felietony 2 Rozważania na nowy rok, czyli ilu nauczycieli pracuje z Twoją grupą Agnieszka Katarzyna Kuźba
materiały na wrzesień
ul. Kwiatowa 3, 30-437 Kraków redakcja@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10
ZESPÓŁ REDAKCYJNY:
kącik eksperta
w numerze 6.213/2019
WYDAWCA: CEBP 24.12 Sp. z o.o.
4 Kiedy można odwołać nauczyciela z urlopu wypoczynkowego? Dariusz Skrzyński 7 W świetle prawa. Ty pytasz, my odpowiadamy Dariusz Skrzyński
bliżej nauczyciela 10 Jak wytłumaczyć dzieciom, że słowa mogą ranić? Anna Jankowska 14 Planowanie elastyczne. Jak planować, żeby nie zwariować Agnieszka Czeglik 20 Chcesz zaprowadzić dyscyplinę w grupie? Zacznij od siebie! Katarzyna Dołhun 24 Emocjonalne abecadło. O znaczeniu funkcjonowania emocjonalnego i społecznego dziecka dla dobrego startu w szkole Agnieszka Wentrych 28 Rola wychowawcy w rozwoju społeczno-emocjonalnym przedszkolaka Magdalena Korsak 30 Jak rozmawiać, aby rodzic współpracował? Anna Policht-Jaruga 32 Endorfiny w służbie nauczyciela Agnieszka Chartanowicz
bliżej dziecka 34 Zamyślona Pani Jesień. Scenariusz przedstawienia na powitanie jesieni Anna Bomba 37 HELLO AGAIN. Zabawy integracyjne do wykorzystania nie tylko we wrześniu Katarzyna Niemiec 80 Witamy – zabawy z piosenką Andrzej Zagajewski
Przewodnik BLIŻEJ PRZEDSZKOLA – materiały na wrzesień 40 Nowy rok przedSZKOLNY to nowe inspiracje 42 Wrzesień w przedszkolu. Bank pomysłów na zabawy i aktywności Edyta Kaczanowska
Przedszkolak to ja – propozycje aktywności dla dzieci młodszych 50 Muzyczne powitanie 52 Poznajemy siebie 56 Przedszkole to drugi dom 60 Nasze zabawki
Robert Halik – redaktor naczelny (r.halik@blizejprzedszkola.pl) Marta Stasińska – zastępca redaktora naczelnego (m.stasinska@blizejprzedszkola.pl) Monika Majewska – redaktor merytoryczny (m.majewska@blizejprzedszkola.pl) Natalia Łasocha – redaktor merytoryczny (n.lasocha@blizejprzedszkola.pl) Karolina Gawlik – redaktor merytoryczny (k.gawlik@blizejprzedszkola.pl) Agnieszka Czeglik (a.czeglik@blizejprzedszkola.pl)
STALI AUTORZY: prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Ewa Zielińska, Anna Jankowska
WSPÓŁPRACA: prof. Bogusław Śliwerski , Dariusz Skrzyński, Barbara Szeląg, Ewa Stadtmüller, Anna Jankowska, Edyta Kaczanowska, Karolina Turek, Katarzyna Niemiec, Wanda Papugowa, Joanna Wołoch, Sylwia Cłapa, Dominika Góra, Magdalena Wójcik, Magdalena Ledwoń
ZESPÓŁ DORADCZY: Maria Broda-Bajak, Maria Peszat, Ewa Lelo, Bożena Michalska, Małgorzata Wajda OKŁADKA: adobe stock/ Izabela Pawińska ZDJĘCIA: depositphotos.com, adobe stock GRAFIKA I SKŁAD: Tomasz Gil MARKETING I REKLAMA, PATRONATY MEDIALNE: Alicja Halik (alicja.halik@blizejprzedszkola.pl)
BIURO OBSŁUGI KLIENTA: Gabriela Gąsienica (g.gasienica@blizejprzedszkola.pl) tel. 12 631 04 10 wew. 102 Natalia Kapera (klienci abonamentowi) (n.kapera@blizejprzedszkola.pl) tel. 12 631 04 10 wew. 109 ISSN: 1642-8668 INDEKS: 248428 DRUK: drukarnia Bimart NAKŁAD: 13 000
62 Wesołe zabawy
Po wakacjach – propozycje aktywności dla dzieci starszych 64 Znowu razem
PRENUMERATA STANDARDOWA: 12 miesięcy: 319 zł*, 6 miesięcy: 168 zł*
PRENUMERATA PLUS:W
67 Wspominamy wakacje
12 miesięcy: 655 zł*, 6 miesięcy: 336 zł*
72 Ważne zasady
PRENUMERATA ABONAMENTOWA:
74 Zabawy w ogrodzie
standardowa: 28 zł* za miesiąc PLUS: 56 zł* za miesiąc
76 Muzyczny pociąg
