bliżej dziecka ▪
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 9.228/2020
1
bliżej dziecka 2 Szumią w lesie stare drzewa, ktoś tam tańczy i ktoś śpiewa Dorota Kluska
6 Jesienna ścieżka zdrowia. Kącik zabaw i ćwiczeń ruchowych
w numerze 9.228/2020
materiały na październik
Anna Kołodziej
10 Matematyczny Kącik Pani Zuzi Zuzanna Jastrzębska-Krajewska
14 There's a Party in the Forest! Katarzyna Niemiec
17 Muzyczny Kącik Pana Miłosza Miłosz Konarski
18 Bajeczna księga. II edycja projektu czytelniczego Ewa Stadtmüller
bliżej nauczyciela 21 Oddychanie przez usta – dlaczego to bardzo zły nawyk? Katarzyna Socha
24 Praca w grupie zróżnicowanej wiekowo Ewa Zielińska
28 Migrujący przedszkolak. Część pierwsza. Dziecko Hanna M. Górna
32 Życie jest zmianą – jak nie poddać się kryzysowi adaptacyjnemu w czasie epidemii Agnieszka Wentrych
Przewodnik BLIŻEJ PRZEDSZKOLA – materiały na październik Liście, listki i igiełki – propozycje aktywności dla dzieci młodszych Marta Jelonek
37 Iglaste czy liściaste? 42 Jesienny bal 46 Szyszkowy pajacyk 49 Dary drzew 52 Kolorowa jesień
Zwyczaje zwierząt – propozycje aktywności dla dzieci starszych Katarzyna Wójcik-Bożętka
56 Kto zasypia, a kto nie śpi 62 Zanim przyjdzie zima 67 Kolczasty zwierz 72 Odloty ptaków 76 Jesienna gimnastyka
projekt ekologiczny EKOKULTURALNE PRZEDSZKOLE 80 Zrób to sam: wielorazowe ekotorby na zakupy i skarby Dagmara Czyż
kącik logopedyczny 82 Kącik logopedyczny. Październikowe zabawy językowe Ewelina Protasewicz
● Pod patronatem – str. 35 ● Polecają nauczyciele wychowania przedszkolnego – str. 36
WYDAWCA: CEBP 24.12 Sp. z o.o. ul. Kwiatowa 3, 30-437 Kraków redakcja@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10
ZESPÓŁ REDAKCYJNY:
Robert Halik – redaktor naczelny (r.halik@blizejprzedszkola.pl) Marta Stasińska – zastępca redaktora naczelnego (m.stasinska@blizejprzedszkola.pl) Monika Majewska – redaktor merytoryczny (m.majewska@blizejprzedszkola.pl) Natalia Łasocha – redaktor merytoryczny (n.lasocha@blizejprzedszkola.pl) Karolina Gawlik – redaktor merytoryczny (k.gawlik@blizejprzedszkola.pl)
STALI AUTORZY: prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Ewa Zielińska, Anna Jankowska
WSPÓŁPRACA: prof. Bogusław Śliwerski , Dariusz Skrzyński, Barbara Szeląg, Ewa Stadtmüller, Edyta Kaczanowska, Katarzyna Niemiec, Wanda Papugowa, Joanna Wołoch, Marta Jelonek, Dominika Góra, Katarzyna Wójcik-Bożętka, Magdalena Ledwoń
ZESPÓŁ DORADCZY: Maria Broda-Bajak, Agnieszka Czeglik, Ewa Lelo, Bożena Michalska, Małgorzata Wajda OKŁADKA: adobe stock/Izabela Pawińska ZDJĘCIA: depositphotos.com, adobe stock GRAFIKA I SKŁAD: Tomasz Gil MARKETING I REKLAMA, PATRONATY MEDIALNE: Sandra Hotloś (s.hotlos@blizejprzedszkola.pl)
BIURO OBSŁUGI KLIENTA: Gabriela Gąsienica (g.gasienica@blizejprzedszkola.pl) tel. 12 631 04 10 wew. 102 Natalia Kapera (klienci abonamentowi) (n.kapera@blizejprzedszkola.pl) tel. 12 631 04 10 wew. 109 ISSN: 1642-8668 INDEKS: 248428 DRUK: drukarnia Bimart NAKŁAD: 12 000
PRENUMERATA STANDARDOWA: 12 miesięcy: 365 zł*, 6 miesięcy: 192 zł*
PRENUMERATA PLUS: 12 miesięcy: 725 zł*, 6 miesięcy: 372 zł*
PRENUMERATA ABONAMENTOWA: standardowa: 32 zł* za miesiąc PLUS: 62 zł* za miesiąc *Kwoty brutto prenumerata@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10 wew. 109 www.blizejprzedszkola.pl/prenumerata Przedruk materiałów zamieszczonych w miesięczniku w jakiekolwiek formie oraz ich publikacja w internecie bez wcześniejszej zgody Wydawcy są zabronione.
