ENERGIA ITURRIAK Ekhi Mitxelena DBH2A
ENERGI ITURRIAK BILAKAERA - elikagaiak, egurra (naturatik hartua) - errotak - industria, ikatza + ur lurruna
BEREIZTAGARRIAK Agortzen ez direnak
ENERGI EOLIKOA (HAIZEA) ENERGIA GEOTERMIKOA (LURRAREN
EZ BEREIZTAGARRIAK Agortzen direnak
ERREGAI FOSILAK - PETROLIOA -GAS NATURALA -IKATZA
BARRUAN DAGOEN UR BEROA)
ENERGI HIDROELEKTRIKOA (URAK
SORTZEN DUENA)
ENERGIA NUKLEARRA -URANIOA
AURKIBIDEA
•
KONTZEPTU MAPA
1or.
•
ESKEMA, ENERGIA ITURRIAK
2or.
•
ENERGIA HIDROELEKTRIKOA
3or.
•
ENERGIA EOLIKOA
5or.
•
EGUZKITIKO ENERGIA
7or.
•
BIOMASA
10or.
•
ENERGIA NUKLEARRA
13or.
•
URANIOA
15or.
•
ERREGAI FOSILAK
16or.
•
GASA
18or.
•
IKATZA
19or.
•
PETROLIOA
20or.
ENERGIA – ITURRIAK BERREIZTAGARRIAK: - Energia eholikoa. - Eguzkitiko energia. - Biomasa.
% 12, 4.
- Energia hidroelektrikoa: % 8, 3.
EZ BERREIZTAGARRIAK: - Erregai fosilak: - Petrolia. - Gas naturala. - Ikatza. - Energia nuklearra: - Uranioa.
% 60, 4.
% 18, 6.
ENERGIA HIDROELEKTRIKOA: Guk erabiltzen dugun energiaren % 8, 3-ren jatorria, energia hidroelektrikoa da, aldiz munduan, erabiltzen den elektrizitatearen % 19 hidroelektrikoa da, adibidez Norvegian sortutako elektrizitatearen % 69 hidrolelktrikoa da. Funtzionamendua:
Biltegian dagoen uraren energia potentzial grabitatorioa erabiltzen da. Urak abiadura hartzen duenean energia zinetikoan eraldatzen da. Ur horrek turbina jotzen du eta turbina biraka jartzen da, turbina hori, elektrizitate sorgailu batekin lotuta dago. Turbina biraka doan einean elektrizitatea sortzen hasten da. Eraldaketa horretan energia totala ez da galtzen alderantziz, kontserbatu egiten da. Abantailak eta desabantailak: Energi hidroelektrikoa berriztagarria da, ez du emisio kutsatzailerik botatzen, behar denean sor daiteke elektrizitatea, oso aproposa eta bizkorra da energi eskaera puntualei erantzuteko.
Energi konbertsioaren etekina oso handia da, % 80-90 bitartekoa. Desabantail handienetarikoa zera da, energia ezin dela metatu , hau da, energia elektrikoa, sortu ahala, kontsumitu egin behar dela, eta erabiltzen ez dena, galdu egiten dela. Zentral hidroelektriko txikiak ibaiaren emariaren menpe daude, halakoetan, euri-sasoietan eta ibaek ura dakartenean baino ez dugu lortuko elektrizitatea sortzea. Elektrizitatea sortzeko ura beti eskuragarri eduki behar dugu, hori dela eta, presak sortzen dira, ondorioz ibaien ibilbidea eten egiten dute. Zentral hidrauliko motak: Bi zentral hidaruliko mota daude, txiki eta handia izenarekin bereizten dira. Zentral txikia lor genezaken potentzial maximoa 10 MW baino txikiagoa denean esaten zaio. Handia aldiz, potentziala 10MW baino gehiago denan esaten zaio. Itaupun adibidez, 12.600MW lortzen da eta Txinako Jantsegko presetan 18.000MW .
