Krullen krijgen meer gedaan by Joanna Wortel

Krul l e nk r i j g e nme e rg e daan

Dezi nenonzi nvani l l ust r at i evel et t er s

JoannaWor t el

Krullen krijgen meer gedaan De zin en onzin van illustratieve letters

Warns, 16 december 2014

Joanna Wortel â&#x20AC;&#x2DC;t Sou 30 8721EZ Warns joannawortel@gmail.com 0620063909 Begeleidend docent: Syts Tanja-Atema

Management Summary In dit onderzoek is een antwoord gezocht op de vraag of het gebruik van illustratieve letters, “Kopletters” invloed heeft op het onthouden van tekst op een poster. Hiervoor is literatuur onderzoek gedaan en een praktisch onderzoek uitgevoerd. In de literatuur is gezocht naar het ontstaan van de typografie en daarbij specifiek de Kopletter. Daarnaast is onderzocht hoe informatie verwerkt en onthouden wordt en hoe dit gerelateerd kan worden aan lettertypes. In het praktische onderzoek is met een groep proefpersonen getest of er een relatie gevonden kan worden tussen het soort lettertype en het onthouden van tekst op een poster. Uit het literatuuronderzoek is naar voren gekomen dat de Kopletter is ontstaan tijdens de industriële revolutie met het doel meer op te vallen voor potentiële kopers. De literatuur over het onthouden van informatie laat ook zien dat het nodig is om op te vallen omdat veel prikkels door de ontvangende persoon onbewust gefilterd worden. Een deel van deze prikkels vatten we samen om eenvoudiger te verwerken, dit wordt omschreven in de Gestaltwetten.

van illustratieve Kopletters is dat het lettertype bijdraagt aan het gevoel wat overgebracht wordt met het onderwerp. Het praktisch onderzoek heeft geen significant verschil laten zien tussen een Kopletter of een tekstletter wat betreft het onthouden van tekst wanneer de proefpersoon geen voorkennis heeft over de inhoud. Wel is er een verschil wanneer de proefpersoon voorkennis heeft over de vragen, de Kopletter wordt dan wel beter onthouden. Uit het onderzoek komt dus naar voren dat vormgevers niet in hoeven te leveren op creativiteit wat betreft de lettertypes bij het ontwerpen van een poster. Lastiger te lezen tekst kan zelfs een positief effect hebben op het onthouden van de inhoud als mensen de poster vaker zien. Wel is het aan te raden om in een vervolgonderzoek te kijken naar eventuele negatieve associaties met het onderwerp door de lastiger te lezen tekst.

Voor tekst spelen ook herkenbaarheid en leesbaarheid een belangrijke rol in het verwerken van informatie. Goede herkenbaarheid zorgt ervoor dat we woorden snel kunnen verwerken, een goed leesbare tekst zorg ervoor dat we makkelijk langere stukken tekst tot ons kunnen nemen. Kopletters voldoen vaak niet aan de richtlijnen voor goed herkenbare en leesbare tekst. Wanneer tekst lastiger te lezen is wordt de inhoud wel beter onthouden. De keerzijde hierin is dat de lezer het onderwerp van de tekst associeert met het lastig lezen en hierdoor minder positief tegenover het onderwerp kan komen te staan. De reden dat toch veel gebruik gemaakt wordt

Inhoud Inleiding ........................................................................................................................................................ 6 1. Literatuuronderzoek................................................................................................................................. 1.1 Wat zijn kopletters? .................................................................................................................................... 1.2 Hoe onthouden mensen informatie? .................................................................................................. 1.3 Hoe verwerken mensen visuele informatie?...................................................................................... 1.4 Wat is de invloed van leesbaarheid en herkenbaarheid op het onthouden van tekst? ....... 1.5 Waarom worden kopletters gebruikt?................................................................................................... 1.6 Conclusies literatuuronderzoek ............................................................................................................

7 7 8 9 11 11 12

2. Praktisch onderzoek ............................................................................................................................... 2.1 Methode ...................................................................................................................................................... 2.2 Resultaten en analyse ............................................................................................................................ 2.3 Conclusies en discussie ........................................................................................................................

