60 ΧΡΟΝΙΑ ΚΚΕ - Γ. ΧΟΝΤΖΕΑΣ

ant ige it o nie s.blo gspo t .gr

http://antigeito nies.blo gspo t.gr/2011/08/60.html

60 ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Α' ΜΕΡΟΣ Κείμενο που γράφτηκε το 1978, δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην Προλεταριακή Σημαία και κυκλοφόρησε και σε μπροσούρα. Συντάκτης του κειμένου ήταν ο Γιάννης Χοντζέας. Συμπληρώθ ηκαν 60 χρόνια από τ ην ίδρυση τ ου KKE. Mια πορεία μακρόχρονη, πολυτ άραχη, που κλείνει μέσα τ ης τ ις ηρωικότ ερες, τ ις μεγαλειωδέστ ερες σελίδες τ ης νεοελληνικής ιστ ορίας απ' τ η μια, και απ' τ ην άλλη γεγονότ α και ενέργειες αντ ίθ ετ ες με τ ους πόθ ους τ ων κομμουνιστ ών, τ ων λαϊκών αγωνιστ ών, τ ων δημοκρατ ικών μαζών τ ου τ όπου μας, πράξεις που όχι μόνο δεν στ άθ ηκαν στ ο ύψος τ ης ανιδιοτ ελούς, απλόχερης, γεμάτ ης αυτ οθυσία προσφοράς τ ων χιλιάδων αγωνιστ ών τ ης λευτ εριάς, μα γκρέμισαν αυτ ά που χτ ίστ ηκαν με ατ έλειωτ ους κόπους, με ανείπωτ ες θ υσίες, παραδίνοντ ας τ ον τ όπο μας και τ ο λαό μας στ α χέρια τ ου ιμπεριαλισμού και τ ου εγχώριου δοσιλογισμού.

H ιστ ορία τ ων κρισιμότ ερων στ ιγμών τ ης εξηντ άχρονης πορείας τ ου κομμουνιστ ικού κινήματ ος στ ον τ όπο μας γράφτ ηκε και ξαναγράφτ ηκε από δεκάδες χέρια κι ανάμεσά τ ους από πολλούς απ' τ ους πρωτ αγωνιστ ές τ ων εκρηχτ ικότ ερων περιόδων και ιδιαίτ ερα τ ης περιόδου 1940-50. Γράφτ ηκε και κατ ά κανόνα παραχαράχτ ηκε με στ όχο να υπηρετ ήσει σημερινές πολιτ ικές σκοπιμότ ητ ες ή να δικαιώσει προσωπικά ανθ ρώπους που ευθ ύνοντ αι για τ ην ήτ τ α ενός κινήματ ος που είχε συγκεντ ρώσει τ ις προϋποθ έσεις για τ ην πραγματ οποίηση τ ων σκοπών που περίμεναν και ποθ ούσαν εκατ οντ άδες χιλιάδες άνθ ρωποι τ ου λαού.

Mε τ ην ευκαιρία τ ης συμπλήρωσης 60 χρόνων απ' τ ην ίδρυση τ ου KKE η ιστ ορία ξαναγράφετ αι και ξαναπαραχαράζ ετ αι από τ ις πένες τ ου αστ ικού τ ύπου, που μην έχοντ ας να επιδείξει τ ίποτ ' άλλο από απανωτ ές προδοσίες και αντ ιλαϊκές πράξεις τ ου κόσμου τ ου οποίου τ α τ αξικά συμφέροντ α εκπροσωπεί, βάλθ ηκε να κερδοσκοπήσει με τ ην ιστ ορία τ ου αντ ίπαλου στ ρατ όπεδου, με τ ην ιστ ορία τ ων αγώνων και τ ων θ υσιών τ ης εργατ ικής τ άξης και τ ων λαϊκών δημοκρατ ικών μαζών.

Kαι διοχετ εύει με πρόσχημα τ ην ιστ οριογραφία, τ ην κυρίαρχη ιδεολογία, τ ην ιδεολογία τ ης υποτ έλειας, παρουσιάζοντ ας σαν νομοτ ελειακή τ ην εξάρτ ηση τ ου τ όπου απ' τ ις μεγάλες δυνάμεις και τ ελικά σαν ουτ οπική ―ή τ υχοδιωκτ ική― κάθ ε πραγματ ική προσπάθ εια, κάθ ε αγώνα για τ ην κατ άχτ ηση τ ης ανεξαρτ ησίας. Πέρα απ' αυτ ό. O ρεβιζ ιονισμός, ουσιαστ ικός συνεχιστ ής τ ης γραμμής τ ης Bάρκιζας, γράφει κι αυτ ός ξανά τ ην ιστ ορία με δύο στ όχους: O πρώτ ος, η δικαίωση τ ης σημερινής πολιτ ικής τ ου γραμμής. O δεύτ ερος, η καπηλεία τ ων μακρόχρονων αγώνων τ ων κομμουνιστ ών πούχουν κατ αξιωθ εί στ ις συνειδήσεις τ ων δημοκρατ ικών ανθ ρώπων τ ου τ όπου μας, πούχουν ακατ άλυτ α ριζώσει στ ην ψυχή τ ους. Aπ' αφορμή τ α εξηντ άχρονα, επιχειρείτ αι φυσικά μια πολύπλευρη καπηλεία τ ων κοινωνικών και τ ων εθ νικών αγώνων που διεξάχθ ηκαν με πρωτ οπόρους τ ους κομμουνιστ ές, από τ ους ίδιους τ ους αρνητ ές τ ους. H ηγεσία τ ου «K»KE εμφανίζ ετ αι, εξ απαλών φυσικά ονύχων, να υιοθ ετ εί γενικά όλες τ ις αγωνιστ ικές περιόδους τ ου κομμουνιστ ικού κινήματ ος τ ης Eλλάδας, αποφεύγοντ ας προσεκτ ικά να προχωρήσει σε μια έστ ω υποτ υπώδη αναλυτ ική εξέτ αση τ ων περιόδων αυτ ών που θ α φανέρωναν τ ις καθαρά δημαγωγικές και καπηλικές τ ης προθ έσεις και θ άκαναν ανάγλυφες τ ις αντ ιφάσεις ανάμεσα στ ην υιοθ έτ ηση τ ων αγώνων αυτ ών και στ η σημερινή τ ης πολιτ ική γραμμή.

H μελέτ η τ ης ιστ ορικής πείρας για ένα ζωντ ανό λαϊκό κίνημα έχει ένα μοναδικό σκοπό: Nα φωτ ίσει τ ο δρόμο τ ου σ' αγώνες δύσκολους, να τ ο οπλίσει με ό,τ ι ζωντ ανό, δημιουργικό, θ ετ ικό έχει να προσφέρει η μακρόχρονη λαϊκή πάλη, να τ ο απαλλάξει απ' ό,τ ι νοσηρό ή λαθ εμένο εμπόδισε τ ην πραγματ οποίηση τ ων στ όχων για τ ην εκπλήρωση τ ων οποίων τ ο κομμουνιστ ικό κίνημα συγκροτ ήθ ηκε, αγωνίστ ηκε και πρόσφερε αμέτ ρητ ες θ υσίες. Πολύ περισσότ ερο, ότ αν η σχετ ικά πρόσφατ η ιστ ορική πείρα ενός λαού σαν τ ου δικού μας, βαραίνει τ όσο αποφασιστ ικά στ ις σημερινές πολιτ ικές εξελίξεις, η αξιοποίησή τ ης αποτ ελεί ανάγκη επιτ ακτ ική.

T ο κίνημά μας έχει ήδη τ οποθ ετ ηθ εί στ α ζ ητ ήματ α τ ης ιστ ορικής πορείας τ ου κομμουνιστ ικού και τ ου λαϊκού και δημοκρατ ικού κινήματ ος τ ης χώρας μας, με πνεύμα που απορρέει από τ ις γενικότ ερες ιδεολογικές και πολιτ ικές κατ ευθ ύνσεις τ ου. Σήμερα, κάτ ω απ' τ ο φως τ ων γενικότ ερων πολιτ ικών εξελίξεων, απαιτ είτ αι μια βαθύτ ερη και πιο ολοκληρωμένη ανάλυση, βασισμένη τ όσο στ ους εσωτ ερικούς όσο και στ ους διεθνείς παράγοντ ες που καθ όρισαν τ ην έκβαση τ ων γεγονότ ων σε κρίσιμες για τ ο λαό και τ η χώρα μας στ ιγμές, για να ενισχύσει τ ο ιδεολογικό μέτ ωπο ενάντ ια στ ην αντ ίδραση και τ ο ρεβιζ ιονισμό, για να ισχυροποιήσει ιδεολογικά και πολιτ ικά τ ο κόμμα και τ ο κίνημά μας στ η διεξαγωγή τ ου αγώνα που έχουν αναλάβει. Σαν συμβολή στ ην προσπάθ εια αυτ ή, καθ ώς και στ ον προβληματ ισμό τ ων αναγνωστ ών τ ης εφημερίδας μας γύρω από ζ ητ ήματ α που δεν έπαψαν ν' απασχολούν τ ους κομμουνιστ ές κι όλους τ ους προοδευτ ικούς ανθ ρώπους στ ην Eλλάδα, δημοσιεύετ αι απ' αυτ ό τ ο φύλλο τ ης «Προλετ αριακής Σημαίας» τ ο άρθ ρο «Mερικά ζ ητ ήματ α τ ης ιστ ορίας τ ου KKE».

Mε τ η συμπλήρωση εξήντ α χρόνων από τ ην ίδρυση τ ου KKE, η σκέψη κάθ ε κομμουνιστ ή στ ρέφετ αι στ ις στ ρατ ιές τ ων μαχητ ών που έδωσαν τ η ζωή τ ους θ υσία για τ ην απελευθ έρωση και τ ην ανεξαρτ ησία τ ης χώρας μας, για τ η λαϊκή δημοκρατ ία και τ ο σοσιαλισμό. Στ ρέφετ αι στ ους χιλιάδες τ ων βασανισμένων, τ ων φυλακισμένων, τ ων εξορισμένων, αυτ ών που στ ερήθ ηκαν για χρόνια τ ις χαρές μιας ζωής ανθ ρώπινης, για να υπηρετ ήσουν τ ην εργατ ική τ άξη και τ ο λαό τ ης Eλλάδας. Στ ρέφετ αι στ ις χιλιάδες πολιτ ικούς πρόσφυγες που κλείνουν σε λίγο τ ριάντ α χρόνια μακριά απ' τ ην πατ ρίδα, αντ αμοιβή τ ων δυνάμεων τ ης υποτ έλειας για τ ην αφοσίωσή τ ους στ ην υπεράσπιση τ ων συμφερόντ ων τ ης εργατ ικής τ άξης και τ ου λαού.

H πείρα τ ης γενιάς τ ων πρώτ ων αγωνιστ ών τ ου κομμουνιστ ικού κινήματ ος τ ης Eλλάδας και η ιστ ορική πείρα τ ης γενιάς τ ης αντ ίστ ασης διδάσκουν τ η σημερινή γενιά τ ων αγωνιστ ών τ ου Πολυτ εχνείου.

T ο κομμουνιστ ικό κίνημα τ ης χώρας μας, αν και εμφανίστ ηκε με καθ υστ έρηση στ ο πολιτ ικό προσκήνιο, τ αυτ ίστ ηκε, συγχωνεύτ ηκε απ' τ ην πρώτ η στ ιγμή τ ης εμφάνισής τ ου με τ ην εργατ ική τ άξη τ ης Eλλάδας. H ικανότ ητ ά τ ου ν' αναπτ υχθ εί στ ο μαζ ικό χώρο, ν' αγκαλιάσει τ ην εργατ ική τ άξη και τ ις εργαζόμενες μάζ ες μέσα σε συνθ ήκες συνεχών και αστ αμάτ ητ ων διωγμών, η συσπείρωση γύρω απ' τ ις γραμμές τ ου τ ης πλειοψηφίας τ ης εργατ ικής τ άξης στ α χρόνια πριν τ ον πόλεμο, η συνένωση τ ης συντ ριπτ ικής πλειοψηφίας τ ου λαού στ ην εποποιία τ ης εθ νικής αντ ίστ ασης και τ ων μετ έπειτ α τ αξικών και εθ νικών αγώνων, η ικανότ ητ ά τ ου ν' ανασυγκροτ ηθ εί και να μαζ ικοποιηθ εί σ' ελάχιστ α χρόνια μετ ά τ ις απανωτ ές ήτ τ ες, δείχνουν τ ους ακατ άλυτ ους δεσμούς τ ου με τ ο λαό τ ης Eλλάδας και συγκατ αλέγοντ αι στ α πιο θ ετ ικά στ οιχεία τ ης παρακατ αθ ήκης που αφήνει στ ις νέες γενιές η μακρόχρονη πορεία τ ου. Kι ακόμα, η αφοσίωση τ ων μελών και τ ων οπαδών τ ου στ ην υπόθ εση τ ης απελευθ έρωσης τ ης εργατ ικής τ άξης και τ ων εκμετ αλλευόμενων και κατ απιεζόμενων μαζών, η απλοχεριά στ η θ υσία, η ολόψυχη συμμετ οχή στ ον αγώνα χιλιάδων ανθ ρώπων γεμάτ ων πίστ η, δείχνει τ ο δρόμο για τ ην πραγματ οποίηση τ ων στ όχων που τ άχθ ηκε να εκπληρώσει και που ύστ ερα από εξήντ α χρόνια παραμένουν ανεκπλήρωτ οι.

H ιστ ορία διδάσκει κι απ' τ ην ανάποδη: H νίκη τ ης υπόθ εσης τ ου λαού είναι αδιανόητ η χωρίς ξεκάθ αρους στ ρατ ηγικούς στ όχους. Eίναι αδύνατ η ότ αν στ ις γραμμές τ ου κόμματ ος και ιδιαίτ ερα σε ανώτ ερα κλιμάκιά τ ου κυριαρχεί ο καιροσκοπισμός και η έλλειψη εμπιστ οσύνης στ ις μάζ ες τ ων κομμουνιστ ών και τ ων λαϊκών αγωνιστ ών. Eίναι ανέφικτ η ότ αν λείψει η εμπιστ οσύνη στ ις δυνάμεις τ ου λαού, ότ αν θ εωρείτ αι απαραίτ ητ η η στ ήριξη σε κάποιον ή κάποιους άλλους, γεγονός που όπως συνέβηκε στ ο δικό μας κίνημα, δεν διακύβευσε απλά τ ις τ ύχες ενός ολόκληρου λαού στ η δεκαετ ία τ ου ‘40, μα άνοιξε τ ις πόρτ ες για τ ην εξάρτ ηση τ ου κόμματ ος και μέσω αυτ ής στ η διάλυση τ ου κομμουνιστ ικού κινήματ ος τ ης χώρας μας.

Aς αφομοιώσουμε τ η θ ετ ική πείρα τ ου τ ιτ άνιου αγώνα που έχουν διεξάγει οι κομμουνιστ ές τ ης Eλλάδας. Kι ας απορρίψουμε τ ην αρνητ ική πείρα που χαρακτ ήρισε γενιές καθ οδηγητ ικών στ ελεχών τ ου KKE. Γιατ ί γι' αυτ ούς που χειρίζοντ αι τ όσο σοβαρές υποθ έσεις όσο οι τ ύχες ενός λαού, έχει τ ελικά μικρή σημασία αν η προδοσία είναι ή όχι συνειδητ ή. Aς μην ξεχνάμε ότ ι «ο δρόμος για τ ην κόλαση είναι στ ρωμένος με καλές προθέσεις» ΜΕΡΙΚΑ Ζ ΗΤ ΗΜΑΤΑ Τ ΗΣ ΙΣΤ ΟΡΙΑΣ Τ ΟΥ ΚΚΕ

Σε εποχές κρίσιμες και μετ αβατ ικές σαν κι αυτ ή που περνάμε, είναι απαραίτ ητ ο να ξαναδούμε προβλήματ α που είτ ε τ ο θ έλουμε είτ ε όχι έχουν τ εθ εί από τ η ζωή, χωρίς δημαγωγικές απλουστ εύσεις και ρητ ορικές κορώνες, χωρίς σκοπιμότητ ες έξω από μία: εκείνη που βοηθ άει τ ο βλέμμα μας ανασκοπώντ ας τ ο παρελθ όν να μη χάνει από μπροστ ά τ ου τ ο μέλλον, τ ην πρόοδο και τ η νίκη τ ου κινήματ ος. Aυτ ή η σκοπιμότ ητ α δεν φοβάτ αι ούτ ε τ ην αλήθ εια ούτ ε πικρά συμπεράσματ α, αν επιβάλλει η πραγματ ικότ ητ α να βγούνε τ έτ ια. Oπλίζ ει αυτ ούς που τ α συνειδητ οποιούν με πιο ακονισμένα όπλα για να τ α βγάλουνε πέρα στ ον τ ραχύ και αδυσώπητ ο αγώνα που διεξάγουν ενάντ ια σε κάθ ε είδους εχθ ρούς.

Oι δύο κύριες τ άσεις τ ου ρεβιζ ιονισμού στ η χώρα μας στ έκοντ αι αρνητ ικά και μηδενιστ ικά απέναντ ι στ ο παρελθ όν τ ου κομμουνιστ ικού κινήματ ος γενικά. H πρώτ η ―η «εσωτ ερική»― με τ η φλυαρία τ ης και η δεύτ ερη με τ η σιγή τ ης, στ α καίρια προβλήματ α τ ης ιστ ορικής πορείας τ ου κινήματ ος. Δίνουν μονάχα όσα μετ ρημένα δίνει κάθ ε φορά για εσωτ ερικούς και εξωτ ερικούς λόγους η διεθ νής ρεβιζ ιονιστ ική ηγεσία που φυσικά με μερικές «σκληρές» διορθ ώσεις, έχει διατ ηρήσει τ η χρουστ σωφική έκδοση για τ ο παρελθ όν τ ου κομμουνιστ ικού κινήματ ος. Για μας τ ο πρόβλημα έχει δύο πλευρές: Έχουμε τ ο δικαίωμα να πούμε με όσα στ οιχεία διαθ έτ ουμε τ ην άποψή μας για τ ην ιστ ορική πορεία τ ης γέννησης και ανάπτ υξης τ ου διεθ νούς κομμουνιστ ικού κινήματ ος μετ ά τ ον Oχτ ώβρη γενικά; Έχουμε τ ο δικαίωμα να πούμε τ ην άποψή μας για τ ις σχέσεις τ ου παγκόσμιου κομμουνιστ ικού κινήματ ος, τ ης KΔ αρχικά και τ ου KKΣE και άλλων κομμουνιστ ικών κομμάτ ων με τ ο KKE πριν τ ο 1956; Ύστ ερα από όσα έχουν γραφτ εί και υποστ ηριχτ εί 20 χρόνια τ ώρα, πρώτ α από τ ον ενωμένο και μετ ά τ ον διασπασμένο ρεβιζ ιονισμό στ η χώρα μας, σχετ ικά μ' όλα αυτ ά, θ α αποτ ελούσε παράλειψη καθ ήκοντ ος τ ο να μην τ οποθ ετ ηθ ούμε πέρα απ' όσα γενικά έχουμε διακηρύξει και που μας διαχωρίζουν από τ ο ρεβιζ ιονισμό γενικά και από τ α άλλα αντ ιμαρξιστ ικά-αντ ιλενινιστ ικά ρεύματ α και τ άσεις.

H κριτ ική για να είναι αποτ ελεσματ ική πρέπει να συνδυάζ ει δύο στ οιχεία: Nα σέβετ αι τ α γεγονότ α και να διαποτ ίζ ετ αι από τ ο πνεύμα τ ης μαχητ ικοποίησης και τ ου γενικού ιδεολογικοπολιτ ικού ανεβάσματ ος τ ων κομμουνιστ ών, τ ων συμπαθ ούντ ων, τ ων βασικών μαζών γενικά. Πρέπει να αντ ιτ ίθ ετ αι τ όσο στ ον υπερτ αξικό αστ ικό αντ ικειμενισμό όσο και στ ους εκχυδαϊσμούς τ ης τ αξικής άποψης που πλαστ ογραφούν συνειδητ ά ή όχι τ ην πραγματ ικότ ητ α απ' όποια κίνητ ρα κι αν ξεκινάνε. Από τ ην ίδρυση τ ου ΚΚΕ στ ην επέμβαση τ ης ΚΔ τ ου 1931 T ο κομμουνιστ ικό κίνημα στ η χώρα μας δεν μπήκε τ εχνητ ά από τ α έξω. Aποτ ελούσε ιστ ορική αναγκαιότ ητ α. Όμως, αν δεν συνέτ ρεχαν οι εξωτ ερικοί παράγοντ ες, ίσως να βολόδερνε για κάμποσες τ ο λιγότ ερο δεκαετ ίες τ ο «αυθ όρμητ ο» εργατ ικό κίνημα στ α πλαίσια τ ου εργατ ίστ ικου ρεφορμισμού. Όπως και σ' άλλες χώρες έτ σι και στ η δική μας τ ο κίνημά μας γεννήθ ηκε, ξεπετ άχτ ηκε ύστ ερα από τ ην Oχτ ωβριανή Eπανάστ αση και βοηθ ήθ ηκε να προχωρήσει και να αναπτ υχθ εί, να ανδρωθ εί, από τ ην Kομμουνιστ ική Διεθ νή για ένα σημαντ ικό χρονικό διάστ ημα είκοσι περίπου χρόνων. Στ η χώρα μας άργησε να εμφανιστ εί οργανωμένο σοσιαλιστ ικό κίνημα σε σχέση με τ ις γειτ ονικές μας χώρες. Aυτ ό οφείλετ αι και σε αντ ικειμενικούς όσο και σε υποκειμενικούς όρους. Oι αντ ικειμενικοί δεν ήτ αν μονάχα η γενική καθ υστ έρηση και η εξάρτ ηση τ ης χώρας, γιατ ί και η Σερβία και η Bουλγαρία είχαν αυτ ά τ α χαρακτ ηριστ ικά. H διαφορά βρίσκετ αι στ ον έντ ονο παρασιτ ικό μετ απρατ ικό χαρακτ ήρα τ ης οικονομίας και στ ον τ ρόπο που γεννήθ ηκε και αναπτ ύχθ ηκε ιστ ορικά. Aν θ έλουμε να συσχετ ίσουμε τ ους δύο παράγοντ ες θ α μπορούσαμε να πούμε πως ο υποκειμενικός παράγοντ ας έπαιξε πρωτ αρχικό ρόλο στ ην καθ υστ έρηση αυτ ή, όχι ξεκάρφωτ α, ούτ ε μυστ ηριώδικα. Mπορεί να συνοψιστ εί στ ο μεγαλοϊδεατ ισμό αλλά και στ ην έλλειψη μιας πραγματ ικής επαφής τ ης αστ ικής διανόησης με τ α ευρωπαϊκά και άλλα κέντ ρα, όπου αναπτ ύσσοντ αν και δυνάμωναν τ α διάφορα ιδεολογικά ρεύματ α. Mεγαλοσέρβικη πολιτ ική και μεγαλοβουλγάρικη πολιτ ική ασκούσαν και οι ιθ ύνουσες τ άξεις τ ων γειτ ονικών χωρών, αλλά οι τ έτ ιες πολιτ ικές τ ους δεν είχαν τ ις ρίζ ες που είχε ο δικός μας μεγαλοϊδεατ ισμός. Γι' αυτ ό πνευματ ικά, πολιτ ιστ ικά, οι γειτ ονικές μας χώρες έκαναν πιο γρήγορα βήματ α απ' ό,τ ι εμείς.

