Trendbook ydp pl by Joanna Apanasewicz

Coś się dzieje w edukacji. Widzisz to?

KSIĘGA TRENDÓW W EDUKACJI 2013/14

LEGENDA

TRENDY A. NOWE FORMY DOSTĘPU DO WIEDZY

Edukacja mobilna

Nauka oparta na danych w chmurze

Edukacja w oparciu o otwarte oprogramowanie

B. DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

Indywidualne środowisko kształcenia

Kształcenie adaptacyjne

Edukacja zorientowana Edukacja na ucznia matematyczno-przyrodnicza

Edukacja plenerowa

Edukacja przez całe życie

Edukacja nieformalna

Powrót do edukacji zawodowej

Odwrócona klasa

Uczenie w oparciu o problem

Opowieści z wykorzystaniem technologii

Edukacja oparta na grze i grywalizacja

D. NOWE SPOSOBY ODBIORU DANYCH

Wyszukiwanie i nauka wizualna

Rzeczywistość rozszerzona

Nauka oparta na gestach

Nauka na jeden kęs

Edukacja oparta na poznaniu mózgu

E. RELACJA MIĘDZY UCZNIEM A NAUCZYCIELEM

Nauczyciel artysta

Uczenie kontekstowe

Edurozrywka

C. ORIENTACJA EDUKACYJNA

Kształcenie zorientowane projektowo

F. RELACJA MIĘDZY UCZNIAMI

:) Wirtualny asystent

Edukacja wykorzystująca media społecznościowe

! ? Nauka w grupie

Nauka w gronie rówieśników

Nota od Wydawcy Niniejsze opracowanie jest rezultatem współpracy Zespołu Produktów i Marketingu firmy Young Digital Planet: Aliny Guzik, Moniki Mizerskiej, Wojciecha Wiśniowskiego, Jolanty Gałeckiej, Olgi Nerc, Magdaleny Zalewskiej. Składem i realizacją oprawy graficznej zajmowali się Paweł Wojciechowski i Ewa Siekierska.

WSTĘP Jak wyglądać będzie szkoła przyszłości? Trendy, które zmieniają edukację. Kiedy byliśmy dziećmi, inspirowały nas marzenia i uczucia. Dziś tworzymy nowe ścieżki edukacyjne, biorąc pod uwagę zmiany, jakie zachodzą we wszystkich obszarach naszego życia. Obserwujemy rozwój cywilizacyjny i zadajemy sobie pytanie: „Jak wpłynie on na proces zdobywania wiedzy?”. W rzeczywistości bowiem pytanie o trendy w edukacji jest pytaniem o jej przyszłość.

projektowo – ang. project-based learning, uczenie się w gronie rówieśników – ang. peer learning).

Dokąd zmierza edukacja?

5. Współcześni uczniowie należą do pokolenia cyfrowego (ang. digital natives). Komputery, tablety i smartfony z dostępem do Internetu są dla nich narzędziami, które wykorzystują do codziennej komunikacji, tworzenia własnej tożsamości oraz do zabawy i do pracy. Nasze zadanie polega na równoległym posłużeniu się tymi mediami w procesie uczenia. Edukacja oparta na grze (ang. game based learning), wyszukiwanie i nauka wizualna (ang. visual search & learning), rzeczywistość rozszerzona (ang. augmented reality) czy edukacja oparta na gestach (ang. gesture based learning) stwarzają ku temu nieograniczone możliwości.

Jaki jest charakter zmian zachodzących w kształceniu? Jak proces uczenia się będzie wyglądał za rok, za pięć, a nawet za dziesięć lat? Wśród obszarów związanych z edukacją można wyróżnić kilka, w których właśnie teraz następują zmiany: 1. Dynamicznie rozwijające się technologie umożliwiają dostęp do informacji i treści edukacyjnych na niespotkaną do tej pory skalę. Edukacja mobilna, online czy oparta na danych w chmurze to tylko przykładowe rozwiązania, które pozwalają, by proces nauczania wyszedł poza szkolną klasę oraz zapewniają uczniom doświadczanie go niezależnie od czasu i miejsca. 2. Naturalną konsekwencją rozwoju nowych technologii i większej dostępności wiedzy są zmiany zachodzące w relacjach uczeń – nauczyciel. Wzrost aktywności uczniów wymaga modyfikacji roli, jaką w procesie edukacji pełnili dotąd nauczyciele. Pedagog powinien stać się kimś w rodzaju przewodnika dla swoich wychowanków, obecnie bowiem to uczeń znalazł się w centrum zarówno szkolnej klasy, jak i całego procesu edukacji (nauczanie zorientowane na ucznia – ang. student-centred learning). 3. Nowe działania, narzędzia i role wymagają wypracowania nowatorskich modeli pracy. Na wartości zyskują te, które oparte są na współdziałaniu uczniów (nauka w grupie – ang. collaborative learning, kształcenie zorientowane

4. Wzrasta znaczenie platform społecznościowych, które ułatwiają wymianę wiedzy i doświadczeń (edukacja wykorzystująca media społecznościowe – ang. social media learning).

6. Zmienia się również sposób, w jaki myślimy o uczeniu się i nauczaniu – przewartościowaniu ulega filozofia edukacji. Pojawiają się nie tylko trendy oparte na indywidualizacji całego procesu (kształcenie oparte o techniki adaptacyjne – ang. adaptive learning), lecz również potrzeba uzasadnienia celu edukacji (uczenie kontekstowe – ang. relevanceoriented learning). Uczniowie i inne osoby, biorące udział w procesie kształcenia, zaczynają zdawać sobie sprawę z pełnionej w nim roli. Nowe trendy czy stare rozwiązania? Wiele z wyżej wymienionych trendów ma źródła w odkrytych już niegdyś rozwiązaniach. Wtedy rynek nie był jeszcze na nie gotowy. Obecnie jednak szybki rozwój technologii umożliwia ich niemal natychmiastową realizację i wprowadzenie. Wystarczy wspomnieć

o indywidualizacji procesu uczenia się. To bardzo modna koncepcja, często przywoływana przez ekspertów w dziedzinie edukacji, polityków czy pedagogów jako podstawa edukacji w XXI wieku. Jeśli jednak sięgniemy pamięcią wstecz, zobaczymy, że już na początku XX wieku nad indywidualizacją procesu uczenia się wykonana została ogromna praca. Helena Parkhurst – amerykańska nauczycielka, pracująca z dziećmi o zróżnicowanym rozwoju intelektualnym, wprowadziła innowacyjny program oparty na indywidualnej pracy z każdym z uczniów. Nazwała go „planem daltońskim” (od nazwy miejsca, gdzie pracowała). Dla wielu był to rewolucyjny i nieosiągalny system edukacyjny – aż do dzisiaj. Kolejnym przykładem teorii, która liczy sobie już kilka dekad i wciąż wydaje się zbyt rewolucyjna, by w pełni zastosować ją w edukacji, jest koncepcja autorstwa amerykańskiego psychologa Harry’ego Harlowa. W 1949 roku przeprowadził on eksperyment na małpach. Celem doświadczenia było sprawdzenie, co motywuje zwierzęta do wykonania prostego zadania – rozwiązania mechanicznej łamigłówki. Okazało się, że najskuteczniejszej zachęty nie stanowił wcale system nagród i kar, ale ciekawość. Małpy osiągały lepsze wyniki, kiedy praca sprawiała im przyjemność. Harlow określił ten stan mianem motywacji wewnętrznej. Jego teoria musiała poczekać kilka dekad zanim znalazła praktyczne zastosowanie. Współcześnie jej założenia leżą u podstaw wszelakiego rodzaju gier. Nie znalazła jednak dotąd stałego miejsca w żadnym systemie edukacyjnym. Wreszcie, jak to się stało, że udało nam się usunąć ławki z przedszkoli? Dzięki Friedrichowi Froebelowi – wybitnemu pedagogowi (twórcy koncepcji ogrodu dziecięcego) oraz Marii Montessori – lekarce, która żyła na przełomie XIX i XX wieku, znanej ze stworzenia rewolucyjnego, jak na jej czasy, systemu edukacji przedszkolnej, szkolny regulamin zastąpiono nauką przez zabawę. Niestety, takie podejście do edukacji nadal nie zostało wdrożone w przypadku starszych uczniów.

„Księga Trendów w Edukacji” – wyjątkowa publikacja Zebranie wszystkich trendów w edukacji jest bardzo ważne, ponieważ umożliwia jej zmiany oraz warunkuje to, by stała się bardziej przyjazna i uznawana przez uczniów. Nowoczesna technologia pozwala nam na urzeczywistnienie wszelkich teorii i pomysłów, które postulowano w minionych dekadach. Dostęp do Internetu sprawił, że edukacja stała się globalna i niezależna od konkretnych instytucji. Young Digital Planet (i inne organizacje działające w poczuciu podobnej misji) projektuje przyszłość nauczania. Tworzymy wyróżniające się programy edukacyjne, z których można korzystać w dowolnym kraju. Jest to możliwe nie tylko dzięki procesowi dostosowania wersji językowych, ale również dlatego, że tworząc nasze produkty rozumiemy obecne trendy i wiemy, jak je wykorzystać. Nie jesteśmy jednak w stanie wprowadzić tych zmian sami. Do osiągnięcia celu potrzeba powszechnego zrozumienia konieczności zmieniania świata na lepsze. Bez tego nawet najlepsze produkty zaliczone zostaną w poczet ciekawostek, odłożonych na półkę z materiałami uzupełniającymi, podczas gdy podstawa procesu kształcenia pozostanie niezmieniona. Autorzy „Księgi Trendów w Edukacji” pracują na co dzień w firmie Young Digital Planet i są prawdziwymi pasjonatami nauczania. Ponieważ zakres tematyczny poruszanych zagadnień jest bardzo szeroki, twórcy wybrali materiały związane przede wszystkim z nowoczesnymi technologiami i relacjami pomiędzy nowymi mediami a edukacją. Nasza niezwykła kolekcja udziela odpowiedzi na pytanie: „Co się dzieje w edukacji?”

NOWE FORMY DOSTĘPU DO WIEDZY

Nauka oparta na danych w chmurze

NOWE FORMY DOSTĘPU DO WIEDZY

Edukacja mobilna

Edukacja w oparciu o otwarte oprogramowanie

Indywidualne środowisko kształcenia

1. EDUKACJA MOBILNA (MOBILE LEARNING)

Nauka zawsze i wszędzie

Powiązane terminy urządzenia mobilne, wszechobecne uczenie się, zawsze i wszędzie, podręczna edukacja, edukacja w biegu, ubiquitous learning, handheld learning, m-learning

Charakterystyka Dla niektórych edukacja mobilna jest sposobem zdobywania wiedzy za pomocą aplikacji zaprojektowanych na urządzenia przenośne, takie jak tablety czy smartfony. W opinii innych – to możliwość wykorzystywania urządzeń mobilnych do celów edukacyjnych. Materiałów edukacyjnych dostosowanych do urządzeń mobilnych przybywa w niezwykle szybkim tempie. Na rynku pojawiają się między innymi podręczniki, aplikacje do nauki języków obcych oraz mniej lub bardziej edukacyjne gry i programy. Coraz więcej portali internetowych dostosowywanych jest do możliwości wyświetlania ich na urządzeniach mobilnych. Co więcej, taka kompatybilność powoli staje się nieodzownym wymogiem. Dodatkowo tanieją urządzenia mobilne, a co za tym idzie pojawia się coraz więcej ich użytkowników stwarzających potrzebę dostępności w/w materiałów. Zmienia się myślenie nauczycieli w zakresie obecności urządzeń mobilnych w szkole. Kilka lat temu kategorycznie zakazywano używania telefonów, teraz coraz więcej szkół chce zapewnić swoim uczniom tablety w celach edukacyjnych i dostrzega dobrodziejstwa podążania zgodnie „z duchem czasów”.

A. 1

NOWE FORMY DOSTĘPU DO WIEDZY

Geneza

Przykłady i nawiązania

■■ Potrzeba dostępu do wiedzy zawsze i wszędzie, o każdej

■■ Aplikacje na urządzenia mobilne: mSkills English – kurs

porze. Nieodzowność edukacji skupionej na uczniu. Potrzeba nauki we własnym tempie. Chęć decydowania przez ucznia o zakresie i tematyce materiału. Edukacja w plenerze. Natychmiastowy dostęp do edukacji.

do nauki języka angielskiego dla osób dorosłych, Nicole & Tommy Vocabulary for children – kurs języka angielskiego, francuskiego, hiszpańskiego, chińskiego i niemieckiego dla dzieci. Ogromna ilość innych aplikacji edukacyjnych dostępnych w AppStore, Google Play oraz Windows Market. Rozwiązania do tworzenia interaktywnych podręczników: Digital Books Solution – Bookshelf, iBook. Korzystanie z urządzeń cyfrowych podczas lekcji w szkołach na całym świecie. Aplikacje do zastosowania przez nauczyciela w klasie: Groovy Grader – aplikacja pozwalająca szybko przeliczyć wyniki testu uczniów; iLeap Pick a student (pomaga wywoływać do odpowiedzi i tym samym uaktywniać uczniów z danej klasy lub kilku klas). Wordpress iPhone app – dla nauczycieli, którzy prowadzą klasowego lub szkolnego bloga. Aplikacja ta pozwala na sprawną aktualizację treści, dodanie zdjęć i innych multimediów, kiedy mamy tylko chwilkę. BookLeveler – pomaga określić poziom trudności tekstu zawartego w książce po kodzie ISBN, ułatwia dopasowanie odpowiedniej treści wybranej książki do programu nauczania. Teacher’s Assistant Pro – elektroniczny dziennik na urządzenia mobilne, pozwalający na aktualizację wyników uczniów na bieżąco, jeżeli tylko nauczyciel ma pod ręką urządzenie z dostępem do Internetu.

■■ ■■ ■■ ■■ ■■

■■ ■■

Korzyści i możliwości

■■

■■ Łatwość dostępu do wiedzy poprzez urządzenia mobilne. ■■ Możliwość uczenia się we własnym tempie. ■■ Łatwość komunikacji pomiędzy nauczycielem a uczniem

■■

oraz pomiędzy uczniami nawzajem. ■■ Indywidualizacja nauczania. ■■ Dostęp do wiedzy dla uczniów ze specjalnymi potrzebami

i uwarunkowaniami. ■■ Możliwość aktywnego udziału w wydarzeniach edukacyjnych, np. konferencjach, odczytach, webinariach itp., w czasie rzeczywistym i bez wychodzenia z domu (oszczędność pieniędzy i czasu). ■■ Wzrasta prestiż szkoły, która używając tabletów jest postrzegana jako nowoczesna.

Potencjalne zagrożenia

■■

■■ Uwaga ucznia może zostać łatwo rozproszona i odwrócona

od celów edukacyjnych. ■■ Urządzenia mobilne, tak jak każdy inny sprzęt elektroniczny,

może ulec zepsuciu. ■■ W związku z szybkimi zmianami technologicznymi istnieje

częsta potrzeba wymiany sprzętu na nowsze modele, co może być kosztowne.

NOWE FORMY DOSTĘPU DO WIEDZY

EDUKACJA MOBILNA

A. 2

2. NAUKA OPARTA NA DANYCH W CHMURZE (CLOUD-BASED LEARNING)

Twoja wiedza w obłokach

Powiązane terminy chmura, szkoła w chmurze, szkolenia w chmurze, edukacja online, edukacja webowa, e-learning

Charakterystyka Jest to oprogramowanie i infrastruktura, wykorzystywana w celach edukacyjnych, bazująca na tak zwanej „chmurze”. Nauka w chmurze często mylona bywa z edukacją online. Z punktu widzenia użytkownika końcowego rzeczywiście nie ma bowiem znaczenia, czy posiada on dostęp do materiału znajdującego się online, czy w chmurze. Różnica jest stricte techniczna. Lokalizacja w chmurze oznacza, że wszelkie dane utrzymywane są na wielu serwerach, w przeciwieństwie do lokalizacji online, gdzie całość informacji przechowuje się na jednym serwerze. Dla użytkownika końcowego oznacza to, że może mieć on dostęp do swoich danych z wielu urządzeń (np. z komputera, tabletu, smartfona) – zawsze w aktualnej wersji, bez względu na to, z jakiego urządzenia korzysta.

A. 3

NOWE FORMY DOSTĘPU DO WIEDZY

NAUKA OPARTA NA DANYCH W CHMURZE

■■ ■■ ■■ ■■

Wygoda nauki. Łatwy dostęp do wiedzy. Nauka w grupie. Nauka metodą projektów.

Korzyści i możliwości Dla uczniów: ■■ współpraca pomiędzy członkami zespołu, ■■ dzielenie się wiedzą, ■■ dostęp do informacji, materiałów edukacyjnych czy zadań

domowych – z każdego miejsca i za pośrednictwem wielu różnych urządzeń, ■■ dostęp zarówno do formalnej, jak i nieformalnej edukacji, ■■ szybsza analiza i prezentacja danych. Dla instytucji edukacyjnych: ■■ niższe koszty infrastruktury, ■■ niższe koszty instalacji oprogramowania i szkoleń, ■■ możliwość większego skupienia się na edukacji, zamiast na utrzymywaniu i modernizacji infrastruktury IT.

Przykłady i nawiązania Rozwiązanie Microsoft 365 Office używane w: ■■ Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie, ■■ 250 placówkach edukacyjnych z Radomia i okolic, ■■ Glasgow Caledonian University (Szkocja), ■■ University of Texas w San Antonio (USA), ■■ University of Massachusetts (USA). Rozwiązanie Google Docs używane w: ■■ Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 10 w Gliwicach, ■■ American University w Kairze (Egipt), ■■ The University of Westminster (Wielka Brytania), ■■ Khon Kaen University (KKU) (Tajlandia), ■■ The University of Benin (Nigeria). Inne rozwiązania: ■■ Platform School Loop http://www.schoolloop.com – rozwiązanie do administrowania szkołą osadzone w technologicznej chmurze. ■■ WizIQ – wirtualna klasa z możliwością przeprowadzania wideokonferencji, chatów i uzupełniona o inne komunikatory. ■■ TalentLMS – platforma do tworzenia kursów.

Dla nauczyciela: ■■ sposobność monitorowania postępów ucznia, ■■ możliwość natychmiastowej interakcji – wymiany myśli, komentarzy, wskazówek i materiałów edukacyjnych.

Potencjalne zagrożenia ■■ Brak kontroli nad jakością materiałów edukacyjnych.

