felietony 2 Karty pracy z natury a nauka emocji. Kilka słów
o kształtowaniu kompetencji społecznych u dzieci Agnieszka Katarzyna Kuźba
WYDAWCA: CEBP 24.12 Sp. z o.o.
kącik eksperta 4 W świetle prawa. Ty pytasz, my odpowiadamy Dariusz Skrzyński
w numerze 2.233/2021
materiały na marzec
bliżej dziecka 7 Muzyczny Kącik Pana Miłosza Miłosz Konarski
8 One, Two, Three – Easter Bunny, Play With Me! Katarzyna Niemiec
12 Poznajemy zawody – AKTOR Bożena Forma, Anna Przepióra
16 Matematyczny Kącik Pani Zuzi Zuzanna Jastrzębska-Krajewska
18 Egg Hunt Małgorzata Pauszek
20 Wstawaj, Misiu! Ewa Stadtmüller
22 Niech żyje teatr! Agnieszka Dyniakowska
bliżej nauczyciela 25 K43@T7WN0$Ć Hanna M. Górna
28 Kreatywny nauczyciel – kreatywny uczeń. Jak rozwijać własną twórczość? Agnieszka Wentrych
32 Myszka Czesia Hanna M. Górna
Przewodnik BLIŻEJ PRZEDSZKOLA – materiały na marzec Zwiastuny wiosny – propozycje aktywności dla dzieci młodszych Marta Jelonek 34 Czy już widać wiosnę? 39 Gdzie jesteś, wiosno? 44 Pierwsze kwiaty 48 Powracają ptaki 52 Już przedwiośnie!
Wkrótce Wielkanoc – propozycje aktywności dla dzieci starszych Marta Jelonek 56 Tradycje Świąt Wielkiej Nocy 62 Wielkanocny Zajączek 67 Wielkanocne harce 70 Baby i mazurki 74 Pisanki, kraszanki
projekt ekologiczny EKOKULTURALNE PRZEDSZKOLE 80 Zakładamy ogródek Dagmara Czyż
kącik logopedyczny
ul. Kwiatowa 3, 30-437 Kraków redakcja@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10
ZESPÓŁ REDAKCYJNY:
Robert Halik – redaktor naczelny (r.halik@blizejprzedszkola.pl) Marta Stasińska – zastępca redaktora naczelnego (m.stasinska@blizejprzedszkola.pl) Monika Majewska – redaktor merytoryczny (m.majewska@blizejprzedszkola.pl) Natalia Łasocha – redaktor merytoryczny (n.lasocha@blizejprzedszkola.pl) Karolina Gawlik – redaktor merytoryczny (k.gawlik@blizejprzedszkola.pl)
STALI AUTORZY: prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Ewa Zielińska, Anna Jankowska
WSPÓŁPRACA: prof. Bogusław Śliwerski , Dariusz Skrzyński, Barbara Szeląg, Ewa Stadtmüller, Edyta Kaczanowska, Katarzyna Niemiec, Wanda Papugowa, Joanna Wołoch, Marta Jelonek, Dominika Góra, Katarzyna Wójcik-Bożętka, Magdalena Ledwoń, Dagmara Czyż
ZESPÓŁ DORADCZY: Maria Broda-Bajak, Agnieszka Czeglik, Ewa Lelo, Bożena Michalska, Małgorzata Wajda OKŁADKA: Fot. prywatne/rys. Izabela Pawińska (na zdjęciu Wojtuś i Krzyś Michtowie) ZDJĘCIA: depositphotos.com, adobe.stock.com GRAFIKA I SKŁAD: Tomasz Gil MARKETING I REKLAMA, PATRONATY MEDIALNE: Sandra Hotloś (s.hotlos@blizejprzedszkola.pl)
BIURO OBSŁUGI KLIENTA: Gabriela Gąsienica (g.gasienica@blizejprzedszkola.pl) tel. 12 631 04 10 wew. 102 Natalia Kapera (klienci abonamentowi) (n.kapera@blizejprzedszkola.pl) tel. 12 631 04 10 wew. 109 ISSN: 1642-8668 INDEKS: 248428 DRUK: drukarnia Bimart NAKŁAD: 11 000
PRENUMERATA STANDARDOWA: 12 miesięcy: 365 zł*, 6 miesięcy: 192 zł*
PRENUMERATA PLUS: 12 miesięcy: 725 zł*, 6 miesięcy: 372 zł*
PRENUMERATA ABONAMENTOWA: standardowa: 32 zł* za miesiąc PLUS: 62 zł* za miesiąc *Kwoty brutto prenumerata@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10 wew. 109 www.blizejprzedszkola.pl/prenumerata Przedruk materiałów zamieszczonych w miesięczniku w jakiekolwiek formie oraz ich publikacja w internecie bez wcześniejszej zgody Wydawcy są zabronione.