Aκόμα: η αστ ική διανόηση τ ης χώρας μας, η πιο «προχωρημένη», συνδεότ αν κι αυτ ή περισσότ ερο με τ ις παροικίες (Aλεξάνδρεια λόγου χάρη) που οι απηχήσεις τ ων διεθ νών πρωτ οποριακών

ρευμάτ ων περνούσαν απ' τ ην κρισάρα τ ου εγγλέζ ικου «σοσιαλισμού». Eνώ δεν συνέβαινε τ ο ίδιο με τ η Γιουγκοσλαβία και τ η Bουλγαρία που η αντ ιδραστ ική πλευρά τ ης σύνδεσής τ ους με τ ην τ σαρική Pωσία είχε και ένα θ ετ ικό αποτ έλεσμα: τ η διάδοση τ ων ιδεών τ ου πιο προχωρημένου τ ότ ε τ μήματ ος τ ης παγκόσμιας σοσιαλδημοκρατ ίας, τ ων ρώσων σοσιαλδημοκρατ ών. Έτ σι η πρώτ η αξιόλογη σοσιαλιστ ική οργάνωση στ η χώρα μας συνδέετ αι με τ η Φεντ ερασιόν τ ης Θεσσαλονίκης, ενώ ό,τ ι μας έρχετ αι από τ ην Aίγυπτ ο, Aγγλία κλπ (Δρακούλης - Σκληρός) έχουν ολοφάνερη τ η σφραγίδα τ ου αγγλικού εργατ ισμού ή φαβιανισμού[i].

O ρόλος τ ης χώρας μας στ ον A' Παγκόσμιο Πόλεμο και σε συνέχεια στ η μικρασιατ ική εκστ ρατ εία, η ανωριμότ ητ α τ ου κόμματ ος που ιδρύθ ηκε κάτ ω από τ ους γνωστ ούς όρους (προσπάθ ειες Bενιζ έλου να τ ο ελέγξει, πάλη με τ ην προλετ αριακή γραμμή κλπ) κάνει τ ην KΔ στ η φάση αυτ ή να αποδίνει περιορισμένες δυνατ ότ ητ ες στ ο KKE σε αντ ίθεση για παράδειγμα με τ ο KK Bουλγαρίας και συνετ έλεσε στ η γνωστ ή απόφαση για τ ο Mακεδονικό που ευνοούσε τ ο KK Bουλγαρίας κύρια. H απόφαση αυτ ή πάρθ ηκε ότ αν τ α εθ νολογικά δεδομένα είχαν αλλάξει. Ήτ αν μια θ έση που η καθ οδήγηση τ ης KΔ πίστ ευε τ ότ ε πως θ α βοηθ ούσε στ ην επαναστ ατ ικοποίηση τ ης Bουλγαρίας και σε συνέχεια τ ης Bαλκανικής. Στ ην υιοθ έτ ηση τ ης θ έσης διαφώνησαν οι αντ ιπρόσωποι τ ου KKE και τ ου KK Σερβίας. Aλλά η θ έση επιβλήθ ηκε. T η θ έση αυτ ή παρά τ α εσωτ ερικά τ ραντ άγματ α και τ ις διαφωνίες τ ην υπερασπίστ ηκε τ ο KKE. T α γεγονότ α έδειξαν πως η θ έση αυτ ή παρέμεινε αδικαιολόγητ α σε ισχύ. Aλλά η KΔ εξακολουθ ούσε να πιστ εύει στ ις δυνατ ότ ητ ες τ ου KK Bουλγαρίας. Συνετ έλεσαν και καθ αρά εσωτ ερικά ζ ητ ήματ α, όπως η οπορτ ουνιστ ική θ έση τ ων ηγετ ών τ ου KKE, ο φιλελευθ ερισμός που επικρατ ούσε στ ο KKE (συλλήψεις αντ ιπροσώπων τ ης KΔ τ ο 1926 και 1930), που δυνάμωσαν τ ις τ άσεις υποτ ίμησης τ ου KKE από τ ην KΔ. T α εσωτ ερικά αυτ ά ζ ητ ήματ α δεν ήτ αν φυσικά μικροπράγματ α, αλλά τ έτ ια και ίσως μεγαλύτ ερα συνέβηκαν και σε άλλα κομμουνιστ ικά κόμματ α και μάλιστ α ισχυρά, όπως στ ο KK Γαλλίας.

H επιστ ολή τ ου αντ ιπροσώπου τ ης KΔ που πιάστ ηκε τ ο 1926 και απελάθ ηκε, έκανε μια κριτ ική τ ων λαθ ών και υπόδειχνε κατ ευθ ύνσεις για τ η μπολσεβικοποίηση τ ου κόμματ ος. Έγιναν προσπάθ ειες στ ην πράξη. Aλλά δύο βασικά γεγονότ α, η έλλειψη συγκεκριμένης βοήθ ειας τ ης KΔ για τ η χάραξη μιας ορθ ής γραμμής και οι επιπτ ώσεις τ ης εσωτ ερικής πάλης στ ο μπολσεβίκικο κόμμα έφεραν νέες περιπέτ ειες στ ο KKE. (Aποστ ασία 9 από τ ους 10 βουλευτ ές τ ο 1928, αποστ ασία τ ου Πουλιόπουλου, ενίσχυση τ ου αντ επαναστ ατ ικού αρχειοτ ροτ σκισμού[ii] από τ ον τ ροτ σκισμό γενικά και τ ην τ άση Πουλιόπουλου σε συνέχεια, φραξιονιστ ική πάλη χωρίς αρχές τ ου 1929-31).

Yποστ ηρίχτ ηκε και υποστ ηρίζ ετ αι απ' τ ον ρεβιζ ιονισμό πως η KΔ δεν έπρεπε να επέμβει τ ο 1931 και έπρεπε τ ο κόμμα με τ ις δικές τ ου δυνάμεις να βγει από τ ην κρίση. Eπιφανειακά η θ έση αυτ ή είναι λαμπερή, αλλά η πραγματ ικότ ητ α τ ην ανατ ρέπει. Δεν μπορούσε να βγει τ ο KKE από τ ην κρίση με τ ις δικές τ ου δυνάμεις στ ην κατ άστ αση που είχε φτ άσει τ ο 1929-30. Άλλοι κριτ ικάρουν τ ον τ ρόπο τ ης επέμβασης κι όχι τ ην επέμβαση. Έπρεπε λένε να συγκληθ εί συνέδριο και με τ η βοήθ εια τ ης KΔ οι δημοκρατ ικές διαδικασίες να τ ηρηθούν και η ηγεσία που θ α αναδείχνοντ αν να είχε τ ην εμπιστ οσύνη τ ου κόμματ ος. Aλλά κι αν γινότ αν αυτ ό, στ ην καθ οδήγηση θ άβγαιναν όσοι βρίσκοντ αν και προηγούμενα. Γιατ ί τ ο καθ οδηγητ ικό αχτ ίφ πούχε διαμορφωθ εί τ ότ ε, είχε όχι μονάχα ανακατ ευτ εί ενεργά στ ην φραξιονιστ ική πάλη, αλλά και ήτ αν διαποτ ισμένο από τ ο πνεύμα τ ης φράξιας, από ένα αλλοπρόσαλλο κράμα σεχτ αρισμού και οπορτ ουνισμού. Έπειτ α, όσοι κριτ ικάρουν τ ην επέμβαση αυτ ή τ ης KΔ, δεν κριτ ικάρουν ανάλογες επεμβάσεις τ ης αλλού, όπως λόγου χάρη στ ο KK Γαλλίας. Oι ιστ ορικές συνθ ήκες τ ης εποχής έκαναν όχι μο νάχα νόμιμες αλλά και αναπόφευχτ ες τ έτ ιες επεμβάσεις τ ης KΔ. (M' αυτ ό δεν προσυπογράφουμε κάθ ε επέμβαση από τ ην άποψη τ ων κατ ευθ ύνσεων, μέτ ρων κλπ).

T ο πρόβλημα δεν βρίσκετ αι εκεί. T ο ερώτ ημα είναι: Tο καινούργιο καθ οδηγητ ικό αχτ ίφ τ ου KKE, ήτ αν ώριμο να παίξει τ ο ρόλο τ ου αυτ οδύναμα, και η στ άση τ ης KΔ απέναντ ι στ α καθ αιρεμένα στ ελέχη ήτ αν εκείνη που έπρεπε; Eδώ τ α πράγματ α δεν είναι τ όσο απλά. Πρωτ εργάτ ες τ ου φραξιονισμού δίχως αρχές οι Γ. Σιάντ ος και K. Θέος σε λίγο έρχοντ αι ξανά στ ην Eλλάδα και πρωθ ούντ αι στ ο ΠΓ. Έτ σι που σε κρίσιμες στ ιγμές για τ ο κίνημα, η καθ οδήγηση τ ου κόμματ ος περνάει στ α χέρια τ ου «τ ιμωρημένου» Γ. Σιάντ ου. Aπό τ ην άλλη, τ ο νέο καθ οδηγητ ικό αχτ ίφ τ ου KKE στ α χρόνια εκείνα βρισκότ αν κάτ ω από τ ην απόλυτ η «γοητ εία» τ ου N. Z αχαριάδη κι αυτ ό όχι τ όσο γιατ ί χρησιμοποιούσε διοικητ ικές μεθ όδους, αλλά γιατ ί σε σχέση με τ ους άλλους υπερείχε σε όλους τ ους τ ομείς. Aυτ ά για τ ην επέμβαση τ ου 1931, για τ ην ώρα.

Στ ο KKE όσο και στ α άλλα κόμματ α η μπολσεβικοποίηση παίρνει τ έτ ια έντ αση και απολυτ ότ ητ α ώστ ε διαπλάθ οντ αι στ ελέχη που «τ ραβάνε» τ η χαμάλικη δουλειά αλλά που περιμένουν πάντ α τ η γραμμή «από κάπου». Στ η χώρα μας με βάση τ α παραπάνω, παρατ ηρούντ αι τ ούτ α τ α αντ ιφατ ικά φαινόμενα: Σε ελάχιστ ο χρονικό διάστ ημα (5 χρόνια) τ ο κόμμα ανεβάζ ει τ ις δυνάμεις τ ου οργανωτ ικά (από 1500 μέλη τ ο 1930, σε 7000 τ ο 1936), ανακτ ά τ ις θ έσεις πούχει χάσει στ ο συνδικαλιστ ικό κίνημα και κερδίζ ει νέες, όχι μονάχα στ ον εργατ ικό χώρο, αλλά στ ους δημόσιους υπαλλήλους και στ ους ιδιωτ ικούς, διευρύνει τ ις θ έσεις τ ου στ ους διανοούμενους, αποκτ άει δύναμη στ ο στ ρατ ό.

Aπό τ ην άλλη, παρά τ ις σωστ ές αποφάσεις τ ης 6ης Oλομέλειας και τ ου 6ου Συνεδρίου, που η βοήθ εια τ ης KΔ αν δεν ήτ αν καθ οριστ ική ήτ αν σημαντ ική, πραχτ ικά δεν προσανατ ολίζ ετ αι με βάση τ ις αποφάσεις αυτ ές. Στ ο μαζ ικό τ ομέα βέβαια κάνει μεγάλα βήματ α (συμμαχίες, σύμφωνα κλπ) αλλά στ ον «οργανοτ εχνικό» δεν κάνει αυτ ό που απαιτ ούσε η πολιτ ική τ ου γραμμή. Kαι φαίνετ αι πως στ ο σημείο αυτ ό η βοήθ εια τ ης KΔ τ ο λιγότ ερο, δεν ήτ αν σημαντ ική. Ότ αν υπήρχε η πείρα τ ου KK Γερμανίας και άλλων κομμάτ ων... Πολλοί κριτ ικοί τ ης περιόδου αυτ ής λένε πως αν τ ο KKE είχε τ ότ ε άλλη πολιτ ική θ α προλάβαινε τ η διχτ ατ ορία. Kαι πως βασικό τ ου χαρακτ ηριστ ικό ήτ αν ο «επαναστ ατ ικός» τ ου «βερμπαλισμός». Όμως, οι διχτ ατ ορίες τ ην εποχή εκείνη πέρασαν σε χώρες με ασύγκριτ α πιο ισχυρά κομμουνιστ ικά κόμματ α. Kι ύστ ερα αν μπορούσε και προλάβαινε τ ο KKE να κηρύξει μια 24ωρη απεργία θ α ματ αίωνε τ η διχτ ατ ορία; Ή αν νωρίτ ερα έδινε εντ ολή στ ις οργανώσεις τ ου στ η Θεσσαλονίκη να αφεθ ούν να σφαγούν στ α γεγονότ α τ ου Mάη, θ α απέτ ρεπε τ η διχτ ατ ορία; T ο κύριο ζ ήτ ημα βρίσκετ αι στ ο ότ ι τ ο KKE ενώ αναπτ υσσότ αν ορμητ ικά στ ο πολιτ ικό, μαζ ικό πεδίο δεν είχε σχέδιο, πρόβλεψη (άλλο τ ο πρόβλημα αν μπορούσε στ ις συγκεκριμένες συνθ ήκες να υπάρξει αποτ ελεσματ ικό σχέδιο ή πρόβλεψη) για τ ην αποτ ελεσματ ική αντ ιμετ ώπιση τ ης διχτ ατ ορίας. T α λάθ η τ ου που κατ αγγέλλοντ αν, κι αν τ α δεχτ εί κανείς, δεν ήτ αν τ έτ ια που έδωσαν πολιτ ικά τ η δυνατ ότ ητ α στ ις ενωμένες ξένες και ντ όπιες αντ ιδραστ ικές δυνάμεις να εγκαθ ιδρύσουν τ ο φασισμό. Η ΚΔ και τ ο ΚΚΕ πριν απ’ τ ον πόλεμο T ο παγκόσμιο κομμουνιστ ικό κίνημα μετ ά τ ο 7ο συνέδριο τ ης KΔ μπήκε σε μια νέα φάση ορμητ ικής ανάπτ υξης. Oι διχτ ατ ορίες που εγκαθ ιδρύοντ αι ανοιχτ ά, ή η υποχώρηση στ ην Iσπανία δεν αναιρούν τ ο γεγονός αυτ ό. Γιατ ί τ ην ίδια στ ιγμή στ ην Kίνα τ ο κομμουνιστ ικό κίνημα εφαρμόζοντ ας σωστ ά τ η γραμμή τ ης ενότ ητ ας και πάλης αντ ιστ αθ μίζ ει τ ις αποτ υχίες ή τ ις ήτ τ ες σ' άλλα μέρη τ ου κόσμου. Όμως τ ην ίδια περίοδο στ ο KKΣE και στ ην EΣΣΔ οξύνετ αι η πάλη που κατ αλήγει στ ις δίκες και στ α γεγονότ α τ ου 1936-39.

Aπό τ ην ήτ τ α τ ης αντ ιπολίτ ευσης στ ην εσωτ ερική πάλη τ ο 1929 και από τ ο τ έλος τ ου πρώτ ου Πεντ άχρονου, ενώ επιφανειακά δείχνουν τ α πράγματ α πως αποκατ αστ άθ ηκε η ενότ ητ α στ ο KKΣE (με εξαίρεση τ ον T ρότ σκι) ξαφνικά τ ο 1936 αλλάζ ει η εικόνα. Aργότ ερα αποδόθ ηκαν όλα στ ην καχυποψία τ ου Στ άλιν και στ ην παγίδα που τ ούστ ησε η γκεστ άπο μέσω τ ου Mπένες[iii] και ξεμπερδεύουν. Άλλοι τ ο αποδίδουν στ ο σύστ ημα. Στ ο ότ ι ο σοσιαλισμός στ ην EΣΣΔ όπως χτ ιζότ αν δεν μπορούσε παρά να οδηγήσει εκεί που οδήγησε.

Oι πρώτ οι εξαφανίζουν κάθ ε ίχνος τ αξικής ανάλυσης από τ ην τ οποθ έτ ησή τ ους. Oι δεύτ εροι επειδή αυτ ά που εκθ ειάζουν δεν είχαν καθ όλου σχέση με τ ο σοσιαλισμό αποδίδουν σε άλλους τ ις δικές τ ους απόψεις.

H KΔ τ α χρόνια αυτ ά, παρόλο που κατ ευθ ύνει πολλά κόμματ α, χάνει πολλά από τ α χαρακτ ηριστ ικά τ ης. Έτ σι εξηγούντ αι οι αντ ιφάσεις τ ης στ ις οδηγίες προς τ α κομμουνιστ ικά κόμματ α πριν και μετ ά τ η σύναψη τ ου γερμανοσοβιετ ικού συμφώνου. Σ' ό,τ ι αφορά τ ο KKE, οι επαφές και οι συνδέσεις θ α διακοπούν μετ ά τ ο 1939. Oύτ ε θ α πάρει τ ο KKE καμιά ντ ιρεχτ ίβα μετ ά τ ο 1941 όπως όλα σχεδόν τ α κόμματ α, αλλά και θ α αγνοηθ εί στ ον κατ άλογο τ ων κομμάτ ων που έδωσε τ ο προεδρείο τ ης KΔ τ ο 1943 και που ενέκριναν τ ην αυτ οδιάλυσή τ ης. Δεν συνέβηκε τ ο ίδιο με τ α κόμματ α τ ων γειτ ονικών χωρών.

T ο κόψιμο τ ης επαφής τ ο 1939 δεν ήτ αν ανεξήγητ η ενέργεια με τ ην κατ άστ αση που επικρατ ούσε στ ο KKE. Aλλά δεν θ άπρεπε να βοηθ ηθ εί τ ο κίνημα με άλλους τ ρόπους; H αποκατ άστ αση επαφής τ ο 1943 με τ ο KKΣE; Iδιόμορφη με τ ο KKΣE; Iδιόμορφη και καθ όλου «κανονική» επαφή, οδήγησε τ ην καθ οδήγηση τ ου KKE σε διάφορες ερμηνείες και αλλοπρόσαλλες ενέργειες. Ένας από τ ους λόγους που αναφέροντ αν στ ην απόφαση τ ης KΔ για τ ην αυτ οδιάλυσή

τ ης ήτ αν ότ ι τ α κομμουνιστ ικά κόμματ α ωρίμασαν. Στ ην περίπτ ωση τ η δική μας σαν κίνημα είχαμε ωριμάσει αλλά αυτ ό δεν συνέβαινε στ ο καθ οδηγητ ικό τ ου αχτ ίφ, και μ' αυτ ό εννοούμε αυτ ό που ήτ αν «καθ οδηγητ ικό αχτ ίφ» κι όχι αν υπήρχαν στ ελέχη που θ α είχαν τ η θ έση τ ους σ' αυτ ό. H στ άση τ ης KΔ αρχικά και τ ου KKΣE στ η συνέχεια απέναντ ι στ ο KKE και στ ο λαϊκό απελευθ ερωτ ικό κίνημα τ ης χώρας μας ήτ αν στ άση υποτ ίμησης και «άγνοιας».

Yπήρχε λοιπόν θ έμα ωριμότ ητ ας ενός κινήματ ος και ανωριμότ ητ ας τ ης καθ οδήγησής τ ου. Aυτ ή εκδηλώθ ηκε και με τ η βασικά δεξιά γραμμή τ ης αλλά και με τ ους «αριστ ερούς» αλλοπροσαλλισμούς τ ης και προπαντ ός με τ η μικροαστ ική τ ης αστ άθ εια στ ην εφαρμογή με συνέπεια μιας πολιτ ικής. Aν δεχτ ούμε σαν αληθ ινά τ α όσα έγραψε ιστ ορικός τ ου «K»KEεσ. για τ ις «εξομολογήσεις» τ ου Γ. Iωαννίδη, και σκαρωμένα να είναι αυτ ά δεν απέχουν από τ ην πραγματ ικότ ητ α όπως εκδηλώθ ηκε σε τ έτ ιες περιπτ ώσεις: Ένας μορφασμός αποδοκιμασίας τ ου T σερνίτ σεφ, υπαρχηγού τ ης σοβιετ ικής αποστ ολής στ ην Eλεύθ ερη Eλλάδα, έκανε τ ον Γ. Iωαννίδη να προχωρήσει σε ριζ ική στ ροφή στ η στ άση τ ου KKE απέναντ ι στ ο Λίβανο. Aυτ ή η νοοτ ροπία τ ου καθ οδηγητ ικού αχτ ίφ, εκδηλωνότ αν αδιάκοπα σε πολλά πράγματ α. Διαπαιδαγωγούντ αν ο κόσμος με τ η φωτ εινή πλευρά τ ων πραγμάτ ων. T ου αποκρύβοντ αν οι δυσκολίες. Kαι κύρια διατ ηρούντ αν μια στ άση υποτ αγής σ' όλα τ ' άλλα κόμματ α, όχι μονάχα στ ο σοβιετ ικό. T ούτ η τ η στ ιγμή δεν έχει σημασία αν αυτ ό ή εκείνο είναι αληθ ινό, αλλά η διαπίστ ωση πως στ ο γιγάντ ιο αγώνα που διεξήγαγε τ ο KKE κι ο λαός τ ης Eλλάδας τ ο 1941-46 και 1946-49, καθ οδηγούντ αν από ένα καθ οδηγητ ικό αχτ ίφ που ήτ αν γενικά κάτ ω από τ ο μέσο επίπεδο τ ων στ ελεχών τ ου κόμματ ος και που γενικά δεν αντ αποκρινότ αν στ ις στ οιχειώδεις απαιτ ήσεις τ ης πάλης αυτ ής. Γι' αυτ ό δεν ήτ αν απαλλαγμένη από ευθ ύνες και η KΔ και τ ο μπολσεβίκικο κόμμα. H διαπαιδαγώγηση τ ων κομμουνιστ ών, τ ων στ ελεχών κυρίως από μια περίοδο και πέρα ήτ αν μονόπλευρη. Kι' αυτ ό συνετ έλεσε σε πολλά πράγματ α στ α κατ οπινά χρόνια, ειδικά για τ η χώρα μας είχε ολέθ ριες συνέπειες. Μετ ατ ροπή θ ετ ικών παραγόντ ων σε αρνητ ικούς Όσοι στ α γηρατ ειά τ ους –είτ ε εξακολουθ ούν να κατ έχουν θ έσεις σε κόμματ α ρεβιζ ιονιστ ικά και κράτ η είτ ε όχι– ανακάλυψαν τ ις «μεγάλες αλήθ ειες τ ης ζωής», όπως έχει πει ο Λένιν για κάποιους ανάλογους ηγέτ ες τ ης II Διεθ νούς που κατ άντ ησαν αστ οί φιλελεύθ εροι ή αστ οί ριζοσπάστ ες στ ην καλύτ ερη περίπτ ωση, δεν ανακάλυψαν τ ίποτ ' άλλο από τ ις αστ ικές και μικροαστ ικές «αλήθ ειες» και προλήψεις απ' τ ις οποίες στ α νιάτ α τ ους μάτ αια πάλεψαν να απαλλαγούν. Όσοι λοιπόν απ' αυτ ούς γράφουν ή μιλάνε για τ ην III Διεθ νή, για τ ο «δογματ ισμό» τ ης και τ ο «σεχτ αρισμό» τ ης σ' όλα τ α πράγματ α, εκτ ός απ' ό,τ ι αφορά τ ην προσωπική τ ους δράση, βρίσκουν μιμητ ές στ ις νεότ ερες γενιές. Kι έτ σι φαντ άζοντ αι πως γκρεμίζουν κάτ ι που τ ους ενοχλεί τ ώρα, ενώ αυτ ό που γκρεμίζουν είναι οι εαυτ οί τ ους και τ α κόμματ α ή οι οργανώσεις που ανήκουν, αν εξακολουθ ούν να ηγούντ αι σ' αυτ ές ή να κατ έχουν καθ οδηγητ ικές θ έσεις.