NOWE FORMY DOSTĘPU DO WIEDZY

NAUKA OPARTA NA DANYCH W CHMURZE

Geneza

A. 4

3. EDUKACJA W OPARCIU O OTWARTE OPROGRAMOWANIE (OPEN SOURCE LEARNING)

Kopiowanie, udostępnianie, ponowne wykorzystywanie, czyli darmowe materiały edukacyjne

Powiązane terminy darmowa edukacja, edukacja otwarta, nauka w grupie, kursy MOOC (massively open online courses), OER – open education resources, open-ness, open learning, free learning, collaborative learning

Charakterystyka W przypadku kształcenia opartego o otwarte oprogramowanie wszystkie pomoce naukowe do używania, przystosowywania, udostępniania i ponownego wykorzystywania oferowane są nauczycielom i uczniom za darmo. Materiały edukacyjne mogą występować w formie dokumentów, prezentacji, filmów, animacji, slajdów, kursów elektronicznych, plików mp3, programów nauczania i konspektów lekcji, podręczników, danych, gier edukacyjnych, testów, quizów itp. Edukacja w oparciu o otwarte oprogramowanie buduje na całym świecie uniwersalną bazę wiedzy, w której główną wartością jest darmowy dostęp. Zastosowanie tego rodzaju rozwiązania jest możliwe dzięki idei licencji Creative Commons.

A. 5

NOWE FORMY DOSTĘPU DO WIEDZY

EDUKACJA W OPARCIU O OTWARTE OPROGRAMOWANIE Geneza

Przykłady i nawiązania

■■ Potrzeba

powszechnego dostępu do materiałów dydaktycznych. ■■ Zainteresowanie darmowym dostępem do wiedzy. ■■ Społeczna potrzeba dzielenia się informacjami, osiągnięciami i pomysłami.

■■ USA – MIT OpenCourseWare http://ocw.mit.edu ■■ USA – Projekt Connexions – Uniwersytet Rice

Korzyści i możliwości

■■ USA – http://ted.com – źródło ponad 1400 filmów wideo

■■ Dostęp do wiedzy za darmo. ■■ Wyrównanie szans edukacyjnych. ■■ Dzielenie się swoją wiedzą, pracą i doświadczeniem

http://cnx.rice.edu ■■ Japonia – Japońskie Konsorcjum http://www.jocw.jp ■■ Wielka Brytania – Projekt Learning Space

http://openlearn.open.ac.uk z prelekcjami najbardziej fascynujących myślicieli i działaczy z dziedziny technologii, rozrywki czy designu.

EDUKACJA W OPARCIU O OTWARTE OPROGRAMOWANIE

niekoniecznie będąc formalnie nauczycielem i nie tylko w murach szkoły czy uczelni. ■■ Dostęp do materiałów edukacyjnych w różnej formie np. wykładu audio lub video, prezentacji, filmu, zdjęć, grafiki lub animacji. ■■ Pozwolenie na kopiowanie i edycję dostępnych zasobów. ■■ Dostęp do stale aktualizowanej i rozszerzanej bazy materiałów.

Potencjalne zagrożenia ■■ Brak kontroli nad jakością materiałów edukacyjnych.

NOWE FORMY DOSTĘPU DO WIEDZY

A. 6

4. INDYWIDUALNE ŚRODOWISKO KSZTAŁCENIA (PERSONAL LEARNING ENVIRONMENT)

Edukacja specjalnie dla Ciebie

Powiązane terminy edukacja osobista, nauka przez całe życie, edukacja nieformalna, personal learning, virtual learning environment (VLE), PLE, blended learning, lifelong learning

Charakterystyka Indywidualne środowisko kształcenia to inaczej mówiąc świat edukacyjny skomponowany przez samego uczącego się. Jest to zbiór różnych źródeł, z których użytkownik czerpie wiedzę. Najważniejsze w tym świecie jest to, że uczący się sam dobiera materiały, planuje edukację, dobiera tematy i źródła. Ma całkowitą kontrolę nad tym czego się uczy, kiedy się uczy i jak się uczy. Żongluje wiadomościami i sam decyduje, co jest dla niego ważne, interesujące, co zgłębi, a co pominie. Słowem – jest to doskonałe rozwiązanie dla niezależnych. Skąd pochodzą źródła tworzące indywidualne środowisko kształcenia? Oto tylko kilka z nich: ■■ Internet – portale informacyjne, edukacyjne, blogi, kanały

RSS, wszelkiego rodzaju media społecznościowe: Facebook, Twitter, Google+, LinkedIn, YouTube, Vimeo, Instagram, Flickr, newslettery, VoIP np. Skype i inne komunikatory, a także rozwiązania typu social bookmarking, jak np. http://www.delicious.com, gdzie zapamiętujemy ulubione strony, do których chcemy wrócić, ■■ telefon: sms, zdjęcia, nagrania video, nagrania z dyktafonu, ■■ źródła „offline” – np. spotkania z ludźmi - rodziną i przyjaciółmi, nauczycielami i innymi osobami, od których czerpie się wiedzę i doświadczenie, ■■ a także: radio i telewizja.

A. 7

NOWE FORMY DOSTĘPU DO WIEDZY

INDYWIDUALNE ŚRODOWISKO KSZTAŁCENIA Geneza

Przykłady i nawiązania

■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

■■ Projekt ROLE (ang. Responsive Open Learning Environment)

Zróżnicowane style uczenia się. Odmienne upodobania i zwyczaje. Różne potrzeby i zainteresowania uczniów. Silna potrzeba spersonalizowanych interfejsów. Popularność e-portfolio. Potrzeba posiadania kontroli nad własnym życiem, w tym edukacją.

Korzyści i możliwości

■■ ■■ ■■ ■■ ■■

to projekt europejski i chiński badający zjawisko indywidualnego środowiska kształcenia oraz identyfikujący narzędzia PLE oraz możliwości jego zastosowania http://www.role-project.eu Matrix Learning (NTK) Plex Symbaloo EDU Evernote iGoogle

■■ Pomoc w przejęciu przez uczniów kontroli nad procesem

edukacyjnym. ■■ Większa efektywność uczenia się – uczniowie uczą się tego,

czym są zainteresowani oraz tego, co powoduje głębsze poznanie danego tematu.

INDYWIDUALNE ŚRODOWISKO KSZTAŁCENIA

■■ Radość uczenia się.

Potencjalne zagrożenia ■■ ■■ ■■ ■■

Problem z zaspokojeniem potrzeb wszystkich uczniów. Brak kontroli nauczyciela nad uczniem. Trudności z oceną postępu. Odejście ucznia od standardowego programu nauczania.

NOWE FORMY DOSTĘPU DO WIEDZY

A. 8

A. 9

NOWE FORMY DOSTĘPU DO WIEDZY

Edurozrywka

Edukacja oparta na grze i grywalizacja

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

Kształcenie adaptacyjne

Uczenie kontekstowe

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

Uczenie w oparciu o problem

Kształcenie zorientowane projektowo

Opowieści z wykorzystaniem technologii

5. KSZTAŁCENIE ADAPTACYJNE (ADAPTIVE LEARNING)

Optymalne treści dostosowane do potrzeb, stylu i rytmu przyswajania wiedzy przez uczniów

Powiązane terminy kształcenie oparte o techniki adaptacyjne, hipermedia adaptacyjne, edukacja komputerowa, inteligentny system uczenia, komputerowy agent pedagogiczny, edukacja spersonalizowana, modalność uczenia, adaptacyjność, indywidualne ścieżki uczenia, adaptive hypermedia, intelligent tutoring systems, computer-based pedagogical agents

Charakterystyka Każda osoba, korzystająca z usług Google’a, otrzymuje sprofilowane wyniki wyszukiwania i reklamy produktów. Podobna tendencja zaczyna pojawiać się także w edukacji. U podstaw idei kształcenia adaptacyjnego leży założenie, że komputer jest narzędziem zdolnym poprawić wyniki procesu kształcenia uczniów. Włączenie komputera do procesu kształcenia umożliwia dostarczenie systemu lub zestawu narzędzi pozwalających na dostosowanie metod uczenia do odbiorcy. Dzięki platformie, która zbiera dane dotyczące zachowań użytkownika i jego wydajności możliwe jest zbudowanie profilu ucznia i dostarczanie zaleceń do jego dalszej pracy oraz kolejnych, które powinien wykonać. Dzięki zastosowaniu metody adaptacyjnej treści edukacyjne stają się dynamiczne i prawdziwie interaktywne, a uczeń staje się środkiem swojego własnego, indywidualnego procesu edukacyjnego. Oprogramowanie komputerowe zbiera ogromne ilości danych, monitorując aktywności użytkownika, dzięki którym system uczy się, adaptując do potrzeb konkretnego człowieka. Dane dotyczące użytkownika są generowane nie tylko podczas interakcji ucznia z systemem czy podczas jego oddziaływania z materiałami tradycyjnymi (podręczniki), jak i nietradycyjnymi (gry, serwisy społecznościowe), ale także podczas kontaktów z nauczycielami i rówieśnikami. Dzięki zebranym danym system nie tylko wie, co umie użytkownik w danym momencie, ale przede wszystkim jest w stanie określić, jakie czynności, w jakiej formie i w jakiej kolejności powinny zostać podjęte, aby zwiększyć szanse na odniesienie sukcesu edukacyjnego użytkownika.

B. 1

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

System podczas zajęć online każdego dnia zbiera szczegółowe dane o użytkowniku, takie jak m.in. wyniki, prędkość, dokładność pracy czy też ewentualne opóźnienia. Uczniowie uczą się we własnym tempie, podczas gdy program adaptuje się nieustannie, stawiając im wyzwania i zachęcając do uczenia się w optymalnym dla nich stylu. Dodatkowo zachowanie jednego użytkownika jest zestawiane z danymi zebranymi od setek, czy nawet tysięcy innych użytkowników, dzięki czemu platforma do uczenia adaptacyjnego nie tylko tworzy aktualny obraz ucznia wraz z informacjami diagnostycznymi, ale przede wszystkim proponuje możliwości poprawy odpowiednio wcześnie. Dzięki temu zbyteczne stają się sprawdziany po lekcji, po rozdziale, semestrze czy roku nauki, które zresztą tylko wykrywają braki, nie dostarczając jednak konkretnych danych czy odpowiedzi na pytanie, jak im zaradzić. W kształceniu w oparciu o techniki adaptacyjne, informacje o konkretnych brakach oraz propozycje poprawy prezentowane są uczniom i nauczycielom na bieżąco, w trakcie lekcji, dzięki czemu możliwe jest podjęcie natychmiastowych działań. Dodatkowo zastosowanie technik adaptacyjnych w uczeniu pozwala zaoszczędzić czas na dotarcie z wiedzą do wszystkich uczniów, dzięki czemu można przeznaczyć go więcej na prawdziwą interakcję z uczniem oraz podjąć działania bezpośrednio angażujące uczniów w pracę.

Geneza

Korzyści i możliwości

■■ Jednym z największych wyzwań stojących przed nauczycielem we

■■ W edukacji opartej o techniki adaptacyjne dzięki odpowiedniemu

współczesnej szkole jest żonglowanie potrzebami wielu różnych uczniów – jedni przyswajają wiedzę bez problemu, innym z kolei przychodzi to z dużym trudem. ■■ Nie jest łatwo oceniać i pracować z uczniami o różnych umiejętnościach i zdolnościach na lekcji w jednej klasie – jedni będą siedzieć znudzeni, podczas gdy inni będą starali się opanować materiał, co będzie ich to kosztowało wiele wysiłku, a brak widocznych postępów w nauce będzie dla nich źródłem frustracji. ■■ Żeby osiągnąć zamierzony efekt edukacyjny istotne jest odpowiednie rozłożenie treści nauczania i dostarczenie ich we właściwym czasie. Często problem z przyswajaniem nowego materiału wynika z tego, że uczeń ma braki w podstawowej wiedzy, które pogłębiają się w procesie kształcenia.

zaprojektowaniu treści możliwa jest ocena zdolności ucznia, tak, aby stawiać mu zadania, z jednej strony mieszczące się w granicach jego możliwości, z drugiej zaś stanowiące dla niego wyzwanie. System pomaga nauczycielowi poznać naturalne talenty i umiejętności ucznia, dzięki czemu łatwiej jest mu wpoić solidne podstawy rozumienia pojęć. Podczas kształcenia przy użyciu technik adaptacyjnych uczniowie mogą przyswajać treści edukacyjne przechodząc przez nie na wiele różnych sposobów, poprzez wiele różnych, zindywidualizowanych ścieżek edukacyjnych. Jednakże treści dostarczane uczniowi są zawsze zgodne z podstawą programową. Niezależnie od ścieżek, po których poruszają się uczniowie, finalnie wszyscy będą dysponowali taką samą wiedzą (np. będą rozumieli podstawowe pojęcia matematyczne). Zastosowanie technik adaptacyjnych w uczeniu pozwala zarówno „podciągnąć” umiejętności słabszych uczniów, jak i rozwinąć i wzmocnić naturalne talenty uczniów uzdolnionych. Dzięki systemowi, który adaptuje treści do potrzeb konkretnego ucznia, uczenie się jest łatwiejsze i bardziej intuicyjne. System oparty o techniki adaptacyjne umożliwia nauczycielowi monitorowanie postępów każdego z jego uczniów (częstokroć w czasie rzeczywistym). Pozyskiwane na bieżąco informacje mogą być wykorzystane, aby pomóc uczniom, którzy słabiej radzą sobie z materiałem lub do rozwijania umiejętności uczniów, którzy wykraczają ponad wymagania stawiane przez program nauczania. Metoda uczenia oparta o techniki adaptacyjne świetnie sprawdza się w indywidualnym uczeniu matematyki.

■■

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

KSZTAŁCENIE ADAPTACYJNE

B. 2

KSZTAŁCENIE ADAPTACYJNE Potencjalne zagrożenia ■■ Komputer nie może nauczyć faktów i informacji, podlegających

■■

KSZTAŁCENIE ADAPTACYJNE

■■

B. 3

interpretacji (na przykład powodów wybuchu pierwszej wojny światowej). Komputer nigdy nie będzie w stanie zastąpić nauczyciela. Pomaga jednak zautomatyzować przyswajanie przez uczniów podstawowych informacji, których brak jest np. u studentów pierwszego roku studiów. W niektórych obszarach edukacji, takich jak choćby filozofia, techniki adaptacyjne nie znajdują zastosowania. Dotyczy to tych obszarów, które wymagają wyraźnej i ściśle uporządkowanej struktury, jeżeli chodzi o cele uczenia czy pojęcia. Uczenie z wykorzystaniem technik adaptacyjnych oferuje uczniom pewien zakres dowolności w obszarze kolejności zagadnień, których będą się uczyć. Gwarantuje przy tym jednak, że dostarczone uczniowi treści będą odpowiednie i zrozumiałe. Dlatego też niezwykle istotne jest odpowiednie przygotowanie materiałów, tak, aby w pełni wykorzystać potencjał, który daje technologia. Należy przy tym pamiętać, że zastosowanie technik adaptacyjnych nie stanowi cudownego rozwiązania problemów w edukacji i zastosowane techniki mogą zarówno poprawić jak i pogorszyć wyniki uczniów. Treści edukacyjne powinny być napisane stylem odpowiednim dla każdego ucznia, powinny reprezentować odpowiedni stopień trudności, a także powinny być przekazane we właściwy sposób. Oznacza to często konieczność przygotowania przez autora różnych wersji materiałów, aby dopasować się do potrzeb różnych użytkowników. Często musi on także określić kryteria, dotyczące wersji, którą należy zaproponować danemu użytkownikowi. Dlatego też istotne jest, aby system adaptacyjny wspierał autorów, umożliwiając im czytelny sposób tworzenia zależności i połączeń między zastosowanymi pojęciami i między pojęciami a materiałem.

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

■■ Niezwykle

istotnym elementem systemu kształcenia z wykorzystaniem technik adaptacyjnych jest dostarczenie użytkownikowi informacji, które są odpowiednie dla niego i na które jest w danym momencie gotowy (czyli posiada odpowiednie podstawy, aby przyswoić nowe informacje). Jeżeli uczeń dostanie inne materiały, np. z powodu źle zaprojektowanych połączeń między częściami materiału czy niewłaściwego ich przygotowania, może to wyrządzić więcej szkody niż pożytku. ■■ Pewien problem w zastosowaniu metod adaptacyjnych stanowić może zmiana materiału za każdym razem, gdy użytkownik porusza się po ścieżce edukacyjnej. Materiał może wyglądać inaczej, mogą zostać zmienione lub usunięte fragmenty stron czy też mogą być ukryte lub inaczej oznaczone obecne na nich linki. Te ciągłe zmiany mogą wywoływać dezorientację u użytkowników, utrudniając im odnalezienie się w systemie. Możliwym rozwiązaniem jest kontrolowanie wyglądu strony i ograniczenie ilości wersji, w których dana strona jest dostępna.

KSZTAŁCENIE ADAPTACYJNE Przykłady i nawiązania ■■ Grockit – gra online dla wielu graczy oferująca przygotowanie

do diagnozy braków w wiedzy oraz materiały do ich uzupełnienia. Carnegie Learning – wydawca oferujący oprócz tradycyjnych podręczników także adaptacyjne programy do nauki matematyki (Cognitive Tutor) dla uczniów szkół średnich. CogBooks Ltd – firma oferująca szkolenia w sektorze korporacyjnym w oparciu o platformę adaptacyjną. eSpindle Learning (learnthat.org) – organizacja non profit zajmująca się tworzeniem i dostarczaniem oprogramowania do nauki słownictwa i ortografii z wykorzystaniem technik adaptacyjnych. Knewton – firma oferująca rozwiązanie do uczenia adaptacyjnego, współpracująca z wieloma wydawcami i dostawcami treści edukacyjnych. McGraw-Hill Education – firma oferująca treści edukacyjne, oprogramowanie do uczenia oraz usługi edukacyjne, która stosuje techniki adaptacyjne w produktach dla studentów (LearnSmart) oraz uczniów gimnazjum (Power of U). Pearson – wydawca edukacyjny oferujący wśród innych swoich produktów także program wykorzystujący techniki adaptacyjne (Succes Maker) przeznaczony do nauki czytania i do uczenia matematyki dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów. Firma nawiązała także współpracę z Knewtonem w celu zastosowania technik adaptacyjnych w produkcie MyLab/Mastering. Sherston Software – brytyjska firma sprzedająca programy edukacyjne, która oferuje PlanetSherston – platformę do uczenia z wykorzystaniem technik adaptacyjnych. PrepMe – firma oferująca adaptacyjny system testów dostępnych online, po każdym z etapów edukacji K-12. iKnow! – strona oferująca kursy online oraz adaptacyjny mechanizm wspomagający uczenie się i zapamiętywanie nowo poznanego materiału.

do testów. Umożliwia naukę poprzez interaktywną zabawę z innymi osobami uczącymi się do tego samego testu.

