Techniki plastyczne w pracy z dziećmi

Kinga Łapot-Dzierwa

TECHNIKI PLASTYCZNE W PRACY Z DZIEĆMI

inspirujące propozycje dla nauczycieli edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej

Techniki plastyczne w pracy z dziećmi.

Inspirujące propozycje dla nauczycieli edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej Autor:

Kinga Łapot-Dzierwa

Redaktor prowadzący:

Maria Broda-Bajak

Redakcja językowa:

Katarzyna Klimek-Michno, Karolina Gawlik

Korekta:

Joanna Fortuna

Skład:

Wojciech Wolak

Projekt okładki:

Mateusz Sudziński

Recenzje naukowe:

dr hab. Robert Małoszowski dr hab. Urszula Szuścik

Prace plastyczne, przy których nie opisano wykonawcy, zostały przygotowane w ramach projektu „Artyści w świecie pedagogiki” realizowanego przez Katedrę Edukacji Artystycznej Instytutu Pedagogiki Przedszkolnej i Szkolnej Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie.

Zdjęcia wykorzystane w treści książki przy opisach technik i prac plastycznych pochodzą ze zbiorów autorki (chyba, że zaznaczono inaczej), pozostałe fotografie: depositphotos.com.

Copyright © by CEBP 24.12 Sp. z o.o.

Wszystkie prawa zastrzeżone Kraków 2018

ISBN 978-83-65915-21-4

Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórców i wydawcy.

Prosimy, abyś przestrzegał praw, które im przysługują.

Zawartość publikacji możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście Ci znanym, ale nie publikuj w internecie treści tu zawartych ani ich fragmentów, a kopiując jej część, rób to tylko na użytek osobisty.

Jeśli cytujesz fragmenty z publikacji, nie zmieniaj ich i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło.

Wydawca: CEBP 24.12 Sp. z o.o. ul. Kwiatowa 3 30-437 Kraków www.blizejprzedszkola.pl

Spis treści

Od Autorki

5

Rozdział 1 Wpływ aktywności plastycznej na rozwój dziecka 1.1 Rola edukacji i twórczości

7

1.2 Klasyfikacja technik plastycznych

8

Rozdział 2 Techniki rysunkowe 2.1 Czym jest rysunek?

2.2 Rysunek w twórczości dziecka

9 10

Rozdział 3 Techniki malarskie 3.1 Definicja i rodzaje malarstwa

19

3.2 Inspiracje do pracy z dziećmi

20

Rozdział 4 Techniki graficzne 4.1 Historia i rodzaje grafiki

35

4.2 Aktywności dostosowane do możliwości dzieci

36

Rozdział 5 Rzeźbienie i modelowanie 5.1 Rzeźba – pojęcie, funkcja, podział

45

5.2 Techniki modelarskie w pracy z dziećmi

46

Rozdział 6 Techniki papierowe płaskie i przestrzenne 6.1 Techniki płaskie – przykłady wycinanek

56

6.2 Techniki płaskie – pomysły na wydzieranki

64

6.3 Techniki przestrzenne (papieroplastyka) – propozycje zadań

68

Rozdział 7 Techniki mieszane (łączone) 7.1 Przykłady zadań i zabaw plastycznych

73

Podsumowanie

94

Recenzje naukowe

96

Indeks rzeczowy

103

Bibliografia

107

Od Autorki

Oglądanie rysunków dziecięcych jest zawsze przyjemne. Odznaczają się one bowiem świeżością spojrzenia, które jest istotą dzieciństwa. Zwłaszcza małe dzieci wyrażają swe pomysły i uczucia ze szczerością, która niemal peszy dorosłych. Czasem nawet zawodowi artyści zazdroszczą dzieciom spontaniczności w malarstwie, ich bezpośredniości, otwartości i intuicyjnego poczucia kompozycji, które są tym, czego pragnie sam artysta.1 Słowa te są jak najbardziej aktualne w dzisiejszych czasach nastawionych na konsumpcyjny styl życia. Codzienność naszych dzieci zdominowana jest przez media i nowe technologie. I jest to naturalny tok rozwoju świata.