*Kwoty brutto
Kącik plastyczny 78 Kolory muzyki Justyna Mordas
prenumerata@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10 wew. 109 www.blizejprzedszkola.pl/prenumerata
PRENUMERATA INSTYTUCJONALNA: ● ●
Polecają nauczyciele wychowania przedszkolnego – str. 82 Pod patronatem – str. 83
Dołącz do nas na Facebooku
KOLPORTER S.A.: prenumeratę można zamawiać w oddziałach firmy na terenie całego kraju. Informacje pod numerem infolinii 0801 205 555 lub poprzez stronę internetową dp.kolporter.com.pl Przedruk materiałów zamieszczonych w miesięczniku w jakiekolwiek formie oraz ich publikacja w internecie bez wcześniejszej zgody Wydawcy są zabronione. Redakcja zastrzega sobie prawo do zmian i skrótów w nadesłanych materiałach oraz do nadawania tytułów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam. Wydawca ma prawo odmówić publikacji reklamy bez podania przyczyny.
felieton
Rozważania na nowy rok, czyli ilu nauczycieli pracuje z Twoją grupą
K
ażdy kolejny początek roku szkolnego od 32 lat jest dla mnie jak Nowy Rok dla wszystkich innych ludzi. Właściwie zaczynam przygotowywać się do września już w momencie rozstania z dziećmi na wakacyjną przerwę. I wiem, że bardzo wielu nauczycieli postępuje podobnie. Często składamy sobie też w tym momencie obietnice co do form i sposobów wzbogacenia, uatrakcyjnienia naszego życia zawodowego – życia nauczyciela. Chcemy coś wypróbować, wdrożyć, wesprzeć się zasłyszaną metodą, wykorzystać wyszperane w mediach społecznościowych triki na lepszą jakość swoich oddziaływań edukacyjnych. I potem przychodzi rok szkolny. I to „coś” nie działa. No właśnie. Ale dlaczego? Tradycyjna edukacja koncentruje się na nauczaniu, a nie na uczeniu się. Wiecie, jak to jest – dziecko to klient, codziennie ma sobie kupić coś nowego, czyli czegoś się nauczyć w przedszkolu. I ono się oczywiście uczy, ale… Nieprawidłowo zakłada się, że z każdego zajęcia, które z wielkim trudem zorganizujemy, wszystkie albo przynajmniej większość mózgów grupy naszych dzieci przechwyci choćby jedną malutką część układanki, którą im właśnie przygotowaliśmy, układanki potrzebnej do stworzenia w głowie całości zwanej wykształceniem. Dla małych dzieci szykujemy różne malutkie puzzelki, dla starszych uczniów – większe, a dla studentów, osób dorosłych – całkiem spore. W założeniu powinno być tak: im więcej włożę energii, sił i środków, im więcej powiem i pokażę, tym większy puzzel wiedzy wklei się każdemu dziecku w mózg. Jednak świetnie wiemy z własnych szkolnych, niemałych przecież doświadczeń, że większość tego, czego uczymy się w szkole przez kilkanaście lat, raczej szybko umyka. O wiele więcej uczymy się poza sformalizowanymi zajęciami czy lekcjami niż na nich samych. Dziwnie to brzmi – wiem, bo z tej powyższej
2
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 6.213/2019
Agnieszka Katarzyna Kuźba – z wykształcenia i pasji pedagog, przyrodnik, animator sztuki i czasu wolnego dzieci oraz ich rodziny. Jest wnuczką przedwojennych guwernantek oraz leśnika i rolnika, mamą dwóch synów i babcią pięciorga wnucząt. Jest również prezesem Fundacji Bezpieczne Gniazdo – Safe Nest, której jest założycielką. Odwiedziła prawie wszystkie kontynenty. Czynny nauczyciel wczesnej edukacji – od 32 lat nieprzerwanie pracuje z dziećmi w systemowym przedszkolu i szkole.
