WYDAWCA: CEBP 24.12 Sp. z o.o. ul. Kwiatowa 3, 30-437 Kraków redakcja@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10 12 262 50 34
felietony
ZESPÓŁ REDAKCYJNY:
w numerze 12.183/2016
materiały na styczeń
4 Koci pazur w karmniku Bogusław Śliwerski
kącik eksperta 6 Bliżej Nauczyciela Ty pytasz, my odpowiadamy Monika Urbańska 8 W świetle prawa Ty pytasz, my odpowiadamy Dariusz Skrzyński
11 Poczekajmy razem
Jak pomóc dziecku rozwijać samoregulację? Magdalena Kosno
14 Śmieciowe jedzenie Dorota Sokół 16 Zaświadczenie o niekaralności również w przedszkolu niepublicznym Dariusz Skrzyński
20 Konstruowanie indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego w przedszkolu Adam Krasnosielski 72 English is ok! Let’s play! Sylwia Kustosz
Robert Halik – redaktor naczelny (r.halik@blizejprzedszkola.pl) Marta Stasińska – zastępca redaktora naczelnego (m.stasinska@blizejprzedszkola.pl) Monika Majewska – redaktor merytoryczny (m.majewska@blizejprzedszkola.pl) Agnieszka Czeglik (a.czeglik@blizejprzedszkola.pl) Natalia Łasocha (n.lasocha@blizejprzedszkola.pl)
STALI AUTORZY: prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, prof. Bogusław Śliwerski, Ewa Zielińska
WSPÓŁPRACA: Dariusz Skrzyński, Iwona Majewska-Opiełka, Bernard Fruga, Jan Amos Jelinek, Gabriela Gąsienica, Monika Urbańska, Barbara Szeląg, Ewa Stadmüller, Karolina Gawlik, Beata Bielska
ZESPÓŁ DORADCZY: Maria Broda-Bajak, Maria Peszat, Ewa Lelo, Bożena Michalska, Małgorzata Wajda
bliżej dziecka 24 Zanim dzieci zaczną recytować wiersze…
Dorota Rzepecka
28 Uczucia niechciane. Smutek Dorota Krawczyńska 71 Opowieść o powietrzu
Ewa Stadtmüller
przewodnik nauczyciela przedszkola – materiały na styczeń 30 Realizacja Podstawy Programowej 31 Wiele kształtów dookoła, czy rozpoznać wszystkie zdołasz? 39 Nuda nam nie grozi, nie ma obawy – pomysły na zimowe sporty i zabawy! 46 Który przedszkolak nie ma dziś ochoty sprawdzić, jakie tajemnice skry-
wają roboty?
54 Powietrze otacza nas… Żywioł ten poznać czas! 62 Dziwne rzeczy, dziwne sprawy – dzięki nim świat jest ciekawy!
FOTO OKŁADKI: depositphotos.com ZDJĘCIA: depositphotos.com, fotolia.pl GRAFIKA I SKŁAD: Tomasz Gil MARKETING i REKLAMA: Katarzyna Halik (katarzyna.halik@blizejprzedszkola.pl) PATRONATY MEDIALNE: Sandra Obrzud (s.obrzud@blizejprzedszkola.pl) PRENUMERATA: Karolina Mączyńska (k.maczynska@blizejprzedszkola.pl) tel. 12 631 04 10 wew. 102 ISSN: 1642-8668 INDEKS: 248428 DRUK: drukarnia Bimart NAKŁAD: 8000
PRENUMERATA STANDARDOWA: Prenumeratę standardową miesięcznika można zamówić w dowolnym momencie na dowolny okres. Cena brutto prenumeraty za 12 miesięcy: 299, 50 zł, za 6 miesięcy: 156 zł
PRENUMERATA PLUS: Cena brutto prenumeraty za 12 miesięcy: 635,50 zł, za 6 miesięcy: 324,00 zł
PRENUMERATA ABONAMENTOWA: kąciki tematyczne 74 Kącik doświadczeń Doktora Wow 78 Zimowe inspiracje plastyczne. Część 2 Magdalena Żujew
standardowa: 26 zł za miesiąc PLUS: 54 zł za miesiąc prenumerata@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10 wew. 102 www.blizejprzedszkola.pl/prenumerata
PRENUMERATA INSTYTUCJONALNA:
● Pod patronatem – str. 76 ● Poczytaj mi, proszę – str. 77
KOLPORTER S.A.: prenumeratę można zamawiać w oddziałach firmy na terenie całego kraju. Informacje pod numerem infolinii 0801 205 555 lub poprzez stronę internetową dp.kolporter.com.pl Przedruk materiałów zamieszczonych w miesięczniku w jakiekolwiek formie oraz ich publikacja w internecie bez wcześniejszej zgody Wydawcy są zabronione. Redakcja zastrzega sobie prawo do zmian i skrótów w nadesłanych materiałach oraz do nadawania tytułów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam. Wydawca ma prawo odmówić publikacji reklamy bez podania przyczyny.
