felietony 2 Bezrefleksyjne wykluczanie dzieci, czyli negatywna socjalizacja Bogusław Śliwerski
WYDAWCA: CEBP 24.12 Sp. z o.o. ul. Kwiatowa 3, 30-437 Kraków redakcja@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10 12 262 50 34
w numerze 3.186/2017
materiały na kwiecień
ZESPÓŁ REDAKCYJNY:
kącik eksperta 4 Bliżej Nauczyciela Ty pytasz, my odpowiadamy Monika Urbańska 6 W świetle prawa Ty pytasz, my odpowiadamy Dariusz Skrzyński 10 Skąd niechęć dzieci do past? Anna Patrzałek 12 Rekrutacja do przedszkoli na rok szkolny 2017/2018 Dariusz Skrzyński
Robert Halik – redaktor naczelny (r.halik@blizejprzedszkola.pl) Marta Stasińska – zastępca redaktora naczelnego (m.stasinska@blizejprzedszkola.pl) Monika Majewska – redaktor merytoryczny (m.majewska@blizejprzedszkola.pl) Agnieszka Czeglik (a.czeglik@blizejprzedszkola.pl) Natalia Łasocha (n.lasocha@blizejprzedszkola.pl)
STALI AUTORZY:
bliżej dziecka 18 Jak braciszek i siostrzyczka koszyk pakowali Dominika Góra 20 Lisek Filutek na tropie skarbu bajka edukacyjna dla dzieci, które nie chcą bawić się same Agnieszka Borowiecka
22 Twórcze rozwiązywanie konfliktów między dziećmi część 2 Anna Jankowska
prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, prof. Bogusław Śliwerski, Ewa Zielińska
WSPÓŁPRACA: Dariusz Skrzyński, Iwona Majewska-Opiełka, Bernard Fruga, Jan Amos Jelinek, Gabriela Gąsienica, Monika Urbańska, Barbara Szeląg, Ewa Stadmüller, Karolina Gawlik, Beata Bielska
ZESPÓŁ DORADCZY: Maria Broda-Bajak, Maria Peszat, Ewa Lelo, Bożena Michalska, Małgorzata Wajda
bliżej nauczyciela 26 Kaczuszki łakomczuszki Dorota Rzepecka
przewodnik nauczyciela przedszkola – materiały na kwiecień 30 Realizacja Podstawy Programowej 31 Ten niezwykły zajączek ma pilnować pisanek, wszak dzisiaj w przedszkolu
wiele niespodzianek
40 Wianki kolorowe na łąkach plecie, w ogrodach rozrzuca kwiaty.
Kto? Pachnący kwiecień
48 Pod ziemię wciąga domy i niszczy ulice! Jakie żywioł ziemi skrywa
tajemnice?
57 Artysta inspiracji dookoła szuka, a gdy ma natchnienie, powstaje wielka
sztuka
66 Ziemia Ewa Stadtmüller
FOTO OKŁADKI: depositphotos.com ZDJĘCIA: depositphotos.com, fotolia.pl GRAFIKA I SKŁAD: Tomasz Gil MARKETING i REKLAMA: Katarzyna Halik (katarzyna.halik@blizejprzedszkola.pl) PATRONATY MEDIALNE: Sandra Obrzud (s.obrzud@blizejprzedszkola.pl) PRENUMERATA: Karolina Mączyńska (k.maczynska@blizejprzedszkola.pl) tel. 12 631 04 10 wew. 102 ISSN: 1642-8668 INDEKS: 248428 DRUK: drukarnia Bimart NAKŁAD: 7000
PRENUMERATA STANDARDOWA: Prenumeratę standardową miesięcznika można zamówić w dowolnym momencie na dowolny okres. Cena brutto prenumeraty za 12 miesięcy: 299, 50 zł, za 6 miesięcy: 156 zł
PRENUMERATA PLUS: Cena brutto prenumeraty za 12 miesięcy: 635,50 zł, za 6 miesięcy: 324,00 zł
PRENUMERATA ABONAMENTOWA: standardowa: 26 zł za miesiąc PLUS: 54 zł za miesiąc
Little Ant’s Adventures 70 Little Ant at the Zoo Katarzyna Janiszewska
prenumerata@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10 wew. 102 www.blizejprzedszkola.pl/prenumerata
PRENUMERATA INSTYTUCJONALNA: kąciki tematyczne 78 Wiosenne inspiracje plastyczne. Część 2 Magdalena Żujew
KOLPORTER S.A.: prenumeratę można zamawiać w oddziałach firmy na terenie całego kraju. Informacje pod numerem infolinii 0801 205 555 lub poprzez stronę internetową dp.kolporter.com.pl Przedruk materiałów zamieszczonych w miesięczniku w jakiekolwiek formie oraz ich publikacja w internecie bez wcześniejszej zgody Wydawcy są zabronione.
