindt van niet. ‘Als patiënten zich laten testen, ­hebben ze zekerheid en kunnen wij hen informeren over de risico’s. Medische opvolging biedt altijd een meerwaarde.’

Toch willen ze ook geen onnodige ongerustheid zaaien. Ebo: ‘Moeten we mensen ontraden om joints te roken vanwege het risico op een allergie? Mij hoor je dat niet zeggen. Ik denk dat er veel ernstigere gevolgen zijn, zoals een verhoogde kans op psychose en longaandoeningen. Maar het is alleszins een bijkomende reden om er niet aan te beginnen.’

Cannabis als medicijn?

De belangrijkste actieve stoffen in cannabis zijn cannabinoïden, met als bekendste THC en CBD. Die stoffen kunnen klachten van onder andere MS-patiënten verzachten, zo is aangetoond.

Een cannabisplantje als medicijn dus? Liever niet, zegt prof. dr. Didier Ebo.

‘Ook bij dat gebruik riskeer je immers allergische reacties. Bovendien is zo’n cannabisplant als medicijn niet gestandaardiseerd: je weet nooit hoeveel werkzame stof erin zit.’

In België is weliswaar medicatie op de markt die in principe alleen de werkzame

stof van cannabis bevat.

Maar het is niet helemaal zeker of daar ook sporen van cannabiseiwitten in zitten.

De overheid richt nu een nationaal cannabisbureau op, dat zal toezien op de legale productie van medi­cinale cannabis.

MAGUZA 15

16

Voeding en kanker: de wetenschappelijke nuance Je risico op kanker verkleinen door anders te gaan eten: het kan. Je hebt er zelfs geen superfoods voor nodig. Oncoloog prof. dr. Hans Prenen doorprikt de mythes en bespreekt de wetenschappelijke bewijzen.

H

et is niet eenvoudig om een verband te leggen tussen wat je eet en het risico op kanker’, steekt oncoloog prof. dr. Hans Prenen van wal. Hij verdiepte zich voor dit artikel in de wetenschappelijke literatuur.

‘Voeding bestaat uit heel wat verschillende stoffen. Stel: mensen die veel frietjes met gehaktballen eten, krijgen sneller kanker. Ligt het dan aan de frietjes, of aan de gehaktballen? Dat is heel moeilijk te onderzoeken.’

Toch zijn er zaken die we wel weten. ‘Uit migratiestudies blijkt dat mensen die in Afrika wonen en een Afrikaans dieet aanhouden met veel vezels en groenten, minder risico lopen op kanker. Maar als ze verhuizen en hun eetpatroon veranderen, verandert hun risico mee. Wat je eet, speelt dus wel degelijk een rol, al spelen natuurlijk ook omgevingsfactoren mee.’

Minder risico door snelle transit Het makkelijkste verband tussen voeding en kanker is te vinden bij dikkedarmkanker. Veel vezels eten verlaagt het risico. Prenen: ‘Het versnelt je transit, waardoor

de schadelijke stoffen minder lang in contact zijn met je darmwand.’

Over welke vezels je precies moet eten, is er geen consensus.

‘Volkoren producten zijn beter dan geraffineerde (bewerkte) graanproducten zoals wit brood.

Groenten en fruit verminderen ook je risico. Bovendien bevatten kruisbloemige groenten zoals broccoli, bloemkool en spruiten glucosinolaat: een stof die je extra beschermt.’

Mensen die vlees regelmatig vervangen door vis, hebben wel een lager risico. Vis heeft wellicht een beschermende werking. Vlees helemaal afzweren hoeft dus niet, maar het regelmatig vervangen door vis is wel aan te raden.’

Suiker niet grote boosdoener En de superfoods en extra vitamines? ‘Zolang je evenwichtig en afwisselend eet, heb je geen extra’s nodig’, zegt Prenen. In tegenstelling tot wat soms wordt beweerd, is suiker niet de grote boosdoener.

‘Op zich is suiker niet kankerverwekkend, zolang je er niet mee overdrijft. Heb je door overgewicht te hoge insulinewaarden, dan loop je wel een hoger risico op kanker.’ Om kanker te voorkomen, is overgewicht aanpakken een absolute must. ‘Overgewicht

zorgt voor een soort chronische ontsteking die het kankerrisico aanzienlijk doet stijgen. Wereldwijd zorgt overgewicht voor bijna even veel kankers als roken. Naast stoppen met roken en minder alcohol drinken is meer bewegen en streven naar een gezond gewicht bijna even belangrijk.’

Tijd om ons leven te beteren? ‘Je levensstijl aanpassen heeft zeker zin. Eén op de drie kankers kan vermeden worden door je levensstijl te veranderen. Anderzijds: bij twee op de drie kankers spelen andere factoren een rol. Soms is het een kwestie van genetische aanleg, maar veel vaker nog is het gewoon toeval, of een gevolg van luchtvervuiling, bijvoorbeeld.

Je hebt nooit alle factoren in de hand: daar moeten we ons bewust van blijven.’

Wereldwijd zorgt overgewicht voor bijna even veel kankers als roken

Vlees schadelijk, vis beschermt Ook bij vlees is het verhaal genuanceerd: ‘Rood vlees en bewerkt vlees is nadelig: je darmbacteriën produceren schadelijke stoffen, de langere transittijd zorgt voor een hoger risico en bakken op hoge temperaturen is ook schadelijk.

Anderzijds: vegetariërs lopen niet minder risico op darm­kanker.

Verminder je risico op kanker • Eet voldoende vezels, bij voorkeur volkoren.

• Eet 5 porties fruit of groente per dag (broccoli, bloemkool en spruiten geven extra bescherming).

• Vervang bewerkt of rood vlees regelmatig door vis.

• Vermijd overgewicht.

• Zorg voor voldoende fysieke activiteit, bij voorkeur 30 min. per dag.

• Drink minder alcohol.

• Stop met roken.

MAGUZA 17

Alles is relatief, behalve je nachtrust.

Einstein was een briljant uitvinder die als geen ander wist hoe krachtig de combinatie is van creativiteit en wetenschap.

Equilli verbindt beide kwaliteiten in haar matrassen. Het resultaat? Een volledig gepersonaliseerde matras met unieke slaapgarantie. Je hoeft geen Einstein te zijn om te bedenken wat de voordelen voor u zijn. Want een goede nachtrust begint bij de juiste matras. Dat is een wetenschap!

ontwikkeld door wetenschappers individueel ingesteld obv Sleep Scan eenvoudig aanpasbaar na aankoop voorzien van unieke slaapgarantie

Ontdek Equilli bij de verdeler in je buurt of op onze website

Cornelis Bedding

18

Rumst Mechelsesteenweg 8 2840 Rumst T: 015 32 08 55 ma - za: 10u - 18u zo: 14u - 18u do gesloten

Wommelgem Herentalsebaan 417A 2160 Wommelgem T: 03 259 09 08 di - za: 10u - 18u zo: 14u - 18u ma gesloten

Belsele Lokersebaan 52 9111 Belsele T: 03 772 65 57 ma - za: 10u - 18u zo: 13u - 18u di gesloten

Dendermonde Mechelsesteenweg 138 9200 Dendermonde T: 052 21 45 51 di - za: 10u - 18u zo: 14u - 18u ma gesloten

MAGU Z A

Dossier AORTAKLINIEK

ZORGMAGAZINE VAN HET UZA

Juli 2019 #117

Alle ogen op de aorta Aorta-aandoeningen zijn niet ongevaarlijk en worden helaas vaak ook te laat ontdekt. De aortakliniek brengt alle specialisten samen en spoort patiënten en zorgverleners aan om alert te zijn.

Kojo (53) had een aortascheur www.maguza.be UZAnieuws UniversitairZiekenhuisAntwerpen

‘Vanuit het buitenland ben ik naar het UZA gevlogen’ 19

Dossier

Prof. dr. Jeroen Hendriks, thorax- en vaatchirurg

Cardiochirurg dr. Steven Laga

Prof. dr. Paul Van Herck, cardioloog

Prof. dr. Bart Loeys, geneticus

Dienst cardiochirurgie, T 03 821 30 71 Dienst cardiologie, T 03 821 35 38 Dienst thorax- en vaatheelkunde, T 03 821 37 85 www.uza.be/oartakliniek 20

DOSSIER AORTAKLINIEK

Aorta-alarm

‘Alleen opereren als het niet anders kan’ Van een gescheurde aorta, in de volksmond soms foutief hartaderbreuk genoemd, tot een vernauwde hartslagader: de aortakliniek behandelt aortaproblemen met een uitgebreid multidisciplinair team.

donderdagochtend zitten alle specialisten samen om patiëntendossiers te bespreken. Aansluitend vinden alle raadplegingen plaats op dezelfde afdeling, zodat

De verschillende specialisten komen elke week samen om de patiëntendossiers te bespreken we indien nodig gemakkelijk kunnen overleggen. We hebben veel expertise in complexe aortaproblemen en zijn ook een adviescentrum voor andere specialisten. Via onze website proberen we aorta­ problemen ook meer zichtbaar te maken voor zorgverleners en het grote publiek.’

Vaste aanspreekpunten Het kernteam bestaat uit artsen van de diensten vaatheelkunde, cardiochirurgie, cardiogenetica en radiologie. Allemaal specialisten die de helft of meer van hun tijd aan aortaproblemen besteden en de nieuwste evoluties in dat vakdomein nauwgezet opvolgen.