82 Kącik logopedyczny. Zabawy językowe na słodko Ewelina Protasewicz
● Pod patronatem – str. 79
Redakcja zastrzega sobie prawo do zmian i skrótów w nadesłanych materiałach oraz do nadawania tytułów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam. Wydawca ma prawo odmówić publikacji reklamy bez podania przyczyny.
▪ felieton
Karty pracy z natury a nauka emocji
Agnieszka Katarzyna Kuźba – z wykształcenia i pasji pedagog, przyrodnik, animator sztuki i czasu wolnego dzieci oraz ich rodziny. Jest wnuczką przedwojennych guwernantek oraz leśnika i rolnika, mamą dwóch synów i babcią pięciorga wnucząt. Jest również prezesem Fundacji Bezpieczne Gniazdo – Safe Nest, której jest założycielką. Odwiedziła prawie wszystkie kontynenty. Czynny nauczyciel wczesnej edukacji – od 32 lat nieprzerwanie pracuje z dziećmi w systemowym przedszkolu i szkole.
Kilka słów o kształtowaniu kompetencji społecznych u dzieci
U
miejętność odczytywania mimiki jest fantastycznym darem. Jednak nie jest to jedyny sposób, by zrozumieć emocje innych. Potrafimy też rozpoznawać je w tonie głosu czy obserwując mowę ciała. Niemniej nasza umiejętność odczytywania emocji na podstawie wyrazu twarzy jest bardzo ważna, ponieważ pozwala osiągnąć wysoki poziom kompetencji społecznych, co warunkuje sukces w kontaktach interpersonalnych. Ludzie, którzy potrafią interpretować mimikę, mogą po prostu lepiej przewidzieć, co zrobią inni. Są również bardziej „prospołeczni” i pomocni. Na przykład dzieci, u których stwierdzono wyższy stopień umiejętności odczytywania emocji na podstawie mimiki niż u rówieśników, mogą zyskać większą popularność w szkole. Jako że potrafią odczytywać intencje nauczycieli, często osiągają lepsze wyniki w nauce. Niektóre źródła podają, że przedszkolaki i uczniowie, którzy lepiej rozpoznają strach, obawy, lęki, niepewność, są w dorosłym życiu bardziej życzliwi i hojni. Z drugiej strony dzieci, które nie radzą sobie z rozpoznawaniem emocji na twarzach innych ludzi – rówieśników i dorosłych, częściej mają problemy w kontaktach z rówieśnikami i trudności w nauce. Przedszkolaki ze słabymi umiejętnościami czytania emocji na podstawie wyrazu twarzy są bardziej narażone na zewnętrzne problemy behawioralne, takie jak nadpobudliwość lub nieśmiałość.
