felietony 2 Bądźmy jak krople dżdżu spadające na tulipany Bogusław Śliwerski
WYDAWCA: CEBP 24.12 Sp. z o.o.
w numerze 5.188/2017
materiały na czerwiec
ul. Kwiatowa 3, 30-437 Kraków redakcja@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10 12 262 50 34
kącik eksperta 4 Bliżej nauczyciela Ty pytasz, my odpowiadamy Monika Urbańska
6 Dziecko kreatywne czy niegrzeczne? Emilia Żurek
10 Zakończenie stażu awansu zawodowego i co dalej? Dariusz Skrzyński
ZESPÓŁ REDAKCYJNY:
Robert Halik – redaktor naczelny (r.halik@blizejprzedszkola.pl) Marta Stasińska – zastępca redaktora naczelnego (m.stasinska@blizejprzedszkola.pl) Monika Majewska – redaktor merytoryczny (m.majewska@blizejprzedszkola.pl) Agnieszka Czeglik (a.czeglik@blizejprzedszkola.pl) Natalia Łasocha (n.lasocha@blizejprzedszkola.pl)
STALI AUTORZY: prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, prof. Bogusław Śliwerski, Ewa Zielińska
bliżej dziecka 18 Jak rozmawiać z rodzicami o problemach dzieci w przedszkolu Anna Jankowska
22 Uczucia niechciane. Tęsknota Dorota Krawczyńska
24 Wspomaganie rozwoju mowy dziecka. Propozycje ćwiczeń Agata Gładowicz-Bojarska
przewodnik nauczyciela przedszkola – materiały na czerwiec 30 Realizacja Podstawy Programowej 31 W przedszkolu, kiedy tylko chcemy,
w Indian lub piratów zamienić się możemy!
40 Załóż okulary przeciwsłoneczne
i ruszaj na wakacje bezpieczne!
47 Przedszkolaki w podróż wyruszają
– wszystkie cuda świata niebawem poznają
54 Niebawem opuścimy przedszkole
– ciekawe, co nas czeka w szkole
63 Matka Natura drzwi przed nami uchyli,
zaprosi nas na wizytę do świata motyli
WSPÓŁPRACA: Dariusz Skrzyński, Iwona Majewska-Opiełka, Bernard Fruga, Jan Amos Jelinek, Gabriela Gąsienica, Monika Urbańska, Barbara Szeląg, Ewa Stadmüller, Karolina Gawlik, Beata Bielska
ZESPÓŁ DORADCZY: Maria Broda-Bajak, Maria Peszat, Ewa Lelo, Bożena Michalska, Małgorzata Wajda FOTO OKŁADKI: depositphotos.com ZDJĘCIA: depositphotos.com, fotolia.pl GRAFIKA I SKŁAD: Tomasz Gil MARKETING i REKLAMA: Katarzyna Halik (katarzyna.halik@blizejprzedszkola.pl) PATRONATY MEDIALNE: Sandra Obrzud (s.obrzud@blizejprzedszkola.pl) PRENUMERATA: Karolina Mączyńska (k.maczynska@blizejprzedszkola.pl) tel. 12 631 04 10 wew. 102 ISSN: 1642-8668 INDEKS: 248428 DRUK: drukarnia Bimart NAKŁAD: 7000
PRENUMERATA STANDARDOWA: Prenumeratę standardową miesięcznika można zamówić w dowolnym momencie na dowolny okres. Cena brutto prenumeraty za 12 miesięcy: 299, 50 zł, za 6 miesięcy: 156 zł
PRENUMERATA PLUS: Cena brutto prenumeraty za 12 miesięcy: 635,50 zł, za 6 miesięcy: 324,00 zł
PRENUMERATA ABONAMENTOWA: standardowa: 26 zł za miesiąc PLUS: 54 zł za miesiąc prenumerata@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10 wew. 102 www.blizejprzedszkola.pl/prenumerata
Little Ant’s Adventures 72 Little Ant in the Meadow Katarzyna Janiszewska
● Poczytaj mi, proszę – str. 79 ● Pod patronatem – str. 80
PRENUMERATA INSTYTUCJONALNA: KOLPORTER S.A.: prenumeratę można zamawiać w oddziałach firmy na terenie całego kraju. Informacje pod numerem infolinii 0801 205 555 lub poprzez stronę internetową dp.kolporter.com.pl Przedruk materiałów zamieszczonych w miesięczniku w jakiekolwiek formie oraz ich publikacja w internecie bez wcześniejszej zgody Wydawcy są zabronione. Redakcja zastrzega sobie prawo do zmian i skrótów w nadesłanych materiałach oraz do nadawania tytułów.