refleksji nad czasem spędzonym w licznych szkołach wynikałoby, że nauczyciele i ich zajęcia dydaktyczne są dzieciom, uczniom, studentom po prostu niepotrzebne. Jak zatem być skutecznym nauczycielem, jak zbierać siły, szykować przez całe lato worek z nowymi pomysłami, skoro to daremny trud? Dziecko uczy się fundamentów – jak chodzić, rozmawiać, jeść, ubierać się i tak dalej – bez udziału jakichś specjalnych nauczycieli. Również my, nauczyciele, uczymy się większości tego, z czego korzystamy w pracy, zwykle w czasie wolnym. Bo chcemy. Bo sami wybieramy miejsce, tempo i sposób. Wybieramy też człowieka, od którego chcemy się uczyć. Dziecko, wchodząc do przedszkola, nie ma takiego wyboru. Jest w określonej grupie dzieci i dorosłych – klamka zapada. Z nami też tak kiedyś było. Jednak są skutki takiego uwięzienia w szablonie. Dla większości nauczycieli zapamiętywanie jest mylone ze skuteczną nauką. A to, co zostało na zajęciu zapamiętane, żyje w naszym umyśle tylko przez krótki czas. Ilu z nas pamięta, jak wyprowadzić pierwiastek kwadratowy z jakiejś liczby lub kiedykolwiek ma tę potrzebę? Dla dziecka wszystko jest fascynujące: skąd się bierze deszcz, masło, żaba czy skuter. Chętnie pyta, zaciekawione, o wszystko, co żyje i wszystko chce koniecznie wiedzieć. Zapamiętuje skomplikowane nazwy dinozaurów, cieszy je fakt znajomości ich imion. Jednak już w przedszkolu dzieci zdają sobie sprawę z tego, że większość zadań, które mają, można lepiej zrobić za pomocą komputerów, drukarek, kamer i tak dalej. Ich umiejętności są często traktowane jako słabe zastępstwo dla e-technologii. Kolorowanka przecież nigdy nie będzie tak śliczna jak obrazek na tablicy. Kwiatek z papieru będzie zawsze brzydszy od tego kupionego w sklepie Wszystko po 5 zł. Nauczyciel zawsze wytnie czy narysuje lepiej.
bliżej nauczyciela
Agnieszka Czeglik
Jak planować, żeby nie zwariować
Planowanie
elastyczne Z planami jest jeden bardzo poważny problem – gdy już coś zaplanujemy, często chcemy się trzymać planu i podążać za nim, jakby była to pewna ścieżka wytyczona w przyszłość, a tymczasem spotyka nas całe mnóstwo sytuacji, które ciągle każą nam nasze idealne koncepcje adaptować do rzeczywistości. Gorzej, jeśli próbujemy nagiąć rzeczywistość do naszych planów. Jeśli Ty tak nie robisz, Drogi Nauczycielu Przedszkola, to na pewno znasz takich ludzi!
Plan to inaczej „program, układ zadań i prac, które powinny być wykonane w określonym czasie; porządek zajęć, działań przewidzianych do wykonania”1. Natomiast planować to „snuć, układać plany, projekty; zamierzać coś”2. Mówiąc jeszcze inaczej, to projektowanie przyszłości, jakiej się pragnie, która będzie motywować do wyznaczania jedynie celów i zadań. Te w konsekwencji pozwolą na atrakcyjny i kreatywny sposób ich realizacji. Dzięki planowaniu zadajemy sobie bardzo ważne pytania i to właśnie odpowiedzi na nie powinny być wisienką na torcie naszego planowania edukacyjnego. Gotowy plan często można wyrzucić do kosza, odpowiedzi jednak pomogą nam osiągnąć założone cele. 1 2
14
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 6.213/2019
Słownik współczesnego języka polskiego, pod red. B. Dunaja, wyd. Wilga, Warszawa 1996, s. 754. Tamże, s. 754.
