Beeld van Overijssel 2 by Jessica Oosten

Colofon Beeld van Overijssel is een uitgave van de Provincie Overijssel. De provincie maakt zich sterk voor de stimulering van de culturele positie van Overijssel.

Concept en realisatie: Festivalbureau Overijssel

Jeffrey Meulman Cultureel intendant 2008 - 2009

Beeldspraak

Kamperstraat 11-13 8011 LJ Zwolle (038) 422 17 37 www.beeldvanoverijssel.nl

Een jaar lang heb ik de eer gehad

Mij was gevraagd om een impuls te geven aan de vier grootste

Hoofdredactie:

om als 'cultureel intendant' of

Jessica Oosten, Berber van Oyen

Redactie: Jeffrey Meulman,

op Straat, ZwArt, Deventer op

'kwartiermaker' in de provincie

Stelten en GrensWerk. Maar Overijssel heeft meer A-merken

Overijssel te mogen werken.

dan deze festivals alleen. Dat willen we met Beeld van Overijssel

Lia Tromp, Daniel Mulder, Jos Schuring

festivals in de provincie; Kunsten

Met het verschijnen van dit tweede

laten zien. Aantonen dat dit landsdeel een heerlijk gebied is

Art Direction:

magazine in het kader van de

Gewoon Biel

Beeldredactie/fotografie: Margreet Vloon fotografische vormgeving

Speciale dank aan:

recreëren. Zichtbaar maken dat

campagne Beeld van Overijssel

geven aan een opvolger.

Druk: Senefelder Misset Doetinchem

ontdekken valt. Overijssel is een veelzijdige, verrassende en gastvrije provincie.

In de komende periode

culturele instellingen, festival organisaties, VVV’s in Overijssel

er op het gebied van kunst en cultuur heel veel te genieten en te

is het tijd om het stokje door te

Dick Buursink, Ferenc ten Damme en Bureaus voor Toerisme,

om te wonen, te werken en te

Waar het landschap wedijvert met prachtige historische steden

tot het jaar 2012 staan nog drie 'intendanten' op de planning.

om de gunst van de bezoeker, en

'Een goede schipper heeft een

waar innovatie hand in hand gaat

ruime blik', luidt het gezegde.

met een cultuur van oude sagen

En dat heeft Overijssel.

en legenden. Veel leesplezier en kijkgenot,

Oplage: 40.000

Overijssel is een provincie om trots

Jeffrey Meulman

op te zijn; veel te bescheiden en Copyright: BeeldvanOverijssel is een uitgave van de Provincie

soms misschien nog beperkt door

Overijssel. Niets uit deze uitgave

met 'het Westen'. Wat onzin is.

mag worden gereproduceerd

In een klein land als het onze

en/of openbaar gemaakt door

zouden er geen denkbeeldige

middel van druk, fotokopie,

muren mogen zijn. Overijssel is de

film of welke andere wijze

schriftelijke toestemming van

plek met ruimte voor ambitie en grootse visies.

de uitgever.

www.beeldvanoverijssel.nl

beeld van overijssel || 2009

dan ook zonder voorafgaande

het gevoel te moeten concurreren

Totaalbeeld

Guus Mostart Festivaltopper 'Der Ring des Nibelungen'

Festivals in beeld

06 44

1 Heilig Huisje

hahaha! Humor Humor trekt volle zalen

56 14

Kunst in Beeld

Overijssel als Sprookjeswereld

Humorfestival

Langs Heilige Huisjes

Marjan Berk: Literaire Ontdekkingstocht

Lisette Pelser: Cultureel cv

Museumtentoonstellingen

Overijsselse Gezelschappen

Dick Buursink: Culturele Politiek

Cultuurmijl Enschede

Zomerfestivals 2009

Creatieve Broedplaats Zwolle

André Manuel: Cabaretier met Onderkoelde Humor

Literaire Zondagen

Overijsselaren: Mijn Mooiste Stukje Overijssel

André Manuel “Fijn als mensen mijn ongemanierdheid doorzien.”

beeld van overijssel || 2009

Houdt niet van 'middle of the road'

in beeld Tip! Opera ‘Wake’, vanaf 13 mei in verschillende schouwburgen in Nederland. 6

Dickens Festijn

Kameroperahuis

Werkplaats

Componisten in love De Duitse componist Richard Wagner was wanhopig verliefd op de getrouwde Mathilde Wesen

Het Kameroperahuis is een werk-

donck toen hij vijf van haar gedichten op muziek zette. In smachtende zuchten en zoet stromende

plaats annex productiehuis voor

thema’s geeft hij uiting aan zijn gevoelens. Dit deed Gustav Mahler ook, maar dan met een meer

gezelschappen van kameropera

dramatische aard. Zijn overweldigende Vijfde Symfonie is een groots monument voor de wanhopige

en kleinschalig muziektheater.

tragiek van het leven. In meeslepende klanken leidt Mahler ons binnen in de wervelende wereld van

Vanuit Odeon De Spiegel theaters

zijn gevoelens. Een belangrijk rustpunt vormt het vermaarde Adagietto waarin de componist zijn

in Zwolle wordt aan makers creatie-

liefde voor Alma Schindler met grote innigheid bezingt.

ruimte geboden om ze verder op weg te helpen. Zo wil het Kameroperahuis het genre kameropera

Orkest van het Oosten, Wagner

De geur van Engelse punch en gepofte kastanjes,

ondersteunen, stimuleren en op

‘Wesendonck Lieder’ en Mahler

duizenden kleine lichtjes, huizenhoge kerstbomen

een artistiek-inhoudelijk hoger plan

‘Symfonie nr. 5’, 17 december om

en de prachtige historische gebouwen van de

tillen. Het Kameroperahuis komt

20.00 uur bij De Spiegel in Zwolle,

binnenstad van Deventer vormen het decor. De 19e

deze winter met de solo-duo opera

18 en 23 december om 20.00 uur

eeuwse Engelse stad van Charles Dickens herleeft in

‘Penthesilea’ van regisseur Lotte

in Muziekcentrum Enschede,

volle glorie. In het historische Bergkwartier komen

de Beer en componist Benedict

22 december om 20.00 uur in

op zaterdag 19 en zondag 20 december ruim 900

Weisser. Penthesilea is de dochter

Deventer Schouwburg. Kaarten

personages uit de beroemde boeken tot leven.

van de koningin van de amazones.

verkrijgbaar bij de betreffende

Van Scrooge tot Oliver Twist, van Mr. Pickwick tot

Dit volk van vrouwen versloeg

theaters. 1e rang € 30,00, 2e rang

in het verleden de mannen. De

€ 26,50. Meer informatie op

vrouwen spraken af nooit meer een

www.orkestvanhetoosten.nl.

de Christmas Carol Singers, van weeskinderen tot

Vuurwerkramp in opera

dronkaards, van kantoorklerken tot deftige lieden. Zelfs Queen Victoria is present. In de Bergkerk is een

Op verzoek van de Nationale Reisopera en de gemeente Enschede maakten componist

man in hun midden op te nemen.

expositie te zien van ‘The Charles Dickens Museum’

Klaas de Vries en internationale topauteur David Mitchell de opera ‘Wake’. Deze opera

Penthesilea wordt echter verliefd,

uit Londen met onder andere de originele manu

snijdt, tien jaar na de vuurwerkramp van Enschede, een moeilijk en diepgaand thema aan:

met dramatische gevolgen.

scripten van Charles Dickens. In het kader van het

de verstoorde levens van heel gewone mensen in een heel gewone stad. Een dag, die toch

Dickens Festijn speelt Musical- en Operettevereniging

zo heel normaal leek te beginnen, eindigt in totale chaos. Meneer en mevrouw Boxer zijn

Opera ‘Penthesilea’ op 4 en 5

Deventer de musical ‘Scrooge’ in de Deventer

niet thuis. Zij bespreken in een restaurant hun naderende scheiding. Caspar staat achter de

december 2009 in Schouwburg

Schouwburg. Het festijn wordt jaarlijks bezocht door

toonbank van het afhaalrestaurant van zijn ouders. Mevrouw Scallamagh is even naar de

Odeon in Zwolle, aanvang 20.30

ruim 150.000 bezoekers.

apotheek. Eén voor één worden de overlevenden zich bewust van de ramp die zich zojuist

uur, entree € 10,00. Meer infor

Het Internationale Circusfestival, dat voor de 14e keer in Enschede wordt gehouden, is

heeft voltrokken. Per sms, via de televisie, het internet of op straat. Wat is er gebeurd met

matie op www.kameroperahuis.nl.

uitgegroeid tot een evenement dat zich qua belangstelling en uitstraling kan meten met

Circusmagie de grote festivals in de wereld.

Dickens Festijn, 19 en 20 december van 11.00 tot

hen die thuis zijn? Misschien is er wel iemand geweest die het voorvoelde… iemand die

17.00 uur in het Bergkwartier in Deventer. Toegang

wist dat het ging gebeuren, maar niets kon doen. Een aangrijpende opera over de nasleep

gratis. Meer informatie op www.dickensfestijn.nl.

van een ramp. Ongetwijfeld wordt dit een betekenisvol muziektheaterwerk. Afvaardigin-

Het festival is een competitie tussen de beste circusartiesten uit de wereld die

gen uit New Orleans, Londen, Madrid en andere steden met een rampverleden zullen bij

strijden om ‘De gouden artiest’. Daarnaast biedt het festival jonge talentvolle

de première op 13 mei 2010 in het Muziekkwartier in Enschede aanwezig zijn.

artiesten, die internationaal aan het doorbreken zijn, de gelegenheid om hun kunsten te vertonen. Op het festivalterrein in het Volkspark van Enschede wordt

Foto: Gerard Dubois

Reserveer alvast! Opera ‘Wake’, vanaf 13 mei in verschillende schouwburgen in Nederland.

een circuscomplex gebouwd. Er staat een grote festivaltent, waarin 2.000 bezoe-

Kijk voor de speellijst op www.nationalereisopera.nl.

kers passen. Dit jaar komt de wereldberoemde clown Oleg Popov (79) als speciale gast naar het festival. Bij elke voorstelling brengt Popov een viertal korte acts.

beeld van overijssel || 2009

Taste the opera | Theaterrestaurant Koperen Kees en Odeon De Spiegel theaters

Het 14e Internationale Circusfestival wordt gehouden in Enschede van

verbinden culinair en opera op een smakelijke manier met elkaar. U kookt, deels

18 december tot en met 27 december 2009. Er worden in totaal 18 voor

zelf, in het thema van de opera ‘Wake’. U eet op een verrassende plek in het

stellingen gegeven. Kaarten zijn via de VVV Enschede te bestellen. Entree voor

theater. En tijdens het diner verwelkomt u een speciale gast die op geheel eigen

volwassenen variërend van € 17,00 tot € 29,00 en voor kinderen van € 14,00

wijze meer vertelt over de inhoud en de thematiek van ‘Wake’. Taste the opera

tot € 26,00. Meer informatie op www.circusfestival.nl.

behorende bij de opera ‘Wake’ vindt plaats op 31 mei om 17.30. De opera zelf bezoekt u dan op zaterdag 12 juni om 20.15 uur in Theater de Spiegel. Taste the opera kost € 85,00 p.p. (inclusief eersterangs toegangskaartje).

Tip! Opera ‘Penthesilea’ op 4 en 5 december 2009 in Schouwburg Odeon in Zwolle.

for kids

ALL winter

Sprookjeswereld

De provincie Overijssel heeft de aanzet gegeven voor het ontwikkelen van de allereerste straatmusical van Nederland. Uit een gerichte vraag naar originele concepten is uiteindelijk het idee van schrijver/regisseur Dick van de Heuvel gekozen als meest kansrijk. Van de Heuvel is vaker betrokken geweest bij

Geluidskunst in kerk

Prinsen en prinsessen, ridders en elfjes, wolven en boze stiefmoeders …

Sprookjeskastelen

Musicalproject Overijssel

grote openluchtprojecten. Twee belangrijke aandachtspunten voor de provincie waren dat de musical over een Oost-Nederlands onderwerp moet gaan en dat er verbinding wordt gelegd met een actueel thema uit de jeugdzorg. Dit resulteerde

opgelet! Deze winter wordt Overijssel omgetoverd tot één grote sprookjeswereld. Het lijkt net alsof je in een levensgroot en levensecht boek van de gebroeders Grimm bent beland. Laat je betoveren en kom naar één van de magische voorstellingen.

ALL

in de musical met de voorlopige titel 'Daendels'. Hierin volgen we de historische figuur Hendrik Willem Daendels vanaf het

Heuse ridderburchten, kastelen en

Heide maakt innovatieve con-

moment dat hij de Hattemse opstand ontketent en vlucht

paleizen zijn tot begin december te zien

structies die eigentijdse muziek,

naar Zwolle. In zijn kielzog de zwerfjongen Anton. Samen

in het Nationale Tinnen Figuren Museum

beeldende kunst en architec-

beleven ze avonturen in Overijssel, maar ook ver daarbuiten.

in Ommen. De kastelen waren vroeger

Sprookjes 3-daagse

het speelgoed van rijke jongens. Meisjes

In de kerstvakantie worden de theaters in Zwolle drie dagen

elkaar verbinden. De jury van

De musical speelt zich af in de buitenlucht, gaat ongeveer 40 minuten duren en wordt voor iedereen

mochten er niet mee te spelen. Zij kregen

lang omgetoverd tot levensgrote sprookjesboeken. Zo kom

de Witteveen+Bos-prijs voor

gratis toegankelijk. De musical zal in minstens tien Overijsselse gemeenten spelen. De verwachte

een winkeltje of een poppenhuis. Bij het

je zomaar ergens de Gelaarsde Kat tegen of Hans en Grietje.