■■

■■ ■■

■■

■■ ■■

KSZTAŁCENIE ADAPTACYJNE

■■ ALEKS Corporation – firma oferująca automatyczny system

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

B. 4

6. KSZTAŁCENIE ZORIENTOWANE PROJEKTOWO (PROJECT-BASED LEARNING)

Wyjątkowy projekt o nazwie „moje życie”

Powiązane terminy metoda projektowa, edukacja oparta na dochodzeniu, edukacja problemowa, project work, PBL, project approach, project method, project-based science, inquiry based learning, inquiry-based teaching strategy

Charakterystyka Kształcenie zorientowane projektowo to metoda szkoleniowa, w której uczniowie otrzymują do rozwiązania zadania lub problemy oparte na faktach lub wyznacza im się konkretny cel do osiągnięcia. Aby efektywnie angażować się w prowadzenie projektu uczniowie muszą wykorzystywać informacje, umiejętności i doświadczenia, odkrywać nowe obszary oraz przedmioty i w ten właśnie sposób zdobywają wiedzę. Każdy członek grupy projektowej ponosi odpowiedzialność nie tylko za własny wkład, lecz również za rezultat pracy całej grupy. Metoda projektowa opiera się na założeniach nauki w grupie (ang. collaborative learning). Różnice pomiędzy tymi dwoma trendami edukacyjnymi polegają na strukturze pracy oraz jasno zdefiniowanych zadaniach grupy uczniów zaangażowanych w projekt. W przypadku nauki zespołowej grupa robocza powinna być mała, aby każdemu z jej członków zapewnić bezpieczne i przyjazne środowisko kształcenia. Jeżeli natomiast wykorzystujemy metodę projektów, nie stanowi to warunku koniecznego. Metoda projektowa (znana już na początku XX wieku), odgrywa istotną rolę w zdobywaniu wiedzy oraz umiejętności poprzez stymulowanie motywacji uczniów do pracy twórczej. Połączenie skuteczności metody projektowej z możliwościami, jakie zapewniają technologie teleinformatyczne pozwalające na pracę zdalną według tej metodologii, stwarza szansę efektywnego uczenia się w dowolnym czasie i miejscu.

B. 5

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

KSZTAŁCENIE ZORIENTOWANE PROJEKTOWO Geneza

Przykłady i nawiązania

■■ Brak umiejętności niezbędnych w życiu zawodowym: rozwiązywania

■■ Projekty włączane są do programów nauczania wielu przedmiotów

problemów, podejmowania decyzji, odpowiedzialności za siebie oraz za grupę. ■■ Wiedza interdyscyplinarna okazuje się konieczna w dzisiejszym świecie. ■■ W typowo szkolnym otoczeniu nie sposób nauczyć się myślenia analitycznego i krytycznego.

oraz wykorzystywane na różnych poziomach kształcenia. Czasem sterują one całym programem nauczania (na przykład w szkołach społecznych w Stanach Zjednoczonych lub innych nietradycyjnych szkołach takich jak Khan Academy). Produkt „Uczeń Zdolny” firmy Young Digital Planet. Metoda WebQuest. Project Foundary – Learning Management Tool oparty na metodzie projektowej. Intel® Teach Elements – metody projektowe.

Korzyści i możliwości

■■ ■■ ■■ ■■

■■ Lepszy całościowy ogląd problemu, gdy nie dzieli się go sztucznie

na kwestie matematyczne, chemiczne, historyczne itp. ■■ Nauka umiejętności, takich jak: myślenie krytyczne, praca

KSZTAŁCENIE ZORIENTOWANE PROJEKTOWO

w grupie, analiza i porządkowanie informacji, komunikacja, dyskusja, prezentacja pomysłów, dawanie i otrzymywanie informacji zwrotnej, obrona własnych opinii itp. ■■ Samodzielna praca nad rozwiązywaniem problemów prawdziwie angażuje uczniów.

Potencjalne zagrożenia ■■ PBL jest nieodpowiedni dla standardowych metod pomiaru i oceny. ■■ Może być trudno zachować równowagę pomiędzy nauką

i jej wynikami a rezultatem projektu.

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

B. 6

7. UCZENIE KONTEKSTOWE (RELEVANCE-ORIENTED LEARNING)

Po co to robimy?

Powiązane terminy uczenie kontekstowe, edukacja zorientowana na cel, edukacja problemowa, edukacja empiryczna, wiedza i praktyka, pedagogika miejsca, pedagogika społeczności, goal-oriented learning, experiential learning, head and hand, knowing and doing, abstract and applied, place-based education, community-based education

Charakterystyka Rozumienie celu podejmowanych działań jest najistotniejszym czynnikiem wpływającym na motywację do ich wykonania. Warto tutaj przywołać przykład Kopciuszka, który częstokroć był karany wykonywaniem zupełnie bezsensownej czynności, jaką było rozdzielanie grochu i soczewicy. Uczniowie podobnie odbierają wykonywanie niekończących się przykładów zdań matematycznych, czytanie rozdziałów z podręcznika, przygotowywanie plakatów i wszelkie inne aktywności związane z nauką. Uważają je za bezsensowne, traktują jak karę, między innymi dlatego, że nie widzą celu, do którego owe czynności prowadzą oraz nie rozumieją, jak będą mogli wykorzystać daną wiedzę lub umiejętność w praktyce, w życiu społecznym. Dlatego też tak ważnym jest, żeby pomagać uczniom znaleźć praktyczne zastosowanie dla wiedzy i umiejętności nabywanych w szkole. Odkrycie związku między treściami edukacyjnymi a aktualnymi doświadczeniami uczniów i uprzednio opanowanym materiałem ma zbawienny wpływ na zainteresowanie i motywację uczniów do nauki, a tym samym ich osiągnięcia. Metoda kontekstowa wspiera naturalny proces uczenia się polegający na tym, że przyswojenie nowych informacji jest możliwe tylko wtedy, gdy znajdują one odniesienie do aktualnych doświadczeń uczniów i uprzednio zdobytej wiedzy oraz gdy możliwym jest znalezienie połączeń między tym, co nowe, a tym co już znane. Rolą nauczyciela pracującego metodą kontekstową jest ułatwić uczniom znalezienie owych połączeń i odniesień tak, aby każda nowa treść była

B. 7

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

od razu osadzana w szerszym kontekście, obejmującym układy odniesienia znane uczniom. Można to osiągnąć na przykład przeprowadzając proces dydaktyczny w środowisku możliwie bliskim omawianemu zagadnieniu: w lesie, muzeum, planetarium itd. W odpowiednim środowisku nowe informacje są szybciej przyswajane, dzięki temu, że uczniowie sami je odkrywają, co wzmacnia procesy pamięciowe i ułatwia kojarzenie.

UCZENIE KONTEKSTOWE Geneza

Przykłady i nawiązania

■■ Trudności ze zrozumieniem pojęć akademickich przez uczniów

■■ http://www.mathalicious.com ■■ http://www.e-zadania.pl

■■ ■■ ■■ ■■ ■■

(np. matematycznych). Słabe wyniki nauczania, których odzwierciedleniem są choćby wyniki standaryzowanych testów. Brak płaszczyzny porozumienia uczniów i nauczycieli, którzy mówią innym językiem i nie mają wspólnego słownika pojęć. Brak możliwość dotarcia do uczniów o różnym pochodzeniu, uzdolnieniach, predyspozycjach. Trudności z utrzymaniem dyscypliny w klasie, w której większość uczniów nie jest zainteresowana omawianymi treściami. Brak sposobu na to, żeby indywidualne lekcje odbierane były jako powiązane ze sobą fragmenty większej całości.

Korzyści i możliwości ■■ Poprawa osiągnięć uczniów, w tym wyników standardowych

testów. ■■ Lepsza kontrola szkoły. ■■ Nauka kojarzenia i łączenia ze sobą treści różnych kursów. ■■ Nauka krytycznego myślenia oraz myślenia na wyższym poziomie

zdolności kognitywnych. ■■ Przygotowanie uczniów do życia w przyszłości, w tym w pracy

i w społeczeństwie.

UCZENIE KONTEKSTOWE

Potencjalne zagrożenia ■■ Metoda nie jest uniwersalna – nie może być stosowana w przypadku

wszystkich przedmiotów, gdyż niektóre z nich wymagają bardziej abstrakcyjnego myślenia.

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

B. 8

8. EDUKACJA OPARTA NA GRZE I GRYWALIZACJA (GAME BASED LEARNING & GAMIFICATION)

Łączenie zabawy z nauką

Powiązane terminy gry poważne, gry MMOLG, gry MMO, platformy ILE, eduGames, serious games, massively multiplayer online learning games, massive multiplayer online, immersive learning environments, edutainment

Charakterystyka Edukacja oparta na grze (ang. game based learning – GBL) oznacza włączanie gier do lekcji lub opracowywanych tematów. Natomiast grywalizacja w nauczaniu to stosowanie technik znanych z gier oraz ich dynamiki, konstrukcji i mechaniki w celu usprawnienia kontekstu edukacji i promowania pożądanych zachowań. Oznacza to, że schematy znane z gier wykorzystywane są w sytuacjach niezwiązanych z grami i mogą zostać wdrożone w całym programie nauczania. Obu trendom przyświeca ten sam cel – zwiększenie zaangażowania oraz motywacji uczniów. Nie oznaczają one rozwiązania wszystkich problemów edukacji. Stanowią jedynie aspekt, który powinien być zintegrowany z innymi metodami, takimi jak dyskusja, prezentacja, pisanie czy wykład. Atrakcyjność gier wzbudziła zainteresowanie pośród badaczy, którzy zauważyli różnicę między podejściem graczy a nastawieniem uczniów. Gry powodują zaangażowanie, rozwój zdolności rozwiązywania problemów, natychmiastową informację zwrotną oraz stan przepływu (ang. flow – Mihály Csíkszentmihályi), w którym wyzwania są idealnie dopasowane do poziomu zaawansowania gracza. Pedagodzy próbują wprowadzić ten motywacyjny potencjał gier do nauki w szkole.

B. 9

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

Gry ucieleśniają wiele ważnych zasad uczenia się, takich jak: interakcja, podejmowanie ryzyka, dopasowanie, wyzwanie oraz utrwalenie, podanie potrzebnych informacji „na czas” i „na żądanie” oraz osadzanie ich w konkretnej sytuacji i kontekście (James Paul Gee).

EDUKACJA OPARTA NA GRZE I GRYWALIZACJA

■■ Kryzys w edukacji. ■■ Brak zaangażowania u uczniów. ■■ Nuda, brak kreatywności, krytycznego myślenia oraz umiejętności ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

rozwiązywania problemów wśród absolwentów szkół. Wzrost liczby osób rezygnujących z nauki. Pogarszające się wyniki nauczania. Postrzeganie szkół jako zła koniecznego. Wycofanie cechujące uczniów. Brak przygotowania współczesnego ucznia przez szkołę do tego, co może mu być w przyszłości potrzebne.

Korzyści i możliwości ■■ ■■ ■■ ■■

■■ ■■ ■■ ■■ ■■

Pozytywny wpływ na naukę w szkole. Zmiana nastawienia wobec uczenia się. Zwiększenie motywacji i zaangażowania uczniów. Śledzenie wyników, oferowanie szczegółowej informacji zwrotnej dotyczącej osiąganych rezultatów oraz możliwość zdobycia uwagi tych uczniów, którzy nie angażują się w naukę w szkole. Rozwój wielu umiejętności, które nie są objęte programem nauczania. Nauka krytycznego myślenia. Zorientowanie na ucznia, konstruktywizm. Dopuszczalność błędów. W ujęciu pedagogicznym gry pomagają rozwinąć umiejętności XXI wieku (ang. 21st Century Skills). Granie w gry w grupach wymusza bowiem wspólne podejmowanie decyzji i zachęca do uczenia się w gronie rówieśników.

Potencjalne zagrożenia

do weryfikacji wiedzy, a nie jej wpajania. ■■ Utrzymanie równowagi pomiędzy swobodą i zabawą a systemem

edukacyjnym wymaga ustrukturyzowania. Zabawa nie może być narzucana. ■■ Połączenie treści edukacyjnych z doświadczeniem gry jest trudne do osiągnięcia. ■■ Gry są przede wszystkim oparte na motywacji wewnętrznej. Dodawanie zbyt wielu zewnętrznych nagród może zabić radość płynącą z grania.

Przykłady i nawiązania ■■ Szkoły korzystające z darmowych gier online podczas zajęć. ■■ Nauczyciele tworzący własne gry lub urozmaicający naukę

w klasie elementami grywalizacji (tworzenie odznak, wprowadzanie rywalizacji, dodawanie zabawy do nauki). ■■ Konferencje edukacyjne poświęcone grom (np. European Conference on Game Based Learning, Virtual Worlds – Best Practices in Education). Elementy grywalizacji można znaleźć w: ■■ symulacjach: Pulse – the Virtual Clinical Learning Lab http://breakawayltd.com/serious-games/solutions/healthcare ■■ komercyjnych grach elektronicznych wykorzystywanych w edukacji formalnej: Whyville http://www.whyville.net, Cywilizacja http://www.civilization.com ■■ grach edukacyjnych: Dimension U https://www.dimensionu.com, SimSchool http://simschool.org, Virtual History http://knowledgematters. com, Wowzers http://www.wowzers.com, Lower Primary Maths http://lpmteachers.ydp.com.pl ■■ szkołach wykorzystujących gry: Washington DC’s McKinley Technology High School, Quest to Learn, NY http://q2l.org

■■ Wciąż nie stworzono prawdziwie edukacyjnej gry, która

równocześnie naprawdę uczy i bawi. ■■ Istota wielu gier tzw. edukacyjnych sprowadza się raczej

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

EDUKACJA OPARTA NA GRZE I GRYWALIZACJA

Geneza

B. 10

9. EDUROZRYWKA (EDUTAINMENT)

Uczyć bawiąc, bawić ucząc

Powiązane terminy edukacja rozrywkowa, rozrywka edukacyjna, telewizja edukacyjna, edukacja ukryta, edukacja ukradkiem, nauka przez działanie, edukacja empiryczna, poważna zabawa, enter-educate, pro-social entertainment, pro-development entertainment, edu-tainment, infotainment, cloaked learning, covert learning, stealth learning, learning by playing, experiential learning, serious play

Charakterystyka Słowo edurozrywka jest neologizmem, który powstał jako próba przetłumaczenia na język polski angielskiego terminu edutainment. Wyraz ten łączy w sobie dwa pojęcia – edukacji i rozrywki (ang. education and entertainment). Edurozrywka to nic innego jak wykorzystywanie siły zabawy w służbie nauki. Jej definicja obejmuje zatem wszelkie działania, których priorytet stanowi edukacja, rozrywka zaś pozostaje formą uatrakcyjnienia transferu wiedzy, dotarcia do odbiorcy a czasem – ukrycia treści o charakterze edukacyjnym. Pomysł na połączenie przekazywania wiedzy i kształtowania postaw społecznych z atrakcyjną, rozrywkową formułą nie jest nowy. Początki świadomie stosowanej edurozrywki sięgają lat 50. ubiegłego wieku, kiedy to brytyjska rozgłośnia radiowa BBC rozpoczęła nadawanie słuchowiska „The Archers” (pol. „Łucznicy”). Aż do 1972 roku był to program o charakterze edukacyjnym – w rozbudowaną sagę rodzinną, opowiadającą o losach mieszkańców małego, angielskiego miasteczka, wpleciono elementy wiedzy ekonomicznej, ekologicznej i rolniczej. Choć po 1972 roku słuchowisko straciło swój wychowawczy charakter, jednak na antenie utrzymało się do dziś. Największym projektem edurozrywkowym na świecie, nieprzerwanie od 1969 roku, jest „Ulica Sezamkowa”. Program ten szturmem zdobywa sobie widownię na całym świecie – do tej pory znają go nie tylko dzieci, ale i rodzice, a nawet dziadkowie w 120 krajach.

B. 11

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

Zastosowanie edurozrywki może być bardzo szerokie. Wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z pogłębianiem wiedzy oraz w formach tradycyjnie zarezerwowanych dla rozrywki, takich jak: piosenki, opery mydlane, rewie, teleturnieje, seriale telewizyjne i inne popularne formaty rozrywkowe (np. filmy, gry, radio, zabawki, muzea), rozprzestrzenia się edukacja rozrywkowa. Nauka poprzez zabawę nabiera szczególnego znaczenia w dobie pokolenia cyfrowych tubylców. Różnice w sposobie poznawania świata i uczenia się przedstawicieli tego pokolenia, wymuszają konieczność stosowania nowych metod oraz środków dydaktycznych. Aby dotrzeć do cyfrowych tubylców, którzy urodzili się ze smartfonem w dłoni, trzeba nauczyć się mówić ich językiem, wykorzystując używane przez nich na co dzień narzędzia: językiem filmów i seriali telewizyjnych, programów rozrywkowych i popularnonaukowych, filmów rysunkowych, zręcznościowych i strategicznych gier komputerowych, gier symulacyjnych, portali społecznościowych, komunikatorów, blogów, kursów e-learningowych oraz komiksów. Niezależnie od tego, jaki środek przekazu zostanie wykorzystany, cel jest jeden – stworzyć niezapomniane doświadczenie, uczyć jednocześnie bawiąc. Edurozrywka daje niepowtarzalną szansę na dotarcie do współczesnych uczniów, bo przecież nie sposób nauczać, nie trafiając do odbiorców.

EDUROZRYWKA

Geneza ■■ Zmiany społeczne.

Korzyści i możliwości ■■ Wytworzenie pozytywnych skojarzeń z nauką i uczeniem się, a co

za tym idzie zmiana postawy uczniów wobec nauki i zdobywania wiedzy zaowocuje nie tylko poprawą wyników w nauce. ■■ Sposób zwiększenia motywacji uczniów do nauki poprzez zwiększenie ich zaangażowania.

Potencjalne zagrożenia ■■ Zachowanie równowagi pomiędzy edukacją i rozrywką może być

trudne – zbyt dużo elementów opartych na wiedzy sprawi, że nauka stanie się nudna, przewaga rozrywki zniweczy zaś całą wartość edukacyjną.

Przykłady i nawiązania http://www.bbc.co.uk/schools http://www.bbc.co.uk/worldservice/learningenglish/flatmates http://www.sesamestreet.org http://www.oregontrail.com/hmh/site/oregontrail http://www.mathblaster.com http://www.reader-rabbit.com

EDUROZRYWKA

■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

B. 12

10. UCZENIE W OPARCIU O PROBLEM (PBL – PROBLEM-BASED LEARNING)

Odkrywanie wiedzy przez rozwiązywanie problemów

Powiązane terminy edukacja oparta na doświadczeniu, konstruktywistyczne środowisko edukacyjne, procesy uczenia, rozwiązywanie problemów, samokształcenie, kształcenie metodą projektów, wspólne uczenie się, nauka przez odkrywanie, kształcenie przez dociekanie naukowe, edukacja otwarta, constructivist learning environments, self-directed learning – SDL, project-based learning, collaborative learning, discovery learning, inquiry-based learning

Charakterystyka

B. 13

Jednym z problemów współczesnej edukacji jest teoretyczny charakter wiedzy, którą nabywają uczniowie w procesie kształcenia. Wiedza encyklopedyczna, w którą są wyposażani podczas wykładów czy nawet przyswajając informacje z podręczników nie znajduje zastosowania w rzeczywistym świecie. Uczniowie nie potrafią wykorzystać wiedzy nabytej tradycyjnymi metodami w życiu zawodowym czy osobistym, bo nie umieją zastosować podstaw teoretycznych w praktyce. Jednym ze sposobów na wprowadzenie pomostu miedzy wiedzą teoretyczną a praktycznym jej zastosowaniem jest wprowadzenie do procesu dydaktycznego strategii nauczania problemowego.

możliwe jest osiągnięcie najlepszych wyników w rozwiązywaniu najbardziej złożonych problemów.