13 13 13 15

Literatuurlijst ............................................................................................................................................... 16 Bijlage 1: Beknopt onderzoeksplan Bijlage 2: Minitab resultaten

Inleiding In dit onderzoek wordt onderzocht of er een relatie is tussen de keuze van een lettertype en het onthouden van de informatie, in dit geval op een poster. Dit onderzoek richt zich op de vergelijking tussen een goed leesbare tekstletter en een creatief vormgegeven lettertype. De onderzoeksvraag luidt daarom: Wat is het effect van typografie op het onthouden van informatie op een poster? De motivatie achter deze vraag is dat op posters vaak gebruik gemaakt wordt van afwijkende lettertypes, maar zorgt dit er ook echt voor dat de inhoud van de poster beter onthouden kan worden? Door bestaande theorieĂŤn aan elkaar te koppelen en dit met een praktisch onderzoek te toetsen moet er een antwoord komen op deze vraag. Deze informatie kan nuttig zijn voor iedereen die met het grafisch verwerken van tekst te maken krijgt, het geeft meer inzicht in hoe lezers de lettertypes ervaren en daardoor kan hier rekening mee gehouden worden bij het ontwerpen van posters.

Onderzoeksvragen Om de hoofdvraag te beantwoorden worden de volgende deelvragen onderzocht: ZZ ZZ ZZ ZZ

Wat zijn kopletters? Hoe onthouden mensen informatie? Hoe verwerken mensen visuele informatie? Wat is de invloed van leesbaarheid en herkenbaarheid op het onthouden van tekst? Waarom worden illustratieve letters gebruikt?

1. Literatuuronderzoek 1.1 Wat zijn kopletters? In het boek “Over Typografie” vertelt David Jury uitgebreid over het ontstaan van de typografie. De eerste lettertypes, zoals wij die nu kennen, vinden hun oorsprong in het begin van de Westerse boekdrukkunst in de 15e eeuw. Johann Gutenberg ontwikkelde een systeem waarbij letter voor letter gezet en vervolgens gedrukt kon worden. De toen gebruikte letters waren speciaal ontworpen om op handgeschreven boeken te lijken, zo hoorde boeken er uit te zien, vond men in die tijd. Dit type letter lijkt nog het meest op wat we nu kennen als de gebroken letter, een bekend voorbeeld is “Old English text”.

Old English text Al snel werd Gutenbergs letter vervangen door de Renaissance Antiqua, het oudste voorbeeld van de romein in de drukkunst. Fonts als Caslon en Garamond zijn hier een goed voorbeeld van. De eerste echte revisie van de Renaissance Antiqua letters verscheen aan het eind van de 17e eeuw. John Baskerville, de ontwerper van het gelijknamige font, wist inkt, papier en de druktechniek te verbeteren waardoor het mogelijk werd om een fijnere letter te gebruiken. Een belangrijke reden voor het verder ontwikkelen van een lettertype was de prijs van het drukken. Materialen zoals inkt en papier, of daarvoor zelfs kalfshuiden waren erg kostbaar dus des te minder ruimte een letter innam hoe beter.

Later kwamen zowel Bodoni als Didot met hun versie van de drukletter. Zij baseerden hun letters op wetenschap, ieder aspect van de letter was wiskundig te verklaren. Hiermee probeerden zij de typografie los te maken van de kalligrafie.

In de 19e eeuw ontstonden de eerste schreefloze letters. Tot die tijd hadden alle lettertypes een schreef. De schreeflozen waren door de ongecompliceerde vorm eenvoudig te produceren. Ze waren populair door de grote herkenbaarheid van de letters en werden daarom vooral gebruikt op drukwerk zoals affiches, loterijbriefjes en theatertickets. Bekende schreefloze fonts zijn: Gill sans, Futura en Univers.

