WYDAWCA: CEBP 24.12 Sp. z o.o.
felietony 2 Daltońska konkurencja w edukacji przedszkolnej? Bogusław Śliwerski
bliżej nauczyciela
w numerze 4.211/2019
materiały na maj
4 Jak wspierać odporność psychiczną dzieci w wieku przedszkolnym Anna Jankowska 8 Ja sam! Ja sama! O samodzielności dziecka Agnieszka Wentrych 12 Ćwiczenia i zabawy umuzykalniające Ewa Zielińska 16 Przedszkolak w świecie kodowania Anna Świć 20 Odkrywam świat – odkrywam siebie Iwona Brylińska
ZESPÓŁ REDAKCYJNY:
Robert Halik – redaktor naczelny (r.halik@blizejprzedszkola.pl) Marta Stasińska – zastępca redaktora naczelnego (m.stasinska@blizejprzedszkola.pl) Monika Majewska – redaktor merytoryczny (m.majewska@blizejprzedszkola.pl) Natalia Łasocha – redaktor merytoryczny (n.lasocha@blizejprzedszkola.pl) Agnieszka Czeglik (a.czeglik@blizejprzedszkola.pl)
STALI AUTORZY: prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, prof. Bogusław Śliwerski, Ewa Zielińska
WSPÓŁPRACA:
bliżej dziecka 22 Bo najlepiej jest z rodziną! Scenariusz uroczystości z okazji Święta Rodziny Anna Bomba 26 Praca na polu. Propozycje do opracowania zajęć umuzykalniających Anna Chyła 28 ANIMAL EXPLORERS. Inspiracje nie tylko dla nauczycieli języka angielskiego Katarzyna Niemiec
32 KOSMOS. Propozycje zabaw i sytuacji edukacyjnych pomocnych podczas opracowywania zajęć dla przedszkolaków Natalia Łasocha 34 Smoczki, butelki i pieluchy – na progu przedszkola czas powiedzieć im: pa, pa! Magdalena Ledwoń
Przewodnik BLIŻEJ PRZEDSZKOLA – materiały na maj Co z tego wyrośnie? – propozycje aktywności dla dzieci młodszych 38 Każda roślina wzrasta ku słońcu 42 Po co są nasiona? 46 Jak rośnie las? 50 Czy mały może być duży? 54 A ja rosnę i rosnę…
Sięgaj śmiało po marzenia – propozycje aktywności dla dzieci starszych 58 Marzeniom trzeba pomagać 64 A może w kosmos?
Dariusz Skrzyński, Barbara Szeląg, Ewa Stadtmüller, Anna Jankowska, Edyta Kaczanowska, Karolina Turek, Katarzyna Niemiec, Wanda Papugowa, Joanna Wołoch, Sylwia Cłapa, Dominika Góra, Magdalena Wójcik, Magdalena Ledwoń
ZESPÓŁ DORADCZY: Maria Broda-Bajak, Maria Peszat, Ewa Lelo, Bożena Michalska, Małgorzata Wajda OKŁADKA: depositphotos.com/ Izabela Pawińska ZDJĘCIA: depositphotos.com, adobe stock GRAFIKA I SKŁAD: Tomasz Gil MARKETING I REKLAMA, PATRONATY MEDIALNE: Sandra Hotloś (s.hotlos@blizejprzedszkola.pl)
BIURO OBSŁUGI KLIENTA: Gabriela Gąsienica (g.gasienica@blizejprzedszkola.pl) tel. 12 631 04 10 wew. 102 Natalia Kapera (klienci abonamentowi) (n.kapera@blizejprzedszkola.pl) tel. 12 631 04 10 wew. 109 ISSN: 1642-8668 INDEKS: 248428 DRUK: drukarnia Bimart NAKŁAD: 10 800
PRENUMERATA STANDARDOWA: 12 miesięcy: 319 zł*, 6 miesięcy: 168 zł*
PRENUMERATA PLUS: 12 miesięcy: 655 zł*, 6 miesięcy: 336 zł*
68 Podróże małe i duże 72 Będę malarzem albo lekarzem! 76 Warto marzyć!
PRENUMERATA ABONAMENTOWA: standardowa: 28 zł* za miesiąc PLUS: 56 zł* za miesiąc *Kwoty brutto
kącik edukacyjny 81-88 Karty pracy
● ●
ul. Kwiatowa 3, 30-437 Kraków redakcja@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10
prenumerata@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10 wew. 109 www.blizejprzedszkola.pl/prenumerata
PRENUMERATA INSTYTUCJONALNA:
Pod patronatem – str. 31 Polecają nauczyciele wychowania przedszkolnego – str. 80
KOLPORTER S.A.: prenumeratę można zamawiać w oddziałach firmy na terenie całego kraju. Informacje pod numerem infolinii 0801 205 555 lub poprzez stronę internetową dp.kolporter.com.pl Przedruk materiałów zamieszczonych w miesięczniku w jakiekolwiek formie oraz ich publikacja w internecie bez wcześniejszej zgody Wydawcy są zabronione. Redakcja zastrzega sobie prawo do zmian i skrótów w nadesłanych materiałach oraz do nadawania tytułów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam. Wydawca ma prawo odmówić publikacji reklamy bez podania przyczyny.