Najprościej rzecz ujmując nauczanie problemowe polega na tym, że uczniowie, pracując najczęściej w grupach, rozwiązują autentyczne problemy, wybrane i podane im przez nauczyciela. Największą zaletą nauczania problemowego jest to, że wymaga od uczących się dużej samodzielności w zdobywaniu wiedzy i umiejętności, doskonaląc tym samym myślenie problemowe, jakże poszukiwaną umiejętność na dzisiejszym rynku pracy. Nabyte podczas pracy metodą problemową umiejętności dobrze przygotują uczniów do sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie. Dlatego też najlepsze rezultaty osiąga się stosując nauczanie problemowe w grupie, ponieważ współpracując w grupie

Podczas pracy nad rozwiązaniem problemu uczniowie mają pozostawioną dużą dowolność i samodzielność. Dzięki temu nauczyciel nie narzuca uczniom, nawet podświadomie, zewnętrznych schematów myślenia i działania, mając jednocześnie pewność, że wiedza zdobywana w szkole nawiązuje do aktualnego doświadczenia uczniów. Strategia problemowa jest bowiem nadbudowywana na stosowanych przez uczniów strategiach zapamiętywania i porządkowania wiedzy.

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

W metodzie problemowej rola nauczyciela jest ważna, jednak zgodnie z pojawiającymi się trendami zmiany roli nauczyciela w klasie, staje się on bardziej przewodnikiem wyznaczającym kierunek poszukiwań, niż tym, który narzuca punkt widzenia. Zadaniem nauczyciela w tej metodzie jest ułatwić proces dydaktyczny, dostarczając uczniom problemów, nad rozwiązaniem których będą pracować. Ważne jest, aby problemy te były kluczowe dla danej dziedziny wiedzy – nie mogą być trywialne.

? UCZENIE W OPARCIU O PROBLEM

Geneza

Potencjalne zagrożenia

■■ Celem kształcenia jest nie tylko przyswojenie wiedzy teoretycznej,

■■ Metoda problemowa jest czasochłonna, także przyswojenie

ale także zastosowania tejże wiedzy w praktyce i w życiu społecznym. Tradycyjne metody podawcze nie realizują tego celu. ■■ Tradycyjne strategie nauczania wymuszają na uczniach, aby przyswajali wiedzę w oderwaniu od ich aktualnego doświadczenia. ■■ Potrzebne są metody rozwijające u uczniów umiejętność krytycznego myślenia, analizowania i syntetyzowania treści, podejmowania decyzji, wyszukiwania i selekcjonowania informacji. Metoda problemowa wspiera owe umiejętności.

treści zajmuje relatywnie więcej czasu niż poprzez stosowanie tradycyjnych metod podawczych. Prowadzenie zajęć metodą projektową wymaga solidnych przygotowań ze strony nauczyciela: wybór problemów i stworzenie scenariuszy zajęć jest trudnym i pracochłonnym zadaniem. Mogą pojawić się trudności z kryteriami oceny pracy uczniów – metoda nie przystaje do obowiązującego w szkołach systemu oceniania. Wdrożenie uczniów w nową metodę pracy wymaga czasu – na początku uczniowie mogą czuć się skonfundowani mniej uporządkowanym charakterem pracy. Metoda problemowa lepiej sprawdza się z uczniami zmotywowanymi do pracy i nauki, ponieważ w grupach o obniżonej motywacji zmniejsza się skuteczność metody.

■■ Metoda problemowa pozwala na systemowe ujęcie procesu

nauczania, wiążąc ze sobą wszystkie cele dydaktyczne. ■■ Wspiera uczenie się ze zrozumieniem, gdyż nie sposób pracować

metodą problemową bez dogłębnej analizy problemu. ■■ Umożliwia stopniowanie trudności, pozwalając uczniom przechodzić

■■ ■■ ■■ ■■

od zdań łatwiejszych, do tych bardziej skomplikowanych, od prostych do bardziej złożonych. Rozwija u uczniów systematyczność, wymagając od nich stałego porządkowania i syntezowania wiedzy. Realizuje zasadę poglądowości, łącząc myślenie abstrakcyjne z konkretnym, teorię z praktyką. Wspomaga proces utrwalania wiedzy tworząc ze znanych uczniom elementów wiedzy nowe układy treści. Rozwija operatywność uczniów, dając możliwość zastosowania uprzednio nabytej wiedzy i umiejętności w nowych sytuacjach.

■■

Przykłady i nawiązania ■■ http://pbl.massey.ac.nz/pbl-interactive.htm ■■ http://www.udel.edu/inst/index.html

UCZENIE W OPARCIU O PROBLEM

Korzyści i możliwości

■■

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

B. 14

11. OPOWIEŚCI Z WYKORZYSTANIEM TECHNOLOGII (STORYTELLING WITH TECHNOLOGY)

Osadzanie informacji w kontekście

Powiązane terminy narracja, nauczanie oparte na przypadkach, nauczanie oparte na narracji, nauczanie oparte na scenariuszu, nauczanie oparte na problemie, odgrywanie scen, cyfrowe opowiadanie, case-based instruction, narrative-based instruction, scenario-based instruction, problem-based instruction

Charakterystyka Historie organizują i przekazują informacje, nadając sens naszemu życiu i otoczeniu. Historia ma z reguły większą głębię niż zwykły przykład. Narracja (ang. storytelling) stanowi antidotum wobec nauki na pamięć i mechanicznego zapamiętywania regułek bez zrozumienia celu czy kontekstu informacji. To jedna z najpotężniejszych form komunikacji, posiadająca ogromny potencjał jako narzędzie edukacyjne. Opowiadanie historii jest kreatywne i interaktywne. Ułatwia zapisywanie wiadomości w pamięci długotrwałej uczniów. Pomaga im w zrozumieniu, przechowywaniu i późniejszym odzyskiwaniu informacji z pamięci. Historie przedstawiają sekwencję informacji uporządkowanych w czasie. Korzystają z mechanizmu skupiającego uwagę, umieszczając dane w kontekście opartym na rzeczywistym doświadczeniu. Prezentowane w ten sposób zagadnienia oraz rozwiązania mogą zostać ustalone, a odbiorcy postawieni w roli obserwatorów lub podmiotów kontrolujących rezultat końcowy. Uczniowie powinni być w stanie sprostać oczekiwaniu, że stworzą rozwiązanie na przykład w wyniku dyskusji grupowej. Warto podkreślić tu potencjalne znaczenie elementu emocjonalnego. Uczący się mogą również aktywnie kreować historię lub wziąć udział w miniprzedstawieniu w klasie. Nowe technologie znacząco ułatwiają ożywienie historii i sprawiają, że stają się one bardziej interaktywne. Dzięki temu łatwiej jest przekazać i przyswoić wiedzę.

B. 15

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

OPOWIEŚCI Z WYKORZYSTANIEM TECHNOLOGII Geneza ■■ Wrodzone zamiłowanie ludzi do opowiadań i historii. ■■ Naturalna zdolność mózgu do szukania schematów i ich skutecznego

rozpoznawania. ■■ Rozwój technologii umożliwia bardziej efektywną narrację. ■■ Dzieci często swą pierwszą wiedzę i wartości otrzymują w formie

osadzonych w kulturze opowiadań, które przekazywane im są przez rodziców i krewnych.

Korzyści i możliwości

■■ tworzą magię i poczucie zadziwienia światem, ■■ rozwijają zrozumienie, szacunek i uznanie dla innych kultur, promują

akceptację i tolerancję wobec różnic kulturowych, religijnych i politycznych; ...dzięki technologii umożliwiają uczniom bycie bardziej kreatywnymi opowiadaczami, pozwalając na: ■■ dynamiczne i atrakcyjne podejście do uczenia, ■■ szybkie tworzenie filmu, komiksu czy animowanej historyjki, ■■ łączenie pisania historii, ilustrowania i zbierania obrazów, nagrywania i wybierania muzyki.

Opowiadania, zapewniając kontekst i często przedstawiając rzeczywiste problemy, angażują słuchaczy, skłaniając ich do korzystania z większej ilości zasobów, co w efekcie sprawia, że nauka staje się bardziej efektywna.

OPOWIEŚCI Z WYKORZYSTANIEM TECHNOLOGII

Historie... ■■ wzbudzają ciekawość i zainteresowanie, przyciągając uwagę uczniów i angażując ich w naukę, ■■ pomagają stworzyć wyraźne obrazy mentalne, które stymulują wyobraźnię i odpowiedni rozwój mózgu, ■■ polepszają umiejętność czytania, zdolności werbalne oraz umiejętność słuchania, ■■ zwiększają zrozumienie przyczyny i skutku oraz ich wzajemnego powiązania, co poprawia rozumienie zdarzeń, przewidywanie kolejnych, rozwija umiejętność krytycznego myślenia i słuchania ze zrozumieniem, ■■ nadają strukturę i tworzą przepływ informacji, wzmacniając znaczenie i tworząc związki pomiędzy wydarzeniami, dzięki czemu materiał jest łatwiejszy do zapamiętania i późniejszego przywołania, ■■ sprawiają, że uczenie się jest łatwiejsze i bardziej odprężające, ukazując informacje w bezpiecznym kontekście i znajomej formie, ■■ polepszają relację pomiędzy uczniem i nauczycielem, czyniąc ją bardziej osobistą,

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

B. 16

OPOWIEŚCI Z WYKORZYSTANIEM TECHNOLOGII Potencjalne zagrożenia ■■ Przy zbyt obszernym wykorzystaniu narracji, łatwo pomieszać

wątki. ■■ Jeśli historie nie są opowiedziane w odpowiedni sposób, uczniowie

mogą połączyć problem z niewłaściwym rozwiązaniem. ■■ Uczniowie mogą koncentrować się na szczegółach, zamiast

na głównym przesłaniu historii. ■■ Historie nie zawsze są właściwą metodą nauczania. ■■ Ważne jest, by historie były krótkie i konkretne i ze sobą powiązane,

ponieważ zbyt dużo elementów może sprawić, że uczniowie stracą z oczu główny temat.

Przykłady i nawiązania

OPOWIEŚCI Z WYKORZYSTANIEM TECHNOLOGII

■■ National Storytelling Network http://www.storynet.org ■■ Tellebration!TM ttp://www.tellabration.org ■■ W wojsku: oprogramowanie wirtualnej rzeczywistości stosowane

B. 17

do rozwijania efektywnej, kompleksowej strategii monitoringu http://www.cert.org/insider_threat ■■ Quand la colère fait tomber les masques, And the Oscar goes to... http://www.medea-awards.com/files/publications/MEDEA-Awards-2012_pressrelease_20121115_EN.pdf

DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE

ORIENTACJA EDUKACYJNA

Edukacja zorientowana na ucznia

Edukacja matematyczno-przyrodnicza

Edukacja przez całe życie

ORIENTACJA EDUKACYJNA

Edukacja plenerowa

Edukacja nieformalna

Powrót do edukacji zawodowej

12. EDUKACJA ZORIENTOWANA NA UCZNIA (STUDENT CENTRED LEARNING)

Uczeń i jego potrzeby w centrum nauczania

Powiązane terminy nauczanie zorientowane na ucznia, edukacja zorientowana na dziecko, klasa zorientowana na ucznia, orientacja na ucznia, learner-centredness, student-centred learning environment, child-centred learning, student-centred classroom

Charakterystyka Metoda zorientowana na ucznia zakłada takie podejście do kształcenia, które skupia się przede wszystkim na indywidualnych potrzebach każdego dziecka. W modelu tym na dalszy plan odsuwa się innych uczestników procesu edukacyjnego: nauczycieli, rodziców i pracowników administracyjnych. Najważniejszy jest uczeń – zarówno jego możliwości, talenty, jak i słabe strony oraz styl uczenia się, jaki preferuje. Równie istotne pozostają zainteresowania dziecka oraz jego dynamicznie ewoluujące potrzeby społeczne, intelektualne i psychiczne. Przez dziesięciolecia królowania systemu, w którym nauczyciela sytuowano na piedestale, nadszedł wreszcie czas, by przypomnieć sobie, że to właśnie dziecko jest najważniejszym uczestnikiem procesu edukacji. Realizacja metody zorientowanej na ucznia może przybierać różne oblicza. Czasem mówi się, że dziecko samodzielnie musi decydować o tym, czego i w jaki sposób się uczy, a także jak powinna przebiegać ewaluacja i nagradzanie. Innym zaś razem pada stwierdzenie, że metoda ta dotyczy transformacji, jaką mamy obowiązek wspierać, by uczeń zamiast postawy biernej zajął w szkole stanowisko aktywne. W przeszłości zagadnienia te poruszali w swoich pracach tak wybitni myśliciele jak John Dewey, Jean Piaget czy Lew Wygotski. Problemem, jaki może nastręczać podejście zorientowane na ucznia, jest zgłaszana przez nauczycieli trudność zastosowania go w praktyce. Wynika to przede wszystkim z ilości czasu niezbędnego, aby móc każdego ucznia traktować w wysoce spersonalizowany sposób. Niełatwe również w takim

C. 1

ORIENTACJA EDUKACYJNA

modelu okazuje się ocenianie postępów oraz wdrażanie standardów odgórnie narzuconych przez systemy edukacji. Pomimo wszystko, realizowanie procesu kształcenia nastawionego na potrzeby ucznia, to nie tylko wskazówka, ale wręcz obowiązek nas wszystkich.

EDUKACJA ZORIENTOWANA NA UCZNIA Geneza

Potencjalne zagrożenia

■■ Uczniowie przyswajają sobie wiedzę w różny sposób i w indywidualnym

■■ ■■ ■■ ■■ ■■

Korzyści i możliwości Dla uczniów: ■■ lepsze wyniki w nauce i większy komfort psychiczny, ■■ wzrost aktywności na zajęciach, ■■ pomysły oraz pytania są mile widziane i doceniane, ■■ traktowanie uczniów jak partnerów w podróży edukacyjnej, ■■ branie odpowiedzialności za własną naukę, ■■ zachęcanie do osobistych wypowiedzi, a w konsekwencji, rozwijanie kreatywności, ■■ konstruowanie własnych poglądów poprzez rozmowy, słuchanie, pisanie, czytanie i rozmyślanie na temat treści, pojęć, problemów oraz obaw, ■■ uczniowie sami dla siebie stają się źródłem wiedzy, ■■ uczniowie uczą się tego, w jaki sposób zdobywać informacje.

Nauczyciele mogą przestać czuć się odpowiedzialni za wyniki w nauce. Podejście bardzo czasochłonne. Metoda może być trudna do zastosowania we wczesnej edukacji. Problemy z pracą w grupie. Trudności ze standardową ewaluacją uczniów.

Przykłady i nawiązania ■■ http://www.educationworld.com/a_curr/voice/voice117.shtml ■■ http://www.facultyfocus.com/articles/effective-teaching-strategies/the-benefits-of-making-the-

shift-to-student-centered-teaching/ ■■ http://www.youtube.com/watch?v=ya0IK3yuuyg

EDUKACJA ZORIENTOWANA NA UCZNIA

stylu. ■■ Poziom umiejętności oraz zdolności uczniów jest bardzo niejednorodny. ■■ Zmiany społeczne narzucają nowe wymagania, dotyczące kwalifikacji uczniów i absolwentów. ■■ Niskie efekty nauczania metodą „dla mas”.

Dla nauczyciela: ■■ mniej tradycyjnej i nieefektywnej pracy.

ORIENTACJA EDUKACYJNA

C. 2

13. EDUKACJA MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZA (STEM – SCIENCE, TECHNOLOGY, ENGINEERING, MATHEMATICS)

Zmiana struktury innowacji

Powiązane terminy edukacja matematyczno-przyrodnicza, STEM, science education

Charakterystyka STEM to skrót od słów: science, technology, engineering i mathematics – przyroda, technologia, technika i matematyka – czterech podstawowych dyscyplin niezbędnych dla rozwoju innowacji technologicznych dziś i w przyszłości. Akronim ów został użyty po raz pierwszy w programach edukacyjnych Narodowej Fundacji Naukowej (ang. National Science Foundation – NSF). Powodem zapoczątkowania tej inicjatywy był poważny brak wykwalifikowanych kandydatów do pracy w przemyśle wysokich technologii. Innym powodem dla podjęcia tej inicjatywy była także obawa, że przedmiotów STEM uczy się w izolacji od pozostałych przedmiotów, nie tworząc zintegrowanego systemu nauczania. Skuteczna edukacja STEM od najmłodszych lat rozbudza zainteresowania i wpływa na doświadczenia uczniów. Dzięki edukacji STEM możliwa jest identyfikacja ich umiejętności oraz rozwój wiedzy, aktywizacja myślenia matematyczno-przyrodniczego oraz zdobycie praktyki, która w przyszłości będzie podtrzymywać zainteresowanie przyrodą, matematyką i technologią. Kluczowymi elementami, które mogą przyczynić się do efektywnej edukacji matematyczno-przyrodniczej są zarówno standardy i programy nauczania, jak i nauczyciele dysponujący wiedzą matematyczno-przyrodniczą. Niezwykle ważnym elementem jest system testowania i oceniania, który wspiera proces edukacji a także jednakowy dostęp do nauki na wysokim poziomie dla wszystkich uczniów.

C. 3

ORIENTACJA EDUKACYJNA

EDUKACJA MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZA Geneza

Potencjalne zagrożenia

Innowacje są mechanizmem napędzającym ekonomię. Jednakże nie ma innowacji bez dobrze wykształconych, dynamicznych i zmotywowanych pracowników, którzy posiadają rozległą wiedzę i konkretne umiejętności w zakresie przyrody, matematyki i technologii. Wymagania stawiane przez rynek pracy ulegają ciągłym zmianom. Dziś praktyczna znajomość procesów technologicznych, myślenie matematyczno-przyrodnicze, a także zdolność rozwiązywania problemów, rozwijane podczas nauki przedmiotów STEM, są konieczne w przypadku większości zawodów. Z tego właśnie powodu kształcenie, w którym kładzie się nacisk na przedmioty matematyczno-przyrodnicze jest konieczne. Ponieważ ludzkość wciąż rozwija technologie i stale poszerza swoją wiedzę, wkraczając na nowe jej obszary, ciągle rośnie ilość zawodów, w których wiedza i umiejętności z zakresu STEM są wymagane.