■ bliżej bliżejdziecka nauczyciela
Anna Bomba
Zamyślona Pani Jesień Scenariusz przedstawienia na powitanie jesieni Występują: Pani Jesień, kilka dziewczynek w strojach elfów (powinny mieć przymocowany kawałek tiulu w okolicy ramion i nadgarstków jako skrzydła), czworo dzieci przebranych za wiewiórki, kilku chłopców w strojach leśnych skrzatów. Scena: Dzieci ustawione w półkolu na scenie. W tle jesienna dekoracja nawiązująca do treści przedstawienia, prawdziwy kącik przyrody (jesienne owoce, warzywa, kasztany, żołędzie, jarzębina, wrzosy, kolorowe bukiety z liści i jesiennych kwiatów), w dowolnym miejscu fotel dla Pani Jesieni (przykryty brązowym materiałem i ozdobiony liśćmi). Rekwizyty: dary jesieni w koszu (jabłka, gruszki, marchewki, śliwki, kasztany, żołędzie, orzechy laskowe), folia malarska (około 2 x 4 m), naturalne liście (nie powinny być suche, aby się nie kruszyły); instrumenty muzyczne (trójkąty, janczary, marakasy), wstążki z bibuły przyczepione do frotek.
Powitanie – recytacja przez wszystkie dzieci lub narratorów Z radością witamy polską, złotą jesień. Jesteśmy ciekawi, co też nam przyniesie. Z chęcią zobaczymy, jak pejzaż odmieni, wsłuchajcie się w słowa o Pani Jesieni. Na scenę wchodzi dziewczynka w przebraniu Pani Jesieni, wszyscy jej się kłaniają. Pani Jesień siada na kolorowym tronie, w dłoni trzyma duży kosz, w którym są różnorodne dary.
34
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 6.213/2019
„Zamyślona Pani Jesień” – recytacja wiersza z podziałem na role Wiersz recytują dziewczynki przebrane za elfy, które spacerują dookoła Pani Jesieni, poruszając rękami jak skrzydłami.
Zamyślona Pani Jesień Pani Jesień usiadła w ogrodzie, przygląda się krzewom i kwiatom. Rozmyśla o minionej pogodzie, za szybko skończyło się lato. Zrobiła bukiet z liści topoli, podziwia kalinę i wrzosy. Patrzy, jak zmierzch zapada powoli, a pajęczyna lśni od rosy.
bliżejbliżej nauczyciela dziecka ■
Katarzyna Niemiec
Początek roku szkolnego to idealny czas, by nie tylko proponować zabawy integrujące grupę, ale również wprowadzić rytuały, które będą towarzyszyć dzieciom przez cały rok. Najmłodszym da to poczucie bezpieczeństwa i przewidywalności, tak bardzo potrzebne podczas pierwszych tygodni w przedszkolu, natomiast starszym przedszkolakom pozwoli na utrwalenie i usystematyzowanie wiedzy. Zachęcam do wprowadzenia rytuałów na początku każdych zajęć, a poniżej proponuję takie, które sama stosuję:
„Clap with Me” – zabawa integracyjna w kole. Jedna osoba
Przeliczanie dzieci obecnych na zajęciach. Początkowo można przeliczać osobno dziewczynki i chłopców, by liczby te były mniejsze.
Gdy skończą, osoba ta zatrzymuje się i wybiera jedno dziecko, z którym chciałaby się przywitać w następujący sposób:
Rozmowa na temat pogody – można to zrobić w oparciu o piosenkę/obrazki. Na początku nauczyciel zadaje dzieciom pytania, pokazując obrazek: Is it sunny? / Is it cloudy? itd. Po pewnym czasie może oczekiwać, że same opiszą obserwowane zjawiska pogodowe. Nazywanie dni tygodnia i określanie, jaki dzień jest dziś. Tu można posiłkować się piosenką i pytaniami z jednoczesnym wskazywaniem na kalendarzu lub palcach kolejnych dni.
staje w środku koła, początkowo może to być nauczyciel. Obraca się dookoła własnej osi, podczas gdy pozostali mówią rymowankę i wskazują wymienione części ciała: Touch your head, Touch your nose, Touch your knees, Touch your toes.