H ιστ ορία τ ης III Διεθ νούς είναι η ιστ ορία ενός πρωτ όφαντ ου διεθ νούς κόμματ ος που διαπαιδαγώγησε, οργάνωσε, καθ οδήγησε μια παγκόσμια προλετ αριακή στ ρατ ιά. Ένα τ έτ ιο πρωτ όφαντ ο έργο έχει και τ ις «σκιές» τ ου. Oρισμένα θ ετ ικά πράγματ α σε καθ ορισμένες συνθ ήκες μετ ατ ρέποντ αι σε αρνητ ικά. H στ ρατ ιά τ ων μπολσεβίκικων στ ελεχών που όργωναν τ ις πέντ ε ηπείρους δημιουργώντ ας κόμματ α, αφυπνίζοντ ας και καθ οδηγώντ ας μάζ ες, ήτ αν κάτ ι χωρίς προηγούμενο στ ην παγκόσμια ιστ ορία. Ένα μεγάλο μέρος απ' αυτ ά τ α στ ελέχη έπεσαν ηρωικά, κι άλλα για διάφορους λόγους έμειναν στ ην αφάνεια. Ένα άλλο μέρος μετ ά τ ην αυτ οδιάλυση τ ης III Διεθ νούς γύρισαν στ ις πατ ρίδες τ ους και έπαιξαν άλλοι ηγετ ικούς ρόλους, άλλοι δευτ ερότ ερους μέχρι που ήρθ ε τ ο 20ό συνέδριο και έθ εσε διλήμματ α σ' όσους δεν είχαν προσαρμοστ εί στ η στ ροφή που ετ οιμαζότ αν. Όλοι αυτ οί έφερναν μαζ ί τ ους μια παράδοση, ένα στ υλ δουλειάς και μια νοοτ ροπία. Στ α κόμματ α τ ων χωρών τ ους είχε διαμορφωθ εί επίσης μια παράδοση, ένα στ υλ δουλειάς και μια νοοτ ροπία. Aυτ ά άλλοτ ε συγκρούοντ αν, άλλοτ ε υποτ άσσοντ αν τ α δεύτ ερα στ α πρώτ α και στ α θ ετ ικά και στ α αρνητ ικά στ οιχεία τ ους. Aπό τ ην έντ αση τ ης μπολσεβικοποίησης που συνδεότ αν με τ ην κατ απολέμηση τ ης δεξιάς περέκκλισης στ ο μπολσεβίκικο κόμμα και σ' όλα τ α κόμματ α, από τ ις κατ αστ άσεις τ ης περιόδου 1936-39 κλπ στ ην EΣΣΔ, διαμορφώθ ηκαν ηγετ ικοί παράγοντ ες στ α διάφορα κόμματ α που ο βαθ μός τ ης συμμετ οχής τ ους σ' όσα κατ άγγειλαν μετ ά μια 20ετ ία ήτ αν αντ ιστ ρόφως ανάλογος. Aυτ ό οφειλότ αν στ η συγκεκριμένη πάστ α τ ων ανθ ρώπων ή στ ο σύστ ημα; T ο σύστ ημα διαμορφώνει, δέχετ αι ή απορρίπτ ει τ ους ανθ ρώπους. Aλλά ότ αν

μιλάμε για σύστ ημα τ ι εννοούμε; Μερικές ρεβιζ ιονιστ ικές απόψεις Yπάρχει η τ ολιατ ική άποψη για τ ον αρνητ ικό χαρακτ ήρα τ ου σοσιαλιστ ικού συστ ήματ ος στ ην EΣΣΔ, άποψη που προεκτ άθ ηκε σ' ολόκληρο τ ο σοσιαλιστ ικό σύστ ημα από τ ην αρχή κιόλας, από τ ον Oχτ ώβρη. Mε διάφορες παραλλαγές τ ην άποψη αυτ ή τ η δέχοντ αι οι διάφορες εκδόσεις τ ου «ευρωκομμουνισμού». Bασικό στ οιχείο τ ης άποψης αυτ ής είναι πως ο δρόμος τ ου Oχτ ώβρη μπορούσε και έπρεπε να αποφευχθ εί. Yπάρχουν απ' τ ην άλλη οι απόψεις τ ων μαρξιστ ώνλενινιστ ών για εκφυλισμό ενός στ ρώματ ος στ ελεχών χάρη σε μέτ ρα που πάρθ ηκαν από τ ην καθ οδήγηση τ ης EΣΣΔ, που ευνόησαν τ η διαμόρφωση ενός στ ρώματ ος και προετ οίμασαν τ ις «υλικές» προϋποθ έσεις για τ ην παλινόρθ ωση που πραγματ οποίησε ο ρεβιζ ιονισμός στ ην EΣΣΔ και σε άλλες χώρες.

Eδώ όμως, χωρίς να παραβλέπουμε τ ην άποψη αυτ ή, εννοούμε τ ο «σύστ ημα» με μια πιο στ ενή έννοια. Eννοούμε τ ο σύστ ημα σχέσεων ανάμεσα στ ην κομμουνιστ ική πρωτ οπορία κεντ ρικά και στ α διάφορα τ μήματ ά τ ης και αντ ίστ ροφα. Στ ο 20ό συνέδριο και σε άφθ ονες άλλες ευκαιρίες γίνηκε και γίνετ αι λόγος για τ ην τ ήρηση, τ ην παραβίαση ή και τ ην αποκατ άστ αση τ ων λενινιστ ικών οργανωτ ικών αρχών. Γι' αυτ ό ακριβώς πρόκειτ αι. Aλλά αυτ ό που έχει σημασία είναι αυτ ό που κρύβετ αι, αν κρύβετ αι, πίσω από τ ις λέξεις, κι αν όσα λέγοντ αι συμφωνούν με τ α έργα.

H KΔ ήτ αν ένα διεθ νές κόμμα που στ ηριζότ αν βασικά στ η βοήθ εια, στ ην υποστ ήριξη και σε μεγάλο βαθ μό στ ο μπολσεβίκικο κόμμα και στ ην EΣΣΔ. T ο τ ελευτ αίο έπαιξε τ ο σημαντ ικότ ερο ρόλο στ ην πορεία τ ης KΔ. Kαι δεν μπορούσε να συμβεί αλλιώς για μια περίοδο τ ουλάχιστ ον. Περίοδο, που τ α όριά τ ης θ α καθ ορίζοντ αν αντ ικειμενικά. Δηλαδή από τ ο κατ ά πόσο τ α διάφορα τ μήματ α τ ης KΔ είχαν αναπτ υχθ εί ώστ ε να παίζουν ένα βασικότ ερο ρόλο στ η γραμμή, στ ην τ αχτ ική και στ η δράση τ ης KΔ. Eπιφανειακά αυτ ό φαίνετ αι να συμβαίνει στ ην τ ελευτ αία περίοδο τ ης ζωής τ ης, και μετ ά τ ην αυτ οδιάλυσή τ ης στ ο σύστ ημα τ ων διεθ νών σχέσεων τ ου KKΣE. Γιατ ί επιφανειακά; Γιατ ί μετ ά τ ην ιδεολογική-πολιτ ική συντ ριβή τ ης αντ ιπολίτ ευσης στ ην EΣΣΔ και τ α Πεντ άχρονα σχέδια, η KΔ εξακολουθ εί να χρησιμοποιεί στ ελέχη από άλλα κόμματ α και στ ο μηχανισμό τ ης και στ α όργανά τ ης, αλλά η γραμμή τ ου KKΣE περνάει άμεσα σ' αυτ ή. Kαι περνάει με διπλό δρόμο: τ ης ενίσχυσης, προβολής, βοήθ ειας αυτ ού τ ου τ μήματ ος όχι στ ον ίδιο βαθ μό με τ ο άλλο τ μήμα, ή τ ης «άγνοιας» γι' αυτ ό ή εκείνο τ ο τ μήμα. Yπήρξαν οι περιπτ ώσεις τ ης διάλυσης από τ ην KΔ τ ου KK Iαπωνίας και τ ου KK Πολωνίας γιατ ί είχαν μπει προβοκάτ ορες στ α καθ οδηγητ ικά τ ου όργανα. Eδώ πρόκειτ αι για καθ αρή θέση ανεξάρτ ητ α αν ήτ αν δικαιολογημένη ή όχι (και γι' αυτ ό δεν είμαστ ε αρμόδιοι να μιλήσουμε εμείς).

Kαι ακριβώς σ' αυτ ό τ ο σημείο πρέπει να εντ άξουμε τ ην περίπτ ωση τ ου KKE. Aπό τ ην αρχή, όσες αλλαγές κι αν έγιναν στ ην καθ οδήγηση τ ης KΔ μέχρι τ ην αυτ οδιάλυσή τ ης, αλλά και μετ ά, υπάρχουν τ ρία στ άδια στ ις σχέσεις τ ης με τ ο KKE. T ο πρώτ ο τ ης περιόδου 1921-31, τ ο δεύτ ερο 1931-39, και τ ο τ ρίτ ο από τ ο 1939 και πέρα. Στ ο πρώτ ο πασχίζ ει άμεσα να βοηθ άει τ ις δυνάμεις εκείνες μέσα στ ο KKE που φαίνοντ αν ή ήτ αν επαναστ ατ ικές. Στ ο δεύτ ερο δίνει άμεση βοήθ εια στ ην καθ οδήγηση τ ου KKE πιο συγκεκριμένη σε όλους τ ους τ ομείς. Στ ο τ ρίτ ο τ ο «αγνοεί» για μια κρίσιμη περίοδο για τ ο λαϊκό κίνημα στ ην Eλλάδα, ενώ αργότ ερα τ ο KK τ ης Σοβιετ ικής Ένωσης κινεί ενδιάμεσους χωρίς να παίρνει ανοιχτ ή θ έση.

H τ ολιατ ική άποψη που με παραλλαγές δέχτ ηκαν και τ η δέχοντ αι πολλοί ρεβιζ ιονιστ ές, ξεχωρίζ ει από τ η σοβιετ ική χρουστ σωφική-μπρεζ νιεφική άποψη σ' ένα μονάχα σημείο: στ ον «πλουραλισμό». Aν ο Mπρέζ νιεφ αύριο άφηνε να εμφανιστ ούν κόμματ α (ορισμένα κόμματ α) που να προπαγανδίζουν οτ ιδήποτ ε, οι τ ολιατ ικοί και άλλοι ρεβιζ ιονιστ ές δεν θ α είχαν να τ ου προσάψουν τ ίποτ α άλλο σοβαρό. Θεωρητ ικά τ ουλάχιστ ον. Γιατ ί στ ην πράξη τ α πράγματ α κρύβοντ αι τ ις περισσότ ερες φορές πίσω από τ ις θ εωρίες ή τ ις θ έσεις. Δεν αποτ ελεί πολιτ ικό κυνισμό να ψάχνουμε να βρούμε πίσω από τ ις θ εωρίες και τ ις θ έσεις, τ α πραγματ ικά συμφέροντ α, τ ις ανάγκες, τ ις επιδιώξεις. T ο αντ ίθ ετ ο θ ' αποτ ελούσε πολιτ ική τ ύφλωση, να παίρνουμε τ ις κάθ ε είδους διακηρύξεις τ οις μετ ρητ οίς. T α πράγματ α κρύβοντ αι τ ις περισσότ ερες φορές αν όχι πάντ α από τ ις φράσεις.

H αντ ιστ οιχία ανάμεσα στ η φράση ή στ ο πράγμα δείχνετ αι στ η ζωή, στ α γεγονότ α. Έχουν πολύ αλλάξει τ α πράγματ α απ' ό,τ ι τ ο 1956 στ α ρεβιζ ιονιστ ικά κράτ η και κόμματ α όπως και σ' αυτ ό που αποκαλούντ αν κάποτ ε διεθ νές κομμουνιστ ικό και εργατ ικό κίνημα. Δεν μπορούν τ α κόμματ α που

πρωτ οστ άτ ησαν στ η στ ροφή τ ο 1956 μαζ ί με τ ην ομάδα Xρουστ σώφ να ξαναγυρίσουν πίσω, εκτ ός αν σημειώνοντ αν αλλαγές στ ην ίδια τ η Σοβιετ ική Ένωση (με τ ην έννοια τ ης γεφύρωσης τ ων αντ ιθ έσεων). T ο ίδιο, οι αλλαγές που έγιναν στ η Σοβιετ ική Ένωση από τ ο 1956 και δώθ ε, είναι τ όσες και τ έτ ιες που κύρια μετ ά τ ην απομάκρυνση τ ου Xρουστ σώφ δίνουν τ η δυνατ ότ ητ α στ ους σοβιετ ικούς ηγέτ ες να παριστ άνουν ότ ι όλα όσα γίνοντ αι μέσα και έξω από τ ην EΣΣΔ αποτ ελούν ένα είδος συνέχειας τ ου KKΣE τ ης εποχής τ ου Στ άλιν. Kι αυτ ό άρχισε να «πιάνει» μετ ά τ ην καθ αίρεση τ ου Xρουστ σώφ και τ ην επικράτ ηση τ ης μπρεζ νιεφικής κλίκας. H «διχτ ατ ορία τ ου προλετ αριάτ ου» πάει κι έρχετ αι σε γραφτ ά κείμενα, οι φυγόκεντ ρες τ άσεις στ ην Eυρώπη τ ου πολυκεντ ρισμού χαρακτ ηρίζοντ αι ρεβιζ ιονιστ ικές. Φυσικά αν με οποιαδήποτ ε πολιτ ική, οποιοδήποτ ε ρεβιζ ιονιστ ικό κόμμα αναγνώ ριζ ε τ ην κλίκα τ ου Mπρέζ νιεφ και υποτ άσσοντ αν σ' αυτ ή, δεν θ α υπήρχε ζ ήτ ημα (βλέπετ ε λόγου χάρη τ ο AKEΛ) για τ ην οποιαδήποτ ε τ οποθ έτ ηση τ ου σε τ έτ ια ή άλλα προβλήματ α. Kι αυτ ό συμβαίνει σε πολλά «κόμματ α» έξω από τ ο AKEΛ, για να μη μιλήσουμε για τ ις «ειδικές σχέσεις» υποστ ήριξης που διατ ηρεί, σπάει, ξαναφτ ιάχνει κλπ η Σοβιετ ική Ένωση με κόμματ α «σοσιαλιστ ικά» ή άλλα στ ην Aμερική, τ η M. Aνατ ολή και αλλού. Όλα έχουν υποτ αχθ εί στ ον κρατ ικισμό που αποτ ελεί τ ην «εσωτ ερική» πλευρά τ ου νομίσματ ος τ ης μεγαλορώσικης σοσιαλιμπεριαλιστ ικής πολιτ ικής. Kι εδώ φτ άνουμε σε τ ούτ ο τ ο σημείο: Γιατ ί στ ο KKE χρειάστ ηκε να γίνουν όσα έγιναν τ ο 1955 και 1956 για να επιβληθ εί η «αλλαγή» ενώ στ α περισσότ ερα κόμματ α δεν χρειάστ ηκε να γίνουν τ έτ ιου είδους τ ερτ ίπια, ανοιχτ ές επεμβάσεις κλπ.

Aυτ ό μπάζ ει στ η «συζ ήτ ηση» δύο στ οιχεία που δεν τ α εκτ ιμούν σωστ ά ούτ ε όσοι αρνούντ αι καθ ' ολοκληρία τ α θ ετ ικά τ ης καθ οδήγησης τ ου KKE στ α χρόνια αυτ ά, ούτ ε όσοι θ εωρούν είτ ε τ ότ ε είτ ε τ ώρα «καθ υστ ερημένα», σαν θ ετ ική ολοκληρωτ ικά τ ην καθ οδηγητ ική δουλειά τ ου Z αχαριάδη στ ο KKE. Yπήρξαν λοιπόν δύο στ οιχεία ακόμα που πρέπει να λογαριαστ ούν: H παρουσία στ η Σοβιετ ική Ένωση και στ ις άλλες σοσιαλιστ ικές τ ότ ε χώρες δεκάδων χιλιάδων κομμουνιστ ών τ ης Eλλάδας που ανεξάρτ ητ α από τ ο τ ι «στ ροφές» γινόντ ουσαν από τ ο 1953 είχαν διαπαιδαγωγηθ εί μ' έναν ορισμένο τ ρόπο. Aλλά πάνω απ' όλα υπήρχε η νοοτ ροπία τ ης αντ ιμετ ώπισης τ ου KKE όχι σαν ενός ισότ ιμου κομμουνιστ ικού κόμματ ος, αλλά σαν ενός «επαρχιακού» «περιφερειακού» κόμματ ος που αφού δημιουργούσε προβλήματ α στ ην επιβολή τ ης «στ ροφής», έπρεπε να μη διστ άσουν τ ο KKΣE και τ α άλλα «ισχυρά» «ισότ ιμα» κόμματ α να προχωρήσουν στ ις μεθ όδους που χρησιμοποίησαν. Ορισμένες παρατ ηρήσεις H γενικά παραδεχτ ή τ αξινόμηση τ ων περιόδων τ ης ιστ ορίας τ ης KΔ είναι η παρακάτ ω: περίοδος επίθ εσης ότ αν τ ο επαναστ ατ ικό ρεύμα κατ άκλυζ ε τ ην Eυρώπη (αλλά και άλλες περιοχές) μετ ά τ ον Πρώτ ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Περίοδος ρήξης με τ ους σοσιαλδημοκράτ ες και αποφασιστ ικών επαναστ ατ ικών ενεργειών, περίοδος δημιουργίας κομμουνιστ ικών κομμάτ ων. Σε συνέχεια, περίοδος υποχώρησης τ ου επαναστ ατ ικού ρεύματ ος και προσωρινής σχετ ικής στ αθ εροποίησης τ ου καπιτ αλισμού. Γραμμή τ ης KΔ τ ο ενιαίο μέτ ωπο. Περίοδος γενικής κρίσης τ ου καπιτ αλισμού, πολιτ ική τ ης τ άξης ενάντ ια στ ην τ άξη. Kατ αγγελία και αμείλικτ ος πόλεμος ενάντ ια στ η σοσιαλδημοκρατ ία, ενιαίο μέτ ωπο μόνο από τ α κάτ ω.

T ρίτ η περίοδος: «νέος κύκλος πολέμων και επαναστ άσεων». Περίοδος ανόδου τ ου φασισμού και ουσιαστ ικής έναρξης τ ου Δεύτ ερου Παγκόσμιου Πόλεμου: γραμμή λαϊκών μετ ώπων, αντ ιφασιστ ική ενότ ητ α.

Aπό εσωτ ερική άποψη η KΔ καθ οδηγείτ αι μέχρι τ η συντ ριβή τ ου συνασπισμού τ ων ζ ηνοβιεφικώνκαμενεφικών από τ ον Z ηνόβιεφ. Σε συνέχεια πρόεδρός τ ης γίνετ αι ο Mπουχάριν που καθ αιρείτ αι τ ο 1930 και ως τ ο 1934 καθ οδηγείτ αι από γραμματ εία (Mανουήλσκι, Πιατ νίτ σκι). Aπό τ ο 1934 μέχρι τ ην αυτ οδιάλυσή τ ης καθ οδηγητ ής είναι ο Γ. Δημητ ρώφ. Aντ ίστ οιχα, τ α προβλήματ α που απασχολούσαν από γενική άποψη τ α τ μήματ α τ ης KΔ ήτ αν: Στ ην πρώτ η περίοδο: συμμόρφωση με τ ους 21 όρους εισδοχής, πάλη με τ α σοσιαλδημοκρατ ικά στ οιχεία που έχουν παραμείνει στ ις τ άξεις πολλών τ μημάτ ων. Mπολσεβικοποίηση. Eσωκομματ ική πάλη με τ ην αντ ιπολίτ ευση στ ο μπολσεβίκικο κόμμα, που επεχτ είνετ αι στ α περισσότ ερα τ μήματ α η δράση τ ης. Πάλη ενάντ ια στ η δεξιά παρέκκλιση και τ ο συμφιλιωτ ισμό προς τ η δεξιά παρέκκλιση. Eντ ατ ική μπολσεβικοποίηση μετ ά τ ο 1930. Συνδυασμός τ ης μπολσεβικοποίησης με άνοιγμα προς τ α επαναστ ατ ικά μικροαστ ικά στ οιχεία αλλά και σε συνέχεια προς τ η μεσαία αστ ική τ άξη και προς τ ην εθ νική αστ ική τ άξη στ ην περίοδο τ ων μετ ώπων. Προώθ ηση τ ης αντ ίληψης πως οι κομμουνιστ ές είναι οι

κληρονόμοι τ ων καλύτ ερων εθ νικοδημοκρατ ικών παραδόσεων. T ραντ αγμός σε αρκετ ά κομμουνιστ ικά κόμματ α με τ ο γερμανοσοβιετ ικό σύμφωνο (1939). Διάλυση τ ων κομμουνιστ ικών κομμάτ ων Πολωνίας και Iαπωνίας. Περίοδος εκκαθ αρίσεων στ η Σοβιετ ική Ένωση (1936-1939). Σήμερα οι κριτ ικές από τ α δεξιά τ ης KΔ έχουν εντ αθ εί. Aμφισβητ είτ αι ακόμα και η αναγκαιότ ητ α τ ης δημιουργίας τ ης. Oι κριτ ικές και η άρνησή τ ης «δικαιολογούντ αι» με επιχειρήματ α αντ λημένα από τ ο οπλοστ άσιο τ ων δεξιών και κεντ ρικών σοσιαλδημοκρατ ών και τ ης II Διεθ νούς. Στ η χώρα μας η αμφισβήτ ησή τ ης εκτ είνετ αι από τ ις πολυκεντ ρικές μέχρι ορισμένες βαρύγδουπες εκπεσούσες «δόξες» τ ου KKE τ ης τ ελευτ αίας περιόδου τ ης ηγεσίας Z αχαριάδη. Yπάρχουν και «αριστ ερές» κριτ ικές που επανεκδίδουν τ ην τ ροτ κιστ ική κριτ ική για τ ην «προδοσία τ ης κινέζ ικης επανάστ ασης», για τ ο λάθ ος τ ης «τ ρίτ ης περιόδου» και τ ου «νέου προσανατ ολισμού» (λαϊκά και αντ ιφασιστ ικά μέτ ωπα).

Mία από τ ις εκπεσούσες «δόξες» τ ου KKE λόγου χάρη (Γούσιας) με πέντ ε αράδες και με μια μονοκοντ υλιά θ εωρεί ολέθ ρια τ ην επίδραση στ ο KKE τ ης KΔ στ ην περίοδο 1920-30. Eπιχειρήματ α και αποδείξεις δεν χρειάζοντ αι. Παλιές καλές συνήθ ειες. T ο ίδιο γράφουν και θ εωρητ ικοί τ ης «εσωτ ερικής» πτ έρυγας τ ου ρεβιζ ιονισμού.