Dołącz do nas na Facebooku
■ felieton
Bogusław Śliwerski
Daltońska konkurencja w edukacji przedszkolnej? Od połowy lat 70. XX wieku następuje sukcesywny powrót do pedagogiki Nowego Wychowania, gdyż tradycyjny model przedszkolnej i szkolnej edukacji z ich autorytarną strukturą i dyrektywnym sterowaniem procesem kształcenia oraz wychowania wygasa już w ponowoczesnym świecie. Dynamiczne przenikanie do codziennego życia młodych pokoleń nowych technologii i metod komunikacyjnych wymusiło otwartość na pozaszkolne źródła wiedzy. Nie bez powodu współcześni pedagodzy sięgają właśnie do pedagogiki początku XX wieku, bo wówczas genialni twórcy humanistycznej pedagogiki formułowali nie tylko idee, ale i rozwiązania praktyczne, które burzyły system klasowo-lekcyjny i zachęcały do otwierania wychowania przedszkolnego i edukacji szkolnej na życie, na ich funkcjonalność, a nie ich instrumentalne wykorzystywanie do realizacji celów socjalnych i politycznych. Od kilku lat rozwija się w polskich środowiskach oświatowych konkurencyjny wobec pedagogiki Marii Montessori model alternatywnego podejścia do edukacji, który opracowała na przełomie XIX i XX wieku Helen Parkhurst (1887–1973) w wyniku niezadowolenia z obowiązującego ją w małej, wiejskiej szkole podstawowej w Waterville systemu kształcenia. Została w niej zatrudniona w 1904 roku. Musiała prowadzić łączone nauczanie w jednej klasie dla 40 uczniów (roczniki od klasy I do VIII), czyli miała za zadanie poradzić sobie z grupą heterogeniczną wiekowo, o zróżnicowanym poziomie wiedzy, umiejętności, doświadczeń itp. Zastanawiała się nad tym, jak postępować w tak trudnej sytuacji. Wpadła na pomysł, by podzielić dzieci na małe grupy, którym będzie zadawała zadania z różnych przedmiotów, rozmieszczając je zarazem „po kątach”, tak by sobie nie przeszkadzały w pracy. Eksperyment się sprawdził. Dzieci były spokojne, skupione na ćwiczeniach i pracowały zgodnie z własną wolą. Po przeczytaniu książki Edgara Jamesa Swifta Mind in the Making. A Study
2
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 4.211/2019
Bogusław Śliwerski – profesor zwyczajny Uniwersytetu Łódzkiego i Akademii Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej w Warszawie, przewodniczący Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Jego zainteresowania naukowe koncentrują się na pedagogice ogólnej, teorii wychowania i pedagogiki wczesnoszkolnej oraz problemach kształcenia pedagogów.
in Mental Development Parkhurst uświadomiła sobie, jak ważną rolę w wychowaniu i edukacji uczniów odgrywa właściwie zorganizowane im środowisko. To z tego powodu nazwała swoją szkołę „laboratorium”, by podkreślić, iż musi to być przestrzeń, w której uczniowie będą nieustannie próbować własnych sił, mierzyć się z materią edukacyjną i społeczną. Dzisiaj koncepcja planu daltońskiego uzyskuje zupełnie nowy wymiar, przenikając w pierwszej kolejności do edukacji przedszkolnej, gdyż szkoły powszechne objęte są rygoryzmem indoktrynacyjno-systemowej presji władz centralnych. Na szczęście przedszkola zawsze były forpocztą wszelkich zmian i innowacji, toteż w pełni doceniam dynamikę nowego ruchu pedagogów wczesnej edukacji skupionego przy Polskim Stowarzyszeniu Dalton. Ponownie nauczyciele otrzymali w nowej rzeczywistości społecznej i technologicznej wsparcie ze strony akademickiego środowiska na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie wydawane jest nowe czasopismo „Inspiracje Daltońskie. Teoria i praktyka”. Nie ma bowiem nic lepszego niż solidarna współpraca naukowców z nauczycielami na rzecz rozwijania najbardziej efektywnych koncepcji edukacyjnych bazujących na najnowszej wiedzy w zakresie wspomagania rozwoju dzieci. W edukacji opartej na planie daltońskim indywidualizacja kształcenia dzieci uwzględnia najnowszą wiedzę psychologiczną w zakresie wspierania aktywności ich mózgu, a tym samym także dynamicznego uczenia się. Helen Parkhurst, w odróżnieniu od Marii Montessori, nie postępowała w upowszechnianiu swoich rozwiązań tak jak włoska reformatorka edukacji, tzn. nie zabiegała o powstawanie form wsparcia społecznego i instytucjonalnego jej ruchu innowacyjnego w postaci zakładania stowarzyszeń czy organizacji jej imieniem, nie organizowała specjalnych szkoleń dla nauczycieli i nie autoryzowa-
■ bliżej nauczyciela
Agnieszka Wentrych
Ja sam! Ja sama!