● Pod patronatem – str. 29 ● Poczytaj mi, proszę – str. 65
Redakcja zastrzega sobie prawo do zmian i skrótów w nadesłanych materiałach oraz do nadawania tytułów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam. Wydawca ma prawo odmówić publikacji reklamy bez podania przyczyny.
Dołącz do nas na Facebooku
■ felieton
Bogusław Śliwerski
Bezrefleksyjne wykluczanie dzieci, czyli negatywna socjalizacja
Z
Zapewne nie tylko w jednym z warszawskich przedszkoli publicznych dyrekcja dopuściła do sytuacji, że w każdym oddziale jest więcej dzieci niż miejsc przy stolikach. Przy każdym może siedzieć tylko pięcioro, a w oddziałach jest po dwadzieścioro sześcioro maluchów. Nie byłoby w tym niczego złego ani tym bardziej nie byłby to powód do pisania felietonu, gdyby nie fakt, że codziennie, tydzień w tydzień, miesiąc w miesiąc, nie ma miejsca przy wspólnym stole dla jednego dziecka. Są takie formy pracy i zajęcia, które wymagają tego, by przedszkolaki usiadły przy wspólnym stoliku i zjadły posiłek, wykonały jakąś pracę plastyczną czy ćwiczenie umysłowe. Stolik jest też wspólnym dla małej grupy miejscem do zabawy, gry, uczenia się komunikacji, w tym także siedzenia w ciszy, by skoncentrować się na pracy indywidualnej. Bycie razem przy tak zorganizowanej przestrzeni „twarzą w twarz” jest z pedagogicznego punktu widzenia aktem wychowawczym i samowychowawczym, a także okazją do wzajemnego uczenia się. Przy stole trzeba przecież umieć się zachować, okazać innym szacunek, dać im prawo do wypowiedzenia się, nie przerywać, nie przeszkadzać, kiedy rozwiązują zadanie indywidualne, czy zachęcić do wspólnych zmagań z problemem, jaki postawiła przed dziećmi nauczycielka. Bycie razem przy wspólnym stoliku jest także szkołą obserwacji, okazją do naśladownictwa, komunikacji niewerbalnej i umiejętności radzenia sobie z własnymi emocjami oraz sposobem ich wyrażania przez inne dzieci mimiką, gestem czy wyrażanym dystansem w sytuacji rozstrzygania, kto chce koło kogo siedzieć lub z kim realizować jakieś zadanie. Być może niektórym nauczycielkom wydaje się, że to nie ma żadnego znaczenia, kto z kim czy obok kogo siedzi, razem pracuje, coś ćwiczy. Na pewno w jednym ze stołecznych przedszkoli, w sytuacji, o której dowiedziałem się z rozmowy z jednym z rodziców, mamy do czynienia ze skandaliczną pedagogicznie i psychologicznie sytuacją, kiedy to jedno dziecko siedzi samo pod ścianą, i na dodatek tyłem do grupy, kiedy pozostałe są przy swoich stolikach. Dla niego nie ma miejsca. Jak można być nie tylko tak bezmyślnym, wy-
2
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 3.186/2017
Bogusław Śliwerski – profesor zwyczajny Uniwersytetu Łódzkiego, przewodniczący Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN oraz Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego. Jego zainteresowania naukowe koncentrują się na pedagogice ogólnej, teorii wychowania, współczesnych kierunkach pedagogiki i pedagogiki wczesnoszkolnej oraz problemach kształcenia pedagogów.
