Agnieszka Borowiecka Gabriela Gąsienica
KOŁPEŁ ŁOŁPEŁ
bajka edukacyjna dla dzieci, które używają brzydkich słów
Kołpeł łołpeł
bajka edukacyjna dla dzieci, które używają brzydkich słów Autorka bajki:
Agnieszka Borowiecka Autorka konspektu zajęć:
Gabriela Gąsienica Korekta:
Marta Stasińska Rysunki i projekt okładki:
Dorota Prończuk Czytają:
Agnieszka Pudło i Maja Grześkowiak Producent wydawniczy:
Wojciech Wolak ISBN 978-83-64631-92-4 Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórców i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, które im przysługują. Zawartość publikacji możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście Ci znanym, ale nie publikuj w internecie treści tu zawartych ani ich fragmentów, a kopiując jej część, rób to tylko na użytek osobisty. Jeśli cytujesz fragmenty z publikacji, nie zmieniaj ich i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. Szanujmy cudzą własność i prawo.
Copyright © by CEBP 24.12 Sp. z o.o. Kraków 2018 Wykorzystywanie do wykonań i nadań publicznych poza placówkami edukacyjnymi bez zezwolenia zabronione, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w prawie autorskim. Wydawca: CEBP 24.12 Sp. z o.o. ul. Kwiatowa 3 30-437 Kraków
www.blizejprzedszkola.pl
Od Wydawcy Drogi Czytelniku! Jeśli nie Ty, to zapewne Twoi rodzice pamiętają z czasów dzieciństwa magiczną chwilę, gdy zimowym wieczorem wyciągało się z szafy diaskop (zwany projektorem czy też rzutnikiem) – gasło światło, a dzięki niezmierzonym przestrzeniom dziecięcej wyobraźni pokój zamieniał się w kino, gdzie dzieci samodzielnie zmieniały kolorowe obrazki na ścianie, opowiadając do nich bajkowe historie... Ideą towarzyszącą nam podczas planowania tej publikacji było wskrzeszenie tych cudownych chwil z dzieciństwa, ale w bardziej uwspółcześnionej formie – postaraliśmy się, aby obrazki zamieszczone w książce „ożyły” jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki Harrego Pottera. Tym samym na płycie dołączonej do książki znajdziesz film w formacie MP4 – są to obrazki z książki „ożywione” animacją i dopełnione udźwiękowioną wersją bajki. Obok filmu na płycie tej zamieściliśmy także audiobook bajki w formacie CD-a – przeznaczony do słuchania za pomocą stacjonarnych i samochodowych odtwarzaczy płyt kompaktowych. Dzięki takiej konfiguracji publikację można wykorzystywać na różne sposoby: do czytania dzieciom książki przed snem lub w ramach wspólnej zabawy w ciągu dnia; wykorzystując film jako animowaną ilustrację treści podczas czytania bajki przez nauczyciela dzieciom w przedszkolu (przy użyciu rzutnika multimedialnego albo odtwarzacza DVD z telewizorem) lub rodzica w domu (za pośrednictwem komputera); jako bajkę audio do słuchania podczas zajęć wyciszających w przedszkolu czy w trakcie dłużącej się podróży samochodem; do samodzielnego oglądania filmu (lub słuchania audiobooku) przez dzieci gdy nie możemy im towarzyszyć lub gdy mają ochotę samodzielnie wrócić do bajki. Życzymy przyjemnej lektury
3
Od Autorek Uczucia i emocje odgrywają niezmiernie istotną rolę w życiu każdego człowieka. Jest to jednak obszar trudny do zaplanowania, kierowania, kontrolowania czy zrozumienia. Niełatwy to temat dla nas, dorosłych, a jeszcze trudniejszy do pojęcia dla dzieci. Ważne jest zaakcentowanie, iż emocje są potrzebne – wszelkie emocje! I te pozytywne, które potrafią być kołem napędowym każdego działania, i te negatywne, które pojawiają się w skomplikowanych sytuacjach. Maluchy obserwują otaczający je świat i chłoną z niego jak gąbka – wszystko, nie tylko elementy pozytywne. Dziecko jest świetnym obserwatorem