WYDAWCA: CEBP 24.12 Sp. z o.o.
felietony 4 Dwoistość nauczycielskiego bycia Bogusław Śliwerski
w numerze 3.174/2016
materiały na kwiecień
80 O wdzięczności Bernard Fruga
ZESPÓŁ REDAKCYJNY:
kącik eksperta 8 10
Bliżej Nauczyciela Ty pytasz, my odpowiadamy Monika Urbańska W świetle prawa Ty pytasz, my odpowiadamy Dariusz Skrzyński
12 Reaktywacja obowiązku przedszkolnego dla dzieci sześcioletnich Dariusz Skrzyński
16 Jak pracować z dzieckiem sześcioletnim w przedszkolu? Sławomira Załęska 20 Plan rozwoju zawodowego nauczyciela stażysty Kinga Kurczek 22 Rymuję i buduję – aktywizowanie mowy w zabawach z darami Sylwia Kustosz
24 Planowanie pracy wychowawczo-dydaktycznej w przedszkolu Ewa Zielińska
28 Doktor Ząbek i krokodyl bajka edukacyjna dla dzieci, które boją się wizyty u dentysty Agnieszka Borowiecka
Ząbek i krokodyl zabawy do bajki edukacyjnej
Gabriela Gąsienica
English with Little Ant
with Little Ant
Katarzyna Janiszewska-Gold
36
Realizacja Podstawy Programowej
37
Bajki i baśnie uczą wartości i dają wszystkim dużo radości
44
Ekoludkiem z nami zostań – to jest sprawa bardzo prosta!
50
Wiosna po wsi spaceruje, patrzy, co się dziś wykluje...
56
Bujną wyobraźnię mamy, więc do baśniowych krain wyruszamy
62
W kosmos rakieta leci, latawce puszczają dzieci
68
Nasza planeta Ziemia niech w wysypisko się nie zmienia! edukacja wieloobszarowa
edukacja plastyczna
Jak zrobić baranka? Dominika Karolczyk
79
Jak zrobić zajączka? Dominika Karolczyk
Dariusz Skrzyński, Iwona Majewska-Opiełka, Bernard Fruga, Jan Amos Jelinek, Gabriela Gąsienica, Monika Urbańska, Barbara Szeląg, Ewa Stadmüller, Karolina Gawlik, Beata Bielska
ZESPÓŁ DORADCZY: FOTO OKŁADKI: depositphotos.com © bionicus ZDJĘCIA: depositphotos.com, wikimedia.org GRAFIKA I SKŁAD: Tomasz Gil MARKETING i REKLAMA oraz PATRONATY MEDIALNE: Katarzyna Halik (katarzyna.halik@blizejprzedszkola.pl) PRENUMERATA: Natalia Pietrzyk (n.pietrzyk@blizejprzedszkola.pl) tel. 12 631 04 10 wew. 102 ISSN: 1642-8668 INDEKS: 248428 DRUK: drukarnia Bimart NAKŁAD: 7000
Prenumeratę standardową miesięcznika można zamówić w dowolnym momencie na dowolny okres. Cena brutto prenumeraty za 12 miesięcy: 287,50 zł, za 6 miesięcy: 145 zł
PRENUMERATA PLUS: Cena brutto prenumeraty za 12 miesięcy: 587,50 zł, za 6 miesięcy: 290 zł
PRENUMERATA ABONAMENTOWA: standardowa: 25 zł za miesiąc PLUS: 50 zł za miesiąc prenumerata@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10 wew. 102 www.blizejprzedszkola.pl/prenumerata
PRENUMERATA INSTYTUCJONALNA:
odpowiedzialnego spadania Jan Amos Jelinek
78
prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, prof. Bogusław Śliwerski, Ewa Zielińska
PRENUMERATA STANDARDOWA:
przewodnik nauczyciela przedszkola – materiały na kwiecień
76 Historia
STALI AUTORZY:
Maria Peszat, Ewa Lelo, Bożena Michalska, Małgorzata Wajda
bliżej dziecka
32 English
Robert Halik – redaktor naczelny (r.halik@blizejprzedszkola.pl) Marta Stasińska – zastępca redaktora naczelnego (m.stasinska@blizejprzedszkola.pl) Maria Broda-Bajak – redaktor merytoryczny (m.bajak@blizejprzedszkola.pl) Agnieszka Czeglik (a.czeglik@blizejprzedszkola.pl) Monika Majewska (m.majewska@blizejprzedszkola.pl) Natalia Łasocha (n.lasocha@blizejprzedszkola.pl)
WSPÓŁPRACA:
bliżej nauczyciela
30 Doktor
ul. Kwiatowa 3, 30-437 Kraków redakcja@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10 12 262 50 34
KOLPORTER S.A.: prenumeratę można zamawiać w oddziałach firmy na terenie całego kraju. Informacje pod numerem infolinii 0801 205 555 lub poprzez stronę internetową dp.kolporter.com.pl Przedruk materiałów zamieszczonych w miesięczniku w jakiekolwiek formie oraz ich publikacja w internecie bez wcześniejszej zgody Wydawcy są zabronione. Redakcja zastrzega sobie prawo do zmian i skrótów w nadesłanych materiałach oraz do nadawania tytułów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam. Wydawca ma prawo odmówić publikacji reklamy bez podania przyczyny.