Dołącz do nas na Facebooku
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam. Wydawca ma prawo odmówić publikacji reklamy bez podania przyczyny.
■ felieton
Bogusław Śliwerski
Bądźmy jak krople dżdżu
spadające na tulipany
W
Wiosna niesie z sobą piękne impulsy do postrzegania świata w barwach dalece wykraczających poza niesłusznie kojarzone z zimą czerń i biel. To nie dzieci, ale właśnie dorośli mają tendencję do redukowania świata do białych i czarnych barw, spolaryzowanych wartości. Dla dziecka drzewo wcale nie musi być brązowe, a niebo niebieskie, słońce nie musi być żółte, a księżyc biały itd. Tymczasem niektórzy usilnie starają się maluchom ten świat upraszczać, wymuszając na nich taki sposób rysowania, opisywania czy nawet myślenia o otaczającym środowisku, jakby w istocie wszystko można było sprowadzić do dychotomii zjawisk czy dających się wyróżnić w nich jednoznacznych antagonizmów. Nie tylko wiosna jest piękną porą roku, w czasie której dostrzegamy wielobarwność zjawisk, rzeczy, ale i ludzkich emocji. Tak wartości moralne, jak i emocje, doznania, wyobrażenia czy ruchy fizyczne mają wielostopniową skalę swoich odmian, częstokroć dopełniając się i nadając im zupełnie nowy wymiar. Ćwiczenia na wczuwanie się w świat różnic, myślenie nimi, a zarazem odnajdywanie w nim miejsca dla siebie pozwolą dzisiejszym przedszkolakom uniknąć w przyszłości, kiedy staną się już dorosłymi, uprzedzeń, stereotypizacji, naznaczania innych czy wreszcie spiskowego myślenia. Dzieci uwielbiają prace plastyczne, które uruchamiają ich własne przeżycia, wyobrażenia, doznania czy myśli. Kiedy poprosimy je, by opowiedziały o tym, jak czułyby się, gdyby były np. kroplą deszczu spadającą na liście czy kwiat tulipana, to spotkamy się z bardzo interesującą wypowiedzią. Dzieci potrafią wyobrazić sobie siebie w innym stanie fizycznym obrazującym czy odzwierciedlającym zarazem ich emocje. Niech namalują uderzenie kropli deszczu o rozchylający się kielich tulipana. Co czują, kiedy widzą, jak jego płatki rozchylają się na przyjęcie kropli? Otwartość różnych terytoriów – przestrzennych, fizycznych, duchowych, psychicznych, poznawczych, komuni-
2
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 5.188/2017
Bogusław Śliwerski – profesor zwyczajny Uniwersytetu Łódzkiego, przewodniczący Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN oraz Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego. Jego zainteresowania naukowe koncentrują się na pedagogice ogólnej, teorii wychowania, współczesnych kierunkach pedagogiki i pedagogiki wczesnoszkolnej oraz problemach kształcenia pedagogów.