2
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 2.233/2021
Co zatem determinuje zdolność dziecka do odczytywania emocji wypisanych na twarzy? Wiemy, że umiejętności te rozwijają się wraz z procesem dojrzewania dzieci. Eksperymenty prowadzone przez naukowców sugerują, że dzieci mogą poprawić swoje umiejętności odczytywania emocji wypisanych na twarzy podczas ćwiczeń. Wyraz radości i szczęścia jest najłatwiejszy do rozpoznania przez małe dzieci – co więcej, w wieku pięciu lat większość dzieci jest w stanie odczytać radość wypisaną na twarzy z dokładnością zbliżoną do dorosłych. Ale inne emocje, takie jak smutek, gniew, wstręt i zaskoczenie, nie są takie łatwe do rozszyfrowania. Pozyskanie takich umiejętności trwa znacznie dłużej. Ważne jest, aby ćwiczyć rozpoznawanie i nazywanie emocji, ponieważ bardzo często nie tylko pięciolatki mają problem z rozróżnieniem smutnych i przerażonych wyrazów twarzy. Jak wynika z badań, nawet dziesięciolatki mają tendencję do błędnego oceniania smutnych twarzy jako pełnych przerażenia, strachu. Wiele dzieci nie wykazuje kompetencji podobnych do dorosłych w rozpoznawaniu większości emocji, dopóki nie ukończy jedenastu lat. Cóż zatem robić, aby pomóc dzieciom w odczytaniu emocji na podstawie wyrazu twarzy? Jeśli wyżej wymieniona umiejętność zależy od ćwiczenia, to w jaki sposób możemy pomóc dzieciom zostać ekspertami w dziedzinie tłumaczenia stanów emocjonalnych?
▪ bliżej dziecka
Zobacz filmowy kącik języka angielskiego na platformie edukacyjnej* www.blizejprzedszkola.pl/ platforma-edukacyjna
Katarzyna Niemiec
*więcej informacji na s. 55
One, Two, Three
– Easter Bunny, Play With Me! „One Sunny Day” – zabawa z piosenką. Dzieci stoją w kole, nauczyciel śpiewa piosenkę i zaprasza do wspólnego śpiewania. Jest to piosenka z cyklu repeat after me song, czyli dorosły śpiewa fragmenty tekstu, a wszyscy powtarzają za nim jak echo. Podczas refrenów uczestnicy zabawy wykonują ruchy, o których śpiewają – szybko, wolno, wysoko, nisko. Stand in a circle. We will sing a song. In this song, I will sing some parts of the lyrics and you will repeat after me, like an echo. During the chorus, we will do the moves in four different ways – fast, slow, high, low.
One Sunny Day (sł. Katarzyna Niemiec, muz. Gabriela Gąsior) One sunny day – one sunny day, There was a bunny – there was a bunny. Very funny bunny – very funny bunny. With floppy ears – with floppy ears. He flapped them fast – fast, fast, fast. He flapped them slow – slow, slow. He flapped them high – high, high, high. He flapped them low – low, low, low. One sunny day – one sunny day, There was a bunny – there was a bunny. Very funny bunny – very funny bunny. With two front paws – with two front paws.
Wersje wokalna i instrumentalna piosenki „One Sunny Day” na płycie lub do pobrania na www.blizejprzedszkola.pl
8
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 2.233/2021
He clapped them fast – fast, fast, fast. He clapped them slow – slow, slow. He clapped them high – high, high, high. He clapped them low – low, low, low.
▪ bliżej dziecka
Małgorzata Pauszek
Egg Hunt In a village far away Easter egg hunt took place one day. Eggs were hidden all around, In the grass and on the ground. The duck said: ‘Let’s start this fantastic race! Everybody, take your place!’ The race started and in a while The sheep found an egg next to a chamomile. ‘I can see more!’, the sheep said happily And found two more eggs quite easily. After a few minutes of the race the hen said: ‘I hate hunting for eggs! Sheep, let’s stop it now! The duck hates it too! We’ll never find as many eggs as you.’ The sheep said sadly: ‘Oh, I’m very very sorry…’ But the bunny answered: ‘Oh no! Don’t worry! Friends, it was a game you played for fun! It doesn’t matter who lost or who won!’ Animals agreed and wanted to restart Wonderful and fun Easter egg hunt. Kontekst: Pewnego dnia, w odległej wsi, odbywał się konkurs „Wielkanocne poszukiwanie jajek”. Kiedy jajka zostały ukryte w trawie i na ziemi, kaczka poleciła uczestnikom zajęcie miejsc i rozpoczęła zawody. Owca szybko odnalazła pierwsze jajko – leżało przy
18
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 2.233/2021
Bajka „Egg Hunt” na płycie
i na platformie edukacyjnej www.blizejprzedszkola.pl/ platforma-edukacyjna
■ bliżej dziecka
Agnieszka Dyniakowska
Scenariusz zajęć dla starszych dzieci
Niech . zyje teatr! 22
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 2.233/2021
Czy wiesz, że 27 marca obchodzimy D zień Teatru?