Zentral txikia
Zentral handia
ENERGIA EOLIKOA: Eguzkitikoa eta biomasarekin batera , eolikoak gure energiaren % 12, 4 jatorria du. Energia eolikoa haizea erabiliz lortzen den energia da, hau da, aire korronteek sortutako energia zinetikoa erabiliaz. Eguzkiak Lurra berotzen du, baina lurrazalaren forma irregularren eraginez, tenperatura desberdineko aire-masak sortzen dira, dentsitate eta presio desberdinekoak. Desberdintasun horiek alde baterako eta besterako korronte horizontalak sortzen dituzte, haizea sortzen dute. Haize horren abiadurak, energi zinetikoak, higiaraziko ditu bere bidean jarritako errotaren palak. Funtzionamendua: Haizearen energi zinetikoa erabiltzen da errotak mugitzeko. Haizeak errotari energia zinetikoa igortzen dio. Errotaren energia zinetikoa turbina batekin loturik dago, turbina hori biraka jartzen denean, aldamenean dagoen energia sorgailuak energia sortzen du.
Abantailak eta desabantailak: Energi hidroelektrikoa berriztagarria da, agortezina. Erregai fosilen ordezko energia da, ez du erregai fosilik erabiltzen edo erretzen, beraz, ez du gai kutsatzailerik sortzen ezta berotegi efektua indartzen , ez eta ozono geruza txikitzen, ur hondakinik ere ez du isurtzen. Energi iturri merkea da. Desabantail bezala, haizeak pisu gutxi duenez , haize hori aprobetxatzeko aire sorgailua handiak izan behar dute. Parke eolikoak haizeak indartsu eta ahalik eta jarraituen jotzen duen lekuetan kokatuta egon behar dute, mendi muinotan adibidez, beraz, eragin handia dute paisaian eta faunan. Garraiatzeko eta istalatzeko zailak dira. Turbulentziak direla eta, lurretik lana egiteko arazoak sortzen dituzteGarraiatzeko eta istalatzeko zailak dira. Turbulentziak direla eta, lurretik lana egiteko arazoak sortzen dituzte . Aire sorgailu motak: Bi aire sorgailu mota daude, birarezten duten ardatza etzanda badago, horizontalak dira eta, birarazten duten ardatza zutik badago bertikalak. Gaur egun Itsasoan ere jarri dituzte aire sorgailuak. Sorgailu bertikalak, haizea direkzioz aldatzen bada edo abiadura gutxitzen bada ere, berdin funtzionatzen dute. Baina energiaren %50 bakarrari ateratzen zaio etekina, merkatutik kendu dituzte. Lurrekoa baina energi bikoitza lortzen dute. Haizearen abiadura mantendu, turbulentzi gutxiago sortu eta gehiago irauten dute. Baina, garraiatzeko eta eraikitzeko oso zaila dira.
Sorgailu horizontalak: Oso goian dauden haizeak aprobetxatzen dute. Garraiatzeko eta istalatzeko zailak dira. Turbulentziak direla eta lurretik lana egiteko arazoak sortzen dituzte.
EGUZKITIKO ENERGIA: Eoliko eta boimasarekin batera, gure energiaren % 12,4 dator eguzkitiko energiatik. Eguzkitik heltzen zaigun energia 3 modutan erabiltzen da, batez ere: - Eguzki energia fotovoltaikoa: xafla erdieroaleak erabiltzen dira efektu fotokovoltaikoaren bidez elektrizitatea sortzeko. - Eguzki energi termikoa : mota honetan panel beltzak erabiltzen dira, ( panel solarrak) eguzkiaren izpiak energia termikoan bihurtzeko. Energia hau panelen ondotik igarotzen den ura berotzeko , erabiltzen da gehienetan . - Eguzki energia termoelektrikoa: eguzkia erabiltzen duten energi zentraletan ematen da teknologia hau. Eguzkiaren argia ispilu kopuru handia erabiliz kontzentratzean datza. Normalean ispiluak dorre batera zuzentzen dira. Funtzionamendua: Eguzkitik datozen erredazioa izpiak zelula fotovoltaikoen bidez energia elektrikoa bilakatzen da. Ura beratzeko edo elektrizitatea lortzeko erabiltzen da.