I am…, podaje swoje imię You are… podaje imię wybranej osoby One, two, three – …with me. podaje nazwę czynności, którą mają razem wykonać na przywitanie, np. clap / jump / stamp with me Następnie dziecko, które było wybrane, wchodzi do środka koła i zabawa zaczyna się od nowa.
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 6.213/2019
37
przewodnik BLIŻEJ PRZEDSZKOLA
BANK POMYSŁÓW NA ZABAWY I AKTYWNOŚCI
WRZESIEŃ Edyta Kaczanowska
W PRZEDSZKOLU ZABAWY INTEGRACYJNE Zaproszenie do korowodu – zabawa kołowa. Dzieci siedzą w dużym kole. Nauczyciel spaceruje między nimi i zaprasza do utworzenia korowodu te osoby, których dotyczy wypowiedziane zdanie, np. Zapraszam do korowodu tych, którzy mają… buty zapinane na rzepy i bluzkę z długim rękawem / …guziki w ubraniu / …skarpetki i coś czerwonego / …wzorki na ubraniu i kieszenie. Zabawa kończy się, gdy wszyscy dołączą do prowadzącego. „Idziemy” – zabawa rytmiczno-ruchowa. Nauczyciel recytuje tekst, a przedszkolaki poruszają się w rytmie, jaki narzuca prowadzący, uderzając w membranę tamburyna. Na hasło: biegniemy, biegniemy… potrząsa tamburynem i wycisza je na słowo: stop!
42
– stop! zatrzymują się w dowolnej pozycji i trwają w niej przez chwilę Cztery, trzy, dwa, jeden i… Idziemy, idziemy, idziemy… nauczyciel powtarza zabawę cztery razy, przyspieszając tempo; na koniec zamiast stop mówi siup!, a wszyscy siadają Latawiec macha ogonem – zabawa zespołowa. Dzieci przyczepiają sobie wybraną klamerkę do bluzki (w kolorze niebieskim, zielonym, żółtym bądź czerwonym). Czworo z nich nie otrzymuje klamerki. Przedszkolaki stoją w kole. Ochotnik „zostaje” niebieskim latawcem. Wędruje wokół kolegów, trzymając w jednej dłoni niebieski romb z kartonu (jako latawiec) i mówi słowa rymowanki Edyty Kaczanowskiej:
Idziemy (Monika Majewska)
Nasz latawiec lata wkoło, macha ogonem wesoło.
Idziemy, idziemy, idziemy dzieci robią trzy duże kroki do przodu – tup, tup, tup. tupią trzy razy w miejscu Skaczemy, skaczemy, skaczemy wykonują trzy duże skoki do przodu – hop, hop, hop. podskakują trzy razy w miejscu Biegniemy, biegniemy, biegniemy biegają w różnych kierunkach
Dzieci, które mają klamerki w kolorze latawca, kolejno dołączają do osoby prowadzącej, po czym łapiąc się za ręce, tworzą ogon latawca i również powtarzają rymowankę. Gdy do latawca dołączą wszystkie dzieci, siadają w rogu dywanu, a do środka wchodzi kolejna osoba z zielonym latawcem (a następnie żółtym i czerwonym). Zabawa przebiega na tych samych zasadach co wyżej, a kiedy wszystkie latawce będą w komplecie, poruszają się po sali w rytmie dowolnej wesołej muzyki, starając się nie zderzyć z innymi latawcami.