i... słuchaczem. Słucha, zapamiętuje, a następnie powtarza poznane słowa. Czasem zdarzy się, że usłyszane słowa pochodzą z kategorii „brzydkich”. Nie ma co się temu dziwić – wulgaryzmy funkcjonują w przestrzeni publicznej, więc nawet jeśli w domu dziecko się z nimi nie spotka, z pewnością zetknie się z nimi mimochodem choćby na ulicy, w środkach komunikacji czy w przedszkolu. Niejednokrotnie, zwłaszcza w sytuacjach trudnych i naładowanych emocjami, w ustach dziecka pojawiają się wulgaryzmy i przekleństwa. Opiekunowie najchętniej pozbyliby się tych niechcianych słów ze słownika pociech. Należy wytłumaczyć dzieciom, że są słowa, które „ranią” uszy, są niekulturalne i mogą komuś sprawić przykrość. W tym zadaniu może pomóc bajka Kołpeł łołpeł i jej bohaterowie – leśne zwierzątka. Dzięki tej bajce przedszkolaki zobaczą, w jaki sposób brzydkie słowa wpływają na kontakty międzyludzkie i jak można sobie poradzić z wyeliminowaniem z języka tych „przerywników”. W książce oprócz bajki zamieszczono propozycje zabaw, które nawiązując do jej treści i tematyki, pozwalają oswoić ten trudny temat. Zabawy te mogą być okazją do rozmowy na temat używania wulgaryzmów i emocji, jakie budzą u osób, które ich używają, i u tych, które są zmuszone ich słuchać. Mogą także pomóc w rozwiązaniu tej kłopotliwej sytuacji w sposób zadowalający obie strony.
5
W leśnej gęstwinie ukryta była maleńka kraina, gdzie wszystkie zwierzątka żyły ze sobą w wielkiej przyjaźni. Wszyscy mówili „proszę”, „dziękuję” i „przepraszam”, kiedy trzeba, i nikt z nikim się nie kłócił, a nawet jeśli zdarzały się nieporozumienia, to po chwili ich uczestnicy wyciągali do siebie łapkę i mówili: „no już dobrze, daj na zgodę!” i zaraz wszyscy zapominali o całej sprawie. Zwierzątka najbardziej lubiły bawić się na leśnej polance. Urządzały konkursy, kto szybciej sturla się z górki, kto lepiej wskoczy w kałużę albo kto dłużej zawiśnie na ogonie. W rozpryskiwaniu kałuży najlepszy był zając, gdyż nikt nie potrafił podskoczyć tak wysoko jak on, a gdy dodatkowo dobrze zamachał łapkami, z kałuży ledwo co zostawało. Jeżyk w tej konkurencji miał raczej marne szanse, za to w staczaniu się z górki na dół był nie do pokonania, gdyż nikt nie potrafił tak porządnie zwinąć się w kulkę jak on, a to zdecydowanie dodaje rozpędu. Wiewiórka z kolei była najlepsza w dyndaniu na ogonie, a krecik wygrywał wszystko, co wiązało się z wygrzebywaniem różnych rzeczy z ziemi. Tego typu zabawom nie było końca.
7
– Teraz ja! – zawołała pewnego razu zniecierpliwiona wiewiórka do krecika, który kołysał się uczepiony z całych sił na wiotkiej gałęzi pochylonej wierzby. Krecik puścił się wreszcie i klapnął ciężko na ziemię, a na jego miejsce chyżo wskoczyła uradowana Ruda Kitka. – Jupiiii! – krzyknęła, odbijając się mocno od pnia, by bardziej rozhuśtać wierzbową witkę. A drobne listki posypały się niczym konfetti na stojącego obok zająca. Nagle zielona gęstwina lasu zatrzęsła się, zadygotała i w końcu wygramolił się z niej niedźwiadek. – Patrzcie, mamy gościa! – stwierdził uradowany jeżyk, patrząc na misia próbującego odgonić ciekawskie muszki, które nieopatrznie wyrwał ze snu, przeciskając się przez chaszcze. Zwierzątka bardzo się ucieszyły, gdyż nieczęsto ktoś nowy pojawiał się w ich krainie. Od razu więc pomogły niedźwiadkowi uporać się z natrętnymi muszkami. By należycie powitać gościa, z miejsca wymyśliły konkurs – kto rzucając szyszką, trafi wprost do dziupli. Każdy miał trzy próby i trzy szanse na zdobycie punktu. Nie można było przekraczać linii i straszyć przeciwników, za to każdy mógł rzucać z rozpędu i wybrać czy rzuca prawą, czy lewą łapą.