O samodzielności dziecka
Dążenie do samodzielności jest przejawem prawidłowego funkcjonowania dziecka. Dziecko w naturalny sposób pragnie samodzielności. Dziecko potrzebuje samodzielności. Dziecko zasługuje na samodzielność. Ma ona wiele wymiarów i odsłon. Dlaczego dzieci chcą być samodzielne? Dążenie do samodzielności człowiek ma zapisane w genach. Jest ono przejawem naturalnej fizjologii i psychologii rozwoju człowieka. W okresie dzieciństwa w rozwoju organizmu przeważają procesy anaboliczne, czyli wzrostu i rozwoju, będące źródłem energii życiowej. Pęd dziecka do samodzielności, do działania, do tworzenia, do wpływania na rzeczywistość rozumiemy jako następstwo naturalnych procesów fizjologicznych. W aspekcie psychologicznym stale zwiększająca się samodzielność dziecka stwarza mu warunki do tworzenia realnego, pozytywnego obrazu własnego ja. Samodzielność jest kluczem do rozwijania dziecięcego poczucia własnej wartości, poczucia skuteczności i kontroli wewnętrznej. W ten sposób wyposaża dziecko w narzędzia potrzebne mu do badania świata, także społecznego, czyli do nawiązywania i podtrzymywania relacji najpierw z rodzicami i opiekunami, potem z rówieśnikami. Rozwój samodzielności u dziecka daje mu możliwość stopniowego wyodrębniania się jako osobnej, indywidualnej jednostki. To jest kluczowe dla późniejszego prawidłowego rozwoju psychicznego człowieka.
8
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 4.211/2019
■ bliżej nauczyciela
Anna Świć
Przedszkolak w świecie kodowania Czy warto wprowadzać elementy kodowania do zajęć dydaktycznych w przedszkolu? Czy takie aktywności są potrzebne, czy nie jest na nie za wcześnie? Odpowiedź na te i więcej pytań w poniższym artykule. Po co nam to kodowanie? Wielu nauczycielom i rodzicom kodowanie kojarzy się z pracą przy komputerze, z długim i mozolnym wpisywaniem linijek kodu, z brakiem relacji społecznych, a nawet pracą w samotności, więc wprowadzanie tego typu aktywności na etapie przedszkolnym może wydawać się zbędne lub wręcz szkodliwe. Dziecko w wieku przedszkolnym potrzebuje przecież dużej dawki ruchu, uczenia się poprzez doświadczanie, eksperymentowanie, pracę z konkretem, radosną twórczą zabawę. Jak do tego ma się nauka kodowania? Czy te z pozoru odmienne światy można połączyć?
16
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 4.211/2019
■ bliżej dziecka nauczyciela
Anna Bomba
Bo najlepiej
jest z rodziną! Scenariusz uroczystości z okazji Święta Rodziny
Występują: dzieci ubrane w dowolne odświętne ubrania (np. spódniczki i kokardy we włosach dla dziewczynek, ciemne spodnie i muszki dla chłopców) Scenografia: Dzieci stoją w półkolu. W tle dekoracja nawiązująca do Święta Rodziny, np. postać mamy, taty i dzieci, a dookoła nich kolorowe serca lub kolorowe kwiaty wycięte z papieru. Na środku sceny ustawiona sylweta gór/statku z kartonu, a za nimi ławka (propozycja wykonania dekoracji na s. 24). Rekwizyty: sylwety ust na patyczkach; megafony z kartonu i kolorowego papieru; czapka motorniczego; niebieski tiul lub folia malarska; prezenty wykonane własnoręcznie przez dzieci
♥ Powitanie – recytacja (wszystkie dzieci lub z podziałem na role) ♥ Bardzo serdecznie gości witamy, na Święto Rodziny zapraszamy. Mama, tata, siostra i brat to dla nas najważniejszy świat.