kacyjnych, społecznych itp. sprawia, że dzieci, chcąc być sobą, zaczynają rozumieć różnice. Różniąc się, możemy stawać się sobą, by już w wieku dorosłym zachować własną tożsamość. Taki świat ludzkich odmienności staje się piękny właśnie dzięki temu, że u każdego rówieśnika czy osoby starszej możemy codziennie odkrywać coś nam bliskiego, podobnego do nas, a zarazem uświadamiać sobie wartość różnicy. Przedszkolaki uprzedzają się do innych dzieci, kiedy nie uświadamiamy im, że każdy ma prawo być inny, odmiennie przeżywać bycie razem w tej samej przestrzeni, odczuwać coś, co poprzedzało przyjście do przedszkola, a w niezauważalny i niezrozumiały dla innych sposób rzutuje na emocje, poziom własnej aktywności. Stephen R. Covey wymienia wśród siedmiu nawyków, jakie wpajają dzieciom ich rodzice, taki, który wyraża się poleceniem: „Nie chcę, żebyś się z nim bawił”. Dzieci w przedszkolu nie spiskują, a ich ewentualne uprzedzenia do kogoś są pochodną tego, jak dzielą się z nimi takim postrzeganiem innych ich rodzice. Świat nauki XXI wieku wraca do tego dziecięcego stadium, bo kiedy spotykają się na konferencji nauczycielskiej psycholodzy z socjologami, pedagogami, filozofami czy matematykami, to nagle okazuje się, że mówią o tych samych sprawach, problemach czy zjawiskach różnymi językami i opisują czy komentują je z jakże diametralnie odmiennych perspektyw. Wspólnym mianownikiem spotkania się ze sobą tych różnic jest przecież dziecko jako indywiduum, a nie gliniana figura do ulepienia. Do każdej istoty ludzkiej warto znaleźć odrębną ścieżkę dostępu. Prawdziwa wiosna rozkwita bowiem w dorosłych i dziecięcych sercach różnymi barwami uczuć, myśli i doznań. Dorosłych pewnie już nie oduczymy ustawicznego dzielenia świata i ludzi na swoich i obcych, lepszych i gorszych, małych i wielkich, ale dzieci można wzmocnić w ich naturalnym i prawdziwym wglądzie w wielobarwność ich środowiska życia.
■ kącik eksperta
Dariusz Skrzyński
Reforma oświaty nie wprowadza zmian w awansie zawodowym nauczycieli przedszkoli. Tylko w stosunku do nauczycieli gimnazjów i oddziałów gimnazjalnych ograniczenie zatrudnienia nauczycielowi do wymiaru niższego niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć nie powoduje przerwania stażu rozpoczętego przed dniem ograniczenia zatrudnienia.
10 wskazówek dla nauczyciela i dyrektora
Zakończenie stażu
awansu zawodowego
i co dal e j ?
U
zyskanie pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu kończy pierwszy etap postępowania. Następny etap to postępowanie administracyjne, w trakcie którego dokonywana jest ocena spełniania przez nauczyciela wymagań niezbędnych do uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego, mianowanego i dyplomowanego przez powołaną w tym celu komisję kwalifikacyjną lub egzaminacyjną.
Obowiązki nauczyciela i dyrektora Zakończenie przez nauczyciela stażu na wyższy stopień awansu zawodowego wiąże się z koniecznością podjęcia przez dyrektora przedszkola czynności zmierzających do ustalenia oceny dorobku zawodowego, a w dalszej kolejności – w przypadku nauczycieli stażystów – do przeprowadzenia postępowania kwalifikacyjnego.
10
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 5.188/2017
■ bliżej dziecka
Anna Jankowska
Przedszkole to miejsce, w którym dziecko spędza bardzo dużo czasu. Nie chcę powiedzieć, że więcej niż w domu, ale czasem tak właśnie jest. To daje nauczycielom możliwość bardzo wnikliwego obserwowania dzieci, tego, co je raduje, smuci, a przede wszystkim, jak się rozwijają – i to na każdym polu: społecznym, emocjonalnym, fizycznym, psychicznym itd.
Jak rozmawiać
z rodzicami o problemach dzieci w przedszkolu Nauczyciele przedszkoli to jedna z najlepiej wykształconych grup zawodowych w Polsce. Dowodzą tego badania i statystyki. Inaczej rzecz ujmując – to bezsprzecznie fachowcy w swojej dziedzinie. Zdarza się, że dzięki swoim umiejętnościom i dużej ilości czasu spędzanego z dziećmi szybciej i częściej niż rodzice zauważają trudności przedszkolaka. Zresztą między innymi przecież na możliwości takiej właśnie obserwacji i wsparcia polega piękno tego zawodu. Problem zaczyna się wtedy, kiedy trzeba o pewnych trudnościach powiedzieć rodzicom. Jest wiele spraw – kłopotliwych wychowawczo, które nauczyciel może próbować poruszać podczas odpowiednio prowadzonej rozmowy. Jak umiejętnie komunikować się z rodzicem w sytuacjach trudności wychowawczych? Jak prowadzić dialog dotyczący kłopotów edukacyjno-wychowawczych, aby nie zostało to odebrane jako „trudny do przełknięcia” element krytyki?