Eίμαστ ε υποχρεωμένοι να στ αθ ούμε σε μερικά ζ ητ ήματ α: Aπό δεξιά άποψη, διαστ ρεβλώνετ αι τ ο σύνθ ημα τ ης KΔ για τ ο ενιαίο μέτ ωπο και από τ α πάνω, στ ην περίοδο τ ης προσωρινής, μερικής στ αθ εροποίησης τ ου καπιτ αλισμού, σαν σύνθ ημα οργανικής συγχώνευσης τ ου κομμουνισμού με τ η σοσιαλδημοκρατ ία. Έτ σι οι πολυκεντ ρικοί βρίσκουν στ ον Λένιν τ ον πατ έρα τ ης γραμμής τ ους.

H γραμμή τ ου ενιαίου μετ ώπου ήτ αν μια τ αχτ ική και σε εθ νικό πεδίο και σε διεθ νές τ ην περίοδο αυτ ή.

Aκόμα, η γραμμή τ ης συμμαχίας με τ α εθ νικοεπαναστ ατ ικά κινήματ α στ ις αποικιακές και εξαρτ ημένες χώρες ήτ αν κι αυτ ή γραμμή τ ου Λένιν. Πρέπει να σημειώσουμε πως η άποψη τ ου Mάο T σετ ούνγκ για τ η περίοδο 1920-1935 σ' ό,τ ι αφορά τ η γραμμή τ ης KΔ γενικά και ειδικά στ ο ζ ήτ ημα αυτ ό, ή κατ αχωνιάζ ετ αι ή ετ οιμάζ ετ αι μια «ερμηνεία» τ ης ανάλογη με τ α συμφέροντ α τ ων δήθ εν συνεχιστ ών τ ου. H συμβολή τ ης KΔ γενικά στ ην ανάπτ υξη τ ης κινέζ ικης επανάστ ασης είναι αναμφισβήτ ητ η. Όμως, επίσης είναι αναμφισβήτ ητ ο πως ο Mάο κριτ ίκαρε σκληρά τ ην οπορτ ουνιστ ική ηγεσία τ ου KK Kίνας και τ η γραμμή και δράση τ ης KΔ, όπως εκφράστ ηκε στ ην Kίνα σε διάφορες στ ιγμές τ ης επανάστ ασης από τ ους Mποροντ ίν, Pόι, Mπρόουντ ερ και άλλους, και από τ ους «28» κινέζους «μπολσεβίκους» με επικεφαλής τ ον Bαν Mινγκ.

H KΔ χώριζ ε τ ον κόσμο σε αναπτ υγμένες καπιτ αλιστ ικές χώρες δίνοντ ας τ ον τ όνο στ ις HΠA, Aγγλία, Iαπωνία, Γερμανία και άλλες διαδοχικά, σε χώρες με μέσο επίπεδο καπιτ αλιστ ικής ανάπτ υξης, σε εξαρτ ημένες ή ημιεξαρτ ημένες από τ ον ιμπεριαλισμό χώρες και σε αποικιακές. H διαίρεση αυτ ή δεν γινότ αν άκαμπτ α, σχηματ ικά και απόλυτ α. Για παράδειγμα, η Γερμανία στ η δεκαετ ία 1920-30, ήτ αν μια χώρα που βάραινε πάνω τ ης ο ζ υγός τ ης συνθ ήκης τ ων Bερσαλλιών, οι επανορθ ώσεις κλπ. (Ένας «τ ριτ οκοσμικός» διαλεκτ ικός πού θ α τ ην κατ έτ ασσε;). Aπό τ ην άλλη μεριά, ανεξάρτ ητ α από τ η συγκεκριμένη εφαρμογή, η KΔ καθ οδηγούντ αν από τ η θ έση τ ου Λένιν, σύμφωνα με τ ην οποία δεν πρέπει να βάζουμε στ ην ίδια μοίρα τ ην αστ ική τ άξη τ ης χώρας που κατ απιέζ ει και τ ην αστ ική τ άξη τ ης χώρας που κατ απιέζ ετ αι, και τ αυτ όχρονα καθ όριζ ε μια σειρά όρους για τ ην υποστ ήριξη τ ου εθ νικοεπαναστ ατ ικού κινήματ ος σε κάθ ε χώρα ξεχωριστ ά. Aυτ ή η θ έση είχε και έχει μεγάλη σημασία και στ ις μέρες μας.

Yπάρχει η γνωστ ή κριτ ική τ ου KK Kίνας στ ο άρθ ρο «H ιστ ορική πείρα τ ης διχτ ατ ορίας τ ου προλετ αριάτ ου» στ ο Στ άλιν, γιατ ί αγνοούσε τ α «ενδιάμεσα στ ρώματ α». H κριτ ική αφορούσε τ ην Kίνα. Όμως ξεκινούσε από μια γενικότ ερη κριτ ική τ ης θ έσης για τ η σοσιαλδημοκρατ ία «δίδυμο αδέρφι τ ου φασισμού». (Για τ ην ιστ ορία πρέπει να σημειώσουμε πως τ ην έκφραση αυτ ή τ η χρησιμοποίησαν πριν τ ο 1925 ο Z ηνόβιεφ και ο T ολιάτ ι. Δεν αποτ ελεί επινόηση τ ου Στ άλιν). H θ έση αυτ ή προβάλλοντ αν με έντ αση τ ουλάχιστ ον μέχρι τ ο 1934. Γενικά η θ έση δεν μπορεί να θ εωρηθ εί λαθ εμένη. H σοσιαλδημοκρατ ία έπαιξε έναν τ έτ ιο ρόλο γενικά. Στ ην Iτ αλία λόγου χάρη, οι ρεφορμιστ ές σοσιαλιστ ές είχαν έρθ ει σε συνεννόηση με τ ο Mουσολίνι, άλλο αν ο Nτ ούτ σε μετ ά τ ους κλώτ σησε. Στ η Γερμανία, η αμαρτ ωλότ ατ η γερμανική σοσιαλδημοκρατ ία προσπάθ ησε να συνεργαστ εί με τ ο Xίτ λερ και μετ ά τ ο Pάιχστ αγκ[iv]. Στ η Γαλλία, όπως και τ ώρα ομολογούν ρεβιζ ιονιστ ές γάλλοι, στ ο σοσιαλιστ ικό κόμμα επικρατ ούσε θ αυμασμός για τ ην πολιτ ική τ ου Xίτ λερ στ ον οικονομικό και κοινωνικό τ ομέα. O ίδιος ο Λεόν Mπλουμ είχε εκφράσει ανοιχτ ά τ ο θ αυμασμό τ ου. Kαι αποτ έλεσμα τ ου θ αυμασμού ήτ αν να ξεπετ αχτ εί τ ο «νέο σοσιαλιστ ικό κόμμα»

τ ου διαβόητ ου συνεργάτ η τ ων γερμανών Nτ εά.

Aυτ ά τ α χτ υπητ ά παραδείγματ α δεν υποκαθ ιστ ούν τ η συγκεκριμένη ανάλυση τ ης KΔ για τ ο ρόλο τ ης σοσιαλδημοκρατ ίας σαν ναυαγοσώστ η τ ης αντ ίδρασης στ α χρόνια 1920-30 και σαν δύναμης που άνοιξε τ ο δρόμο στ ο φασισμό.

O απόλυτ ος και σχηματ ικός τ ρόπος εφαρμογής τ ης σωστ ής αυτ ής θ έσης οδήγησε σε σοβαρά λάθ η σε πολλές χώρες. H διαχωριστ ική γραμμή ανάμεσα στ η δεξιά κριτ ική και σε μια σωστ ή κριτ ική τ ης θ έσης αυτ ής βρίσκετ αι στ ην εκτ ίμηση τ ης σοσιαλδημοκρατ ίας σαν καθ ορισμένης πολιτ ικής δύναμης. Eκεί χωρίζουμε. Kι αφού χωρίζουμε εκεί, η διαφορά μας είναι βασική. H εφαρμογή τ ης γραμμής τ ων μετ ώπων από τ α πάνω, και πριν και μετ ά τ ο 7ο συνέδριο τ ης KΔ, εξάλειψε ουσιαστ ικά αυτ ή τ η διαφορά και οδήγησε σε λάθ η στ η Γαλλία, Iσπανία και αλλού.

H «αριστ ερή» κριτ ική τ ου T ρότ σκι κατ ά τ ης «τ ρίτ ης περιόδου» (μετ ά τ ο 6ο συνέδριο τ ης KΔ, 1928) ήτ αν στ ην ουσία τ ης δεξιά. Z ητ ούσε τ ην υποτ αγή τ ου προλετ αριάτ ου στ ις αστ ικές τ άξεις τ ων διαφόρων χωρών γιατ ί δεν έβλεπε και δεν εκτ ιμούσε τ ις επαναστ ατ ικές δυνατ ότ ητ ες τ ου παγκόσμιου προλετ αριάτ ου.

Eίναι χαρακτ ηριστ ικό πως οι περισσότ εροι θ εωρητ ικοί τ ου «ευρωκομμουνισμού» εκθ είαζαν ανεπιφύλακτ α τ ις θ έσεις τ ου για τ ην «τ ρίτ η περίοδο» και ειδικά για τ η Γερμανία. Σ' ό,τ ι αφορά τ ην «προδοσία τ ης κινέζ ικης επανάστ ασης» ορισμένοι θ εωρούν ή δείχνουν πως θ εωρούν τ αυτ όσημες τ ις θ έσεις T ρότ σκι-Mάο. O T ρότ σκι στ άθ ηκε κι εκεί αλλοπρόσαλλος. Aπό τ η μια αρχικά εκθ είαζ ε τ ις επαναστ ατ ικές δυνατ ότ ητ ες τ ου Kουόμιντ αγκ. Σε συνέχεια τ ο χαρακτ ήριζ ε αυτ ό προδοσία.

Aλλά τ ο βασικό είναι πως απέρριπτ ε τ ις επαναστ ατ ικές δυνατ ότ ητ ες τ ης κινέζ ικης αγροτ ιάς. Άλλες πλευρές τ ου ζ ητ ήματ ος O Λένιν είχε κριτ ικάρει τ η «ρωσοποίηση» βασικών κειμένων τ ης KΔ στ α πρώτ α χρόνια. Kαι παρόλο που θ εωρούσε υποχρεωτ ική τ η βασική πείρα τ ων ρώσων μπολσεβίκων για όλα τ α κομμουνιστ ικά κόμματ α, επέμενε στ ο διαχωρισμό τ ης βασικής πείρας από τ ην αντ ιγραφή τ ης μπολσεβίκικης πείρας στ α δευτ ερεύοντ α για τ ην εποχή εκείνη στ οιχεία κι επομένως ακατ άλληλα για όλα τ α κόμματ α. Συχνά στ α χρόνια εκείνα, ο Λένιν τ όνιζ ε πως πηγή πολλών λαθ ών ήτ αν τ α θ ετ ικά στ οιχεία, τ α προτ ερήματ α τ ων μπολσεβίκων. T ο τ ράβηγμα μέχρι τ ην υπερβολή τ ων θ ετ ικών πλευρών οδηγεί στ α αντ ίθ ετ α αποτ ελέσματ α. Mια βαθ ιά διαλεχτ ική τ οποθ έτ ηση που επιβεβαιώθ ηκε και επιβεβαιώνετ αι.

O ρόλος τ ου μπολσεβίκικου κόμματ ος και τ ου KKΣE σε συνέχεια ήτ αν πρωτ αρχικός μέσα στ ην KΔ.

Kαθ ένας που δεν αεροβατ εί και δεν προβάλλει ιδέες για να παριστ άνει τ ον «πρωτ ότ υπο» δεν μπορεί να αρνηθ εί πως δίχως τ ο μπολσεβίκικο κόμμα δεν θ α μπορούσε να δημιουργηθ εί και να αναπτ υχθ εί η KΔ. Όμως κι εδώ η παρατ ήρηση τ ου Λένιν έχει εφαρμογή. Aποτ ελεσματ ικά μέτ ρα για τ ην ενίσχυση τ ου καθ οδηγητ ικού ρόλου τ ης KΔ στ α επιμέρους τ μήματ α, για τ ην κατ απολέμηση τ ων μετ αμφιεσμένων σοσιαλδημοκρατ ών ή άλλων εχθ ρικών στ οιχείων σε κομιντ ερνικούς, από μια περίοδο και ύστ ερα μετ ατ ρέποντ αι σε αρνητ ικούς παράγοντ ες. Ότ αν λόγου χάρη ψηφιζότ αν τ ο κατ αστ ατ ικό τ ης KΔ για πρώτ η φορά, προτ άθ ηκε να εντ αχθ εί η κατ αστ ατ ική διάτ αξη τ ου μπολσεβίκικου κόμματ ος για τ ις φράξιες. O πρόεδρος τ ης EE τ ότ ε, Z ηνόβιεφ, αντ ιτ άχθ ηκε και η πρότ αση απορρίφθ ηκε. H απόρριψη στ ηρίχτ ηκε στ ην άποψη πως η KΔ δεν μπορούσε να δέσει τ α χέρια τ ης και να παρακολουθ εί αδιάφορη τ ην πάλη που γινότ αν στ α τ μήματ ά τ ης ανάμεσα στ ις επαναστ ατ ικές και ρεφορμιστ ικές ή κεντ ρίστ ικες τ άσεις. Mπορούσε και έπρεπε να ενισχύει τ ις πρώτ ες ενάντ ια στ ις δεύτ ερες όχι μονάχα στ α συνέδρια τ ης ολομέλειας, αλλά και μέσω τ ων αντ ιπροσώπων τ ης EE στ α επιμέρους τ μήματ α. Ήτ αν μια θ έση που γενικά πρόσφερε πολλά με τ ην ισχυροποίηση τ ων κομμουνιστ ικών κομμάτ ων. Όμως η θ έση αυτ ή εφαρμοζότ αν από μια περίοδο τ όσο αποκλειστ ικά και παρέμεινε σε εφαρμογή και ότ αν δεν υπήρχε λόγος, που σε μια παραμορφωμένη μορφή εκφράστ ηκε στ ην περίοδο 1930-43 με πολλούς απ' αυτ ούς που ο Mάο χαρακτ ήριζ ε «αυτ οκρατ ορικούς απεστ αλμένους». Kεντ ρικά η εφαρμογή τ ης θ έσης αυτ ής οδήγησε στ η διαμόρφωση ―κύρια μετ ά τ η συντ ριβή τ ης αντ ιπολίτ ευσης στ ο μπολσεβίκικο κόμμα― μιας κατ άστ ασης όπου μέσα στ α όργανα τ ης KΔ να παρουσιάζοντ αι ομάδες αντ ιπροσώπων με από τ α πριν καθ ορισμένες απόψεις. H τ έτ ια διαμόρφωση τ ης κατ άστ ασης συνδέετ αι με τ ην πορεία τ ων πραγμάτ ων στ ην EΣΣΔ κατ ά τ η διάρκεια και μετ ά τ ην

εκτ έλεση τ ου Πρώτ ου Πεντ άχρονου Σχέδιου, τ η δολοφονία τ ου Kίρωφ[v] και τ ις δίκες και τ ις εναλλαγές στ ην εξωτ ερική πολιτ ική τ ης στ η δεκαετ ία 1930-40: Eναλλαγές «απρόσμενες», «αναπάντ εχες», που ωστ όσο καθ ορίζοντ αι από μια λογική: Nα απομακρυνθ εί κάθ ε αντ ισοβιετ ική εκστ ρατ εία, να απομακρυνθ εί γενικά ο πόλεμος. Kι αν ξεσπούσε ο πόλεμος, η EΣΣΔ να έμπαινε τ ελευτ αία σ' αυτ όν. Aυτ ός ο προσανατ ολισμός υπάρχει πραγματ ικά σε προφητ ικό κείμενο τ ου Στ άλιν γραμμένο τ ο 1925. T ην αξία τ ου κειμένου αυτ ού τ ην παραδέχοντ αι πολλοί από τ ους πιο «σκληρούς» κριτ ικούς τ ου. Πρέπει όμως να μην ξεχνιέτ αι και τ ούτ ο δω. H ορμητ ική πρόοδος τ ης EΣΣΔ στ ο δρόμο τ ης εκβιομηχάνισης και τ ης κολλεχτ ιβοποίησης τ ης αγροτ ικής οικονομίας συνδέθ ηκε για καθ ορισμένους λόγους που έχουν αναλυθεί από τ ους κινέζους ηγέτ ες με τ ην εποπτ εία τ ου Mάο T σετ ούνγκ, με τ η διαμόρφωση ενός προνομιούχου στ ρώματ ος. Aυτ ό στ άθ ηκε τ ο τ ίμημα που πληρώθ ηκε για τ ην επίτ ευξη τ ης οικονομικής ανάπτ υξης και τ ης ισχυροποίησης τ ης EΣΣΔ. Έτ σι ενώ στ η δεκαετ ία 1930-40 η KΔ έχει αναπτ ύξει έναν επιβλητ ικό αριθ μό τ μημάτ ων σ' όλο τ ον κόσμο, δοκιμάζ ετ αι από τ ις επιπτ ώσεις τ ων εξελίξεων στ ο σοβιετ ικό κόμμα και στ ην EΣΣΔ.

Xαλαρώνει η λειτ ουργία τ ης. Aνάμεσα στ ο 6ο και στ ο 7ο συνέδριο μεσολαβούν εφτ ά χρόνια. Mετ ά τ ο 7ο συνέδριο οι επιπτ ώσεις στ ην KΔ, στ α καθ οδηγητ ικά τ ης όργανα, στ ο μηχανισμό τ ης, ήτ αν άμεσες τ ων όσων συνέβηκαν στ ην EΣΣΔ στ ην περίοδο 1936-39. Στ α χρόνια αυτ ά και κύρια στ ο διάστ ημα 1939-40 οι εντ ολές (ντ ιρεχτ ίβες) τ ης KΔ έχουν έναν αλληλοσυγκρουόμενο χαρακτ ήρα.

H πραγματ ική ιστ ορία τ ης KΔ δεν έχει γραφτ εί. Yπάρχει βέβαια ένα έκτ ρωμα ιστ ορίας, γραμμένο από ορισμένους πρωτ ορεβιζ ιονιστ ές τ ύπου Kουζ ίνεν, Oύλμπριχτ κλπ που υπηρετ εί τ ις σημερινές ανάγκες τ ης σοβιετ ικής ηγεσίας.

T α αρχεία τ ης KΔ βρίσκοντ αι στ α χέρια τ ων σοβιετ ικών ρεβιζ ιονιστ ών. Δεν μπορούμε να πούμε πότ ε κι αν θ α γίνει κατ ορθ ωτ ό να γραφτ εί μια ολοκληρωμένη και λεπτ ομερειακή ιστ ορία τ ης.

Aναγκαστ ικά προχωράμε στ ις παρατ ηρήσεις αυτ ές, στ ηριγμένοι σε βασικά γνωστ ά κείμενα και γεγονότ α. T ελευτ αία υπάρχουν δύο τ άσεις στ ην εκτ ίμηση τ ης KΔ και τ ου έργου τ ης. H μία, βασικά θ εωρεί πρωτ αρχικά τ α αρνητ ικά στ οιχεία. H άλλη αντ ίθ ετ α, θ εωρεί πως ελάχιστ α αρνητ ικά στ οιχεία μπορούν να βρεθ ούν στ ο έργο τ ης KΔ. H άποψη που υποστ ηρίζ ετ αι εδώ είναι πως βασικά τ ο έργο τ ης KΔ ήτ αν θ ετ ικό, αλλά πως αναγκαστ ικά τ α αρνητ ικά στ οιχεία δεν ήτ αν περιορισμένα. Kαι λέμε αναγκαστ ικά γιατ ί ένα τ όσο γιγάντ ιο έργο δεν μπορούσε να μην παρουσιάζ ει πολλά αρνητ ικά στ οιχεία. Eδώ δεν πρόκειτ αι για μικροδουλειές τ ης ρουτ ίνας. Eδώ ένα πρωτ όφαντ ο παγκόσμιο κόμμα πάλευε να αλλάξει τ ην όψη τ ου κόσμου. Kαι τ ην άλλαξε. Aν σημειώθ ηκαν και σημειώνοντ αι τ α γνωστ ά πισωγυρίσματ α, αυτ ό δεν έρχετ αι σε αντ ίθ εση με τ ο βασικό μαρξιστ ικό ιστ ορικό νόμο αλλά αντ ίθ ετ α τ ον επιβεβαιώνει. Έτ σι προχωράει η ιστ ορία. Eπομένως, η άποψη που εδώ υποστ ηρίζ ετ αι δεν συντ αυτ ίζ ετ αι με καμιά από τ ις δύο τ άσεις που αναφέρθ ηκαν, και σκοπός τ ης είναι να δώσει ένα κέντ ρισμα σε γόνιμες αναζ ητ ήσεις και πραγματ ικούς προβληματ ισμούς που δεν έχουν τ ίποτ α τ ο ακαδημαϊκό. Γιατ ί σε όλα τ ούτ α τ α χρόνια ακούστ ηκαν βροντ ερές φράσεις για προλετ αριακό διεθ νισμό που αποδείχτ ηκε πως έκρυβαν τ ην προβολή εθ νικών συμφερόντ ων ή τ ον σουιβισμό τ ης πιο απροκάλυπτ ης μορφής.

H κριτ ική πρέπει να υπηρετ εί τ ην αλήθ εια, τ ην τ αξική αλήθ εια. Όμως αποτ ελεί εκχυδαϊσμό αυτ ής τ ης μαρξιστ ικής-λενινιστ ικής θ έσης να υποτ άσσετ αι η «αλήθ εια» στ ις απαιτ ήσεις τ ης στ ιγμής. Kι αυτ ό γίνετ αι. O αντ ιστ αλινισμός λχ αντ ικαθ ίστ ατ αι με υπερστ αλινισμό τ ελευτ αία.

Eίμαστ ε ένα μικρό αριθ μητ ικά κόμμα σε μια μικρή χώρα. Όμως εδώ συγκρούστ ηκαν και δοκιμάστ ηκαν μέθ οδοι κατ άπνιξης κινημάτ ων. Eδώ η εξουσία έφυγε από τ α χέρια τ ου λαού τ ρεις φορές. T υχαία; Όχι ασφαλώς. Eδώ συμπλέκοντ αι εξωτ ερικοί και εσωτ ερικοί παράγοντ ες. Δεν μπορεί να αγνοείτ αι η διεθ νής πλευρά και να υπερτ ονίζ ετ αι η εσωτ ερική. Όπως δεν μπορεί να συμβαίνει τ ο αντ ίστ ροφο. Έχουμε επομένως μια πείρα συσσωρευμένη που πρέπει να συνοψιστ εί.

H συνόψιση αυτ ή αν γίνει σωστ ά δεν πρόκειτ αι να μας σπρώξει ούτ ε σε κάποιον «εθ νικό κομμουνισμό» αλλά ούτ ε και στ ο σουιβισμό και στ ην αποσιώπηση τ ης πραγματ ικότ ητ ας στ ο όνομα υποτ ιθ έμενων «διεθ νιστ ικών» λόγων.

Yπερασπιστ ήκαμε και υπερασπιζόμαστ ε τ ο μπολσεβίκικο κόμμα τ ου Στ άλιν από τ ις ρεβιζ ιονιστ ικές επιθ έσεις. Aυτ ό όμως δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να ψάξουμε, να βγάλουμε κάποια συμπεράσματ α για περιόδους που αφορούν τ ο κίνημα γενικά και τ ο δικό μας ειδικότ ερα.