■■ Trudności w rekrutacji wysoko wykwalifikowanych nauczycieli

Korzyści i możliwości

związanych ze STEM, w tym: urzędów pracy, organizacji rozwoju gospodarczego, kuratoriów i jednostek edukacyjnych, szkół wyższych, ośrodków i organizacji naukowo-technicznych oraz dostawców edukacji nieformalnej.

Przykłady i nawiązania ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

http://www.stemedcoalition.org http://stemeducation.com http://k12s.phast.umass.edu/stem http://www.pbs.org/teachers/stem http://www.mcgraw-hill.co.uk/html/033520645X.html http://www.usnews.com/news/features/stem-education-center http://www.whitehouse.gov/blog/2010/09/16/changing-equation-stem-education http://www.stem.neu.edu http://www.soe.vt.edu/istemed http://www.cehd.umn.edu/stem http://ojs.jstem.org/index.php?journal=JSTEM http://www.intel.com/about/corporateresponsibility/education/k12/stem.htm

■■ Zwiększenie liczby pracowników posiadających wiedzę i umiejętności

z zakresu nauk matematyczno-przyrodniczych. poziomu podstawowej wiedzy matematyczno-przyrodniczej w społeczeństwie. Zwiększenie udziału kobiet w dziedzinach naukowo-technologicznych. Rozwój pozytywnego nastawienia społeczeństwa do nauk matematyczno-przyrodniczych. Przygotowanie uczniów do uczenia się przez całe życie. Poprawa jakości zasobów wykorzystywanych do nauczania przedmiotów STEM.

■■ Podniesienie ■■ ■■ ■■ ■■

ORIENTACJA EDUKACYJNA

EDUKACJA MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZA

Dodatkowo we współczesnym świecie wiele podejmowanych każdego dnia decyzji, zarówno indywidualnych jak i społecznych (takich jak interpretacja i zrozumienie wyników badań, ale także zarządzanie codziennymi czynnościami za pomocą rozmaitych aplikacji komputerowych), wymaga pewnego zakresu wiedzy i myślenia matematyczno-przyrodniczego.

przedmiotów matematyczno-przyrodniczych. ■■ Trudności w koordynacji działań i współpracy grup i organizacji

C. 4

14. EDUKACJA PRZEZ CAŁE ŻYCIE (LIFELONG LEARNING)

Pragnienie lepszego życia

Powiązane terminy edukacja dorosłych, doświadczenie edukacyjne, edukacja oparta na doświadczeniu, kształcenie ustawiczne, edukacja empiryczna, nauka w domu, ciągła edukacja, samodzielna nauka, dalsza edukacja, edukacja autonomiczna, edukacja zawodowa, uniwersytet trzeciego wieku, edukacja nieobowiązkowa, edukacja w społeczności, edukacja powiązana z pracą, dorosły uczeń zaoczny, experiential learning, ongoing learning, knowledge work, PLE – personal learning environments, self-directed learning, brain fitness, e-learning, life-wide learning, community education, work-based learning, part-time adult learner

Charakterystyka Proces stałego odnawiania, doskonalenia i rozwijania kwalifikacji ogólnych oraz zawodowych, zachodzący od wczesnego dzieciństwa do późnej starości, to nowa rzeczywistość edukacyjna. Stan ten określić możemy mianem dobrowolnej nauki, która posiada własną motywację, trwa całe życie i dotyczy każdej jego sfery. Dzisiejszy świat i otaczająca nas rzeczywistość zmieniają się w zawrotnym tempie i nic nie jest w stanie zatrzymać lub choćby spowolnić zachodzących zmian. Jedyne, co współczesny człowiek może zrobić, aby odnaleźć się w niestabilnej rzeczywistości, to wykształcić umiejętność szybkiej adaptacji do nowych warunków. Uczenie się przez całe życie to warunek konieczny owej adaptacji: niemożliwym jest wyposażyć ludzi na początku ich drogi życiowej i zawodowej w całą wiedzę i umiejętności, które będą im potrzebne przez całe życie. Nowe zadania, nowe problemy pojawiające się w zupełnie nowym otoczeniu będą wymagały nieustannego uczenia się. W 2006 roku Unia Europejska ustanowiła program działań w zakresie uczenia się przez całe życie. Celem programu jest zapewnienie państwom członkowskim stałego rozwoju gospodarczego poprzez zwiększenie miejsc pracy oraz likwidowanie rozwarstwienie społecznego. Rozwój różnych form uczenia się przez całe życie to promowanie aktywnego społeczeństwa, zdolnego do szybkiej adaptacji zawodowej.

C. 5

ORIENTACJA EDUKACYJNA

Powszechny dostęp do technologii sprawia, że uczenie przez całe życie nigdy wcześniej nie było tak łatwo dostępne jak dziś. Edukacja nie musi być związana z konkretnym miejscem i czasem, ale może się odbywać dosłownie zawsze i wszędzie.

EDUKACJA PRZEZ CAŁE ŻYCIE Geneza

Przykłady i nawiązania

■■ Wiedza i umiejętności muszą być ciągle aktualizowane i poszerzane –

■■ Massive Open Online Course (MOOC) to udostępniane za darmo kursy

aby pozostać konkurencyjnymi na rynku pracy dorośli powinni być „na czasie”, biorąc udział w programach edukacyjnych dla nich przeznaczonych. ■■ Zmiany zachodzące we współczesnym świecie wymuszają na ludziach bezustanne podnoszenie kwalifikacji, zwiększając tym samym znaczenie kształcenia ustawicznego.

projektowane przez pracowników uniwersytetów na całym świecie i sygnowane przez placówki naukowe. Wiele kursów jest certyfikowanych. Niektóre z dostępnych platform to: Coursera, Futurelearn, iversity, Veduca, Schoo. ■■ Unijna strategia wzrostu Europa 2020 oferująca wsparcie w zakresie uczenia się przez całe życie. ■■ Darmowe programy edukacyjne na urządzenia mobilne, dostępne w AppStore i Google Play.

Korzyści i możliwości ■■ Szanse na zatrudnienie – bycie „na czasie”, zmiana kwalifikacji lub rozwój

w zawodzie. W obszarze zawodowym: ■■ uniknięcie utraty wartości na rynku pracy, ■■ zwiększenie dochodów, ■■ lepsze szanse na zatrudnienie, ■■ zmiana zawodu, ■■ gwarancja stałego zatrudnienia, ■■ sukces zawodowy.

EDUKACJA PRZEZ CAŁE ŻYCIE

Rozwój osobisty – zmiana zainteresowań i edukacja przez całe życie: ■■ zmiana stylu życia, ■■ wartości rodzinne, ■■ lepsze zdrowie i samopoczucie, ■■ doświadczenia życiowe.

ORIENTACJA EDUKACYJNA

C. 6

15. EDUKACJA NIEFORMALNA (INFORMAL LEARNING)

Nauka poprzez praktykę

Powiązane terminy edukacja w społeczności, metoda zanurzenia, społeczność edukacyjna online, kurs MOOC, edukacja oparta na pracy, learning in the community, community learning, immersion learning, non-formal learning, formal learning, social learning, online learning community, massive open online course, work-based learning

Charakterystyka Człowiek jest istotą genetycznie zaprogramowaną do uczenia się – kształcimy się nieustannie, na wiele sposobów. Proces ten zachodzi, gdy wykonujemy codzienne czynności (związane zarówno z życiem zawodowym, jak i rodzinnym, a nawet wypoczynkiem): obserwujemy, słuchamy, rozmawiamy, czytamy, popełniamy błędy lub po prostu pracujemy z innymi ludźmi. Edukacja nieformalna może wynikać z chęci nauczenia się czegoś, ale najczęściej bywa mimowolna i przypadkowa. To naturalny towarzysz naszego codziennego życia, najstarsza forma kształcenia i podstawa edukacji we wczesnym dzieciństwie, nieoficjalny, niewymagający wcześniejszego przygotowania czy planowania sposób, w jaki większość ludzi zdobywa umiejętności oraz wiedzę. Sporo osób lubi się uczyć, ale nie cierpi być edukowanymi. Edukowanie jest narzucone, podczas gdy uczenie się stanowi kwestię dobrowolnego wyboru. Niektóre spośród umiejętności, jakie pozyskujemy dzięki edukacji nieformalnej to: ■■ zdobywane w pracy umiejętności zarządzania różnymi projektami oraz

umiejętności pracy z programami komputerowymi, ■■ umiejętności językowe i komunikacji interkulturowej, które nabywa się

podczas podróży, ■■ wiedza z dziedziny IT zdobywana poza pracą, ■■ kwalifikacje zdobywane podczas kontaktu z kulturą i sztuką, w trakcie

uprawiania sportu, pracy dorywczej, niektórych czynności domowych (np. w czasie opieki nad dzieckiem), czy też w czasie wolontariatu.

C. 7

ORIENTACJA EDUKACYJNA

Podstawową metodę edukacji nieformalnej stanowi rozmowa. To właśnie podczas dyskusji wiedza podlega wzajemnej wymianie i przesłaniu dalej. Otwarty dialog wspiera innowacje – ludzie uwielbiają spotykać się i rozmawiać, a towarzyszy temu atmosfera ożywienia, która sprzyja wymianie wiedzy, myśli i pomysłów. Edukację nieformalną wzmacnia rozwój technologii i wszechobecność Internetu. Dzięki tym czynnikom staje się ona edukacją bez granic – może zaistnieć dzięki wymianie doświadczeń na forum, czacie, poprzez udział w wideokonferencji lub na imprezie firmowej. To najbardziej naturalny sposób, w jaki uczymy się i rozwijamy.

EDUKACJA NIEFORMALNA

Geneza

Potencjalne zagrożenia

■■ Młodsze pokolenie potrzebuje metod samodzielnego dochodzenia

■■ Ludzie, którzy nie muszą udowadniać swojej wiedzy, mogą nauczyć się

do wiedzy – podawanie uproszczonych informacji w takiej formie, że na każde pytanie istnieje tylko jedna właściwa odpowiedź oraz zniechęcanie do samodzielnego myślenia, nie sprawdzają się w dzisiejszym świecie. ■■ Świat bez granic oznacza konkurowanie na szczeblu globalnym, krótsze cykle produkcyjne oraz więcej spraw za którymi trzeba nadążyć. ■■ W miarę rozwoju cywilizacji czas przyspiesza. W dzisiejszym świecie uczenie się na zapas jest niepraktyczne, ponieważ często nie wiadomo, czy to, czego się człowiek uczy, jutro będzie wciąż aktualne.

Korzyści i możliwości

niewiele lub nic. ■■ Edukacja nieformalna zależy od zdolności uczenia się – nie wszyscy

odniosą korzyści z zastosowania tej metody.

Przykłady i nawiązania ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

Czaty i komunikatory internetowe Fora internetowe Blogi Platformy do zarządzania kursami – Moodle Wiki Portale społecznościowe – Flickr

■■ Dzięki dynamicznemu rozwojowi technologii, tworzenie nieformalnych

sytuacji edukacyjnych może obniżyć koszty i pomóc zaoszczędzić czas. ■■ Dzięki temu, że nieformalne uczenie się jest bardziej osobiste niż uczenie

formalne (instytucjonalne), staje się ono mniej stresujące. ■■ Eksperci i specjaliści chętniej i swobodniej dzielą się wiedzą w sytuacji

nieformalnej, chętniej też angażują się w inicjatywy edukacyjne. ■■ Nauka w sposób nieformalny jest naturalnym sposobem uczenia się

EDUKACJA NIEFORMALNA

ludzi, dlatego też np. uczenie się podczas normalnego dnia w pracy sprzyja większej otwartości pracowników na nową wiedzę i wiąże się z mniejszym oporem przy jej przyswajaniu. ■■ Nieformalne podejście do nauki budzące zainteresowanie i budujące pewność siebie sprzyja uczeniu się osób mniej utalentowanych lub tych, które wyniosły złe doświadczenia z edukacji formalnej. Daje też takim osobom szansę znalezienia dobrej i satysfakcjonującej pracy. ■■ Edukacja nieformalna zbliża do siebie ludzi i całe społeczności przyczyniając się do podważania stereotypów, zwiększając spójność różnych środowisk. ■■ W starzejących się społeczeństwach współczesnego świata nieformalna metoda uczenia ułatwia zrozumienie międzypokoleniowe, ułatwia także pozostanie aktywnym i niezależnym w każdym wieku.

ORIENTACJA EDUKACYJNA

C. 8

16. EDUKACJA PLENEROWA (OUTDOOR EDUCATION)

Nauka na świeżym powietrzu

Powiązane terminy edukacja plenerowa, klasa bez ścian, edukacyjne inicjatywy ekologiczne, syndrom deficytu natury, nauka w plenerze, pokolenie chowane pod kloszem, edukacja przyrodnicza, edukacja przygodowa, przygoda w dziczy, terapia przygodowa, rekreacja na świeżym powietrzu, zielona szkoła, edukacja eksperymentalna, kultura strachu, green learning initiatives, nature deficit disorder, teaching out, cotton wool kids, environmental learning, environmental education, nature education, adventure education, wilderness experience, adventure therapy

Charakterystyka Spędzanie czasu na świeżym powietrzu jest ważne dla prawidłowego funkcjonowania każdego organizmu. Jest dodatkowo szczególnie ważne dla prawidłowego, zrównoważonego rozwoju dzieci i młodzieży. Współczesny styl życia nie sprzyja spędzaniu czasu na świeżym powietrzu – rozwój cywilizacji i techniki czynią nasze życie coraz łatwiejszym i wygodniejszym. Coraz więcej usług, jak choćby zakupy, są dostępne na wyciągniecie ręki, bez wychodzenia z domu. Zwłaszcza dzieci są narażone na kuszącą możliwość spędzania wielu godzin przed monitorem komputera lub telewizora, grając w gry komputerowe lub na konsoli. Z uwagi na bezpieczeństwo pociech rodzice odwożą je i przywożą ze szkoły, a w weekendy spędzają razem czas w centrum handlowym zamiast na spacerze, wycieczce czy w parku. Dzisiaj dzieci trzykrotnie rzadziej bawią się na dworze niż ich rodzice, gdy byli w tym samym wieku. Trudno się więc dziwić, że tak wiele dzieci dotkniętych jest chorobami cywilizacyjnymi takimi jak otyłość, niedobór witaminy D czy ADHD. Spędzanie czasu na świeżym powietrzu jest bowiem niezbędne dla prawidłowego rozwoju: dotleniając i hartując organizm zapewnia się prawidłowy rozwój fizyczny. Zabawy z rówieśnikami, gry zespołowe korzystnie wpływają na rozwój społeczny i rozwijają wyobraźnię, a zdobywanie nowych umiejętności pozwala podnieść poczucie własnej wartości. Dlatego tak ważnym jest włączenie w proces dydaktyczny aktywności na świeżym powietrzu. I nie chodzi tu tylko o zajęcia z wychowania fizycznego, ale o przeniesienie możliwie dużej części zajęć dydaktycznych poza mury szkoły. Zwłaszcza, że rozwój technologii mobilnych stwarza możliwość nauki

C. 9

ORIENTACJA EDUKACYJNA

w dowolnym miejscu. Dzięki tabletom i smartfonom szkolna klasa nie musi, a nawet nie powinna, być miejscem ograniczonym murami szkoły. Jednym z przejawów edukacji plenerowej są Zielone Szkoły, najbardziej rozpowszechnione w szkołach podstawowych. Innym pomysłem na przeniesienie nauczania w plener są lekcje biologii przeprowadzane w parku, lekcje fizyki czy geografii połączone z obserwacją nieba oraz lekcje historii w skansenie.

EDUKACJA PLENEROWA Geneza

Przykłady i nawiązania

■■ Zanikający zwyczaj spaceru do szkoły. ■■ Nieustanne przebywanie przed monitorem. ■■ Martwienie się rodziców, np. o porwanie dziecka albo inne niespotykane

■■ ■■ ■■ ■■ ■■

z testów, zaniedbują inne formy nauki, tłumacząc się przeładowanymi programami nauczania i brakiem czasu.

Korzyści i możliwości ■■ Zachęcenie do nauki uczniów o obniżonej motywacji poprzez wskazanie

■■

■■ ■■ ■■

■■ ■■

im innych sposobów na zdobywanie wiedzy niż tradycyjne metody podawcze. Rozszerzanie horyzontów myślowych uczniów poprzez zwracanie ich uwagi na piękno przyrody, walory sztuki, przyjemność z zabawy z rówieśnikami. Wsparcie dla nauczycieli w obszarach, które ciężko uwzględnić w klasie. Wykorzystywanie i rozwój różnych stylów uczenia się, zwłaszcza kinestetycznych. Zwiększanie zdolności do interakcji z ludźmi i wspomaganie rozwoju niezależności oraz umiejętności społecznych, dzięki wzmacnianiu pracy zespołowej oraz rozwijaniu zdolności przywódczych. Budowanie pomiędzy nauczycielem a uczniem relacji opartej na zrozumieniu. Angażowanie młodych ludzi w życie szkoły, pomagające im rozwijać dojrzałe zachowania w kontekście zarówno szkolnym, jak i społecznym.

Wielka Brytania: ■■ Rada Nauki Poza Klasą (ang. Council for Learning Outside the Classroom) http://www.lotc.org.uk ■■ Instytut Edukacji Plenerowej (ang. Institute for Outdoor Learning) http://www.outdoor-learning.org Stany Zjednoczone: ■■ Outdoor Ed – http://www.outdoored.com ■■ Stowarzyszenie Edukacji Przyrodniczej i Plenerowej (ang. Association for Environmental and Outdoor Education) http://aeoe.org ■■ Stowarzyszenie Rekreacji i Edukacji Plenerowej (ang. Association of Outdoor Recreation and Education) http://www.aore.org

EDUKACJA PLENEROWA

wydarzenia, takie jak ugryzienie przez wściekłego psa. ■■ Szkoły, skupiając się na rezultatach uczniów wyrażonych wynikami

Zajęcia z rolnictwa i przyrody, w skład których wchodzi „powrót do lasu”. Wycieczki przyrodnicze. Odwiedzanie obiektów dziedzictwa narodowego. Różnego rodzaju warsztaty plenerowe. Ćwiczenia „przygodowe” takie jak: wspinaczka, sporty wodne, trekking, chodzenie po jaskiniach, strzelanie z łuku, jeżdżenie na quadach, bieg z przeszkodami, mountainboarding, ćwiczenia integracyjne. ■■ Ekspedycje.

Potencjalne zagrożenia ■■ Nauka w plenerze przyniesie najlepsze rezultaty, jeśli będzie stanowiła

integralną część planu nauczania i będzie miała ścisły związek z zagadnieniami omawianymi w klasie. ■■ Wybierając formy aktywności poza szkołą należy zadbać, aby były one zgodne z możliwościami każdego dziecka.