Partnerstwo i negocjacje Na pewno nauczyciel musi mieć na uwadze, że jego spostrzeżenia mogą różnić się od spostrzeżeń rodzica, dlatego istotne jest, aby przekazywane komunikaty nie miały zabarwienia krytyki czy to dziecka, czy postępowania rodzica. Nadrzędnym celem nauczyciela jest dążenie do usprawniania pracy wychowawczej, a to wymaga delikatności komunikacyjnej, zwracania uwagi na dobór słów podczas rozmowy z rodzicami. Inicjatywa wychodzi od nauczyciela i jest jednocześnie zaproszeniem do rozmowy. Jako fachowiec może on też wyjaśniać i proponować konkretne rozwiązania. Oczywiście trudniejsze są te rozmowy, do których trzeba rodziców
18
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 5.188/2017
zapraszać (nawet długo namawiać). Już sam ich początek stawia rodzica w sytuacji osoby, która „została do czegoś przymuszona” (choć nie jest to prawda). Łatwiej rozmawiać na trudne tematy z rodzicami, którzy sami przychodzą do nauczyciela z pytaniem lub prośbą o poradę. Prośba o rozmowę jest z założenia łagodniejszą formą komunikacji niż odgórna decyzja czy przymus. Przechodzenie w rozmowie z rodzicem z poziomu decyzji i prośby na poziom negocjacji wymaga wiedzy nauczyciela, w jaki sposób może pomóc zredukować obawy rodzica. Nie od dziś wiadomo, że im mniej człowiek wie na dany temat, tym trudniej mu znaleźć dobre rozwiązanie problemu. Im więcej niewiadomych, tym większy strach i więcej obaw. Zanim dojdzie do jakiejkolwiek rozmowy, warto przygotować rodzica przez odpowiednio sformułowane zaproszenie. Najczęściej wezwanie do dyrekcji czy nauczyciela nie kojarzy się dobrze. Nie znając tematu rozmowy, można sobie wyobrażać różne przykre rzeczy i zwyczajnie się bać. Rodzice mogą tak właśnie odczuwać enigmatyczne zaproszenie. Żeby zredukować negatywne nastawienie, warto powiedzieć, czego będzie dotyczyła rozmowa. To też daje szansę rodzicowi na przemyślenie problemu i np. przygotowanie ewentualnych pytań związanych z konkretnym zachowaniem dziecka. Siłą rzeczy rodzic oczekujący takiej rozmowy skupi się na wskazanym przez nauczyciela zachowaniu/problemie. Być może właśnie ten czas przed rozmową sprawi, że zda sobie sprawę z wagi problemu. Wydawać by się mogło, że rozmowa „z zaskoczenia” przyniesie lepsze rezultaty, jednak w tym wypadku jest zupełnie odwrotnie.
przewodnik nauczyciela przedszkola – materiały na czerwiec ■
W przedszkolu, kiedy tylko chcemy, w Indian lub piratów zamienić się możemy! Propozycje aktywności pomocne w trakcie planowania pracy wychowawczo-dydaktycznej dla dzieci młodszych na czerwiec
Cele ogólne:
rozbudzanie wyobraźni i twórczego myślenia przedszkolaków; wspomaganie rozwoju mowy i wzbogacanie słownictwa dzieci; rozwijanie myślenia przyczynowo-skutkowego; rozwijanie umiejętności komunikacyjnych; zachęcanie maluchów do wspólnych zabaw z innymi; doskonalenie umiejętności przeliczania obiektów; zachęcanie przedszkolaków do eksperymentowania i udziału w zabawach badawczych; doskonalenie sprawności manualnej i koordynacji wzrokowo-ruchowej dzieci; stwarzanie maluchom okazji do oswajania się z regułami gry i rozwijanie umiejętności radzenia sobie z przegraną.