Ook de cardioloog speelt een belangrijke rol. ‘Bij een acute scheur in de aorta stellen wij vaak mee de diagnose met een echografie en brengen we eventuele hartschade voor de chirurg in kaart’, legt cardioloog prof. dr. Paul Van Herck uit. ‘Daarnaast volgen we patiënten mee op, zowel voor of na een eventuele ingreep, om de cardiovasculaire risicofactoren te behandelen. Bloeddrukcontrole is daarbij een van onze voornaamste bekommernissen. Voor een operatie evalueren wij vaak ook of de patiënt sterk genoeg is voor de ingreep.’ Afhankelijk van de aandoening doet het team soms ook een beroep op de reumatoloog, de dienst nucleaire geneeskunde of de microbioloog. ‘Per discipline hebben we vaste aanspreek­ punten. Dat zorgt voor een vlotte samenwerking’, zegt Hendriks.

Risico’s afwegen De behandelingen evolueren voortdurend. ‘Opereren hoeft niet altijd’, licht Hendriks toe. ‘Soms volstaat een goede opvolging en medicatie. Bloeddruk, cholesterol en aderverkalking proberen we zo goed mogelijk onder controle te houden, en de patiënt mag uiteraard niet roken. Van sommige

MAGUZA

V

eel mensen zijn zich amper bewust van hun aorta, laat staan dat ze weet hebben van mogelijke aorta-aandoeningen. De aorta of hartslagader is de grootste slagader in ons lichaam. Het eerste deel, de opstijgende aorta, vertrekt vanuit de linkerhartkamer omhoog, om daarna een bocht te maken via de aortaboog en vervolgens via de dalende aorta tot aan de liezen te lopen. Elke minuut stroomt er zo’n vijf liter zuurstofrijk bloed via de aorta doorheen ons lichaam.

Van alle aorta-aandoeningen is het aneurysma, een uitzetting van de vaatwand, wellicht het bekendst. Maar er kan bijvoorbeeld ook sprake zijn van een vernauwing, een scheur in de aortawand, een ontsteking of infectie … ‘Sinds begin 2018 centraliseren we de behandeling van al die problemen in de aorta­kliniek’, zegt thorax- en vaat­chirurg prof. dr. Jeroen Hendriks. ‘Zo weten patiënten en verwijzende artsen meteen waar en bij wie ze terecht kunnen. We werken multi­disciplinair: elke

21 21 21

Dossier

bestaande medicijnen ­vermoeden we dat ze de verwijding van de aorta kunnen afremmen of juist versnellen: dat wordt nu volop onderzocht.’

Het team weegt altijd zorg­ vuldig de risico’s van een operatie af tegen de risico’s van de aan­doening. ‘We opereren alleen maar als het risico op een scheur te groot wordt’, zegt cardiochirurg dr. Steven Laga: ‘Technisch stellen er zich meestal geen problemen tijdens de operatie, maar veel van de patiënten zijn al ouder en hebben bijkomende ziektes. Daardoor kan zo’n ingreep belangrijke gevolgen hebben, zoals tijdelijke of blijvende nierschade. Maar door patiënten pas te opereren als ze in een zo goed mogelijke conditie zijn, kunnen we veel problemen voorkomen.’

Bloedsomloop stilleggen 80 procent van de aortaingrepen gebeurt vandaag endovasculair, wat betekent dat de chirurg een slagader aanprikt en via die weg tot bij het zieke aortagedeelte geraakt. Dat vermindert sterk de risico’s, maar kan helaas niet altijd. Bij problemen van de stijgende aorta of de aortaboog is een open operatie meestal nog onvermijdelijk. ‘Soms opereren de vaatchirurg en de cardio­chirurg dan

samen. ‘Dat gebeurt bijvoorbeeld als we nét voorbij de aortaboog of gelijktijdig in de borstkas en de buik moeten opereren’, vertelt Laga. ‘De patiënt moet dan aan de hartlongmachine, een procedure waarmee wij meer vertrouwd zijn.’ Bij sommige ingrepen moet het team de bloedsomloop volledig stilleggen. ‘Dan verlagen we de lichaamstemperatuur tot 18 graden Celsius, om het zuurstofverbruik in de hersenen tot een minimum te beperken. Dat zijn uiteraard geen eenvoudige operaties. We doen zoiets dan ook alleen maar als het echt niet anders kan’, aldus Laga.

1

Opstijgende aorta en aortaboog Dienst cardiochirurgie 2

Dalende aorta Dienst thorax- en vaatheelkunde 3

Abdominale aorta Dienst thorax- en vaatheelkunde

1

2

Wereld­dag Ziekte van de Aorta Op donderdag 19 september is het wereldwijd Aortic Disease Awareness Day (Werelddag Ziekte van de Aorta). In de inkomhal van het UZA brengen ­medewerkers van de aortakliniek het thema die dag onder de aandacht.

+

Aortakliniek Het kernteam van de aorta­ kliniek bestaat uit vaatchirurgen, cardiochirurgen, radiologen en een geneticus. Ook de cardioloog, de intensivist en de anesthesist spelen een belangrijke rol. Afhankelijk van de aandoening worden nog andere specialisten ingeschakeld.

22

Wie behandelt de aorta?

De aortakliniek centraliseert de behandeling van aortaaandoeningen en is daarbij gespecialiseerd in complexe problemen. Tegelijk is het een adviescentrum voor andere specialisten.

3

Genetische screening Dienst medische genetica

?

Het team behandelt vooral de volgende aortaproblemen: • aneurysma’s • vernauwingen • scheur van de aortawand • ontstekingen • infecties • beschadiging, bijvoorbeeld na een ongeval • aangeboren afwijkingen

Een aneurysma, een verwijding van het bloedvat zeg maar, kan lange tijd ongemerkt groeien zonder dat je er erg in hebt. Hoe weet je of jij een risico loopt? En wat doe je als je de diagnose krijgt?

1

2

Wat is een aneurysma?

Een aneurysma is een verbreding van een bloedvat: je kunt het vergelijken met een ballon die geleidelijk wordt opgeblazen, tot de ­spanning op de wand zo groot wordt dat die scheurt. Een abdominaal aorta-aneurysma of buikaneurysma komt het vaakst voor. Daarnaast kun je ook een aneurysma in de borstkas ontwikkelen, een zogenaamd thoracaal aorta-aneurysma. Meestal gaat het dan om een aortaverwijding aan de uitgang van het hart. Daarnaast kunnen er overal elders in het lichaam aneurysma’s ontstaan. De aandoening geeft zo goed als nooit symptomen, tenzij het aneurysma scheurt.

Hoe groot is de kans dat ik het ook krijg?

Een thoracaal aneurysma komt maar bij 1 op de 10.000 mensen voor. Een buikaneurysma is minder zeldzaam: ongeveer 1 procent van de Belgische mannen krijgt er ooit mee te maken.

Vrouwen worden veel minder vaak getroffen.

De meeste patiënten zijn 50 jaar of ouder. Je risico is groter als je rookt, een hoge bloeddruk hebt of de aandoening voorkomt in je familie.

Het team van de aortakliniek sensibiliseert artsen, in de eerste plaats huisartsen, om alle mannelijke 65-plussers die roken of hebben gerookt, door te verwijzen voor screening.

Het volstaat om een echografie te nemen van de aorta. Soms komt een aneurysma toevallig aan het licht, bijvoorbeeld op een scan van de longen of de buik. Bij thoracale aneurysma’s speelt erfelijkheid een grote rol. Daarom is het belangrijk dat eerstegraadsverwanten van getroffen patiënten – ouders, kinderen, broers en zussen – hun aorta laten nakijken.

DOSSIER AORTAKLINIEK

over het aneurysma aan prof. dr. Jeroen Hendriks, vaatchirurg, en prof. dr. Bart Loeys, geneticus

3

4 5

Hoe behandelen?

Vaak volstaat opvolging, eventueel aangevuld met medicatie. Patiënten met problemen van een te hoge bloeddruk of cholesterol, moeten dat absoluut aanpakken. Ook roken is uit den boze. Naargelang het type aneurysma is er vanaf een bepaalde grootte risico op scheuren.

Als de verwijding te groot wordt, zal je arts een operatie voorstellen. De chirurg plaatst dan een vaatprothese in het verzwakte stuk slagader of vervangt dat door een slagader uit kunststof. Bij een thoracaal aneurysma moet de chirurg soms ook de aortaklep vervangen.

Na de operatie blijft nauwgezette opvolging nodig en moet je meestal medicatie blijven nemen. Soms moet je na veel jaren opnieuw een ingreep ondergaan.

Mag ik met een aneurysma nog sporten?

Sporten mag zeker en is gezond voor de bloedvaten. Vermijd wel sporten waarbij je druk in de borstkas of een hoge bloeddruk creëert, zoals gewichtheffen, je optrekken aan een balk of opdrukken. Ook piekinspanningen zijn af te raden. Zolang je nog een normaal gesprek kunt voeren tijdens het sporten, zit je goed.

Hoe merk je dat een aneurysma scheurt?

Als een thoracaal aneurysma scheurt, voelen patiënten meestal een hevige pijn tussen hun schouderbladen en verliezen ze vaak het bewustzijn. Een aneurysma in de buik vertaalt zich als felle pijn in de borstkas of de buik en in de rug. De patiënten gaan dikwijls transpireren en voelen zich erg benauwd. Alleen een acute operatie kan dan redding brengen. Maar de kans op een goede afloop is bij die patiënten helaas klein. Tot 85 procent van de patiënten die een abdominaal aneurysma krijgen buiten het ziekenhuis, overleeft het niet. Bij een thoracaal aneurysma bedraagt de kans op overlijden binnen de 24 uur zo’n 50 procent.