Jednak należy pamiętać o tym, że korzystanie z całego dobrodziejstwa współczesnego świata techniki to tylko i wyłącznie mała część naszego życia. Korzystanie z nowych technologii jest niezbędne w dzisiejszych czasach, ale należy sobie zadać pytanie, w jak dużej skali i od jakiego wieku dziecka (o tym problemie pisze wielu pedagogów). Problem jednak tkwi w wyważeniu pewnych działań. Nic nie zastąpi naturalnych potrzeb dziecka, wynikających z chęci bezpośredniego kontaktu z materiałem plastycznym, potrzeby eksperymentowania i doświadczania, czasami popełniania błędów. To bezpieczny świat, w którym kształtują się i rozwijają ważne dla dalszego rozwoju człowieka kompetencje, a pośród nich niewątpliwie sprawność manualna, koordynacja, wyobraźnia… Wczesne eksperymenty plastyczne są z pewnością elementem na drodze budowania zainteresowań i pasji na dalszych etapach edukacyjnych.

Twórczość plastyczna jest wpisana w naturalny proces rozwojowy każdego człowieka. Dzieci chętnie podejmują wszelkie działania o charakterze artystycznym. Na początku są to spontaniczne zabawy, które z czasem przybierają bardziej złożone formy. Za każdym razem jest to aktywność, dzięki której możemy obserwować, w jaki sposób kształtują się umiejętności twórczego myślenia i działania jednostki.

Oglądanie dziecięcych wytworów jest zawsze fascynujące, inspirujące i przyjemne. Dlaczego? Jak już wspomniałam wyżej, większość prac odznacza się szczerością wypowiedzi, spontanicznością w posługiwaniu się narzędziami, bezpośredniością, otwartością i intuicyjnością, której mógłby pozazdrościć niejeden profesjonalny artysta. Ale czy jest to „twórczość 1) V. Lowenfeld, W.L. Brittain, Twórczość a rozwój umysłowy dziecka, PWN, Warszawa 1977, s. 203.

5

wybitna”? Byłabym daleka od takiego stwierdzenia. Twórczość plastyczną dziecka i jej wytwory należy rozumieć jako proces dziecięcego myślenia, odczuwania, spostrzegania i reakcji na otoczenie, w którym dokonuje się akt odkrywania nowych sytuacji. Podejmując działania artystyczne, można zdobywać nowe wiadomości potrzebne do dalszych poszukiwań i eksperymentów. Jeśli zachęcamy dziecko do stałego tworzenia – opartego na wiedzy, którą aktualnie posiada – to stwarzamy najlepsze warunki rozwoju jego przyszłej aktywności twórczej. Jak zatem korzystać z tego „dobrodziejstwa”, jakim jest samoistna zdolność tworzenia? Co zrobić, aby jak najlepiej wykorzystać drzemiący w dziecku potencjał twórczy? Próbę odpowiedzi na te pytania częściowo znajdziecie Państwo w tej publikacji.

Pomysł na napisanie książki zrodził się już dawno, kiedy zaobserwowałam, jak wiele rzeczy – dotyczących klasyfikacji technik plastycznych – należy uporządkować. Pisanie na ten temat nie jest sprawą prostą, ponieważ potencjalnych czytelników może zwodzić pozorna „łatwość” zagadnienia. Wbrew pozorom wymaga obszernej wiedzy z zakresu dziedzin sztuki, warsztatu plastycznego i oczywiście psychopedagogicznych uwarunkowań procesu twórczego.

Oddając do Państwa rąk tę książkę, mogę zapewnić, że nie jest ona „wymyślona” w zaciszu naukowego gabinetu. Każde ćwiczenie zostało zrealizowane w pracy z dziećmi.

Bardzo dziękuję wszystkim osobom, dzięki którym mogła powstać ta publikacja. Dziękuję za każde wsparcie i pomoc. Dziękuję też recenzentom za wszystkie cenne uwagi.

Zamieszczone w publikacji prace plastyczne znajdują się w archiwum Katedry Edukacji Artystycznej Instytutu Pedagogiki Przedszkolnej i Szkolnej Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie lub zostały przekazane mi przez przyjaciół.

6

Rozdział 1

Wpływ aktywności plastycznej na rozwój dziecka 1.1 Rola edukacji i twórczości Wszelka aktywność plastyczna jest obok mowy i słowa pisanego podstawową formą komunikacji pomiędzy dzieckiem a drugim człowiekiem.

Komunikacja ta odbywa się za pomocą specyficznego „alfabetu”, czyli znaków wizualnych układanych w różne konfiguracje. Ten alfabet to kreski, barwne plamy czy faktury, które tworzą określone kompozycje i są indywidualnym, niepowtarzalnym śladem ekspresji twórczej. To dzięki niej nic nie znaczące znaki zaczynają żyć własnym życiem, obdarzone energią psychiczną twórcy (dziecka).