Cele główne: • rozwijanie twórczej ekspresji i wyobraźni; • poszerzanie słownictwa o wyrażenia związane z teatrem; • doskonalenie umiejętności wypowiedzi na forum; • stwarzanie okazji do swobodnej ekspresji słownej, ruchowej i plastycznej Cele szczegółowe: • wyjaśnianie znaczenia słów: teatr, przedstawienie, kurtyna, scena, kulisy, widownia, aktor, reżyser, rekwizyt; • utrwalanie zasad kulturalnego zachowania się w teatrze; • rozpoznawanie i nazywanie emocji przedstawionych na fotografiach; • naśladowanie ruchem, mimiką, gestem różnych emocji; • zachęcanie do aktywnego udziału w zabawach i zajęciach grupowych; • stwarzanie okazji do wypowiadania się na forum grupy; • wykonanie twórczej pracy plastycznej Metody pracy: • czynne (samodzielnych doświadczeń, kierowania aktywnością); • oglądowe (oglądanie przedstawienia, pokaz przedmiotów); • słowne (rozmowa kierowana) Formy organizacyjne: zbiorowa; indywidualna Pomoce do zajęć: fotografie przedstawiające teatr, aktorów i marionetki; zdjęcia przedstawiające różne emocje; kolorowe skarpety; różne kolory wełny; ruchome oczka; guziki; tasiemki; nożyczki; mocny klej; igła z zaokrągloną końcówką; nitka
bliżej nauczyciela ▪
Hanna M. Górna
K43@T7WN0$Ć Nikt do końca nie wie, czym jest kreatywność. Wielu próbowało ująć ją w ramy, ale ona – z definicji – ramom umyka. Mówi się o niej „zdolność”, „cecha umysłu”, a nawet – „gen”. Jej atrybutami są niczym nieograniczona wolność myślenia i nieszablonowość. Łamanie zasad i odkrywanie nowego porządku. Wyobraźnia bez granic. Choć są też i tacy, którzy wierzą, że kreatywności można się po prostu nauczyć. Najczęściej myśli się o niej w kontekście twórczości. Procesów umysłowych, które prowadzą do nowych idei i nieodkrytych dotąd rozwiązań. Kreatywność to niepowtarzalność. Oryginalność. Odwaga. Gdzie jej szukać? Jak z niej czerpać? Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga. Łam, czego rozum nie złamie1. A. Mickiewicz
Bez wątpienia kreatywność jest we współczesnym świecie pożądana. Zaryzykowałabym stwierdzenie, że to nie dyplomy uczelni, ale kreatywne myślenie jest dziś warunkiem sukcesu. Bo wszystko już było. Wszystko. I tylko ten, kto inteligentnie wyjdzie poza ramy, poza utarte schematy, będzie rozdawał karty pozostałym. Nic dziwnego zatem, że temat kreatywnego wychowania dziecka jest na topie. Coraz poważniej zaczynają 1
A. Mickiewicz, Oda do młodości, [w:] Wiersze tom 1, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1995, s. 75.
się nim interesować rodzice i nauczyciele. I jedni, i drudzy, w imię rozwijania kreatywności dziecka, wychodzą wreszcie poza strefę komfortu, pozwalając także i sobie na odrobinę szaleństwa. Oto po latach odkładają bezpieczne „szkiełko i oko”, by oddać pole przykurzonej już nieco, ale wciąż tlącej się w nich wyobraźni. Czy to z miłości do potomków, czy z pasji do pracy dorośli coraz śmielej zrzucają swoje sztywne kokony i zachęcają dzieci do łamania zastanych zasad. Do poznawania i doświadczania. I bardzo dobrze! Aż chciałoby się wykrzyknąć: Nareszcie! Tak jest ciekawiej. Tak jest konstruktywniej. I tylko tak można się czymś NAPRAWDĘ zainteresować. Niestety, im jesteśmy starsi, tym o kreatywność trudniej. Niekiedy niemożliwe wręcz staje się myślenie inne niż za pomocą wpajanego przez lata schematu. Smutna prawda jest taka, że każdy system, w tym system edukacji, dusi kreatywność, która na samym początku przychodzi nam lekko. Jest niemal cechą nadaną każdego dziecka. A ramię w ramię z kreatywnością kroczą naturalna potrzeba odkrywania i chęć poznania świata.