Kunst+Techniek roemde zijn

première is in juni 2010. De organisatie is momenteel druk bezig met het aantrekken van professionele

kasteel hoorden niet alleen ridders en

En ook Roodkapje en Sneeuwwitje lopen rond. Er zijn maar

unieke plaats binnen de nieuwe

acteurs. Ook de Overijsselse amateurkunst kan een bijdrage leveren. Koren en muziekverenigingen

kanonnen, maar ook jonkvrouwen en

liefst zeven voorstellingen te zien. En dat niet alleen, je kunt

media in de beeldende kunst en

worden benaderd. Daarnaast bestaat het idee om kinderen die te maken hebben met jeugdzorg uit te

dieren. Kom snel kijken naar deze mooie

meedoen aan workshops over sprookjes, luisteren naar

kende hem de eerste prijs toe. In

nodigen om auditie te doen. Meer informatie over dit bijzondere project vindt u in de zomereditie van

tentoonstelling. Ook de meisjes!

betoverende muziek of naar een verteller in het kabouterbos,

de installaties van Van der Heide

dit magazine en de regionale en landelijke pers.

tuur op scherpzinnige wijze met

knutselen, spelletjes doen of wat dacht je van sprookjes

staan de parameters geluid-tijd-

Expositie Sprookjes en Kastelen,

achtig eten? Als dat maar geen vergiftigde appel is! Kom dus

ruimte, het componeren met

Nationaal Tinnen Figuren Museum, Markt

griezelen, toveren, maar vooral lol maken tijdens de Sprookjes

klank en met ruimtelijke ervaringen

1 in Ommen. Entree volwassenen € 4,50,

3-daagse aan de Blijmarkt!

centraal. De installaties zijn met

kinderen € 4,00. Geopend op zaterdag

grote regelmaat in binnen- en buitenland te zien. Voorbeelden van permanente installaties zijn het Waterpaviljoen op het eiland

winter

Geluidskunstenaar Edwin van der

Kerst

in Oud Kampen

van 11.00 tot 17.00 uur en op zondag van

Kijk voor het hele programma op www.odeondespiegel.nl/

13.00 tot 17.00 uur.

kids/sprookjes. Hier kun je ook kaartjes reserveren.

beeld van overijssel || 2009

Neeltje Jans en het Son-O-House

Een paar graden vorst, honderden berijpte dennenbomen die de

in Son en Breughel. Naast een

stad versieren, steltenlopers in mysterieuze winterse gewaden

winter

geldbedrag bestaat de prijs uit

en diverse podia met acts. Twee dagen lang staat de historische

een publicatie in boekvorm over

stad Kampen in het teken van het openlucht theaterfestival ‘Kerst

het oeuvre van de kunstenaar en

in Oud Kampen’. De hele binnenstad wordt gebruikt als theater;

Griezel jij ook bij de gedachte aan de boze heks? Of bijt je op je nagels van spanning wanneer Hans

een expositie in de Bergkerk.

op podia, op straat en in de etalages. Allerlei gezelschappen

en Grietje de weg terug naar huis proberen te vinden? De overbekende woorden ‘Knibbel, Knab-

zorgen voor spetterende, ontroerende, indrukwekkende en hu-

bel, Knuistje …’ komen nu terug in een heuse musical. Hans en Grietje zingen over hun spannende

De Witteveen+Bos-prijs werd

moristische voorstellingen. Er wordt gezongen, gedanst, muziek

avontuur. En natuurlijk ontbreekt ook die enge heks niet. Zij wordt gespeeld door de beroemde

op 12 november 2009 in de

gemaakt en kinderen tonen zich heldhaftige en behendige acro-

musicalster Linda Wagemakers. Het decor is gebouwd in de stijl van Anton Pieck, zodat je echt het

Bergkerk in Deventer uitgereikt.

baten. Kerst in Oud Kampen is ook het festival van Glühwein, een

gevoel hebt dat je in het grote sprookjesbos bent. En daar is het gras zoeter dan honing en spuit een

Aansluitend werd de tentoon

authentieke Kerstmarkt, koren met scheepvaartliederen, flitsende

kleurrijke limonadefonteinen uit de grond. Er staat zelfs een heel huisje van snoep …

stelling geopend. Edwin van der

dance-acts met fraai verlichte decors en allerlei verklede persona-

Heide heeft speciaal voor deze

ges. Kerst in Oud Kampen trekt jaarlijks ruim 90.000 bezoekers.

Hans en Grietje de Musical

Kijk voor het hele programma op www.odeondespiegel.nl/kids/sprookjes. Hier kun je ook kaartjes reserveren.

locatie een door hem ontworpen installatie vervaardigd. Deze is tot

Kerst in Oud Kampen vindt plaats op vrijdag 18 en zaterdag 19 decem

5 december 2009 in de Bergkerk

ber in de binnenstad van Kampen. Op beide dagen van 17.00 tot 22.00

te zien en bovenal te ervaren.

uur. Het evenement is gratis toegankelijk. Een programmaboekje kan bij de toegangswegen worden aangeschaft voor € 1,00.

Jeugdtheater Sonnevanck speelt op Overijsselse scholen twee sprookjesvoorstellingen: De Wolf en de zeven geitjes en Roodkapje. Deze voorstellingen zijn deze winter ook in het theater te zien. Kijk op www.sonnevanck.nl voor de speellijst.

[ advertorial ]

Tekst: Jos Schuring Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Margreet Vloon

beeld van overijssel || 2009

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Margreet Vloon

Beeld

In Twente staan meer dan 50 kapelletjes en er komen er steeds meer bij.

schoon

In 2009 kwam de Mariakapel in Tilligte met stip terecht op de ranglijst van meest bijzondere Nederlandse heiligdommen. Daarmee is dit kerkdorp in de gemeente Dinkelland het jongste

Langs Heilige Huisjes...

bedevaartsoord van ons land. Deze kapel uit 2003 heeft nog geen lange geschiedenis vol legendarische verhalen over wonderen en heiligen. Toch is de plek al ongekend populair. De kapel werd zes jaar geleden door de lokale gemeenschap gebouwd. Per jaar trekt de kapel die bekend staat om haar intieme karakter twintig- tot dertigÂduizend bezoekers. Mariavereerders en pelgrims komen van heinde en verre. Het Mariabeeld in de kapel komt uit een afgebroken kerk uit Antwerpen. Meer informatie: www.hiereenurl.nl 12

beeld van overijssel || 2009

“De mensen zijn hier heel gepassioneerd en leven hun leven heel erg bewust. Men denkt altijd dat de autochtone bevolking hier zo koel is, maar dat is heel betrekkelijk.”

Tekst: Jos Schuring Foto’s: Margreet Vloon

Marjan Berk:

“Ik kan hier totaal verwilderen” Kom, vul de glazen en denk langer niet, eraan hoe snel de onhoudbare tijd ontvliedt. Gisteren is dood, morgen nog niet geboren – Wat zou ‘t, als ons vandaag genieten liet?

De inhoud van dit citaat van een

en de bakkersvrouw op de fiets

van Nederlands beroemdste dich-

naar het grote dorp was, bedreven

ters, J.C. Bloem, is voor schrijfster

ze ruw, onstuimig en snel de

Marjan Berk één van de redenen

liefde onder de keukentafel in de

dat ze in Kalenberg ging wonen.

bakkerij. Die bakkerij was destijds

Ze verdeelt haar tijd tussen

gevestigd in het huis waar Berk

Amsterdam en Kalenberg, maar

nu al jarenlang woont. “In het

verblijft het liefst in de Kop van

dorp noemde de jeugd mijn boek

Overijssel. “Ik woon hier zo veel

een bedseller vanwege de ver-

mogelijk. In de praktijk betekent

halen die zich in bedsteden of

dat ongeveer de helft van de tijd.

anderszins door zich in horizon-

We kochten het huis in 1968.

tale positie bevindende mensen

We woonden op een bovenhuis

werden beleefd. Boze tongen

in Amsterdam met vier kinderen,

beweerden zelfs dat ik nu wel

dus dit buitenhuis was geweldig.

spoedig zou moeten verhuizen!”

Na 41 jaar ben ik er nog altijd erg

Zo ver zou het echter niet komen.

trots op. Het is een heerlijke plek waar ik uitstekend kan werken.”

Geïnspireerd door omgeving In Het Lokaal in Kalenberg expo

seren schilders uit de omgeving.

Berk in het boekje ‘Literaire

sioneerd en leven hun leven heel

Het echtpaar Jongschaap kocht

wandelingen in Noord-West

erg bewust. Men denkt altijd

het fraaie kerkje enkele jaren

Overijssel’ dat ze samen met Gees

dat de autochtone bevolking

geleden en knapte het eigenhandig

Bartels schreef. “Gees wist alles,

hier zo koel is, maar dat is heel

op met veel respect voor de

ook over al die stoffige schrijvers

betrekkelijk.” Hoe betrekkelijk,

authentieke elementen. Het terras

die hier woonden. Zelf werd ik dus

valt te lezen in de vele smakelijke

van Het Lokaal is een favoriete

ook geïnspireerd door de omge-

verhalen in haar boek ‘Rook in

plek van Berk, op enkele minuten

ving. In mijn boek ‘Gezonde lucht’

de Ribben’ uit 1997, waarin Berk

lopen van haar huis in de Kop

uit 1997 is Kalenberg herkenbaar

verhaalt over de heersende moraal

van Overijssel. “In een staat van

aanwezig en ‘Rook in de Ribben’

van de inwoners van Kalenberg

bewustzijnsvernauwing besloten

is gemaakt op basis van verhalen

en het contrast met de groeiende

wij tot de koop en vanaf dat mo-

die ik hoorde van mijn buren

importbevolking uit de Randstad.

ment veranderde ons leven totaal.

Garriet en Margje van de Wagt.

Met een aanstekelijk gevoel voor

We raakten in een staat van totale

Onze grootste literator is natuurlijk

vrolijk drama beschrijft ze hoe

euforie toen ik er achter kwam dat

Bloem geweest. Zijn oeuvre is nog

bakker Pieter helemaal van de

mijn geliefde dichter Bloem hier

steeds springlevend. Hij woonde

kook raakte van nieuwkomer

aan de overkant zijn laatste levens-

hier met zijn Clara Eggink van

Zwaantje. Terwijl haar man aan

jaren had gesleten en in Paasloo

1959 tot 1966. Haar heb ik nog

het oefenen was met de fanfare

begraven lag.” Dus noteerde

wel eens zien fietsen, een mollige

beeld van overijssel || 2009

“De mensen zijn hier heel gepas-

bogen en structuren, ook als ik

Kalenberg, Kop van Overijssel

lezingen geef.” ‘De ouwe Berk’, zoals ze zich zelf soms noemt, is een enthousiaste, authentieke en onafhankelijke persoonlijkheid. Het leven lijkt haar dagelijks toe te lachen. Hoe past een dergelijk vrijgevochten type zich aan in een plattelandsomgeving waar de

vrijmoedig, niet conventioneel & lichtjes provocerend

sociale controle groot lijkt? “Iedereen weet hier inderdaad alles van elkaar. Maar wat de mensen zo aantrekkelijk maakt is hun onaangepastheid. Velen hier zijn afstammelingen van de lijfeigenen van de bisschop van Vollenhove. De autochtone Kalenberger gaat lekker zijn eigen gang. Dat is mooi. Bovendien zijn de mensen hier dus gepassioneerd. En dat gaat natuurlijk verder dan de hitsige bakker uit ‘Rook in de Als ik hier ben voel ik me veel relaxter. Ik kan hier totaal

Ribben’. Toen mijn huis een nieuw

verwilderen. Ik kijk hier ook nooit in de spiegel.”

rieten dak nodig had, bleken de rietdekkers goed opgeleide mensen. Maar in plaats van een leven als veearts of technicus

vrouw met volgeladen fietstas-

ving. Aanvankelijk had hij moeite

kozen deze mensen voor een

sen. Ze waren niet zo geliefd

het boek uitgegeven te krijgen,

ambachtelijk beroep. In hun vrije

hier, omdat Clara altijd discussies

maar uiteindelijk werd het een

tijd gaan de dorpsbewoners vaak

voerde over te betalen rekeningen.

succes.” In het nabij gelegen

riet kammen. Gewoon omdat

De Bloemvereniging is vrij actief

Steenwijk leeft de literatuur

ze dat leuk vinden. Dat is toch

en Bloems graf in Paasloo, hier

enorm, aldus Berk. “Er is hier

geweldig? Als ik hier ben voel ik

vlakbij, is een waar bedevaarts-

jaarlijks een boekenbal in schouw-

me veel relaxter. Ik kan hier totaal

oord geworden voor literatuur-

burg De Meenthe. Het is een

verwilderen. Ik kijk hier ook nooit

liefhebbers. Zelf heb ik regelmatig

groot succes. Je moet echt over

in de spiegel.”

over Bloem geschreven en ook een

goede relaties beschikken om aan

lied gemaakt dat over hem ging.

kaarten te komen.”

Grenzen opzoeken Berk is een liefhebber van de

Aya Zikken geeft in het boek ‘Voor Geen spiegel nodig

omgeving en trekt er geregeld op

hun leven in Kalenberg en ver-

De schrijfster en voormalige actrice

uit met de fiets. “Het menselijk

haalde over de ontmoetingen die

is 77 jaar oud, maar onverminderd

landschap van de Kop van Overijs-

Bloem hier had met Roland Holst,

actief. Berk schrijft nog volop en

sel is prachtig en past prima bij

Ida Gerhardt en Belcampo.

geeft nog steeds een of twee

het geografische landschap met

lezingen per week. “Lezingen zijn

zijn waterpartijen en schitterende

Een van de mooiste boeken over

ontzettend leuk om te doen. Het

Ruysdaelluchten. Daar kan ik nog

dit gebied vind ik ‘Zij leefden van

is een vorm van entertainment

altijd intens van genieten. In de

water’ van Gait Berk. Het is een

die me zeer aanspreekt. Ik houd

zomer is dat lastiger. Want ik zit

documentair boek van begin jaren

me al ruim dertig jaar bezig met

niet te wachten op fietsclub de

zeventig over het traditionele

schrijven en denk dus uitgebreid

Grote Beer. Ik geniet meer van de

leven en werken in deze omge-

na over dialogen, spannings-

reeën en de konijnen die ik in mijn

stig, "Ik ben een kind van de jaren ze wat wil je?."

beeld van overijssel || 2009

het vandaag werd’ een inkijkje in

[ advertorial ]

“Ik ben verslingerd aan dat dorp. De mensen zijn heel ontspannen, nuchter en oprecht en de omgeving is nog puur natuur.”

Het literaire beeld

Later ging ze zich toeleggen op

van Overijssel

en series voor radio en televisie.

het schrijven van boeken, verhalen De meest bekende serie waarvoor ze het scenario schreef was

Benieuwd naar de vrijmoedige, licht provoce-

‘Vrouwenvleugel’. Inmiddels heeft ze meer dan twintig boeken op

rende Marjan Berk? Ontmoet haar tijdens

haar naam staan. Opvallend is dat Berk het in haar boeken vrij

‘Het literaire beeld van Overijssel’. Op zondag

vaak over seks heeft. “Ik ben er dol op. Mag toch? Ik heb in mijn

21 maart verkent u al wandelend de omgeving

eerste verhalenbundel ‘Liefde en Haat’ uit 1982 een vrij uitgebreide

van Vollenhove aan de hand van de letter

masturbatiescène beschreven die sindsdien in beperkte kring wel

kundige geschiedenis van de streek. Vervolgens

enige faam geniet. Ik moest een keer een lezing geven ergens in

interviewt journalist Dick Laning (De Stentor) de bekende schrijfster op het Landgoed Oldruitenborgh. Aan bod komen onder meer haar band met de Kop van Overijssel en haar nieuwste boek. Na Afloop: borrel, signeren en boekverkoop. Voor meer informatie en kaarten www.beeldvanoverijssel.nl.