ORIENTACJA EDUKACYJNA

C. 10

17. POWRÓT DO EDUKACJI ZAWODOWEJ (VOCATIONAL EDUCATION)

Wolne miejsca pracy, czyli poszukiwani wykwalifikowani pracownicy!

Powiązane terminy edukacja zawodowa, zawodówki, edukacja techniczna, rozwój zawodowy, zatrudnialność, employability, occupationally-oriented education, vocational education and training, occupation, VET

Charakterystyka Edukacja zawodowa często kojarzona bywa z mniej uzdolnionymi uczniami, z ludźmi bez życiowej alternatywy – słowem z tymi, którzy osiągnęli zbyt słabe wyniki, by studiować. Kształcenie zawodowe jest bowiem postrzegane jako przeciwieństwo edukacji akademickiej i nierzadko lekceważone przez współczesne społeczeństwo. Takie podejście wyrządza wiele szkód. Pamiętacie hierarchię potrzeb Maslowa? Według niego ludzie najpierw zaspokajają najbardziej podstawowe potrzeby – jedzenia, picia, snu i poczucia bezpieczeństwa – a dopiero potem potrzeby wyższe. W tym kontekście należy zadać sobie pytanie: „Jakiemu celowi służy edukacja?”. Jeśli zastanowimy się nad tym głębiej, dojdziemy do wniosku, że odpowiedź jest całkiem prosta – cel edukacji stanowi dostarczenie wiedzy i umiejętności, niezbędnych do znalezienia pracy i utrzymania siebie oraz rodziny. Ekonomiści opisują współczesną gospodarkę globalną jako unikalną w historii świata. Nigdy wcześniej nie była ona tak burzliwa, jak obecnie. Nigdy dotąd idea powrotu do edukacji zawodowej nie wydawała się tak potrzebna, jak dzisiaj. Oczywiste zdaje się również to, że wymogi, jakie muszą spełniać dzisiejsi uczniowie, są zupełnie inne niż te, jakie stawiano ich rodzicom i dziadkom. Różnice te wynikają przede wszystkim z rozwoju technologii i większej swobody dostępu do informacji. Wiele wspólnego mają również z kryzysem globalnym. Biorąc pod uwagę wszystkie wymienione czynniki oraz ich wielki wpływ, jaki wywierają na kształt dzisiejszej edukacji, powinniśmy rozpocząć dyskusję na temat zdolności absolwentów szkół do bycia zatrudnionym. „Zatrudnialność” to zdolność rozwijania umiejętności, które są niezbędne

C. 11

ORIENTACJA EDUKACYJNA

do pracy w grupie oraz do działań kreatywnych. Jeśli jesteśmy zdolni do zatrudnienia, oznacza to, że nie tylko pozostajemy w gotowości do podjęcia pracy i rozpoczęcia życia zawodowego, lecz również, że wybraliśmy zawód, na który istnieje popyt na rynku pracy. Zdolność do znalezienia i utrzymania pracy jest bardzo ważna. To kwestia oczywista dla pracodawców, którzy mają trudności ze znalezieniem pracowników w zawodach, takich jak technik, kierowca, kucharz czy pracownik budowlany. Problem ten dotyka również uczniów, którzy dopiero wchodzą w dorosłość oraz wszystkich tych, którzy są bezrobotni, a muszą zaspokajać potrzeby swoich rodzin. Edukacja zawodowa powinna zostać zrewaloryzowana. Warto zatem aktywnie walczyć o przywrócenie jej dobrej opinii. Nie zapominajmy o tym, że kształcenie zawodowe skupia się na praktycznym wykorzystaniu umiejętności, a nie na teoretycznych aspektach zagadnień. Tego typu edukacja zapewnia społeczeństwu ogromną liczbę reprezentantów potrzebnych zawodów. Codziennie spotykamy ich przecież na swojej drodze. Często wnoszą oni w nasze życie więcej, niż teoretycy z prestiżowych uniwersytetów.

POWRÓT DO EDUKACJI ZAWODOWEJ Geneza

Przykłady i nawiązania

■■ ■■ ■■ ■■ ■■

■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

Globalny kryzys i bezrobocie. Brak wykwalifikowanych pracowników. Rosnąca liczba absolwentów, którzy nie mogą znaleźć pracy. Nowe zawody i wolne miejsca pracy. Zapotrzebowanie na wysokiej jakości usługi (na przykład w restauracjach).

http://www.nbcnews.com/business/some-employers-want-return-vo-ed-training-232202 http://www.oecd.org/edu/skills-beyond-school/41538706.pdf http://www.rand.org/topics/vocational-education.html http://www.7eu-vet.org http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/vet_en.htm http://world.time.com/2012/10/04/who-needs-college-the-swiss-opt-for-vocational-school

Korzyści i możliwości ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

Ogólne docenianie edukacji zawodowej. Szansa dla utalentowanych uczniów, którzy nie chcą być teoretykami. Wsparcie talentów. Lepsza jakość usług. Dobrze płatne zawody pozaakademickie.

Potencjalne zagrożenia

POWRÓT DO EDUKACJI ZAWODOWEJ

■■ Brak wiedzy teoretycznej i wykształcenia ogólnego. ■■ Zagrożenie rentowności szkół wyższych. ■■ Trudności ze zmianą raz wybranego zawodu.

ORIENTACJA EDUKACYJNA

C. 12

C. 13

ORIENTACJA EDUKACYJNA

Rzeczywistość rozszerzona

Nauka oparta na gestach

Nauka na jeden kęs

NOWE SPOSOBY ODBIORU DANYCH

Wyszukiwanie i nauka wizualna

Edukacja oparta na poznaniu mózgu

NOWE SPOSOBY ODBIORU DANYCH

18. WYSZUKIWANIE I NAUKA WIZUALNA (VISUAL SEARCH & LEARNING)

Myślenie obrazami

Powiązane terminy style uczenia się, wizualizacja, obrazowanie, inteligencja wizualno-przestrzenna, wyszukiwanie graficzne, graphic search

Charakterystyka Istnieje wiele różnych sposobów na przedstawianie danych i przekazywanie informacji. W szkole odbywa się to głównie za pośrednictwem formy słownej lub liczbowej. Nauka wizualna polega na włączeniu obrazowania do edukacji poprzez wykorzystanie wyobrażeń, zdjęć, map myśli, grafów, a także na tworzeniu graficznych organizerów, diagramów i szkiców. Bierze się w niej pod uwagę układ graficzny, perspektywę, rozplanowanie przestrzenne, rozmiary, kształty, faktury, kąty oraz trójwymiarowe głębie. Podczas nauki wizualnej stosuje się zakreślacze i przygotowuje fiszki (ang. flashcards). Forma wizualna pomaga w kojarzeniu i tworzeniu połączeń pomiędzy fragmentami informacji. Ukazuje ona związki i elementy wspólne oraz pomaga analizować i zapamiętywać treści, porządkować myśli, przyswajać nową wiedzę i przypominać sobie związane z nią szczegóły. Bodźce wizualne dominują nad innymi zmysłami. Pozwalają one dostrzec możliwości pogrupowania i uporządkowania informacji. Nie zapominajmy o tym, że znaki i symbole od zawsze były stosowane w celu przekazania znaczenia w szybki, często uproszczony sposób. Obiekty wizualne zawierają więcej informacji, niż możemy przetworzyć za jednym razem. Nie stanowi jednak problemu dostosowanie tempa przyswajania komunikatów do indywidualnych potrzeb. Wyszukiwanie wizualne pozwala uczniom na przeglądanie i porządkowanie dużej liczby obrazów lub filmów. Wykorzystują oni w tym celu dane na temat wielkości, koloru i rozmieszczenia, które wybierane są z materiału audiowizualnego i zapisywane w formie metadanych. Taka forma wyszukiwania pozwala na przekazanie szerszego zakresu informacji na temat przedmiotów widocznych na pierwszy rzut oka.

D. 1

NOWE SPOSOBY ODBIORU DANYCH

Wyszukiwanie wizualne zmieniło sposób, w jaki postrzegamy i wybieramy informacje.

WYSZUKIWANIE I NAUKA WIZUALNA Geneza

Przykłady i nawiązania

■■ ■■ ■■ ■■ ■■

■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

Trudności z poleceniami głosowymi i znudzenie uczniów. Przeładowanie informacjami. Problemy ze skupieniem. Brak zrozumienia przedmiotu bez kontekstu i pomocy wizualnych. Nadmiar obrazów w innych obszarach życia.

Korzyści i możliwości ■■ Zwiększenie zaangażowania oraz zrozumienia wśród uczniów. ■■ Łatwość i dogłębność pojmowania nowych koncepcji (zwłaszcza, jeśli wiążą się

Uczenie przy pomocy tablicy interaktywnej Wykorzystywanie YouTube na zajęciach Animacje 3D E-podręczniki Eye-Tracking Cyber-Oko Google Graphic Search Pinterest http://pinterest.com WINEfindr by Cortexica http://www.cortexica.com/winefindr oSkope http://www.oskope.com

z wcześniej zdobytą wiedzą). ■■ Pomoc w krytycznym myśleniu. ■■ Poprawa zdolności zapamiętywania, rozumienia i porządkowania informacji.

Potencjalne zagrożenia ■■ Metoda nie powinna być używana samodzielnie – najlepiej stosować ją razem

z nauką słuchową i kinestetyczną.

WYSZUKIWANIE I NAUKA WIZUALNA

■■ Czasem dokładność i znaczenie nauki wizualnej mogą być kwestionowane.

NOWE SPOSOBY ODBIORU DANYCH

D. 2

19. RZECZYWISTOŚĆ ROZSZERZONA (AUGMENTED REALITY)

Rozszerzanie ludzkiej percepcji

Powiązane terminy Internet przedmiotów, edukacja autentyczna, generowany komputerowo sygnał sensoryczny, rzeczywistość zmodyfikowana, Internet of objects, authentic learning, computer-generated sensory input, mediated reality

Charakterystyka Augmented reality (AR) jest uwydatnieniem rzeczywistości „widzianej” przez urządzenie mobilne, które nakłada na nią rysunki i teksty, poszerzając wizualne przedstawienie świata. Technologia ta wykorzystuje informacje wirtualne dostarczane przez oprogramowanie oraz rzeczywiste obrazy i filmy. Umożliwia natychmiastową naukę, osadzając ją w kontekście. Technologia AR jest po części zarówno wirtualna, jak i prawdziwa. Jednakże bliżej jej do otaczającego nas świata niż do rzeczywistości wirtualnej (ang. virtual reality). Wzbogaca realia, dodając do nich grafikę, dźwięki, animacje, dane GPS oraz informację zwrotną. W ten sposób czyni świat rzeczywisty interaktywnym i poddającym się obróbce cyfrowej.

D. 3

NOWE SPOSOBY ODBIORU DANYCH

RZECZYWISTOŚĆ ROZSZERZONA Geneza

Przykłady i nawiązania

■■ Mobilność uczniów oraz potrzeba natychmiastowego dostępu do informacji. ■■ Umożliwienie wzmocnienia percepcji rzeczywistości dzięki urządzeniom

■■ SixthSense http://www.media.mit.edu/research/highlights/sixthsense-wearable-gestural-

mobilnym. ■■ Potrzeba umieszczenia nauki w kontekście, możliwości uczenia się z otaczającego nas środowiska.

■■ ■■ ■■ ■■

Korzyści i możliwości

interface-augment-our-world Buffalo Hunt http://gameslab.radford.edu/ROAR/games/buffalo-hunt.html GoS-kyWatch Planetarium http://www.youtube.com/watch?v=S-yRIH-bHDw ARIS Global Game Jam and ARIS games http://arisgames.org Szkoła podstawowa St Mary’s w Norton-le-Moors w Wielkiej Brytanii, wykorzystująca semakody http://news.bbc.co.uk/local/stoke/hi/people_and_places/newsid_9371000/9371536.stm

■■ AR, odnosząc się do prawdziwych doświadczeń, personalizuje naukę i sprawia,

że zyskuje ona na znaczeniu. ■■ Angażuje uczniów, dostarcza koniecznej interakcji edukacyjnej i zapewnia

niezbędne wsparcie. ■■ Pomaga uczniom szerzej zrozumieć treści i informacje z otoczenia. ■■ Tworzy realistyczne modele, przedstawiając uczniom kontekstową,

trójwymiarową naturę świata rzeczywistego.

Potencjalne zagrożenia ■■ Innowacyjność i atrakcyjność technologii mogą skutkować tym, że przykłada się

mniejszą wagę do jakości oraz treści, które są kluczowe dla celów edukacyjnych. ■■ Nie zostało dotąd udowodnione, w zakresie jakich przedmiotów AR przysparza

RZECZYWISTOŚĆ ROZSZERZONA

największych korzyści.

NOWE SPOSOBY ODBIORU DANYCH

D. 4

20. NAUKA OPARTA NA GESTACH (GESTURE BASED LEARNING)

Wykorzystywanie całego ciała w uczeniu się

Powiązane terminy edukacja kinestetyczna, inteligencja fizyczno-kinestetyczna, techniki wykrywania gestów, kinesthetic learning, bodily-kinesthetic intelligence, gesture-sensing techniques

Charakterystyka Urządzenia kinetyczne wychwytują już obecnie prawie każdy ruch, pozwalając na kontrolę oprogramowania za pomocą stukania, przeciągania palcem czy zmiany samej pozycji urządzenia. Gesty od zawsze stanowiły uniwersalną formę komunikacji człowieka, a bezpośredni kontakt z urządzeniem jest formą bardziej naturalną, niż operowanie nim za pomocą myszki lub klawiatury. Umożliwia on interakcję z oprogramowaniem, przenosząc człowieka niejako w świat wirtualny i pozwala na instynktowne manipulowanie programem. Sprzyja to edukacji bardziej skupionej na uczniu. W technologii interfejsu mózgu komputer pozwala na odczytywanie sygnałów EEG prosto z mózgu ucznia, umożliwiając bezpośrednią komunikację. Fale mózgowe, ich odczytywanie i ewentualne wzmacnianie, stanowi niewykorzystaną dotychczas sferę możliwości edukacyjnych. Rozwijająca się wiedza w tym temacie, w połączeniu z wiedzą na temat faz snu i ich wpływie na uczenie się, może wkrótce zrewolucjonizować nasze rozumienie całego procesu, w jaki mózg się uczy.

D. 5

NOWE SPOSOBY ODBIORU DANYCH

NAUKA OPARTA NA GESTACH Geneza

Potencjalne zagrożenia

■■ Brak uniwersalnych urządzeń sterowanych za pomocą klawiatury i myszki. ■■ Konieczność uczynienia nauki bardziej aktywną (ruch aktywizuje umysł). ■■ Potrzeba intuicyjnych interfejsów.

■■ Wysoki koszt w porównaniu z korzyściami. ■■ Może rozpraszać w nauce. ■■ Potrzeba przestrzeni, aby zapobiec potencjalnym kontuzjom.

Korzyści i możliwości

Przykłady i nawiązania

■■ Nauka metodą kinestetyczną skutkuje polepszeniem wyników u każdego

■■ Nintendo Wii, Kinect, KinectEducation

■■

■■ ■■ ■■

http://www.kinecteducation.com/blog/tag/kinecteducation ■■ Kinect Nat Geo TV, EyeMusic Project

http://www.cs.uoregon.edu/Research/cm-hci/EyeMusic ■■ Stół Virtual Autopsy https://www.tii.se/projects/autopsy ■■ Emotiv Epoc http://www.emotiv.com ■■ SixthSense http://www.media.mit.edu/research/highlights/sixthsense-wearable-gestural-

interface-augment-our-world

NAUKA OPARTA NA GESTACH

■■ ■■ ■■

ucznia. Zachęca uczniów do bardziej aktywnego uczestnictwa. Rozwija zdolności ruchowe i sprzyja metodom aktywnego uczenia się. Przenosi technologię do świata zewnętrznego, gdzie można poruszać się i oddziaływać w bardziej instynktowny sposób. Pomaga uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz niepełnosprawnym (jako technologia pozwalająca rozwijać umiejętności lub ułatwiająca funkcjonowanie). Tłumaczy mowę ciała i język migowy. Sprzyja czynnościom, które rozwijają zdolności społeczne. Pozwala na współpracę dzięki zaangażowaniu w pracę w grupie oraz rozwija umiejętność rozwiązywania problemów.

NOWE SPOSOBY ODBIORU DANYCH

D. 6

21. NAUKA NA JEDEN KĘS (SNACK LEARNING)

Małe i smaczne kąski wiedzy

Powiązane terminy nauka na jeden kęs, bite-sized learning

Charakterystyka Snack learning to edukacja serwowana w małych kawałkach czyli łatwa do przełknięcia. Metafora ta oznacza, że porcja wiedzy, przekazywana uczniowi za jednym razem, jest dla niego prosta do przyjęcia, ponieważ nie przekracza jego zdolności przyswajania wiedzy i utrzymywania koncentracji. Nauka na jeden kęs często wiąże się z wprowadzaniem multimediów do edukacji np. filmów, animacji czy interaktywnych prezentacji. Dodatkowo snack learning pozwala sprowadzić treści nauczania do maksymalnego meritum, bardziej angażuje oraz w dłuższej perspektywie czasu pozwala przyswoić więcej jokościowej wiedzy.

D. 7

NOWE SPOSOBY ODBIORU DANYCH

NAUKA NA JEDEN KĘS Geneza

Przykłady i nawiązania

■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

■■ Mobile Comprehensive Curriculum – interaktywny kurs na urządzenia mobilne,

Ograniczona zdolność i zakres koncentracji uwagi. Brak czasu. Potrzeba wykonywania wielu zadań naraz. Ograniczona zdolność zapamiętywania i przyswajania wiedzy. Konieczność szybkiego dostępu do informacji. Potrzeba przyswajania wiadomości podzielonych na małe fragmenty. Powtórzenie, odświeżenie, wzmocnienie wiedzy (ang. review-refresh-reinforce). ■■ Nauka w wolnych chwilach.

■■ ■■ ■■ ■■

służący do nauki biologii, chemii, matematyki, fizyki, nauk przyrodniczych i humanistycznych, przeznaczony dla gimnazjum i liceum, autorstwa Young Digital Planet. http://mathsnacks.com Snack Learning® autorstwa Metriss.com, Pomoce naukowe w formie krótkich filmów i animacji. Podręczniki zawierające krótkie teksty, bogate w ilustracje, zdjęcia i wykresy.

Korzyści i możliwości ■■ Optymalizacja czasu koncentracji uwagi. ■■ Maksymalizowanie cykli pamięciowych. ■■ Wzmocnienie nauki.

Potencjalne zagrożenia

NAUKA NA JEDEN KĘS

■■ Brak czasu na opanowanie materiału. ■■ Powierzchowna nauka. ■■ Brak czasu na refleksję i zadawanie sobie pytań.