Wprowadzenie do tematu zajęć Ahoj! – pirackie powitanie. Wybrane dziecko mówi
swoje imię, a pozostałe głośno wykrzykują powitanie: ahoj!, dodając imię wymienione przez koleżankę lub kolegę. Chcę zostać piratem – rozmowa w oparciu o treść
ilustracji historyjki obrazkowej. Nauczyciel rozkłada na dywanie obrazki w przypadkowej kolejności. Dzieci przyglądają się i starają się ułożyć je w logicznej kolejności. Ochotnik opowiada historyjkę na podstawie ilustracji. Prowadzący inicjuje rozmowę na temat dziecięcych marzeń. Zadaje pytania dotyczące wymarzonej podróży, a chętne maluchy opowiadają o swoich marzeniach. Na koniec wszyscy mogą wykonać rysunki i powiesić je na sznurku w sali, aby stworzyć klimat sprzyjający podróżom.
Nauczyciel rozpoczyna kolejne zajęcia od odczytania krótkich listów adresowanych do przedszkolaków. Epizod I Witajcie! Mam na imię Herman i jestem piratem. Wiecie… takim niemiłym, strasznym, głośnym i… lepiej chyba już nie wymieniać dalej. Nie chcę już taki być – nie zrozumcie mnie źle – dalej chcę być piratem, ale chciałbym poznawać ludzi. Póki co każdy, kto mnie spotyka na swej drodze, znika, zanim zdążę się przedstawić. A ja… ja po prostu chciałbym mieć przyjaciela. Jakiś czas temu wyruszyłem na daleką wyprawę w poszukiwaniu wielkiego skarbu, który podobno może zmienić każdego okropnego pirata w takiego, który już nikogo nie odstrasza. Więc krążę po morzach i oceanach w poszukiwaniu tego skarbu, ale jak na razie nic nie znalazłem. Może Wy wiecie, co zrobić, by ludzie przestali się mnie bać? Przykładowe pytania kluczowe: Kto to jest pirat? Jakie cechy kojarzą się wam z piratem? Co waszym zdaniem odstrasza ludzi od Hermana? Jakie rady moglibyście mu dać? Co mogłoby mu pomóc stać się mniej strasznym?
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 5.188/2017
31
■ przewodnik nauczyciela przedszkola – materiały na czerwiec
Niebawem opuścimy przedszkole – ciekawe, co nas czeka w szkole Propozycje aktywności pomocne w trakcie planowania pracy wychowawczo-dydaktycznej dla dzieci starszych na czerwiec
Cele ogólne:
oswajanie dzieci z myślą, że niebawem opuszczą przedszkole; stwarzanie pozytywnego wizerunku i zapoznanie starszaków z instytucją szkoły; rozwijanie umiejętności społecznych potrzebnych do budowania pozytywnych relacji z rówieśnikami i osobami pracującymi w szkole; doskonalenie koncentracji uwagi i spostrzegawczości; utrwalanie umiejętności matematycznych niezbędnych do podjęcia nauki w szkole; kształtowanie kompetencji czytelniczych przedszkolaków; rozwijanie umiejętności radzenia sobie z własnymi emocjami.
Propozycje aktywności Wprowadzenie do tematu zajęć Wizyta w szkole podstawowej – zorganizowanie wy-
cieczki do szkoły. Kiedy zbliża się moment pożegnania z przedszkolem, warto zorganizować starszakom wycieczkę do szkoły podstawowej, która znajduje się w okolicy lub z którą przedszkole współpracuje. Przygotowując się do wizyty, dzieci mogą się zastanowić, czego chciałyby się dowiedzieć o szkole i kto z pracowników szkoły może im tych informacji udzielić. Będą miały okazję zwiedzić budynek, zobaczyć, jak wyglądają sale zajęć, korytarze i poznać takie miejsca, jak boisko szkolne czy stołówka. Nauczyciel może także zorganizować spotkanie przedszkolaków z pierwszoklasistami.