MAGUZA

5

vragen

23 23 23

Dossier

Na drie operaties is Kojo intussen weer aan het werk.

Kojo werd overgevlogen uit Polen voor operatie aortascheur

‘ Behandeling in UZA was voor mij de enige optie’ Het leek rugpijn, maar in het Poolse zieken­huis waar Kojo (53) belandde, kwam een grote aorta­ scheur aan het licht. ‘Een repatriëring naar het UZA was mijn beste optie, dus nam ik het risico.’

K

Prof. Hendriks verzekerde mij dat een operatie via de lies mogelijk moest zijn

24

ojo woont in België, heeft twee zonen in Engeland en werkt momenteel voor zijn job in de banksector in Bulgarije.

Reizen zit hem in het bloed, maar toch was hij die bewuste zondagavond liever in België geweest. ‘Ik verbleef die week in Polen bij mijn Poolse vriendin. ‘s Avonds kreeg ik opeens ontzettende pijn tussen mijn schouderbladen, zo hevig dat ik pas later de al even intense pijn in mijn buik opmerkte. Op de duur kon ik niet meer zitten, liggen of staan, zoveel pijn had ik.’

In alle vroegte klopten ze aan bij een privaat medisch centrum in de buurt. Vandaar gingen ze naar een privé-ziekenhuis, waar ze uren moesten wachten. ‘Op de duur ben ik bij de receptie op tafel gaan kloppen. Ik wilde op dat moment of een dokter, of een ziekenhuisbed. Ik voelde me echt doodziek’, vertelt Kojo. Kort daarna onderging hij een scan en kreeg hij de diagnose: zijn aorta was over de hele lengte gescheurd. Godzijdank zonder bloedverlies: anders had hij

het wellicht niet kunnen navertellen. De artsen verwezen hem door naar een groot staatsziekenhuis in Warschau, waar hij een dikke twee weken op intensieve zorg verbleef.

Kojo: ‘Die mensen deden hun best, maar ze waren onder­bemand en werkten met verouderde apparatuur. Ik kreeg medicatie en werd nauwgezet opgevolgd.

Na twee weken was er sprake van een operatie, een open ingreep.

Dat zinde me allerminst. Door mijn werk heb ik veel contacten in de Antwerpse ziekenhuiswereld, dus stuurde ik een mail naar vrienden en kennissen. Of iemand een goede vaatchirurg kende?

Via UZA-­cardiochirurg dr. Dina De Bock kwam ik in contact met prof. dr. Jeroen H ­ endriks. Toen die de door­gestuurde scans bekeek, verzekerde hij me dat een operatie via de lies mogelijk moest zijn.’

‘Als er iets gebeurt, ga je dood’ Dr. De Bock hielp Kojo’s repa­ triëring te regelen. ‘Een Oostenrijks team met een arts bracht mij met een privé-vliegtuigje

naar België. Nog voor die arts mij begroette, wees hij op de risico’s: Als je in de lucht iets voorhebt, kan ik niets voor je doen en ga je dood. Maar het leek voor mij de enige optie, dus nam ik het risico.’

In het UZA werd Kojo al verwacht. Het contrast was groot.

‘Het voelde een beetje als Back

De geneticus van de aortakliniek ging op zoek naar erfelijke factoren to the Future’, lacht Kojo. ‘Al die moderne apparatuur. En hier legden de artsen wel alles goed uit, hadden de verpleegkundigen wel tijd voor een praatje. Ik voelde mij meteen op mijn gemak.’ Een week later onderging Kojo een eerste operatie. Met een katheter, een dun buisje, werden protheses tot in het bovenste deel van zijn aorta geschoven om die te verstevigen.

Er bleken uiteindelijk drie operaties nodig, verspreid over een vijftal

DOSSIER AORTAKLINIEK

Stress en hoge bloeddruk Intussen is hij aan de beterhand.

Hij is weer aan het werk en doet zijn best om dagelijks ‘zijn stappen’ te halen zoals prof. Hendriks hem aanraadde. ‘Het ommetje van aan mijn appartement in Nieuwpoort tot aan het eind van de pier, nauwelijks een kilometer, was na mijn eerste operatie een geweldige inspanning. Nu gaat het beter, maar ik ben nog altijd snel vermoeid.’

Rest de vraag waarom hem dit overkwam. Kojo: ‘De jaren voordien had ik veel stress gehad: de sluiting van een bankafdeling in Polen die ik moest afhandelen, mijn scheiding die ik niet had zien aankomen … En dan moet er nog een ongekend probleem van hoge bloeddruk zijn geweest. Had het daarmee te maken?’ De gene­ ticus van de aortakliniek startte

een onderzoek naar mogelijke erfelijke factoren. Dat zijn moeder destijds in haar slaap overleed, roept vandaag vragen op.

Toch ziet Kojo de toekomst optimistisch tegemoet. Zijn bloeddruk moet hij goed onder controle houden, maar verder

mag hij zijn normale leven weer oppakken. Of hij niet bang is om opnieuw hetzelfde mee te maken?

‘Eigenlijk niet. Met de protheses die mijn aorta versterken – ik noem het stukken tuinslang en kippengaas – voel ik me veiliger.

Nee, ik ben gerust’, lacht hij.

Aangeboren aandoeningen vragen complexe zorg De aortakliniek behandelt ook volwassenen met een aangeboren aorta-aandoening, zoals coarctatio ­aortae, een aangeboren vernauwing van de aortaboog. ‘Die groep is vandaag groter dan vroeger omdat de behandeling van aangeboren aortaziekten sterk is ver­beterd.

Daardoor bereiken meer ­patiënten de volwassen leeftijd’, legt cardiologe prof. dr. An Van Berendoncks uit. De patiënten kunnen in het UZA terecht bij een multidisciplinair team, dat bestaat uit een cardioloog, cardiochirurg, vaatspecialist, ­radioloog, echografist en geneticus. Zij

schakelen indien nodig ook een maatschappelijk werker of psycholoog in.

‘De meeste aangeboren aorta-aandoeningen geven lange tijd geen klachten. Toch heeft de diagnose van zo’n aandoening vaak een grote impact op iemands leven en familie. Medisch vraagt het een specifieke aanpak en opvolging. Nogal wat patiënten hebben immers meerdere kwalen tegelijk en zeker bij acute problemen zijn ze erg kwetsbaar. Dat laat je het best over aan een multidisciplinair aortateam met de nodige ervaring’, zegt cardioloog prof. dr. Bernard Paelinck.

MAGUZA

maanden, om de volledige aorta te behandelen. Dankzij de plaatselijke verdoving kon hij alles meevolgen op de monitor. ‘Fascinerend. Maar voor je plezier doe je zoiets niet.’

25 25 25

DOSSIER AORTAKLINIEK

Dossier

Thoracaal aneurysma

En wat als het erfelijk is?

Als mensen voor hun vijftigste een aneurysma in de borstkas ontwikkelen, is de oorzaak bijna altijd genetisch. Een genetische diagnose is dan van groot belang voor de patiënt én zijn familie.

B

MAGUZA

ij een op de vijf patiënten die een thoracaal aneurysma krijgen, is er weet van minstens één familielid met ook een aortaprobleem. Omdat er een grote kans is op erfelijkheid, wordt er vaak een genetisch onderzoek opgestart. De geneticus richt zich in eerste instantie op de getroffen patiënt. Is die overleden, dan zoekt hij verder via zijn of haar medische historiek of binnen de naaste familie.

26 26

Dienst medische genetica, T 03 275 97 74

Op zoek naar het gen ‘We hebben een zogenaamd genenpanel voor aortaverwijding: daarmee kunnen we testen op mutaties in alle gekende genen die aan de basis liggen van een thoracaal aneurysma, momenteel zo’n 34’, zegt geneticus prof. dr. Bart Loeys. ‘Als die test niets oplevert, analyseren we soms alle 21.000 genen.’ Dat laatste kan vandaag relatief snel dankzij de techniek next generation sequencing, waarbij alle genen tegelijk worden onderzocht. ‘Meestal vinden we twee- à driehonderd genmutaties die we nog niet zagen bij andere personen. Om te weten welke daarvan relevant is voor de aorta-aneurysma’s in de familie,

passen we die techniek toe op meerdere getroffen familieleden.

We zoeken daarbij naar gemeenschappelijke varianten: die wijzen ons vaak de weg naar het veroorzakende gen’, vervolgt Loeys.

Eén kans op twee Via dergelijk onderzoek kwam het genetisch team de voorbije jaren een vijftal nieuwe genen, verantwoordelijk voor aorta-­ aneurysma’s in de borstkas, op het spoor. Daarmee staat het wereldwijd aan de top. Een door Loeys ontdekt syndroom kreeg deels zijn naam: het Loeys-Dietzsyndroom, dat naast aortaproblemen onder meer nog andere vaat­afwijkingen veroorzaakt.

Bij zo’n 30 procent van de onderzochte patiënten vindt het team effectief een genafwijking die het thoracale aneurysma verklaart.

‘Wat niet wil zeggen dat er bij die overige 70 procent geen erfelijkheid in het spel is. Meestal is het veroorzakende gen dan gewoon nog niet bekend’, weet Loeys. De meeste erfelijke aorta-aandoeningen zijn autosomaal dominant overdraagbaar: dat betekent dat eerstegraadsverwanten één kans op twee hebben om de ziekte ook te hebben, zowel mannen als vrouwen. ‘Het is dan ook belangrijk dat de familieleden worden ingelicht.