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 6.213/2019
PRZEDSZKOLAK TO JA
Propozycje aktywności dla dzieci młodszych na wrzesień
Muzyczne powitanie Cel główny: stwarzanie warunków do wspólnej zabawy i integracji dzieci Powitanie imion – zabawa integracyjna Maluchy siedzą w kole. Mam na imię… Pierwszy dziecko przedstawia się, wypowiadając rytmicznie słowa lub śpiewając na dowolną melodię i uderzając dłońmi o podłogę Cześć, witamy cię. odpowiadają dzieci, klaszcząc rytmicznie Następnie dziecko siedzące obok przedstawia się w ten sam sposób, a pozostałe przedszkolaki witają je. Zabawa kończy się, gdy wszyscy się przedstawią. może pomagać maluchom w przedstawianiu się, uderzając Prowadzący razem z nimi dłońmi o podłogę. W ten sposób nadaje rytm całej zabawie. Wielkie koło – zabawa ruchowa w kole 1 Pomoce: bębenek Wersja wokalna i instrumentalna piosenki „Powitania nadszedł czas” na płycie
Dzieci stoją w rozsypce i spacerują do dźwięków wygrywanych na bębenku. Gdy nauczyciel zacznie recytować (lub śpiewać) fragment piosenki „Zróbmy wielkie koło” (sł. Natalia Łasocha, muz. Miłosz Konarski), wspólnie z nim tworzą koło. Po chwili znów wracają do zabawy przy bębenku. Chwyćmy się za ręce, zróbmy wielkie koło. Z uśmiechem na twarzy bawmy się wesoło. „Powitania nadszedł czas” – zabawa z piosenką w parach 1 Pomoce: podkład muzyczny do piosenki „Powitania nadszedł czas”
lub do pobrania na www.blizejprzedszkola.pl
50
Dzieci dobierają się w pary i w trakcie piosenki wykonują ruchy zgodnie z treścią utworu. W trakcie przygrywki dobierają się w nowe pary i stają naprzeciwko siebie.
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 6.213/2019
PO WAKACJACH
Propozycje aktywności dla dzieci starszych na wrzesień
Ważne zasady Cele ogólne: stymulowanie rozwoju mowy; wyjaśnienie znaczenia zasad grupowych; stwarzanie okazji do samodzielnego planowania kompozycji na płaszczyźnie. Logopedyczne symbole – zabawa logopedyczna 1 Pomoce: pudełko; obrazki Starszaki siedzą w kole i podają sobie pudełko, w którym znajdują się symboliczne obrazki. Każde dziecko losuje obrazek i wykonuje ćwiczenie zgodnie z tym, co widzi na obrazku (wydaje odgłos lub ćwiczy buzię), po czym wrzuca obrazek do pudełka i przekazuje je dalej. „Ważne zasady” – wysłuchanie piosenki i rozmowa inspirowana jej treścią 1 Pomoce: podkład muzyczny do piosenki „Ważne zasady” Pomoce do zabawy „Logopedyczne symbole” dostępne W PRENUMERACIE PLUS lub do pobrania na www.blizejprzedszkola.pl prenumerata
! PLUS
Wersja wokalna i instrumentalna piosenki „Ważne zasady” na płycie
lub do pobrania na www.blizejprzedszkola.pl
72
Po wysłuchaniu piosenki „Ważne zasady” (sł. Karolina Gawlik, muz. Piotr Opatowicz) nauczyciel prosi, aby dzieci wymieniły wszystkie zasady, które zapamiętały z piosenki, i spróbowały odpowiedzieć, czy ich zdaniem zasady są ważne (jeśli tak, to dlaczego). Ważne zasady (sł. Karolina Gawlik, muz. Piotr Opatowicz) Ref. Przedszkolaki zasady znają, zawsze o nich pamiętają.
Ref. Przedszkolaki zasady znają, zawsze o nich pamiętają.
Zabawkami się dzielimy, pomóc innym potrafimy. Na swoją kolej czekamy i o bezpieczeństwo dbamy.
I na koniec ważna sprawa: dobry humor to podstawa, więc gdy ktoś ma dzień ponury, przeganiamy ciemne chmury.
Ref. Przedszkolaki zasady znają, zawsze o nich pamiętają.
Przedszkolaki zasady znają, zawsze o nich pamiętają. Aby w grupie czas miło płynął, by w przedszkolu przyjemnie było!
Ręce i zęby myjemy, kulturalnie obiad jemy. Słów magicznych używamy, a po zabawie sprzątamy.
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 6.213/2019