Schreef

Schreefloos

Gill Sans

Kopletters Er is nu meer duidelijk over de evolutie van de lettertypes, maar er wordt nog niets gezegd over de illustratieve letters die het onderwerp zijn van dit onderzoek. Deze letters vinden hun oorsprong volgens David Jury in het begin van

de industriële revolutie. Massaproductie komt in opmars en daardoor ook de concurrentie. Producten en diensten moesten verkocht worden en daarom kwam er bij de drukkers steeds meer vraag naar reclamedrukwerk. Om tussen de rest zichtbaarder te zijn wilde men grote en opvallende letters,

ken van de kijker, maar heeft dit ook invloed op het onthouden van de gelezen tekst? Belangrijk hierin is de manier waarop wij informatie verwerken.

1.2 Hoe onthouden mensen informatie? Iedereen krijgt dagelijks een enorme hoeveelheid informatie te verwerken. Je hoort, je ziet, ruikt, proeft, voelt. Al deze prikkels moeten verwerkt worden. Volgens Frank Oomkes (Communicatieleer) kunnen onze ogen wel 5000 eenheden per seconde waarnemen, het gezichtscentrum in ons brein kan echter “maar” 500 eenheden per seconde verwerken. Dat betekent dat we de prikkels moeten filteren. Dit gebeurt in het sensorisch register, legt Ella Wijsman uit in “Psychologie & Sociologie”. Het sensorisch register houdt informatie vast zonder het te bewerken. Dit zorgt ervoor dat bepaalde dingen, zoals het roepen van je naam wel binnenkomen, maar je geroezemoes om je heen tijdens een telefoongesprek kunt negeren.

De kopletters moesten vooral opvallen in reclame

zogenaamde kopletters. De eerder genoemde letters van Caslon, Baskerville en Didot waren vooral bedoeld voor lange stukken tekst: tekstletters. De kopletters bevatten veel meer extremen, extra vet, krullen en versieringen. Ze zijn veel meer afhankelijk van de mode. Dit type letter staat centraal in dit onderzoek. Het oorspronkelijke doel was de aandacht trek-

Voordat een poster doorkomt bij het publiek moet hij dus al door een selectie heen. Oomkes omschrijft verschillende stadia waar het mis kan gaan en de boodschap niet bij de ontvanger blijft hangen. De eerste is selectieve kennisname; in dit stadium maakt de boodschap meer kans om onthouden te worden als dat wat we binnen krijgen onze eigen meningen en ideeën bekrachtigd en het ons gevoel van eigenwaarde versterkt. Als onze boodschap dit stadium voorbij is komt hij in de ronde van de selectieve aandacht, dit is het eerder genoemde sensorisch register. Het laatste stadium is het selectief onthouden. Dit betekent dat de boodschap eindelijk verwerkt wordt en in het korte termijn geheugen terecht komt. Het gevaar hier is nog dat wan-

neer de boodschap niet opnieuw gelezen, herhaald wordt, hij alsnog weg kan glippen. Tijd en andere verwerkte indrukken zijn hier een risico, een mens kan ongeveer 7 dingen tegelijk in het kortetermijngeheugen opslaan, waarna het weggedrukt wordt door nadere informatie. Het herhalen van de informatie zorgt ervoor dat het opgeslagen wordt in het langetermijngeheugen. Dit is vrij veilig gebied, mits de informatie niet in strijd is met je meningen en opvattingen, want dan wordt de informatie sneller vergeten. Een belangrijk aspect van het wel of niet onthouden van iets is dus of het aansluit bij je mening of opvatting, maar hoe speelt de typografie hier zelf een rol in? De boodschap zelf zal duidelijk iets bevatten wat wel of niet aanspreekt, hoe is dit te verklaren in de vorm van de letter?