Om die drempel te verlagen stellen wij brieven op die de patiënt aan zijn of haar familie kan bezorgen.

Bijna altijd zien we die mensen hier vroeg of laat verschijnen.’

Wanneer opereren?

Genetisch belaste familieleden

kunnen mits behandeling en opvolging hun risico tot een minimum herleiden. Loeys: ‘Maar ook als er geen genmutatie is gevonden, is opvolging van de familie sterk aan te raden.

Door geregeld een echografie of scan van de slagaders te maken, kunnen we eventuele problemen vroeg opsporen.’

Ook voor de behandeling is een genetische diagnose belangrijk.

Als de artsen weten aan welk type aneurysma de patiënt lijdt, weten ze immers ook vanaf welke verwijding er een risico is op een scheur en een operatie dus noodzakelijk is. ‘Bij het ene aneurysma-gen opereren we dus sneller dan bij het andere. Artsen over de hele wereld verzamelen en delen die kennis, om zo tot duidelijke richtlijnen te komen’, aldus nog Loeys.

Europese erkenning

De aortakliniek van het UZA kreeg recent een audit door het Europees Referentienetwerk rond zeldzame vasculaire aandoeningen (VASCERN).

De buitenlandse experten waren onder de indruk van de kwaliteit van de zorg en de uitstekende multidisciplinaire samenwerking. Ze kenden de aorta­ kliniek dan ook het ERN-kwaliteitslabel toe met de grootste onderscheiding.

VISIE

De nieuwe wereld

E

en paar maand geleden bracht Burger King zijn nieuwe vleesloze hamburger op de markt: de Impossible Whopper. Die hamburger is volledig gemaakt van gemodificeerde planteneiwitten maar ziet eruit en smaakt zoals een vleesburger. Los van de vraag waarom iemand die een vegetarisch dieet wil volgen toch vlees­ smaak wil voor zijn veggieburger, is dit een alledaags voorbeeld van de manier waarop synthetische biologie ons leven zal veranderen in de komende decennia.

De synthetische biologie verandert industriële processen, geneeskunde en de consumentenwereld.

Voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid kunnen we zelf

leven doen ontstaan. Eerder in de geschiedenis werden genen op een “natuurlijke” manier uitgewisseld en gebeurden veranderingen door selectieve kweken of door planten en dieren in een andere omgeving te brengen. Achteraf zagen we het belang en de gevolgen.

Nu kan de wetenschap vooruit­ kijken: wetenschappers veran­ deren moleculen met een doel voor ogen, in de geneeskunde is dat gepersonaliseerde geneeskunde en preventief ingrijpen bij genetische voorbestemdheid.

De basis hiervoor werd gelegd in de tweede helft van de vorige eeuw. Alle vooruitgang kwam van academische centra. Er ­ontstond een nieuwe fundamentele benadering van de geneeskunde.

Herprogrammeren van cellen als therapie wordt nu mogelijk.

Geherprogrammeerde cellen, die de individuele kankercellen van een patiënt herkennen, aanvallen en doden, maken nu deel uit van de behandeling van kankers. Dit is een van de meest beloftevolle therapieën die gebaseerd zijn op synthetische biologie en waar universitaire ziekenhuizen in vooroplopen. Het UZA zet daar al 25 jaar sterk op in. Dat we zullen slagen is zeker.

Alleen de timing is onzeker.

Johnny Van der Straeten Gedelegeerd bestuurder

MAGUZA 27

ONDERZOEK & INNOVATIE

Blaaskanker

Op zoek naar verklikkers in urine Bij mensen met blaaskanker is het risico op herval groot. ‘We werken aan een nieuwe methode om de ziekte op te sporen via biomerkers in de urine’, zegt diensthoofd urologie prof. dr. Stefan De Wachter. ‘Dat is comfortabeler voor de patiënt en we kunnen de evolutie beter opvolgen.’

P Dienst urologie T 03 821 33 68 www.uza.be/urologie urologie@uza.be 28

atiënten die blaaskanker gehad hebben, moeten zeker in het begin meerdere keren per jaar op controle komen in het ziekenhuis. ‘De helft van de patiënten hervalt binnen het jaar’, zegt diensthoofd urologie prof. dr.

Stefan De Wachter. Vaak gaat het om een tumor die kwaadaardiger is dan de eerste.

Het is van levensbelang om nieuwe tumoren zo snel mogelijk

op te sporen. ‘Als we een tumor op tijd vinden, kunnen we hem nog lokaal verwijderen en is volledige genezing mogelijk’, zegt De Wachter. ‘Zit de tumor al in de spierwand van de blaas, dan moeten we de blaas verwijderen. Dat is uiteraard een stuk ingrijpender, de patiënt moet dan verder leven met een stoma of kunstblaas.’

Twee onderzoeken Om nieuwe tumoren snel te

vinden, komen patiënten in de eerste jaren meerdere keren per jaar op controle naar het ziekenhuis. ‘Helaas is er vandaag niet één methode waarmee we alle tumoren kunnen vinden’, zegt De Wachter. ‘We combineren twee onderzoeken. We onderzoeken de cellen in de urine: de cytologie.

Op basis daarvan kunnen we zien of er een voorstadium van kanker aanwezig is in de blaas. Maar het probleem is dat bijvoorbeeld laaggradige tumoren met de huidige methodes niet zo makkelijk terug te vinden zijn in de urine.

Daarom doen we altijd gelijktijdig een cytoscopie: een onderzoek waarbij we met met een camera in de blaas kijken.’ Het onderzoek is niet pijnlijk maar wel oncomfortabel, zeker voor mannen.

Bovendien werkt deze techniek niet zo goed voor bijvoorbeeld vlakke tumoren.

Speurwerk Om tumoren makkelijker op te sporen en het onderzoek aangenamer te maken voor de patiënt, gaat het UZA in samenwerking met de Universiteit Antwerpen en het VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) ­­op zoek naar een nieuwe methode om alle tumoren op te sporen via de urine. ‘Dat doen we via biomerkers’, zegt Inge Mertens, coördinator aan het VITO. Biomerkers zijn chemische stoffen die ‘verklikken’ dat een bepaalde kanker aanwezig is.

Niet één biomerker ‘Meestal is het niet zo dat je één chemische stof vindt

die aantoont dat er kanker aanwezig is’, zegt Eline Oeyen die het onderzoek uitvoert aan de Universiteit Antwerpen en VITO. In de urine zitten kleine blaasjes. Tumorcellen scheiden meer blaasjes af en die blaasjes hebben ook een andere chemische samenstelling. ‘Het gaat niet alleen om welke stoffen aanwezig zijn, maar ook in welke concentraties. Bij mensen met

Als we een tumor op tijd vinden, is volledige genezing mogelijk blaaskanker zou een bepaald eiwit bijvoorbeeld drie keer meer aanwezig kunnen zijn dan bij mensen zonder blaaskanker.’

In haar doctoraat controleerde Oeyen eerst hoeveel variatie er zit in de urine van gezonde mensen. ‘Op basis daarvan rekende ik uit hoeveel proefpersonen we nodig hadden om een biomerker te vinden die ons voldoende informatie geeft.’ Stalen van 60 gezonde mensen en 60 mensen met blaaskanker bleken voldoende om alle nodige informatie te verzamelen. ‘Dankzij het UZA en de drie andere ziekenhuizen die meewerken aan deze studie kunnen we al die stalen verzamelen’, zegt Oeyen. ‘Het vraagt wel wat extra tijd, maar een grote populatie is echt nodig om de statistiek robuuster te maken. We hopen dat onze studie

het beter zal doen dan alles wat eerder gepubliceerd is.’

Eenvoudige urinetest Over enkele maanden zouden de eerste resultaten bekend moeten zijn. ‘We hopen dat we voortaan via een eenvoudige urinetest zullen kunnen bepalen of iemand blaaskanker heeft’, zegt Oeyen. Dat opent perspectieven.

Mertens: ‘Het urine-onderzoek zou eventueel ook via de huisarts kunnen gebeuren. Het bespaart de patiënt een rit naar het ziekenhuis. Aangezien het minder lastig is voor de patiënt, zou je ook kunnen bekijken of je nog frequenter zou kunnen controleren, om herval nog sneller op te sporen.’

Omdat blaaskanker niet zoveel voorkomt, behoort een groot bevolkingsonderzoek zoals bij darmkanker waarschijnlijk niet tot de mogelijkheden. Mertens: ‘Je zou wel bepaalde risicogroepen standaard kunnen onderzoeken. Rokers bijvoorbeeld, want roken blijft de belangrijkste risicofactor, maar ook schilders die met vernevelde verven werken, brandweermannen … Bij die groepen zou een urinetest deel kunnen uitmaken van het arbeidsgeneeskundig onderzoek.’

In de lift Onderzoek via biomerkers zit in de lift. Mertens: ‘Gepersonaliseerde geneeskunde is een trend: we sturen onze aanpak per patiënt bij omdat we meer kennis hebben over processen in het lichaam. Werken met biomerkers is daar een onderdeel van: zo kun je mensen nauwkeuriger opvolgen en je behandeling nog beter afstemmen.’

MAGUZA 29

Behandeling maag-darmziekten op één plek

Sneller geholpen op splinternieuwe afdeling Omdat patiënten met maag-, darm- en leverziekten vaak afspraken hebben op verschillende diensten, zitten al die diensten voortaan samen in één grote, vernieuwde afdeling. Zo kunnen specialisten vlotter overleggen en weten patiënten sneller waar ze aan toe zijn.