22
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 4.211/2019
♥ ,,Wyjątkowa mama’’ – recytacja wiersza z podziałem na role ♥ Wyjątkowa mama Gdy otwieram oczy rano, czuwasz przy mnie, droga mamo. Tak zaczynam dzień z radością, otulona twą miłością. Chętnie mi bajeczki czytasz, jak w przedszkolu było pytasz. Biegasz ze mną za latawcem, w parku bujasz na huśtawce. I choć jesteś zabiegana, to wspaniała z ciebie mama. Ty cierpliwie mi tłumaczysz, jak być dobrym, co to znaczy. Jesteś wyjątkowa, mamo, co dzień kocham cię tak samo. Dziś do ciebie się przytulę, za twą miłość podziękuję.
■ bliżej dziecka nauczyciela
Magdalena Ledwoń
Smoczki, butelki i pieluchy
– na progu przedszkola czas powiedzieć im: pa, pa!
N
ie jest tajemnicą, że dziecko wprowadzane w realia przedszkolne odczuwa stres, ponieważ musi zaadaptować się do nowych warunków występujących w otoczeniu. Reakcja organizmu na ten rodzaj bodźca może mieć wiele obliczy, przy czym najmniej pożądane są te, które nastawione są na wycofanie z niewygodnej, niekomfortowej dla dziecka sytuacji. I takich właśnie następstw najbardziej obawiają się rodzice i wychowawcy. Ale wcale nie musi tak być. Pójście do przedszkola nie musi mieć wcale skutków w postaci negatywnych reakcji emocjonalnych. Jeśli dziecko otrzyma od rodzica mądre wsparcie przed pójściem do przedszkola i na początku uczęszczania tam, będzie potrafiło samo pokonywać trudności i nabędzie nowe umiejętności sprzyjające poznaniu swoich mocnych stron oraz swojej wartości. Samodzielność Wielkim krokiem w kierunku nabywania dojrzałości przedszkolnej jest wyposażenie dziecka w umiejętności wykonania podstawowych czynności samoobsługowych. Braki w dziedzinie samodzielności są źródłem dużego stresu. Dzieci często czują się gorsze i sfrustrowane, gdy cała grupa czeka ubrana, a one w dalszym ciągu mają problemy z założeniem butów lub kurtki. Czasem odczuwają lęk przed porzuceniem (Jestem nieubrany, więc zaraz mnie zostawią i sobie pójdą). Należy wyjaśnić dziecku, że ma prawo prosić o pomoc dorosłego, gdy ma trudności z zawiązaniem sznurówek (a najlepiej zadbać, aby miało buty zapinane na rzepy) czy zasunięciem zamka. Ale nie może biernie czekać, aż ktoś je ubierze. Jeśli samo to zrobi, będzie samodzielne. Kwestie te należy omówić obrazowo z rodzicami podczas zebrań wstępnych – poprzedzających przyjście dziecka do przedszkola.
34
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 4.211/2019
Pieluchy Kolejną ważną kwestią jest opanowanie samodzielnego korzystania z toalety. Dziecko w wieku trzech lat powinno sygnalizować tego rodzaju potrzeby. Nie musi wycierać sobie pupy, ale powinno zgłaszać sytuacje, w których będzie potrzebowało pomocy. Ponadto jeśli nie opanowało sztuki załatwiania potrzeb fizjologicznych w dostatecznym stopniu, rodzic powinien poinformować o tym nauczyciela. Jeśli opisze mu symptomy wskazujące na to, że jego dziecko odczuwa potrzebę fizjologiczną i poprosi o czujność w tej materii, może mieć pewność, że nauczyciel dołoży wszelkich starań, aby proces nauki korzystania z toalety kontynuować. Zgodnie z przepisami sanitarnymi toalety w przedszkolach mogą być koedukacyjne. Należy uwrażliwić pociechy na to, że wszyscy, którzy korzystają z toalety, mają obowiązek zachować ją w czystości. Synka trzeba nauczyć podnosić deskę przed skorzystaniem z ubikacji, córeczka powinna natomiast zwracać uwagę na czystość deski toaletowej, zanim na nią usiądzie. Zachęcam również do wypracowania z dzieckiem nawyków w zakresie higieny osobistej. Umiejętność dokładnego mycia rąk i wytłumaczenie, dlaczego należy dbać o czystość dłoni w określonych sytuacjach pomoże uniknąć infekcji oraz chorób pasożytniczych, tak częstych w przedszkolu. Smoczki i butelki Często się zdarza, że rodzice przynoszą do przedszkola smoczek, aby dziecko mogło się przy nim uspokoić. Jest to bardzo zły pomysł. Przypominam, że przedłużony okres ssania smoczka powoduje wady wymowy oraz poważne