chowawczo bezrefleksyjnym, ale i pozbawionym wyobraźni i empatii, żeby traktować taką sytuację jako oczywistą, bo – jak odpowiedziała pani dyrektor na uwagę rodzica – „tak jest w każdej grupie i ona nic na to nie poradzi”? Kierująca przedszkolem nie rozumie, nie widzi żadnego problemu w akcie izolacji i wykluczania dziecka z sytuacji wymagających właśnie jego uspołecznienia. Nie wiem, czy jest tak znieczulona społecznie i moralnie, że nie rozumie skutków takiego podejścia do dziecka i jeszcze uparcie tkwi przy takim rozwiązaniu? Czyż nie za to m.in. płaci się nauczycielom wynagrodzenie, by profesjonalnie socjalizowali, wychowywali, uspołeczniali i uwrażliwiali moralnie swoich podopiecznych? Czy tak trudno jest dostrzec w sytuacjach permanentnego wykluczania jednego dziecka z grupy łamanie nie tylko podstawowych zasad wychowawczych, ale generowanie w psychice dziecka poczucia bycia wykluczonym społecznie? Do tak rozumianej ekskluzji dochodzi zawsze, kiedy dana osoba będąca członkiem grupy – w tym przypadku oddziału przedszkolnego – nie może normalnie uczestniczyć we wspólnych działaniach swoich koleżanek i kolegów. Nie jest to spowodowane tym, że nie chce w czymś uczestniczyć lub nie jest do tego przekonana, ma jakieś obawy, uprzedzenia, czy nie potrafi współpracować z innymi, ale wynika to z antywychowawczej postawy nauczyciela i bezmyślności dyrekcji przedszkola. Ciekaw jestem, jak czułaby się pani dyrektor na szkoleniu, w trakcie którego musiałaby sama siedzieć pod ścianą, kiedy inni uczestnicy warsztatów rozwiązywaliby zadanie w grupie, przy wspólnym stoliku? Jak rozumiem, na posiedzeniach rady pedagogicznej wszyscy siedzą przy wspólnym stole czy stolikach, bo nawet nie przeszłoby dyrekcji przez myśl, by któregoś z nauczycieli posadzić tyłem do pozostałych, pod ścianą. Brak stolika nie może być powodem do systematycznego dewastowania psychiki dziecka, i to w tak perfidny, bo zamierzony sposób. Chyba nie muszę sugerować, jak należy taki problem rozwiązać. Proszę zatem nie pytać, jak zachowałbym się, gdybym był rodzicem tak wykluczanego dziecka.
■ kącik eksperta
Dariusz Skrzyński
Rok szkolny 2017/2018 jest szczególny w zakresie postępowania rekrutacyjnego do przedszkoli ze względu na wchodzącą w życie reformę oświatową. Mimo zmiany miejsca przepisów dotyczących naboru dzieci do przedszkola w zakresie prowadzenia postępowania rekrutacyjnego – z ustawy o systemie oświaty przeniesiono je do ustawy Prawo oświatowe – niewiele się zmieniło.
Rekrutacja do przedszkoli na
rok szkolny 2017/2018 Jakie przepisy stosować przy rekrutacji? Z ustawy o systemie oświaty wykreślono rozdział 2a i od 26 stycznia 2017 r. zaczął obowiązywać rozdział 6 w ustawie Prawo oświatowe o takim samym tytule – Przyjmowanie do publicznych przedszkoli, publicznych innych form wychowania przedszkolnego, publicznych szkół i publicznych placówek. Zatem od 26 stycznia 2017 r. nabór do publicznych przedszkoli jest opisywany w trzech aktach prawnych:
Wykaz zadań organu prowadzącego i dyrektora Przeniesione do ustawy Prawo oświatowe przepisy w sprawie przyjmowania dzieci do publicznych przedszkoli wyznaczają związane z rekrutacją zadania i obowiązki organu prowadzącego przedszkola i dyrektorów przedszkoli – patrz tabela:
Zadania organu prowadzącego • ustawa z 14 grudnia 2016 r. – przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe (art. 204): zapisy przejściowe dotyczące roku szkolnego 2017/2018 (czynności podejmowane jeszcze w roku szkolnym 2016/17); • ustawa z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (w rozdz. 6 w art. 130-131, 149-150, 152-161 znajdują się uregulowania obowiązujące podczas rekrutacji dzieci przedszkolnych w okresie przejściowym oraz po zakończeniu reformy oświatowej); • nowe rozporządzenie MEN w sprawie przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego oraz postępowania uzupełniającego do publicznych przedszkoli, szkół i placówek (obecnie jest na etapie opracowywania) – nie stosujemy poprzednich rozporządzeń z 2015 r., bo zostały uchylone.