B Dienst abdominale, kinder- en reconstructieve heelkunde, T 03 821 33 30, Dienst gastro-enterologie hepatologie, T 03 821 33 23, Dienst hepatobiliaire, transplantatie en endocriene heelkunde, T 03 821 56 60 30

egin mei verhuisde de dienst gastro-­ enterologie en hepatologie naar een nieuwe, aanzienlijk ruimere locatie op de eerste verdieping van het consultatieblok. En daar bleef het niet bij: ook de chirurgen van de diensten hepatobiliaire, transplantatie en endocriene heelkunde en abdominale, kinder- en plastische heelkunde houden voortaan daar hun raadpleging. Niet toevallig de chirurgen die het leeuwendeel van hun tijd met maag-, darm-, lever- en pancreasziekten bezig zijn. ‘Voordien moesten patiënten met dergelijke problemen vaak op verschillende diensten zijn’, zegt prof. dr. Thiery Chapelle, kliniekhoofd hepatobiliaire, transplantatie en endocriene heelkunde. ‘De leverspecialist stelde bijvoorbeeld een beginnende tumor vast en vervolgens moest de patiënt naar

de leverchirurg, ergens anders in het ziekenhuis, voor het plannen van de ingreep. Vandaar het idee om die drie raadplegingen op eenzelfde locatie onder te brengen.

Ook een aantal onderzoeken in het kader van de genoemde chirurgie vinden vanaf nu daar plaats.’

Concreet zal de patiënt minder vaak van de ene dienst naar de andere moeten. ‘Stel bijvoorbeeld dat de darmarts tijdens een onderzoek van de sluitspier iets afwijkends ziet, dan kan hij of zij meteen de chirurg vragen om ook even te kijken. De patiënt hoeft dan geen nieuwe afspraak te maken’, zegt prof. dr. Sven Francque, diensthoofd gastroenterologie hepatologie.

Iedereen in de buurt De nieuwe organisatie maakt ook overleg tussen de artsen onderling gemakkelijker. Chapelle: ‘Er was

altijd al veel overleg tussen artsen van die drie diensten, maar vanaf nu kan het vlotter. We zitten allemaal in elkaars buurt.’

Francque verwacht dat er op de nieuwe locatie ook meer gemeenschappelijke raadplegingen zullen komen. Nu al is er een multidisciplinaire raadpleging voor levertumoren, waarbij patiënten indien nodig tegelijk op raadpleging gaan bij de gastro-enteroloog, de chirurg en eventueel andere specialisten. Zo hoeven ze maar één keer naar het ziekenhuis te komen en, niet onbelangrijk, weten ze sneller waar ze aan toe zijn. ‘Nu onze drie raadplegingen bij elkaar gelegen zijn, met ook een lokaal en de nodige infrastructuur voor de radioloog, loopt die raadpleging een stuk vlotter. We hebben daarom besloten om ze op termijn uit te breiden tot pancreastumoren ‘, zegt Chapelle.

Door de samenwerking tussen verschillende diensten weten patiënten sneller waar ze aan toe zijn.

De nieuwe organisatie op de afdeling maakt overleg tussen zorgverleners gemakkelijker.

Francque: ‘Het moet allemaal nog wat groeien. Maar vast staat dat we in deze nieuwe setting een stuk efficiënter kunnen samenwerken en de zorg nog meer multidisciplinair kunnen uitbouwen.

Dat is vooral interessant voor patiënten die door meerdere diensten worden behandeld, zoals bij pancreas-, slokdarm- of darmkanker. Maar ook voor de behandeling van bijvoorbeeld problemen van het kleine bekken of chronische darmziekten opent het mogelijkheden.’

Minder vaak naar operatiekwartier Op het vlak van onderzoek en behandeling kreeg vooral de dienst gastro-enterologie meer armslag.

Patiënten kunnen nu anesthesie krijgen op de afdeling zelf, die een eigen ontwaakzaal kreeg. Ook beschikt de dienst over nieuwe,

Endoscopieën kunnen nu op de afdeling zelf gebeuren volledig uitgeruste endoscopiezalen: daar vinden onder meer darmonderzoeken plaats. Daardoor kunnen meer procedures op de afdeling zelf gebeuren.

‘Eigenlijk kunnen we nu zowat alle behandelingen en onderzoeken hier uitvoeren’, zegt hoofdverpleegkundige Martine Tuyaerts.

‘Een voorbeeld zijn transjugulaire leverbiopsies, waarbij via de bloedvaten een stukje lever wordt weggenomen. We hebben daarvoor een uitgeruste zaal met aangepast röntgenapparaat en loodbescherming. Ook complexe onderzoeken van de galwegen en

pancreas, die veel tijd in beslag nemen, kunnen voortaan hier gebeuren. Onze patiënten moeten dus minder vaak naar het operatiekwartier. Dat zal ook de wachttijden ten goede komen.’ ‘En het heeft als voordeel dat we soepeler kunnen inspelen op noodgevallen’, voegt Francque eraan toe.

Ook de capaciteit ging erop vooruit: de nieuwe endoscopie­ eenheid groeide van drie naar vijf ruimtes. ‘Dat betekent ook dat we op zoek zijn naar bijkomende collega’s. Maar zodra die plaatsen zijn ingevuld en we helemaal op kruissnelheid draaien, zullen we dus meer patiënten per dag aankunnen’, zegt Martine.

Waar is de patiënt?

Het oog wil ook wel wat: de nieuwe afdeling ziet er fris en eigentijds uit. ‘Na dertig jaar was onze oude afdeling niet meer wat het

moest zijn’, zegt Francque. ‘De nieuwe locatie is een verademing voor onze patiënten, zeker voor degenen die al eens vaker of voor langere behandelingen naar het ziekenhuis moeten komen. Denk maar aan de patiënten met een chronische darmziekte, van wie er velen om de paar weken een infuus moeten krijgen. Zij ondergaan die therapie voortaan in comfortabelere omstandigheden, in een aangename en lichte ruimte.’

Weinig zichtbaar voor de patiënt, maar ook een vooruitgang is het nieuwe digitale systeem om aangemelde patiënten op te volgen. Martine: ‘Dat heeft als voordeel dat elke zorgverlener op elk moment weet welke onderzoeken of raadplegingen een patiënt al gehad heeft en wat er nog op het programma staat. Daardoor is er minder heen-en-weergeloop en gaat alles een stuk vlotter.’

MAGUZA 31

Wespen?

Dit doe je beter (niet) Een wespensteek zo vergeten? Wie één keer een zware allergische reactie heeft gehad, weet wel beter. Prof. dr. Didier Ebo en prof. dr. Vito Sabato van de dienst allergologie geven vijf tips om erger te voorkomen.

Plaatselijke reactie?

Meteen ontsmetten.

De meeste mensen reageren op een wespen-, bijen- of hommelsteek met een plaatselijke reactie: een sterke zwelling, roodheid, pijn of jeuk op de getroffen plek.

Ontsmet dan de steekplaats en gebruik eventueel ijs of een anti-allergisch middel tegen de jeuk. Bij een heftige plaatselijke reactie kun je ook een cortisonezalf smeren. Raadpleeg een arts als de klachten erger worden.

Dienst allergologie, T 03 821 51 44 32

Algemene reactie?

Zoek medische hulp.

Een algemene reactie uit zich vaak als jeuk, bulten of vlekken over het hele lichaam.

Maar er kunnen zich ook ernstigere symptomen voordoen, zoals zwelling van de keel of de tong, ademhalingsproblemen, flauwte of bewustzijnsverlies. Zeker in dat laatste geval is een snelle behandeling met adrenaline vereist. Meteen naar de spoed dus.

Allergie vastgesteld?

Laat je behandelen.

Als je allergisch reageert op een wespen-, bijen- of hommelsteek, heb je één kans op twee om na een volgende steek even heftig of zelfs nog heftiger te reageren. Op basis van je verhaal, een bloedname en huidtests kan de allergoloog nagaan voor welk gif je precies overgevoelig bent. Zeker bij een ernstige reactie kom je wellicht in aan­ merking voor immunotherapie (zie kader).

Wespenseizoen?

Hou de beestjes op afstand.

Draag liever geen felle kleuren: daar komen wespen op af. Hetzelfde geldt voor sterke geuren als van parfum, deodorant, alcohol of transpiratie. Loop niet met blote voeten over het gras en kijk uit met geopende blikjes of flesjes drank. Krijg je ongewenst bezoek van een wesp, blijf dan vooral rustig. Als je het insect probeert te raken, zal het alleen maar agressiever worden en neemt de kans op een steek toe.

Zware reactie gehad?

Neem je voorzorgen Heb je één keer zwaar allergisch gereageerd op een steek – dus een algemene reactie en geen lokale reactie –, dan moet je tijdens het wespenseizoen in principe altijd twee adrenalinepreparaten op zak hebben. Zo kun je jezelf behandelen als het nog een keer voorvalt. Zeker na een heel ernstige reactie neem je het best het zekere voor het onzekere, zelfs na immunotherapie.

Warme zorg altijd dichtbij

Verlost van allergie

Een allergie voor wespen-, bijen- of hommelgif kun je laten behandelen met immunotherapie. Je krijgt dan telkens een hoeveelheid van het betrokken gif ingespoten. Bij een allergie voor bijen- of hommelgif is een opname van vijf dagen nodig. Voor patiënten met een allergie voor wespengif past het UZA de zogenaamde ultrarushbehandeling toe: vier op de vijf p ­ atiënten kan dan al dezelfde dag beschermd naar huis.