1.3 Hoe verwerken mensen visuele informatie? Voor het verwerken van beeld kijken we naar de Gestaltpsychologie zoals dit wordt uitgelegd in “Beeldtaal” van o.a. Jos van den Broek. Gestalt is een van de cognitieve leertheorieën. Het legt uit hoe wij beeld interpreteren. Gestalt wordt gekenmerkt door eenvoud. Onderbewust groeperen we informatie aan de hand van verschillende criteria: de Gestaltwetten. Hierdoor kunnen we de wereld om ons heen beter ordenen. In het boek “Beeldtaal” van Van der Broek e.a. worden de belangrijkste Gestaltwetten voor beeld verder uitgelegd. De Wet van Voorgrond en Achtergrond In een afbeelding kun je soms zowel op de

Zie je twee gezichten of een vaas in het plaatje?

voor- als achtergrond iets onderscheiden. Bekende voorbeelden van deze theorie zie je vaak terug in raadspelletjes, Dit kan ook toegepast worden in typografie. Een voorbeeld hiervan is het logo van FedEx, waar tussen de E en de X een pijl te zien is. Hierdoor

krijgt de typografie een extra boodschap mee. Fedex wil hiermee zeggen: “Wij zijn snel en nauwkeurig”. De Wet van Eenvoud Eenvoud schept overzicht. Als er minder indrukken zijn en er minder afleiding is hoeft de lezer/kijker minder te scannen en begrijpen. Deze theorie zou er dus voor pleiten vooral zulke simpel mogelijke letters te gebruiken. Iets wat bij de meeste kopletters juist niet zo is. De Wet van Nabijheid Dat betekent dat onderdelen die met elkaar te maken hebben bij elkaar in de buurt moeten staan. Bij het vormgeven van tekst houdt dat in dat ter bevordering van het onthouden van je tekst je de koptekst bij de relevante bijbehorende tekst of afbeeldingen plaatst. Dit zegt echter weinig over het verschil tussen het gebruik van een grote tekstletter of een opvallende kopletter. De Wet van Overeenkomst Deze wet is ook meer een randvoorwaarde voor het werken met tekst, typografie zelf speelt hier een belangrijke rol in. Het gaat er namelijk om dat we aan de hand overeenkomstige elementen dingen bij elkaar kunnen groeperen. De cola van Coca Cola herkennen we direct als Coca Cola door het opvallende lettertype. Of het nu

gaat om een blikje, een 2 literfles of een glazen flesje. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor melk: volle melk zit altijd in een donkerblauw pak, halfvol in een lichtblauw pak.

le herkenbaarheid behaald kan worden als de volgende punten toegepast worden:

De Gestaltwetten zorgen er dus voor dat we de visuele informatie makkelijker kunnen categoriseren om het in grotere brokken te kunnen verwerken. Typografie is hierbij vaak een onderdeel van het geheel.

ZZ ZZ

Herkenbaarheid Herkenbaarheid lijkt een belangrijke rol te spelen bij het verwerken van informatie en beeld. Wanneer we minder hoeven te decoderen kunnen we het sneller verwerken en opslaan. Er is veel geschreven over leesbaarheid en herkenbaarheid van tekst.

Gebruik een eenvoudige schreefloze letter Gebruik gewone of gemiddelde zwaarte Gebruik kapitalen en onderkastletters waar ze horen Gebruik geen extra brede, smalle of schuine letters Verruim de letterspatiëring bij letters onder de 10punten Verklein de letterspatiëring bij letters boven de 18 punten

De opvallende kopletters die centraal staan in dit onderzoek wijken vaak van deze punten af.

Leesbaarheid Zo schrijft Robin Williams in het “Lettertypeboek voor iedereen” dat de herkenbaarheid van tekst gaat om hoe snel een woord herkend wordt. Hierbij is het belangrijk dat de vorm van de letters overeenkomt met wat we gewend zijn. Wanneer er elementen afwijken zoals bijvoorbeeld een heel vette of dunne letter wordt het lastiger om de letter in een oogopslag te

Stok

bxp }

X-hoogte

Staart

herkennen. Afwijkende stokken, staarten en x-hoogtes hebben hetzelfde effect. Omdat het woord niet snel herkend wordt moet de lezer meer moeite doen om het te lezen, daardoor kost het meer tijd om de informatie op te nemen. Williams geeft aan dat de optima-