Dołącz do nas na Facebooku
■ felieton
Bogusław Śliwerski
Koci pazur
w karmniku
K
Kto nie zna kołysanki „Aaaaa, kotki dwa, szarobure, szarobure obydwa…”, którą rodzice starają się utulić do snu niemowlę? Sam mam kotka w domu i widzę, z jak dużą radością dzieci bawią się z nim i go karmią, mimo jego stanowczego poczucia niezależności i ograniczonego dystansu do każdego domownika, nie wspominając już o gościach. Właściciele kotów wiedzą, że one chodzą własnymi drogami, nie poddają się żadnym manipulacjom, zachętom (poza żywnościowymi), by można było je pogłaskać lub przytulić. Koty same stanowią o sobie, łasząc się do karmiącego je właściciela, ale i zabiegając o to, by umożliwić im własne działanie, zgodne z ich potrzebami. To kot wybiera sobie, komu będzie wolno go pogłaskać. Mój kot może wychodzić z domu do ogrodu, ale nie muszę się martwić o to, czy wróci, bo na sto procent tak uczyni. Będzie bronić własnego terytorium przed obcymi kotami, a i od czasu do czasu przyniesie na wycieraczkę złowioną przez siebie myszkę. Kot w domu oznacza bezpieczną spiżarnię, gdyż nie pozwoli obcym na naruszenie naszych dóbr. Musieliśmy jednak zastosować zasadę interwencjonizmu w naturę, instalując na obroży małe dzwoneczki, bo o ile nie mamy nic przeciwko połowom myszek, to nie godzimy się na wyłapywanie przez kota ptaków. Rudy – bo tak go nazywamy – potrafi nas jednak oszukać, by zgodnie z własnym
4
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 12.183/2016
Bogusław Śliwerski – profesor zwyczajny Uniwersytetu Łódzkiego, przewodniczący Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN oraz Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego. Jego zainteresowania naukowe koncetrują się na pedagogice ogólnej, teorii wychowania, współczesnych kierunkach pedagogiki i pedagogiki wczesnoszkolnej oraz problemach kształcenia pedagogów.
instynktem zapolować na ptaki, uprzednio uwolniwszy się od obroży sygnalizującej otoczeniu jego obecność. Trudno. Kupujemy i instalujemy kolejną. Dlaczego jednak grudniową porą piszę o kotach? Otrzymałem list od profesora uczelni technicznej, którego żona coraz częściej spotyka się jako lekarz z chorobą odzwierzęcą u dzieci. Nie są one ostrzegane przez rodziców czy nauczycieli przedszkoli, by nie podchodzić do ulicznych kotów i ich nie głaskać. Lekarze mają coraz częściej do czynienia z narastającą liczbą przypadków zakażeń pasożytniczych lub zakaźnych u dzieci. Zakażenia te są generowane właśnie przez koty, które nie muszą na nie chorować, ale są ich nośnikami. Zdarza się, że nasi milusińscy całują zwierzęta, wkładają rączki do kuwety, pozwalają się lizać, a czasami nawet tarmoszą je zbyt mocno. Kot w obronie własnej może je zadrapać. Choroba kociego pazura (Rochalimaea henselae) wylęga się dość długo, nawet do półtora miesiąca. Można ją rozpoznać, kiedy w miejscu zadrapania pojawi się grudka, potem pęcherzyk, a po kolejnych dwóch tygodniach powiększają się węzły chłonne, położone najbliżej skaleczenia. Dziecko ma gorączkę, a rodzicom może się wydawać, że to z przeziębienia. Jakże zatem ważne jest to, by po kontakcie z kotem dzieci myły ręce. Włożenie brudnej ręki do buzi może skutkować bowiem zarażeniem się odzwierzęcą chorobą. Kluczowe jest także to, by poinformowały nauczyciela czy rodzica o tym, że kot, z którym się bawiły, je zadrapał. Zachęcajmy zatem dzieci do tego, by były bardziej powściągliwe w bawieniu się z nieznajomymi kotami. Skoro one chodzą własnymi drogami, to dlaczego my mamy tego nie robić? Mam jeszcze jeden problem. Mój kot opanował karmnik, który przygotowałem dla ptaków na zimę. Swoją, czyli kocią drogą, dlaczego w języku polskim mówimy karmnik, a nie karmik? Jak to jest, że sypiąc do tej konstrukcji ptasią karmę, jesteśmy karmicielami, a nie karmnicielami? W karmniku jest przecież karma, a nie karmna. Tak czy siak, budujmy karmniki na zimę.