Het literaire beeld van Overijssel, zondag 21 maart met Marjan Berk, aanvang wandeling

het noorden van het land. Ze zeiachtertuin zie. Waar ik ook van

den tegen mij dat de lezing overal

kan genieten is het ophangen van

over kon gaan. Maar dat er één

de was in mijn achtertuin. Dat

woord taboe was: masturberen.

fraai wapperende wasgoed met

Ik vond dat niet zo’n punt. Maar

de weilanden op de achtergrond,

toen de avond werd afgerond en

geeft een lekker oer-Hollands

de gastheer concludeerde dat het

gevoel. Prachtig vind ik dat.”

een leuke avond was geweest,

De herfstige ochtend wordt te

flapte ik het taboewoord er

koud op het terras van Het Lokaal

zomaar uit. Ik kan het kennelijk

en eenmaal binnen gezeten,

niet laten”, gniffelt Berk. Ze is

vraagt Berk om Beerenburg in

vrijmoedig, niet conventioneel en

haar koffie. Uitbater Pieter Jong-

houdt ervan om lichtjes provo

schaap brengt het met een va-

cerend te zijn. Grenzen opzoeken

derlijk lachje. “Je houdt het toch

is iets dat ze graag doet. “Dat zit

wel bij eentje, Marjan?” Berk

nu eenmaal in me. Het is een toon

begon haar loopbaan als actrice.

die we al bezigden bij cabaret Lu-

“Ik was bepaald geen vedette,

relei. Ik ben een kind van de jaren

maar meer een bruikbare kracht.”

zestig, wat wil je?”

13.30 uur, aanvang lezing 15.00 uur. Entree Literaire wandelingen in Noord-West Overijssel voert u door een prachtig totale programma € 15,00, alleen lezing € 12,25.

cultuurlandschap. Door de tijd heen hebben veel schrijvers hier hun

Locatie: Landgoed Oldruitenborgh in

langs plaatsen als Steenwijk, Giethoorn, Vollenhove, Blokzijl, Hasselt Genemuiden, Zwartsluis, Dedemsvaart en Staphorst. Het boekje is

Vollenhove. Kijk voor meer literaire zondagen

verlevendigd met landschapsfoto’s en vele citaten van schrijvers en dichters en verhaalt uitgebreid over hoe zij deze omgeving beleefden.

in Overijssel op pagina 60 van dit magazine.

Uitgave van Waanders, te koop in de betere boekhandel, 14,95.

beeld van overijssel || 2009

inspiratie opgedaan. Berk en Bartels beschrijven dat in routes die voeren

Foto’s: Margreet Vloon

Beelden

directeur Rijksmuseum Twenthe

Het culturele curriculum vitae

Méér doen met je eigen potenti-

meldde me aan voor landelijke

komt. Dat betekent ook investe-

eel. Aanpakken en in de breedte

commissies, bestuursfuncties en

ren in de kracht die er is. Geld en

activiteiten ontplooien. Je talenten

schreef en publiceerde over van

aandacht besteden aan de sterke

laten zien. Als je onbekend, onder-

alles, vooral over hedendaagse

cultuurdragers, zoals musea

belicht of onbemind bent, moet

kunst. Ik schnabbelde er lustig

en festivals.

je de markt op. Ik spreek uit

op los. Op die manier bleef ik in

persoonlijke ervaring. Voor een

het kunstwereldje. Mijn netwerk

Niemand kan het alleen. Om

starter op de arbeidsmarkt halver-

groeide. Ik kwam verder.

je staat van dienst interessant

wege de jaren tachtig, was het

te maken, moet je ook over

op z’n zachtst gezegd lastig.

een goed netwerk beschikken.

Helemaal voor kunsthistorici

We weten wat we

waren er veel minder banen beschikbaar dan nu. In iedere

er vertrouwen in en

zich niet veroorloven om in een specialistisch hoekje te gaan

nu moeten we onszelf

kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Nijmegen. Onbekend

een groot kunstmuseum als het Rijksmuseum Twenthe kan het

vrijwilligersbaantje. Daar stond ik dan, net afgestudeerd in de

Als je opereert vanuit een isolement, kom je niet ver. Ook

waard zijn, we hebben

universiteitsstad waren er zo’n 125 gegadigden voor elk rottig

“Op je cv moet je laten zien dat je tot veel in staat bent.”

stormer

Lisette Pelsers,

zitten. Je hebt context nodig om te kunnen functioneren. De

profileren.

en voor mijn gevoel onbemind.

culturele infrastructuur van Overijssel is drastisch aan het wijzigen. Het is al behoorlijk opgepept. In

En zo bouw je een cv op. En dat

Enschede is dat heel evident. De

recht. Ik probeerde er emplooi te

is precies wat Overijssel ook moet

reden van deze omslag is een

vinden. Ik bleek er éénoog in het

doen; een cultureel curriculum

dramatische: de vuurwerkramp.

land der blinden. De regio was op

vitae opbouwen,credits verkrij-

Maar de gemeente heeft deze

cultureel gebied niet te vergelijken

gen, naam vestigen. De kwaliteit

verschrikkelijke gebeurtenis wel

met nu. Bij het Rijksmuseum

en de potentie zijn er. Dat

aangegrepen om het culturele

Twenthe kon ik onbezoldigd een

kunnen we gebruiken om onze

klimaat een impuls te geven. Meer

paar uurtjes aan de slag met

onderscheidende weg te vinden in

smoel voor de stad. De nieuw

educatieve projecten. Daarnaast

het Nederlandse cultuuraanbod.

gebouwde wijk Roombeek is

vloog ik de hele regio door

We weten wat we waard zijn,

cultureel om van te smullen. Zaten

voor cursussen en lezingen over

we hebben er vertrouwen in en

we als museum eerst aan het

kunst. Met een doos vol dia’s, de

nu moeten we onszelf profileren.

einde van een lange, eenzame

projector en met een beetje pech

Ervoor zorgen dat de Overijsselse

laan, nu zitten al mijn collega’s

ook het scherm. Met de bus. Ik

uniekheid goed voor het voetlicht

om de hoek. Wie de cultuurmijl

beeld van overijssel || 2009

talent

Ik kwam toevallig in Twente te-

het Gelderse Vorden. Zij studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit Nijmegen. Kwam vijfentwintig jaar geleden als onbezoldigd educatiemedewerker terecht bij het Rijksmuseum Twenthe. Groeide door via functies als PR-adviseur, Hoofd presentaties en Conservator hedendaagse kunst. Sinds 1 april 2008 is Pelsers directeur van het museum. Het museum “Met meer dan 8.000 kunstvoorwerpen zijn wij het grootste kunstmuseum aan deze kant van de IJssel. De basis is ooit gelegd door één van de meest invloedrijke textielgeslachten: de familie Van Heek. Door veel particuliere schenkingen is onze collectie omvangrijker geworden. Waar vind je nu in één museum een Monet, een Holbein, een Ruysdael en een Richard Long?”

Het culturele curriculum vitae

Lisette Pelsers (1956) woont samen in

Lisette Pelsers

[ advertorial ]

loopt, komt ze allemaal tegen.

voor de deur. Die relaxedheid, ‘het

En die synergie werkt. Dat kunnen

goede leven’; dat is onze sterkste

we breder trekken. Samenwerken

troef. Dat staat bovenaan bij onze

geldt namelijk voor heel Overijs-

karakteristieken.

sel. Het is essentieel als we een kunsten cultuuruitstraling willen

Voegen we daar hoogwaardige

creëren. Duoprojecten tussen

kunst en cultuur aan toe, dan

“Onze tentoonstellingen sluiten aan op

musea in Zwolle en Enschede

geeft dat een ongekend effect.

onze vaste collectie. Deze winter is er voor

zijn al in de maak. Zo bedienen

Die onderscheidende waarde

het eerst een selectie gemaakt uit de ‘No

we een breed publiek en de

moeten we ‘verkopen’ aan de

Hero Foundation’. Deze collectie hebben

uiteenlopende kunstdisciplines

rest van Nederland. Het zet ons

wij in langdurige bruikleen gekregen. Het

zullen elkaar versterken. Dat zal

in the picture, het maakt ons

resultaat is de tentoonstelling ‘Red Storm’,

onze regio geliefd maken.

geliefd en uiteindelijk vragen ze

De tentoonstelling

waarin tien jonge Chinese kunstenaars hun visie op het hedendaagse China uiten.”

niet eens meer naar onze cv, Op een cv mag je jezelf goed

maar snelt onze ‘naam en faam’

verkopen, maar er mag niet

ons ver vooruit.

gelogen worden! Wat dat betreft

Pelsers is graag breed bezig. Houdt ervan

moeten we ook realistisch zijn:

om activiteiten te ontplooien. “Je CV moet

kunst en cultuur alleen zullen nooit

laten zien dat je tot veel in staat bent.

onze onderscheidende factor

We organiseren lezingen, concerten en

worden. De meeste mensen

festivals rondom ons museum. Ook aan

zullen Overijssel blijven zien als

het nieuwe festival GrensWerk leverden

een regio met fantastische natuur,

wij een bijdrage. Zo programmeerden we

waar je je kunt onttrekken aan

exposities binnen het thema van het festival.

de turbulentie van het Westen.

Onze collectie staat ook online. We zijn een

We zijn een regio met een

interactief programma aan het ontwikkelen

relaxte sfeer. En dat zit soms in

zodat mensen kennis en informatie kunnen

heel onnozele dingen. Zoek je in

uitwisselen over onze collectie.”

de Randstad vaak gefrustreerd naar parkeerruimte, hier rijd je tot

Kijk op www.rijksmuseumtwenthe.nl.

“Je mag jezelf goed verkopen, maar niet liegen”

beeld van overijssel || 2009

Het festival

museum

beeld

Foto's: Henni van Beek

Nylon Sculpturen Van de Deense beeldhouwer Willy Ørskov toont Rijksmuseum Twenthe een aantal zogenoemde

Red Storm

Flexions, opblaasbare sculpturen van nylon. Vanwege hun kwetsbaarheid worden ze weinig getoond, maar deze winter zijn enkele van deze ‘pneumatische’ werken te zien in Enschede. Vanaf 1967 maakte Ørskov langwerpige zakken van luchtdichte stof, vaak aan een of beide uiteinden

Chinese kunst is al een aantal jaren zeer populair.

verzwaard met een loden schijf. In zijn meest

De steeds groter wordende individuele vrijheid voor

eenvoudige vorm is zo'n pneumatische sculptuur een

kunstenaars in China leidt tot een explosie van het

rechtop staande kolom, maar al snel legde Ørskov er

kunstaanbod. Met de tentoonstelling ‘Red Storm’

ook knopen in, klemde ze af of bond de uiteinden

laat Rijksmuseum Twenthe verschillende aspecten

samen met een touwtje. De beelden zijn erg

zien van de jonge Chinese hedendaagse kunst. Het

kwetsbaar, alleen al de temperatuur heeft invloed op

schetst een verrassend en openhartig beeld van het

hoe het werk erbij staat.

moderne China. Gaven kunstenaars aanvankelijk op een ingetogen wijze hun visie op de samenleving,

Tentoonstelling ‘Willy Ørskov: Flexions’ van

de huidige kunstenaars geeft op veel expressievere

5 september 2009 tot en met 14 februari 2010

manier uiting aan gevoelens en schuwt niet het

in Rijksmuseum Twenthe, Lasondersingel 129-131

gebruik van kleur, dynamiek en confronterende

in Enschede, www.rijksmuseumtwenthe.nl,

beelden. Kritiek op het regiem wordt niet vermeden.

entree € 6,00.

Een enkele kunstenaar, zoals Li Jiangfeng, zat daarvoor een tijdje in de gevangenis. Het grote uithangbord van de expositie is het levensgrote beeld van een bronzen Mao-jasje in de binnentuin van het museum. Een bijzondere samenwerking tussen beeldend kunstenaar Herman Gordijn en dichter Gerrit Komrij resulteerde in de tentoonstelling ‘Herman Gordijn-Binnenstebuiten’. Centraal in Museum de Fundatie in Zwolle staan deze winter Gordijns nieuwste schilderijen en

Unknown Horizons

een serie van tien etsen, waarbij Komrij tien gedichten schreef. Markante mannelijke modellen spelen de hoofdrol. Speciaal voor deze tentoonstelling maakte Gordijn drie nieuwe olieverfschilderijen: ‘De drie gratiën’, ‘Mooi’ en ‘Vlees’. Het eerste baseerde hij op het beroemde schilderij met dezelfde titel van Rubens. Maar in plaats van drie weelderig gevormde vrouwen, zien we bij Gordijn drie goed geproportioneerde mannen. Ook in 24

Museum de Fundatie gaat voor de tweede keer in zee met Jeroen Krabbé. De

ook Komrij zich kon vinden. De twee heren zijn al van jongs af aan gefascineerd door

eerste tentoonstelling, een overzicht van het oeuvre van Krabbé, was een groot

elkaars ambacht. De discipline van de één vormt de inspiratiebron voor de ander. Tijdens

succes voor het museum. Reden genoeg deze schilder opnieuw uit te nodigen

een ontmoeting bliezen ze nieuw leven in een oud plan. Hun idee voor een gezamenlijke

voor een expositie. Deze keer in Kasteel Het Nijenhuis, onderdeel van de Fun-

livre d’artiste, of kunstenaarsboek, is werkelijkheid geworden. Naast de tentoonstelling en

datie. De tentoonstelling ‘Unknown Horizons’ presenteert een vijftigtal nieuwe

het livre d’artiste verschijnt er ook een boek. Hierin wordt het ontstaansproces van zowel

werken van de hand van Jeroen Krabbé. Het zijn de vruchten van reizen die hij

de etsen als de gedichten beschreven. De lezer krijgt als het ware een kijkje in de keukens

maakte in 2008 naar Zuid-Afrika, het eiland Réunion, Mauritius en Argentinië.

van de dichter en de schilder.

We zien mensenlege paradijzen waarin Krabbe’s meesterschap als schilder van licht en kleur goed uit de verf komt.