Nie ma potrzeby ustalania regulaminu rekrutacji Dyrektor nie ma obowiązku określać w formie regulaminu wewnętrznych przepisów dotyczących rekrutacji. Powinna się ona odbywać zgodnie z ustawą i przepisami wykonawczymi określonymi na jej podstawie. Zatem przedszkole może, ale nie musi ustalać regulaminu rekrutacji.
12
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 3.186/2017
• określenie terminów przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego i postępowania uzupełniającego, w tym składania dokumentów (art. 154 ust. 1 pkt 1) • podanie do publicznej wiadomości kryteriów branych pod uwagę w postępowaniu rekrutacyjnym i postępowaniu uzupełniającym oraz dokumentów niezbędnych do potwierdzenia spełnienia tych kryteriów, a także liczby punktów możliwych do uzyskania za poszczególne kryteria (art. 131 ust. 4-6 i art. 133 ust. 3 i 4)
Zadania dyrektora przedszkola • przyjęcie wniosków składanych przez rodziców (art. 149) • powołanie komisji rekrutacyjnej (art. 157) • nadzorowanie realizowanych przez komisję zadań (art. 157 ust. 2) • rozpatrywanie odwołań od rozstrzygnięć komisji rekrutacyjnej (art. 158 ust. 9) • przechowywanie danych osobowych kandydatów przyjętych i nieprzyjętych zgromadzonych w celach postępowania rekrutacyjnego oraz dokumentacji postępowania rekrutacyjnego w wyznaczonym przepisami okresie (art. 160) • przeprowadzenie postępowania uzupełniającego, w sytuacji gdy przedszkole nadal dysponuje wolnymi miejscami (art. 161)
■ bliżej dziecka
Dominika Góra
przedstawienie teatralne
Jak braciszek i siostrzyczka
koszyk pakowali Występują: dziewczynka, chłopiec, owca, kura, zajęczyca, kogut. Scena: Na środku sceny stoją chłopiec i dziewczynka, za kulisami pozostali aktorzy (zwierzątka); z jednej strony sceny znajduje się nakryty białym obrusem stolik, na którym stoi wazon z baziami i pusty wiklinowy koszyczek. Z przodu sceny ułożony jest zielony materiał imitujący trawę; są na nim rozsypane stokrotki z bibuły. Rekwizyty i stroje: biały obrus, wazon, bazie, koszyk, biała serwetka, gałązka bukszpanu, kolorowa wstążka, baranek z cukru, dwa styropianowe jajka, zając z czekolady, kurczak z cukru. (Na środku sceny stoją chłopiec i dziewczynka, za kulisami są ukryci aktorzy grający zwierzątka). CHŁOPIEC: Wielkanoc się zbliża wielkimi krokami, z kurczakiem, z barankiem, no i z pisankami. Biały obrus na stole i w wazonie bazie, czas spakować koszyczek, bo pusty na razie.
DZIEWCZYNKA: I co teraz poczniemy? OWCA: Ja mam pomysł wspaniały. Oto baran jest z cukru, do koszyka doskonały! DZIECI: Dziękujemy, owieczko, gdy go tylko poświęcimy, to świąteczną herbatę tym barankiem dosłodzimy. (Chłopiec zanosi baranka do koszyczka, owieczka schodzi ze sceny). DZIEWCZYNKA: Teraz jaj nam potrzeba, chodźmy spytać kokoszkę, czy nam da pięknych jajek na pisanki troszkę. (Woła do kury): Kurko, kurko, kokoszko, spytać ciebie chcemy, czy kilka jajeczek do koszyczka dostaniemy?
(Zagląda do pustego koszyka). DZIEWCZYNKA: Czekaj, najpierw serwetka i bukszpanu gałązki, jeszcze tylko przywiążę kolorowe wstążki. Masło wezmę z lodówki, babkę upiecze mama, ale skąd wziąć baranka? Bo ja nie wiem sama… CHŁOPIEC: Trzeba spytać owieczek, one wiedzieć powinny, w końcu na barankach znają się jak nikt inny. (Woła do owieczki): Hej, owieczko, czy słyszysz?! Mam do ciebie pytanie! Czy baranka pięknego do koszyka dostanę? OWCA: (Wychodzi zza ścianki) Na łące pod lasem kilka jagniąt fika, ale przecież nie oddam wam dzieci do koszyka.