■ kącik eksperta
Adam Krasnosielski
Zgodnie z zapisem w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 24 lipca 2015 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych dla dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego opracowuje się indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny. Tworzony jest on na podstawie wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania dziecka.
Konstruowanie indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego w przedszkolu Dla jakiej grupy przedszkolaków należy skonstruować IPET? Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny (IPET) opracowuje się dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, które posiadają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Oznacza to, że nie dla każdego dziecka mającego specjalne potrzeby edukacyjne IPET może być skonstruowany. Zgodnie z zapisem z Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (§ 3 ust. 1 pkt 1-11) specjalne potrzeby edukacyjne dzieci wynikają z: „niepełnosprawności, niedostosowania społecznego, zagrożenia niedostosowaniem społecznym, [ze] szczególnych uzdolnień, specyficznych trudności w uczeniu się, [z] zaburzeń w komunikacji językowej, choroby przewlekłej, sytuacji kryzysowej lub traumatycznej, niepowodzeń edukacyjnych, zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, [ze] sposobu spędzania czasu wolnego, [z] kontaktów środowiskowych, trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształceniem za granicą”. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, zgodnie z Rozporzą-
20
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 12.183/2016
dzeniem Ministra Edukacji Narodowej z 24 lipca 2015 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych, może zostać wydane jedynie dla części z nich. Mogą je uzyskać dzieci: niepełnosprawne (sensorycznie, ruchowo, intelektualnie), z afazją, autyzmem, zespołem Aspergera, niepełnosprawnością sprzężoną oraz niedostosowane lub zagrożone niedostosowaniem społecznym. Jedynie one mogą być objęte indywidualnym programem edukacyjno-terapeutycznym. IPET opracowuje się na solidnej podstawie, jaką jest wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjonowania dziecka. Jedynie po pełnej i rzetelnej diagnozie przedszkolaka można przystąpić do skonstruowania dla niego programu, który będzie zaspokajał jego indywidualne edukacyjno-terapeutyczne potrzeby.
Czym jest wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjonowania dziecka? Pracę z dzieckiem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi bez uprzednio opracowanej (pełnej) jego diagnozy można porównać do rzeźbienia we mgle. W jaki sposób bowiem stworzyć program służący konkretnemu uczniowi, bez wcześniejszego poznania jego potrzeb, ograniczeń i moż-
przewodnik nauczyciela przedszkola – materiały na styczeń ■
Wiele kształtów dookoła, czy rozpoznać wszystkie zdołasz? Propozycje aktywności pomocne w trakcie planowania pracy wychowawczo-dydaktycznej dla dzieci młodszych na styczeń
Cele ogólne:
doskonalenie umiejętności rozróżniania i nazywania podstawowych figur geometrycznych; rozwijanie percepcji wzrokowej i spostrzegawczości dzieci; utrwalanie w zabawach nazw kolorów; rozwijanie zmysłów poprzez udział w zabawach sensorycznych; aktywne słuchanie tekstów literackich i doskonalenie umiejętności wypowiadania się na ich podstawie; doskonalenie umiejętności przedszkolaków w posługiwaniu się nożyczkami; zachęcenie do udziału w zabawach ruchowych z wykorzystaniem rekwizytów.
Propozycje aktywności Wprowadzenie do tematu zajęć � Figury wokół nas – wyszukiwanie kształtów w naj-
bliższym otoczeniu. Nauczyciel układa na dywanie z kawałków grubej liny (lub skakanki) kształt koła, kwadratu, trójkąta. Łączy dzieci w trzy zespoły. Każda z grup wyszukuje w najbliższym otoczeniu przedmioty w jednym z wyżej wymienionych kształtów. Zanim maluchy wyruszą na poszukiwania, nauczyciel wręcza każdemu dziecku wycięty z kartonu kształt, który ma ono znaleźć. Każda grupa gromadzi znalezione przedmioty w kształcie ułożonym z liny na dywanie. Kiedy zespoły zakończą poszukiwania, prezentują znalezione rzeczy.
Przed zabawą nauczyciel powinien rozmieścić w sali kilka dodatkowych przedmiotów w kształcie trójkąta, gdyż jest to najrzadziej spotykany kształt.