Redakcja zastrzega sobie prawo do zmian i skrótów w nadesłanych materiałach oraz do nadawania tytułów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam. Wydawca ma prawo odmówić publikacji reklamy bez podania przyczyny.
▪ bliżej dziecka nauczyciela ■
Dorota Kluska
Szumia, w lesie stare , drzewa, ktos tam , , , tanczy i ktos spiewa Scenariusz przedstawienia o jesieni
Występują: Narratorzy (1–9), Lis, Małe Liski, Wiewiórka, Zajączek, Małe Zajączki, Mama Jeż, Tata Jeż, Małe Jeże (1–2), Borsuk, Muchomor, Kurka, Borowik Scenografia: W tle rozwieszony jest ciemnozielony materiał, a na nim przymocowane konary drzew z gałęziami wykonane z brązowego bristolu. Na nich przyczepione są różnokolorowe liście z papieru (lub zasuszone), np. klonu. W drzewach są wycięte dziuple. Pod ścianą ułożony jest ciemnozielony lub żółty tiul i na nim również poukładane są kolorowe liście, kasztany, żołędzie i orzechy. Pnie drzew można wykonać z małych taboretów przykrytych brązowym materiałem i ustawić pod ścianą. Do wykonania nory Lisa, Borsuka i Zajączka można wykorzystać duże kartonowe pudła przykryte odpowiednio uformowanym materiałem lub szarym pomiętym papierem. Nory te mogą być umiejscowione po bokach sceny. W koszyczkach są kolorowe liście i grzechotki. Rekwizyty i stroje: Narratorzy – stroje w kolorze ciemnozielonym, każdy z nich ma przy sobie lornetkę i turystyczny plecak; Jeż – brązowa koszulka i getry, pelerynka z doszytymi do niej kolcami wykonanymi z kartonu, do kolców przyczepione są kolorowe liście; Wiewiórka – koszulka i getry w kolorze pomarańczowym, opaska z uszami, ogon z kawałka futra wzmocnionego drucikiem, koszyczek; Lis i Małe Liski – koszulka i getry w kolorze pomarańczowym, opaska z uszami, ogon z kawałka futra; Małe Zajączki – szara koszulka i getry, mały kawałek futerka jako ogon i opaska z uszami, Zajączek ma dodatkowo marchewkę i zaproszenie zwinięte w rulon; Muchomor – czerwony kapelusz z białymi plamkami, biała koszulka i getry; Kurka – pomarańczowy kapelusz, pomarańczowa koszulka i getry; Borowik – brązowy kapelusz, biała koszulka i getry; grzechotki
4
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 9.228/2020
▪ bliżej dziecka nauczyciela ■
Anna Kołodziej
JESIENNA ŚCIEŻKA ZDROWIA Kącik zabaw i ćwiczeń ruchowych
Przygotowania do aktywnego spaceru
Wskazówka 1: Kilka dni wcześniej zacznij zbierać z dziećmi materiał przyrodniczy (kasztany, szyszki, liście, orzechy włoskie, patyki), który wykorzystacie podczas układania toru przeszkód. Włóżcie go do koszy lub kartonowych pudeł, aby łatwo można go było przenieść na miejsce zabawy (możecie pominąć ten punkt, jeżeli wybierzecie miejsce, gdzie nie ma problemu ze zgromadzeniem tych okazów w dniu zabawy). Wskazówka 2: Poproś wcześniej rodziców, aby zapewnili dzieciom wygodny sportowy strój i obuwie. Wskazówka 3: Pamiętaj, aby zadbać o odpowiedni zapas wody dla dzieci, ponieważ ćwiczenia będą bardzo intensywne.
8
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 9.228/2020
Jesienny spacer może być dobrą okazją do ćwiczeń ruchowych. Jako przybory do zabaw ruchowych możemy wykorzystać patyki, kasztany czy szyszki. Wybór ćwiczeń powinniśmy dostosować do otoczenia, wieku i możliwości dzieci. Zalecamy, aby wcześniej osobiście sprawdzić ścieżkę zdrowia i ocenić warunki, w których będą odbywały się ćwiczenia.