Działalność plastyczna towarzyszy każdemu człowiekowi. Jest to pewien fenomen. Bez względu na miejsce urodzenia, dzieci ze wszystkich stron świata, o różnym statusie społecznym, rozpoczynają swoją przygodę ze sztuką około osiemnastego miesiąca życia. Należy jednak pamiętać, że rozwój ten jest sprawą indywidualną.

Potencjał twórczy jednostki najlepiej ujawnia się w procesie ekspresji. Tworzenie jest ściśle związane z rozwojem dziecięcego warsztatu plastycznego, czyli umiejętnością posługiwania się rożnymi materiałami i narzędziami do realizacji własnych wizji. W przypadku małych dzieci proces ten jest nieodłącznie powiązany z rozwojem sprawności manualnej. Ten zaś uzależniony jest od wielu czynników, przede wszystkim od równomiernego i prawidłowego rozwoju psychofizycznego. Każde opóźnienie w tym zakresie powoduje zahamowania w podejmowaniu i doskonaleniu różnego rodzaju czynności ruchowych. Zadaniem opiekuna-wychowawcy jest więc wspomaganie i odpowiednie stymulowanie tego rozwoju. Jest to jednak proces bardzo złożony, dlatego wymaga wiedzy, zaangażowania i wysiłku. Dzięki właściwemu przygotowaniu można zapewnić swoim podopiecznym warunki pracy, materiały i narzędzia. Działania powinny być organizowane w sposób, który umożliwi dzieciom stymulację niezbędną dla prawidłowego rozwoju motoryczno-manualnego, przy uwzględnieniu indywidualnych różnic oraz potrzeb każdego z nich.

7

Obecnie coraz więcej uwagi poświęca się metodom, które realizują takie założenia. Osiągnięcie jak najlepszej sprawności manualnej warunkuje lepsze wyniki w nauce (zwłaszcza pisania). Tego typu zajęcia pozwalają na twórczą i samodzielną pracę, która przy emocjonalnym zaangażowaniu rozwija wszelkie dyspozycje, co z kolei stanowi solidną podstawę dla przyszłego uczenia się. Dlatego we wczesnej edukacji, dla poprawienia precyzji w trakcie wykonywania czynności manualnych, wykorzystuje się zróżnicowane techniki plastyczne.2

1.2 Klasyfikacja technik plastycznych

W literaturze możemy znaleźć wiele różnych klasyfikacji technik plastycznych. Na początku należy jednak zadać sobie pytanie: czym są techniki plastyczne?

Najprościej rzecz ujmując: jest to całokształt środków i rozwiązań technicznych (artystycznych), które służą do wyrażania siebie i realizacji zadań w zakresie plastyki.

Techniki plastyczne stosowane w pracy z dziećmi różnią się od tych wykorzystywanych przez twórców profesjonalnych, chociaż operują tymi samymi środkami ekspresji.

Przyjmuję następujący podział: • techniki rysunkowe; • techniki malarskie; • techniki graficzne; • techniki rzeźbiarsko-modelarskie; • techniki papierowe płaskie i przestrzenne; • techniki mieszane (łączone).

Klasyfikacja ta wynika przede wszystkim ze stosowanych środków ekspresji i ze specyfiki wykorzystywanych materiałów.

2) Zob. K. Łapot-Dzierwa, Terapeutyczna funkcja edukacji plastycznej. Techniki plastyczne wspierające rozwój manualny, [w:] Wyzwania współczesnej pedagogiki specjalnej. Praktyka edukacyjna i rewalidacyjna, red. nauk.

T. Żółkowska, B. Ostapiuk, M. Wlazło, Print Group Daniel Krzanowski, Szczecin 2010, s. 137–141.

8

Rozdział 2

Techniki rysunkowe 2.1 Czym jest rysunek?

Rysunek jest jedną z najstarszych form aktywności artystycznej.

Człowiek prehistoryczny pozostawił nam na to wiele dowodów. Odnajdujemy je przede wszystkim w grotach całej Europy: Francji, Hiszpanii czy Bułgarii.

Przez całe stulecia rysunek stanowił punkt wyjścia do dalszych działań artystycznych (jako szkic, projekt). Dopiero w dobie renesansu zyskał on odpowiedni status – autonomicznego dzieła. Od tej pory wielu artystów wybiera rysunek jako główny środek wypowiedzi artystycznej.