Zabawy inicjowane przez nauczyciela � Geometryczna mozaika – układanie kompozycji
z figur. Prowadzący wycina z kolorowego kartonu kształty: trójkąt, koło, prostokąt, kwadrat, owal itd. w różnych kolorach i rozmiarach. Laminuje wycięte elementy (dla większej trwałości) i zachęca dzieci do zabawy kształtami oraz układania z nich kompozycji (można podkleić je taśmą magnesową, aby maluchy mogły tworzyć kompozycje na tablicy). Kompozycje mogą być na dowolny lub wybrany przez nauczyciela temat, np. pajacyk, zamek, pociąg, samochód, las. � Zaprowadź figurę do jej domu – zabawa sensorycz-
na. Na torebce strunowej w formacie A4 nauczyciel odrysowuje pisakiem niezmywalnym kilka kształtów z klocków Dienesa. Następnie wkłada te figury do środka torebki i wypełnia ją żelem do włosów (może być kolorowy). Prowadzący może dodatkowo zabezpieczyć koszulkę mocną taśmą. Dzieci układają torebkę na stoliku lub przykładają ją do szyby okna balkonowego na wysokości wzroku (co dodatkowo uatrakcyjni wykonanie zadania). Przedszkolaki przesuwają klocki wewnątrz torebki tak, aby wszystkie kształty umieścić we właściwym obrysie.
Zabawy integracyjne � Król w koronie – zabawa w kole. Maluchy siedzą
w kole, jeden trzyma piłkę. Wypowiada słowa: Korona z głowy mi nie spadnie, jeśli się uśmiechnę ładnie do… Wypowiada imię wybranego dziecka i turla do niego piłkę. Kolejna osoba wypowiada słowa rymowanki. Zabawa trwa do momentu, w którym wszyscy otrzymają piłkę. (Na podstawie zabawy: „Posyłam piłkę”, [w:] Dorota Niewola, „Zabawy integracyjne i nie tylko”, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2013, s. 76)
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 12.183/2016
31
przewodnik nauczyciela przedszkola – materiały na styczeń ■
Nuda nam nie grozi, nie ma obawy – pomysły na zimowe sporty i zabawy! Propozycje aktywności pomocne w trakcie planowania pracy wychowawczo-dydaktycznej dla dzieci młodszych na styczeń
Cele ogólne:
wzbogacenie wiedzy i słownika dzieci z zakresu zabaw zimowych i dyscyplin sportowych; zapoznanie maluchów z zasadami bezpieczeństwa podczas zabaw zimowych i w trakcie uprawiania sportów zimowych; rozwijanie kompetencji społecznych podczas konstruowania i rozgrywania gry typu opowiadanie; rozwijanie umiejętności współpracy w zespole; stymulowanie percepcji słuchowej dzieci poprzez ćwiczenia analizy słuchowej, udział w zabawach rytmicznych, rozpoznawanie odgłosów; rozwijanie sprawności i koordynacji ruchowej dzieci poprzez różne formy aktywności; stwarzanie okazji maluchom do swobodnej ekspresji ruchowej przy muzyce.
Propozycje aktywności Wprowadzenie do tematu zajęć Zabawy na śniegu. Zjeżdżanie na sankach, „jabłusz-
kach” z górki w ogrodzie przedszkolnym, lepienie bałwana, rzucanie śnieżkami do celu. Wycieczka na lodowisko. Jeśli w miejscowości jest do-
stępne lodowisko, nauczyciel może zaproponować rodzicom przedszkolaków wspólny wyjazd, podczas którego dzieci w parze z rodzicami będą mogły poćwiczyć jazdę na łyżwach lub przyglądać się, jak inni przemieszczają się na łyżwach po lodowisku.
Zabawy inicjowane przez nauczyciela
lub gruby sznurek, kawałki filcu, nożyczki, klej Wikol. Przygotowanie: Po dwóch stronach deski w odległości około 15 cm od jej początku nauczyciel piłuje wgłębienia. Pod każdą z desek prowadzi sznurek lub taśmę. Przeciąga sznurek przez nawiercone w bokach szpary, żeby się nie przesuwał. Odcina nadmiar sznurka tak, aby sięgał przedszkolakom do pasa i wiąże ze sobą końce na pętelkę. Pod deską przykleja filc, aby ułatwić poślizg. Analogicznie postępuje z drugą deską. Zabawa: Ochotnik staje na „nartach podłogowych”. Chwyta dłońmi za pętelki ze sznurków i poruszając rękami i nogami, próbuje się przemieszczać po parkiecie. Kiedy dzieci opanują już poruszanie się na „nartach” prowadzący może zachęcić je do pokonywania w ten sposób toru przeszkód.