▪ bliżej dziecka nauczyciela ■
Zuzanna Jastrzębska-Krajewska
Matematyczny Kącik Pani Zuzi Drodzy Nauczyciele, w każdym miesiącu będę przedstawiać pomysły na zabawy matematyczne oparte o najlepszą, moim zdaniem, metodę edukacji matematycznej, czyli Dziecięcą Matematykę® autorstwa prof. E. Gruszczyk-Kolczyńskiej. Nie będę jednak przepisywać zabaw z książki, a odsyłać Was do niej, ponieważ nie da się zastąpić tych kilkuset stron skróconym opracowaniem. To tak, jakby zrobić wyśmienite ciasto, ale zamiast 12 jajek, dać ich… 3, a zamiast kostki masła dodać kilka kropel oleju. Znajomość programu Dziecięca Matematyka®, szczegółowo opisanego w książce1 E. Gruszczyk-Kolczyńskiej i E. Zielińskiej, to podstawa do realizacji kolejnych obszarów. Postanowiłam, że zachowam porządek, który Autorki zastosowały w spisie treści, i zgodnie z kolejnością rozdziałów będę starała się pokazać w każdym miesiącu, jak łatwo wplatać w codzienność przedszkolaków ćwiczenia kształtujące intuicje, wiadomości i umiejętności matematyczne. W czasie dnia w przedszkolu jest wiele sytuacji, w których możemy wykonać proste ćwiczenia, np. przed czynnościami higienicznymi, czekając na posiłek po umyciu rąk, po zbiórce na placu zabaw. Tych kilka minut możemy całkiem naturalnie wykorzystać na zabawy z większości obszarów Dziecięcej Matematyki®. Chcę Wam również pokazać, że matematyki uczymy w czasie przeróżnych aktywności. Czasem wystarczy dodać kilka matematycznych słów i już wspomagamy kształtowanie się matematycznych pojęć. Mam nadzieję, że moje propozycje będą inspiracją do takich aktywności.
12
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 9.228/2020
#20MINU1
DLA MA1[MA1YKI Jednocześnie zapraszam Was, drodzy Nauczyciele, do II edycji Projektu #20minutdlaMATEMATYKI2, którego głównym celem jest realizacja Dziecięcej Matematyki® w grupie przedszkolnej zgodnie z założeniami koncepcji oraz, co równie ważne, angażowanie i inspirowanie rodziców przedszkolaków do codziennej aktywności matematycznej z wykorzystaniem sytuacji życiowych. Nauczyciel wychowania przedszkolnego, który jest pierwszym nauczycielem matematyki, powinien być drogowskazem rodzica. W zeszłym roku szkolnym w miesięczniku „BLIŻEJ PRZEDSZKOLA” jako dodatek pojawiały się plakaty kierowane do rodziców właśnie, na których starałam się pokazać, ile mamy możliwości dzięki codziennym sytuacjom, żeby rozpoczynać przygodę z matematyką od najmłodszych lat. Wierzę, że jeśli zbudujemy solidny fundament podstawowych pojęć matematycznych i będziemy pozwalać przedszkolakom „dotykać” matematyki, bawić się nią, będą one lepiej radziły sobie zarówno w edukacji szkolnej, jak i w życiu – wykazując się zaradnością życiową.
Drogi Nauczycielu, wcale nie musisz umieć matematyki na poziomie celującym, żeby dobrze uczyć dzieci.