Zacznij tam, gdzie jesteś Na początku lat 90. ubiegłego wieku w jednej z dolnośląskich podstawówek robiono badanie. Nic wielkiego, ot, studentka pedagogiki zbierała materiał do pracy dyplomowej. Pewnego dnia przyszła więc do nas na lekcję i narysowała na tablicy pięć kropek, po czym poprosiła grupę ośmiolatków o rozwiązanie (dosyć charakterystycznego i powtarzającego się tu i tam w świecie naukowym) zadania. – Kto z was połączy kropki najmniejszą liczbą kresek? – zapytała grzecznie i usiadła w kąciku z notatnikiem. Przerysowaliśmy te kropki do swoich zeszytów i przez kilka minut próbowaliśmy połączyć je tak, żeby linii było mniej niż trzy. Bo trzy wychodziło nam najmniej. Nie chciało być inaczej. Wreszcie zaczęliśmy się dopytywać, czy aby na pewno nie ma w tym zadaniu jakiegoś haczyka. Paskudnej podpuchy, która miałaby ośmieszyć uczynne ośmiolatki. Może rozwiązanie ukryte jest gdzie indziej? Pod tablicą? A może to wcale nie kropki… Kiedy na dobre już zaczęliśmy BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 2.233/2021
25
ZWIASTUNY WIOSNY
Propozycje aktywności dla dzieci młodszych na marzec
Czy już widać wiosnę? Cele główne: zachęcanie do obserwacji zjawisk pogodowych i przedwiosennych zmian w otoczeniu przyrodniczym; nabywanie umiejętności posługiwania się symbolami i odczytywania ich
Poranny uśmiech Gdzie są bazie? – zabawa matematyczna w parach 1 Pomoce: gałązka wierzbowych bazi; wazon Nauczyciel ustawia na stole wazon. Dwoje dzieci siedzi naprzeciwko niego. Dorosły manipuluje gałązką i zadaje pytania o miejsce jej umieszczenia w stosunku do wazonu. Maluchy określają położenie, stosując określenia: obok, za, przed, w, na, pod. Po kilku pytaniach miejsce prowadzącego zajmuje jedno z dzieci. Kolorowe kałuże – ćwiczenia oddechowe 1 Pomoce: podkładka z tworzywa sztucznego, np. deska do krojenia; granatowy tusz; rurki do napojów Nauczyciel umieszcza krople tuszu na podkładce. Uczestnicy zabawy dmuchają przez słomkę na kroplę. Prowadzący określa siłę wydechu i jego częstotliwość. Poranna pobudka – zestaw zabaw ruchowych z elementami kształtowania prawidłowej postawy ciała 1 Pomoce: małe obręcze dla każdego dziecka; klawesy Marcowy deszczyk – zabawa orientacyjno-porządkowa Nauczyciel rozkłada na podłodze obręcze. Dzieci poruszają się zgodnie z tempem wystukiwanym przez prowadzącego na klawesach. Omijają obręcze. Na hasło: marcowy deszczyk siadają wewnątrz obręczy i umieszczają dłonie nad głową. Zabawę należy powtórzyć kilka razy, zmieniając tempo.