Tentoonstelling ‘Herman Gordijn-Binnenstebuiten’ van 12 september 2009 tot en met

Tentoonstelling ‘Red Storm’ van 5 september 2009

3 januari 2010 in Museum de Fundatie, Paleis a/d Blijmarkt in Zwolle,

tot en met 14 februari 2010 in Rijksmuseum

Tentoonstelling ‘Jeroen Krabbé – Unknown Horizons’ van 29 november tot en met

www.museumdefundatie.nl, entree € 7,50. Het boek (€ 29,95) en het livre d’artiste zijn

Twenthe, Lasondersingel 129-131 in Enschede,

14 maart 2010 in Kasteel Het Nijenhuis, ’t Nijenhuis 10 in Heino/Wijhe, geopend

verkrijgbaar in de winkel van Museum de Fundatie.

www.rijksmuseumtwenthe.nl, entree € 6,00

van donderdag tot en met zondag, www.museumdefundatie.nl, entree € 7,50.

beeld van overijssel || 2009

‘Mooi’ en ‘Vlees’ is het de naakte man die alle aandacht opeist. Een onderwerp waarin

Collectie Rijksmuseum Twenthe, Enschede, depot VBVR (fotografie R. Klein Gotink)

Binnenstebuiten

museum

beeld

Muziek

Fotografie als wapen Zeventig jaar na het uitbreken van de Tweede

in het Museum

Wereldoorlog toont Museum de Fundatie een omvangrijke selectie uit het fascinerende oeuvre van John Heartfield. De tentoonstelling ‘Fotografie als wapen’ is tot stand gekomen in nauwe samen

Ook in het winterseizoen 2009-2010 zal Sinfonietta Aurora in samen-

werking met de Akademie der Künste in Berlijn, waar

werking met andere gezelschappen een reeks bijzondere concerten

de nalatenschap van John Heartfield wordt bewaard.

opvoeren in de verrassende en inspirerende entourage van museum

De tentoonstelling laat zien hoe beeldende kunst aan

TwentseWelle. Sinfonietta Aurora is een professioneel kamerorkest

de ene kant kan functioneren als ceremoniemeester

dat bestaat uit enthousiaste musici uit het Orkest van het Oosten.

van de macht en aan de andere kant een wapen kan

Met ensemblespel op hoog niveau neemt Sinfonietta Aurora het

zijn in de strijd tegen onrecht. De strijd die Heartfield

publiek mee op een muzikale ontdekkingsreis. Nieuwe wegen worden

in de jaren dertig heeft gevoerd tegen het opkomend

bewandeld met zowel bekende als onbekende muziek. Verrassende ver-

nationaal-socialisme en vóór het communisme is een

bindingen worden gelegd met andere kunstvormen, industrieel erfgoed

verhaal van grote persoonlijke moed. Toen Heartfield

en verschillende groepen in de maatschappij. In november worden

zich in 1950 vestigde in de DDR lag het voor de hand

dans, sport en muziek aan elkaar gekoppeld. De fysieke inspanning van

dat zijn fotomontagetechniek een prominente plaats

topsport wordt zichtbaar en hoorbaar gemaakt. In februari speelt het

kreeg in het naoorlogse culturele leven van het com-

gezelschap ‘De Virtuoos’. Een concert over de prijs van schoonheid en

munistische Duitsland. Maar de vrijheid van kunst

over de liefde van een vrouw in het 18 e eeuwse Napels. In april staat

werd drastisch aan banden gelegd, zodat het voor Heartfield onmogelijk was zijn werk te publiceren. Pas eind jaren vijftig werd hij gerehabiliteerd. Tot aan zijn dood in 1968 hield Heartfield zich bezig met de

Franse landschapsschilders

Muziek in het Museum, verschillende data in oktober 2009 tot en met juni 2010 om 21.30 uur in TwentseWelle, Het Rozendaal 11 in Enschede, www.twentsewelle.nl, entree € 17,50.

organisatie van tentoonstellingen van zijn werk, die inmiddels door heel Europa werden gehouden.

TwentseWelle in het teken van de opera.

Kasteel Het Nijenhuis vormt het decor voor werken van realisten en pre-impressionisten uit Frankrijk en Nederland. Centraal staat de

Tentoonstelling ‘John Heartfield-Fotografie als

ontwikkeling van het landschap en met name de overgang van het

wapen’ van 20 september 2009 tot en met 3 januari

neoclassicistische, gecomponeerde landschap naar een meer realistische

2010 in Museum de Fundatie, Paleis a/d Blijmarkt in

schilderwijze. De kunstwerken aan de kasteelmuren tonen hoe binnen

Zwolle, www.museumdefundatie.nl, entree € 7,50.

de Franse landschilderkunst het kleurgebruik verandert en de schilderijen levendiger worden. Franse schilders veroorloven zich steeds meer vrijheid in de weergave van het landschap. Essentieel daarbij is het

Verdwenen republiek Museum TwentseWelle presenteert een unieke tentoonstelling over het dagelijks leven in de DDR. Van Trabant tot marxistische woningbouw, van kleding tot televisieprogramma’s. Aan de hand van originele bruiklenen uit diverse Duitse musea zoals interieurs, auto’s, films, kleding en foto’s wordt een beeld geschetst van het leven in dit voormalige socialistische paradijs. De expositie vindt plaats precies 20 jaar na het vallen van de Berlijnse muur. Die gebeurtenis luidde het einde in van tijdens het festival GrensWerk in Enschede. Tentoonstelling DDR, impressies van een verdwenen republiek van 2 oktober 2009 tot 28 februari 2010 in TwentseWelle, Het Rozendaal 11 in Enschede, www.twentsewelle.nl, entree € 10,00.

te laten inspireren door de veranderende atmosferische omstandigheden. In Nederland zijn het de kunstenaars van de Haagse School

die streven naar een meer realistische weergave van de werkelijkheid. Geen geïdealiseerd beeld van de natuur, maar juist de weergave van het landschap zoals dat aan hen verschijnt. In Kasteel Het Nijenhuis laten onder meer Anton Mauve, Hendrik Mesdag, Willem Roelofs en Johan Weissenbruch de oer-Hollandse taferelen zien van groene weiden met grazende koeien, onheilspellende luchten en krakende molens. Tentoonstelling ‘Franse landschapschilders en meesters van de Haagse School’ van 12 september 2009 tot en met 24 januari 2010, Kasteel Het Nijenhuis, ’t Nijenhuis 10 in Heino/Wijhe, geopend van donderdag tot en met zondag, www.museumdefundatie.nl, entree € 7,50.

beeld van overijssel || 2009

40 jaar communisme in Oost-Duitsland. De expositie werd geopend

hun gemoed open te stellen voor de bewegingen van de natuur en zich Foto: ©Kunstverzameling Akademie der Künste Berlijn

‘en plein air’-schilderen: kunstenaars trekken naar buiten om te werken,

Het individu

centraal

Ik heb Theater Gnaffel opgericht

veel worden ontgonnen. Er is veel

in 1987. Ik wilde voorstellingen

ruimte tot groei. We moeten een

maken waarin mensgrote poppen

aantrekkelijk theaterklimaat zien

fungeerden als mede- en tegen-

te creëren, zodat jonge makers

spelers van mijzelf. Mijn eerste

en vernieuwende projecten

producties waren solo-voorstellin-

kunnen ontstaan.

gen. Inmiddels bestaat Gnaffel uit 5 vaste personen. Per productie

De uniekheid van Gnaffels pop-

trekken we spelers en technici

penspel blijft niet onopgemerkt.

van buiten aan. Gnaffel is uniek

We spelen theater- en school-

vanwege onze duidelijke identiteit.

voorstellingen in Nederland en

Onze speelstijl is herkenbaar.

België en bijzondere producties op festival ZwArt, Oerol, het Internationaal Poppentheaterfestival

Levensechte poppen

Dordrecht en het Tweetakt festival in Utrecht. Gnaffel speelde ook in

nemen je mee naar een

Duitsland, Oostenrijk, Schotland, USA en Canada. De theatergroep

werkelijkheid vol hartstocht,

werd in 2006 genomineerd voor de jeugdtheaterprijs ´De Gouden

intimiteit en humor.

Krekel´ voor de voorstelling ´De Worstelaar´. In 2007 wonnen we deze Gouden Krekel voor

Elout Hol

de voorstelling ´De Hompelaar´.

thema’s is: de eenling die zich

Dat was tot nu toe het meest

staande houdt, die zich ontwik-

bijzondere moment uit mijn

kelt in zijn omgeving. Onze

carrière. Zo´n prijs is toch de

voorstellingen moeten kinderen

kroon op je werk.

nieuwsgierig maken, uitdagen en inspireren tot het maken van individuele keuzes. We maken

Wie: Elout Hol

vooral voorstellingen waarin kinderen zich kunnen herken-

Functie: artistiek leider van Theater Gnaffel

nen en die aansluiten op hun belevingswereld. Daarbij zoeken

Sinds: 1987

we wel de grenzen op van die belevingswereld en proberen die

Gezelschap: 5 personen

te verbreden. We streven naar een steeds betere inbedding van

Bijzonder: winnen van 'De Gouden Krekel'

jeugdtheater in de samenleving, vooral in Overijssel. Overijssel is

Overijssel: een tuin waar nog ruimte is om

als een grote tuin. Er kan nog

te groeien

beeld van overijssel || 2009

“Wij inspireren tot het maken van eigen keuzes!”

Een van onze belangrijkste

Theater

op Stelten

Theater Gajes maakt opwindende

‘Accroche Coeurs’ in Frankrijk,

verhalende voorstellingen die

‘Stuka Ulici’ in Polen en ´Winter-

zich tussen het publiek afspelen.

city´ in Toronto. Ook spelen we

We zijn goed zichtbaar omdat

vaak in Duitsland, in 2009 zelfs

we gebruik maken van stelten en

12 keer.

grote rijdende objecten. De toeschouwers moeten voortdurend

De mooiste ervaring beleef ik als

alert zijn en in beweging blijven.

het publiek na afloop van een voorstelling doodstil is en wij geen idee hebben wat ze er nu

We willen ons publiek

werkelijk van vonden. Als dan de eerste lawines van reacties en een

verrassen en verbazen.

bulderend applaus losbarsten, voel je je bijzonder. Een gelukkig publiek is altijd ontroerend. Ik let

Dat doen we met live muziek

er dan ook voortdurend op dat

en sprookjesachtige elementen.

de eigenzinnigheid en de unieke

Theater Gajes bestaat als duo of

speelwijze van Theater Gajes

trio al zeker twintig jaar. Ik was de

up to date blijft. Ik haal mijn

oprichter van de groep. Voor het

inspiratie daarvoor uit dagelijkse

festival Deventer op Stelten zijn

situaties, opmerkelijke machines,

we ooit begonnen met een pro-

opwindende popconcerten of een

ductie met steltlopers. Dat bleek

magistrale film.

niet zo moeilijk als gedacht en de 30

stelten waren zeer bruikbaar in

Ik ben blij met de positie die we

onze verhalen.

innemen binnen de cultuurscene

Wie: Norbert Busschers

van Overijssel. De politiek begrijpt dat je een provincie op

Functie: artistiek leider van Theater Gajes uit

een grote voorstelling konden

de kaart zet met cultuur, hoewel

Deventer

maken, zijn we dat vanuit een

het cultuurbeleid soms ook net

zekere naïviteit gaan doen. Met

een vesting is. Voor een betrek-

Sinds: het begin, twintig jaar geleden

veel acteurs en muzikanten. Dat

kelijk nieuw gezelschap is het

sloeg aan. In de huidige vorm, als

erg moeilijk om daadwerkelijk

groot multidisciplinair gezelschap,

opgemerkt te worden. Tijd voor

bestaan we sinds 2004. Naast

ons om weer eens groots uit te

Deventer op Stelten worden we

pakken! Wellicht winnen we dan

nu ook gevraagd voor festivals als

niet alleen Duitse prijzen, maar

Bijzonder: Optreden bij min 14 in de sneeuw

KUNSTen op Straat, Oerol,

ook Overijsselse!

van Toronto

Gezelschap: 16 personen Huisfestival: Deventer op Stelten

Norbert Busschers

“Een gelukkig publiek is altijd ontroerend.”

beeld van overijssel || 2009

Toen de vraag kwam of we ook

Tekst en foto’s:

“Muziek maakt ons completer en rijker.” d n e i r V e d Jan Willem

Beleef het

muzikaal erfgoed Het Orkest van het Oosten is

ducties. Die kunnen bestaan uit

De Lutte tot het gezellige

bijzonder omdat het een groep

een meesterwerk van Beethoven,

Deventer. Of in Enschede, in een

musici omvat die avontuur en

Bach of Mahler, gecombineerd

van Nederlands mooiste concert-

uitdagingen aandurft. Het is een

met muziek die qua ziel en

zalen, of in het prachtige theater

eigentijds orkest dat niet bang is

thematiek deze meesterwerken

De Spiegel in Zwolle of gewoon

om van de gebaande paden af

weet aan te vullen.

op schoot bij het publiek in Goor.

te wijken. Dat blijkt wel uit het

Overijssel heeft een zeer geïnteres-

feit dat een deel van het orkest gebruik maakt van instrumenten

seerd publiek. Wellicht beseffen

Wij streven naar een

uit de eind 18e en begin 19e eeuw. Hierdoor wordt de klank

fantastische dingen er gebeuren.

opvallende programmering

en ook de speelwijze van de voor

Misschien zijn we hier wel een beetje te bescheiden. Overijssel

en uitdagende

ons bekende composities weer nieuw en verrassend. Deze werkwijze is echter zeer moeilijk en

soms te weinig mensen wat voor

heeft zoveel kwaliteit in huis, dat is iets om echt trots op te zijn!

opvoeringen die de pracht

tijdrovend voor musici. Het orkest zelf vindt zijn oorsprong in 1933

en kracht van ons muzikale

als het Twents Kamerorkest wordt

erfgoed recht doen.

opgericht. Dit amateurorkest professionaliseert in 1947 en gaat verder onder de naam Twents

Philharmonisch Orkest en in 1952

Ik begin meestal een paar maand

als Overijssels Philharmonisch

en voor de concerten met het

Orkest. Na de fusie met Opera

instuderen van de stukken. Ook

Forum heet het orkest twaalf jaar

de musici bereiden alles eerst thuis

lang Forum Filharmonisch om in

voor. Ongeveer een week voor het

1994 de huidige naam Orkest

concert beginnen we dan met de

van het Oosten te krijgen. Wij

repetities met het volledige orkest

zijn hét symfonieorkest van en

en eventueel de solisten.

Wie: Jan Willem de Vriend Functie: chef-dirigent en artistiek directeur van

voor Overijssel en daarbuiten Met het orkest laten we horen en

voor deze provincie. We spelen

zien dat de muziek die we spelen

ook een belangrijke rol bij de

er nog steeds toe doet, misschien

Internationaal bekend als: The Netherlands

begeleiding van producties van

nog wel meer dan ooit. Onze

Symphony Orchestra

een ander Overijssels gezelschap:

muziek is er voor iedereen. Er

de Nationale Reisopera.

mag gelachen en gehuild worden.

Gezelschap: 90, waarvan 75 musici

rijker.

Ontroerend: het moment dat ik gevraagd werd als chef-dirigent

twee jaar van tevoren waarbij we in onze programmering uit 250

De meeste concerten vinden plaats

jaar muziekgeschiedenis putten.

in Overijssel. Van het prachtige

Ambitie: Mozarts opera’s en Schumanns

We maken uitsluitend eigen pro-

Landgoed De Wilmersberg in

toneelmuzieken

beeld van overijssel || 2009

beeld van overijssel beeld van || 2009 overijssel || 2009

Muziek maakt ons completer en Een concert ontstaat ongeveer

het Orkest van het Oosten

een culturele vaandeldrager

Proeve van

bekwaamheid

Opera geeft je de meest bijzon-

we ieder jaar een deel uit deze

dere ervaring. Die combinatie van

omvangrijke cyclus. Dit jaar het

muziek en theater, als dat goed

eerste deel, ‘Das Rheingold’, op

werkt … kippenvel! De Nationale

festival GrensWerk. Vier jaar lang

Reisopera brengt deze theatrale

zijn we de hoofdact op dit nieuwe

belevenis naar de mensen toe,

kunstenfestival. In 2012 zijn we

want zoals de naam het al zegt:

rond en dan wil ik in 2013, de

wij reizen vanuit onze thuisbasis

200ste verjaardag van Wagners

Enschede naar alle grote theaters

geboortedag, de ring-cyclus in

in Nederland. In 1955 kwamen we

zijn geheel in één week opvoeren.