18
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 3.186/2017
KURA: (Wychodzi zza ścianki z jajami w ręce) Nie wiem, nie wiem, czy mogę wam swe jajka powierzyć. Czy wy wiecie, jak z jajkiem obchodzić się należy? CHŁOPIEC: Trzeba nieść je ostrożnie, powoli, delikatnie, będzie jajko sadzone, gdy na ziemię spadnie. KURA: Świetnie znacie się na rzeczy, jajka swe dać wam mogę. DZIEWCZYNKA: Dziękujemy ci, kurko! Chodźmy, braciszku w drogę. Gdy do domu wrócimy, jajka pomalujemy, wtedy śliczne pisanki mieć w koszyczku będziemy. (Dzieci zanoszą jajka do koszyka).
■ przewodnik nauczyciela przedszkola – materiały na kwiecień
Wianki kolorowe na łąkach plecie, w ogrodach rozrzuca kwiaty. Kto? Pachnący kwiecień Propozycje aktywności pomocne w trakcie planowania pracy wychowawczo-dydaktycznej dla dzieci młodszych na kwiecień
Cele ogólne:
wzbogacanie dziecięcej wiedzy na temat świata roślin; zakładanie hodowli kwiatów i pielęgnowanie roślin; stwarzanie maluchom okazji do obserwowania przyrody na łące, w ogrodzie przedszkolnym i w najbliższym otoczeniu; rozwijanie zasobu słownictwa – zapoznanie z wyglądem i nazwami przyrządów ogrodowych oraz z czynnościami wykonywanymi podczas prac w ogrodzie; zapoznanie przedszkolaków z wyglądem i nazwami wybranych kwiatów; stworzenie maluchom okazji do udziału w zabawach interpretacyjnych i ruchowo-naśladowczych na podstawie wierszy i piosenek.
Propozycje aktywności Wprowadzenie do tematu zajęć Spacer po łące – zapoznanie z wyglądem i nazwami
wybranych kwiatów i roślin. Zanim maluchy wyruszą na spacer, prowadzący ogląda z nimi atlasy roślin, prezentując najbardziej popularne gatunki, np. rumianek, mniszek lekarski, koniczyna. Dzieci zabierają z przedszkola koszyki i podczas spaceru zrywają i wkładają do nich wskazane wcześniej rośliny. Podczas pobytu na łące nauczyciel zwraca uwagę na różnorodność roślinności. Wskazuje i nazywa wybrane gatunki. Po powrocie do przedszkola maluchy wkładają zebrane rośliny i kwiaty do zeszytów lub gazet w celu wysuszenia. Wianki – rozwijanie sprawności manualnej. Nauczy-
ciel prezentuje dzieciom sposób zaplatania wianków z kwiatów i ziół, ochotnicy mogą mu pomagać.