Według Krystyny Zwolińskiej i Zasława Malickiego rysunek to: dziedzina sztuk plastycznych, w której podstawowym środkiem wyrazu jest linia.3 Linie/kreski powstają w wyniku wprowadzenia w ruch odpowiedniego narzędzia. Takim narzędziem może być kredka, ołówek, węgiel, pisak i wiele innych. W zależności od stopnia twardości i grubości narzędzi możemy otrzymywać różne rodzaje linii/kresek. Na ich wyraz wpływa również siła nacisku, jaką posługuje się rysujący. Łącząc te dwa elementy, możemy otrzymać linie/kreski grube, cienkie, jednolite, niejednolite, wyraziste (ostre) oraz delikatne (subtelne). Ale rysunek to również: reprezentacja formy na płaszczyźnie dokonana za pomocą narzędzi pozostawiających na podłożu ślad kreski, przy jednoczesnym zredukowaniu roli gry barwnej do minimum.4 Rysunek może być prezentacją samą w sobie, skończonym dziełem, ale może też stanowić punkt wyjścia do innych działań artystycznych: malarskich, graficznych, rzeźbiarskich czy architektonicznych.

W sztukach plastycznych wyróżniamy następujące rodzaje rysunków: • linearny, czyli taki, w którym mamy same kreski; • walorowy, czyli taki, w którym odpowiednie zagęszczenie kresek daje nam gradację barwną (odcienie w zakresie jednej barwy, od najciemniejszego do najjaśniejszego);

3) K. Zwolińska, Z. Malicki, Słownik terminów plastycznych, wyd. 5, Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1999, s. 266.

4) Tamże.

9

• światłocieniowy, czyli taki, w którym odpowiednie zagęszczenie kresek buduje nam trójwymiarowy obraz na płaszczyźnie rysunkowej.

Sposób zastosowania różnego rodzaju kresek ma wpływ na kształt artystyczny rysunku i tworzy jego niepowtarzalny charakter. Czasami może być wykonany kreską szybką, dynamiczną, podkreślającą ekspresję dzieła, a czasem artysta posługuje się kreską miękką, płynną, subtelną, podkreślającą delikatność i płynność form.

Rysunek jest pierwszą aktywnością plastyczną dziecka. Poczynając od bazgroty dziecko tworzy proste kompozycje zgeometryzowane, a następnie przekształca je w rozbudowane kompozycje o określonej tematyce.

W trakcie rysowania dziecko uczy się płynności ruchów, ćwicząc mięśnie dłoni i palców. Dokonując analizy myślowej, wykonuje różnorodne ruchy: od zamaszystych do precyzyjnych, drobnych, o zmiennym kierunku. Wykorzystując różne narzędzia i materiały przeznaczone do rysowania, pracujemy również nad zróżnicowaniem napięcia mięśni. W efekcie otrzymujemy to, co w sztuce określa się stopniem ekspresyjności.

2.2 Rysunek w twórczości dziecka

Techniki rysunkowe dzielimy na monochromatyczne i barwne.

Techniki monochromatyczne

Wśród technik rysunkowych monochromatycznych największą popularnością cieszy się rysowanie ołówkiem, sepią oraz węglem. Nie wymaga ono szczególnego przygotowania i podłoża. Materiały są łatwo i ogólnie dostępne.

Dzieciom, które posiadają już większe doświadczenie warsztatowe, możemy zaproponować rysowanie piórkiem lub patykiem przy pomocy tuszu. W ostatnim czasie technika ta jest zastępowana jednak przez cienkopisy, markery i pisaki, ze względu na dostępność tych materiałów i łatwość ich zastosowania.

Rysowanie ołówkiem

10

Wydawać by się mogło, że ołówek jest najbardziej popularnym narzędziem rysunkowym. Jest ogólnie dostępny, a rysowanie nim nie wymaga specjalnego przygotowania. Warto jednak zwrócić uwagę na pewne jego właściwości, które mają wpływ na kształt artystyczny wykonywanych prac. Każdy ołówek posiada oznaczenie stopnia twardości/miękkości. Do

rysowania wykorzystujemy ołówki oznaczone symbolem B. Numer podany przed symbolem oznacza miękkość grafitu. Zwykle do rysowania polecamy ołówki od 3B w górę. Najczęściej stosowanym podkładem rysunkowym jest biała kartka. Przy jej doborze należy zwrócić uwagę na rodzaj papieru i jego grubość. Papier nie powinien być zbyt cienki, ponieważ dzieci rysują dość intensywnie i wkładają w rysowanie dużo siły. Mocno naciskają na narzędzie, co często powoduje przedarcie papieru.