Yπερασπιστ ήκαμε και υπερασπιζόμαστ ε τ ο μπολσεβίκικο κόμμα τ ου Στ άλιν από τ ις επιθ έσεις τ ων ρεβιζ ιονιστ ών σ' ό,τ ι αφορά τ ην «προσωπολατ ρεία» και τ α άλλα γνωστ ά, αλλά δεν μπορούμε να μη δούμε πως τ ο κόμμα αυτ ό, τ ο ένδοξο, τ ο πρωτ οπόρο, έμπασε από μια περίοδο και πέρα κρατ ικίστ ικες μεθ όδους στ ην KΔ αλλά και μετ ά τ ην αυτ οδιάλυσή τ ης στ ις σχέσεις τ ου με τ α κομμουνιστ ικά κόμματ α και ειδικότ ερα απέναντ ι στ ο δικό μας.

Για τ ο «σύστ ημα» Aναφέραμε προηγούμενα πως σε κάποιο στ άδιο τ ης ανάπτ υξης τ ου κομμουνιστ ικού κινήματ ος δημιουργήθ ηκε ένα «σύστ ημα». T ο «σύστ ημα» αυτ ό δεν δημιουργήθ ηκε τ υχαία κι ούτ ε ήτ αν αρνητ ικό από τ ην αρχή. Oι συνθ ήκες που τ ο γέννησαν και τ ο ανάπτ υξαν ήτ αν η κατ ανίκηση στ ον ιδεολογικο-πολιτ ικό τ ομέα τ ης αντ ιπολίτ ευσης στ ο κόμμα τ ης Σοβιετ ικής Ένωσης και στ α διάφορα τ μήματ α τ ης KΔ, η έντ αση τ ων ρυθ μών οικοδόμησης στ ην EΣΣΔ και η έντ αση τ ων ρυθ μών μπολσεβικοποίησης στ α κομμουνιστ ικά κόμματ α.

T ο «σύστ ημα» αυτ ό στ άθ ηκε ένα σύνολο παραδόσεων, άγραφων κατ ά τ ο μεγαλύτ ερο μέρος τ ους, που ρύθ μιζ ε τ ις σχέσεις ανάμεσα στ α διάφορα τ μήματ α τ ης KΔ και στ ο κέντ ρο τ ους, τ ο ουσιαστ ικό, δηλαδή τ ο KK τ ης Σοβιετ ικής Ένωσης. Στ ο σύστ ημα αυτ ό, τ ο βασικό στ οιχείο ήτ αν η «σιδερένια πειθ αρχία» που στ ην πράξη όσο περνούσαν τ α χρόνια αναλύθ ηκε σε μια σειρά πραχτ ικές. Λόγου χάρη ένα μέλος ή στ έλεχος ενός κόμματ ος αν θ α διατ ύπωνε τ ις απόψεις τ ου για τ ο σύνολο τ ης γραμμής και δράσης τ ου κόμματ ος θ εωρούντ αν σαν αυτ ουργός «αντ ικομματ ικής πλατ φόρμας». Έκθ εση για γενικότ ερα προβλήματ α συνεπάγοντ αν άδεια τ ης καθ οδήγησης.

Bαθ μιαία οι γραμματ είς τ ων KE τ ων κομμάτ ων ανυψώνοντ αν σε αρχηγικά βάθ ρα.

T αυτ όχρονα όμως, δίπλα στ ους γραμματ είς «τ οποθ ετ ούντ αν» άνθ ρωποι που ελέγχουν, παρακολουθ ούν τ η στ άση τ ους ή άνθ ρωποι που έχουν χωριστ ές επαφές. H πραχτ ική αυτ ή στ άθ ηκε αρνητ ική στ α τ ελευτ αία χρόνια τ ης KΔ, και κυρίως μετ ά τ ην αυτ οδιάλυσή τ ης ολέθ ρια.

H μονολιθ ικότ ητ α ερμηνεύετ αι σαν υποτ αγή, πειθ αρχία τ ων πάντ ων χωρίς όρους. T ο μεγαλύτ ερο μέρος τ ων στ ελεχών, ιδιαίτ ερα όσοι έχουν κάποιες «ιδιαίτ ερες» σχέσεις θ εωρούν σαν κόμμα τ ους τ ο KKΣE. Έτ σι σε πολλές περιπτ ώσεις δεν δίνουν λογαριασμό στ α κόμματ ά τ ους. Oι ολέθ ριες συνέπειες θ α φανούν μετ ά τ η διάλυση τ ης KΔ. Έτ σι η μπολσεβικοποίηση στ ον οργανωτ ικό τ ομέα όπως και στ ον πολιτ ικό από μια περίοδο κι ύστ ερα παραμορφώνετ αι στ ις περισσότ ερες περιπτ ώσεις και δημιουργεί κατ αστ άσεις που ενεργούν σαν βραδυφλεγής μπόμπα.

T αυτ όχρονα στ ο κέντ ρο, δηλαδή στ ο KK τ ης Σοβιετ ικής Ένωσης, στ ην περίοδο γύρω στ ο 1930 αλλά κυρίως αργότ ερα, μπαίνουν μια σειρά μενσεβίκικα και άλλα αντ επαναστ ατ ικά στ οιχεία που δείξανε «καλή διαγωγή», που κατ ορθ ώνουν να αναρριχηθ ούν σε κομματ ικές και κρατ ικές θ έσεις, και αποτ έλεσαν υποδείγματ α γραφειοκρατ ικών στ οιχείων και ελίχθ ηκαν αρκετ ά επιδέξια στ α χρόνια τ ων εκκαθ αρίσεων. Ποιος δεν μπορεί να μη «σημειώσει» πως στ η διάρκεια τ ου πολέμου ο διαβόητ ος Oυστ ριάλωφ ―που ο Λένιν είχε προβάλει τ α πρώτ α χρόνια μετ ά τ ην επανάστ αση σαν εκπρόσωπο μιας τ άσης στ ους αντ επαναστ ατ ικούς κύκλους για τ η βραχυκύκλωση τ ης σοβιετ ικής εξουσίας και τ ου κόμματ ος, έτ σι που οι μπολσεβίκοι να οδηγηθ ούν για να πραγματ οποιήσουν τ α «εθ νικά ιδεώδη» τ ης ρώσικης αστ ικής τ άξης― προβάλλοντ αν παίζοντ ας σημαντ ικό ρόλο. Ή ο Mαρτ ίνωφ, γνωστ ός οικονομιστ ής από τ ην πολεμική που τ ου έκανε ο Λένιν, που προωθ ήθ ηκε στ ο μηχανισμό τ ης KΔ; Aυτ ό δεν σημαίνει πως δεν έπρεπε να χρησιμοποιηθ ούν όσα στ οιχεία εγκατ έλειψαν προηγούμενες θ έσεις τ ους. Aπό δω όμως μέχρι τ η χρησιμοποίησή τ ους σε επίκαιρες θ έσεις ή τ η μαζ ική εισροή στ οιχείων που στ α λόγια αναγνώριζαν τ ην ορθ ότ ητ α τ ης γραμμής και τ ο σοβιετ ικό καθ εστ ώς, υπάρχει μεγάλη απόστ αση. Στ ον πολιτ ικό τ ομέα διαμορφώνετ αι στ α KK μία φοβία τ υχόν παρέκκλισης που οδηγεί παρά τ ις εκκλήσεις τ ης KΔ σε αντ ιγραφή τ ης μπολσεβίκικης πείρας και σε μίμηση δευτ ερευουσών πλευρών τ ης.

H κρίση που πέρασαν πολλά κομμουνιστ ικά κόμματ α στ ην περίοδο γύρω από τ ο 1930 (με τ ην καμπάνια τ ης μπολσεβικοποίησης και τ ο διώξιμο τ ων δεξιών ή συμφιλιωτ ικών στ οιχείων) τ α δυνάμωσε και τ α ατ σάλωσε. Aλλά δίπλα στ ο κύριο, θ ετ ικό αυτ ό γεγονός, υπήρχαν αρνητ ικά

στ οιχεία ―μερικά αναφέραμε πιο πάνω― που σε άλλες συνθ ήκες θ α μπορούσαν, αν δεν κατ απολεμούντ αν, να αποτ ελέσουν τ ην κύρια πλευρά. Γενικά, τ α αρνητ ικά αυτ ά στ οιχεία θ α ήτ αν κάτ ι τ ο πρόσκαιρο ή περαστ ικό ή θ α παρέμεναν δευτ ερεύουσες πλευρές τ ου όλου ζ ητ ήματ ος αν μετ ά τ ον πόλεμο τ ο κομμουνιστ ικό κίνημα συσπειρωνότ αν σωστ ά πάνω σε μια νέα βάση που να αντ αποκρινότ αν στ ις νέες συνθ ήκες. Kάτ ι τ έτ ιο δεν έγινε. Έτ σι, θ ετ ικά πράγματ α σε καθ ορισμένες συνθ ήκες μετ ατ ρέποντ αι στ ο αντ ίθ ετ ό τ ους. Ήτ αν αναγκαίο να μπει τ έλος στ ις φράξιες, στ ο φιλελευθ ερισμό που αποτ ελούσε πληγή για πολλά κομμουνιστ ικά κόμματ α. Aλλά για να διασφαλιστ ούν τ α KK από τ ην υποτ ροπή παρόμοιων κατ αστ άσεων δεν ήτ αν κατ άλληλο τ ο σύστ ημα τ ων μέτ ρων τ ου 1930 για εντ ελώς άλλες συνθ ήκες.

Aν τ ο μπολσεβίκικο κόμμα από μια περίοδο και ύστ ερα προσάρμοζ ε τ ο ρόλο τ ου στ ην KΔ και στ ο παγκόσμιο κομμουνιστ ικό κίνημα στ ις νέες κατ αστ άσεις ―και από τ ην πλευρά τ ης ανάπτ υξης τ ου κινήματ ος και τ ων νέων προβλημάτ ων― θ α βοηθ ούσε να αναπτ υχθ ούν τ α καλύτ ερα στ οιχεία στ α KK, στ ις καθ οδηγήσεις τ ους. Aν δεν έμπαινε σε εφαρμογή η τ αχτ ική τ ων «ευνοούμενων» ή μη ηγετ ών και τ ων «εντ ετ αλμένων», αν έμπαζ ε σε συζ ήτ ηση τ α νέα προβλήματ α και τ α προβλήματ α τ ης Σοβιετ ικής Ένωσης μαζ ί, αν τ έλος μετ ά τ ην αυτ οδιάλυση τ ης KΔ δεν ανάπτ υσσε κρατ ικίστ ικες μεθ όδους στ ις σχέσεις τ ου με τ α KK ―μέθ οδοι που αποτ ελούν παράδοση πια.

Aφήνοντ ας τ α γενικά, είμαστ ε καλύτ ερα τ οποθ ετ ημένοι να δούμε ―στ ο βαθ μό που μπορούμε― τ ις σχέσεις τ ης KΔ και τ ου κόμματ ος τ ης Σοβιετ ικής Ένωσης με τ ο δικό μας κόμμα. Ο ρόλος τ ης ΚΔ στ ην ανάπτ υξη τ ου κομμουνιστ ικού κινήματ ος στ ην Ελλάδα Aπό τ η στ ιγμή που τ ο σοσιαλεργατ ικό κόμμα τ ης Eλλάδας προσχώρησε στ ην KΔ, ύστ ερα από ζωηρή εσωκομματ ική πάλη, οι σχέσεις τ ου κόμματ ος μ' αυτ ήν είναι σχέσεις ενός τ μήματ ος μιας παγκόσμιας οργάνωσης. Όμως, όπως ήδη αναφέραμε, επειδή τ ον κύριο ρόλο στ ην KΔ έπαιζ ε τ ο μπολσεβίκικο κόμμα, η εσωτ ερική τ ου πάλη, οι εξελίξεις στ α εσωτ ερικά προβλήματ α τ ης EΣΣΔ, όπως και η γραμμή τ ου στ α διεθ νή προβλήματ α είχαν άμεσες επιπτ ώσεις στ ην πορεία τ ου KKE περισσότ ερο ίσως από άλλα τ μήματ α που θ εωρούντ αν πιο «ώριμα» και πιο «αναπτ υγμένα» από τ ο KKE. Παρόλες τ ις επιτ υχίες τ ου και τ ην ανάπτ υξή τ ου τ ο KKE θ εωρούντ αν από τ α λιγότ ερο «ώριμα» και λιγότ ερο «αναπτ υγμένα» τ μήματ α τ ης KΔ, αν και σε ορισμένους τ ομείς η εκτ ίμηση που υπήρχε ήτ αν πως προηγούντ αν από άλλα πιο «ώριμα» τ μήματ α.

H εκτ ίμηση αυτ ή μαζ ί με άλλους παράγοντ ες, έξω από τ ους εσωτ ερικούς, συνεχίστ ηκε να υπάρχει στ ην πράξη και μετ ά τ η διάλυση τ ης KΔ και στ ο διάστ ημα που τ ο KKE επικεφαλής τ ου λαού τ ης Eλλάδας έδινε σκληρές μάχες ενάντ ια στ ον ξένο εισβολέα και τ ην ντ όπια αντ ίδραση. Γι' αυτ ή τ ην εκτ ίμηση ευθ ύνοντ αι και οι ηγέτ ες τ ου KKE στ ο διάστ ημα μετ ά τ ο 1941. Kαλλιεργούσαν στ ον υπέρτ ατ ο βαθ μό τ ο αίσθ ημα τ ης «μικρότ ητ άς» μας, εκθειάζοντ ας στ ον υπέρτ ατ ο βαθ μό οτ ιδήποτ ε είχε σχέση με επιτ εύγματ α άλλων κομμουνιστ ικών κομμάτ ων. H τ άση αυτ ή πήρε τ ις χειρότ ερες μορφές μετ ά τ ο 1956. Γιατ ί είναι άλλο πράγμα η κατ απολέμηση τ ου εγωκεντ ρισμού, και άλλο η καλλιέργεια τ ου επαρχιωτ ισμού και τ ου φτ ωχού, ανώριμου και αδύναμου συγγενή. Άλλο η επαναστ ατ ική σεμνότ ητ α και άλλο η υποτ ίμηση και τ ο σβήσιμο ακόμα τ ων επιτ ευγμάτ ων τ ης πάλης τ ων εργαζόμενων μιας χώρας, ενός λαού.

T ο βασικό εξαγόμενο από μια ανασκόπηση τ ων σχέσεων τ ης KΔ και τ ου KKE είναι πως βασικά η KΔ έπαιξε θ ετ ικό ρόλο στ ην ανάπτ υξή τ ου, παρά τ ο γεγονός πως σε μερικά προβλήματ α ο ρόλος τ ης στ άθ ηκε αρνητ ικός. Aυτ ό άλλωστ ε είναι μέσα στ η φύση τ ων πραγμάτ ων. Στ ο βασικό ζ ήτ ημα τ ης επέμβασής τ ης τ ο 1931 που τ όσα και τ όσα γράφοντ αι και υπονοούντ αι, τ ο KKE δεν μπορούσε με τ ις δικές τ ου δυνάμεις μονάχα να βγει από τ ην κρίση. Άλλωστ ε εδώ, πριν τ ην επέμβαση τ ης KΔ, υπήρξαν σειρά επεμβάσεις από στ οιχεία τ ης αντ ιπολίτ ευσης τ ου μπολσεβίκικου κόμματ ος που παρασιωπούντ αι από πολλούς ιστ ορικούς και επιζώντ ες για τ η διαμόρφωση τ ης κατ άστ ασης που υπήρξε στ ο κόμμα γύρω στ α 1930. Πολλοί αντ ικομιντ ερνικοί διαφόρων αποχρώσεων θ εωρούν πως η ανάπτ υξη τ ου τ ροτ σκισμού, τ ου λικβιντ αρισμού κλπ, ήτ αν ένα αυθ όρμητ ο προτ σές, ενώ η πορεία τ ου KKE μετ ά τ ο 1931 τ εχνητ ό και «από τ α έξω». Παραλογισμός που δεν κάνει εντ ύπωση σε τ ούτ η τ ην εποχή που παραλογισμοί περνάνε για επιστ ημονικές αλήθ ειες.

T ο αρνητ ικό που υπήρξε στ ην επέμβαση τ ης KΔ ήτ αν ―όπως αναφέρθ ηκε πιο πάνω αλλά και σε

άλλα άρθ ρα τ ης «ΠΣ»― πως δεν έγινε βαθ ιά τ ομή. Δεν χτ υπήθ ηκαν από τ η ρίζα τ ους άσχημες κατ αστ άσεις, δόθ ηκε άφεση αμαρτ ιών σε στ ελέχη που πρωτ οστ άτ ησαν στ η φραξιονιστ ική πάλη δίχως αρχές, που ξανανέβηκαν γρήγορα σε καθ οδηγητ ικές θ έσεις και σε κρίσιμες στ ιγμές για τ ο κίνημα έπαιξαν καθ οριστ ικό ρόλο. Δεν βοηθ ήθ ηκε η καθ οδήγηση τ ου KKE να αναπτ ύξει μια σειρά νέα στ ελέχη με τ ολμηρό τ ρόπο και να ενισχυθ εί έτ σι τ ο καθ οδηγητ ικό αχτ ίφ τ ου κόμματ ος. Aυτ ά, όσον αφορά τ ην «ελληνική» πλευρά τ ου ζ ητ ήματ ος. T α γενικά προβλήματ α που αντ ιμετ ωπίζουν τ α τ μήματ α τ ης KΔ σ' αυτ ήν τ ην περίοδο ή στ ην περίοδο 1930-43 ανάγοντ αι σε άλλο κεφάλαιο.

H προσχώρηση στ ην III Διεθ νή ήτ αν αποτ έλεσμα σκληρής πάλης μέσα στ ο κόμμα. Aπό τ η μια μεριά τ α μεγάλα καλπάκια τ ου κόμματ ος, οι γραμματ είς, οι παλαίμαχοι συνδικαλιστ ές ηγέτ ες, οι βουλευτ ές (είχαν εκλεγεί με αντ ιβενιζ ελικούς συνδυασμούς αλλά «βενιζ έλιζαν» συστ ηματ ικά), και από τ ην άλλη άσημοι και νέοι αγωνιστ ές με επικεφαλής τ ον γνωστ ότ ερο Δ. Λιγδόπουλο.

H γραμμή τ ης προσχώρησης κυριάρχησε τ ελικά. O Λιγδόπουλος φεύγει για τ η Mόσχα. Στ ο γυρισμό τ ου θ α σφαγεί από λαζούς ληστ ές (;) μαζ ί με τ ον πρώτ ο αντ ιπρόσωπο τ ης KΔ για τ ην Eλλάδα, έλληνα τ ης Pωσίας, Ωρίωνα Aλεξάκη. Kυριαρχούν οπορτ ουνιστ ικά στ οιχεία στ ην καθ οδήγηση τ ου KKE ύστ ερα απ' αυτ ό και σε κρίσιμες στ ιγμές. Παρόλα αυτ ά γίνετ αι εντ ατ ική δουλειά στ ο μέτ ωπο τ ης Mικράς Aσίας και τ ης Θράκης αργότ ερα. Στ ήθ ηκαν στ ο απόσπασμα κάμποσοι λησμονημένοι αγωνιστ ές. Στ ην Eλλάδα ξεσπάει τ ο 1921 ένα ισχυρό απεργιακό κίνημα με αποκορύφωμα τ α γεγονότ α τ ου Bόλου[vi] όπου για μια ολόκληρη μέρα γίνετ αι ο λαός εξουσία. T ο κύρος τ ου κόμματ ος ήτ αν μεγάλο. Aλλά και ήτ αν γνωστ ό πως υπήρχαν πολιτ ικάντ ικα στ οιχεία στ ην ηγεσία τ ου. Πως λχ ο I. Mετ αξάς πριν τ ην επικράτ ηση τ ων Πλαστ ήρα-Πάγκαλου, ζ ητ άει από τ ον Γ. Kορδάτ ο, ηγέτ η τ ου κόμματ ος, να μπει ο τ ελευτ αίος σε κυβέρνηση πούχε εντ ολή αυτ ός (ο Mετ αξάς) από τ ο βασιλιά να σχηματ ίσει.

H πρώτ η σύγκρουση τ ου κόμματ ος με τ ο σοβινισμό στ άθηκε η περίοδος τ ης μικρασιατ ικής εκστ ρατ είας. H δεύτ ερη θ άρθ ει με τ ο «Mακεδονικό». Γράψαμε αλλού πως η αντ ιπροσωπεία τ ου κόμματ ος διαφώνησε. T ο ότ ι διαφώνησε δεν σημαίνει πως διαφώνησε από θ έσεις επαναστ ατ ικές.

T ελικά πειθ άρχησε και δόθ ηκαν μάχες που οδήγησαν σε κατ αδίκες ηγετ ικών και άλλων στ ελεχών.

Aυτ ή είναι η δεύτ ερη μάχη που δίνει τ ο KKE εκτ ελώντ ας τ ο διεθ νιστ ικό τ ου καθ ήκον, άσχετ α από τ ο αν υπεράσπιζ ε μια λαθ εμένη θ έση. Στ ις αλλεπάλληλες εσωτ ερικές διαμάχες που κρατ άνε πέντ ε χρόνια (1926-1931) στ ο KKE, αυτ ή η «προλετ αριακή βάση» (που σβήνει με περιφρονητ ικό τ ρόπο ο παραλίγο ελέω χρουστ σωφικών ηγέτ ης τ ου KKE, Γούσιας), η μάζα δηλαδή τ ων στ ελεχών και μελών τ ου, δεν υπέστ ειλαν τ η διεθ νιστ ική σημαία.

H βοήθ εια που δίνει ο αντ ιπρόσωπος τ ης KΔ με επιστ ολή τ ου μετ ά τ η σύλληψη και απέλασή τ ου, ενισχύει σημαντ ικά τ α προλετ αριακά στ οιχεία τ ου κόμματ ος, γεγονός που όμως αντ ιστ αθ μίζ ετ αι από τ ην παράλληλη δουλειά παραγόντ ων τ ης αντ ιπολίτ ευσης στ ο μπολσεβίκικο κόμμα και στ ην KΔ, που προσπαθ ούν να ενισχύσουν τ ο «αρχείο τ ου μαρξισμού» και τ η διαμόρφωση αμιγούς τ ροτ σκιστ ικής ομάδας. O γραμματ έας τ ου κόμματ ος Π. Πουλιόπουλος θ α παραιτ ηθ εί από τ ην καθ οδήγηση τ ου κόμματ ος για να φτ ιάξει τ ην ομάδα «Σπάρτ ακος» και σε συνέχεια τ ην «ενωμένη αντ ιπολίτ ευση» όπου ανάμεσα σε άλλους θ α προσχωρήσει και ο Σεραφείμ Mάξιμος, μέλος τ ης γραμματ είας τ ου κόμματ ος. Πρέπει ακόμα να θ υμίσουμε τ ην κρίση που προκλήθ ηκε τ ο 1924 με τ ην απόφαση τ ου καθ οδηγητ ικού οργάνου για τ ην «ανάγκη μακράς νομίμου υπάρξεως τ ου κόμματ ος» και πρέπει να σημειώσουμε πως πολλά έχουν γραφτ εί για τ ην αντ ίδραση τ ης KΔ, σύμφωνα με τ α οποία, στ ο όνομα τ ης αυτ ονομίας έπρεπε να αφεθ ούν τ α οπορτ ουνιστ ικά στ οιχεία να οδηγήσουν ένα κομμουνιστ ικό κόμμα (μέχρι τ ότ ε ήτ αν στ ην παρένθ εση ο τ ίτ λος) στ ο να μετ ατ ραπεί σε μια εκπολιτ ιστ ική λέσχη... Ήτ αν επόμενο, η κρίση που προκλήθ ηκε μετ ά τ ο 1926 να δημιουργήσει τ ους όρους στ ις διάφορες φράξιες να δραστ ηριοποιηθ ούν για να πάρουν τ ο «χρίσμα» ή τ ην έγκριση τ ης KΔ. Aπό τ ότ ε αρχίζ ει η ιστ ορία τ ων «χρισμάτ ων»... Όποιος διαβάσει τ α «Kείμενα τ ου KKE» θ α δει πως ότ αν στ άλθ ηκε η έκκληση τ ο 1931, είτ ε γιατ ί έγινε κακή μετ άφραση, είτ ε για άλλους λόγους, η τ ότ ε καθ οδήγηση ανακοίνωσε στ ο κόμμα πως δικαιώθ ηκε από τ ην KΔ! Πρέπει να θ υμίσουμε (έχουν γραφτ εί ορισμένα πράγματ α στ ην «ΠΣ» τ ου Oχτ ώβρη 1977) πως ανάμεσα στ ις φράξιες Θέου-Σιάντ ου, Xαϊτ ά-Eυτ υχιάδη, αναπτ ύχθ ηκε μια τ ρίτ η κατ άστ αση που θ έλησε να επιβάλει μέσω «εσωτ ερικών διαδικασιών» ―όπως θ άλεγαν οι σημερινοί κριτ ικοί τ ης επέμβασης

τ ης KΔ― τ ον N. Z αχαριάδη. Όμως είναι βέβαιο ότ ι η παράτ αση τ ης κρίσης θ α αποδυνάμωνε τ ο KKE ακόμα περισσότ ερο απ' ό,τ ι είχε αποδυναμωθ εί.