Jeśli jest taka możliwość, warto, aby zaprzyjaźniony nauczyciel przeprowadził zajęcia pokazowe, podczas których przedszkolaki będą mogły poczuć się jak uczniowie. Dobrze zaplanowana wizyta w szkole powinna pozostawić miłe wspomnienia i zmniejszyć lęk przed szkołą.
54
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 5.188/2017
Plakat dekoracyjny został dołączony do bieżącego numeru miesięcznika
Zabawy inicjowane przez nauczyciela Bawimy się w szkołę – zabawa tematyczna. Prowa-
dzący aranżuje w sali przedszkolnej klasę: ustawia stoły w rzędach przed tablicą, z tyłu organizuje kącik do zabaw ruchowych, przygotowuje podręczniki, zeszyty i dziennik. Aby zainspirować dzieci do zabaw tematycznych, wciela się w rolę nauczyciela szkolnego – sprawdza obecność, zapisuje na tablicy temat lekcji i aranżuje przykładową scenkę z życia szkoły. Następnie ochotnicy zastępują prowadzącego. Z zaaranżowanego kącika dzieci mogą korzystać przez kilka dni, swobodnie organizując zabawy według własnych pomysłów.
Nauczyciel może wspólnie z dziećmi zaaranżować klasę szkolną lub zrobić niespodziankę, przygotowując kącik szkolny przed rozpoczęciem zajęć.
Zabawy integracyjne Pamiętnik – stwarzanie okazji do zacieśniania więzi
między dziećmi. Nauczyciel wręcza dzieciom książeczki wykonane z kartek ksero z okładką z bloku technicznego. Na okładce starszaki samodzielnie zapisują słowo PAMIĘTNIK i ozdabiają okładkę w dowolny
Katarzyna Janiszewska
Little Ant in the Meadow Najważniejsze słownictwo i zwroty: ladybird; bee; caterpillar; butterfly; beetle; grasshopper; spider; dragonfly; ant; snail; frog; mouse; blanket; picnic; basket; apple; sandwich; orange juice; biscuit; sunny; rainy; zwroty, np. What’s the weather like today? Would you like…? Yes, please. No, thank you. Pomoce do zajęć: sylweta Małej Mrówki (do przyklejenia na patyk); sylweta roweru; pięcioelementowa historyjka; plakat ilustrujący łąkę; ilustracje przedstawiające sylwety stworzeń żyjących na łące; ilustracja przedstawiająca biedronkę pijącą sok pomarańczowy; ilustracja przedstawiająca dwa zjawiska pogodowe (słońce, deszcz); karty pracy przedstawiające ukryte żabki. Materiały dla nauczyciela: zielone kredki; koszyk; jabłko; kanapka; herbatnik; sok pomarańczowy dla wszystkich dzieci; parasol. Metody pracy: metoda komunikatywna; metoda audiolingwalna; TPR. Realizowane cele szczegółowe w zakresie obszaru rozwoju, wychowania i kształcenia dotyczące nauki języka obcego: uczestnictwo w zabawach, np. muzycznych, ruchowych, plastycznych, konstrukcyjnych, teatralnych; rozumienie bardzo prostych poleceń i reagowanie na nie; powtarzanie rymowanek, prostych wierszyków, śpiewanie piosenek w grupie; rozumienie ogólnego sensu krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych, gdy są wspierane np. obrazkami, rekwizytami, ruchem, mimiką, gestami. Dodatkowe cele: poznanie wybranych zwierząt; poznanie wybranych zwrotów; utrwalenie nazw liczebników od 1 do 10; rozpoznawanie zjawisk pogodowych; rozumienie pytań; doskonalenie pamięci i kojarzenia faktów. Przebieg zajęć: Przed rozpoczęciem zajęć nauczyciel przygotowuje salę, wprowadzając elementy nawiązujące do tematu: trawę z bibuły, sylwety dowolnych zwierząt żyjących na łące, sylwetę słońca, kocyk, koszyk piknikowy. W wybranym miejscu sali (najlepiej mało widocznym) kładzie ilustrację z biedronką pijącą sok pomarańczowy.
72
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 5.188/2017