Na de startbehandeling kom je nog om de vier à zes weken terug voor een vervolgtherapie. De totale behandeling duurt vijf jaar. De kans dat je daarna nog allergisch reageert op een wespensteek, zakt naar 1 à 2 procent. Voor bijen- of hommelgif daalt het risico naar 10 à 15 ­procent. Soms duurt de behandeling langer, zoals bij patiënten met masto­ cytose. Bij die ziekte ­ontstaan er afwijkingen in de mestcellen, cellen die een rol spelen bij de afweer.

Landelijke Thuiszorg is er voor jou! gezinszorg ❙ kraamzorg ❙ poetshulp woningaanpassing ❙ nachtzorg groen- en klusjesdienst ❙ dagopvang

bel GRATIS 0800 112 05 thuiszorg@ons.be www.landelijkethuiszorg.be

De UZA foundation steunt het wetenschappelijk onderzoek dat innovaties in het UZA mee mogelijk maakt. De nadruk ligt op grensverleggend wetenschappelijk onderzoek in vijf domeinen die een grote impact hebben op de levenskwaliteit van onze patiënten: immuun­therapie tegen kanker, celtherapie tegen multiple sclerose, de verdere uitbouw van het Koningin Mathilde Moeder- en kindcentrum, hartzwakte bij kankerpatiënten en zeldzame ziekten. Ook dit jaar is de UZA foundation o ­ verigens een van de goede doelen van Music For Life: een mooie kans om het wetenschappelijk onderzoek in het UZA te steunen!

Meer info: www.uzafoundation.be Volg onze acties en realisaties via www.uza.be/nieuwsbrief

KORT

1 2 3 4

1

Hoog bezoek op het dakterras van het Moeder- en kind­centrum begin juni. Rode Duivel Jan Vertonghen kwam langs om, samen met onze jonge patiënten, de nieuwe interactieve voetbalmuur in te wijden. Die werd gerealiseerd met financiële steun van de Jan Vertonghen Foundation en de UZA foundation. De muur bestaat uit zestien lichtgevende vlakken en is uitgerust met een snelheidsradar, die de kracht van een schot meet. Met een druk op de knop kies je een van de

spelletjes. ‘Voor onze patiëntjes is sporten en bewegen niet altijd evident. Dankzij deze schenking kunnen de kinderen bewegen en zich opnieuw integreren’, zegt kinderarts prof. dr. Stijn Verhulst.

2

Op 25 mei werd op het domein Wolvenbos in ­Kapellen het eerste ­fundraising event van de UZA ­foundation gehouden. Maar liefst 26 moun­tainbike-teams van verschillende bedrijven fietsten 150.000 euro bij elkaar voor het

kankeronderzoek in het UZA. Een geslaagde eerste editie die zonder twijfel een vervolg krijgt!

3

De dienst radiologie beschikt sinds april over de nieuwste CT-scans op de markt. De beelden geven de artsen veel meer gedetailleerde informatie waardoor de patiënt sneller weet waar hij aan toe is. Zorgverleners op radiologie doen er alles aan om het onderzoek voor de patiënt zo aangenaam mogelijk te laten verlopen. Met

grote foto’s aan de muren van de CT-kamers waan je je in een bos, een strand of een bloeiende boomgaard.

4

Niet alleen voor het UZA is het een feestjaar, ook Kom op tegen Kanker viert zijn dertigste verjaardag. Koning Filip kwam voor de gelegenheid langs in ons Multidisciplinair Oncologisch Centrum Antwerpen (MOCA) en ging in gesprek met patiënten, vrijwilligers, zorg­ verleners en onderzoekers.

MAGUZA 35

TECHNOLOGISCH

Wereldprimeur in het UZA Prof. dr. Vedat Topsakal, neus-keel-oorchirurg

Ultraprecieze robot ondersteunt oorchirurg Een robot die met adembenemende precisie een toegang maakt naar het slakkenhuis: het gebeurde voor het eerst hier in het UZA. De nieuwe techniek maakt het cochleair implantaat in de toekomst wellicht beschikbaar voor nog meer patiënten.

A

Dienst neuskeel-oorziekten, T 03 821 33 85 36

nders dan bij de bekende Da Vinci Robot, die aangestuurd wordt door de bewegingen van de chirurg, gebeurt de operatie in dit geval door een navigatiegestuurde robot. Die voert de bewegingen geheel zelfstandig uit, op basis van een plan dat de chirurg vooraf vastlegt. Neus-keel-oorchirurg prof. dr. Vedat Topsakal: ‘­Vergelijk het met de auto­ matische piloot van een vliegtuig.

Die berekent ook zelf de juiste richting. Maar de piloot blijft nog achter het stuur zitten, om in te grijpen wanneer nodig.’

Een prototype van de robot werd in Zwitserland al gebruikt voor de plaatsing van een cochleair implantaat, een toestel voor slechthorenden dat geluiden omzet in elektrische prikkels.

Topsakal: ‘Het ging in dat geval om de eerste fase van de operatie: boren door het bot van de schedel en het oor. Dat moet heel exact gebeuren, want je zit er vlak bij de aangezichtszenuw en smaakzenuw. Een ervaren chirurg kan zoiets perfect uitvoeren, maar de

precisie van een robot kun je als mens nooit evenaren. Ter vergelijking: een robot kan de schaal van een ei doorboren zonder het membraan eronder te beschadigen.’

De meest delicate fase In het UZA haalden we een verbeterde robot in huis om nog een stap verder te gaan – de zogeheten

De flexibele elektrode in het slakkenhuis schuiven is de meest delicate fase

HEARO®-procedure. Topsakal: ‘De flexibele elektrode in het slakkenhuis schuiven is de meest delicate fase in de hele operatie.

Enkel een robot kan het ideale traject rechtstreeks aanboren zodat je in een ideale rechte lijn naar het slakkenhuis gaat. Een goede reden om de techniek uit te testen.’

Genieten van muziek Chirurgen zoeken al langer naar manieren om het restgehoor te behouden bij mensen met een cochleair implantaat. ‘Je kan een implantaat nodig hebben om gesprekken te kunnen volgen, maar wel nog geluiden horen zoals auto’s of muziek. Als je de lage tonen verliest door de plaatsing van het implantaat, neemt het implantaat die functie over.

Maar dat klinkt nooit helemaal hetzelfde als je eigen gehoor.

Het restgehoor behouden is een veel betere optie, zeker als je bijvoorbeeld nog naar muziek wil luisteren. Na verloop van tijd voegen de hersenen de geluiden van je eigen gehoor samen met die van het implantaat.’

Voorbereidingsjaar Aan de eerste ingreep ging een jaar voorbereiding vooraf. Chirurgen en ingenieurs bepaalden wat het beste traject was om het slakkenhuis te benaderen en hoe de positie exact bepaald kon worden.

‘We plaatsten metalen markers in het bot en maakten een scan tijdens de ingreep. Op basis daarvan

De robot kan de schaal van een ei doorboren zonder het membraan eronder te beschadigen.

De operatie bleek een succes: ‘De elektrode is beter geplaatst dan ooit gedaan met de hand.’

planden we een veilig traject dat de robot zelf uitvoert. De metalen markers zorgen ervoor dat de robot perfect weet waar alles ligt.

De uitvoering is tot op 90 micron nauwkeurig, dat is minder dan de breedte dan een haar.’

Veiligheidscheck voor elke stap Tijdens de operatie volgen chirurgen en ingenieurs elke stap nauwlettend op. ‘De huidincisie en het plaatsen van de metalen markers deden we zelf. Voor het traject in het slakkenhuis bedienden we de robot met een pedaal. Voor de robot een beweging uitvoerde, bekeken we of het

traject volstrekt veilig was.’

Beter dan ooit De eerste operatie bleek een succes. Twee gelijkaardige operaties de maanden nadien waren eveneens succesvol. ‘De elektrode is beter geplaatst dan ooit gedaan met de hand. Het uitgerekende boortraject is exact uitgevoerd zoals voorspeld. We bekijken nu welke details we nog kunnen verbeteren. Het doel is aantonen dat een operatie met een robot altijd dezelfde goede resultaten oplevert.

Een onevenaarbare exactheid die je tot in het oneindige kunt herhalen: dat biedt

De precisie van een robot kun je als mens nooit evenaren. perspectieven. We zouden meer mensen een cochleair implantaat kunnen geven als chirurgen bij operaties ondersteund worden door een robot. Net zoals de automatische piloot de luchtvaart toegankelijker heeft gemaakt.’

Van materiaalcommissie tot ethisch comité De operatie is een wereldprimeur.

‘Nooit eerder heeft een robot dit

type oorchirurgie gedaan. Het is iets waar we hier in het UZA trots op mogen zijn. Het heeft ook veel inspanningen gekost.

In Zwitserland werd de patiënt tijdens de operatie naar de dienst radiologie gevoerd om de nodige beelden te maken. Dat vonden wij geen goede manier van werken, dus hebben wij de scans op het operatiekwartier gedaan. Maar daar waren heel wat aanpassingen voor nodig. Van de materiaalcommissie tot de medische raad, van het ethisch comité tot de verpleegkundigen die training moesten krijgen, iedereen heeft zijn steentje bijgedragen aan deze wereldprimeur.’

MAGUZA 37

TEAM UZA

Marleen Cauchie, unit­ verantwoordelijke nucleaire geneeskunde ‘Op nucleaire geneeskunde gebruiken we lage dosissen radioactieve stof om processen in het lichaam in beeld te brengen, maar we behandelen ook bepaalde kankers.

