WYDAWCA: CEBP 24.12 Sp. z o.o.
felietony 4 Dziecko jako podstawa programowa Bogusław Śliwerski
ul. Kwiatowa 3, 30-437 Kraków redakcja@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10 12 262 50 34
ZESPÓŁ REDAKCYJNY:
bliżej dziecka 6 Dziecko z autyzmem i zespołem Aspergera w przedszkolu
w numerze 1.184/2017
materiały na luty
ogólnodostępnym
Anna Policht-Jaruga
10 Nie tylko siniaki Jak rozmawiać z dziećmi o przemocy i złym dotyku? Anna Jankowska 14 Puszek Łakomczuszek bajka edukacyjna dla dzieci, które jedzą zbyt dużo słodyczy Agnieszka Borowiecka
Robert Halik – redaktor naczelny (r.halik@blizejprzedszkola.pl) Marta Stasińska – zastępca redaktora naczelnego (m.stasinska@blizejprzedszkola.pl) Monika Majewska – redaktor merytoryczny (m.majewska@blizejprzedszkola.pl) Agnieszka Czeglik (a.czeglik@blizejprzedszkola.pl) Natalia Łasocha (n.lasocha@blizejprzedszkola.pl)
STALI AUTORZY: prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, prof. Bogusław Śliwerski, Ewa Zielińska
kącik eksperta 16 Co każdy nauczyciel powinien wiedzieć o reformie oświatowej? Dariusz Skrzyński
20 W jaki sposób programy z dzieciństwa kształtują życie człowieka dorosłego? Emilia Żurek 24 Bliżej Nauczyciela Ty pytasz, my odpowiadamy Monika Urbańska 26 W świetle prawa Ty pytasz, my odpowiadamy Dariusz Skrzyński
Little Ant’s Adventures 30 Little Ant Under the Water Katarzyna Janiszewska
przewodnik nauczyciela przedszkola – materiały na luty 38 Realizacja Podstawy Programowej 39 W zabawie tak jak w bajce wszystko jest możliwe, w krainie pełnej przygód
dzieci są szczęśliwe
48 Kim zostanę, gdy dorosnę? Wybór trudny – ważne, żeby zawód nie był
nudny!
WSPÓŁPRACA: Dariusz Skrzyński, Iwona Majewska-Opiełka, Bernard Fruga, Jan Amos Jelinek, Gabriela Gąsienica, Monika Urbańska, Barbara Szeląg, Ewa Stadmüller, Karolina Gawlik, Beata Bielska
ZESPÓŁ DORADCZY: Maria Broda-Bajak, Maria Peszat, Ewa Lelo, Bożena Michalska, Małgorzata Wajda FOTO OKŁADKI: fotolia.pl ZDJĘCIA: depositphotos.com, fotolia.pl GRAFIKA I SKŁAD: Tomasz Gil MARKETING i REKLAMA: Katarzyna Halik (katarzyna.halik@blizejprzedszkola.pl) PATRONATY MEDIALNE: Sandra Obrzud (s.obrzud@blizejprzedszkola.pl) PRENUMERATA: Karolina Mączyńska (k.maczynska@blizejprzedszkola.pl) tel. 12 631 04 10 wew. 102 ISSN: 1642-8668 INDEKS: 248428 DRUK: drukarnia Bimart NAKŁAD: 7000
PRENUMERATA STANDARDOWA: Prenumeratę standardową miesięcznika można zamówić w dowolnym momencie na dowolny okres. Cena brutto prenumeraty za 12 miesięcy: 299, 50 zł, za 6 miesięcy: 156 zł
PRENUMERATA PLUS:
56 Koleżanko i kolego, ucz się języka – nie tylko ojczystego! 66 Dzień Handlowca ogłaszamy – na zakupy zapraszamy!
Cena brutto prenumeraty za 12 miesięcy: 635,50 zł, za 6 miesięcy: 324,00 zł
PRENUMERATA ABONAMENTOWA: standardowa: 26 zł za miesiąc PLUS: 54 zł za miesiąc
kąciki tematyczne 74 Zimowe inspiracje plastyczne. Część 3 Magdalena Żujew 76 Esy-fl oresy Katarzyna Dulewicz 78 Sala Pana Michała Michał Danecki
● Pod patronatem – str. 29 ● Poczytaj mi, proszę – str. 73
prenumerata@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10 wew. 102 www.blizejprzedszkola.pl/prenumerata
PRENUMERATA INSTYTUCJONALNA: KOLPORTER S.A.: prenumeratę można zamawiać w oddziałach firmy na terenie całego kraju. Informacje pod numerem infolinii 0801 205 555 lub poprzez stronę internetową dp.kolporter.com.pl Przedruk materiałów zamieszczonych w miesięczniku w jakiekolwiek formie oraz ich publikacja w internecie bez wcześniejszej zgody Wydawcy są zabronione. Redakcja zastrzega sobie prawo do zmian i skrótów w nadesłanych materiałach oraz do nadawania tytułów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam. Wydawca ma prawo odmówić publikacji reklamy bez podania przyczyny.