● Poczytaj mi, proszę – str. 75
■ kącik eksperta
Dariusz Skrzyński
praktyczne konsekwencje dla dyrektorów
Reaktywacja obowiązku przedszkolnego dla dzieci sześcioletnich Teraz to rodzice mogą decydować o tym, czy sześciolatek powinien pójść do szkoły, czy zostać w przedszkolu na kolejny rok. Jednak dla dyrekcji placówki ten wybór może stanowić problem. Jeśli we wrześniu 2016 r. wszystkie sześciolatki zostaną w przedszkolu, może zabraknąć miejsc dla trzylatków.
Najważniejsze zmiany w ustawie o systemie oświaty obowiązujące od 23 stycznia 2016 r.: przywrócenie obowiązku odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego dla dzieci sześcioletnich; obowiązek szkolny od siódmego roku życia; prawo rodziców do zdecydowania o podjęciu przez dziecko edukacji szkolnej od szóstego roku życia na wniosek rodziców, pod warunkiem odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego lub uzyskania opinii poradni o możliwości wcześniejszego przyjęcia dziecka do szkoły podstawowej w przypadku niekorzystania przez dziecko z przygotowania przedszkolnego; możliwość odroczenia obowiązku szkolnego – nie dłużej jednak niż o jeden rok; wydłużenie możliwości odroczenia obowiązku szkolnego w przypadku dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego do dziewiątego roku życia; wydłużenie terminu możliwości funkcjonowania oddziałów przed-
12
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 3.174/2016
szkolnych w szkołach podstawowych do dnia 1 września 2019 r.; wzmocnienie roli kuratora oświaty w kształtowaniu sieci przedszkoli i szkół – w tym przywrócenie obowiązku uzyskiwania pozytywnej opinii organu nadzoru pedagogicznego w przypadku likwidacji szkoły lub placówki prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego; przywrócenie obowiązku uzyskiwania pozytywnej opinii kuratora w przypadku udzielania przez jednostkę samorządu terytorialnego zezwolenia na założenie przez osobę fizyczną lub osobę prawną inną niż jednostka samorządu terytorialnego publicznej szkoły lub placówki; przywrócenie obowiązku opiniowania przez kuratora oświaty planów pracy publicznych placówek doskonalenia nauczycieli; powierzenie ministrowi właściwemu do spraw oświaty i wychowania kompetencji powoływania i odwoływania kuratorów i wicekuratorów oświaty. Poniżej zamieszczam opis wybranych aspektów praktycznych powyższych
zmian, z którymi mogą zmierzyć się – już w najbliższym czasie – dyrektorzy i nauczyciele przedszkoli
Rekrutacja dzieci na rok szkolny 2016/2017 Od dnia 1 stycznia 2016 r. rekrutacja do przedszkoli odbywa się na zasadach określonych przepisami rozdziału 2a ustawy o systemie oświaty (art. 20a-20zh) oraz rozporządzenia w sprawie sposobu przeliczania na punkty poszczególnych kryteriów uwzględnianych w postępowaniu rekrutacyjnym, składu i szczegółowych zadań komisji rekrutacyjnej, szczegółowego trybu i terminów przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego oraz postępowania uzupełniającego. Nowe szczegółowe zasady mają gwarantować przejrzyste postępowanie rekrutacyjne do przedszkoli, mając na względzie, że od 1 września 2016 r. wychowaniem przedszkolnym jest objęte dziecko od początku roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy trzy lata, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym,
■ bliżej nauczyciela
Ewa Zielińska
Planowanie pracy wychowawczo-dydaktycznej w przedszkolu tygodniowy rozkład zajęć
Od kilku lat interesuję się sposobami dokumentowania pracy nauczyciela przedszkola, a więc z jednej strony codziennym odnotowywaniem przebiegu działalności opiekuńczo-wychowawczo-dydaktycznej z dziećmi (zapisy w dzienniku), a z drugiej strony planowaniem pracy wychowawczo-dydaktycznej i ponoszeniem odpowiedzialności za jej jakość. Przemierzając Polskę wzdłuż i wszerz, na spotkaniach z nauczycielami udało mi się zebrać skrajnie różne opinie na temat planowania pracy oraz zgromadzić plany miesięczne, dwutygodniowe, tygodniowe, a nawet dzienne.