Als verpleegkundige moet je veelzijdig zijn: je moet mensen op hun gemak kunnen stellen, maar er ook voor zorgen dat de beelden technisch goed zijn.’

01

03

01

Een tumorcel deelt heel snel en verbruikt veel energie. Als we een lage dosis van een radio­ actief gemerkte suikermolecule inspuiten, kunnen we op de scanner zien welke processen in het lichaam meer energie verbruiken dan ­normaal. Zo sporen we tumoren op. Omdat de techniek steeds vaker gebruikt wordt, investeerden we in twee nieuwe PET-scanners.

38

04

02

De foto’s op de muur maken het aangenamer voor de patiënt. Het comfort en de gezondheid van de patiënt komen altijd op de eerste plaats. Met de nieuwe scanners kunnen we scherpere beelden maken, waardoor we sneller kunnen scannen of minder van het radioactief product moeten gebruiken. We gaan niet voor het ‘mooiste’ beeld, wel voor voor het beeld dat voldoende zegt met de laagst mogelijke dosis. Dat is een bewuste keuze.

03

De patiënt geruststellen is een belangrijk onderdeel van onze job. Soms hebben mensen nog maar net de diagnose gekregen en hebben ze schrik voor wat nog komt. Anderen vragen zich af of de behandeling aanslaat, of hebben zenuwen omdat het einde van de therapie in zicht komt. Ik neem de tijd om naar hun verhaal te luisteren en hen de procedure uit te leggen. Ik probeer altijd aan te voelen hoe het met de patiënt gaat en daarop in te spelen.

02

05

04

Omdat we radioactieve stof inspuiten, gebruiken we loden spuit­ hulzen. Al onze verpleegkundigen volgden een bijkomende opleiding nucleaire geneeskunde en krijgen ook een grondige training op onze dienst. Prikken kunnen we als de beste, want het infuus moet goed zitten, anders heb je geen duidelijke beelden. Dankzij de inzet van het hele team kunnen we de beste zorgen verlenen.

06

05

Tijdens de scan volgen we mee achter een raam of via een camera. Zo houden we contact met de patiënt. Ondertussen evalueren we de kwaliteit van de beelden. Als we een letsel zien in een onverwacht gebied, maken we meteen bijkomende beelden.

Dat bespaart de patiënt een extra scan achteraf.

06

Voor de resultaten verwijzen we de patiënten altijd door naar hun behandelend arts. Zelf zullen we daar nooit iets over zeggen: beelden interpreteren is complex, dat gebeurt door de artsen. Ik zeg meestal nog wel iets bemoe­ digends om afscheid te nemen van de patiënt. Onze job is maar een klein moment in de behandeling, maar ook in dat kleine moment kun je zorg dragen voor mensen: dat geeft mij voldoening.

MAGUZA 39

#UZA UZAnieuws Universitair­ Ziekenhuis­ Antwerpen uza_stories

#Dagvandehandhygiëne @uza__stories op Instagram Sinds april vind je het UZA ook op Instagram. Volg @uza_stories voor de boeiendste verhalen van medewerkers en patiënten. Alvast ons verjaardagsfeest voor medewerkers en hun gezin ging niet ongemerkt voorbij.

UZA Agenda 01 augustus, 19 tot 20 uur

Herstellen na kanker – infoavond oncorevalidatie Kom meer te weten over het oncorevalidatieprogramma tijdens één van de info­avonden.

Dit programma helpt om je fysieke en mentale kracht te herwinnen tijdens of na een kankerbehandeling.

Locatie UZA, raadzaal (route 4, lokaal K002) Info en inschrijven Deelname is gratis.

Inschrijven is verplicht, via www.uza.be/activiteiten/patienten

40

Operatie schone handen … geslaagd!

De UZA-mede­werkers konden op 6 mei met de scanner testen hoe goed ze de techniek toepassen om hun handen te ontsmetten. Een goede hand­hygiëne is immers een van de beste manieren om de overdracht van infecties te vermijden.

Activiteiten voor kankerpatiënten

04 september, 11 tot 13 uur

Café Lotuz Gratis koffiemoment voor lot­genoten die een allogene stamceltransplantatie ­hebben gehad. Ook familieleden zijn welkom.

Locatie UZA, oncologisch dagziekenhuis en consultaties (route 105) Info en inschrijven Inschrijven is niet nodig.

16 september, 18.15 tot 20.30 uur

Vermoeidheid bij en na kanker Tijdens deze infosessie kom je meer te weten over omgaan met vermoeidheid tijdens of na een kankerbehandeling. Deze sessie is uitsluitend bedoeld voor patiënten, ook de partner is van harte welkom.

Locatie UZA, VIP-restaurant Info en inschrijven Deelname is gratis.

Inschrijven is verplicht, via www.uza.be/activiteiten/patienten of T 03 821 59 79

17 september, 13.30 tot 15.30 uu

Mindfulness voor kankerpatiënten en hun naasten In dit programma leer je op een andere manier omgaan met pijn, onzekerheid, angst, piekeren en stress. We maken gebruik van een waaier aan eenvoudige en praktische relaxatie- en ontspanningstechnieken. Ook geven we aandacht aan onze ademhaling.

Dit pakket omvat 7 sessies, ­verspreid over 8 weken.

Locatie UZA, lokaal C015 (route 12) Info en inschrijven Kostprijs is 100 euro. Inschrijven kan via lief.soetewey@hotmail.com of T 0486 02 76 34 (na 17 uur).

‘Ik leef al 31 jaar met een trans­plantnier’ Voor de 40e verjaardag van het UZA wilden heel wat patiënten hun ervaringen met ons delen.

Zoals patiënte Martine op Facebook: ‘Ik ben al 35 jaar patiënte in het UZA en kan het op alle gebieden alleen maar aanbevelen. Ik leef dankzij de prima zorgen van verschillende afdelingen reeds 31 jaar met een transplantnier. Proficiat met jullie 40ste verjaardag!’

07 oktober, 19 tot 21 uur

10 oktober 2019, 12 tot 16 uur

Infoavond over Hypospadias

Look good, feel better voor MANNEN

Kom meer te weten over hypospadias, een aangeboren afwijking waarbij de plasbuis uitmondt aan de onderkant van de eikel, halverwege de penis of in de balzak.

Workshop verzorging voor kankerpatiënten om de nevenwerking van een behandeling te maskeren. Deze workshop richt zich op mannen. Deze sessie is uitsluitend bedoeld voor ­patiënten en hun naasten.

Locatie UZA, Gemeenschapszaal (route 12) Info en inschrijven Deelname is gratis en kan via www.uza.be/activiteiten/patienten of T 03 821 35 11 of 03 821 30 47.

Registreer ten laatste een week vooraf.

Locatie Zorghotel Drie Eiken (gelegen naast UZA)

Info en inschrijven Deelname is gratis.

Inschrijven is verplicht, via www.uza.be/activiteiten/patienten of T 03 821 59 79. Schrijf u in voor 8 oktober 2019. Ingeschreven, maar kan je toch niet komen? Verwittig ons telefonisch.

Het UZA zoekt vrijwilligers Het UZA zoekt vrijwilligers met een warm hart en een luisterend oor voor patiënten. Leg je graag nieuwe contacten en heb je tijd om je in te zetten voor de medemens? Wil je helpen met transport van patiënten in rolstoel of bedlegerige patiënten van en naar onderzoeken/behandelingen?

Wil je deze patiënten tijdens het vervoer bijstaan met een babbel en ondersteuning? En kan je je minimum 4 tot 8 u per week vrij maken in de voormiddag (van 9-13u)?

Stel je dan kandidaat als vrijwilliger bij het UZA! Neem contact op met vrijwilligerscoördinator Nora Lens, tel. 03 821 40 11 of nora.lens@uza.be.

UZA / Wilrijkstraat 10 / 2650 Edegem Tel 03 821 30 00 / Fax 03 829 05 20 www.uza.be

PRAKTISCH Nuttige telefoonnummers • algemeen nummer UZA: T 03 821 30 00 • onthaal en opname: T 03 821 31 01 • patiëntenbegeleiding: T 03 821 37 00 (maatschappelijk werk, vrijwilligers, intercultureel bemiddelaar, transfercoördinator, levens-beschouwelijke begeleiding, tolken en tolken Vlaamse gebarentaal) • ombudsdienst: T 03 821 31 60 • inlichtingen facturen: T 03 821 31 28 • school in het UZA: T 03 821 58 86 Herstellen in zorghotel Drie Eiken Na een operatie kan je verder aansterken in zorghotel Drie Eiken, een comfortabel verblijf met professionele zorgvoorziening. Ook familie en vrienden kunnen er terecht voor overnachting vlakbij het UZA. Meer info en reservaties: www.drie-eiken.com, T 03 821 12 11

Online shop & verkooppunt met keuze uit meer dan 10.000 Birkenstocks van maat 24 tot en met 50 Comfortabele en trendy slippers, sandalen en muilen met orthopedisch voetbed Onmiddelijk leverbaar uit voorraad!

Birkenstock Clogs voor professioneel gebruik met oog voor veiligheid en comfort: Antislip zool Zacht, schokdempend voetbed Uitneembaar voetbed Wasbaar op hoge temperatuur Vocht- en vetbestendig Antistatische eigenschappen voor gebruik in operatiekwartier

Steeds 10 tot 40% korting!

birkenshop.be Ring 35, 2200 Noorderwijk - 0472.98.98.88

Gastenkamers Ter Weyde Wil je in de buurt van het ziekenhuis overnachten, dan kan je terecht in onthaaltehuis Ter Weyde. Vrijwilligers bieden er een eenvoudig maar warm onthaal aan een billijke prijs. Ter Weyde bevindt zich op 200 meter van het UZA (Edegemsesteenweg 240, 2610 Wilrijk).