Abantailak eta desabantailak: Eguzkitiko energia berriztagarria da, agortezina. Energia fotovoltaikoak abantaila handiak ditu. Sorgailuak isilak, garbiak, ia mantenimendurik gabekoak, urik eta pieza mekanikorik gabeak dira. Gainera zelula hauek egiteko materiala (silizea, alegia), oso ugaria da; lurrazalaren % 20, hain zuzen. Desabantailak ere badirela ezin da ukatu. Plaka hauek izan ere, egunez baino ez dute funtzionatzen eta produkzioa eguzki-izpien intentsitatearen araberakoa izaten da, hau da, udan handiagoa eta neguan txikiagoa. Azalera handiko panelak ipini behar dira. Kostuak konparatuz berriz, panelak produzitutako watt bakoitza zentral termiko handietan ekoiztutakoa baino garestiagoa da, eta, zer esanik ez, zentral hidroelektrikoetan produzitutakoa baino askoz ere garestiagoa. Eguzki plaka motak: Energi iturri bezala sailkatu daitezke eguzki plakak, eguzki plaka fotovoltaika edo eguzki plaka termikoak bezala .
Eta bestetik plaka horiek ze materialekin eginak dauden ere beste sailkapen mota bat antolatu daiteke: Silicio puro monocristalino, silicio puro policristalino, silicio amorfo, arseniuro de galio, teluro de cadmio,diseleniuro de cobre de indio, tรกndem.
BIOMASA: Energi eolikoa eta eguzkitikoarekin batera, gure energia kontsumoaren % 12,4 jatorria du biomasak. Erregai modura edo ekoizpen industrialerako erabil daitekeen material biologikoari deitzen zaio biomasa. Funtzionamendua: Hainbat eratara lortu daiteke biomasa energia. Biomasa energia lortzeko, eraldaketa fisiko batzuk eman behar dira.
Hainbat energia ekoizpen prozesu daude Gasifikazioa: Biomasaren konbertsioa erregai gaseosoetan elektrizitatearen eta beroaren lorpenerako more generadore gaseosoen bidez. Errekuntza: Biomasaren errekuntzak beroa eta elektrizitatea sortzen du lurrun turbina sorgailuak erabiliz. Pirolisia: biomasaren deskonposaketa termala da, oxigeno eta aire gabe tenpera handietako egoeretan jarriz. Kogenerazioa: biomasaren errekuntza da ikatzaren ordezko partzial moduan erabiliz. Hartzidura alkoholikoa: almidoia azukrean eraldatuz eta azukrea alkohola hartzituz lortzen den erregai alkoholikoa da. Gasifikazio-erregai sintesia: Metanolaren produkziorako erregaien fintze prozesua eta gasifikazioaren erabilera da. Transesterifikazioa: Olio organikoen eta alkoholaren nahasketan datza, etil edo metil ester bezalako ester lipidikoak sortzeko helburuarekin. Bukaerako erregaiari biodiesela deritzo. Digestio anaerobikoa: baliabide biologikoen bidez eta egoera anaerobikoetan metanoaren eraketa da. Mikroturbinak: Turbina txikiagoen bidezko elektrizitatearen sorrera biomasatik abiatuta. Abantailak eta desabantailak:
Energia berriztagarria da, agortezina da. Industri erabileran, beste energi iturriak erabili behar direnez ez da errentablea. Horrezgain energia hau lortzeko erabiltzen diren prozesuak kutsakorrak izan daitezke.
Biomasa motak: Hiru biomasa mota daude: - Biomasa naturala: naturalki lortzen den horri dietzen zaio, gizakion eraginik gabe. - Hondakin biomasa: azpiproduktu bat da, nekazaritzatik, abelzaintzatik, basotik, industriatik, araztegietatik ... lor daiteke. - Laborantza energetikoa, zehazki energia lortzeko erabiltzen dena.
ENERGIA NUKLEARRA: Guk erabiltzen dugun energiaren % 18, 6 energia nuklearretik dator. Funtzionamendua: Urez inguratutako kupula batean, neutroein bidez uranioaren atomoei bonbardeatzen zaie. Bonbardeaketa hau kontrolaturik egoten da, bestela bonba nuklearra sor daiteke. Prozesu honetan bero ikaragarria askatzen da, ondorioz, bi enrgi mota sortzen dira, energia termikoa eta energia elektrikoa.