Dołącz do nas na Facebooku
■ felieton
Bogusław Śliwerski
DZIECKO
jako podstawa programowa
Z
Ze zdumieniem przyglądam się politycznym targom, przepychankom, protestom, powoływaniu, odwoływaniu, autonomizacjom i rezygnacjom ekspertów i ekspertów do spraw ekspertów w zakresie podstawy programowej wychowania przedszkolnego dla przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego w ramach kolejnej reformy ustrojowej polskiej edukacji, tym razem w wydaniu prawicowym. Nie wiem, czy ktoś zauważył, że spory o to, kto będzie autorem tych podstaw, kto je napisze, a kto będzie korygował w istocie w ogóle nie obchodzą nauczycieli, bo i nie powinny. Nie ma bowiem znaczenia to, kto ukryje się za treścią kolejnej podstawy programowej kształcenia i wychowania przedszkolnego, gdyż w rzeczy samej dla nauczycieli nie ma ona kluczowego znaczenia. Curriculum konieczne jest dla zachowania tzw. drożności poziomej i pionowej, także w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej oraz dla nadzoru pedagogicznego, by wiedział, na bazie jakich regulacji prawnych będzie mógł prowadzić kontrolę i ewaluację nauczycielskiej pracy. Tymczasem nauczycieli obowiązuje ich własna kultura pedagogiczna, racjonalność i profesjonalizm oraz związane z tym kwalifikacje i wykształcenie. Kiedy czytamy wstęp do stosowanego rozporządzenia, to znajdziemy w nim następującą treść ogólną, kierunkową: Podstawa programowa wychowania przedszkolnego opisuje proces wspomagania rozwoju i edukacji dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym. Przedszkola oraz inne formy wychowania przedszkolnego w równej mierze pełnią funkcje opiekuńcze, wychowawcze i kształcące. Zapewniają dzieciom możliwość wspólnej zabawy i nauki w warunkach bezpiecznych, przyjaznych i dostosowanych do ich potrzeb rozwojowych1 (podkreśl. BŚ). Proszę zwrócić uwagę na ostatnie zdanie, które wyróżniłem w powyższym cytacie. Podstawa programowa tylko opisuje proces wspomagania rozwoju dzieci, a nie standaryzuje, nie wykreśla z nauczycielskiej wiedzy, kompetencji, postaw tego, co jest najważniejsze, a mianowicie suwerennej, autonomicznej, profesjonalnej aktywności pedagogicznej.
Bogusław Śliwerski – profesor zwyczajny Uniwersytetu Łódzkiego, przewodniczący Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN oraz Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego. Jego zainteresowania naukowe koncetrują się na pedagogice ogólnej, teorii wychowania, współczesnych kierunkach pedagogiki i pedagogiki wczesnoszkolnej oraz problemach kształcenia pedagogów.
To NAUCZYCIEL jest kreatorem procesu wychowawczego, opiekuńczego i dydaktycznego w placówce przedszkolnej i ma pełne prawo samodzielnie decydować o tym, czy i jak różnicuje swoje podejście do dzieci, jakie wykorzystuje metody, techniki, formy i środki pracy. Nie pozwalajmy wizytatorom czy ewaluatorom oceniać nauczycielskiej pracy według biurokratycznych procedur, skal czy arkuszy! Nauczyciele mają dzieciom stwarzać, zapewniać psychologicznie, pedagogicznie i socjalnie warunki, zabezpieczać je, wspomagać podopiecznych, budować wraz z nimi i dla nich określone postawy, troszczyć się o maluchy, coś w nich kształtować i do czegoś je przygotowywać. To nie „Podstawa programowa wychowania przedszkolnego…” jest warunkiem spełniania powyższych oczekiwań ekspertów czy wymogów władz resortu edukacji, ale DZIECI, nasi podopieczni, bez względu na to, kto i co zawrze w tym dokumencie! To NAUCZYCIEL jest kreatorem procesu wychowawczego, opiekuńczego i dydaktycznego w placówce przedszkolnej i ma pełne prawo samodzielnie decydować o tym, czy i jak różnicuje swoje podejście do dzieci, jakie wykorzystuje metody, techniki, formy i środki pracy. Nie pozwalajmy wizytatorom czy ewaluatorom oceniać nauczycielskiej pracy według biurokratycznych procedur, skal czy arkuszy! Czas najwyższy skończyć z podporządkowywaniem pedagogiki i psychologicznych podstaw rozwoju dzieci biurokraturze oświatowej. To DZIECKO jest podstawą programową swojego rozwoju.
1) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z dnia 23 czerwca 2016 r., poz. 895)
4
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 1.184/2017
■ bliżej dziecka
Agnieszka Borowiecka
PUSZEK ŁAKOMCZUSZEK bajka edukacyjna dla dzieci, które jedzą zbyt dużo słodyczy Dietetycy i lekarze biją na alarm, przedstawiając wyniki badań, z których jasno wynika, że coraz młodsze dzieci borykają się z problemem otyłości. Nie jest to jedyny negatywny skutek nadmiernego spożywania cukru. Zbyt duża ilość słodkich potraw i napojów powoduje również nadpobudliwość ruchową oraz obniżony iloraz inteligencji. Chwilowy przypływ energii wywołany nagłym podniesieniem poziomu cukru we krwi szybko mija, pozostawiając jedynie uczucie zmęczenia, rozdrażnienia i dekoncentracji. Warto więc zwracać uwagę na prawidłową dietę najmłodszych i kształtować właściwe nawyki żywieniowe już od samego początku, tłumacząc przy tym, jak zgubne skutki może nieść ze sobą objadanie się słodyczami.
W
samym sercu dębowego lasu rosło przepiękne rozłożyste drzewo o drobnych listkach. Odkąd zamieszkał tam rój pszczół, wszystkie zwierzątka zaczęły nazywać je śpiewającą lipką, gdyż w gęstych konarach zawsze słychać było jakieś brzęczenie i buczenie, jakby wielka orkiestra stroiła się do koncertu. Pracowite pszczółki od rana do wieczora krążyły po okolicznych łąkach, zbierając kwiatowe pyłki, a potem w swoim gniazdku robiły z nich przepyszny lepki miodzik – prawdziwy przysmak każdego łasucha. Pewnego letniego dnia zachodni wiaterek zapuścił się nad dębowy las, zakołysał czubkami drzew i porwał w dal słodki zapach miodu i jeszcze słodszą piosenkę maleńkich robotnic uwijających się w konarach śpiewającej lipki: Słodkie łapki, słodkie czułki, my jesteśmy miodne pszczółki. I wstajemy skoro świt, by tak bzykać, bzyku bzyk. W żadnym miejscu w całym świecie nic słodszego nie znajdziecie. Miodku mamy tutaj w bród. To nagroda za nasz trud. Słowa tej piosenki niosły się echem po całym lesie, a nęcący zapach poleciał wraz z wiatrem w las. Tymczasem na borówkowej polance wygrzewał się w słońcu mały niedźwiadek – Puszek Łakomczuszek. Całą mordkę miał umorusaną jagodowym sokiem i był tak zadowolony, jak tylko potrafią być misie, gdy najedzą się do syta czymś bardzo smakowitym. Miś Łakomczuszek był wyjątkowym łasuchem. Gdyby tylko mógł, od rana do wieczora objadałby się samy-
14
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 1.184/2017
mi słodyczami. Leżąc w słońcu, zastanawiał się właśnie, czy może być coś słodszego i lepszego od dojrzałych owoców czarnej jagody, gdy wtem znienacka dobiegł go dźwięk pszczelej piosenki, a niesiony wiatrem słodki zapach miodku zakręcił się nad jego łebkiem i mile połechtał po nosku. Niedźwiadek aż kichnął z radości i od razu zaczął węszyć, skąd dochodzi ta nęcąca woń. Wiedziony słodką pokusą poczłapał łapka za łapką przed siebie i wsunął się głębiej w gęstwinę drzew. W miarę jak zapuszczał się coraz dalej i dalej, zapach nasilał się i potężniał, aż misiowi zaczęło się kręcić w głowie od słodkości. W pewnej chwili usłyszał głośne bzyczenie, a gdy zadarł łepek, ujrzał rój pracowitych pszczółek. – Dzień dobry, misiu – zabzyczały pszczółki. – Dzień dobry – odparł grzecznie miś. – Usłyszałem waszą piosenkę i pomyślałem, że wpadnę do was w odwiedziny – dodał, licząc, że pszczółki poczęstują go lepkim miodkiem. – Och, to miło z twojej strony – ucieszyły się robotnice i zaprosiły misia do swojego gniazdka, gdyż nikt do tej pory nie złożył im tak miłej wizyty. Mały miś, jako że był zwinnym i silnym niedźwiadkiem, raz, dwa wpakował się na sam czubek wysokiego drzewa. Pszczółki dały mu kawałek oblepionej miodkiem kory, a jego różowy języczek zaraz zaczął się po niej ślizgać w górę i w dół. Puszek Łakomczuszek miał przy tym tak błogą minkę,
■ kącik eksperta
Dariusz Skrzyński
Od roku szkolnego 2017/2018 rozpocznie się wdrażanie reformy edukacji. Większość zmian wymuszona jest przez wprowadzenie nowej struktury szkół i usunięcie z niej gimnazjów. Zmiany nie wprowadzają większych korekt, jeżeli chodzi o funkcjonowanie przedszkoli, poza przypadkami, gdy przedszkole funkcjonuje w zespołach. Warto jednak wiedzieć, jakie są propozycje rozwiązań, które, być może, jeszcze w tym roku zostaną uchwalone w parlamencie.