34
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 2.233/2021
WKRÓTCE WIELKANOC
Propozycje aktywności dla dzieci starszych na marzec
Tradycje Świąt Wielkiej Nocy Cele główne: poznanie tradycji i zwyczajów wielkanocnych; rozwijanie myślenia przyczynowo-skutkowego oraz umiejętności liczenia i czytania; ćwiczenia pamięci i koncentracji uwagi; nazywanie i rozpoznawanie stanów emocjonalnych
Poranny uśmiech Wędrujące jajeczko – ćwiczenia oddechowe 1 Pomoce: rurki do napojów; niewielkie styropianowe jajko lub wydmuszka; kilka szarf Dzieci siedzą naprzeciwko siebie w parach w niewielkiej odległości. Każde ma słomkę do napojów. Pomiędzy nimi jest ułożona kręta ścieżka z szarf. Na przemian dmuchają przez rurkę na jajko. Przesuwają je w kierunku partnera, aż do końca ścieżki. Poranna pobudka – zestaw zabaw ruchowych z elementami kształtowania prawidłowej postawy ciała W wielkanocnym koszyku – zabawa orientacyjno-porządkowa Dzieci swobodnie biegają. Na umówiony sygnał się zatrzymują. Nauczyciel wywołuje nazwę jednego ze zwierzątek, np. baranek / zajączek / kurczątko! Uczestnicy zabawy nieruchomieją w pozie charakterystycznej dla danego zwierzątka. Zajączki na huśtawce – ćwiczenia dużych grup mięśniowych Przedszkolaki stoją w parach naprzeciwko siebie, w lekkim rozkroku. Trzymając się za ręce, wykonują naprzemiennie głębokie przysiady. Obserwuj zająca – zabawa z elementami podskoku, skręty tułowia Jedno z dzieci jest w siadzie skrzyżnym. Drugie skacze wokół niego na dwóch nogach – zmienia kierunek po pełnym okrążeniu. Siedzący stara się cały czas obserwować skaczącego.
56
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 2.233/2021
Projekt ekologiczny EKOKULTURALNE PRZEDSZKOLE ▪ kącik eksperta
Dagmara Czyż
ZAKŁADAMY
OGRÓDEK ZIELONY PARAPET Materiały: plastikowe kubeczki po jogurtach; farby akrylowe lub pisaki; pędzle; ziemia uniwersalna; drenaż: kamyki, keramzyt lub potłuczona glina; nasiona ziół, np. bazylia, tymianek, mięta; kawałki roślin jadalnych, np. pietruszka, cebula; talerzyki; nożyczki lub śrubokręt Sposób wykonania:
B Kubeczki po jogurtach dokładnie myjemy i suszymy. W dnie kubeczków wykonujemy nożyczkami lub śrubokrętem kilka dziurek, aby umożliwić pozbywanie się nadmiaru wody oraz cyrkulację powietrza. W tym przypadku będziemy musieli ustawić doniczki na podstawkach, np. na talerzykach. Możemy również zrezygnować z wykonania otworów w doniczkach i na dno kubeczka wysypać warstwę drenażu, np. małe kamyczki, potłuczoną glinę, keramzyt. C Kubeczki malujemy za pomocą farb akrylowych lub pisaków, tworząc na nich
80
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 2.233/2021
zabawne buzie, które po wyrośnięciu sadzonek zyskają ciekawe „fryzury”. D Jeśli nasze „doniczki” mają otwory, wsypujemy ziemię bezpośrednio do nich. Jeśli nie, pamiętamy o stworzeniu wcześniej na dnie pojemniczków około 1–3 cm drenażu, w zależności od wielkości naczynia. E Do ziemi wsadzamy nasiona. Ustawiamy „doniczki” w jasnym miejscu i pamiętamy o podlewaniu. Nasze sadzonki powinny mieć stale wilgotne podłoże. Obok nasion możemy wykorzystać również resztki niektórych warzyw i posadzić je w ziemi. Dobrze sprawdzą się: cebula – całą lub jej kawałek (dolną niejadalną część) możemy włożyć bezpośrednio do ziemi; sałata rzymska, seler naciowy, por – końcówkę najpierw moczymy w wodzie tak długo, aż puści korzenie, następnie wsadzamy ją do ziemi; pietruszka – kawałek korzenia lub jego końcówkę wkładamy do ziemi, tak aby górna część korzenia była widoczna nad ziemią; bazylia – łodygę ukorzeniamy w wodzie, a następnie sadzimy w ziemi.