O N. Z αχαριάδης, πολλές φορές για να στ ηρίζ ει τ η θ έση τ ου πως τ ο KKE πριν τ ο 1931 περνούσε τ ην παιδική και εφηβική ηλικία τ ου, έλεγε δύο πράγματ α που τ α περιέχει η εκδοχή τ ου λόγου τ ου στ ην «7η ολομέλεια» (1957) (έκδοση «KKEεσ»): Πως πιάνοντ αν συνέχεια οι αντ ιπρόσωποι τ ης KΔ στ ο KKE και πως ο T ρότ σκι θ εωρούσε ότ ι είχε τ ο καλύτ ερο τ μήμα τ ου στ ην Eλλάδα μετ ά τ η Σοβιετ ική Ένωση. Γνωστ ές από κείμενα είναι οι συλλήψεις δύο αντ ιπροσώπων τ ης KΔ (1926 και 1930). Aν υπήρξε και άλλη, αυτ ό δεν φαίνετ αι από τ α κείμενα. Όσον αφορά τ ην εκτ ίμηση τ ου T ρότ σκι για τ ο ελληνικό τ μήμα τ ου, αν πάρουμε υπόψη τ ην έντ αξη στ ον τ ροτ σκισμό τ ου Π. Πουλιόπουλου, γραμματ έα τ ης KE, τ η συνεργασία ή έντ αξη τ ου Σ. Mάξιμου και μιας σειράς στ ελεχών ακόμα και καθ οδηγητ ικών, ακόμα κι αν αυτ ά τ α έλεγε κομπάζοντ ας ο N. Z αχαριάδης, δεν βρίσκοντ αν μακριά από τ η πραγματ ικότ ητ α. Στ ο μηδενισμό τ ης δράσης τ ου κόμματ ος πριν τ ο 1931, προστ έθ ηκε η προπαγάνδα τ ων ρεβιζ ιονιστ ών που εξωραΐζ ει αντ ίθ ετ α τ ην κατ άστ αση, σβήνοντ ας τ ην αδιάκοπη πτ ώση τ ης επιρροής τ ου κόμματ ος μετ ά τ ο 1928 ιδιαίτ ερα, τ ις χωρίς αρχές επαφές με τ ον προϊστ άμενο τ ης Δίωξης Kομμουνισμού και άλλες αθ λιότ ητ ες.

H περίοδος 1931-36 ήτ αν περίοδος που η KΔ βοηθ άει ολόπλευρα τ ο κόμμα. H απόφαση τ ης 6ης ολομέλειας (1934) για τ ο χαρακτ ήρα τ ης επερχόμενης αλλαγής στ ην Eλλάδα[vii] ήτ αν η πιο σημαντ ική ιδεολογική-πολιτ ική βοήθ εια. T ο KKE μπολσεβικοποιείτ αι. Όμως εκδηλώνοντ αι ορισμένα χαρακτ ηριστ ικά που είχαν δευτ ερεύουσα σημασία τ ότ ε, αλλά που μετ ατ ράπηκαν αργότ ερα σε κυριαρχικά.

H προβολή τ ου N. Z αχαριάδη αρχίζ ει από τ ο 1935. O ίδιος δήλωσε «άγνοια» γι' αυτ ό στ ην «7η ολομέλεια» (1957). Aκόμα δήλωσε πως δεν ισχυρίστ ηκε πως ήτ αν ο συντ άκτ ης τ ης απόφασης τ ης 6ης (1934). Aλλά αυτ ό καλλιεργούντ αν για χρόνια. Γιατ ί δεν τ ο στ αματ ούσε; Kριτ ικός από τ ους πιο «σκληρούς» τ ου N. Z αχαριάδη δηλώνει πως η εντ ολή για τ η συγγραφή τ ου άρθ ρου «Aυτ ός μας οδηγεί» στ ο «Pιζοσπάστ η» τ ο 1935, δόθ ηκε από τ ον Mανουήλσκι στ ον Σκλάβαινα. Δεν έχουμε λόγους να τ ο αμφισβητ ήσουμε. Στ ην περίοδο αυτ ή, η KΔ φροντ ίζ ει για τ ην προβολή τ ων γραμματ έων τ ων κομμάτ ων. Eίναι η εποχή τ ων «αρχηγών». Kαι δεν θ α ήτ αν αρνητ ικό αν κρατ ιότ αν σε ορισμένα όρια.

T αυτ όχρονα τ ην ίδια εποχή έχουμε τ ην προώθ ηση «εντ ετ αλμένων» στ ο KKE. Προβάλλει ο Γ.

Iωαννίδης. Πήρε μέρος στ ο 7ο συνέδριο τ ης KΔ και είχε πολλές συζ ητ ήσεις. T ι κράτ ησε απ' όλα αυτ ά; Θα πρέπει να αποδώσουμε πίστ η σ' αυτ ό που αναφέρει παλιό ανώτ ατ ο στ έλεχος τ ου KKE (Θ. Xατ ζ ής) σε βιβλίο τ ου: Πως στ ην κατ οχή, σ' όλες τ ις κρίσιμες συνεδριάσεις τ ου καθ οδηγητ ικού οργάνου τ ου κόμματ ος, ο Γ. Iωαννίδης για να υπερασπιστ εί τ ην οπορτ ουνιστ ική γραμμή, ξεφούρνιζ ε τ η μεγάλη κομιντ ερνική τ ου «παιδεία». Kαι ανέφερε ότ ι ο Mανουήλσκι στ ο 7ο συνέδριο τ ης KΔ έλεγε: «T ι να σε κάνει ο Γιαννάκης (δηλαδή ο Iωαννίδης); Έτ σι κάνει η Aγγλία και στ έλνει δύο υπερντ ρέντ λοντ (κατ αδρομικά) στ ον Πειραιά, πάει η ψωροκώστ αινα»... Γι' αυτ ό ο «Γιαννάκης» ότ αν, παρά τ ις προσπάθ ειές τ ου να μην τ ο πάρει απάνω τ ης η «ψωροκώστ αινα», τ α πράγματ α ήρθ αν έτ σι που η «ψωροκώστ αινα» συγκρούστ ηκε με τ α «υπερντ ρέντ λοντ » τ ης Aγγλίας, «απάλλαξε» τ ον εαυτ ό τ ου από κάθ ε ευθ ύνη στ ο κρεβάτ ι τ ης αρρώστ ιας... και μια και γίνετ αι λόγος για τ ον Γ. Iωαννίδη, πρέπει να πούμε πως υπήρξε μια προσπάθ εια λατ ρείας σε κάποιες «μαγικές» και ακαθ όριστ ες πλευρές τ ου, στ ην περίοδο τ ης κατ οχής αλλά και μετ ά. Iδιαίτ ερα στ ην οργάνωση Aθ ήνας ότ αν γραμματ έας τ ης ήτ αν ο B. Mπαρτ ζώτ ας, ο πιο αφοσιωμένος τ ότ ε στ ον Γ.

Iωαννίδη (που σε συνέχεια αφοσιώθ ηκε στ ον N. Z αχαριάδη για να τ ον αποκηρύξει άνετ α και να αφοσιωθ εί τ ώρα στ ο «ένα είναι τ ο KKE»). T έλος, μια τ ελευτ αία προσπάθ εια νεκρανάστ ασης τ ου «μύθ ου Iωαννίδη» έγινε από τ η γνωστ ή εκπεσούσα «μεγάλη προσωπικότ ητ α» τ ου KKE που προαναφέραμε.

T ο κρίσιμο σημείο τ ης επέμβασης ―όπως κι αλλού έχει γραφτ εί― ήτ αν πως δεν συνοδεύτ ηκε με βαθ ιά τ ομή. H επιστ ροφή πρωτ αγωνιστ ών τ ης φραξιονιστ ικής πάλης δίχως αρχές (Σιάντ ου-Θέου) και η προώθ ησή τ ους, ενώ κρατ ιούντ αι στ η Σοβιετ ική Ένωση οι Xαϊτ άς, Πυλιώτ ης, Eυτ υχιάδης κ.ά, μαζ ί με τ ην προώθ ηση αργότ ερα αινιγματ ικών ανθ ρώπων τ ύπου Δ. Mάθ εση, διαβάλλουν τ ο πραχτ ικό μέρος τ ης επέμβασης. H συμβολή τ ου N. Z αχαριάδη στ ην ανάπτ υξη τ ου KKE στ α χρόνια αυτ ά δεν μπορεί να αμφισβητ ηθ εί.

H βοήθ εια τ ης KΔ φάνηκε και στ ο 5ο και 6ο συνέδριο τ ου KKE. Όπως σημειώσαμε και πιο πάνω,

εκείνη τ ην περίοδο προβάλλουν και οι κατ ά φαντ ασία ή πραγματ ικοί «αυτ οκρατ ορικοί απεστ αλμένοι» ή εντ ετ αλμένοι. Όπως ο Σκλάβαινας, ο Iωαννίδης, ο Mάθ εσης. O πρώτ ος δεν έκανε και τ όση ζ ημιά, παρά μόνο ότ ι λύγισε και εξέθ εσε πολιτ ικά τ ο KKE αφού ήτ αν ο κοινοβουλευτ ικός τ ου εκπρόσωπος. Για τ ον τ ρίτ ο, τ ον άνθ ρωπο «αίνιγμα», παραμένουν όλα αινιγματ ικά. Προσπάθ ησε να κάνει αντ ι-EAM στ ην κατ οχή, αφού κρατ ούσε, παρά τ ις κατ αγγελίες, μια ορισμένη ομάδα αξιωματ ικών. «T ελεσίδικα», τ ο KKE τ ο 1945-46 τ ον κατ άγγειλε για χαφιέ. Mετ ά τ ην «6η ολομέλεια», με τ ον τ ρόπο που γίνοντ αν τ α πράγματ α χάρη στ ο «νέο πνεύμα», έγινε κίνηση για τ ην αποκατ άστ ασή τ ου.

T α περισσότ ερα ζ ητ ήματ α που αφορούν τ ον Δ. Mάθ εση, παραμένουν μέχρι σήμερα σκοτ εινά! T ο ερώτ ημα είναι: Γιατ ί αφού υπήρχαν στ οιχεία για τ ις όχι καθ αρές σχέσεις τ ου Mάθ εση πριν τ ο 1930, χρησιμοποιείτ αι στ ην KΔ; Φτ αίει ο Z αχαριάδης; Σίγουρα. Aλλά αυτ ά όλα δεν εξαρτ ιόντ αν μονάχα από τ ον Z αχαριάδη. Ποια συγκεκριμένη βοήθ εια έδωσε η KΔ στ ην αντ ιμετ ώπιση τ ης διχτ ατ ορίας δεν ξέρουμε. Ξέρουμε όμως πως στ ην τ οποθ έτ ησή τ ης μέχρι τ ο 1936-37, στ ην περίπλοκη τ ότ ε διεθ νή κατ άστ αση, η βοήθ ειά τ ης ήτ αν παραπάνω από σημαντ ική. Oι οδηγίες τ ης στ αματ ούν τ ο 1939. Oι τ ελευτ αίες πήγαν στ α χέρια τ ου Γ. Σιάντ ου που είχε γίνει γραμματ έας τ ης KE και έγιναν όπλα στ ην κατ οχική περίοδο για να δικαιολογεί τ ην πολιτ ική τ ου και να διαβάλλει στ ελέχη τ ου κόμματ ος σαν πεμπτ οφαλαγγίτ ες.

H πρώτ η οδηγία στ άλθ ηκε μετ ά τ η σύναψη τ ου γερμανοσοβιετ ικού συμφώνου, η άλλη κάπως αργότ ερα (κατ ά τ ον Σιάντ ο). T α ζ ητ ήματ α αυτ ά δεν συζ ητ ήθ ηκαν ποτ έ μπροστ ά στ ο κόμμα, ακόμα κι ότ αν ο Z αχαριάδης κατ άγγειλε τ ον Σιάντ ο σαν χαφιέ. Γιατ ί; Δεν μπορεί να υπάρξει άλλη εξήγηση από τ ο ότ ι δεν συζ ητ ήθ ηκαν είτ ε για να μη θ ιγούν άλλοι, είτ ε για σκοπιμότ ητ ες τ ης στ ιγμής. Για παράδειγμα, η «εναλλαγή» τ ων γενικών οδηγιών τ ης KΔ πριν και μετ ά τ ο γερμανοσοβιετ ικό σύμφωνο: H κατ απολέμηση τ ου πνεύματ ος τ ου Mονάχου αντ ικατ αστ αίνετ αι με τ ην κατ αγγελία τ ων αγγλο-γάλλων. T ην κατ αγγελία τ ου «γελοίου πολέμου» τ ων αγγλο-γάλλων τ η διαδέχετ αι η κατ αγγελία τ ους σαν εμπρηστ ών τ ου πολέμου. Eιδικά για μας ο Γ. Σιάντ ος (ανάμεσα σε άλλους) στ ην κατ οχή διακήρυσσε μια αγγλόφιλη πολιτ ική και τ η στ ήριζ ε στ ην τ ελευτ αία οδηγία τ ης KΔ πούχε πάρει αυτ ός. H KΔ κόβει τ ις οδηγίες στ ο KKE τ ότ ε (1939). Για τ η μετ αξική περίοδο Aκόμα δεν έχει γραφτ εί η ιστ ορία τ ης τ έτ αρτ ης περιόδου σ' ό,τ ι αφορά τ ο KKE. Kαι εννοούμε μ' αυτ ό πως δεν έχουν ξεκαθ αριστ εί αρκετ ά πράγματ α. Σ' αυτ ό συνετ έλεσε βασικά ο τ ρόπος που «έλυσε» τ α ζ ητ ήματ α αυτ ά η καθ οδήγηση Σιάντ ου-Iωαννίδη, αλλά και η περίοδος μετ ά τ ην «6η ολομέλεια» που πίσω από τ ις πλάτ ες τ ων κομμουνιστ ών η καθ οδήγηση τ ου «K»KE έκοβε κι έραβε σχετ ικά με κατ αστ άσεις και πρόσωπα που είχαν σχέση με τ ο παρελθ όν. H «αμνηστ ία» τ ου Φλωράκη αποτ έλειωσε τ η σύγχυση. Έτ σι που αμαρτ ωλότ ατ οι παράγοντ ες βγήκαν από τ η ναφθ αλίνη και παριστ άνουν σήμερα τ ους ηρακλείς τ ου «ένα είναι τ ο KKE».

T ο KKE πέρασε μια σκληρή δοκιμασία στ η μετ αξική περίοδο. Σε όλους τ ους τ ομείς. H πλευρά που μας απασχολεί σχετ ίζ ετ αι με μια λαθ εμένη στ άση ηγετ ικών τ ου στ ελεχών και πρώτ α απ' όλα τ ου N. Z αχαριάδη. Eνώ τ ο κόμμα πολεμούσε ανοιχτ ά τ ο πνεύμα τ ης υποτ αγής, τ η «δήλωση» ―και μπορούμε να πούμε πως τ ο πνεύμα αυτ ό τ ης αδιαλλαξίας δεν υπήρχε σε ορισμένα άλλα κόμματ α― οι ηγετ ικοί τ ου παράγοντ ες θ εωρούσαν πως έπρεπε να κάνουν χρήση τ ου πόστ ου τ ους για να δίνουν εντ ολές για δηλώσεις. Έτ σι έκανε ο Z αχαριάδης με τ ο Mιχαηλίδη που διευκόλυνε τ ην ασφαλίτ ικη μανούβρα τ ης «Προσωρινής Διοίκησης», έτ σι έκανε ο Πλουμπίδης αν πιστ έψουμε τ ον Π. Pούσο που παράγγελνε σ' αυτ όν και τ η Xρ. Xατ ζ ηβασιλείου να κάνουν δήλωση για να βγουν.

O N. Z αχαριάδης ―και συμφώνησαν σ' αυτ ό και οι Δ. Παρτ σαλίδης και B. Nεφελούδης― νόμισε πως αρκούσε να βγει ένας άνθ ρωπος ―ο Mιχαηλίδης― για να «καθ αρίσει τ ο κόμμα» από τ ους χαφιέδες. Eνέργεια τ υχοδιωκτ ική που διευκόλυνε τ ο παιχνίδι τ ου Mανιαδάκη. O Z αχαριάδης έπεσε στ ην παγίδα τ ης «προσωρινής διοίκησης», διευκόλυνε τ ην καμπάνια τ ης Aσφάλειας ενάντ ια στ ην «παλιά κεντ ρική» συνολικά και στ ην καλλιέργεια τ ης χαφιεδοφοβίας. Aπό τ ην άλλη ο Πλουμπίδης από τ η «Σωτ ηρία» υποβάλλει σ' αυτ ήν μια γραμμή άσχετ η με τ α συνέδρια και τ ις ολομέλειες τ ου κόμματ ος, που κατ αλήγει στ ην καμπάνια για τ ην πλαστ ότ ητ α τ ου γράμματ ος τ ου N. Z αχαριάδη. Διευκολύνετ αι κι από τ ην πλευρά αυτ ή τ ο παιχνίδι τ ου Mανιαδάκη. Όμως, κι εδώ φάνηκε η

αυτ ενέργεια, τ ο αισθ ητ ήριο τ ης βάσης ―αυτ ής τ ης βάσης που τ η σαρκάζουν ορισμένοι «στ ρατ άρχες» που θ εωρούν πως οι «στ ρατ ηγοί κρίνουν τ ο παν»― τ ης βάσης αυτ ής που δημιουργεί ανεξάρτ ητ ες οργανώσεις, πυρήνες και ρίχνει μικρά αλλά ουσιαστ ικά θ εμέλια για τ ους μεγάλους αγώνες που ωριμάζουν.

O N. Z αχαριάδης δεν απαλλάσσετ αι από τ α «ανοίγματ α» προς Mανιαδάκη για να μετ αφερθ εί από τ ην Kέρκυρα στ ην Aθ ήνα. (Πράγμα που θ α τ ο ήθ ελε η Aσφάλεια μια κι είχε πέσει στ ην παγίδα που τ ου έστ ηνε με τ ην «Προσωρινή»). T ις ενέργειες αυτ ές τ ις «ανακάλυψε» σαν λαθ εμένες ο Δ. Παρτ σαλίδης τ ο 1950. Πολλοί κριτ ικοί τ ου N. Z αχαριάδη έκαναν και τ ότ ε και αργότ ερα πλήθ ος από ελιγμούς που στ α χρόνια τ ου ρεβιζ ιονισμού ανάχθ ηκαν σε γραμμή. Τα γράμματ α τ ου Ν. Ζ αχαριάδη T ο γράμμα τ ου Z αχαριάδη (πρώτ ο), αφού κατ ακρίθ ηκε και στ ιγματ ίστ ηκε δεκαετ ίες ολόκληρες, «αποκατ αστ άθ ηκε» τ ελικά από τ ο «K»KE. Πολλοί από τ ους ψηφίσαντ ες τ ην αποκατ άστ αση, είχαν πρωτ οστ ατ ήσει στ ην εκστ ρατ εία εναντ ίον τ ου. T ο γράμμα αυτ ό χαρακτ ηρίστ ηκε από τ ον Δ. Παρτ σαλίδη αρχικά τ ο 1950 σαν λαθ εμένο (φυσικά όχι με δική τ ου πρωτ οβουλία) για τ η λέξη «ανεπιφύλαχτ α»[viii]. O ίδιος λέει με «συγκινητ ική αθ ωότ ητ α» στ ο βιβλίο τ ου πως κάποιοι είχαν πει πως ήτ αν λαθ εμένο. (Δεν δίνει περισσότ ερες διευκρινίσεις ο Δ. Παρτ σαλίδης, όμως δεν μένουν πολλές αμφιβολίες για τ ο ποιοι ήτ αν αυτ οί). Σ' αντ ίθ εση ωστ όσο με τ α παρακάτ ω στ ο ίδιο βιβλίο γράφει: «Όμως, έγινε γνωστ ό πως τ ο προεδρείο τ ης KΔ τ ο Γενάρη τ ου 1941 είχε κρίνει σαν σωστ ή τ η στ άση τ ου KKE στ ον πόλεμο...». Mόνος τ ου ο Δ. Παρτ σαλίδης ομολογεί πως μπλέχτ ηκε σε μια ιστ ορία επικαλούμενος δύο αντ ιφατ ικές εκτ ιμήσεις, προερχόμενες από τ ην ίδια πλευρά, χωρίς να ξεκαθ αρίζ ει γι' αυτ ήν τ ίποτ α περισσότ ερο. Yπάρχει και η στ άση τ ου N. Z αχαριάδη στ η διαβόητ η «7η ολομέλεια». Ξεσπάθ ωσε, αφού αρχικά δήλωσε πως τ αλαντ εύτ ηκε πριν γράψει τ ο πρώτ ο γράμμα. Έπρεπε, ισχυρίστ ηκε, να είχε γράψει περισσότ ερα πράγματ α για τ ο Mετ αξά ―κι όχι απλώς τ ο «ανεπιφύλαχτ α»― μια και ο Mετ αξάς έκανε πόλεμο που βοηθ ούσε τ η Σοβιετ ική Ένωση. Έτ σι ο N. Z αχαριάδης προσπαθ ώντ ας να δείξει πως αυτ ός είναι πιο «εικοστ οσυνεδριακός» και από τ ους πιο καραμπινάτ ους, δικαίωσε τ ις κριτ ικές και τ αυτ όχρονα προχώρησε σε μια υμνολογία τ ης φασιστ ικής διχτ ατ ορίας τ ου Mετ αξά για να δείξει πόσο προσηλωμένος είναι στ η Σοβιετ ική Ένωση σε αντ ίθ εση με άλλους. Θλιβερή κατ άληξη μιας ιστ ορίας που άξιζ ε καλύτ ερη τ ύχη.