Wie: Guus Mostart Functie: Intendant (algemeen directeur) bij de Nationale Reisopera (NRO) uit Enschede

hier terecht omdat minister Cals destijds een Utrechts operagezelschap verordonneerde zich te

Dat moet een geweldig

Sinds: 2000

vestigen in Oost-Nederland. Dit om een goede cultuurspreiding te

spektakel worden.

“Der Ring des Nibelungen’ is een allesoverheersend project.”Guus Mostart

Voorstellingen: 5 producties en 60 voorstellingen per jaar

creëren. De groep ging verder onder de naam Opera Forum en

Gezelschap: 100 mensen in vaste dienst

bestond 47 jaar, toen was het

Tot 2013 is dit project dus alles-

verhaal wel een beetje op. In

overheersend, maar mijn hoofd is

1994 werd er een nieuw gezel-

daarna nog lang niet leeg. Ik ken

Uitdaging: De opera ‘Der Ring des Nibelungen’

schap gebouwd op de restanten

het operarepertoire van haver tot

van Wagner

van Opera Forum: de Nationale

gort. De Top Tien vind ik niet zo

Reisopera. Inmiddels hebben we

heel interessant. Ik programmeer

een speciale band met Overijssel

liever wat onbekendere stukken,

en vooral met Enschede. We

met interessante invalshoeken.

hebben ons, met liefde en plezier,

Maar eerst vind ik het een proeve

voor minimaal 20 jaar aan deze

van bekwaamheid voor NRO om

stad verbonden in ruil voor een

'De Ring' op te voeren. De 16

nieuw theater.

uur muziek, het grote orkest en

de enorme decors zijn lastig te regisseren. Je hebt veel technisch

eindelijk ambitieuze uitdagingen

vernuft nodig en voor de zangers

aangaan.We beschikken nu over

is deze opera bijzonder zwaar.

een grote orkestbak, een weids

Maar we kunnen het aan! De

toneel en een uitmuntende

Ring-cyclus is exclusief voor

akoestiek. Hét moment om het

Enschede. We reizen nu eens een

hoogtepunt van mijn carrière

keer niet met deze productie.

te programmeren: ‘Der Ring

Hopelijk kunnen we hiermee een

des Nibelungen’ van Wagner.

boegbeeld zijn voor het Overijs-

Verspreid over vier jaar, brengen

selse cultuurlandschap.

beeld van overijssel || 2009

In dit nieuwe theater kan NRO

“Inspiratie halen we uit het leven zelf!”

Grote

levensvragen

e g g u r b r e V Flora

Zacht blijven van binnen, ook

In 1990 werd ik door de provincie

verhalen en sprookjes uit de

al vraagt de wereld om je heen

Overijssel gevraagd een jeugd-

Moslimcultuur. Het meest bij-

soms om te verharden, dat is de

theatergezelschap op te richten

zondere van mijn werk blijft de

boodschap die we willen over-

om op die manier kinderen

intense beleving op de gezichtjes

brengen met onze voorstellingen.

te bereiken met theater. Als

van de kinderen. Muziektheater

Sonnevanck maakt muziektheater

kunstinstelling werken we nauw

raakt omdat het eerlijk is, emoti-

over de grote vragen van het leven,

samen met scholen in onze eigen

oneel pakkend en een feest om

die voor kinderen en volwassenen

stad Enschede en in de rest van

te zien en te horen. Ik zat eens op

dezelfde zijn. In tekst en muziek

de provincie. We willen graag de

een geïmproviseerde tribune op

vertellen we over de emoties, de

dialoog aangaan met onderwij-

een school, die volstroomde met

gedachten en de dilemma’s die bij

zers om tot nieuwe voorstellingen

kinderen van zes, zeven jaar. Op

deze vragen horen. Sonnevanck

te komen.

het toneel stonden een harp, een

maakt altijd eigen producties. In-

cello en een opstelling klassiek

spiratie daarvoor vinden we in het leven zelf. Door de krant te lezen,

slagwerk. Het jongetje dat naast

Sonnevanck voelt

door veel te praten met kinderen, maar ook met volwassenen.

me kwam zitten, keek lang en gebiologeerd naar de instrumenten,

zich helemaal thuis

draaide zich toen om naar mij en verzuchtte vertrouwelijk: “Ik moet

in Overijssel.

nog twee jaar blokfluit...”

Meer dan de helft van onze voorstellingen spelen we op scholen in deze provincie. Afgelopen Wie: Flora Verbrugge

jaar speelden we de voorstelling ‘De Wolf en de 7 Geitjes’ op

Functie: artistiek leider en regisseur van

het nieuwe kunstenfestival

Jeugdtheater Sonnevanck

GrensWerk.

Sinds: de oprichting in 1990

We reizen natuurlijk ook door de

rest van Nederland en het buitenGezelschap: 8 personen

land, maar we zijn altijd blij als we

Ambitie: een kameropera over Willem

Daar waar we op onze eigen stek,

van Oranje

en in alle rust nieuwe voorstellingen kunnen ontwikkelen. Een

Overijssel: vruchtbare grond voor onze

van die nieuwe voorstellingen is

voorstellingen

‘Woestijnwind’, geïnspireerd op

beeld van overijssel || 2009

weer richting het Oosten gaan.

Tekst: Jessica Oosten

Er gebeurt iets…

kunnen bloeien. ‘Mooie natuur daar’, is de eerste gedachte die buitenstaanders nu vaak hebben. Dat is genoeg voor een bezoekje

ASSERTIEF

aan de provincie, maar niet om je er te willen vestigen. Het is mijn overtuiging dat kwalitatief hoogwaardige culturele voorzieningen

Overijssels cultuurklimaat

Glunderend denkt hij terug aan het moment dat de kunstige zilveren speld voorzichtig de revers van zijn colbertje doorboorde. Een daadkrachtig en vooruitstrevend festivalbeleid bezorgde hem deze allereerste Deventer op Stelten Award. Dick Buursink, gedeputeerde cultuur van de provincie Overijssel, vindt zichzelf wel een terechte winnaar. “Er gebeurt nu toch ook echt iets? En aan bescheidenheid doe ik niet. Ook Overijssel heeft veel te lang een houding gehad van ‘middle of the road’, voorzichtig

voor wat assertiviteit!”

Dick Buursinks passie ligt

Met kunst en cultuur gaat een

bij het openbaar bestuur.

regio leven. Het kleurt de zaken

In 1978 wordt hij raadslid in

in. Vandaar een actieve cultuur-

Enschede en vanaf 1994 is hij

politiek. Door het bewust inzetten

wethouder. Hij treedt in 2001

cultuurketting van festivals en locatievoorstellingen

van kunst en cultuur verleiden

af omdat hij de consequenties

reacties op het verdelen van landelijke cultuurgelden

door heel Overijssel. Met ondersteuning van elkaar.

we (jonge) mensen Overijssel als

wil nemen van de vuurwerk

door minister Plasterk en bevlogen speeches bewij-

Een uitvloeisel van dat beleid is de oprichting van

woonresidentie te overwegen.

ramp die de wijk Roombeek

zen de betrokkenheid van de Overijsselse politicus

een speciaal overkoepelend festivalbureau. Dit bureau

Daar waar het wonen, werken en

verwoestte. Hij is vervolgens

bij het cultuurklimaat van de provincie. “Cultuur is

lanceerde in 2009 de campagne ‘Beeld van

leven goed is.”

bestuurder in de luwte bij

dan ook de ziel van je provincie”, betoogt Buursink.

Overijssel‘, waartoe onder andere de website

“Festivals, locatievoorstellingen, cultureel erfgoed,

www.beeldvanoverijssel.nl en dit magazine behoren.

Medeverantwoordelijk

waaronder de organisatie

monumenten, maar ook onze mooie en gevarieerde

Per festival kijken we ook naar elementen die we

“Als provincie maken we geld

Fietsberaad, expertteam Grote

natuur en landgoederen; het zijn allemaal herken-

kunnen toevoegen om de kwaliteit te verhogen.”

vrij, huren we deskundigen in en

Stedenbeleid en verschillende

ningspunten van Overijssel. Ik noem ze identiteits-

Daarvoor trok de provincie cultureel intendant

maken we bestuurders verant-

PvdA-commissies. Begin 2007

dragers. Het zou zelfs zo moeten zijn dat wanneer je

Jeffrey Meulman aan. “Deze creatieve en ervaren

woordelijk voor het welslagen

begint hij aan zijn taak als

de brug bij Deventer overrijdt, je meteen een gevoel

festivaldeskundige kent de weg naar innovatieve

van het cultuurbeleid, maar wij

gedeputeerde van de

van thuiskomen ervaart. ‘Ik ben weer in Overijssel‘,

en verrassende kunstuitingen. Hij inventariseert

kunnen het niet alleen.” Inwoners

provincie Overijssel met de

schiet er door je heen. Maar dan moet zo’n brug wel

kansrijke projecten, verkent het speelveld en overlegt

zijn medeverantwoordelijk.

portefeuilles Cultuur, Grote

het cachet hebben om zo’n wezenlijk gevoel op te

met de Overijsselse festivaldirecteuren welke

Niet alleen genieten, maar ook

Stedenbeleid en Europa.

roepen. Ik wil die identiteitsdragers in onze provincie

elementen we kunnen toevoegen om onze festivals

zelf actief worden, is de bood-

naar een hoger niveau tillen. Een beetje kwaliteit

wat meer landelijke uitstraling te geven. Zo stond

schap van Buursink. “Cultuur is

Dick Buursink is een buiten-

toevoegen aan de samenleving. Dat klinkt verheven,

hij dit jaar aan de wieg van de pilot edition van de

geen speeltje van de overheid.

mens. Als het even kan pakt

maar voor mij is dat heel basaal.”

Twente Biënnale, het spiegelkunstproject van Henk

Mensen moeten er zelf mee bezig

hij de fiets. Zijn vakanties

Schut, de drie vuurvoorstellingen die de opening

gaan”, sommeert de gedepu-

bestaan uit lange fietstochten

In de bus blazen

van het culturele zomerseizoen markeerden en het

teerde. “Word lid van een koor of

(dit jaar naar Parijs) samen

Naar een hoger plan tillen, upgraden, kwaliteit

nieuwe Dinkeldalfestival in het Lutterzand. En er ligt

muziekvereniging, ga toneel-

met zijn vrouw. Buursink komt

verbeteren en de slagroom op de taart toevoegen;

nog meer in het verschiet.”

spelen, word vrijwilliger bij het

bijna altijd met de trein vanuit

jeugdtheater, daarmee wordt het

zijn woonplaats Enschede

verschillende organisaties,

politicus. Maar Dick Buursink bewees het afgelopen

Verborgen doel

cultuuraanbod iets van jezelf. Dan

naar het provinciekantoor in

jaar met zijn ambitieuze festivalbeleid dat hij weet

Buursink wil graag dat Overijsselaren en bezoekers

raak je op de hoogte van al het

Zwolle. Zijn favoriete kunst-

hoe hij ‘geen woorden, maar daden’ in de praktijk

genieten van kunst en cultuur. Maar eerlijk is eerlijk,

moois dat culturele instellingen

vorm is theater. Het liefst in

moet brengen. “Als je als provincie cultureel wat

dat is niet zijn hoofddoel. Achter het festivalbeleid

bieden. Komt er iemand bij je op

de buitenlucht. Van de locatie-

wilt uitstralen, moet je wel in de bus blazen”, erkent

zitten goed doordachte doelstellingen, die men

bezoek, kun je zeggen: loop even

voorstelling WIEK van theater-

hij. “De komende jaren investeren we behoorlijk

op het eerste gezicht niet zou verwachten. “Ik ben

mee, deze unieke tentoonstelling

maakster Boukje Schweigman

in vier grote festivals (red: Deventer op Stelten,

net weer op een congres over de veranderende

moet je zien!”

en de opera 'Das Reingold'

GrensWerk, KUNSTen op Straat en ZwArt) en Overijs-

demografie geweest. De slag wordt straks gestreden

tijdens het Dinkeldalfestival

selse gezelschappen (red: Orkest van het Oosten en

om jonge, hoogopgeleide mensen. Die moet je een

heeft hij afgelopen jaar het

Nationale Reisopera). Maar we geven niet zomaar

aantrekkelijk woonklimaat bieden. En waar deze

extra geld, er kleven wel degelijk voorwaarden aan.

jongelui wonen, willen ook bedrijven zich vestigen.

Een hele belangrijke eis is de samenwerkingsconditie.

Een provincie waar wat gebeurt, ook op cultureel

Geen feestjes op zich, maar een verbindende

gebied, lokt. Steden hebben cultuur nodig om te

"Wij kunnen het niet alleen, u bent mede-verantwoordelijk."

meest genoten.

beeld van overijssel || 2009

en zeker niet te gek. Hoogste tijd

ontwikkeling van onze provincie.

Ingezonden brieven in Dagblad Trouw, pittige

het zijn de bekende zoetgevooisde woorden van een 38

van cruciale betekenis zijn voor de

Buursink in het kort

Spits je oren

Tekst en foto’s: Daniël Mulder

Tekst en fotografie: Bas Jongerius

De Cultuurmijl is een must

De Grote Kerk op de Oude Markt

wereldsteden als Bonn en New

in Enschede is omsingeld door

York. Maar dat geeft ook niet.

witte, bolvormige tenten en op

Juist doordat Enschede kiest voor

het plein staat een raket die een

een brede aanpak, is de mijl een

bar blijkt te zijn. Even verderop is

aangename en veelzijdige wandel-

een Trabant geparkeerd met op

tocht. Over een lengte van 1,6

het dak een plastic hanenkam.

kilometer krijg je als cultuurtoerist

Voor de kerktoren zweeft een

vijftien cultuurmomenten (dat is

futuristische, zilvergrijze ballon

gemiddeld één cultuurmoment

die lijkt te bewegen op computer-

per 106 meter) met onder meer

bliebjes die sijpelen uit een grote

musea, architectuur, muziekcentra

geluidsinstallatie.