Na początku warto sobie uświadomić, że plan to jest pewien zamysł, projekt, zamiar, program, porządek zadań (prac), które muszą być wykonane w określonym czasie, lub rozkład czynności przewidzianych do wykonania (na potrzeby tekstu posługuję się skróconą definicją pojęcia „plan”/„planowanie” według Słownika wyrazów obcych PWN, red. J. Tokarski, PWN, Warszawa 1980, s. 576). Zaplanowanie pracy pozwala na pomyślne wypełnienie podjętego zadania i prawidłowe jego wykonanie. Pomaga działać w sposób zorganizowany, zapewniając powodzenie w osiąganiu zamierzonego celu, a także pozwala z większym prawdopodobieństwem przewidzieć trudności i sposoby ich łagodzenia lub usuwania. Dobry plan pracy jest drogowskazem, gdyż wskazuje drogę postępowania, odciąża pamięć i daje pewność, że jego wykonanie doprowadzi do zamierzonego celu. Są jednak pewne cechy, które stanowią podstawę wszelkiego planowania (zob. J. Sławecka, [w:] Metodyka wychowania przedszkolnego, red. I. Dudzińska, cz. III, WSiP, 1976, s. 174; A. Klim-Klimaszewska, Pedagogika przedszkolna, Nowa Podstawa Programowa, Instytut Wydawniczy ERICA, Warszawa 2012, s. 119).
Cechy dobrego planu pracy Każdy plan, w tym również wychowawczo-dydaktyczny przedszkola (grupy), musi być: celowy – służyć realizacji celów dalekosiężnych (perspektywicznych) realizowanych za pośrednictwem celów pośrednich, np. poznawczych, kształcących itp.;
24
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 3.174/2016
wykonalny i odnoszący się do rzeczywistych potrzeb przedszkola (grupy), jego warunków i możliwości dzieci, dla których jest opracowany; wewnętrznie zgodny – poszczególne treści programu nie mogą się wzajemnie wykluczać, lecz powinny tworzyć harmonijną całość; elastyczny (operatywny, otwarty) – łatwy do dostosowania do zmieniających się warunków; komunikatywny – treści programowe powinny być sformułowane zwięźle, jasno i zrozumiale; określony czasowo – obejmujący odpowiedni odcinek czasowy, w którym będzie realizowany; kompletny – uwzględniający wszystkie elementy ważne dla realizacji zamierzonych celów; akceptowany – wykonawcy planu (drugi nauczyciel pracujący w tej samej grupie) muszą akceptować zawarte w nim treści; kontrolowany – na bieżąco sprawdzany stopień realizacji planu. Znajomość podstawowych cech planowania jest niezbędna podczas opracowywania każdego planu pracy, w tym również wychowawczo-dydaktycznego. W pracy przedszkola wyróżnia się plany roczne, miesięczne, tygodniowe i dzienne. Nie ograniczę się tylko do planu miesięcznego, ale omówię również tygodniowy rozkład zajęć. Nie jest możliwe zaplanowanie pracy wychowawczo-dydaktycznej bez wcześniej opracowanego tygodniowego rozkładu zajęć. Zarówno tygodniowy rozkład zajęć, jak i plan pracy wychowawczo-dydaktycznej
■ przewodnik nauczyciela przedszkola – materiały na kwiecień
Nasza planeta Ziemia niech w wysypisko się nie zmienia! Propozycje aktywności pomocne w trakcie planowania pracy wychowawczo-dydaktycznej dla dzieci starszych na kwiecień