▪ bliżej nauczyciela
Agnieszka Wentrych
Życie jest zmianą
– jak nie poddać się kryzysowi adaptacyjnemu w czasie epidemii
Nasza codzienność w związku z epidemią COVID-19 uległa w ostatnich miesiącach ogromnym zmianom. Termin „zmiana” odnosi się do bardzo wielu treści. Zmianom towarzyszy często duży ładunek emocjonalny. Niektóre zmiany lubimy, inne mniej lub wcale. Pewnych zmian wyczekujemy, innych najchętniej byśmy uniknęli. Zmiany, zarówno te „dobre”, jak i te „złe”, mogą być – i zazwyczaj są – czynnikami stresowymi. Zmiany są więc różne, ale jeśli już nastąpią, pociągają za sobą proces adaptacji, czyli przystosowywania się do nowej sytuacji. Epidemia koronawirusa bardzo pozmieniała nasze codzienne życie. Wymusiła na nas rozwinięcie nowych nawyków i przyzwyczajeń, podporządkowywanie się rozmaitym restrykcjom, szczególnie tym dotyczącym kontaktów międzyludzkich. Na pewien czas dosłownie pozamykała nas w domu albo przynajmniej bardzo ograniczyła możliwość przebywania poza nim. Gros tych zmian było i jest dla wielu z nas trudne, męczące, a nawet lękorodne. Obawa przed zakażeniem siebie samych i bliskich w rodzinie, szczególnie osób starszych, towarzyszy nam od wielu tygodni. Musieliśmy przywyknąć do tych zmian. Musiały przywyknąć do nich także nasze dzieci. Przerwanie zajęć w placówkach było ogromną zmianą dla przedszkolaków. Dla wielu dzieci zajęcia przedszkolne stanowiły dotychczas ważną część dnia, były dla nich jedyną okazją do zabawy i spędzania czasu z rówieśnikami. Ta codzienność na dłuższy czas się zmieniła, co niestety mogło w negatywny sposób wpłynąć na dzieci. Wprawdzie część przedszkolaków wróciła do przedszkoli, ale nie wszystkie. Czas powrotów po długiej przerwie może okazać się dla wielu dzieci okresem ponownej adaptacji przedszkolnej. Czy dzieci czują napięcie emocjonalne związane ze stanem epidemii? Być może też. A prawie na pewno odczuwają napięcie własnych rodziców. Rzeczywistość dziecięca wraz z rzeczywistością dorosłych uległa w dobie pandemii dużym 34
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 9.228/2020
zmianom. Dzieci na te zmiany reagują. Te zmiany nie są im obojętne. Dzieci mogły doświadczać przeciążającego emocjonalnego napięcia z powodu zamknięcia ulubionych miejsc zabaw, ograniczenia kontaktu z rówieśnikami, przebywania przez większość dnia w czterech ścianach. Potrzebują zatem wsparcia opiekunów, aby sobie z tym napięciem poradzić. Rolą rodziców i wychowawców jest więc z jednej strony zadbanie o własne emocje, tak by nie obciążać nimi dzieci, a z drugiej przeprowadzenie dzieci przez ich emocje, tak by napięcie nie musiało znajdować wyrazu w trudnych zachowaniach. Można dzieciom te emocje nazywać, można wytłumaczyć ich przypuszczalne źródło, można podsunąć sposoby konstruktywnego zagospodarowania wewnętrznego napięcia, np. w jakiejś ulubionej dziecięcej aktywności czy to plastycznej, muzycznej, czy ruchowej. Można zaprosić dzieci do wspólnego wykonywania obowiązków domowych: gotowania, sprzątania, prania itp. Możliwości jest wiele, każda rodzina wybiera własne.
Co to jest adaptacja i czym jest kryzys adaptacyjny? Adaptacja to inaczej przystosowywanie się. Przystosowywanie się do zmiany. Pojęcie to znajduje zastosowanie w bardzo wielu sytuacjach i warunkach. Utrudniona czy wręcz nieudana adaptacja wiąże się z tzw. kryzysem adaptacyjnym. Mamy z nim do czynienia wówczas, gdy zmiana, jaka dotknęła jednostkę, jest dla niej zbyt obciążająca, może zbyt nagła, może zbyt trudna oraz niepożądana. Kryzys adaptacyjny wiąże się z kolei z trudnymi uczuciami – może mieścić nie tylko złość, bunt, gniew, ale przede wszystkim smutek, zwątpienie, rezygnację, a także niepokój czy wręcz lęk. Kryzys adaptacyjny to też stres, czyli przeciążenie dla naszego organizmu dotyczące
LIŚCIE, LISTKI I IGIEŁKI Propozycje aktywności dla dzieci młodszych na październik
Kolorowa jesień Cele główne: doskonalenie percepcji wzrokowej i słuchowej; wspomaganie zdolności do skupiania uwagi oraz zapamiętywania; stymulowanie receptorów dotykowych; niwelowanie napięć mięśniowych; rozwijanie ogólnej sprawności i form ekspresji ruchowej