Abantailak eta desabantailak: Energia nuklearraren abantaila nabariena energia elektriko handia sortzen duela da. Horrez gain, ez du CO2-rik sortzen eta besteekiko menpekotasuna gutxiagotzen du. Hala ere, askoren iritziz arazo larriak sor diezaioke gizarteari: adibidez Txernobileko leherketa. Beste arazo larri bat, hondakin nuklearrak, denbora asko behar dutela desagertzeko da. Lehen, itsasora botatzen zuten baina uraren korrosibitatea dela eta hondakina atera eta ura kutsatu eta arrainak hiltzen ziren, gaur egun hondakinok, bitrifikatu, hau da, hondakinak kristalera eranstea, eta instalazio berezi batzuetan gordetzen dute. Bukatzeko arazorik larriena uraren kutsadura da. Ura erabiltzen dute makinak hozteko, ondoren ur hau ibaietara botatzen dute. Jarduera honek bi arazo dakartza ondorio larriekin: alde batetik ura berotu egiten da eta honek ibaiaren tenperatura igotzen du, ekosistema desorekatuz. Bestetik larriena, ura kutsatu egiten dela da eta honek animalia guztiak hiltzen ditu. Zentral nuklear motak: Ez dago zentral motarik baina zentral batek hainbat erreaktore nuklear eduki ditzake, hori izango litzateke desberdintasunetako bat. Erreaktore azkarrak eta erreaktore termikoak. Erreaktore nuklear ezberdinak daude: - Ura presioan duen erreaktorea (PWR). - Ura irakiten duen erreaktorea (BWR). - Ur astunarekin funtzionatzen duen erreaktorea (HWR). - Grafito gas motako erreaktorea.
Zentral nuklearretan gertatzen dena fisio nuklearra da, hau da, atomo bat beste bi atomo arinagoetan banatzea da. Fusio nuklearrean aldiz, pisu gutxiko bi atomo elkartuz gehiago pisatzen duen atomo batean bilakatzean datza.
Uranioa: Uranioa bere izaera naturalean
erreaktiboa da gris eta zilar kolorekoa,
elementu kimiko bat da. Uranio metala, uranio oxidoa eta uranio karburoa dira erregaitzat erabiltzen diren uranio-forma nagusiak. Uranioa naturan agertzen den elementurik astunena da. Naturan topa daiteke, hala nola, harkaitzetan, lurrean, uretan eta baita gizaki biziongan. Baina erabili ahal izateko, beste mineral batzuengandik ustiatu behar da adibidez, uranitatik. Harkaitz hoiek kimikoki tratatu behar dira uranioa lortu ahal izateko.
ERREGAI FOSILAK: Gure energiaren jatorriaren % 60, 7 erregai fosiletatik dator. Energia iturri ez berriztagarriak: Energia iturri mota hau naturan aurki ditzakegu kantitate mugatu batean, guztiz gastatu ezkero ezin dira ordezkatu, ez delako existitzen hau produzitzeko biderik. Gaur egun gehien erabiltzen den energiaren zatirik handiena erregai fosiletatik dator. Garraiobideetarako, elektrizitatea sortzeko etab. erabiltzen da. Hiru erregai fosil mota agertzen dira naturan: petrolioa, ikatza eta gasa,orain dela milioika urte sortu ziren, animali eta landareen hondakin organikoengandik; hondakin hauek urteen eraginez Itsaso, laku etab.-en hondoan metatzen joan ziren, eta urteen eraginez geruzaka-geruzaka, beste sedimentu batzuk honek estali zituzten. Milioika urte igaro ondoren,erreakzio kimiko eta uraren presioaren ondorioz, materia organiko hau gas petrolio edo ikatz bihurtzen da. Funtzionamendua: Erreketa moduan lortzen da energia. Erregai fosila zuzenean erabili daitezke, gai hauek erreaz energia termikoa lortzen da eta era honetan , mugimendua lortzen da berogailu, motore ... Era berean energia termiko hau zentral termo elektrikoetara erabili daiteke, ur lurruna lortuaz , mugimendua lortzen da turbinak mugitu ahal izateko. Turbina hau, energia sorgailu batekin lotuta egongo da.
Petrolioa eraldatu egin behar da , izan ere bere izaera naturalean ezin baita kontsumitu.
Abantailak eta desabantailak: Abantailak hauek lirateke: â—? â—?
Oso errez lortzen direla. Aurkitzeko erreztasuna dago, oraindik kopuru handian daudelako errregai hauek Desabantailak:
â—?
Bere erabilerak atmosferara gas kutsakorrak igortzen dituela.