Co każdy nauczyciel powinien wiedzieć o reformie oświatowej? Dotychczasowa struktura
Docelowa struktura
sześcioletnia szkoła podstawowa
ośmioletnia szkoła podstawowa
trzyletnie gimnazjum trzyletnie liceum ogólnokształcące
czteroletnie liceum ogólnokształcące
czteroletnie technikum
pięcioletnie technikum
trzyletnia zasadnicza szkoła zawodowa
trzyletnia branżowa szkoła I stopnia dwuletnia branżowa szkoła II stopnia
trzyletnia szkoła specjalna przysposabiająca do pracy
trzyletnia szkoła specjalna przysposabiająca do pracy
szkoła policealna
szkoła policealna
Rząd przyjął 8 listopada dwa projekty ustaw – Prawo oświatowe oraz Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe. Zostały one skierowane do dalszych prac w sejmie. Jednocześnie Ministerstwo Edukacji Narodowej uruchomiło serwis informacyjny o zmianach w systemie edukacji znajdujący się pod adresem: www.reformaedukacji.men.gov.pl.
16
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 1.184/2017
Najważniejszą zmianą w stosunku do obowiązującego stanu prawnego są zawarte w projektowanej ustawie Prawo oświatowe rozwiązania dotyczące nowego ustroju szkolnego oraz związanych z tym modyfikacji w organizacji i funkcjonowaniu przedszkoli, szkół i placówek oświatowych. Przewidziano także zmiany systemowe w wybranych obszarach oświaty, wzmacniające i uzupełniające zmiany ustroju edukacyjnego. Natomiast ustawa wprowadzająca ustawę Prawo oświatowe opisuje mechanizmy i tryb wdrażania nowych regulacji zawartych w ustawie Prawo oświatowe. Projekt zawiera również niezbędne zmiany w innych ustawach, stanowiące konsekwencję wprowadzenia nowego ustroju szkolnego.
Szkoła podstawowa sześcioletnia SP ośmioletnia SP Od 1 września 2017 r. dotychczasowa sześcioletnia szkoła podstawowa staje się ośmioletnią szkołą podstawową. Uczniowie, nauczyciele i pracownicy dotychczasowej sześcioletniej szkoły podstawowej stają się uczniami, nauczycielami i innymi pracownikami ośmioletniej szkoły podstawowej. Od 1 września 2017 r. w szkole podstawowej rozpoczną naukę pierwsi uczniowie klasy VII (absolwenci klasy VI dotychczasowej sześcioletniej szkoły podstawowej), którzy 1 września 2018 r. będą pierwszymi uczniami klasy VIII tej szkoły.