Cele ogólne: rozumienie konieczności przestrzegania zasad ochrony przyrody i wyposażenie dzieci w podstawowe wiadomości z tego zakresu; kształtowanie u dzieci postaw proekologicznych i wykorzystania pojęcia recykling w praktyce; stwarzanie warunków do zaspokajania naturalnej ciekawości dziecka otaczającym światem; wykorzystywanie surowców wtórnych do prac plastyczno-technicznych; rozwijanie koncentracji uwagi i umiejętności uważnego słuchania opowiadania; rozwijanie umiejętności dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych i opowiadania historyjek obrazkowych; uczestniczenie w zabawach i ćwiczeniach artykulacyjnych i poprawiających emisję głosu oraz dykcję; stwarzanie okazji do ważenia różnych przedmiotów – próby oddzielenia cech ciężaru i wielkości; podejmowanie improwizacji muzycznych z wykorzystaniem wykonanych przez dzieci instrumentów perkusyjnych.
Propozycje aktywności Wprowadzenie do tematu zajęć Wycieczka do lokalnego Zakładu Usług Komunalnych. Dzieci poznają charakterystykę zawodów związanych z tym obszarem oraz zapoznają się z procesem recyklingu śmieci. Niektóre z zakładów tego typu dysponują specjalnymi programami edukacyjnymi dla dzieci i ścieżkami ekologicznymi – warto zainteresować się, czy w najbliższej okolicy takie działania są prowadzone. Ważne, aby podczas tej wizyty dzieci poznały zasady segregacji śmieci obowiązujące na danym obszarze – kolory pojemników przeznaczone na odpadki danego rodzaju mogą się bowiem od siebie różnić w różnych częściach Polski. W planie tym został przyjęty podział na następujące kolory pojemników: niebieski (papier), żółty (plastik, metal), zielony (szkło) oraz czarny worek na śmieci zmieszane. Dzieci mogą jednak spotkać się nadal z pojemnikami do segregacji zwanymi „dzwonami” w pięciu kolorach – niebieski (papier), żółty (plastik), czerwony (metal), zielony (szkło kolorowe), biały (szkło bezbarwne), dlatego też należy sytuacje te dostosować indywidualnie.
68
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 3.174/2016
Plakat do wykorzystania podczas zajęć został dołączony do bieżącego numeru
Wizyta w oczyszczalni ścieków. Nauczyciel uświadamia dzieciom konieczność szeroko rozumianego dbania o wodę. Zbiórki i konkursy. Prowadzący ogłasza konkurs na ekologiczny plakat o tematyce ochrony wody lub konieczności segregowania śmieci. Wspólnie z dziećmi organizuje zbiórkę makulatury, baterii oraz plastikowych nakrętek – działania te mogą przynieść także dodatkowe korzyści dla dzieci w postaci wymiany tych materiałów na różne zorganizowane specjalnie dla nich atrakcje lub przyczynić się do pomocy osobom niepełnosprawnym.
Zabawy inicjowane przez nauczyciela Oczyszczalnia – zapoznanie z procesem oczyszczania wody. Nauczyciel przygotowuje cztery czyste słoiczki (o wielkości 330 ml). Do każdego wkłada czysty filtr z ekspresu do kawy (lub ręcznik papierowy dobrej jakości). Do filtra można wsypać także piasek lub nałożyć watę bawełnianą. W dzbankach przygotowuje kilka mieszanek „zanieczyszczonej” wody (mieszanka 1: woda + ścinki papieru; mieszanka 2: woda + barwnik spożywczy; mieszanka 3: woda + ziemia; mieszanka 4: woda + olej). Na początku prowadzący rozmawia z dziećmi na temat tego, jakie zanieczyszczenia wody zdarzyło im się zaobserwować. Następnie prezentuje wodę w poszczególnych dzbankach i prosi, aby wyjaśniły, jak została ona zanieczyszczona. Kolejno przelewa wodę z dzbanków do poszczególnych słoiczków przez filtry. Dzieci widzą, jak zanieczyszczenia osadzają się na filtrach, a woda, która wlewa się do słoiczków, jest czystsza niż ta z dzbanków. Mogą spróbować wyjaśnić, gdzie na większą skalę stosuje się takie filtry oraz dlaczego należy oczyszczać wodę z zanieczyszczeń.