én een kerkhof. Dit Boerenkerkhof is trouwens de zwakste schakel

De Grote Kerk, die het officiële

in de Enschedese cultuurketting.

startpunt vormt voor de Cultuur-

Het kerkhof uit 1829, dat in 2003

mijl, is drie dagen lang onbereik-

nog een opknapbeurt kreeg, oogt

baar vanwege het Gogbot-festival

desondanks wat vervallen en

dat wordt gehouden. Schrijvers,

rommelig.

ontwerpers, multimediakunste

Enschede verrast met kunst en architectuur >> 40

New York heeft de Museum Mile, Bonn de Museummeile en Enschede de Cultuurmijl. Vanuit het oude centrum wandel je over een brede

naars en architecten toveren

Veel beter is het ‘Kunstkastjes

Enschede om tot een fascinerend

project’ langs de route. Kunst-

openluchtmuseum. Toeristen die

kastjes zijn goudkleurige kastjes

de Cultuurmijl – een route langs

die je onderweg op verschillende

onder meer musea en culturele

locaties ziet hangen. Bijvoorbeeld

Op verschillende plekken langs

plekken – wandelen, lopen

in de H. B. Blijdensteinlaan,

de Cultuurmijl is werk te horen

sowieso een groot ‘risico’ in één

een fraaie lommerrijke straat

van geluidskunstenaar Bill Fontana.

of ander festival of optreden

met huizen waarin je graag wilt

Spits daarom je oren op de hoek

te belanden, want als je op de

wonen, hangen verschillende

(bij de spoorlijn) van het Nationaal

evenementenlijst van Enschede

kastjes met mini-exposities van

Muziekkwartier om spoorweg

tuurt is een ding duidelijk: deze

mensen die langs de Cultuurmijl

geluiden op te vangen, en laat

Twentse stad borrelt en bruist.

wonen. Er zijn gedichten, schilde

je aan de Museumlaan verrassen

Volgens de VVV Enschede

rijen, foto’s van huisdieren en

door natuurgeluiden. Ook op

wandelt bijna iedere toerist die

vreemde objecten te bewonderen.

andere plekken zijn er klanken

de stad bezoekt de Cultuurmijl.

Mede door de vele kunstkastjes

te horen, maar soms moet je

In de weekeinden zal het drukker

is de Cultuurmijl een spannende

wel goed opletten om ze op te

zijn, maar op een doordeweekse

tocht die op iedere straathoek

vangen.

dag heb je als cultuurliefhebber

nieuwe inzichten en verrassingen

min of meer het rijk alleen op de

oplevert. Alleen al daarom is deze

In het voorjaar van 2010 is er

wandelboulevard. De route start

route een must. Denk overigens

nog meer te beluisteren langs de

in de binnenstad en eindigt in

niet dat je de route in een half uur

route. Op de planning staan een

Roombeek, de plek waar in mei

wandelt. Inclusief museumbezoek

geluidskunstwerk en een heus

2000 de vuurwerkfabriek

en adempauzes in bijvoorbeeld

geluidspaviljoen. Ook is het de

SE Fireworks ontplofte en een

museumrestaurant Rozendaal,

bedoeling dat er een lichtkunst-

hele woonwijk vernielde.

doe je zo een dag over de 1,6

werk komt.

boulevard naar het nieuwe culturele hart van

weg ziet, wandel je er zo een dag over.

Dat Enschede heeft gekozen voor de naam Cultuurmijl in plaats van

De Cultuurmijl is onder meer

Museummijl, komt doordat de

verkrijgbaar bij VVV Enschede.

stad zich wat betreft museum

De route is ook te downloaden

aanbod niet kan meten met

via www.roombeek.nl/cultuur.

beeld van overijssel || 2009

beeld van overijssel beeld van || 2009 overijssel || 2009

lang, maar door alle kunst en cultuur die je onder-

kilometer. Kunstkastjes

de wijk Roombeek. De route is slechts 1,6 kilometer

Oren open

naar het Muziekcentrum en het Nationaal Muziekkwartier, het nieuwe muziek- en theaterpodium van Enschede. Nadeel van de gebouwen is dat een argeloze

Het mooiste stukje van de Cultuurmijl is misschien wel het gedeelte over de Museumlaan in de wijk Roombeek. De lange laan, die het Rijksmuseum Twenthe en museum TwensteWelle met elkaar verbindt, is omzoomd met bomen en alleen toegankelijk voor fietsers en wandelaars. Aan beide

wandelaar van de Cultuurmijl

zijden van de straat staan villa’s

weinig kan met de locaties. Je

die architectuurliefhebbers tot een

Rijksmuseum Twenthe

kunt natuurlijk naar de gebouwen kijken, en het Nationaal Muziekworden, maar deze plekken zijn vooral gericht op luisteraars. Koren, jazzmuzikanten, cabarezijn er te zien en te horen… mits je een toegangskaartje hebt. Tip: reserveer die dus vooraf, wanneer je optimaal van de Cultuurmijl wilt genieten. Voor

Museum TwentseWelle

slakkengang dwingen. Zo passeer je een villa van glas en ook de

Alleen al het gebouw waarin het Rijksmuseum

groen met wit gestreepte villa

Twenthe is gevestigd, ontworpen door Karel Muller

van Bolles+Wilson Architecten is

en Anton Beudt, is de moeite van een bezoek waard.

adembenemend.

Het pand met landgoedachtige uitstraling heeft voor bezoekers die eenmaal binnen zijn een verrassing:

De wijk Roombeek, die na de

na de kassa loop je zo de modern ingerichte museum-

vuurwerkramp in 2000 groten-

tuin binnen. En in die tuin is een fijn museumcafé,

deels was vernield, is sowieso

ontworpen door Ben van Berkel. Dezelfde architect

een toonbeeld van architectuur

die ook de Erasmusbrug in Rotterdam heeft bedacht.

en ruimtelijke ordening. Overal waar je kijkt, staan bijzondere

je nog terug in de nieuwe architectuur”, vertelt Marianne van der Vegt die voor het museum werkt. “Ons museum bestaat uit twee delen: de bovenverdieping genaamd 1UP waar jonge kunstenaars een kans krijgen, en een grotere benedenverdieping voor kunstenaars die al iets verder zijn in hun carrière.” 21rozendaal biedt actuele kunst van mensen uit binnen- en buitenland. Recent was er werk te zien

je vindt het allemaal terug.” In 1UP hangen zwart-

het verhaal over hoe de mens de streek Twente net

wittekeningen van Koen Taselaar. De vaak overvolle

na de laatste ijstijd betrad en zich hier vestigde.

tekeningen hebben wel wat weg van filmposters.

De natuur, de jacht, het verzamelen, de landbouw,

Overigens zijn beide tentoonstelstellingen al ge

de ontwikkeling van land naar stad en streek, de

eindigd voordat dit nummer van Beeld verscheen.

opkomst van de industrie, arbeid, innovatie, techniek en samenleving zijn hierin de belangrijkste onder-

Momenteel is de tentoonstelling ‘Onder Alle

werpen.” Dit klinkt sommigen misschien saai in de

Omstandigheden’ (t/m 10 januari 2010) van

oren, maar de TwentseWelle vertelt het verhaal op

kunstenaarscollectief Het Harde Potlood te zien.

moderne wijze in een hip gebouw.

Dit collectief maakt bijvoorbeeld grote (muur)

einde van de Museumlaan: het

worden getoond. Bezoekers stuiten in de museum-

gebouw Eekenhof. Dit gebouw

tuin direct op een enorme ijzeren sculptuur, de jas

bestaat uit meerdere lagen

van Mao Zedong. ‘Legacy Mantle’ heet dit werk

van verschillende formaten die

Op de website van het Nationaal

van Sui Jianguo. Met de tentoonstelling laat het

op elkaar zijn gestapeld. Als je

het verkeerde been, want het gaat niet louter over

Muziekkwartier vind je daarover

museum verschillende kanten zien van de Chinese

meer over de architectuur van

Twente. Zo is er bijvoorbeeld tot en met 28 februari

meer informatie.

hedendaagse kunst, die pas vanaf de jaren negentig

Roombeek wilt weten, kun je

2010 de tentoonstelling ‘DDR, impressies van een

tot ontwikkeling is gekomen.

na de Cultuurmijl ook nog een

verdwenen republiek’. Bezoekers kunnen zien hoe

speciale architectuurroute volgen.

het dagelijkse leven in de DDR eruit zag. Kleding,

Parallel aan ‘Red Storm’ loopt de tentoonstelling

Kijk daarvoor op:

woningbouw, interieurs en natuurlijk de Trabant

‘Flexions’ (t/m 14 februari 2010) van de Deense

www.architectuurcentrumtwente.nl

tonen de inrichting van de socialistische heilstaat die

beeldhouwer Willy Ørskov. De kunstwerken zijn

en klik op ‘Publicaties’.

langzaam afbrokkelde.

rondleidingen worden gegeven.

in een oude textielfabriek, en delen daarvan zie

verwerkt hij in zijn kunst. Logo’s, graffiti, teksten,

vijftig werken van tien jonge Chinese kunstenaars

goed te weten dat er regelmatig

de uitsmijter op de route. “21rozendaal is gevestigd

museum verwoordt het zo: “TwentseWelle vertelt

de hoogtepunten ligt aan het

kwartier wil bezichtigen, is het

opende in april 2008 de deuren en is een verfrissen-

inkijkje in de historie van Twente. De website van het

huizen en gebouwen. Een van

zijde van het Nationaal Muziek-

museum 21rozendaal op. Het nog piepjonge museum

prikkels die deze Fransman opdoet tijdens zijn reizen,

‘Red Storm’ (t/m 14 februari 2010), waarin ongeveer

anders wil, maar wel de binnen-

Vlak voor het einde van de Cultuurmijl duikt ineens

De naam verraadt het al, dit museum biedt een

Een van de tentoonstellingen in het museum is

wie niet naar een concert of iets

21rozendaal

van Bruno Peinado. Van der Vegt: “Alle indrukken en Meer info: (053) 480 76 80 of www.twentsewelle.nl

kwartier mag beslist gezien

tiers en talloze andere optredens

Museumlaan

Meer info: (053) 430 09 99 of www.21rozendaal.nl

voert een doorsteek je direct

Meer info: (053) 435 86 75 of www.rijksmuseumtwenthe.nl

Meer info: (053) 485 85 85 of www.muziekkwartier.nl

Vanaf de kerk op de Oude Markt

historie

tentoonstelling

Nationaal Muziekkwartier

tekeningen, papieren installaties, performances, Toch zet de tekst van de website je wel een beetje op

decorstukken en illustraties.

echter niet van steen, maar van nylon. Volgens het museum worden de 'opblaasbare sculpturen

Bekijk bij binnenkomst of vertrek ook het museum-

vanwege hun kwetsbaarheid weinig getoond',

gebouw eens goed. Er hangen aan de buitenzijde

maar in Enschede staan dus enkele werken.

namelijk ‘geweven’ metalen doeken (zonnewering) over het glazen gebouw. Een verwijzing van de De metalen doeken wiegen soms een beetje heen en weer in de wind, waardoor het gebouw af en toe tot ‘leven’ komt.

De Cultuurmijl is een must

beeld van overijssel || 2009

architect naar het textielverleden van deze locatie.

“Voor 2010 streven we ernaar een groter publiek van buiten Overijssel te bereiken.”

Fotografie: Marco C. Slot en Nationale Reisopera

Reyn van der Lugt artistiek leider

GrensWerk is een uniek festival waarin kunstenaars uit verschillende kunstdisciplines worden uitgedaagd om gezamenlijk nieuw werk te maken. De samenwerking en cross-overs tussen de podiumkunsten en de beeldende kunsten staan centraal in de programmering. ‘Gesamtkunstwerk’ en ‘De stad als decor’ zijn de leidende thema’s van het festival. In 2009 startte tijdens GrensWerk een uitzonderlijke en door het publiek zeer gewaardeerde operaproductie: ‘Der Ring des Nibelungen’. Het eerste deel van deze opera, ‘Das Reingold’, 46

trok veel landelijke aandacht. Andere hoogtepunten waren de interactieve installatie

‘Hylozoic Soil’ van de Canadese vormgever Philip Beesley en de unieke tentoonstelling ‘DDR, impressies van een verdwenen republiek’. In 2010 zal de Nationale Reisopera deel twee van de Ring-cyclus, ‘Die Walküre’, ten gehore brengen. Verder zijn we hard aan het werk om opnieuw een interessante mix van voorstellingen en tentoonstellingen samen te stellen. Het festival wil zich richten op een landelijk te bereiken. GrensWerk wordt in 2010 gehouden van 25 september tot en met 10 oktober Locatie: Enschede Meer informatie op www.grenswerk.nl

beeld van overijssel || 2009

en internationaal publiek. Voor 2010 streven we ernaar meer mensen van buiten Overijssel

Fotografie: Christian Schinkel en Cathleen van den Akker

Ingrid Docter artistiek directeur

Festival ZwArt beleefde in 2009 de tweede editie. Het festival was deze keer al veel meer zichtbaar in de stad. Kunstroutes onder leiding van een meester en uitgevoerd meesters zijn kunstenaars die landelijk hun sporen verdiend hebben en een inspiratie zijn voor jonge kunstenaars. Gezamenlijk maken ze een project. De schoonheid van de Zwolse binnenstad wordt door de verschillende kunstroutes benadrukt. Kunst wordt verbonden met de inspirerende en spannende plekken in de stad. Zwolle als inspiratiebron. Het bijzondere ervarings theater van de firma Weijland in hotel Fidder trok in 2009 landelijke aandacht. Bezoekers gingen er zo in op, dat zelfs werd gedacht dat de plotselinge dood van Michael Jackson bij het spel hoorde. Ook volgend jaar staan er weer bijzondere kunstroutes op het programma. We willen het meestergezel-principe nog beter zichtbaar maken. Jan Fabre komt als internationale gast naar Zwolle met onder andere een expositie in Museum de

“ZwArt is een bijzonder avontuur met bijna uitsluitend voor het festival geproduceerde kunstuitingen.”

door ‘jonge’ kunstenaars staan centraal. De

Fundatie. Na New York en Parijs komt hij in 2010 naar Zwolle. Een logische stap, lijkt ons. Zijn theater-3-daagse ‘De Trilogie van de Schoonheid’ beleeft tijdens ZwArt de Nederlandse première. Ook begeleidt Fabre 44

de studenten van Artez om tot spannende

presentaties te komen op het festival. ZwArt is een bijzonder avontuur met bijna uitsluitend voor het festival geproduceerde kunstuitingen. Het is een jong festival, maar heeft veel potentie. We schaven nog steeds attentiewaarde. Festival ZwArt start op 18 juni tot en met 20 juni 2010 Locatie: binnenstad Zwolle Meer informatie op www.festivalzwart.nl

beeld van overijssel || 2009

aan de formule en streven naar landelijke

“Deventer op Stelten wil zich kunnen meten met andere buitentheaterfestivals van hoog niveau, zoals het beroemde Franse Chalon de la Rue.”