Rysunek wykonywany ołówkiem jest rysunkiem konturowym. Dziecko stosuje ruchy o różnym stopniu natężenia. W miarę usprawniania się poszczególnych partii mięśniowych i partii kośćca możemy zaobserwować kreski długie, które stopniowo się zmniejszają i stają się bardziej precyzyjne. Jest to niezaprzeczalna zaleta tej techniki. W ten sposób dzieci doskonalą swoje umiejętności związane z rozwojem sprawności manualnej, ćwiczą płynność i precyzję ruchów.

Fot. 1-4. Prace wykonały dzieci w różnym wieku (rysunki na fot. 1 i 2 zostały stworzone przez dziecko czteroletnie, fot. 3 i 4 prezentują rysunki dziecka pięcioletniego). Jak widać, w każdym przypadku ważny jest sam akt rysowania, doskonalenia warsztatu. Wraz ze wzrostem umiejętności graficznych zwiększa się precyzja stawianych znaków, które stają się coraz bardziej czytelne. Pojawia się coraz więcej szczegółów (artefaktów), które identyfikują prezentowane treści.

11

Rysowanie jednobarwnym długopisem lub cienkopisem

Podobnie jak w przypadku rysowania ołówkiem, rysowanie jednokolorowym długopisem, cienkopisem czy pisakiem, sprawia dzieciom wiele radości. Ze względu na wiek jest to oczywiście rysunek konturowy, który z czasem wypełnia się szczegółowymi elementami (fot. 5, 6).

Rysowanie węglem

Rysowanie węglem jest bardzo przyjemne, proste i szybkie. Nie wymaga użycia zbyt dużej siły. Niestety ma swoje wady. Węgiel jest materiałem sypkim, nie przykleja się dobrze i trwale do kartki, łatwo można go zatrzeć. Dlatego bardzo często dzieci zniechęcają się do tej techniki.

Bywa też rzadko stosowana w praktyce przedszkolno-szkolnej.

Do rysowania węglem potrzebne są kartki lekko matowe, ale przede wszystkim musimy zadbać o preparaty do utrwalenia prac. Mogą to być specjalistyczne utrwalacze (fiksatywy), ale doskonale sprawdza się też zwykły lakier do włosów (fot. 7, 8).

Techniki rysunkowe barwne

Do wykonywania barwnych rysunków najczęściej używamy kredek ołówkowych lub woskowych, pasteli suchych lub tłustych, a także pisaków o różnej grubości. Każde z tych narzędzi wymaga podkładu. Aby uzyskać odpowiedni wyraz plastyczny, należy pamiętać o właściwej grubości i fakturze papieru. Nie musi to być tylko i wyłącznie biała kartka. Na przykład: rysunek, który został wykonany suchymi pastelami na kolorowym podkładzie, na pewno zyska na swojej wartości estetycznej.

Warto również eksperymentować z materiałami rysunkowymi. Można je ze sobą łączyć lub wykorzystywać nietypowe materiały, na przykład papier ścierny, fragmenty fakturowych tapet itd.

Rysowanie kredkami ołówkowymi

Kredki ołówkowe są najbardziej popularnym narzędziem rysunkowym w praktyce przedszkolno-szkolnej. Rysowanie kredkami nie wymaga szczególnego przygotowania. Należy jedynie pamiętać, aby były zastrugane i gotowe do pracy. Mamy do dyspozycji kredki o różnej grubości oprawione w drewno lub kredki bardzo grube bez oprawy. Ma to znaczenie przy wykonywaniu różnego rodzaju zadań. W pracy z małymi dziećmi najlepiej sprawdzają się kredki grubsze, dzięki którym można nie tylko rysować bardzo precyzyjne elementy, ale również zapełniać większe płaszczyzny.

12

Ważny jest odpowiedni dobór podkładu rysunkowego. Najczęściej wybieramy białe kartki o matowej strukturze (kartka nie może być zbyt

Fot. 5 i 6. Prace wykonało dziecko w kolejnych etapach swojego rozwoju rysunkowego. Możemy zauważyć, jak dokonują się zmiany w kompetencjach warsztatowych. Widzimy, w jaki sposób stawiane kreski stają się bardziej precyzyjne i płynne.

Fot. 7 i 8. Prace wykonały czteroletnie dzieci, będące na etapie pierwszych form przedstawieniowych – głowotułowia. Można zauważyć, że dość sprawnie posługują się techniką rysowania węglem, która niestety nie daje możliwości rysowania w miarę precyzyjnych kształtów. Z drugiej jednak strony pozwala na szybkie wypełnianie większych powierzchni.