NOWE SPOSOBY ODBIORU DANYCH

D. 8

22. EDUKACJA OPARTA NA POZNANIU MÓZGU (BRAIN BASED LEARNING)

Uznanie dla możliwości mózgu

Powiązane terminy strategie oparte na poznaniu mózgu, zintegrowane nauczanie tematyczne, teoria wielu inteligencji, style uczenia się (dwa ostatnie terminy powstały przed najnowszymi odkryciami w dziedzinie neurologii, swymi korzeniami sięgają psychologii i nauk społecznych), brain-based teaching, brain-compatible learning, brain-based strategies, integrated thematic instruction

Charakterystyka Każdy mózg jest inny. Jego pewne cechy pozostają jednak dla wszystkich wspólne. Właśnie o nie opierają się strategie edukacji zgodne ze sposobem, w jaki mózg został zaprojektowany do uczenia się. Strategie te odkryto podczas wielu badań neurobiologicznych i dowiedziono, że aby zaistniał proces uczenia się, różne obszary mózgu muszą się ze sobą komunikować i współpracować. Pojęcie sensu tych procesów pozwoli nam zrozumieć, jak uczy się mózg oraz zastosować tę wiedzę w metodach edukacyjnych. ■■ Kompleksowe uczenie się jest wzmacniane przez wyzwania i hamowane przez

silny stres, który blokuje kreatywne myślenie na wyższym poziomie (zachodzi tak zwana „redukcja biegu” albo pojawia się syndrom „walcz lub uciekaj”). Nasz mózg odnosi się sam do siebie. Zaprojektowany jest tak, by działać w oparciu o informację zwrotną, która zmniejsza niepewność oraz obniża poziom stresu. Natychmiastowa i konstruktywna informacja zwrotna motywuje uczniów. ■■ Uczniowie powinni mieć czas na opanowanie materiału zanim przejdą do kolejnego etapu edukacji. Wskazane jest również, by robili regularne przerwy w nauce – w celu przetworzenia informacji i zastanowienia się nad nimi. Należy postawić na analizowanie wiadomości w sposób aktywny. Mamy dwa rodzaje pamięci: przestrzenną i mechaniczną. Najlepiej uczymy się wówczas, gdy fakty osadzone są w naturalnej pamięci przestrzennej (zwykłe doświadczenia). Połączenia nerwowe wzmacniają powtórki i ćwiczenia. Mózg jest społeczny. Nauka w grupie dostarcza mu środków do wyszukiwania nowych informacji. ■■ Mózg przyswaja sobie te informacje, w które jest bezpośrednio zaangażowany. Jednakże zwraca też uwagę na dane leżące poza obszarem najbliższej aktywności, odpowiadając na całościowy kontekst otoczenia edukacyjnego.

D. 9

NOWE SPOSOBY ODBIORU DANYCH

■■ Mózg jest kształtowany poprzez doznania i pozostaje plastyczny przez całe

nasze życie. Połączenia, których nie używamy, zostają usunięte. Ponieważ uczenie się zachodzi wtedy, gdy dojrzewa akson i spotyka się z innym neuronem, ważne jest, by brać pod uwagę poprzednie doświadczenia. Mózg tworzy schematy i zawsze szuka kontekstu oraz sensu. Potrzebuje związku, aby doszło do procesu przyswajania wiedzy (mózg jest naturalnie motywowany do nauki poprzez to, co pomaga mu przetrwać). ■■ Uwagę, sens i pamięć napędzają emocje (pozytywny stan emocjonalny umożliwia naukę).

EDUKACJA OPARTA NA POZNANIU MÓZGU

■■ Najnowsze osiągnięcia w dziedzinie technologii pozwoliły badaczom zajrzeć

do wnętrza mózgu i zweryfikować, jak jego struktury komunikują się ze sobą. Dzięki temu udało się zrozumieć, w jaki sposób zachodzi proces przyswajania wiedzy. ■■ Krytyka obecnego modelu kształcenia. ■■ Wycofanie cechujące uczniów, utrata ich zaangażowania i zainteresowania.

Korzyści i możliwości ■■ Optymalizacja oraz poprawa jakości uczenia się i nauczania. ■■ Stworzenie lepszego środowiska edukacyjnego, przystosowanego do funkcji ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

naszego mózgu. Zrozumienie jak skutecznie motywować uczniów. Uświadomienie sobie, jak mózg uczy się matematyki i jaka różnica występuje pomiędzy pojmowaniem liczb, a uczeniem się matematyki abstrakcyjnej. Zrozumienie, jak działa pamięć. Zachęcenie i umożliwienie nauczycielom skutecznego edukowania różnych typów uczniów. Uświadomienie sobie wpływu doświadczeń na uczniów. Zaprojektowanie lepszego systemu ocen, dostosowanego do potrzeb uczniów. Pomaganie uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

■■ Ponieważ mózg jest organem złożonym, w którym cały czas dochodzi

do interakcji pomiędzy jego różnymi częściami, wyciąganie pochopnych wniosków przed oceną całej złożoności odkrywanego zjawiska może być szkodliwe dla uczniów. ■■ Skupianie edukacji na „rozwijaniu dendrytów”. ■■ Nauka oparta na konkretnej sile (silna inteligencja – teoria wielu inteligencji, czyli ang. multiple intelligence theory), lekceważąca słabości lub skupiona na konkretnym stylu uczenia się, może przynieść uczniom szkodę. ■■ Szkoły nie powinny działać wyłącznie w oparciu o biologię mózgu.

Przykłady i nawiązania ■■ Szkoły, które wdrażają strategie edukacji opartej na poznaniu mózgu

http://www.jensenlearning.com/schools.php ■■ Wykorzystywanie metod i strategii opartych na poznaniu mózgu w celu

polepszenia wyników nauczania matematyki http://schools.gedsb.net/ar/passion/pv/LiteracyNumeracy/VanKuren.pdf ■■ Key Largo School na Florydzie http://www.edutopia.org/brain-based-learning-key-largo-school-video

EDUKACJA OPARTA NA POZNANIU MÓZGU

Geneza

Potencjalne zagrożenia ■■ Błędna interpretacja wyników badań neurobiologicznych tworzy nieprawdziwe

mity, które krążą wśród ludzi i wprowadzane bywają do nauczania (nauczanie według podziału na prawą i lewą półkulę, mit krytycznych okresów dla nauki czy też umysłu „męskiego” i „żeńskiego”).

NOWE SPOSOBY ODBIORU DANYCH

D. 10

D. 11

NOWE SPOSOBY ODBIORU DANYCH

Odwrócona klasa

RELACJA MIĘDZY UCZNIEM A NAUCZYCIELEM

Nauczyciel – artysta

Wirtualny asystent

RELACJA MIĘDZY UCZNIEM A NAUCZYCIELEM

23. NAUCZYCIEL – ARTYSTA (EDUTAINER)

Sztuka nauczania

Powiązane terminy nauczyciel „na czasie”, ekspert, lider, tutor, trener, przewodnik, edukacja projektowa, mentor, pedagog, opiekun, doradca, uczony, dyscyplina, edukator, mędrzec i przewodnik, odwrócona klasa, edutainer, up-to-date teacher, teacher artist, sage on the stage and guide on the side, flipped classroom

Charakterystyka Dziś, kiedy uczniowie mają prawie nieograniczony dostęp do dużych ilości informacji, nie potrzebują już nauczyciela, który jest głównie dostarczycielem faktów. Od co najmniej kilku lat trwa gorąca dyskusja na temat nauczycieli i ich pozycji w procesie edukacji. Pytamy pedagogów: „Czy jesteście mędrcami w centrum uwagi czy przewodnikami, stojącymi u czyjegoś boku?”. Obserwujemy rosnące znaczenie indywidualizacji kształcenia, podejścia skoncentrowanego na uczniu i kształcenia adaptacyjnego. Oznacza to, że nasze oczekiwania w stosunku do nauczycieli ciągle rosną. Ich rola zmienia się nieustannie i nie wszystkim udaje się dostosować do nowych warunków. Badania wskazują, że prawie połowa pedagogów wypala się w ciągu pierwszych 5 lat pracy. Niektórym nauczycielom brakuje czasem podstawowych umiejętności operacyjnych i interpersonalnych, niezbędnych do stworzenia optymalnego środowiska edukacyjnego. Są też tacy, którzy wciąż oddzielają szkołę od prawdziwego świata, co jest nie do zaakceptowania przez współczesnych uczniów. Inni po prostu nie są w stanie sprostać wciąż rosnącym oczekiwaniom, zgodnie z którymi powinni odejść od ról wykładowców i zacząć działać jako opiekunowie, mentorzy i przewodnicy. Co więcej, współczesne trendy społeczne i kulturowe wpływają na naukę w dużo większym stopniu niż edukacja formalna. Nowa technologia i świat wirtualny stały się niezwykle ważne dla nas wszystkich. Dodatkowo, dzisiejsi uczniowie są bardziej skupieni na tym, jak zdobywać praktyczne umiejętności, jak myśleć, jak się uczyć i współpracować, a w konsekwencji, jak znaleźć pracę. Nauczycielom czasem trudno jest wspierać uczniów w podejmowaniu tak trudnych wyzwań. Wszystko to sprawia, że nowe pokolenie spełnionych pedagogów będzie nazywane pokoleniem nauczycieli – artystów (ang. edutainer = educator + entertainer). Oznacza to, że będą oni bardziej twórcami niż dostarczycielami faktów i osobami utrzymującymi dyscyplinę. Pierwsi istniejący już edutainerzy to ludzie po pierwsze z wizją a po drugie z wyjątkową pasją do tego, co robią.

E. 1

RELACJA MIĘDZY UCZNIEM A NAUCZYCIELEM

NAUCZYCIEL - ARTYSTA Geneza

Przykłady i nawiązania

■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

■■ Odwrócona klasa http://www.knewton.com/flipped-classroom ■■ http://www.amazon.com/The-Edutainer-Connecting-Science-Teaching/dp/1607096137 ■■ Khan Academy

Edukacja zorientowana na ucznia. Brak związku pomiędzy edukacją formalną a światem poza szkolną klasą. Edukacja plenerowa – uczniowie wychodzą poza mury szkoły. Dążenie do samodzielności uczniów w procesie zdobywania wiedzy. Rosnące znaczenie trendów kulturowych i społecznych. Edukacja projektowa. Nauka w grupie i współpraca. Indywidualizacja uczenia się (koncentracja na problemach i zdolnościach jednostki). Uczenie oparte na związku z rzeczywistością. Rosnąca rola umiejętności praktycznych i kreatywnych, myślenia i uczenia się – pomagających w znalezieniu pracy.

Korzyści i możliwości ■■ Nauczyciel – artysta będzie potrzebował nowych narzędzi i nowoczesnych

materiałów dydaktycznych.

Potencjalne zagrożenia ■■ Liczba nauczycieli może się zmniejszyć, lecz ich rola będzie bardziej istotna, a pensje

NAUCZYCIEL - ARTYSTA

znacznie wyższe.

RELACJA MIĘDZY UCZNIEM A NAUCZYCIELEM

E. 2

24. ODWRÓCONA KLASA (FLIPPED CLASSROOM)

Polepszenie kontaktu z nauczycielem

A Powiązane terminy

uczenie odwrócone, lekcja odwrócona, flip teaching, reverse instruction, inverted instruction, reverse teaching, flipped classroom, backwards classroom, inverted classroom

Charakterystyka Flipped classroom stanowi wynik połączenia kilku wcielonych w życie trendów edukacyjnych. Ponieważ różne metody dydaktyczne stosowane są w zasadzie z takim samym skutkiem – zwiększoną satysfakcją uczniów i nauczyciela, wzrostem zaangażowania oraz, miejmy nadzieję, wzmożonym zdobywaniem i zapamiętywaniem wiedzy – postanowiliśmy umieścić ją w zbiorze trendów w edukacji. Odwrócona klasa prezentuje przykład innego podejścia do tradycyjnego przebiegu lekcji. Zwykle nauczyciel najpierw przedstawia uczniom teorię, później wykonywane są ćwiczenia, a całości dopełnia zadanie domowe. W odwróconej klasie pedagog wprowadza temat w sposób, który umożliwia uczniowi zapoznanie się z nim w domu, przed właściwą lekcją. Pozwala to zaoszczędzić czas na zajęciach, dając nauczycielowi szansę na interakcję z uczniami, odpowiedzi na ich pytania, rozwiązywanie problemów oraz zainwestowanie dodatkowego czasu w ćwiczenia i dyskusje.

E. 3

RELACJA MIĘDZY UCZNIEM A NAUCZYCIELEM

A ODWRÓCONA KLASA Geneza

Potencjalne zagrożenia

■■ Słabe wyniki w nauce. ■■ Teoria to zwykle najnudniejsza część lekcji. ■■ Liczebność klas, połączona z koniecznością wytłumaczenia tematu, wykluczała dotąd

■■ Nie wszyscy nauczyciele są w stanie przygotować samodzielnie materiały

interakcję nauczyciela z uczniami. ■■ Notoryczny brak czasu na ćwiczenia praktyczne. ■■ Obciążenie uczniów dużą liczbą zadań domowych – zwłaszcza, że trzeba je odrabiać

po szkole, kiedy są już oni zmęczeni.

dydaktyczne. ■■ Jakość nagranych materiałów, w przypadku poszczególnych nauczycieli, może

cechować bardzo zróżnicowany poziom. ■■ Jeśli uczeń nie przygotuje się do lekcji, nie będzie w stanie wziąć w niej udziału. ■■ Uczniom może być trudniej skupić się podczas słuchania nagranego wykładu

niż na lekcji.

■■ Każdy uczeń ma inne zdolności przyswajania sobie wiedzy, konieczne jest zatem

dostosowanie tempa przedstawiania teorii do indywidualnych wymagań.

Korzyści i możliwości ■■ Więcej czasu na praktykę. ■■ Sposobność uzyskania odpowiedzi na pytania i wyjaśnienia wątpliwości. ■■ Możliwość dalszego zgłębiania tematu – po tym jak uczniowie zapoznali się już

■■ Khan Academy ■■ wykorzystywanie istniejących materiałów, takich jak TedTalks czy strona CNN ■■ yTeach

z podstawami. Szansa na dyskusję i interakcję uczeń – nauczyciel. Zapewnienie czasu na naukę rozwiązywania problemów i myślenia krytycznego. Poprawa atmosfery w klasie. Wymuszenie na niektórych nauczycielach, by zaprzyjaźnili się z technologią. Nauczenie jak samemu wyjaśniać wątpliwości, zadawać pytania i bronić własnego zdania.

ODWRÓCONA KLASA

■■ ■■ ■■ ■■ ■■

Przykłady i nawiązania

RELACJA MIĘDZY UCZNIEM A NAUCZYCIELEM

E. 4

25. WIRTUALNY ASYSTENT (VIRTUAL LEARNING ASSISTANT)

Nauczanie na zawołanie

Powiązane terminy wirtualny asystent, nauczanie online, interfejs jeden do jednego, edukacja na odległość, nauczanie wielu do jednego, szkolenie online, virtual assistant, e-learning assistant, virtual teaching assistant, one-on-one interfaces, distance education, many-to-one tutoring, video learning

Charakterystyka Wirtualny asystent edukacyjny czy też korepetycje online stają się coraz bardziej popularne na całym świecie. Dynamiczny wzrost liczby użytkowników KhanAcademy i Coursera.org dowiódł, że istnieje ogromne zapotrzebowanie na tego typu usługi. Miejsce i czas nie stanowią już przeszkód. Uczniowie z różnych miejsc globu mogą uczęszczać na lekcje prowadzone przez najlepszych nauczycieli czy native speakerów, a nawet, bez opuszczania rodzinnych miast, zapisać się na kursy organizowane przez renomowane uniwersytety, takie jak Uniwersytet Harvarda czy Uniwersytet w Oksfordzie. Zaawansowane systemy pomagają skuteczniej śledzić postępy i personalizować edukację, czyniąc ją bardziej niezawodną. Jednym z największych zagrożeń wirtualnego nauczania może być jednak pewna dehumanizacja kształcenia. Niepokój wzbudzać może również fakt, że komputery będą w stanie zastąpić kiedyś nie tylko nauczycieli, ale i samych uczniów.

E. 5

RELACJA MIĘDZY UCZNIEM A NAUCZYCIELEM

WIRTUALNY ASYSTENT Geneza

Przykłady i nawiązania

■■ Wzrost popularności nauczania spersonalizowanego. ■■ Brak czasu na indywidualne podejście do ucznia w klasie. ■■ Globalizacja oraz łatwość zostania trenerem.

■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

Korzyści i możliwości ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

http://cyber-kap.blogspot.com/2011/09/top-10-sites-for-online-tutoring-and.html http://mashable.com/2012/08/28/homework-tutor-instaedu http://www.aleks.com http://online.carnegielearning.com http://cognii.com https://www.coursera.org https://www.khanacademy.org

Niższe koszty kadry i infrastruktury. Równe szanse edukacyjne dla dzieci, które mieszkają daleko od terenów miejskich. Łatwiejszy dostęp do wysokiej jakości usług edukacyjnych. Personalizacja nauczania. Edukacja zawsze i wszędzie. Łatwiejszy dostęp do native speakerów. Dokładniejsze śledzenie wyników w nauce.

Potencjalne zagrożenia Wirtualni nauczyciele mogą zastąpić ludzi. Brak komunikacji i zdolności społecznych. Zależność od technologii. Zawodny interfejs.

WIRTUALNY ASYSTENT

■■ ■■ ■■ ■■

RELACJA MIĘDZY UCZNIEM A NAUCZYCIELEM

E. 6

E. 7

RELACJA MIĘDZY UCZNIEM A NAUCZYCIELEM

Edukacja wykorzystująca media społecznościowe

RELACJA MIĘDZY UCZNIAMI

! ?

Nauka w grupie

Nauka w gronie rówieśników

RELACJA MIĘDZY UCZNIAMI

:) 26. EDUKACJA WYKORZYSTUJĄCA MEDIA SPOŁECZNOŚCIOWE (SOCIAL MEDIA LEARNING)

Wszyscy jesteśmy istotami społecznymi

Powiązane terminy osobiste sieci edukacyjne, nauka nieformalna, platformy do social learningu, social network learning, personal learning networks, social learning environments, social learning platforms, Facebook, Twitter, Flickr, MySpace, Pinterest, LinkedIn, Google +, Friendster, Hi5, Orkut, Digg, Badoo, NetLog, Instagram, SlideShare, Prezi

Charakterystyka Edukacja wykorzystująca media społecznościowe to trend w edukacji, który do dzielenia się wiedzą, doświadczeniem i materiałami oraz do wspólnej pracy nad zagadnieniem wykorzystuje narzędzia komunikacji internetowej. Social media, czyli technologie stosowane przez media społecznościowe, wspierają rozmowy i dyskusje oraz uczenie się od innych. Aby technologia mogła zyskać miano społecznościowej powinna spełniać przynajmniej jedno z następujących kryteriów: umożliwiać udostępnianie treści, które mogą być również tworzone przez użytkownika; zachęcać do współpracy; ułatwiać naukę formalną lub nieformalną. Mówiąc o technologiach komunikacji w Internecie, wykorzystywanych przez social media, mamy głównie na myśli blogi, portale społecznościowe, takie jak Facebook, Twitter, Flickr, Pinterest czy LinkedIn, serwisy do udostępniania plików, takie jak SlideShare – do publikowania prezentacji, YouTube – do udostępniania filmów czy cały zestaw aplikacji Google. Na przykład Elgg jest oprogramowaniem typu open source dla organizacji i użytkowników indywidualnych. Umożliwia ono stworzenie własnej platformy online z opcjami blogowania, mikroblogowania, udostępniania plików, tworzenia forów, grup roboczych oraz z innymi funkcjonalnościami.