Het tweede belangrijke aspect van typografie is leesbaarheid. De regels voor een goed leesbare tekst zijn niet vanzelfsprekend hetzelfde als een herkenbare tekst. Dit komt doordat het bij leesbaarheid juist gaat om de boodschap in een langer stuk tekst. De letters zelf moeten zo min mogelijk opvallen. In haar boek zegt Robin Williams dat in een lange tekst een lettertype met schreven beter leesbaar is dan een lettertype zonder schreven. Ze geeft hier geen eenduidige reden voor, factoren die mee kunnen spelen zijn de subtiele verschillen in dikte bij de letters of de manier waarop de schreven de letters als het ware aan elkaar verbinden. Alex Poole, specialist is gebruikers ervaringen heeft 50 onderzoeken over leesbaarheid gereviewd. Hieruit blijkt dat vele onderzoeken elkaar tegenspreken en er eigenlijk niet geconclu-

deerd kan worden dat letters met schreef beter leesbaar zijn dan letters zonder.

1.4 Wat is de invloed van leesbaarheid en herkenbaarheid op het onthouden van tekst? Het lijkt logisch om aan te nemen dat het altijd beter is om te zorgen dat de tekst die je gebruikt goed leesbaar en herkenbaar is. Robin Williams schreef tenslotte al dat de herkenbaarheid van een letter, of eigenlijk een woord, ervoor zorgt dat we tekst sneller kunnen verwerken en zoals Oomkes al zei: we moeten al enorm filteren in het aantal prikkels wat we binnen krijgen. Toch is er een onderzoek dat dit tegenspreekt. In de Amerikaanse publicatie “Fortune favors the Bold and the Italicized: Effects of disfluency on educational outcomes” van Connor Diemand-Yauman e.a. komt naar voren dat moeilijker te lezen tekst beter onthouden wordt. In ieder geval in educatieve context. Dit heeft ermee te maken dat wij onbewust iets moeilijker vinden als het lastiger te lezen is en het daardoor beter gaan bestuderen. Een kanttekening die geplaatst wordt door Yauman is dat het ook averechts kan werken als iemand minder gemotiveerd is om het te lezen, de lezer geeft eerder op. Yauman heeft in zijn onderzoek ook vragen verwerkt om te toetsen of de moeilijk te lezen lettertypes invloed hebben op de houding ten opzichte van de inhoud. Bij de studenten uit zijn onderzoek kwam niet naar voren dat zij het lesmateriaal beter of slechter vonden in de moeilijker of makkelijker te lezen lettertype.

bert Schwarz, 2008) De proefpersonen die de uit te voeren oefening in een lastiger te lezen lettertype lazen schatte de oefening moeilijker in, dachten dat de oefening langer duurde en waren minder snel geneigd hem vaker te doen dan de proefpersonen die dezelfde oefening in een makkelijker te lezen lettertype kregen. Ook het onderzoek uit 1998 van Rolf Reber, Piotr Winkielman & Norbert Schwarz toont een verband aan tussen “Perceptual fluency” en de waardering voor een object. “Perceptual fluency” geeft aan in welke mate onze hersenen iets kunnen verwerken. Dit heeft weer te maken met de eerder beschreven Gestaltwetten. Hoe beter iets aan deze wetten voldoet, hoe beter we het beeld kunnen verwerken. Gebaseerd op deze informatie kan het dus zo zijn dat het gebruik van een illustratieve letter er wel voor zorgt dat de lezer de informatie beter onthoudt, maar minder positief tegenover het onderwerp van de poster staat.

1.5 Waarom worden letters gebruikt?

illustratieve

Lettertypes brengen een gevoel over, zo kan een advertentie voor een auto meer luxe uitstralen wanneer er een cursief schreef-lettertype gebruikt wordt en een kledingstuk meer casual overkomen met een speelse schreefloze letter. Terry L. Childers en Jeffrey Jass (2002) toonden in hun onderzoek aan dat de keuze van een lettertype in reclame uitingen invloed heeft op de perceptie van het merk. Het lettertype is dus een belangrijk onderdeel van de vormgeving.