CO Z TEGOPRZEDSZKOLAK WYROŚNIE? TO JA! DZIELNY Propozycje aktywności dla dzieci młodszych na maj
Jak rośnie las? Cele ogólne: yy poszerzanie wiedzy przyrodniczej; yy wdrażanie do uważnego słuchania opowiadania; yy doskonalenie umiejętności manualnych. Cele szczegółowe: yy zapoznanie z procesem rozsiewania i wzrostu drzew; yy zachęcanie do formułowania odpowiedzi do wysłuchanego utworu; yy stwarzanie okazji do wykonania pracy przestrzennej. Metody pracy z dziećmi: czynne; oglądowe; słowne. Formy organizacyjne: zbiorowa; zespołowa; indywidualna. Pomoce do zajęć: materiały potrzebne do wykonania pracy przestrzennej „Drzewa w lesie” (opisane w treści scenariusza); drewniane pieńki; liście; kora; gałązki; opowiadanie Agnieszki Borowieckiej „O sójce, co drzewa rozsiewa” wraz z ilustracjami; historyjka logopedyczna Magdaleny Ledwoń „Wycieczka do lasu”; plansza edukacyjna „Jak rośnie drzewo?”; białe kartki; bębenek; szarfa; małe piłki.
ZAJĘCIA PORANNE Korony drzew powinny być pomalowane z dwóch stron. Dzieci mogą pomalować najpierw jedną stronę, a gdy będzie schnąć – rolkę. Na koniec malują drugą stronę korony.
46
Popatrz, jak rosną… – zestaw ćwiczeń porannych (opis na s. 38-39) Drzewa w lesie – pierwszy etap pracy przestrzennej. Nauczyciel rozkłada wycięte z kartonu korony drzew o zróżnicowanych kształtach. Maluchy wybierają dowolną sylwetę i malują ją na różne odcienie zieleni. Następnie otrzymują różnej długości rolki po ręcznikach papierowych i malują je na różne odcienie brązu. Elementy pozostawiają do wyschnięcia.
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 4.211/2019
SIĘGAJ PO MARZENIA DZIELNYŚMIAŁO PRZEDSZKOLAK TO JA! Propozycje aktywności dla dzieci starszych na maj
A może w kosmos? Cele ogólne: yy rozwijanie kompetencji matematycznych; yy kształtowanie kompetencji społecznych; yy rozwijanie sprawności fizycznej. Cele szczegółowe: yy yy yy yy
wdrażanie do mierzenia i porównywania długości przy pomocy różnych miar; doskonalenie umiejętności stosowania określeń: dłuższy / krótszy / taki sam; stwarzanie okazji do współpracy w większych zespołach; usprawnianie poszczególnych partii mięśniowych.
Metody pracy z dziećmi: czynne; oglądowe; słowne. Formy organizacyjne: zbiorowa; indywidualna; zespołowa. Pomoce do zajęć: rymowanki: „Zapraszamy do rakiety”, „Kosmiczna wycieczka” i „Bilet do marzeń” Magdaleny Wójcik; podkład muzyczny do piosenki „Dziecięce marzenia” (sł. Anna Bomba, muz. Piotr Mitka); ilustracja astronauty; paski papieru w pięciu różnych długościach; duże obręcze hula-hop; szarfy; małe plastikowe obręcze; laski gimnastyczne; arkusze z bloku technicznego w różnych kolorach (prostokąt i trójkąt); małe karteczki; duże kostki do gry; taśma malarska; podkład muzyczny z utworem instrumentalnym „Sięgaj wysoko”; karty pracy „W kosmosie”; wierszyk „The Moon” Natalii Łasochy; żółte plastikowe obręcze; gwiazdki wycięte z papieru.
ZAJĘCIA PORANNE Zapraszamy do rakiety – zabawa kołowa rozwijająca koncentrację. Dzieci stoją w kole, trzymając się za ręce, tak aby koło było jak największe. Ochotnik „zostaje” rakietą i składając ręce w strzałkę, porusza się w dowolny sposób pomiędzy przedszkolakami trzymającymi się za ręce. Pozostałe osoby wypowiadają głośno słowa rymowanki „Zapraszamy do rakiety”. Na słowa: na wyprawę poczuj chęć dziecko-rakieta musi znaleźć się w środku koła. W trakcie ostatniego wersu zaczyna liczyć do czterech, wskazując
64
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 4.211/2019