Aνεξάρτ ητ α όμως από όλ' αυτ ά, και πέρα απ' τ η φιλολογία γύρω από τ ο «ανεπιφύλαχτ α», τ ο γράμμα τ ου N. Z αχαριάδη αποτ ελεί ένα ιστ ορικό δεδομένο που επέδρασε σημαντ ικά στ ον ορθ ό προσανατ ολισμό τ ων κομμουνιστ ικών και τ ων δημοκρατ ικών μαζών για τ ην αντ ιμετ ώπιση τ ης ιτ αλικής και τ ης γερμανικής εισβολής.

O Z αχαριάδης έγραψε και δεύτ ερο και τ ρίτ ο γράμμα. Παρόλες τ ις περιπέτ ειές τ ους, τ ο περιεχόμενο τ ων γραμμάτ ων ήτ αν γνωστ ό στ ην καθ οδήγηση Σιάντ ου-Iωαννίδη. Kι εδώ φτ άνουμε στ ην πρώτ η μεγάλη εθ νικιστ ική παρέκκλιση τ ου KKE. Όπως σωστ ά γράφει ο N. Z αχαριάδης στ ο δεύτ ερο γράμμα τ ου, τ ο πρώτ ο κατ αντ ούσε «σοσιαλπατ ριωτ ικό ντ οκουμέντ ο» στ α χέρια τ ης «Προσωρινής Διοίκησης». Πάνω-κάτ ω έτ σι έγινε και με τ ην καθ οδήγηση τ ου KKE στ ην κατ οχή.

Xρησιμοποιώντ ας τ ο σαν «άλλοθ ι», προσυπέγραψε εθ νικιστ ικές διεκδικήσεις (B. Ήπειρος, στ ρατ ηγική διαρρύθ μιση συνόρων προς τ η Bουλγαρία λχ) για να αναγνωριστ εί από ανύπαρκτ α αστ ικά κόμματ α σαν «εθ νικόν κόμμα». Πρέπει να σημειωθ εί πως τ ην πρώτ η περίοδο τ ης κατ οχής, στ ελέχη τ ης «παλιάς KE» έστ ειλαν άνθ ρωπο να συνδεθ εί με τ ην KΔ. O απεστ αλμένος έφθ ασε μέχρι τ ην Πόλη και συνδέθ ηκε με τ ο πρακτ ορείο «TAΣΣ». Γύρισε στ α τ έλη τ ου 1943 ότ αν τ ο νερό έχει μπει στ ' αυλάκι και χωρίς τ ίποτ α στ α χέρια τ ου. Διεθ νείς επαφές Πριν ο Π. Pούσος πάει στ η σοβιετ ική πρεσβεία τ ου Kαΐρου, η ηγεσία τ ου KKE σκάλωσε στ ις διαπραγματ εύσεις για τ η συγκρότ ηση κοινού βαλκανικού στ ρατ ηγείου. Παρόλο που απέκρουε κατ αρχήν έναν τ έτ ιο προσανατ ολισμό για να μη δυσαρεστ ηθ ούν οι άγγλοι, ωστ όσο πρέπει να ειπωθ εί πως οι γιουγκοσλάβοι παίζουν αρκετ ά βρώμικο παιχνίδι: Z ητ ούσαν από τ ότ ε να υποτ αχθ ούν όλα τ α βαλκανικά κομμουνιστ ικά κόμματ α στ ην ηγεσία τ ους, να αποδεχτ ούν τ η μεγαλοσέρβικη πολιτ ική τ ους, και προπαγάνδιζαν ανοιχτ ά τ ην εθ νική αποκατ άστ αση τ ων μακεδόνων, απαιτ ώντ ας τ αυτ όχρονα τ ην αποδοχή τ ου όρου αυτ ού στ ο συμφωνητ ικό. Όλη η φιλολογία για τ η μη προχώρηση στ ο κοινό βαλκανικό στ ρατ ηγείο, παραβλέπει όλ' αυτ ά τ α

πράγματ α. O εθ νικισμός τ ων ηγετ ών τ ου KK Γιουγκοσλαβίας δεν ήτ αν κάτ ι που φάνηκε αργά.

Kάθ ε άλλο. Πρέπει να σημειώσουμε πως τ ο KK Γιουγκοσλαβίας είχε στ αθ ερή και μόνιμη επαφή με τ ην KΔ πριν τ ην αυτ οδιάλυσή τ ης και με τ ο KKΣE σε συνέχεια. Eκτ ός απ' αυτ ό, οδηγίες από τ ην KΔ πριν τ ην αυτ οδιάλυσή τ ης πήρε και τ ο KE Aλβανίας. T ο KKE ωστ όσο είχε τ εθ εί σε «άγνοια». Yπάρχει η ιστ ορία τ ου Σακαρέλλου, μέλους τ ης KE που δούλευε στ ην KΔ, που όπως λέγετ αι εξαφανίστ ηκε είτ ε πάνω από τ η Γιουγκοσλαβία είτ ε πάνω από τ ην Eλλάδα.

H KΔ απ' τ η μεριά τ ης και τ ο KKΣE σε συνέχεια, παρόλο που «αγνοούσαν» τ ο KKE, ήτ αν αρκετ ά κατ ατ οπισμένοι για τ α ελληνικά πράγματ α. Aυτ ό τ ο ξέρει όποιος άκουγε τ ο P/Σ Mόσχας στ ην κατ οχή. Σε καθ ορισμένες περίοδες οι εκπομπές για τ ην Eλλάδα ήτ αν συχνές, επίκαιρες, ξεκάθ αρες. Σε καθ ορισμένες περίοδες υπήρχε σιωπή ή «πρωτ όκολλο», όπως για παράδειγμα τ ο συγχαρητ ήριο τ ηλεγράφημα τ ου Στ άλιν στ ο Γεώργιο τ ο B' για τ ην εθ νική γιορτ ή. Στ ο διάστ ημα που ιδρύθ ηκε η ΠEEA (1944) η έντ αση ανέβηκε: Προβάλλετ αι η ΠEEA, κατ αγγέλλοντ αι οι μηχανορραφίες τ ης αντ ίδρασης στ ην Eλλάδα και στ η Mέση Aνατ ολή. Γίνετ αι ο Λίβανος. O Π. Pούσος αφού τ α «κατ αφέρνει» τ όσο καλά ώστ ε να αφήσει έκπληκτ ους και τ ους αντ ιπάλους τ ου λαϊκού κινήματ ος, πηγαίνει μετ ά στ η σοβιετ ική πρεσβεία όπου ένας σύμβουλος τ ου λέει τ ην «προσωπική τ ου γνώμη» να «μπούνε στ ην κυβέρνηση Παπανδρέου». Στ ο βουνό ότ αν έφτ ασε η σοβιετ ική αποστ ολή, διαπιστ ευμένη μόνο στ ον EΛAΣ κι όχι στ ην ΠEEA, ο Iωαννίδης με βάση ένα μορφασμό ―καθ ώς γράψαμε― τ ου T σερνίτ σεφ, κατ άλαβε πως δεν έπρεπε να τ ο παρατ ραβάνε με τ ους εγγλέζους και να μπούνε στ ην κυβέρνηση Παπανδρέου. (O T σερνίτ σεφ ήτ αν υπαρχηγός στ ην αποστ ολή και είχε υπηρετ ήσει χρόνια στ η σοβιετ ική πρεσβεία τ ης Aθ ήνας. Yπηρέτ ησε και κάμποσα χρόνια μετ ά τ ην αποκατ άστ αση διπλωματ ικών σχέσεων μετ ά τ ο 1946). H κρίση που κρατ ούσε μήνες ανάμεσα στ ην ηγεσία τ ου λαϊκού κινήματ ος και τ ους άγγλους - Παπανδρέου, αλλά και στ ην αντ ιπροσωπεία τ ης ΠEEA στ ο Λίβανο, «λύθ ηκε» με τ ην αποδοχή τ ων όρων άγγλων - Παπανδρέου. Μηχανορραφίες H ΠEEA, παρόλο που καθ υστ έρησε η συγκρότ ησή τ ης, παρόλο που έκλεινε τ ο σπέρμα τ ης αυτ οκατ άργησής τ ης με τ ην αποδοχή τ ων όρων τ ης αγγλόφιλης μερίδας τ ων ΣβώλουT σιριμώκου, παρόλο που θ εωρήθ ηκε σαν μέσο πίεσης να γίνει η εθ νική ενότ ητ α με τ ο Kάιρο, όπως τ ουλάχιστ ον τ ην εννοούσε η μερίδα αυτ ή και οι ηγέτ ες ανύπαρκτ ων κομμάτ ων τ ης Aθ ήνας, ήτ αν ένα σημείο-στ αθ μός όπου μπορούσε να ανατ ραπεί η γραμμή τ ης υποτ αγής και τ ων συμβιβασμών και να εξαλειφθ ούν οι συνέπειες τ ων προηγούμενων λαθ ών. Aρκούσε η καθ οδήγηση να συμμορφωνότ αν με τ η λαϊκή πίεση. Oλόκληρη η Eλλάδα αγανάκτ ησε με τ ο αίσχος τ ου Λιβάνου. Όχι μονάχα τ α μέλη τ ων εθ νικοαπελευθ ερωτ ικών οργανώσεων αλλά όλοι οι πατ ριώτ ες. Aπήχηση αυτ ής τ ης λαϊκής αγανάκτ ησης στ άθ ηκαν οι οργισμένες συνεδριάσεις τ ου Eθ νικού Συμβούλιου στ α βουνά, η διαβεβαίωση τ ων ηγετ ών τ ου KKE πως οι αντ ιπρόσωποι τ ων οργανώσεων θ α δικάζοντ αν. H ηγεσία τ ου KKE, αντ ί να ακούσει όσα τ ης είπε ο Σ. Σαράφης ότ αν γύρισε από τ ο Λίβανο, άκουσε ―γιατ ί έτ σι ήθ ελε― ό,τ ι τ ης είπε ο E. Mπακιρτ ζ ής.

O Σ. Σαράφης που στ άθ ηκε ο μόνος που στ ο Λίβανο υπεράσπισε τ ην τ ιμή τ ου λαϊκού κινήματ ος σε σημείο που οι κομμουνιστ ές αντ ιπρόσωποι τ ου σύστ ησαν να μην τ ο παρατ ραβάει (!) ότ αν γύρισε, αντ ιμετ ώπισε τ ις ειρωνείες τ ου H. T σιριμώκου πως «βγάζ ει χαφιέ τ ον A. Σβώλο» και άλλους ηγέτ ες, έτ σι που περίμενε τ ην αντ ικατ άστ ασή τ ου. O Σ. Σαράφης τ όνισε τ ι έπρεπε να γίνει: Στ αθ ερότ ητ α στ ην υπεράσπιση τ ης εθ νικής ανεξαρτ ησίας και τ ης λαϊκής κυριαρχίας απέναντ ι στ ους άγγλους «συμμάχους».

O άλλος στ ρατ ιωτ ικός, ο E. Mπακιρτ ζ ής, πούχε τ η φήμη τ ου «κόκκινου συντ αγματ άρχη» σύστ ησε προσοχή, γιατ ί θ άφευγε ο Σβώλος και θ α διασπότ αν τ ο λαϊκό κίνημα. Έπειτ α, είχε πληροφορίες πως η Eλλάδα ήτ αν σφαίρα επιρροής τ ων άγγλων, πως οι σοβιετ ικοί δεν εγκρίνανε τ η στ άση τ ου EAM κλπ. O Mπακιρτ ζ ής ήτ αν στ ο βουνό. Oι πληροφορίες τ ου είχαν πηγές που χρησιμοποιούσε πριν, ότ αν δούλευε στ ις αγγλικές μυστ ικές υπηρεσίες. Kι αυτ ό δεν ήτ αν άγνωστ ο στ ην ηγεσία τ ου KKE. Aντ ιφατ ικός άνθ ρωπος ο E. Mπακιρτ ζ ής πλήρωσε τ ην αντ ιφατ ικότ ητ ά τ ου με τ η ζωή τ ου: Aυτ οκτ όνησε ή «τ ον αυτ οκτ όνησαν» στ ους Φούρνους Iκαρίας τ ο 1947 ότ αν ήτ αν εξόριστ ος. Στ ην περίπτ ωση που αναφέρουμε, αυτ ή η αντ ιφατ ικότ ητ ά τ ου χρησίμευε σαν γέφυρα για να πιαστ ούν κι από κει οι ηγέτ ες τ ου KKE: «Θα διασπαστ εί τ ο κίνημα». Kαι μετ ά έψαχναν για μορφασμούς.

Ήρθ αν οι μορφασμοί. Kαι τ ο τ έλος, στ η συνεδρίαση τ ης KE στ α Πετ ρίλια όπου ο Γ. Iωαννίδης εδάμασε όσους διαφωνούσαν ή δίστ αζαν.

O Γ. Σιάντ ος απ' τ η μεριά τ ου δήλωνε: «T ι να γίνει βρε παιδιά; Δεν μπορούμε ούτ ε να τ ο σκεφτ ούμε πως θ α τ α βάλουμε με τ ους άγγλους». Διαφώνησαν μερικοί αλλά στ ο τ έλος υπερψήφισαν. Δεν μπήκε «τ ο πιστ όλι στ ον κρότ αφο» τ ης ηγεσίας τ ου KKE από τ ον Ποπώφ, όπως γράφτ ηκε. Aν ήτ αν άξια ηγεσία και με βάση τ ο πνεύμα τ ης υποτ αγής τ ων εθ νικών συμφερόντ ων στ α διεθ νιστ ικά, έπρεπε να ζ ητ ήσει εξηγήσεις κι όχι να συλλέξει μορφασμούς. Kι είναι βέβαιο πως τ ότ ε δεν θ α έμπαινε κανένα πιστ όλι στ ον κρότ αφο. Γιατ ί δεν θ α μπορούσε να μπει. Γιατ ί δεν θ α υπήρχε η αντ ικειμενική βάση για να μπει.

Aλλά απ' τ ην άλλη μεριά, δεν μπορεί να γίνει δεκτ ή η εκδοχή πως οι σοβιετ ικοί θ ύμωσαν για άλλη μια φορά με τ ους κομμουνιστ ές τ ης Eλλάδας και γι' αυτ ό έγινε ό,τ ι έγινε. Aυτ ά είναι αστ εία πράγματ α. Aκόμα κι ορισμένοι (ανάμεσά τ ους και ο Θ. Xατ ζ ής) που αποκλείουν κάθ ε σοβιετ ική παρέμβαση στ ο ζ ήτ ημα, δεν κρύβουν πως η συνεδρίαση τ ης KE στ α Πετ ρίλια διακόπτ οντ αν από επισκέψεις σοβιετ ικών αξιωματ ικών που ζ ητ ούσαν «στ οιχεία» για τ η δύναμη τ ου EΛAΣ κλπ.

«Kουτ ί» για τ ον Iωαννίδη και τ ον Σιάντ ο. Έβγαιναν από μια δύσκολη κατ άστ αση με «ελαφρυντ ικά συνειδήσεως». Έτ σι η ηγεσία τ ου KKE τ ην πάσα ελπίδα τ ης τ η στ ηρίζ ει στ ην καλοπιστ ία τ ων άγγλων στ ην τ ήρηση τ ων συμφωνιών. Γι' αυτ ήν ―και έτ σι διαπαιδαγωγεί τ ις μάζ ες στ ον αντ ιχιτ λερικό συνασπισμό― δεν υπάρχει παρά μονάχα ενότ ητ α και όχι πάλη. O σαφής καθ ορισμός τ ης Eλλάδας στ ην τ ελευτ αία περίοδο τ ου 1944 σαν μέρος τ ης «σφαίρας στ ρατ ιωτ ικής ενέργειας τ ων άγγλων» δεν τ ην ανησυχεί, ενώ ανησυχεί τ η μεγάλη πλειοψηφία τ ων EAMιτ ών, EΛAΣιτ ών κλπ. Δεν θ έλει να πάρει τ α επιβαλλόμενα μέτ ρα που υποδείχνει κάθ ε μέρα η ζωή. Έτ σι μετ ά τ ο Λίβανο έρχετ αι η Γκαζ έρτ α που με μακιαβελικό τ ρόπο στ άλθ ηκε από τ ους Σιάντ ο-Iωαννίδη ο Z έβγος να τ ην υπογράψει για να «δεθ εί» μαζ ί τ ους, μιας και ήτ αν ο κριτ ικός τ ης γραμμής «από τ α αριστ ερά» σε πολλές περιπτ ώσεις, αλλά που τ ελικά υποτ ασσότ αν στ η σοφία και τ ις «ειδικές ευθ ύνες« τ ων Σιάντ ου-Iωαννίδη. Mαζ ί και ο Σαράφης που τ ον έβαζαν να υπογράψει εκείνα που κατ απολεμούσε με οξυδέρκεια και σεμνότ ητ α. Το δίλημμα: ή η υποτ αγή ή τ α όπλα, ξαναμπαίνει και πάλι και πάλι…

Oι άγγλοι είχαν δείξει τ ις προθ έσεις τ ους: στ η Σάμο τ ο 1943[ix], στ η M. Aνατ ολή τ ο 1944, ο T σώρτ σιλ παρόλες τ ις ασχολίες τ ου κατ απιανότ αν με τ ις πιο «τ εχνικές» λεπτ ομέρειες τ ης συντ ριβής τ ων αντ ιφασιστ ών στ η M. Aνατ ολή, υποδείχνοντ ας πώς έπρεπε να κόψουν τ ο νερό, πώς να τ ους απομονώσουν από τ ους ντ όπιους, όπως λχ έγινε με τ ους πολιορκημένους τ ης I T αξιαρχίας. Όλα αυτ ά έδειχναν καθ αρά τ ην αμετ άθ ετ η πρόθ εση τ ων άγγλων ιμπεριαλιστ ών να συντ ρίψουν με φωτ ιά και σίδερο τ ο κίνημα τ ης Eλλάδας.

T ι διδάγματ α έβγαλε η ηγεσία τ ου KKE; Ψευτ ογιατ ρικά για να ξεφύγει τ ο δίλημμα. Aλλά πέρα απ' όσα έκανε ή δεν έκανε η ηγεσία τ ου KKE, υπάρχουν οι παλιές και νέες θ εωρίες ξένων και ντ όπιων παραγόντ ων τ ου ρεβιζ ιονισμού για τ η δυνατ ότ ητ α αποφυγής τ ου διλήμματ ος, που υπόδειχναν σαν λύση τ ις «δημοκρατ ικές πλειοψηφίες», τ ους «εύστ οχους χειρισμούς». Φυσικά, πάντ οτ ε χρειάζοντ αι και οι απαραίτ ητ ες πλειοψηφίες και οι εύστ οχοι χειρισμοί, αλλά για ποιο σκοπό; Eδώ δεν είχαν αυτ απάτ ες οι ίδιοι οι ξένοι ιμπεριαλιστ ές και η ντ όπια αντ ίδραση. Mε τ ις πιο στ οιχειώδικες εγγυήσεις εξασφάλισης τ ης λαϊκής κυριαρχίας, θ α έπαιρναν δρόμο. T όξεραν πολύ καλά. Kαι γι' αυτ ό δεν δίστ ασαν μπροστ ά σε τ ίποτ α. T ο έδειξαν πολύ νωρίς πως δεν θ α δίστ αζαν μπροστ ά σε τ ίποτ α. Γι' αυτ ό ο Δεκέμβρης ήρθ ε παρόλες τ ις προσπάθ ειες να αποφευχθ εί τ ο δίλημμα. Kι αυτ ό δείχτ ηκε και στ ο πώς καθ οδηγήθ ηκε η δεύτ ερη λαϊκή εξέγερση. Πάσχιζ ε η ηγεσία τ ου KKE να ξεφύγει από τ ον αποφασιστ ικό και ως τ ο τ έλος αγώνα.

T α τ ηλεγραφήματ α τ ου Δημητ ρώφ[x] μέσω τ ου Bαβούδη[xi] δεν έχουν αμφισβητ ηθ εί μέχρι τ ώρα. Παρουσιάζ ει όμως αυτ ή η ιστ ορία και κενά και εκπληκτ ικές αφέλειες. Iδιαίτ ερα οι θ έσεις που αποδίνοντ αι στ ον Δημητ ρώφ. Σαν να επρόκειτ ο όχι για μετ άβαση από πόλεμο σε ειρήνη, αλλά για τ ο στ αμάτ ημα μιας απεργίας. Λέγετ αι πως η Γιάλτ α έκρινε τ ην τ ύχη τ ου λαϊκού κινήματ ος. H Γιάλτ α όμως έγινε μετ ά τ η Bάρκιζα[xii]. Aν δόθ ηκαν κάποιες διπλωματ ικές ενδείξεις για συμφωνία, θ α ήτ αν με κάποιον άλλο δίαυλο. Γιατ ί και μετ ά τ ην αποκρυπτ ογράφηση τ ου τ ηλεγραφήματ ος τ ου Δημητ ρώφ ―σύμφωνα

με τ ην άποψη που τ ο θ εωρεί γνήσιο― ο EΛAΣ ανασυγκροτ ούντ αν με εντ ατ ικό ρυθ μό. H απόφαση πάρθ ηκε σε συνεδρίαση στ α T ρίκαλα. Kι όπως και στ ο Λίβανο, έτ σι κι εδώ, άλλες ήτ αν οι οδηγίες για τ ην αντ ιπροσωπεία κι άλλη στ άση τ ηρήθ ηκε. H ηγεσία τ ου KKE τ α δίπλωσε για άλλη μια φορά. Πριν περάσουμε στ ην περίοδο 1945-49, χρειάζ ετ αι να ξαναδούμε μερικά πράγματ α. H συνολική πολιτ ική τ ης Σοβιετ ικής Ένωσης ήτ αν τ έτ ια που μπορούσε και έπρεπε να αγνοεί ή να υποτ ιμά τ ο KKE και τ ο λαϊκό κίνημα: Ποιες αντ ιφάσεις έκλεινε; Kαι ήτ αν δυνατ ό τ ο KKE να ενεργούσε αλλιώς; T η σοβιετ ική ηγεσία τ ην απασχολούσε η συντ ριβή τ ου ναζ ισμού, η αποτ ροπή χωριστ ής ειρήνης με τ ους αγγλοαμερικάνους, η συντ ριβή τ ης «υγειονομικής ζώνης» γύρω από τ η Σοβιετ ική Ένωση, η προώθ ηση τ ων θ έσεων τ ου παγκόσμιου αντ ιφασιστ ικού απελευθ ερωτ ικού μετ ώπου. Στ α πλαίσια αυτ ά ήτ αν διατ εθ ειμένη να κλείνει συμφωνίες, πράγμα που έκανε. T ο πρόβλημα είναι αν οι συμφωνίες που έκλεισε έκφραζαν πάντ α τ ο συγκεκριμένο συσχετ ισμό δυνάμεων κι αν έπαιρνε πάντ οτ ε υπόψη ορισμένες βασικές αρχές που έπρεπε να διέπουν τ ην εξωτ ερική πολιτ ική τ ης χώρας τ ου μεγάλου Oχτ ώβρη. Aυτ ό δεν συνέβηκε σε ορισμένες περιπτ ώσεις. Kι ήτ αν αποτ έλεσμα τ ης ισχυροποίησης τ ου πνεύματ ος ότ ι «οι μεραρχίες αποφασίζουν για όλα», ότ ι «χρειάζ ετ αι στ όλος που δεν έχουμε για να κόψουμε τ α πόδια τ ων ιμπεριαλιστ ών στ η Mεσόγειο» κλπ. Ήτ αν έκφραση μιας ενίσχυσης τ ης κρατ ικίστ ικης πραχτ ικής, μιας υποτ ίμησης τ ης δύναμης τ ων μαζών.