■ przewodnik nauczyciela przedszkola – materiały na luty
Kim zostanę, gdy dorosnę? Wybór trudny – ważne, żeby zawód nie był nudny! Propozycje aktywności pomocne w trakcie planowania pracy wychowawczo-dydaktycznej dla dzieci młodszych na luty
Cele ogólne: �
�
�
�
�
�
stwarzanie dzieciom okazji do poznawania różnych zawodów oraz wzbogacenie wiadomości i słownika najmłodszych w tym zakresie; doskonalenie umiejętności przeliczania obiektów, porównywania wielkości zbiorów i ustalania, gdzie jest więcej, gdzie mniej; kształtowanie umiejętności klasyfikowania przedmiotów ze względu na różne cechy; rozwijanie myślenia przyczynowo-skutkowego poprzez układanie historyjek obrazkowych i ciągów logicznych; rozwijanie umiejętności wokalnych maluchów poprzez śpiew grupowy i indywidualny; doskonalenie sprawności manualnej i koordynacji wzrokowo-ruchowej poprzez działalność praktyczną;
Propozycje aktywności Wprowadzenie do tematu zajęć Gdzie pracują nasi rodzice? Jeśli istnieje taka możli-
wość, nauczyciel może zorganizować wspólnie z chętnymi rodzicami wycieczkę do miejsca ich pracy. Przy tej okazji dzieci mogłyby poznać ciekawostki na temat wybranego zawodu. W zakładzie pracy. W zależności od tego, jakie insty-
tucje znajdują się w okolicy przedszkola (np. piekarnia, sklep, zakład krawiecki, poczta, zakład szewski), nauczyciel może wybrać się z maluchami do jednej z nich. Podczas wyjścia dzieci będą miały okazję obserwować osoby przy pracy na różnych stanowiskach i dowiedzieć się, jakie obowiązki wykonują pracownicy w różnych instytucjach. Maluchy mogą także wcześniej przygotować pytania, które chciałyby zadać przedstawicielom wybranych zawodów.
48
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 1.184/2017
Zabawy inicjowane przez nauczyciela Prowadzący rozpoczyna każde kolejne zajęcia od krótkich historyjek z życia Ani i Piotrka, rodzeństwa. Podczas opowiadania może się posłużyć pacynkami dziewczynki i chłopca.
Epizod I Witajcie! Mam na imię Piotrek. Mam prawie pięć lat i chodzę do przedszkola. Mam siostrę, trochę niezwykłą – bliźniaczkę. Urodziliśmy się tego samego dnia. Moja siostra ma na imię Ania. Któregoś popołudnia, kiedy budowaliśmy z klocków, mama zapytała, kim chcielibyśmy być w przyszłości. Zaczęliśmy na zmianę wykrzykiwać i wymieniać zawody, jakie znamy: piosenkarka, strażak, tancerka, piłkarz, ogrodniczka, kucharz... Nie mogliśmy się zdecydować, który wybrać. Jest przecież tyle ciekawych zawodów… A wy, jakie zawody znacie? Który najbardziej wam się podoba? Przykładowe pytania kluczowe: Jakie zawody znacie? Gdzie pracują wasi rodzice/dziadkowie? Jakie zwody chcielibyście lepiej poznać? Czy wiecie już, kim chcielibyście zostać w przyszłości?
„Kim ja będę” – wysłuchanie wiersza i rozmowa in-
spirowana jego treścią. Nauczyciel czyta fragmenty wiersza „Kim ja będę”. Następnie rozmawia z dziećmi na temat utworu: Jakie zawody zostały wymienione w utworze? Na czym polega praca osób wykonujących te zawody? Kim chcielibyście zostać w przyszłości? Jakie zawody wydają się wam ciekawe?
Wzorzaki-peczaki CELE ZAJĘĆ: ● zachęcanie dzieci do podejmowania twórczych działań; ● poszerzanie doświadczeń plastycznych najmłodszych; ● rozwijanie motoryki małej przedszkolaków.
MATERIAŁY: ● mąka pszenna; ● barwniki spożywcze (dowolne kolory); ● proszek do pieczenia; ● kartony lub tekturki (format A5) – dla każdego dziecka; ● kubki plastikowe lub średniej wielkości miski; ● łyżeczki do mieszania; ● woda.
WSKAZÓWKA:
Konieczny jest dostęp do mikrofalówki lub piekarnika.
PRZYGOTOWANIE FARB PUCHNĄCYCH: ● Przed zajęciami przygotuj stanowiska pracy – stoliki zabezpiecz folią, ceratą lub gazetami. ● Wprowadź dzieci w tematykę zajęć, opowiadając, że wykonacie niezwykłe farby, które potrafią rosnąć. ● Wspólnie z przedszkolakami przygotuj farby – do plastikowych kubeczków lub miseczek wsypcie po około trzy łyżki mąki pszennej, odrobinę barwnika spożywczego (w dowolnym kolorze) i łyżeczkę proszku po pieczenia. Dolejcie około sześciu łyżek wody. ● Porządnie wszystko wymieszajcie. Farba powinna być stosunkowo gęsta i zarazem swobodnie spływać z łyżeczki. Przygotujcie tyle farb, ile chcecie mieć kolorów.
WSKAZÓWKA:
Wystarczy odrobina barwnika – szczególnie jeśli używacie barwników w proszku. Jeśli dodacie zbyt dużo barwnika, kolor będzie ciemny i mocny, a efekt niezadowalający.
76
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 1.184/2017
Esy-floresy Katarzyna Dulewicz