Poranny uśmiech Ułóż kształt – zabawa manipulacyjna 1 Pomoce: plansze z figurami geometrycznymi (koło, kwadrat, trójkąt, prostokąt); materiał przyrodniczy Dzieci otrzymują plansze z figurą, nazywają ją, po czym odwzorowują kształt z materiału przyrodniczego najpierw na wzorze (na planszy), a potem obok planszy. Stuk-puk – zagadki dźwiękowe 1 Pomoce: dowolne niewielkie przedmioty codziennego użytku i materiał przyrodniczy; pojemnik metalowy; scena do teatrzyku kukiełkowego lub dowolny mały parawan
Pomoce do zabawy „Ułóź kształt” do pobrania na www.blizejprzedszkola.pl
54
Nauczyciel nazywa wraz z dziećmi przedmioty i wrzuca je pojedynczo do pojemnika, by maluchy poznały wydawany dźwięk. Ukrywa się za kurtyną teatrzyku lub za parawanem i pyta: Stuk-puk, co to?, a następnie wrzuca jeden z rekwizytów. Po udzieleniu odpowiedzi prosi jedno z dzieci, by wyjęło z puszki przedmiot i zweryfikowało poprawność odpowiedzi. Po kilku próbach rolę prowadzącego przejmują ochotnicy. Poranna pobudka – zestaw zabaw ruchowych (opis ćwiczeń na s. 37–38)
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 9.228/2020
ZWYCZAJE ZWIERZĄT Propozycje aktywności dla dzieci starszych na październik
Zanim przyjdzie zima Cele główne: wzbogacenie wiedzy na temat jesiennych zwyczajów zwierząt; osłuchanie z piosenką; rozwijanie wyobraźni ruchowej; ćwiczenie spostrzegawczości
Poranny uśmiech Wesołe koniki – zabawa rozwijająca aparat artykulacyjny 1 Pomoce: bębenek Dzieci siedzą w kole. Do rytmu wygrywanego na bębenku uderzają dłońmi o uda. Na ciszę zatrzymują się, a nauczyciel podaje polecenie, po czym prezentuje odpowiednią czynność, a przedszkolaki go naśladują: • koniki jadą po bruku – kląskanie językiem; • machają ogonem w górę i w dół – dotykanie językiem czubka nosa i brody; • rozglądają się na boki – szybki ruch języka do prawego i lewego kącika ust; • parskają – drganie wargami. Zwierzęta – przygotowanie emblematów 1 Pomoce: obrazki zwierząt; długie paski papieru (do wykonania opasek); kredki; zszywacz
Pomoc do zabawy „Zwierzęta” do pobrania na www.blizejprzedszkola.pl
Nauczyciel prezentuje obrazki zwierząt. Wspólnie z dziećmi nazywa je (żuraw, wiewiórka, jeż, niedźwiedź, borsuk, świstak). Na tablicy wiszą fotografie zwierząt (wybrane pomoce z zabawy „Puk, puk, kto się tam ukrył?”, s. 58–59 i „Które ptaki spotykam podczas spaceru?”, s. 73) jako wzór. Następnie przedszkolaki kolorują obrazki (będą one potrzebne do zabawy w części głównej zajęć). Zwracają uwagę na cechy charakterystyczne w wyglądzie zewnętrznym wybranych zwierząt. Gdy obrazki są gotowe, zostają przymocowane do papierowych opasek. Poranna pobudka – zestaw zabaw ruchowych (opis na s. 57)
64
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 9.228/2020
Projekt ekologiczny EKOKULTURALNE PRZEDSZKOLE ▪ bliżej nauczyciela
PROPOZYCJE AKTYWNOŚCI DO WYKORZYSTANIA PODCZAS ZAJĘĆ Z RODZICAMI LUB SAMODZIELNEJ PRACY DZIECI Dagmara Czyż
ZRÓB TO SAM: WIELORAZOWE EKOTORBY NA ZAKUPY I SKARBY TORBA NA RAMIĘ – RECYKLING STARYCH KOSZULEK
Materiały: nożyczki; stare podkoszulki/koszulki bawełniane; ołówek/kreda
Przed przystąpieniem do działań poprośmy dzieci i rodziców, aby przygotowali na zajęcia nieużywane koszulki, które nie spełniają już swojej pierwotnej funkcji.
Wykonanie: B Koszulkę rozkładamy na płasko (im większy
rozmiar koszulki, tym bardziej pojemna będzie nasza torba). C Odcinamy rękawy i dolny szew koszulki. D Wycinamy oraz powiększamy dekolt (dla ułatwienia możemy naszkicować linię cięcia ołówkiem/kredą; możemy też narysować linię, obrysowując krawędź miski). E Dół koszulki nacinamy na całej szerokości, tworząc paski szerokie na około 2–3 cm (ich długość zależy od nas – jeśli chcemy wyeksponować frędzle, robimy dłuższe nacięcia, np. 10-cm, jeśli nie, nacięcia mogą być krótsze, np. 5-cm). F Powstałe paski naciągamy, a następnie mocno ze sobą związujemy parami na podwójne supełki – to będzie dno naszej torby (jeśli chcemy, aby dno było bez frędzelków, paski związujemy na lewej stronie koszulki; jeśli chcemy natomiast, aby dół torby zdobiły frędzle, robimy to na prawej stronie).
82
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 9.228/2020