13

śliska, bo wtedy rysunek będzie mało widoczny). Bierzemy też pod uwagę grubość kartki. Im młodsze dziecko, tym kartka powinna być grubsza (ze względu na brak panowania nad naciskiem – fot. 9).

Rysowanie suchymi pastelami i kolorową kredą

Suche pastele i kolorowa kreda to materiały podobne (technologicznie) do węgla drzewnego. Rysowanie nimi nie wymaga szczególnego wysiłku, a linie powstają bez większego zaangażowania mięśni. Niech nas nie zwiedzie jednak pozorna łatwość, ponieważ przy stosowaniu tych materiałów należy pamiętać o ich technologicznych właściwościach.

Przede wszystkim do pracy wybieramy podkłady matowe. Ciekawe efekty możemy uzyskać, sięgając po kolorowe kartki lub szary papier – taki wybór gwarantuje podniesienie wartości artystycznych (fot. 10).

Ważnym elementem technologicznym jest utrwalenie prac wykonanych w tej technice. Można w tym celu użyć fiksatywy lub lakieru do włosów. Brak utrwalenia powoduje zacieranie, wykruszanie rysunku, co może zniechęcić dziecko do pracy.

Polecam również zabawy w rysowanie kredą na świeżym powietrzu.

Podkładem może być chodnik, boisko, plac zabaw w przedszkolu. To wspaniała zabawa, w której nie ma ograniczenia wielkości powierzchni do rysowania. Oczywiście warto tak wykonane prace utrwalać na fotografiach (fot. 11).

Rysowanie tłustymi pastelami

Rysowanie tłustymi pastelami stało się w ostatnim czasie bardzo popularne. Z czego wynika ten fenomen? Na pierwszym miejscu postawiłabym efekty artystyczne, jakie uzyskujemy w tej technice. W zestawach kredek mamy kolory, które są dla dziecka bardzo atrakcyjne. Pastelami rysuje się bez specjalnego wysiłku, szybko można wypełnić większe płaszczyzny, a wygląd końcowy jest prawie zawsze ciekawy i efektowny.

Aby wzmocnić walory artystyczne, warto czasami użyć podkładu w kolorze innym niż biały. Otrzymujemy wówczas tło, a kolory pasteli stają się bardziej wyraziste (fot. 12 i 13).

Rysowanie pisakami, markerami, cienkopisami

14

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom dzieci, możemy zaproponować im narzędzia zastępujące tradycyjny patyk i tusz. Rysowanie nimi nie wymaga szczególnego przygotowania warsztatowego. Nie jest również męczące, ponieważ nie potrzeba podczas niego zbyt dużego napięcia mięśni ręki. Pozwala natomiast stworzyć prace o walorach artystycz-

Fot. 9. Praca została wykonana przez pięcioletnie dziecko kredkami ołówkowymi na białej kartce papieru formatu A4. Można zauważyć dość precyzyjnie narysowane kształty. Dziecko najpierw wykonało kontury form ikonograficznych, a następnie wypełniło je kolorem.

Zarówno linia konturu, jak i linia wypełnienia jest starannie poprowadzona. Linia konturu jasno określa kształty, co sprawia, że rysunek jest czytelny. Dziecko zastosowało rozbudowaną paletę barwną z zachowaniem częściowej adekwatności kolorystycznej.

Fot. 10. Rysunek został wykonany przez dziecko siedmioletnie suchymi pastelami na granatowej kartce papieru formatu A4. Ze względu na właściwości techniki, kartka została zapełniona w całości, co nie sprawiło autorowi większych problemów. Narysowany wcześniej kontur został precyzyjnie wypełniony kolorem. Użycie podkładu w innym kolorze niż biały niewątpliwie wpłynęło na podniesienie wartości artystycznej pracy.

Fot. 11. Rysunek wykonany przez małą dziewczynkę stanowi doskonały dowód na to, że dzieci bardzo lubią tę formę aktywności plastycznej. Swoboda, duża powierzchnia i radość z zabawy w rysowanie na świeżym powietrzu, to duże zalety tej techniki.

Fot. 12. Twórczość dziecka sześcioletniego.

Praca została wykonana na białej kartce papieru. Elementy ikonograficzne zapełniają przestrzeń. Całość jest wypełniona dość precyzyjnie z zaznaczeniem szczegółów.

15