■ przewodnik nauczyciela przedszkola – materiały na kwiecień
Wiosna po wsi spaceruje, patrzy, co się dziś wykluje... Propozycje aktywności pomocne w trakcie planowania pracy wychowawczo-dydaktycznej dla dzieci młodszych na kwiecień
Cele ogólne:
rozmawia z dziećmi na temat powstałej makiety i wykonuje jej zdjęcie. Maluchy opowiadają, czego chciałyby się jeszcze dowiedzieć na temat wiejskich zwierząt. Wspólnie z nauczycielem zastanawiają się, gdzie i w jaki sposób mogą zdobyć informacje. Prowadzący może zorganizować w sali kącik wiedzy z książkami, albumami dotyczącymi tej tematyki. W miarę realizacji tematu, kiedy dzieci będą zdobywać nowe wiadomości, mogą rozbudowywać makietę i wzbogacać kącik wiedzy o nowe elementy (takie jak owcza wełna, pióra, jajka, mleko). Jako podsumowanie prowadzący może pokazać dzieciom, jak wyglądała ich makieta na samym początku, a jak wygląda na koniec realizacji tematu. Ochotnicy mogą opowiedzieć wówczas, czego dowiedzieli się na temat wiejskich zwierząt i życia na wsi.
rozbudzanie zainteresowania światem zwierząt poprzez działania dydaktyczne i bezpośredni kontakt z przyrodą; stwarzanie okazji do poznawania wybranych zwierząt domowych żyjących na wsi oraz do rozpoznawania i naśladowania wydawanych przez nie odgłosów; doskonalenie poprawności gramatycznej wypowiedzi i wzbogacanie słownictwa; stwarzanie okazji do doskonalenia umiejętności przeprowadzania operacji umysłowych, w tym w szczególności do dokonywania klasyfikacji; rozwijanie sprawności ruchowej dzieci poprzez organizowane zabawy i swobodną aktywność interpretacyjną.
Propozycje aktywności Wprowadzenie do tematu zajęć Wycieczka do gospodarstwa agroturystycznego. Podczas wizyty w gospodarstwie dzieci będą miały okazję obserwować zwierzęta i ich młode. Odwiedzając np. stajnię, oborę, kurnik, maluchy mogą zobaczyć zwierzęta w ich naturalnym otoczeniu oraz zapoznać się z ich zwyczajami. Mogą także pomóc gospodarzowi w ich nakarmieniu.
Zabawy inicjowane przez nauczyciela Makieta wiejskiego podwórka – zabawa z elementami metody projektów. Przed przystąpieniem do realizacji tematu nauczyciel proponuje dzieciom wykonanie makiety wiejskiego podwórka. Dzieci z pomocą nauczyciela zastanawiają się, jakie materiały wykorzystać do pracy (mogą to być np. kawałki tkanin, drewienka, różnego rodzaju klocki, pieńki, kamienie itp.). Powstałą kompozycję wypełniają sylwetami zwierząt, budynków i postaci. Sylwety te nauczyciel uprzednio wycina i laminuje. Następnie powtórnie je wycina, zostawiając na dole każdej z nich większy margines folii – tak aby dzieci mogły wetknąć je w podstawki utworzone ze spłaszczonych kulek plasteliny. Po zabawie prowadzący
50
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 3.174/2016
Zabawy integracyjne „Trzy kurki” – zabawa muzyczno-ruchowa rozwijająca umiejętność współpracy. Dzieci dobierają się w trójki. Po wyśpiewaniu fragmentu piosenki dziecko, które było na początku, przechodzi na koniec. Po trzykrotnym powtórzeniu zabawy, kiedy każde dziecko miało okazję prowadzić pozostałe, maluchy zmieniają skład trójek.