Zabawy integracyjne Kulig – zabawa doskonaląca umiejętność współpra-
cy. Dzieci siadają na kocykach i odpychając się dłońmi, poruszają się w różnych kierunkach. Na hasło: kulig! jak najszybciej przemieszczają się i ustawiają swoje „sanie” jedne za drugimi, tworząc kulig. Wszystkie „sanie” powinny ustawić się za nauczycielem lub dziećmi, które na czas zabawy „zamieniają się” w koniki. Czas na uformowanie kuligu może wyznaczać długość dowolnego utworu muzycznego, np. „Pędzą sanie”. Kiedy uda się ustawić „sanie” w równym rzędzie, nauczyciel zachęca przedszkolaki, aby przez chwilę spróbowały poruszać się w kuligu, a gdy rozlegnie się muzyka, „sanie” odłączają się od kuligu i poruszają się w dowolnych kierunkach. „Zabawy na śniegu” – masażyk relaksacyjny w pa-
Narty podłogowe – wykonanie zabawki rozwijającej
koordynację ruchową. Materiały: dwie deski o szerokości około 10-15 cm i długości około 40 cm, pilnik do drewna, taśma materiałowa o szerokości około 4 cm
rach. Dzieci łączą się w pary. Nauczyciel recytuje tekst. Jedno dziecko z pary masuje plecy drugiego według poniższej instrukcji. Po kilku powtórzeniach następuje zmiana w parze.
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 12.183/2016
39
■ kąciki tematyczne
Magdalena Żujew
ZIMOWE INSPIRACJE PLASTYCZNE Część 2
■ Rękawiczkowe dziwaki. Materiały: rękawiczki w różnych wzorach i kolorach, kulki silikonowe do wypełniania poduszek, guziki, koraliki, tasiemki, igła, nici, folia samoprzylepna w różnych kolorach, nożyczki. Wykonanie: ■ Rękawiczki łączymy w dowolny sposób tak, aby powstały ciekawe stworki. ■ Gotowe stworki wypychamy wypełnieniem do poduszek. ■ Przyszywamy (lub przyklejamy mocnym klejem) koralki, guziki, wstążki i elementy z kolorowego papieru według własnego pomysłu. ■ Zimowy pejzaż. Materiały: tektura, biała koronka, sznurek, tektura falista, ręcznik papierowy, nasiona fasoli lub makaron, biały drucik kreatywny, gałązki iglaków, klej Wikol, nożyczki, biała farba plakatowa, butelka ze spryskiwaczem. Wykonanie: ■ Na tekturze przyklejamy klejem wybrane elementy, tworząc dowolny pejzaż. Ważne jest, aby elementy te różniły się fakturą. ■ Po wyschnięciu pokrywamy całą pracę białą farbą plakatową za pomocą butelki ze spryskiwaczem (farbę należy delikatnie rozcieńczyć wodą).
78
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 12.183/2016
■ Przyszła zima biała. Materiały: biała kartka z bloku technicznego (format A4), niebieski papier kolorowy w różnych odcieniach, biały papier ksero, kolorowe arkusze gazety, wycięte z gazet zwierzęta i postaci, klej Wikol, nożyczki. Wykonanie: ■ Podstawę wyklejamy kawałkami białego papieru, a pozostałą część – kawałkami niebieskiego (w różnych odcieniach). ■ Gazetę tniemy na długie paski szerokości około 3 cm. Zwijamy je jak sznurek, następnie wyklejamy pień i gałęzie drzewa. ■ Wycięte z gazet zwierzęta, ptaki i postaci przyklejamy na pracy, tworząc dowolną kompozycję. ■ W krainie pingwinów. Wariant I. Materiały: plastikowa butelka po 1,5-litrowej wodzie mineralnej, kubek po jogurcie, czarny i czerwony papier kolorowy, wata, arkusze gazety, klej Wikol, taśma dwustronnie przylepna, nożyczki. Wykonanie: ■ Górę butelki odcinamy na dowolnej wysokości. Należy dopasować otwór butelki do szerokości kubeczka po jogurcie tak, aby kubek szczelnie zachodził na butelkę. ■ Odciętą część butelki wypełniamy skrawkami gazety i kawałkami waty. ■ Górną część kubka po jogurcie oklejamy czarnym papierem kolorowym. Z tego samego papieru wycinamy oczy oraz skrzydła. Z czerwonego papieru wycinamy dziób. Oczy i dziób przyklejamy klejem lub taśmą dwustronnie przylepną do kubka, a skrzydła – do butelki. ■ Kubek nakładamy na butelkę. Wariant II. Materiały: szyszka z jodły, biały papier ksero, czerwony i czar-