F. 1

RELACJA MIĘDZY UCZNIAMI

Geneza

Potencjalne zagrożenia

■■ Wielość oraz dostępność materiałów na każdy temat. Ludzie uwielbiają dzielić się

■■ Facebook jest postrzegany jako środowisko tylko dla uczniów, do których nauczyciele czy

z innymi swoim punktem widzenia i dyskutować na różne tematy, począwszy od metod rozwiązywania zadań matematycznych, poprzez psychologię zachowań dorosłych, a skończywszy na ogrodnictwie i podróżach. ■■ Portale społecznościowe zalewane są intelektualnymi śmieciami, ale istnieją również poważne, prawie naukowe lub też czysto naukowe, artykuły, które odgrywają role zarezerwowane do tej pory dla czasopism naukowych.

■■ ■■ ■■ ■■

Korzyści i możliwości

■■

szkoły nie mają dostępu lub gdy dostęp ten jest ograniczony (przypadek Victoria University w Melbourne). Kompetencje językowe hamują rozprzestrzenianie się nowej wiedzy. Strata czasu na czatowanie czy przeglądanie nieodpowiednich stron. Blokowanie dostępu do platform społecznościowych w szkołach. Zaangażowanie sieci społecznościowych w szkołach to decyzja administracyjna, która nie zawsze zależy od nauczycieli. Pierwotnie portale społecznościowe powstały po to, by dzielić się pomysłami i przemyśleniami, lecz w dzisiejszych czasach są one głównie wykorzystywane w celach marketingowo-reklamowych.

■■ Zamiast tradycyjnych gazetek szkolnych, placówki oświatowe mogą prowadzić blogi

i skupiać wokół nich uczniów zainteresowanych polityką, muzyką, matematyką czy sportem, którzy będą pisać o swoich pasjach. ■■ Jako, że podstawę edukacji stanowi dzielenie się doświadczeniem i wiedzą, media społecznościowe, jak każdy inny kanał komunikacji, mogą zwiększyć efektywność nauczania oraz przyswajania informacji. Należy zatem poszukiwać kreatywnych metod wykorzystania platform społecznościowych do wzrostu skuteczności kształcenia. ■■ Social media learning może zostać wykorzystany w przypadku ustrukturyzowanych form kursów e-learningowych.

Przykłady i nawiązania ■■ ■■ ■■ ■■

myeverCLASS by Eruditis, Lithuania Peer Instruction (PI) Network http://www.peerinstruction.net Khan Akademy http://www.khanacademy.org SlideShare oraz blogi często wykorzystywane do publikowania prezentacji na wiele różnych tematów

RELACJA MIĘDZY UCZNIAMI

EDUKACJA WYKORZYSTUJĄCA MEDIA SPOŁECZNOŚCIOWE

F. 2

! ?

27. NAUKA W GRUPIE (COLLABORATIVE LEARNING)

Co dwie głowy, to nie jedna

Powiązane terminy nauka w małej grupie, praca w grupie, grupa robocza, nauka zespołowa, collaborative learning, cooperative learning, teamwork, work group, study group, social group, team-based learning

Charakterystyka Collaborative learning to metoda uczenia się, polegająca na zdobywaniu wiedzy w grupie. Każdy członek stworzonego zespołu angażuje się w jego działania indywidualnie i korzysta z wiedzy oraz doświadczenia innych, ich punktów widzenia, umiejętności, opinii itd. Dzięki temu postawiony problem analizowany jest z różnych perspektyw, a pomysł podlega ocenie wielu osób. Metody nauki w grupie mogą być nieformalne, jak np. rozmowy lub – kiedy wykorzysta się technologię – czaty i dyskusje online, albo ustrukturyzowane, jak np. praca w parach (ang. think-pair-share), wzajemne nauczanie (ang. reciprocal teaching), rozwiązywanie problemów w parach (ang. think-aloud pair problem solving), analiza i klasyfikacja materiału według zadanych kryteriów (ang. group grid), pisemne opracowanie zagadnienia, np. definicji problemu związanego z omawianym przedmiotem (ang. group writing assignments). Bywa, że pracę w grupie poprzedza indywidualne przygotowanie. Jeśli chodzi o ustrukturyzowane metody nauki zespołowej, można (a nawet należy) stworzyć warunki sprzyjające takiej pracy, jak np.: przyporządkowanie zadań edukacyjnych grupie, ukierunkowanie i trening uczniów, formowanie grup, ułatwianie współpracy między uczniami, ocena uczniów w sytuacjach grupowego uczenia się. Metody zdobywania wiedzy są zespołowe. Nie oznacza to jednak, iż osiągane rezultaty muszą być takie same u każdego członka grupy – wręcz przeciwnie – są one raczej indywidualne.

F. 3

RELACJA MIĘDZY UCZNIAMI

! ?

NAUKA W GRUPIE Geneza

Potencjalne zagrożenia

■■ Trudności ze zrozumieniem zagadnienia – skomplikowany temat łatwiej jest pojąć

■■ Spotkanie poświęcone nauce w grupie może łatwo zamienić się w imprezę, nie odnosząc

z pomocą innych. ■■ Dużą liczbę informacji ciężko zanalizować jednej osobie. ■■ Brak motywacji do nauki wobec mnogości danych.

Korzyści i możliwości ■■ Uczniowie wcielają się w rolę nauczyciela a nauczyciel w rolę uczniów. ■■ Lepsze zrozumienie nowych pojęć – badania udowodniły, że nauczanie zespołowe pozwala

Przykłady i nawiązania Głównie nieformalne: ■■ wirtualne klasy – zlokalizowane w różnych miejscach kraju (lub świata), połączone ze sobą audiowizualnie http://en.wikipedia.org/wiki/Collaborative_learning ■■ Atlantic Link – Collaborate to Create

uchwycić sens i skuteczniej zapamiętać problem. Łatwość odnajdywania tych elementów, które zostały źle zrozumiane. Potrzeba mniej czasu na zrozumienie skomplikowanych pojęć. Zwiększenie zainteresowania i zaangażowania uczniów. Ćwiczenie kluczowych umiejętności uczenia się, takich jak: myślenie krytyczne, praca w grupie, analiza, porządkowanie informacji, dyskusja, prezentowanie pomysłów, dawanie i otrzymywanie informacji zwrotnej, obrona własnych opinii itd.

NAUKA W GRUPIE

■■ ■■ ■■ ■■

pożądanego efektu edukacyjnego.

RELACJA MIĘDZY UCZNIAMI

F. 4

28. NAUKA W GRONIE RÓWIEŚNIKÓW (PEER LEARNING)

Tam, gdzie jeden naucza, dwoje się uczy

Powiązane terminy edukacja kooperatywna, odwrócona klasa, grupy robocze, peer learning, peer-to-peer learning, peer assisted study sessions, peer tutoring, peer instruction, study groups, peer led team learning, flipped classroom

Charakterystyka Peer learning oznacza sytuację, w której rówieśnicy wchodzą w interakcje między sobą i skupiają się na tym samym temacie, ucząc się od siebie nawzajem. Nauka w gronie rówieśników odbywa się twarzą w twarz, poprzez portale społecznościowe lub specjalne okazje sprzyjające takiej formie kształcenia. Otoczenie edukacyjne jest wówczas bardzo przyjazne, pozbawione stresu związanego z nadzorem dorosłych. Ludzie lubią przyswajać informacje od kogoś znajomego, kto równocześnie pozostaje autorytetem w danej dziedzinie. W takim modelu prowadzony „wykład” może być przerywany pytaniami z nim związanymi. Pomaga to uczniom upewnić się, czy właściwie zrozumieli materiał. Mają też szansę, by w grupie dwóch lub trzech osób zastanowić się przez chwilę, podyskutować i sformułować poprawną odpowiedź. Proponowana metoda jest bardzo popularna w szkolnictwie wyższym oraz zawodowym. Podstawowym warunkiem edukacji w gronie rówieśników jest równouprawnienie obu stron procesu.

F. 5

RELACJA MIĘDZY UCZNIAMI

NAUKA W GRONIE RÓWIEŚNIKÓW Geneza ■■ Stres związany z typowym otoczeniem szkolnym. ■■ Wspólne cele, zagrożenia i presje. ■■ Łatwy dostęp do drugiego człowieka.

Korzyści i możliwości ■■ Uczenie się poprzez nauczanie – lepsze zrozumienie niektórych pojęć – badania

udowodniły, że nauczanie pozwala zrozumieć i zapamiętać problem. Nie ma lepszego sposobu zdobywania wiedzy. ■■ Zwiększenie zainteresowania wśród uczniów, polepszenie ich samooceny.

Potencjalne zagrożenia ■■ Trudność w zarządzaniu i prowadzeniu – brak kontroli. ■■ Nie ma pewności co do prawdziwego tematu dyskusji.

Przykłady i nawiązania ■■ Dziura w ścianie autorstwa Sugata Mitra http://www.hole-in-the-wall.com ■■ Victoria University (VU) w Melbourne, nadrzędna strategią tej uczelni jest wprowadzenie

NAUKA W GRONIE RÓWIEŚNIKÓW

metod nauki w gronie rówieśników oraz w modelu wzajemnego wsparcia uczniów (ang. Students Supporting Students Learning) http://ro.uow.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=1013&context=ajpl ■■ Peer Instruction na Uniwersytecie Harvarda autorstwa Erica Mazura http://mazur.harvard.edu/education/educationmenu.php ■■ Trend popularny w profesjonalnych kursach zawodowych http://woodlandownernetworks.wordpress.com/2008/06/25/overview

RELACJA MIĘDZY UCZNIAMI

F. 6

F. 7

RELACJA MIĘDZY UCZNIAMI

NOWINKI TECHNOLOGICZNE Technologia gwałtownie zmienia sposób, w jaki się uczymy oraz nauczamy innych. Czasem, innowacyjne rozwiązania otwierają przed nami zupełnie nowe horyzonty. Innym zaś razem, nowinki techniczne umierają, zanim jeszcze ujrzą światło dzienne. Poniżej znajdziesz przykłady niektórych innowacji technologicznych. Uważaj, wkrótce niektóre z nich mogą stać się częścią Twojego codziennego życia! ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

Telewizja hybrydowa, telewizja inteligentna, telewizja 3G (ang. Smart TV, Connected TV), Okulary rozszerzonej rzeczywistości (ang. Head-Up Display), np. Google Glass, Drukarki 3D (ang. 3D Printers), Internet rzeczy (ang. Internet of Things), VRD (ang. Virtual Retinal Display), RSD (ang. Retina Scan Display), Holografia (ang. holography), Tłumacz mowy w czasie rzeczywistym (ang. Speech To Speech Translators), Zanurzeniowa rzeczywistość wirtualna (ang. Immersive Virtual Reality).

Tym, którzy są szczególnie zainteresowani nowinkami technologicznymi oraz cyklem życia technologii, polecamy zapoznanie się z badaniami opracowanymi przez firmę Gartner, a w szczególności z Gartner Hype Cycles, dostępnym na stronie http://www.gartner.com

AUTORZY

Alina Guzik

Olga Nerc

Magda Zalewska

Kierownik Produktu (Product Manager), w Young Digital Planet od 2008 roku.

Starszy Specjalista ds. Marketingu (Senior Marketing Specialist), w Young Digital Planet od 2011 roku.

Specjalista ds. Marketingu (Marketing Specialist), w Young Digital Planet od 2008 roku.

Alina jest inicjatorem i liderem projektu „Księga Trendów w Edukacji”. Fascynuje się procesem powstawania produktu oraz innowacyjnymi technologiami. Jako doświadczony menedżer, specjalista do spraw marketingu, nauczyciel i logopeda, ma duże doświadczenie w tworzeniu nowych produktów zorientowanych na użytkownika, a zwłaszcza przeznaczonych dla przedszkolaków i uczniów szkoły podstawowej. Alina jest szczęśliwą mamą małej Oliwii, która bierze aktywny udział w procesie powstawania produktów, jako konsultant i tester produktu we wczesnej fazie jego rozwoju.

Olga jest absolwentką prawa oraz podyplomowych studiów z obszaru Public Relations. W Young Digital Planet odpowiada za prowadzenie stron internetowych firmy, organizację targów, przygotowanie materiałów promocyjnych, koordynację działań PR oraz komunikację wewnętrzną. Należy również do grona członków zespołu Trendów Edukacyjnych. Prywatnie jest szczęśliwą mężatką oraz mamą dwóch dziewczynek i chłopca.

Magda odpowiada za obecność YDP na targach i konferencjach. Zanim dołączyła do Działu Marketingu, pracowała jako konsultant i trener. Była odpowiedzialna za szkolenia ze sprzedaży i negocjacji – ma zatem szerokie doświadczenie w nauczaniu. Jako mama trojga dzieci, Magda szczególnie interesuje się skutecznymi metodami edukacyjnymi.

AUTORZY

Jolanta Gałecka

Monika Mizerska

Wojtek Wiśniowski

Ekspert ds. Edukacji (Education Expert), w Young Digital Planet od 2009 roku.

Kierownik Produktu (Product Manager), w Young Digital Planet od 2006 roku.

Kierownik Produktu (Product Manager), w Young Digital Planet od 2003 roku.

Jolanta odpowiada za wiedzę fachową w edukacji, badania naukowe, artykuły, scenariusze oraz prelekcje. Studiowała prawo, psychologię i socjologię a po zdaniu egzaminu została adwokatem. Podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych udzielała się w wielu szkołach, uczyła w Montessori School oraz Spanish Immersion Academy, pracowała w firmie Microsoft i była związana z pedagogiką waldorfską. Edukacja to jej pasja, podobnie jak rozwój dziecięcy, psychologiczny rozwój człowieka, rozwój mózgu i jego funkcjonowanie. Chętnie korzysta z najnowocześniejszych materiałów edukacyjnych.

Kiedyś Project Manager i Content Manager, dziś Monika odpowiada za produkt mobile Comprehensive Curriculum. Wcześniej była odpowiedzialna za Universal Curriculum. Monika ma bogate doświadczenie w nauczaniu i pasjonuje się wykorzystywaniem technologii w procesie edukacyjnym.

Wojtek jest biologiem i biotechnologiem. Przez ponad trzy lata zajmował stanowisko Senior Content Managera. Później przeniósł się do Działu Rozwoju Produktu, gdzie może łączyć doświadczenie naukowe z wizją pasjonata technologii dotyczącej szkół, uczniów i nauczycieli XXI wieku.

Coś się dzieje w edukacji. Widzisz to?

KSIĘGA TRENDÓW W EDUKACJI 2013/2014

proj. E. Rewera

Young Digital Planet SA a Sanoma Company ul. Słowackiego 175 80-298 Gdańsk marketing@ydp.pl www.ydp.pl

PM-00197

SPIS TREŚCI

I. II. A.

WSTĘP TRENDY NOWE FORMY DOSTĘPU DO WIEDZY ......................................................................................................................................................................................... A 1. Edukacja mobilna (Mobile Learning) ...............................................................................................................................................................................................A1 2. Nauka oparta na danych w chmurze (Cloud-Based Learning) .................................................................................................................... A3 3. Edukacja w oparciu o otwarte oprogramowanie (Open Source Learning) ................................................................................ A5 4. Indywidualne środowisko kształcenia (Personal Learning Environment) .................................................................................. A7

B. DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE ............................................................................................................................................................................................................B 5. Kształcenie adaptacyjne (Adaptive Learning) ................................................................................................................................................................... B1 6. Kształcenie zorientowane projektowo (Project-Based Learning) ......................................................................................................... B5 7. Uczenie kontekstowe (Relevance-Oriented Learning) ......................................................................................................................................... B7 8. Edukacja oparta na grze i grywalizacja (Game Based Learning & Gamification) ............................................................... B9 9. Edurozrywka (Edutainment) .................................................................................................................................................................................................................. B11 10. Uczenie w oparciu o problem (PBL – Problem-Based Learning) ......................................................................................................... B13 11. Opowieści z wykorzystaniem technologii (Storytelling with Technology) ............................................................................. B15 C. ORIENTACJA EDUKACYJNA .......................................................................................................................................................................................................................... C 12. Edukacja zorientowana na ucznia (Student-Centred Learning) ............................................................................................................. C1 13. Edukacja matematyczno-przyrodnicza (STEM – Science, Technology, Engineering, Mathematics) .... C3 14. Edukacja przez całe życie (Lifelong Learning) ................................................................................................................................................................. C5 15. Edukacja nieformalna (Informal Learning) ........................................................................................................................................................................... C7 16. Edukacja plenerowa (Outdoor Education) .......................................................................................................................................................................... C9 17. Powrót do edukacji zawodowej (Vocational Education) ................................................................................................................................ C11 D. NOWE SPOSOBY ODBIORU DANYCH ........................................................................................................................................................................................... D 18. Wyszukiwanie i nauka wizualna (Visual Search & Learning) ....................................................................................................................... D1 19. Rzeczywistość rozszerzona (Augmented Reality) ..................................................................................................................................................... D3 20. Nauka oparta na gestach (Gesture Based Learning) ............................................................................................................................................. D5 21. Nauka na jeden kęs (Snack Learning) .......................................................................................................................................................................................... D7 22. Edukacja oparta na poznaniu mózgu (Brain Based Learning) .................................................................................................................... D9

Ciąg dalszy nastąpi...

E. RELACJA MIĘDZY UCZNIEM A NAUCZYCIELEM ........................................................................................................................................................... E 23. Nauczyciel – artysta (Edutainer) ........................................................................................................................................................................................................ E1 24. Odwrócona klasa (Flipped Classroom) ...................................................................................................................................................................................... E3 25. Wirtualny asystent (Virtual Learning Assistant) ........................................................................................................................................................... E5 F. RELACJA MIĘDZY UCZNIAMI ........................................................................................................................................................................................................................ F 26. Edukacja wykorzystująca media społecznościowe (Social Media Learning) .......................................................................... F1 27. Nauka w grupie (Collaborative Learning) .............................................................................................................................................................................. F3 28. Nauka w gronie rówieśników (Peer Learning) ................................................................................................................................................................. F5 III. NOWINKI TECHNOLOGICZNE IV. AUTORZY