Voor meer info: www.uza.be/terweyde, T 03 440 48 18.

Winkelgalerij In de inkomhal vind je: • de cafetaria, in de week open van 8.30 tot 20 uur; in het weekend en op feestdagen van 12 tot 20 uur • een broodjeszaak, in de week open van 9 tot 14.30 uur • een winkel Momen’to Shop Delhaize met een ruim aanbod verse voeding, drank, lectuur, geschenkartikelen … Open op weekdagen van 8.30 tot 20 uur. In het weekend en op feestdagen van 12 tot 17.15 uur.

• een bloemen- en pralinewinkel ‘Gift Shop’, open van maandag tot en met vrijdag van 11 tot 19:30 uur. In het weekend en op feestdagen gesloten.

• een bankautomaat Restaurant Het restaurant vind je op -1 op het einde van de bezoekersgang.

Het is elke werkdag open van 11.30 uur tot 14 uur.

Meer info: www.uza.be Het UZA draagt het JCI-label voor veilige en kwaliteitsvolle zorg.

COLOFON MAGUZA · driemaandelijks tijdschrift van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen · jaargang 31, juli 2019 · Redactieadres: UZA, afdeling Communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem, communicatie@ uza.be · Verantwoordelijke uitgever: Johnny Van der Straeten · Hoofdredacteur: Evita Bonné · Redactieraad: Mathias Allegaert, Sevilay Altintas, Bettina Blaumeiser, Evita Bonné, Nathalie Cools, Annick Deckers, Margot Hagendorens, Ivan Huyghe, Philippe Jorens, Eva Lion, Lotte Marnef, Hans Prenen, Ingrid Roosen, Kaat Siebens, Elke Smits, Dominique Trouet, Paul Van Aken, Ann Van De Velde, Miranda Van De Wiele, Jan Van Meerbeeck, Stijn Verhulst, Joris Verlooy, Barbara Willekens · Redactie & realisatie: Jansen & Janssen Creative Content, www.jaja.be · Fotografie: Frank Toussaint, portret p. 27 Wim Kempenaers · Illustratie: p.28 Klaas Verplancke · Kruiswoordraadsel: Freddy Roegiest · Reclameregie: Media Surplus, www.media-surplus.be · De inhoud van de advertenties valt niet onder de redactionele verantwoordelijkheid van het UZA. Maguza wordt gedrukt op FSC-papier, afkomstig van duurzaam beheerde bossen.

ABONNEMENT Wens je een gratis abonnement op Maguza, wil je een adres­ wijziging door­geven of wil je het magazine niet langer ontvangen? Bel 03 821 32 96 of stuur je naam en adres naar UZA, afdeling communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem, of surf naar www.maguza.be/abonnement. Je kan hier ook inschrijven op de gratis digitale nieuwsbrief van Maguza.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

PUZZEL & WIN!

1 2 3 4

Horizontaal

5

+

+

6

7

+

1

4

7

+

8

2

+

9 10 11

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

3

12

8

13

+

14

5

+

15

11.

12.

13.

14.

15.

16.

16

darmen – slijmbeurs dief – bijeenrapen – onroerend goed in memoriam – deel van de buik – slede – ijshut schutsluis – titanium – karaat – gedachte corpulent – Rode Kruis – zomerlekkernij – groente leer van het bloed en de bloedziekten – scepter kostuumstof – onecht kookgerei – zeepwater – keukengerei – snavel paradijs – loflied – kloosteroverste mastbalk – echtgenote – Grieks eiland – Oriënt-Express nauwelijks – speekselvloed uniek – ferrum – a dato – tijdperk ogenblik – Engelse taxi – ego – loot ibidem – desk – halmtop – schapenvacht bijgevolg – hoofdstad van Canada – gebakje met rum verlostang – borstontsteking

6

1

1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

2

2

3

3

4

5

4

6

H Y P O M K A D A V E L A D E O R K R P M O R G A P R E S E R V U E A V A O M A E D E M E N O T O O I N E R S T G S P R O A T A P S I R A B E N O G A L E N T R O P

7

5

8

9

A N I R N E E D T O A N V A T L R W A R C A U G I P A N J W U L L E N I O N

6

10

11

E A F I R S E T I E E L N K + A E N G A O A I L S T E B

7

12

13

8

14

15

F A V U T A I S R A E D O R S E R F T O M A R E L D Z M E E S E L B U L S T O D E M Y L B E M O R E U K

16

S A L P I N X E C T A S I E

Verticaal

Oplossing Maguza 116 BEENMERG De winnaars zijn: Cecile Debyser (Hove) Ali Khan Mohamed (Wijchen) Willy Beyens (Geel) Els De Wit (De Klinge) Gregory Aelbrecht (As)

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

Doe mee en win!

Heb je het letterwoord ontdekt?

Mail het dan voor 20 augustus 2019 met je naam en adres naar maguza@uza.be of stuur een briefkaart naar Maguza, UZA – ­Afdeling communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 ­Edegem en maak kans op een van de vijf boekenbonnen van Standaard boekhandel.

12.

13.

14.

15.

16.

deel van het oog – bewegingsonrustig zwerver – eerste man – rivier in Spanje gelijkvloers – vrouwennaam – schil – gram telwoord – hoofdbedekking – ontkenning – Belgisch Olympisch Comité huiduitwas – drinkgerei – heideplant specialist in smetstoffen – snelle loop arkbouwer – Afrikaans zoogdier – snauwerig steekwapen – oneven – voltooid – etage kluitenbreker – roofdier – grondsoort – Amerikaans National Security Agency – muzieknoot – bushokje – peperstruik strekspier van de bovenarm – eerste vrouw – hoogste kaart beryllium – muzieknoot – varix vereniging – selenium – slaghout – bismut het doen van opvallende dingen – een beetje muzieknoot – schuifbak – ijzergrond – Japanse gordel angst voor open ruimten, pleinen en straten – bovenste halswervel

MAGUZA 43

‘ Uit liefde voor het leven verlegde hij steeds zijn grenzen’ MELANIE

DAG UZA!

De vader van Melanie vocht jarenlang tegen kanker. Het werd een ongelijke strijd, meneer Moens koos in de warme zomer van 2018 voor euthanasie. Het was uiteindelijk een hele mooie laatste week thuis in zijn eigen omgeving met veel familie om zich heen.

M

ijn vader was een bijzondere man’, vertelt ­Melanie.

‘Voor hem was het glas altijd halfvol, hoe moeilijk de kaarten ook lagen.’ Hij werd begin jaren 80 al behandeld voor Hodgkin, een lymfe­klierkanker. Toen was hij pas 47. Hij herstelde, maar kreeg toen hij 76 was prostaatkanker.’

Meneer Moens werd behandeld in het UZA. ‘Iedereen kende hem’, vertelt Melanie. ‘Hij was open en charmant, geliefd bij velen. Hij nam deel aan wandelingen met lot­genoten, georganiseerd vanuit het UZA. De samenhorigheid deed hem goed, hij heeft dat zo lang mogelijk volgehouden.’ Vervolgens werd in 2017 opnieuw kanker geconstateerd, deze keer blaaskanker.

Op zijn verjaardag, begin 2018, kreeg meneer Moens te horen dat hij in aanmerking kwam voor immuuntherapie vanwege uitzaaiingen op de longen. ‘Hij zag het als een cadeau voor zijn verjaardag’, zegt Melanie. ‘Aan dat soort humor ontbrak het hem niet.’ Maar de immuuntherapie sloeg niet aan en ook de daarop volgende chemokuur kon niet baten. ‘Uit liefde voor het leven probeerde hij het zo lang mogelijk vol te houden, maar de kanker haalde hem in en zijn leven werd een lijden. Uiteindelijk koos hij voor een palliatieve behandeling.’

Melanie nam zorgverlof zodat hij zijn laatste week thuis kon doorbrengen. ‘Hij lag in de werkkamer, met zicht op zijn geliefde tuin. We hebben hem eindeloos door zijn tuin gereden in een rolstoel. Op 4 juli besliste hij dat het genoeg was. Praten en ademen werd steeds moeilijker. Het was 30 graden en alles stond in bloei. Hij zei: ik heb de tuin nog op zijn mooist gezien, mijn wens om thuis te zijn is uitgekomen, nu wil ik gaan. Nog diezelfde middag kwam de huisarts langs voor de euthanasie.

De beslissing was gemaakt, mijn vader wilde het niet langer uitstellen. Het was een heel mooie manier om te gaan.’

Melanie is de mensen van het UZA erg dankbaar. ‘We zijn er zo goed begeleid, door de artsen, de verpleegkundigen, de mensen van het dagziekenhuis. Ze leven echt met je mee, ook in de moeilijke dagen. Mijn vader kon dr. Hoekx altijd contacteren.

En trajectbegeleider Veerle Lamotte was mijn vaders steun en toeverlaat. Ik ben vorig jaar met kerst nog eens naar het UZA gegaan, om de verschillende verpleegafdelingen waar mijn vader de afgelopen jaren regelmatige gast was te bedanken.

Ik kijk met warme gevoelens terug op de hele periode, ondanks de vele tegenslagen.’