9
ZABAWY I ZADANIA DO BAJKI 1. Słowa, od których więdną uszy – rozmowa inspirowana bajką. Dzieci wzbogacają swój słownik, powtarzając słowa, które usłyszą. Czasem zdarza się, że należą one do kategorii „brzydkich”. Nauczyciel, odnosząc się do treści bajki i do doświadczeń przedszkolaków, pyta: Co zrobił miś, gdy nie udało mu się zdobyć punktu? Jak zareagowały inne zwierzątka? Co to są brzydkie słowa? W jakich sytuacjach ludzie wypowiadają takie słowa? Co wtedy czują? Jak wy się czujecie, kiedy ktoś używa takich słów w waszej obecności? Prowadzący zwraca uwagę, jak ważne jest używanie odpowiednich słów do wyrażenia swoich uczuć – słów, które nie ranią, nie obrażają.
2. Zamienniki brzydkich słów – zabawa w formie burzy mózgów. Prowadzący prosi dzieci o podanie znanych im słów, zwrotów, wyrażeń, które mogą zastąpić brzydkie słowa. Na początku odnosi się do propozycji podanych przez zwierzątka w bajce (trusssskawka – propozycja wiewiórki; a niech to! – propozycja zająca). Przykładowe zwroty: kurza melodia, na Jowisza!, wątła mątwa, na trąbę słonia!
3. Dziwne słowa – twórcza zabawa językowa • Wersja I: Nauczyciel przygotowuje kartoniki, na których są przedstawione różne zwierzęta, przedmioty, kolory, części ciała. Dzieci kolejno losują po dwa obrazki. Mają za zadanie wymyślić powiedzonko z wykorzystaniem elementów z losowania (lub ich cech), np. • kolor niebieski + pomarańcza = na niebieską pomarańczę; • pies + but = o psie buty!; • karuzela + pantofle = wirujący pantofel. • Wersja II: Na wzór jeżyka, który stworzył powiedzenie kołpeł łołpeł, dzieci starają się wymyślić swoje własne hasła. Prowadzący może zostawić im pole do działania, może też podać sylabę, od której nowe słowo ma się rozpoczynać lub którą ma zawierać.
4. Kołpeł łołpeł wygląda tak… – zabawa w zespołach. Kołpeł łołpeł wymyślony przez jeżyka może być małym stworkiem, krasnalem lub zwierzątkiem, które przypomina dzieciom o tym, by nie używały brzydkich słów. Prowadzący dzieli dzieci na cztery zespoły. Prosi, by spróbowały się zastanowić, jak 18
mógłby wyglądać Kołpeł łołpeł. Czy jest jakimś stworkiem? Czy ma ręce? Każda grupa otrzymuje arkusz brystolu, kolorowe pisaki, kredki i dzieci wspólnie starają się narysować, jak według nich mógłby wyglądać Kołpeł łołpeł. Przedszkolaki mogą także spróbować narysować słowa, które same wymyśliły.
5. Nie chcę tego słuchać! – zabawa ruchowa. Nauczyciel przygotowuje stanowisko, na którym dzieci będą mogły się wcielić w rolę misia, czyli będą próbowały trafić szyszką do koszyka – „dziupli”. Mają złościć się i tupać, jeśli im się to nie uda. Uczestnicy zabawy poruszają się po dywanie w różnych kierunkach. Prowadzący dotyka jedną osobę w ramię, a ona podchodzi w wyznaczone miejsce i naśladuje zachowanie misia. W czasie, gdy dziecko – „miś” się złości i tupie, pozostałe osoby zakrywają uszy i starają się odejść jak najdalej.