●
●
Erreserbak agor daitezke epe luze edo ertainean. Erabiltzean, erregai fosilen ordez erabili zitezezkeen materialek baino gehiago kutsatzen dute. Zentral termiko motak: Bi motatako zentral termoelektriko bereiz daitezke:
Ohiko zikloa egiten duena eta ziklo konbinatua egiten duena.
1. Torre de refrigeración
10. Válvula de control de gases
2. Bomba hidráulica
11.Turbina de vapor de alta presión
19. Supercalentador 20. Ventilador de tiro forzado
3. Línea de transmisión (trifásica)
12. Desgasificador
21. Recalentador
4. Transformador (trifásico)
13. Calentador
22. Toma de aire de combustión
5. Generador eléctrico (trifásico)
14. Cinta transportadora de carbón
23. Economizador
6. Turbina de vapor de baja presión
15. Tolva de carbón
24. Precalentador de aire
7. Bomba de condensación
16. Pulverizador de carbón
25. Precipitador electrostático
8. Condensador de superficie
17. Tambor de vapor
26. Ventilador de tiro inducido
9. Turbina de media presión
18. Tolva de cenizas
27. Chimenea de emisiones
Ohiko ziklotako zentraletan errekuntzarako petrolioa, gasa, ikatza erabiltzen da energia elektrikoa lortzeko. Errentagarrriak eta ekonomikoki merkeagoak dira, baina kritika asko jasotzen dituzte aso kutsatzen baitute. Ziklo konbinatutako zentraletan hauetan ere gasa, ikatza, gasoleo erabiltzen da erregai bezala gasezko turbina bat mugitu ahal izateko. Hemendik lurruna lortzen dute beste turbina bat mugitu ahal izateko.GICC azken urtetan sistema hau lantzen ari dira kutsadura urriztu ahal izateko.
Gasa Gas naturala, gas nahasketa baten bidez sortua da, petrolio putzuetan agertzen da, bakarrik, petrolioan disolbatuta, eta baita ikatz meategietan. Ehuneko handienean %90-etik gora metanoa da. Gas honen abantaila handiena, petrolioak eta ikatzak sortzen duten baino karbono dioxido gutxiago sortzen duela (2 atomo H20, CO2 atomo bakoitzagatik eta besteak atomo bat H20, C02 atomo bakoitzagatik )baina bere bero ahalmena askoz txikiagoa da petrolioarekin edo ikatzarekin alderatuta.
Gas naturala petrolio putzuetan agertzen da, bakarrik, petrolioan disolbatuta, eta baita ikatz meategietan. Lehen gai organikoen deskonposaketarekin ere sor daiteke.
Ikatza Ikatza edo ikatz minerala, harri sedimentarioa da, karbono ugari duena;ikatza, landareen hondakinenetatik sortu zen, honek denboraren eraginez, lurperatu, eta bakterio batzuen eraginez, harri jauek ikatz bihurtzen dira. Lau ikatz mota nagusi agertzen dira: -Turba:%50 karbonoa. -Lignito:%70 karbono -Hulla: %85 karbono -Antrazita: %94 karbono. Ikatz erreserbak munduan oso banatuta daude, erreserbarik garrantzitsuenak asian daudelarik %66.
Ikatzaren ustikaeta mehategietan burutzen da.
Petrolioa Osaera ezberdineko hidrokarburoen (batez ere alkanoen ) nahasketa likidoa da.materia naturala da, beltza edo marroi iluna, horixka edo berdexka ere izan daiteke, itxura desberdina hartzen du osaeraren baitan. Energi emateko duen gaitasun handiarengatik, erraz garraitzeko aukera dagoelako eta bere ugaritasunagaitik, 1.950ko hamarkadatik aurrera munduko energia iturririk garrantzitsuena bilakatu da. Hainbat produktu kimikoren lehen gai bada petrolioa, hara nola, ongarri, plastiko, disolbatzaile ... Energia ekoizteko kontsumitzen ez den % 16 material horietan erabiltzen da.. Lurrazaleko zenbait tokitako arroka porotsuetan dago.
Petrolioa, petrolio-tokian putzu bat zulatuz lortzen da. Isurketaren arteko presioa nahikoa bada , naturalki aterako da petrolioa putuzutik ondoren akueduktoen bidez plantan , isurketaren garbiketa burutzen da.