Fotografie: Marco C. Slot en Margreet Vloon

Hein te Riele festivaldirecteur

Deventer op Stelten is een groot buitentheaterfestival met een internationaal programma. Met voorstellingen die zich bijna allemaal hoog boven het publiek afspelen. Het festival vindt plaats in de historische binnenstad van Deventer. In 2009 voor het eerst ook in het Worpplantsoen aan de andere kant van de IJssel. Dat park werd omgedoopt tot het TUIG-park. De bekende theatergroep TUIG speelde er maar liefst twee verschillende voorstellingen. In 2009 kwamen 130.000 theaterliefhebbers naar dit festival. Het programma wordt ieder jaar weloverwogen gekozen, met veel vernieuwende concepten. De organisatie streeft voor 2010 naar verdere inhoudelijke verbetering. Een heel nieuw programma, meer professionele kwaliteit en meer uitdaging voor het publiek. Deventer op Stelten wil zich kunnen meten met andere buitentheaterfestivals van hoog niveau, zoals het beroemde Franse Chalon de la Rue. Nationale en internationale bekendheid is de ambitie.

Deventer op Stelten, 8 tot en met 11 juli 2010 Locatie: binnenstad Deventer Meer informatie op www.deventeropstelten.nl

beeld van overijssel || 2009

Fotografie: Christian Schinkel en Cathleen van den Akker

Jan Eijsink festivaldirecteur

“KUNSTen op Straat begon dit jaar goed met de vlammende openingsvoorstelling ‘Le Jardin Flambé’ van ‘Walk the Plank’. Veel mensen zagen deze voorstelling en werden enthousiast en nieuwsgierig naar de rest van het programma. KUNSTen op Straat heeft 18 festivaldagen in heel Overijssel. In veel dorpen en steden komt de stoet van professioneel en hoogwaardig straattheater langs. Ook programmeert dit festival locatievoorstellingen die speciaal gemaakt zijn voor een bepaalde plek of daar heel goed tot hun recht komen. Zo was er in 2009 de eerste 50

aanzet voor het nieuwe Dinkeldalfestival. In het Lutterzand speelde

theatermaakster Boukje Schweigman haar dansvoorstelling ‘WIEK’. De meer dan uitbundige reacties van het publiek geven de organisatie moed om dit festival volgend jaar uit te breiden. KUNSTen op Straat wil blijven groeien, maar kwaliteit weegt zwaarder dan omvang. Ook wil het festival doorgaan met het (mede-)ontwikkelen van streekproducties waar ze horen.” KUNSTen op Straat is te zien op verschillende locaties in Overijssel tijdens het culturele zomerseizoen. Meer informatie op www.kunstenopstraat.nl

“KUNSTen op Straat wil blijven groeien, maar kwaliteit weegt zwaarder dan omvang.”

beeld van overijssel || 2009

waarin oude verhalen in een nieuwe vorm tot leven komen. Op de plek

[ advertorial ]

Tekst: Jessica Oosten

Ruimte om te spelen en ontdekken

Fotografie: Betty van Velzen

De Oude

Ambachtsschool In Zwolle zetelen meer dan 35 kunstenaars en ambachtsmensen met hun ateliers in het collectief DOAS. De naam is een afkorting van het door hun zo geliefde gebouw: de Oude Ambachtschool. Nu het gebouw erkend is als Rijksmonument ondergaat het een

als architectonisch erfgoed, is uitgegroeid tot een bruisende culturele broedplaats.

uitgebreide renovatie. Vanuit een tijdelijk onderkomen fantaseren de kunstenaars alvast over de toekomst. Volgend jaar winter zijn ze weer terug op hun plek!

Marit

één van zijn topstukken. “Toen ik

om goed naar de dingen te kijken.

enthousiasme en gemeenschaps-

bij DOAS kwam, kreeg ik een wel

Om ze weer terug te brengen

zin. Ik ben blij dat ik aan die drie

heel bekende kamer toegewezen.

naar hun eenvoud.”

eisen voldeed en nu in dit mooie

Het bleek dezelfde ruimte waar

atelier zit.”

ik me als schooljochie vaak had

Gea

moeten melden bij de rector en

Wybo

Vervreemdend

spelen, onderzoeken en ontdek-

delste verdieping en op de begane

ken, zijn beginnende talenten er al

grond komen onze ateliers en

doende achtergekomen waar hun

een muziek- en theaterruimte. Als

kunstzinnigheid ligt. We hanteren

stichting huren we die ruimte van

Beeldend kunstenares Marit Otto

bewust een laagdrempelige instap

de woningbouwvereniging. Om

In de werkruimte van Gea Bleijen-

is al lang betrokken bij DOAS.

om mensen die kans te geven.”

financieel rond te komen zoeken

berg is het druk. Niet alleen staat

Betty

we samenwerkingsverbanden met

het er vol met kunstwerken, Gea

bijvoorbeeld onderwijsinstellingen.

heeft altijd vrijwilligers om zich

Zo kunnen we onze kennis en

heen. Gekluisterd aan een rolstoel

faciliteiten delen met studenten.”

door spasmen, heeft ze de hulp

Sander

nodig. Gea houdt zich bezig met

In het atelier van Susan Duenk

len, maar op maat gemaakt voor

de techniek ‘sluieren’. De schilde-

kun je overal plaatsnemen. De

de klant. Er moet brood op de

rijtjes, gemaakt met waterdunne

ruimte staat vol met zitobjecten.

plank komen, dus doe ik veel van

verf, zijn erg kleurrijk en lijken op

De meesten met een gek grapje

dergelijke opdrachten. Tussendoor

Onderzoekt en ontdekt

Ze maakte nét niet de eerste kraak mee in 1994, maar voegde zich al snel daarna bij het kunstenaarskringetje. Ze houdt zich

Legt verbindingen

naast haar creatieve werk ook

commissie let op potentie,

Het gevoelsmens

vervolgens werd weggestuurd. Liefdevol strijkt hij over de prachtige, maar ook lugubere ribben-

In de enorme werkruimte van

kast. “Hier ga ik een hele lijn van

Wybo Terpstra ruikt het naar ei-

maken.”

ken, zaagsel en boomschors. Hier

Susan

wordt met hout gewerkt. Samen

Houdt van grapjes

met twee andere kunstenaars, ieder met hun eigen houtkunst, maakt Wybo hier meubelen. “Geen standaard fabrieksmeube-

Fotografe Betty van Velzen is als

en staat het bestuur bij. “Het be-

stichtingslid zeer actief met de

staansrecht van DOAS bewijzen.

plannen rondom de Oude

Laten zien dat we onmisbaar zijn

Ambachtschool. Als fotografe

in elkaar overlopende wolken.

erin verwerkt. Blikvanger in het

maak ik vervreemdende meube-

voor de stad Zwolle. Daarvoor

zoekt ze naar abstracte zaken,

Zijn atelier ziet er spik en span uit.

Sluieren vergt veel geduld en rust.

atelier is de enorme opengeklapte

len.” Een houten kastje, balance-

zoeken we samenwerking met

naar schoonheid in alledaagse

Sander Medendorp is er dan ook

“Op gevoel en intuïtie laat ik de

ouderwetse portemonnee, die

rend op dunne twijgjes, onder-

andere Zwolse culturele instellin-

dingen. Binnen het stichtings

net ingetrokken. Vitrines met het

compositie ontstaan.”

dienst doet als bank. Een bij-

streept zijn woorden. Voor het

gen, zoals De Muzerie en Travers.

bestuur houdt ze zich bezig met

werk van de edelsmid trekken de

Zwolse gemeenteproject ‘Samen

zeer concrete zaken zoals finan-

aandacht. “Ik volgde DOAS al

Susan maakt veel gebruik van de

maken we de stad’ is Wybo een

van ons bijvoorbeeld mee aan de

ciën. “De Oude Ambachtschool

een aantal jaren, de groep sprak

andere kunstenaars om zich heen.

van de uitverkoren kunstenaars

kunstroutes tijdens festival ZwArt

is opgekocht door een woning-

mij aan. Het is een plek waar

Gregory

zonder project van stof en hout.

Zo doet een aantal kunstenaars

“Verderop zit een collega die

om een bankje te ontwerpen voor

en de jaarlijkse kunstmanifestatie

bouwcorporatie die zich ten doel

ambachten en kunsten op een

kunst van hout maakt. Hij doet

het Fietsrondje Zwolle. De bank,

op 5 mei. DOAS heeft in de afge-

stelde DOAS te laten voortbe-

professionele manier samen

Gregory van Elburg wil mensen

ook mijn timmerklussen. In een

geïnspireerd op wilgenbomen,

lopen jaren hele goede kunste-

staan. Bovenin de school komen

komen. De diversiteit aan kunst-

aan het denken zetten. Zijn wer-

creatieve broedplaats zit alles heel

staat al klaar om zijn uiteindelijke

naars voortgebracht. Dankzij deze

appartementen die we Art-lofts

disciplines is enorm. Dat inspireert

ken zijn expressief. Een koeien

dichtbij. Dat is praktisch. Verder

bestemming langs de IJssel in

broedplaats, waar men mag

noemen. Op een deel van de mid-

mij bij mijn werk. De ballotage

ribbenkast met rode verlichting is

heb ik in dit kunstverband geleerd

te nemen.

Kersvers lid

Oude bekende

beeld van overijssel || 2009

bezig met het verenigingswerk

Het is een plek waar ambachten en kunsten op een professionele manier samenkomen

Wat ooit begon met een goed gelukte krakersactie om de Oude Ambachtsschool te bewaren

Tekst: Jos Schuring Fotografie: Paul Bellaart

“Onderkoelde humor,

daar zijn we goed in!”

Hij vindt zichzelf een echte Tukker. Maar wat is dat nu eigenlijk precies? “Iemand uit Twente”, aldus André Manuel droogjes. En daarmee raakt hij de kern. Immers, nuchterheid vormt volgens velen, Manuel incluis, de belangrijkste eigenschap van een Tukker. “Maar we zijn ook behoorlijk fanatiek”, voegt hij er snel aan toe.

Hij is 43 jaar oud, zingt, schrijft, musiceert en maakt zich druk om de

iets er buiten, maar ik zal altijd in Diepenheim blijven.” Haalt Manuel

wereld waarin wij leven. Al jarenlang. ‘Voor God noch vaderland’ is

veel inspiratie uit zijn Overijsselaar zijn? “Dat weet ik niet, ik ben een

zijn elfde theaterprogramma. André Manuel heeft geen hele grote

Tukker” klinkt het wederom droogjes. Even later: “Natuurlijk ben ik

naamsbekendheid, maar daar streeft hij ook niet naar. “Ik doe wat

sterk door mijn omgeving beïnvloed. We hebben hier heel goede

ik zelf wil en dat is genoeg om me te kunnen bedruipen, meer hoeft

schrijvers: Wilmink, Finkers en natuurlijk Belcampo. Die bewonder ik

niet.” Die eigengereidheid komt hem soms duur te staan. Bij zijn

zeer. Het is wonderlijk te bedenken dat hij uit een gereformeerd

theaterprogramma ‘Braaf’ liepen er regelmatig mensen de zaal uit.

bolwerk als Rijssen komt, maar toch een heel fantasierijke schrijver is.”

“Die voorstelling ging over zinloos geweld en

Het roept wel de vraag op hoe de cabaretier

werd dus ook gewelddadig gespeeld. Ik heb

zelf zijn inspiratie vindt op het platteland. “Er

natuurlijk destijds wel eventjes nagedacht over die weglopers, maar ik vond dat ik geen

was hier natuurlijk niets. Vroeger bestond

“Fijn als het publiek mijn

verkeerde keuze had gemaakt en ben het stuk dus zo blijven spelen. Er bleven wel meer

was bouwvakker. Altijd maar buffelen. En

ongenuanceerdheid doorziet,

mensen zitten dan dat er wegliepen hoor! ”Als kunstenaar is het provoceren vandaag

dat harde bestaan dat veel mensen hier hadden, werd natuurlijk wel wat draaglijker

anders wordt het lastig.”

met humor. Onderkoelde humor vooral,

de dag niet zonder risico. Na de moord op

daar zijn we hier goed in. Tukkers kunnen je

Theo van Gogh aarzelde Manuel over zijn

de meest gruwelijke dingen zeggen op een

artistieke bestaan. Maar lang duurde zijn

het leven alleen maar uit werken. Mijn vader

manier dat het net lijkt alsof ze je feliciteren

twijfel niet. “Eventjes dacht ik dat ik moest stoppen. Als moord de

met de geboorte van je kind. Het arbeidsethos heb ik wel van mijn

uiterste consequentie is van wat je doet, dan houdt het op. Dat is het

vader geërfd. Ik ben altijd bezig en houd ervan dingen maken. Het kost

niet waard. Maar ik laat me de mond niet snoeren en was een paar uur

me ook niet overdreven veel moeite. Ik heb ook nog nooit last gehad

later al weer vastbesloten om door te gaan. Ik herinner me dat Freek de

van een writer’s block. Af en toe heb ik er moeite mee een deadline te

Jonge een oproep deed aan artiesten om hun toon te matigen, maar

halen. Maar dan heb ik weer eens te veel hooi op mijn vork genomen.

dan wordt er nóg iets vermoord.”

Soms als we op tournee zijn, zit ik in een hotelkamer ‘s nachts om vier

uur nog wel eens aan een column te werken voor de website van Jovink Onderkoelde humor

en de Voederbietels of de Ikon. Dat hoort erbij. ”

Manuel is geboren en getogen in Diepenheim, een Twents stadje dat Scherpe observaties

Manuel resoluut op de vraag of hij misschien ooit ergens anders zal

In zijn theaterprogramma’s is Manuel nooit te beroerd om met scherpe

gaan wonen. “Ik kan absoluut niet tegen de stad. Hier zit ik binnen een

meningen en observaties te komen. In ‘Voor God noch vaderland’

minuut in het bos, ik ben gek op fietsen en wandelen. En mijn dochter

maakt Manuel zich vrolijk over het feit dat hij eindelijk met de dood

van negen zit in het dorp op school en dat is natuurlijk veel leuker dan

is bedreigd. Of hij verwondert zich erover dat militairen die in een

in de stad. Ik woon nu in een oude kapperszaak en dat is een prima

bodybag terugkomen uit Afghanistan niet mogen binnenkomen

plek. Misschien dat ik ooit aan de rand van het dorp ga wonen of net

via Schiphol, maar moeten landen op een provinciaal vliegveld in

t e h g i t t e r p "Ik vind het schudden." e t p o k e i l b u p

beeld van overijssel || 2009

bekend staat om het levendige artistieke klimaat. “Nooit”, zegt

[ advertorial ]

“Het is prettig om de ene avond in een chique schouwburg te staan en de volgende dag in een stinkend bierhol op te treden.”