6. Kiedy słyszę brzydkie słowa… – poszukiwanie rozwiązań. Nauczyciel pyta dzieci o to, jak reagują, gdy ktoś używa brzydkich słów w ich obecności. Wspólnie zastanawiają się, w jaki sposób można się zachować w takiej sytuacji i przygotowują spis porad, np. można zakryć uszy; odejść; powiedzieć tej osobie, że takich słów u nas się nie używa; zaproponować inne słowo lub wyrażenie, które zastąpi to brzydkie; zwrócić uwagę tej osobie, że nie chcemy, by tak do nas mówiła; poszukać innego rozwiązania w sytuacji, gdy ten ktoś się złości, np. klaskanie, tupanie, chodzenie w kółko. Zaproponowane rozwiązania uczestnicy zabawy przedstawiają za pomocą gestów, ruchu.
7. Aby słowa brzmiały pięknie… – zabawa logopedyczna. Nauczyciel zachęca dzieci, by zamiast używać brzydkich słów, skupiły się na pięknej, poprawnej mowie. Na pewno pomogą w tym ćwiczenia języka. Uczestnicy zabawy naśladują prowadzącego, powtarzając ćwiczenia logopedyczne: • wysuwają język na brodę, górną wargę, na boki; • „rysują” językiem małe i duże kółka; • kolejno dotykają językiem zębów; • wypychają językiem policzki; • „malują” językiem podniebienie (język szeroki, płaski); • kląskają; • próbują przecisnąć język przez zęby; • próbują dotknąć językiem nosa i brody. 19
8. Leśny konkurs – zabawa ruchowa w ogrodzie przedszkolnym. Nauczyciel przygotowuje w przedszkolnym ogrodzie kilka stanowisk i organizuje konkurs na wzór tego z bajki. Dzieci próbują swoich sił w konkurencjach zaproponowanych przez zwierzątka. Konkurencje: • zadanie jeżyka: turlanie się z górki – dzieci turlają się po trawie lub na kocach; • zadanie zająca: skakanie do kałuży – przeskakiwanie z jednej obręczy do drugiej; • zadanie wiewiórki: dyndanie na ogonie – zwisanie na drabinkach; • zadanie krecika: wygrzebywanie z ziemi – szukanie skarbu w piaskownicy; • zadanie misia: rzucenie szyszką do dziupli – rzucanie szyszkami do koszyka.
9. Łapacz brzydkich słów – zabawa rozwijająca motorykę małą • Materiały: druciki kreatywne, guziki lub wisiorki, kolorowe koraliki z większymi otworami, kółko do kluczy. • Przebieg: Na początku dzieci przewlekają jeden koniec drucika przez wisiorek (lub guzik) i zakręcają go dokładnie, by się nie rozplątał – w ten sposób powstaje koniec breloczka. Następnie nawlekają na drucik koraliki (te, które im się podobają, tyle, ile chcą). Należy zostawić około 1 cm drucika, by na zakończenie pracy przewlec kółko do kluczy i zakręcić dokładnie drucik. Dzieci mogą zrobić kilka koralikowych drucików różnej długości i połączyć je na jednym kółku do kluczy. Breloczek będzie przypominał przedszkolakom o tym, by nie używały brzydkich słów. Może też stać się prezentem dla kogoś, komu takie przypomnienie bardzo by się przydało.
10. Misiu, takich słów się nie używa – zabawa podsumowująca. Każde dziecko ma przed sobą misia. Nauczyciel odwołuje się do bajki, przypomina zachowanie misia – prosi dzieci, by zastanowiły się, dlaczego miś używał brzydkich słów. Może po prostu nie wiedział, że te słowa są brzydkie? Następnie zwraca uwagę na postawę krecika – to on jako jedyny powiedział misiowi, że w tym lesie takich słów się nie używa. Zadaniem uczestników zabawy jest przekonanie swoich misiów, żeby nie używały brzydkich słów. Jakich argumentów użyją? Jakie rady dadzą misiom?
Autorką zabaw i zadań do bajki jest Gabriela Gąsienica.