Een onderzoek in een andere context, namelijk het uitvoeren van een sportoefening, toont wel aan dat de lezers minder gemotiveerd zijn door moeilijker te lezen tekst. (Hyunjin Song & Nor-

1.6 Conclusies literatuur onderzoek Uit het literatuuronderzoek komt naar voren dat de illustratieve letter, de kopletter, in het begin van de industriĂŤle revolutie is ontworpen om op te vallen tussen de toenemende hoeveelheid reclame uitingen. Hedendaags onderzoek bevestigt dat het uiterlijk van een letter invloed heeft op de perceptie van een merk, artikel of uiting. De Gestaltwetten omschrijven hoe wij beelden verwerken en hieruit kan afgeleid worden wanneer een tekst goed leesbaar en herkenbaar is, de vorm van een woord of letter speelt hierbij een belangrijke rol. Op basis van het literatuur onderzoek kan nog geen uitspraak gedaan worden over de invloed op het wel of niet vasthouden van informatie. In educatieve context blijkt een lastiger leesbaar lettertype ervoor te zorgen dat de informatie beter vast gehouden wordt. Voor promotionele doeleinden kan het echter wel eens averechts werken, omdat de lezer negatievere associaties krijgt met het onderwerp wanneer een letter lastig te lezen is zoals naar voren komt in het onderzoek naar de sportoefening. Om hier meer helderheid in te krijgen wordt een praktisch onderzoek uitgevoerd

2. Praktisch onderzoek 2.1 Methode

zien met de tekst in kopletters en moesten daar een aantal vragen over beantwoorden.

Om te testen of de inhoud van een poster beter onthouden wordt bij een eenvoudig leesbare letter of bij een kopletter worden twee groepen proefpersonen gevraagd naar twee posters te kijken. Voor deze test zijn twee posters ontworpen voor fictieve muziek evenementen, van ieder evenement is een één poster gemaakt met de tekst in Helvetica en één met de tekst in een bijpassende kopletter. Op het lettertype na zijn de posters identiek.

Groep B zag van de eerste poster de versie in een kopletter, beantwoordde de vragen en kreeg vervolgens de Helvetica versie van de tweede poster te zien, om daar weer de vragen over te beantwoorden. De resultaten zijn vervolgens geanalyseerd op basis van het aantal goed gegeven antwoorden.

2.2 Resultaten en analyse De enquêteresultaten zijn omgezet naar het aantal goed beantwoorde vragen. Zo kreeg iedere respondent een score voor de Helveticaposter en de kopletterposter. Met de scores zijn statistische toetsen uitgevoerd.

Resultaten

Posters Dance event

Posters Keltisch event

Groep A kreeg eerst een poster te zien in lettertype Helvetica en moest daarna een aantal vragen over de inhoud van de poster beantwoorden. Vervolgens kregen zij de tweede poster te

Helvetica

Kopletter

Aantal

Gemiddelde score

7,4

8,9

Standaarddeviatie

4,6

Hoogste score

Laagste score

Wanneer de scores van de beide posters worden samengevoegd is er te zien dat de kopletter hoger scoort dan de Helvetica en met een kleinere spreiding. Omdat het hier gaat om de vergelijking tussen twee samples wordt er een 2 samples T-test uitgevoerd om na te gaan of dit verschil significant is. Uit deze test komt een P-waarde van 0,302. Het verschil tussen de kopletter en Helvetica is dus niet significant. Dit betekent dat er over de to-

Keltisch Helvetica

Keltisch Kopletter

Dance Helvetica

Dance Kopletter

Aantal

Gemiddelde score

9,56

Standaarddeviatie

2,94

3,57

4,8

1,8

Hoogste score

Laagste score

tale testresultaten geen verschil is tussen een kopletter en een tekstletter wat betreft het onthouden van de inhoud van een poster. In de test kreeg de helft van de proefpersonen eerst de Helvetica te zien en de andere helft eerst de kopletter. Door de data per poster-lettertype combinatie te vergelijken kan getoetst worden of daar wel verschil te vinden is. Wanneer we de antwoorden van de beide eerst bekeken posters vergelijken (de Keltische poster) scoort de kopletter gemiddeld hoger en met een kleinere spreiding. De T-toets geeft aan dat hier wel een significant verschil is tussen de Helvetica en de kopletter. De posters die als 2e zijn bekeken, de Dance posters, laten een andere uitkomst zien dan de 1e posters. De respondenten hadden hier voorkennis over de vragen die zij moesten beantwoorden. Hier scoort de Helvetica gemiddeld 1 punt hoger, maar wel met een grotere spreiding. De T-toets geeft geen significant verschil aan tussen de Helvetica en de kopletter.