André Manuel Eindhoven. Hij noemt de Taliban een soort hippies. Ook refereert Manuel

ene avond in een schouwburg te staan en de volgende dag in zo’n

regelmatig aan het Derde Rijk en is hij vaak als een soort Hitler te horen.

stinkend bierhol. Met mijn theaterprogramma treed ik ook nog steeds

“Ik vind het prettig het publiek op te schudden. Natuurlijk ben ik niet

in jongerencentra op, ook in plattelandsdorpjes. Zelf heb ik jarenlang in

altijd even subtiel, maar waarom zou ik? Het is natuurlijk wel fijn als

de wereld van jongerencentra verkeerd en ik weet hoe fijn het is als je

het publiek die ongenuanceerdheid doorziet, anders wordt het lastig.

in een dorpje woont waar weinig gebeurt en er dan in het weekend iets

Maar dat risico neem ik heel bewust. Cabaret hoeft niet louter de lach

te zien is.”

te dienen. Hitler blijft een geweldige figuur om te parodiëren. Voor je het weet sta je in een stadion donderpreken af te vuren op duizenden

Twentse soap goed voor toerisme

mensen, zo houdt hij zijn publiek voor.

Voor de Twentse soap ‘Van jonge leu en oale groond’ schreef Manuel teksten voor vele afleveringen en speelde ook af en toe mee. De serie

Pratend over de verschillen tussen zijn geliefde geboortegrond en

had veel succes, ook bij de landelijke publieke omroep. “Erg leuk om

de Randstad noemt hij de problematiek van de randgroepjongeren.

te doen en een geweldige opsteker voor de provincie Overijssel. Het

“Natuurlijk heb je die hier in Twente ook, maar ze zorgen hier toch echt

heeft bepaald een gunstig effect gehad op het toerisme in Overijssel.

voor minder overlast. Heb je wel eens een Marokkaan met een Twents

Vreemd dat we moesten stoppen. TV Oost wilde er niet meer geld in

accent horen praten? Daar zit geen enkele agressie meer in. Misschien

steken, terwijl het toch een groot succes was. Dat er Twents gesproken

is het wel beter voor veel Marokkaanse jongeren om in Twente of in

werd was natuurlijk ook prachtig. Bovendien dachten wij als makers

Brabant te wonen dan in de Randstad.” Half lachend, maar met een

dat we nog lang niet uitverteld waren.” Behalve zijn voorkeuren voor

serieuze ondertoon vervolgt hij: “Het zou misschien een aardig sociaal

muziek en theater is Manuel ook een echte filmliefhebber. “Een nieuwe

experiment zijn om duizend Marokkaanse jongeren in Twente te laten

Tarantino ga ik altijd meteen kijken, meestal in Enschede. Maar ik kijk

wonen in plaats van Amsterdam. Ik weet alleen niet of ik me hier popu-

ook graag films in het filmhuis in Deventer. Daarbij beperk ik me niet tot

lair maak met deze gedachte.”

de zogenaamde arthousefilms, ook aan blockbusters beleef ik vaak veel plezier. Ik ben geen snob, integendeel: ook een ranzige horrorfilm kan

Popzalen en theaters

ik wel waarderen. Zelf maakte ik vroeger ook wel videofilms, maar daar

Behalve als cabaretier heeft Manuel ook een carrière als popzanger.

komt de laatste tijd weinig van.

Eerst met de popband ‘Fratsen’. Met ‘Krang’ maakte hij een soort Ik word vaak voor erg leuke opdrachten gevraagd. Deventer heeft een

Onlangs verscheen de cd ‘André Manuel en de Ketterse Fanfare’. De

nieuwe theaterdirecteur en die heeft me gevraagd om een stuk te

hoes is gesierd met een tegeltjeswijsheid in Delfts blauw: ‘Een goede

schrijven dat daar tijdens het Humorfestival drie dagen lang opgevoerd

Tukker is geen motherfucker’. De cd staat vol met conventionele rock-

zal worden, hartstikke leuk. In mijn eigen dorp Diepenheim is een zeer

liedjes. “Lekker raggen met een bandje, fantastisch. We hebben de cd

actieve kunstenaarsvereniging. Elk jaar ga ik wel een keer kijken in de

in de Silvox studio in Silvolde in twee dagen opgenomen. En we spelen

musea in Enschede, soms samen met mijn dochter. Langs de A1 is een

dat repertoire nu door het hele land. Het is heerlijk de afwisseling te

leuk project gaande IAMA1, met allemaal kunstwerken langs de snelweg.

hebben tussen popzalen en theaters. Het zijn verschillende werelden.

Kunst speelt een belangrijke rol in het culturele landschap. Het festival

Die diversiteit houdt me lekker aan de gang. Het is zo prettig om de

‘KUNSTen op Straat’ bezoek ik ook altijd. Er gebeurt steeds meer hier.”

beeld van overijssel || 2009

potten- en pannenmuziek die vaak vergeleken werd met Tom Waits.

Tekst en foto’s: Daniël Mulder

In Overijssel is altijd wat te doen

Prettige rust

in de Bergkerk

Ilona Hendriks

(1973)

Woonplaats: Deventer Waar: Bergkerk Deventer

Overal in Overijssel lopen iedere

dag weer mensen een museum, galerie of historisch monument

en wat vinden ze van de plekken die ze bezoeken?

stelten, het Dickens festijn, de

schilderijen, die redelijk abstract

Boekenmarkt en nog veel meer.

zijn, hebben een mooie structuur

En dat speelt zich allemaal af in de

en gelaagdheid.”

mooie oude binnenstad.”

Het Bergkwartier in Deventer is

Over het aanbod van kunst

een middeleeuws wijkje met steile

en cultuur is de Deventerse

straatjes en trappen. Wie hier

zeer te spreken. “Er zijn allerlei

zich een beetje in het buitenland. Dat komt mede door de Bergkerk, die op een hoge rivierduin ligt en daardoor letterlijk het hoogtepunt van de wijk is. De kerk, die tussen 1198 en 1209 werd gebouwd, is tegenwoordig in gebruik als tentoonstellingsruimte voor beeldende kunst. Ilona Hendriks is een vaste bezoeker van de Bergkerk, regelmatig wandelt ze even naar binnen om te zien welke tentoonstelling er is. “Maar ik kom ook voor het gebouw. Het is een prettige en rustige plek. De sfeer is niet heel ernstig, zoals in sommige kerken

in het buitenland.” Buiten breekt de zon even door, gouden najaarslicht stroomt door de glas-in-loodramen naar binnen en vult de hoge ruimtes voor het licht in deze kerk, dat is iedere keer weer bijzonder.” Over de grote schilderijen die aan de ze: “Ik vind vooral de interactie

beeld van overijssel || 2009

van de kerk. “En ik kom natuurlijk

wand van de kerk hangen, zegt

Zes bezoekers vertellen over hun beleving van kunst en cultuur.

leuke festivals, zoals Deventer op

dende poëzie indrukwekkend. De

nooit eerder is geweest waant

Maar ik kom ook voor het gebouw

binnen. Maar waarom eigenlijk,

tussen de doeken en de begelei-

hun zoon Diede Perrier.

Twee x-en zitten in het sieraad

Markink: “Vijftien jaar geleden

verwerkt, een grote en een kleine x.

kreeg ik van mijn vriend een

“Een verwijzing naar mijn beide

halsketting, die hij bij Perrier had

dochters”, legt Markink uit. “Mijn

gekocht. Later kwam daar deze

oudste dochter heet namelijk

ring bij, die ik sindsdien altijd

Xanae en de jongste Xylia.”

draag. Het idee om de twee

Markink is net binnen komen

voorletters van mijn dochters

lopen bij Perrier Edelsmeden, dat

te verwerken in een ring kwam

is gevestigd in een fraai gerestau-

van Jan en Ien. Het zijn twee

reerd pand. De inwoonster van

bijzondere mensen die heel goed

het kunststadje Diepenheim is een

het gevoel van mensen weten

liefhebber van het werk van de

te vertalen naar een sieraad. Het speciaal”, zegt ze, terwijl ze naar een muur van de winkel wijst waar een sieraadkunstwerk hangt. “Diede maakt kunst die je kunt dragen en die je aan de muur kunt hangen.” Hoe gecharmeerd de Diepenheimse ook is van het werk van Perrier, een overdreven kunstliefhebber is ze niet. “Ik kom buiten Diepenheim eigenlijk nooit in een museum of galerie.” Wel doet ze samen met een paar stadsgenoten de PR voor KunstMoment. “Dat is een manifestatie in oktober, waarbij Diepenheim dagenlang in het teken staat van kunst en cultuur”, aldus Markink.

Metropool met oude popsfeer

Voor liefhebbers van de Art Deco kunststroming moet het een klein feestje zijn om onder de sierlijke gietijzeren poort van villa Rams Woerthe door te lopen. Zo zwierig zie je hekken nog zelden in Nederland. Dan volgt een oprijlaan die je naar het rond 1900 gebouwde landhuis voert, ook al helmaal in jugenstilstijl. In de villa is een klein museum ingericht over het werk en leven van Hildo Krop, de bekendste kunstenaar die Steenwijk heeft voortgebracht. En speciaal voor deze man heeft Kees Straman een drie uur durende reis vanuit het westen van het land ondernomen. “Dertig jaar geleden wandelde ik door Amsterdam en zag op verschillende plekken prachtige beelhouwwerken die van Krop bleken te zijn. Sindsdien heb ik mij in hem verdiept en heb zelfs een door hem gemaakte buste van aardewerk gekocht. Onlangs typte

ik zijn naam in op een zoekma-

mooi vond was de film die je kon

is ga ik erheen, daar wil ik best

chine en tot mijn verrassing bleek

kijken over Krop.”

een eind voor reizen.”

er een Krop-museum te bestaan.” Straman is zeer onder de indruk

De Oegstgeestenaar is een kunst-

van het museum dat uit vier

liefhebber, vooral de periode rond

verschillende kamers bestaat.

1900 boeit hem, en hij bezoekt

“Je wordt door een medewerker

regelmatig musea in binnen- en

persoonlijk welkom geheten

buitenland. Ook in Overijssel komt

en, indien gewenst, leidt een

hij af en toe. “In 2008 was ik nog

deskundige gids je in alle rust

in Museum de Fundatie voor het

rond. Andere musea zijn toch wat

werk van Paul Citroen. Als een

zakelijker ingesteld. Wat ik ook

tentoonstelling de moeite waard

Kees Straman

(1962)

Woonplaats: Hengelo Waar: Poppodium Metropool Website: www.metropool.nl

beeld van overijssel || 2009

Nieuw

jugendstilvilla

hand van Hella Markink direct op.

werk van hun zoon vind ik ook

Zwierige

Een deskundige gids leidt je in alle rust rond

Website: www.metropool.nl

Waar: Poppodium Metropool

(1962)

Woonplaats: Hengelo

sieraadontwerpers Jan en Ien en

toch valt de ring aan de rechter

Kunst die je kunt dragen en die je aan de muur kunt hangen

Jaap Jenneboer

Het ontwerp is ingetogen, maar

Will Leferink

Lezen

(1928)

Woonplaats: Denekamp

in een gezellige bieb

Waar: Natura Docet, Denekamp Website: www.naturadocet.nl

personeel is vriendelijk. Verder zit

en loopt een wat schemerige

“Voor een klein Twents plaatsje

blijft door de dynamische

er een leescafé bij, dat maakt de

ruimte binnen waar grote stenen

is hier veel te doen: museum

vormgeving verrassend. Eenmaal

bieb tot een gezellige plek waar ik

bovenop glazen vitrines liggen.

Huize Keizer, landgoed Singraven

binnen vallen vooral de trappen

graag even in een boek blader.”

“Maar dit hier”, en ze wijst naar

en natuurlijk Natura Docet.”

een fraaie collectie kleurrijke

Dan lachend: “Ik ben hier echt

stenen, “vind ik misschien nog

vastgeroest.”

“Denk erom, die grote keien,

edelgesteente.” Leferink, die zelf ook mineralen verzamelt, bezoekt Natura Docet regelmatig om de mineralen uit de museumcollectie te bewonAan de manier waarop Will

deren. “Ze hebben hier een

Leferink door de gangen van

goede collectie”, meent ze. Op

Natura Docet wandelt, is te zien

museumgebied is ze is vooral

dat ze hier vaker komt. Ze blijft

geïnteresseerd in natuur. “Waar

even staan bij het skelet van een

die natuurliefde vandaan komt

mammoet en zegt: “Wat een

weet ik niet, in ieder geval niet

enorme slagtanden, daar verbaas

van mijn ouders. Ze hadden er

ik mij iedere keer weer over als ik

trouwens de tijd ook niet voor.”

hier ben.” Leferink vindt de hele

Binnenkort gaat ze naar Naturalis,

collectie van het natuurhistorisch

het natuurmuseum in Leiden.

museum in Denekamp interes-

“Daar heb ik goede verhalen over

sant, maar er zijn twee dingen

gehoord.” In Overijssel bezoekt

die eruit springen. “Boven heb je

ze niet vaak een museum. Over

Voor een klein Twents plaatsje is hier veel te doen

het glas ligt zijn mineralen. Dat is

mineralen

blijft verbazen

is de hoeveelheid licht dat, dankzij het gebruik van veel ramen, naar binnen valt. Bij een gevel van glas zit Wim Steenkamp rustig in de zon een boek van Willem Wilmink te lezen. “Ik houd van de eenvoud en herkenbaarheid van zijn teksten”, zegt hij. Een traditie is het niet, maar regelmatig zit hij op zaterdag in de bibliotheek een minuut of twintig te lezen. “Ik woon in Hengelo, maar mijn vrouw is lid van de bibliotheek in Almelo. Op zaterdag gaan we vaak even naar de markt, naar familie én naar de bibliotheek. Als zij voor haarzelf en de kinderen op boekenjacht is, ga ik altijd even rustig zitten en pak een boek. Deze keer Wilmink, maar het kan net zo goed iets

anders zijn. Ik heb een brede smaak. Nee, ik leen zelden een boek. Ik werk in de beleggings wereld en lees vooral vakliteratuur. Ik gun mijzelf eigenlijk ook de tijd niet om een gewoon boek te lezen. Ik houd wel van lezen, maar het blijft een beetje beperkt tot de vakanties.”

beeld van overijssel || 2009

Collectie

ruimte hangen. Ook opmerkelijk

(1958)

dat zijn stenen, maar wat achter

op die als loopbruggen in de

Wim Steenkamp

een gemoedelijke sfeer en het

Architecten ontworpen gebouw,

Woonplaats: Hengelo

oud, maar het door Mecanoo

in Denekamp is ze wel te spreken.

opmerkelijk is de hoeveelheid licht dat naar binnen valt

het aanbod van kunst en cultuur

ik prachtig.” Ze pauzeert even

Waar: Centrale bibliotheek Almelo

Almelose bibliotheek. “Er hangt

Website: www.bibliotheekalmelo.nl

Steenkamp voelt zich thuis in de

Almelo is alweer vijftien jaar de vogels en de vlinders, die vind

wel mooier.” Op serieuze toon:

De centrale bibliotheek van