40
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 3.186/2017
Zabawy inicjowane przez nauczyciela Zielnik – wykonanie zielnika. Po wyschnięciu kwia-
tów maluchy z pomocą nauczyciela wykonują zielniki. W tym celu w zeszycie bez linii przyklejają kawałkami taśmy samoprzylepnej wyschnięte rośliny, a pod spodem umieszczają karteczkę z nazwą rośliny. Uprawa roślin – wprowadzanie elementów meto-
dy projektów. Etap I – przygotowanie. Nauczyciel prezentuje atlasy i książki ilustrujące różne kwiaty i rośliny uprawiane w ogrodach. Wspólnie z dziećmi ustala, które z tych roślin chciałyby wyhodować samodzielnie. Etap II – wprowadzenie w tematykę projektu. Prowadzący organizuje spacery, aby dzieci przyglądnęły się okolicznym ogródkom – jeżeli jest taka możliwość, udają się na wycieczkę do ogródków działkowych, gdzie osoba uprawiająca rośliny opowiada o pracy w ogrodzie. Nauczyciel zachęca maluchy do założenia w sali „ogródka”. Zastanawiają się, co będzie potrzebne, aby prowadzić uprawę roślin. Jeśli jest taka możliwość, dzieci wraz z prowadzącym mogą wybrać się do sklepu ogrodniczego, aby kupić cebulki i nasiona roślin. Etap III – zakładanie uprawy. Dzieci oglądają cebulki i nasiona, opisują ich wygląd, porównują kształt. Do doniczek wsypują ziemię, a następnie sadzą cebulki i wysiewają nasiona. Przysypują je niewielką warstwą ziemi i podlewają. Następnie wycinają kartoniki z tektury i przyklejają do nich obrazki kwiatów wycięte z opakowań po nasionach. Z tyłu kartoników przyklejają patyczek do szaszłyków. Etap IV – obserwacja i pielęgnowanie roślin. Maluchy codziennie obserwują i podlewają zasadzone rośliny. Etap V – przeniesienie sadzonek roślin i kwiatów do ogródka przedszkolnego. Kiedy rośliny wyrosną, nie-
■ kąciki kącik eksperta tematyczne
WIOSENNE INSPIRACJE PLASTYCZNE
Część 2
Magdalena Żujew
■ WIOSENNE DRZEWA. Wariant I. Materiały: tektura, włóczka zielona i w różnych odcieniach brązu, gładka bibuła w kolorze różowym, zielonym i białym, klej Wikol, nożyczki. Wykonanie: ■ Z tektury wycinamy dwie sylwety drzewa (pień z koroną) i kwadrat o boku około 12 cm. Sylwety składamy razem. Koronę drzewa oplatamy zieloną włóczką. ■ Dolną część pnia zaginamy na wysokość 2 cm i przyklejamy do wcześniej wyciętego kwadratu. Rozsuwamy tekturę u podstawy pnia na odległość około 2 cm, tak aby drzewo było stabilne. ■ Włóczką w różnych odcieniach brązu oplatamy pień. ■ Podstawę, do której przyklejone jest drzewo, oklejamy zieloną bibułą. ■ Z różowej bibuły wycinamy kółeczka o średnicy 1 cm, a z białej 0,5 cm (zamiast kółek można zrobić kuleczki z bibuły). Kółeczka naklejamy na koronę drzewa. Wariant II. Materiały: biała kartka z bloku technicznego, pastele olejne, farby akwarelowe, pędzelek, pojemnik na wodę, patyczki higieniczne do uszu. Wykonanie: ■ Rysujemy pastelami wybrane elementy obrazka: drzewa, krzewy, chmury itp. ■ Tło pracy plastycznej malujemy farbami akwarelowymi. Miejsca, które pokryte są pastelami, nie zostaną pomalowane. ■ Korony drzew i krzewów stemplujemy za pomocą patyczka różową i żółtą farbą.
78
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 3.186/2017
■ PTAKI WRACAJĄ. Wariant I. Materiały: biały blok techniczny A4, farby plakatowe, widelec, pędzelek, nożyczki, klej, ołówek, pastele olejne. Wykonanie: ■ Techniką „mokre w mokrym” dwoma wybranymi kolorami malujemy tło pracy. ■ Na białej kartce rysujemy wybrany kształt pni drzew i wycinamy je. Odbijamy na nich końcówką widelca czarne kreski. Tak przygotowane drzewa przyklejamy na wcześniej wykonanym tle. ■ Na kolejnej białej kartce rysujemy pastelami ptaki. Wycinamy je i przyklejamy na gałęziach, tworząc dowolną kompozycję. Wariant II. Materiały: talerzyk papierowy, kawałki gazety, klej Wikol, farby akwarelowe, niebieska gładka bibuła, papier kolorowy, kawałki brązowej włóczki, piórka. Wykonanie: ■ W połowie talerzyka przyklejamy dwa ptaki zrobione z gazety. ■ Malujemy je farbami akwarelowymi. Doklejamy im piórka i wycięte z czarnego papieru oczy. ■ Górną część talerzyka wyklejamy kawałkami niebieskiej bibuły. ■ W dolnej części przyklejamy kawałki pociętej włóczki i piórka. ■ Z brązowego papieru wycinamy konary drzewa i przyklejamy je w górnej części talerzyka. Gałązki ozdabiamy wyciętymi z zielonego papieru listkami.