2.3 Conclusie en discussie Tussen de scores op de Helvetica posters en de Kopletterposters is geen significant verschil aangetoond. Dit betekent dat de tekst in een Kopletter niet beter of slechter onthouden wordt dan de tekst in een normaal lettertype. Wanneer er meegenomen wordt dat de respondenten bij de tweede poster weten waar zij op moeten letten en dus voorkennis hebben zijn er wel verschillen aangetoond. Uit het onderzoek kan worden opgemaakt dat zonder voorkennis over de gestelde vragen de kopletter wel beter onthouden wordt dan de Helvetica. Wanneer de lezer voorkennis heeft en weet waarop te letten is er geen significant verschil meer. Er zijn verschillende verklaringen mogelijk voor deze uitkomst. Het kan zijn dat de letters meer opvallen, zoals ze ook bedoeld zijn, en de kijker daarom beter leest. Meer aansluitend bij het eerder genoemde onderzoek van Connor Diemand-Yauman e.a kan het verschil ook verklaard worden omdat de tekst lastiger te lezen is en daardoor nauwkeuriger gelezen moet worden. Vanwege de kleine populatie voor dit onderzoek is het aan te raden deze resultaten te verifiĂŤren in een uitgebreider onderzoek. Ook is het, met oog op het onderzoek van Yauman, raadzaam om na te gaan of lastiger te lezen tekst op een negatiever beeld geeft van de inhoud van de poster.

Literatuurlijst Boeken

Artikelen & Webteksten

Jury, D. (2007). Over Typografie. Amsterdam: BIS Publishers

Childers, T. & Jass, J. (2002) All Dressed Up With Something to Say: Effects of Typeface Semantic Associations on Brand Perceptions and Consumer Memory. http://ac.els-cdn.com/S1057740802702271/1s2.0-S1057740802702271-main.pdf?_tid=14212b36-81e9-11e3-9f76-00000aab0f02&acdnat=1390232561_d89b589ad38a4428590c7d55893cdc9d. Geraadpleegd 15 januari 2014

Oomkes, F. (2000). Communicatieleer. Amsterdam/Meppel: Boom Williams, R. (2001). Het Lettertypeboek voor iedereen. Amsterdam: Schoonhove Wijsman, E. (2005). Psychologie & Sociologie. Groningen: Wolters-Noordhoff

Diemand-Yauman, C. & Oppenheimer, M. (2010) Fortune favors the Bold and the Italicized: Effects of disfluency on educational outcomes. http://www.sciencedirect.com/science/article/ pii/S001002771000226X. Geraadpleegd 14 januari 2014 Poole, A. (2008) Which Are More Legible: Serif or Sans Serif Typefaces? http://alexpoole.info/blog/which-are-more-legible-serif-or-sans-serif-typefaces/. Geraadpleegd 14 januari 2014 Rolf Reber, Piotr Winkielman & Norbert Schwarz (1998) Effects of perceptual fluency on affactive judgements. http://psy2.ucsd.edu/~pwinkiel/reber-winkielman-schwarz-Fluency-PS-1998.pdf. Geraadpleegd 15 januari 2014 Song, H. & Schwarz, N. ( 2008) If Itâ&#x20AC;&#x2122;s Hard to Read, Itâ&#x20AC;&#x2122;s Hard to Do. http://sitemaker.umich.edu/norbert.schwarz/ files/08_ps_song___schwarz_effort.pdf. Geraadpleegd 15 januari 2014

Bijlagen

Dataset

Boxplot Helvetica vs Kopletter

Boxplot Dance poster vs Keltische poster

Uitkomst t-test

Boxplot met en zonder vookennis

t-test voor data zonder voorkennis

t-test voor data met voorkennis