H ιστ ορία δεν προχωρεί με «γωνιασμένα» σχήματ α. H Σοβιετ ική Ένωση έδωσε μάχη για να διωχτ ούν οι ιμπεριαλιστ ές και οι αντ ιδραστ ικοί από χώρες που τ ο λαϊκό κίνημα ήτ αν αδύνατ ο. Kαι κράτ ησε στ άση διπλωματ ικής αναμονής ή συμβουλών με ενδιάμεσους για χώρες όπως η Eλλάδα που τ ο κίνημα ήτ αν πανίσχυρο. Λένε μερικοί: «Kαι τ ι έγινε; H Eλλάδα είναι ομφαλός τ ης γης; Έπρεπε ο Στ άλιν νάρθ ει σε άκαιρη σύγκρουση με τ ον αγγλικό και ενδεχόμενα με τ ον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό για χάρη δική μας; Ξεχνάτ ε τ ι αντ ιπροσώπευαν οι αντ ιδραστ ικοί τ ης Πολωνίας, οι φασίστ ες τ ης Oυγγαρίας, τ ης Pουμανίας»; Δεν τ α ξεχνάμε όλα αυτ ά. Oύτ ε η ανάλυση ξεκινάει από τ ο ότ ι η Eλλάδα αποτ ελούσε «ομφαλό τ ης γης». Kάθ ε άλλο. Aλλά όμως αυτ ά σημαίνουν πως η σοβιετ ική πολιτ ική έπρεπε να ξεκαθ αριστ εί με σαφήνεια κι όχι με ενδιάμεσους, με διπλωματ ικές πραχτ ικές κλπ, απέναντ ι στ ο λαϊκό κίνημα τ ης Eλλάδας. Xώρια που δεν θ α υπήρχε ο κίνδυνος σύρραξης, επειδή τ ο λαϊκό κίνημα με τ ις δικές τ ου αποκλειστ ικές δυνάμεις, θ α έλυνε τ α δικά τ ου ζ ητ ήματ α. Δεν θ α υπήρχε θ έμα σοβιετ ικής επέμβασης.

Aλλά πέρα απ' αυτ ά η ακαθ οριστ ία τ ης σοβιετ ικής στ άσης απέναντ ι στ ην Eλλάδα έδειχνε και κάτ ι άλλο: Mια μη δέσμευση. Θέση καθ όλου ορθ ή από κάθ ε άποψη, που άφηνε όμως ευρύτ ατ α όρια πρωτ οβουλίας σε μια άξια ηγεσία. Eξάλλου με τ ην προϋπόθ εση αυτ ή, δεν υπήρχαν τ ότ ε αντ ικειμενικά πλαίσια πίεσης στ ο KKE και στ ο λαϊκό κίνημα. (T α πράγματ α ήτ αν διαφορετ ικά στ ην περίοδο 1946-49). Έπειτ α τ ι πίεση ασκήθ ηκε; Oι Σιάντ ος-Iωαννίδης κ.ά. αρπάχτ ηκαν απ' όλα αυτ ά με όλη τ ους τ η δύναμη. Kαι άσκησαν αυτ οί τ ην πιο ασφυχτ ική πίεση προς τ α κάτ ω, προς τ ις μάζ ες.

Aν πάρουμε τ ην ιστ ορία τ ων τ ηλεγραφημάτ ων τ ου Δημητ ρώφ σαν αληθ ινή σε όλες τ ις λεπτ ομέρειες, ποιος λόγος υπήρχε να ζ ητ ήσει ο Σιάντ ος και οι άλλοι βοήθ εια; Bοήθ εια πολιτ ική, θ α είχαν κάθ ε δικαίωμα να ζ ητ ήσουν. T ο ότ ι ζ ήτ ησαν άλλη βοήθ εια δείχνει πως η ηγεσία τ ου KKE δεν πίστ ευε στ η δύναμη τ ου λαού, δεν πίστ ευε στ ις δυνάμεις που έλεγχε. Aλλά και ποιος λόγος υπήρχε ο Δημητ ρώφ να γράφει ―αν τ όγραφε― ότ ι «εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε τ ίποτ ε»; Kαι «απευθ υνθ είτ ε στ η δημοκρατ ική διεθ νή κοινή γνώμη» και... «λύστ ε τ ην απεργία»...; Eίναι τ όσο τ ραγελαφικά τ α κείμενα που αδυνατ εί κανείς να τ α θ εωρήσει σοβαρά, αν είναι αληθ ινά. Δυστ υχώς ο Γ. Δημητ ρώφ, μεγάλος αγωνιστ ής και ηγέτ ης τ ου προλετ αριάτ ου ―αν αυτ ά που τ ου αποδίδοντ αι είναι αυθ εντ ικά― και στ ην περίπτ ωση αυτ ή ―όπως και αργότ ερα― χρησιμεύοντ ας στ ους «ενδιάμεσους», προχώρησε σε εκτ ιμήσεις, συμβουλές και παροτ ρύνσεις ανάξιες τ ης ιστ ορίας και τ ου ρόλου τ ου. Oι αντ ιφάσεις όμως συνοδεύουν συχνά και τ ους μεγάλους...

H «μεγάλη ελπίδα» τ ου λαού, ο N. Z αχαριάδης έρχετ αι. Όμως αρχίζουν τ α μεγάλα μυστ ήρια.

Eγκρίνει όλα όσα έγιναν στ ην κατ οχή. Bγάζ ει τ α κάρβουνα από τ η φωτ ιά σε πολλές όχι παστ ρικές ενέργειες τ ων Σιάντ ου-Iωαννίδη: Aτ ομικές περιπτ ώσεις τ ης τ ετ αρτ οαυγουστ ιανής περιόδου, αποκήρυξη τ ου Άρη Bελουχιώτ η ―αποφασισμένη πριν γυρίσει― επιδοκιμασία τ ης συμφωνίας τ ης Bάρκιζας και πολλά άλλα. Πάει να αλλάξει κάτ ι. Aλλά όλ' αυτ ά δεν στ ηρίζοντ αι σε στ έρεη βάση. Στ η συγκέντ ρωση τ ης Θεσσαλονίκης για τ ο γιορτ ασμό τ ου EAM, χωρίς να τ ο συζ ητ ήσει με

κανέναν προηγούμενα, αμολάει τ ο γνωστ ό «αν χρειαστ εί θ α ξανακουστ εί και πάλι τ ο “εμπρός EΛAΣ για τ ην Eλλάδα”», που τ ο ξανάπε και στ ην Aθ ήνα. Στ ο 7ο συνέδριο τ ου KKE μιλάει για τ ους «δύο πόλους»[xiii], για τ ο «ειρηνικό πέρασμα», ζ ητ άει μια νέα διεθ νή οργάνωση τ ων κομμουνιστ ικών κομμάτ ων. Προσανατ ολίζ ει τ ο κίνημα στ ην πράξη σε ομαλές διαδικασίες. Στ ο ενδιάμεσο διαπράτ τ ει τ ο δεύτ ερο σοβινιστ ικό τ ερατ ούργημα για τ ην εισβολή στ ην Aλβανία: «Aν η πλειοψηφία τ ων δημοκρατ ικών κομμάτ ων αποφασίσει, εμείς θ α διατ υπώσουμε τ ις αντ ιρρήσεις μας αλλά θ α πειθ αρχήσουμε».

O κόσμος σφάζ ετ αι. Oι άγγλοι πάνε πάλι να συντ ρίψουν με τ η φωτ ιά και τ ο σίδερο τ ο λαϊκό κίνημα. Όμως αυτ ός μαζ ί με τ ον M. Πορφυρογένη έχουν πολύωρη συζ ήτ ηση με τ ον περιβόητ ο άγγλο υπερτ οποτ ηρητ ή Λίπερ. Aργότ ερα στ ην Πράγα, στ ο συνέδριο τ ου KK T σεχοσλοβακίας, συζ ητ άει με τ ον Γ. Δημητ ρώφ που τ ου συστ ήνει, όπως δήλωσε ο ίδιος, αργή, προοδευτ ική ανάπτ υξη τ ου αντ άρτ ικου. Kι ενώ πλατ αίνει τ ο κίνημα (δημοκρατ ικοί σύλλογοι, Oθ ωναίος[xiv]) βάζ ει στ η 2η ολομέλεια (Φλεβάρης 1946) τ ο ζ ήτ ημα τ ου ένοπλου αγώνα.

T ον προηγούμενο μήνα είχε γίνει η εισβολή τ ων συμμοριών Mαγγανά στ ην Kαλαμάτ α. O Σοφούλης προχωράει σύμφωνα με τ ις εντ ολές τ ων άγγλων στ ις εκλογές-φάρσα στ ις 31-3-46. Παρά τ η θ έση για αποχή, ο N. Z αχαριάδης δέχετ αι ή προτ είνει να κατ έβει ένας υποψήφιος σε κάθ ε περιφέρεια αλλά αυτ ό προϋποθ έτ ει παράτ αση τ ης προθ εσμίας για τ ην υποβολή υποψηφιοτ ήτ ων. O Σοφούλης δεν δίνει παράτ αση, γίνετ αι τ ο χτ ύπημα στ ο Λιτ όχωρο[xv], ψηφίζοντ αι τ α έκτ ακτ α μέτ ρα, αρχίζουν τ α στ ρατ οδικεία, οι εκτ ελέσεις, οι εξορίες, ο Z αχαριάδης διακηρύσσει τ η «συμφιλίωση», τ ο αντ άρτ ικο αναπτ ύσσετ αι αριθ μητ ικά σε βήμα σημειωτ όν, παρά τ ις εντ υπωσιακές επιτ υχίες, συμμετ έχουμε στ ο «δημοψήφισμα», μπαίνει σε εφαρμογή τ ο «δόγμα T ρούμαν», αρχίζ ει η «σκούπα» τ ου Z έρβα στ ις πόλεις με τ ις μαζ ικές συλλήψεις, αρχίζουν οι μαζ ικές εκτ οπίσεις από τ α χωριά στ ις πόλεις. Παρόλα αυτ ά η θ έση τ ου ΠΓ για τ ο αντ άρτ ικο σαν «μέσο πίεσης» παραμένει και χρειάζ ετ αι να γίνει η Kομινφόρμ για να μπει ζ ήτ ημα εξουσίας στ ην 3η ολομέλεια τ ης KE τ ο Σεπτ έμβρη τ ου 1947. Mια σειρά ανώτ ερα κλιμάκια τ ου κόμματ ος δεν συμμερίζοντ αι αυτ ή τ ην τ οποθ έτ ηση που σαμποτ άρετ αι κατ άφωρα ιδιαίτ ερα στ ις οργανώσεις Aθ ήνας-Πειραιά. Γιατ ί όλ' αυτ ά; Oφείλοντ αι στ ις ιδιότ ητ ες τ ου Z αχαριάδη σαν «αλλοπρόσαλλου, αντ ιφατ ικού και τ υχοδιώκτ η»; Oι αρνητ ικές πλευρές τ ου παίξανε ρόλο. Aλλά δεν παίξανε αυτ ές τ ον καθ οριστ ικό ρόλο. Oι αρνητ ικές ιδιότ ητ ες και τ ου Z αχαριάδη και τ ων άλλων ηγετ ικών παραγόντ ων τ ου KKE, παίξανε τ ον αρνητ ικό τ ους ρόλο σε σχέση με τ ους χειρισμούς που έκαναν στ ο διεθ νές επίπεδο, σ' ένα παιχνίδι που η πείρα, τ α συμφέροντ α τ ου αγώνα, τ ους επέβαλαν να μην τ ο παίζουν.

Aναφέρθ ηκε πιο πάνω η συνάντ ηση τ ου Z αχαριάδη με τ ον Δημητ ρώφ στ ην Πράγα. Δεν ήτ αν ούτ ε η πρώτ η, ούτ ε η μόνη τ ου N. Z αχαριάδη και άλλων ηγετ ών τ ου KKE με παράγοντ ες τ ου κομμουνιστ ικού κινήματ ος. Oι συμβουλές, οι παροτ ρύνσεις, γίνοντ αν χωρίς να παίρνοντ αι υπόψη οι συνθ ήκες στ ην Eλλάδα αλλά και οι προοπτ ικές ο χώρος αυτ ός να γίνει πεδίο εφαρμογής μιας διεθ νούς αντ επαναστ αστ ικής στ ρατ ηγικής, έξω από τ ον άμεσο σκοπό τ ης συντ ριβής τ ου αντ ιμπεριαλιστ ικού κινήματ ος. Eνώ εδώ οι συνδυασμένοι ιμπεριαλισμοί τ ης Aγγλίας και τ ων HΠA έριχναν δυνάμεις, άφθ ονο χρήμα, νέα όπλα, νέες μέθ οδες εξόντ ωσης, εξουθ ένωσης, υποβάλλοντ αν χειρισμοί εξελικτ ικοί άλλου τ όπου και χρόνου. Kι όσο για τ ην περιβόητ η «έξωθ εν βοήθ εια» που τ όσο χάλασε τ ον κόσμο η διεθ νής και η ντ όπια αντ ίδραση, επρόκειτ ο για αστ εία πράγματ α.

O Iωαννίδης, εγκατ εστ ημένος στ ο Bελιγράδι διεύθ υνε τ η γενική προσπάθ εια, ο Z αχαριάδης μέχρι τ ο καλοκαίρι τ ου 1947 πηγαινοερχότ ανε στ ην Eλλάδα και στ ο εξωτ ερικό, οι γιουγκοσλάβοι σαμπότ αραν όλες τ ις προσπάθ ειες, ενώ στ α λόγια μέχρι μια εποχή ήτ αν υπέρ τ ου αντ άρτ ικου, και έφτ ασε η «μεγάλη στ ιγμή» που αποδείχτ ηκε πόσες αντ ιφάσεις υπήρχαν στ ο κομμουνιστ ικό κίνημα. O Πορφυρογένης αναγγέλλει στ ο συνέδριο τ ου KK Γαλλίας στ ο Στ ρασβούργο τ ο καλοκαίρι τ ου 1947 πως πρόκειτ αι να συγκροτ ηθ εί κυβέρνηση τ ης Eλεύθ ερης Eλλάδας. Πολλοί ισχυρίζοντ αι πως ήτ αν εκβιαστ ικός χειρισμός τ ου Z αχαριάδη. Aφελής η εξήγηση. Δεν προβάλλοντ αν τ έτ ιες δηλώσεις αν δεν υπήρχε τ ουλάχιστ ο ενθ άρρυνση αυτ ή τ ην εποχή. Έγινε αργότ ερα η κυβέρνηση αλλά τ ίποτ α δεν άλλαξε από άποψη διεθ νούς συμπαράστ ασης.

O T ίτ ο που μέχρι τ ο 1948 έπαιζ ε τ ο ρόλο τ ου μεγάλου ηγέτ η όχι μονάχα τ ων Bαλκανίων αλλά όλης τ ης Aνατ ολικής Eυρώπης και που είχε μέχρι τ ο τ έλος τ ου 1947 τ ουλάχιστ ον όλη τ ην υποστ ήριξη

τ ου σοβιετ ικού κόμματ ος, ήθ ελε να ελέγχει και τ ο αντ άρτ ικο κίνημα στ ην Eλλάδα. O Z αχαριάδης ισχυρίστ ηκε πως η επιλογή τ ου Mάρκου ήτ αν η μόνη δυνατ ή. Kαλά η επιλογή. Aλλά η προβολή; O Mάρκος αρχιστ ράτ ηγος, ο Mάρκος πρωθ υπουργός, ο Mάρκος στ η γραμματ εία τ ου ΠΓ. O Mάρκος ήτ αν ο άνθ ρωπος που έπαιζ ε τ ο ρόλο τ ου πιστ ού και τ ου T ίτ ο και τ ου σοβιετ ικού κόμματ ος. Oι διαφωνίες τ ου Mάρκου από τ α τ έλη τ ου 1948 δεν ήτ αν δικές τ ου διαφωνίες. Ήτ αν αποτ έλεσμα ενεργειών άλλων. Όπως άλλωστ ε έγινε αργότ ερα και με τ ον Δ. Παρτ σαλίδη. Oύτ ε η κατ αγγελία για χαφιεδισμό τ ου M. Bαφειάδη ήτ αν πρωτ οβουλία τ ου Z αχαριάδη. T α βαλκανικά «βραχυκυκλώματ α» είχαν προωθ ηθ εί αρκετ ά. O N. Z αχαριάδης έδιωξε τ ον M. Bαφειάδη αλλά αυτ ός δεν κακοπέρασε. H πλατ φόρμα τ ου στ ο τ έλος τ ου 1948 σήμαινε: «Bγάλτ ε τ α πέρα όπως μπορείτ ε».

Aπό τ ο 1948 η Γιουγκοσλαβία δεν θ έλει φασαρίες στ α σύνορά τ ης. T ο ίδιο και η Bουλγαρία. H ηγεσία τ ης έδινε ολέθ ριες συμβουλές χωρίς τ ην παραμικρή βοήθ εια. Mε τ α βραχυκυκλώματ α περιόριζ ε τ ην αντ άρτ ικη δραστ ηριότ ητ α στ ην Aνατ ολική Mακεδονία και στ η Θράκη. Aς αφήσουμε τ η «Mακεδονία τ ου Aιγαίου»[xvi]. Γενικά απ' όλα τ α γεγονότ α βγαίνει πως ο N. Z αχαριάδης είχε διαβεβαιώσεις για βοήθ εια που δεν τ ηρήθ ηκαν. Γιατ ί; Aπό τ ους γνωστ ούς λόγους συσχετ ισμού τ ων δυνάμεων κατ ά τ ην εκτ ίμηση τ ης σοβιετ ικής ηγεσίας. H διεθ νής αντ ίδραση είχε δοκιμαστ εί σκληρά με τ ον αγώνα τ ων παρτ ιζάνων στ ην Eλλάδα. H ενίσχυση τ ου αντ άρτ ικου, πολιτ ική - υλική - ουσιαστ ική, θ α περιέπλεκε τ α πράγματ α αλλού και εδώ (T ίτ ο - KK Bουλγαρίας). Mπορούσε να νικήσει τ ο λαϊκό κίνημα αν ξεκινούσε έγκαιρα. Mπορούσε να νικήσει παρά τ α λάθ η τ ης ηγεσίας τ ου KKE αν δεχότ αν μια πραγματ ική διεθ νιστ ική βοήθ εια. Στ η χειρότ ερη περίπτ ωση θ α κρατ ούσε ανοιχτ ή τ ην πληγή στ ο «μαλακό υπογάστ ριο» (σύμφωνα με τ ην έκφραση τ ου T σώρτ σιλ) τ ου ιμπεριαλισμού. Mε βάση τ α διεθ νή δεδομένα ένα μέτ ωπο ακόμα ενάντ ια στ ον ιμπεριαλισμό δεν θ άφερνε τ ον πόλεμο. Θα τ ον απομάκρυνε.

H διεθ νής αντ ίδραση, οι ντ όπιοι υποτ αχτ ικοί τ ης διατ υμπάνιζαν και διατ υμπανίζουν πως συνέτ ριψαν τ η διεθ νή συνωμοσία τ ου κομμουνισμού... κλπ. Ποια διεθ νή «συνωμοσία»; T ους 20.000 τ ο πολύ αντ άρτ ες, ελάχιστ α εξοπλισμένους, που στ ο μεγαλύτ ερο μέρος τ ους ήτ αν νέα αγροτ όπαιδα με πολεμική πείρα ανύπαρκτ η πριν αρχίσουν να πολεμούν; Kαι με 200.000 άντ ρες και γυναίκες κλεισμένους στ α στ ρατ όπεδα, στ ις φυλακές ή στ ριμωγμένους «με εντ ολή» στ ις πόλεις, που μέσα σ' αυτ ούς περιλαμβάνοντ αν τ ο έμπειρο πολιτ ικό, οργανωτ ικό και στ ρατ ιωτ ικό δυναμικό τ ου EAM-EΛAΣ; Aν νίκησαν, τ ο οφείλουν ακριβώς σ' αυτ ή τ ην έλλειψη διεθ νούς, όχι συνωμοσίας, αλλά απλά και σκέτ α βοήθ ειας, και με τ ην έννοια βοήθ εια εννοούμε πως όχι μονάχα δεν πιέστ ηκε η ηγεσία τ ου λαϊκού κινήματ ος να προχωρήσει αποφασιστ ικά στ ην αντ ιπαράθ εση αλλά συνέβηκε τ ο αντ ίθ ετ ο. Όπως έχει γραφτ εί σε κείμενα τ ου κινήματ ός μας η τ ρίτ η λαϊκή επανάστ αση στ ην Eλλάδα χρησίμευε σαν αντ ιπερισπαστ ική ενέργεια στ η νίκη τ ης κινέζ ικης επανάστ ασης και τ αυτ όχρονα έδωσε μια πλούσια πείρα στ ο διεθ νές κομμουνιστ ικό και λαϊκό-απελευθ ερωτ ικό κίνημα τ όσο από τ ην πλευρά τ ων μεθ όδων τ ου αμερικάνικου ιμπεριαλισμού όσο και από τ ην πλευρά τ ης διεξαγωγής ενός λαϊκού πολέμου στ ις συνθ ήκες αυτ ές (όσο κι αν δεν ξετ υλίχτ ηκε όσο θ α μπορούσε να ξετ υλιχτ εί). Aυτ ή είναι η μία πλευρά. H άλλη είναι πως η καθ οδήγηση τ ου KKE και μια σειρά ανώτ ερα στ ελέχη δεν στ άθ ηκαν στ ο ύψος τ ους. Όχι μονάχα για τ α λάθ η που κάνανε, αλλά και γιατ ί δεν αναλογίστ ηκαν τ ις ευθ ύνες τ ους σαν κομμουνιστ ές ηγέτ ες τ ου λαού τ ης Eλλάδας και μπέρδεψαν τ ο διεθ νισμό με τ ην υποτ αγή. Aκόμα, γιατ ί δεν αντ ιτ άχτ ηκαν σε μια στ ρατ οτ εχνική κρατ ικίστ ικη αντ ίληψη σύμφωνα με τ ην οποία η πάλη τ ων μαζών μιας χώρας συντ αυτ ίζ ετ αι με τ η δράση μεραρχιών, παρενοχλητ ικών επιχειρήσεων, δοκιμαστ ικών κρούσεων κλπ O Θ. Xατ ζ ής προβάλλει τ ην άποψη πως στ ο διάστ ημα 1941-45 υπήρχε στ ην κορυφή τ ου KKE πάλη δύο γραμμών.

T η σωστ ή, τ ην επαναστ ατ ική τ ην έκφραζ ε ο Γ. Σιάντ ος, τ η λαθ εμένη ο Γ. Iωαννίδης.

T α στ οιχεία που παραθ έτ ει ο υποστ ηριχτ ής τ ης άποψης αυτ ής, κάθ ε άλλο παρά επιβεβαιώνουν τ η θ έση τ ου, που άλλωστ ε τ ην εγκατ αλείπει συχνά. Aυτ ή η άποψη έχει υποστ ηριχτ εί και παλιότ ερα με άλλο σχήμα: «Σιάντ ος ο μετ ριοπαθ ής, Iωαννίδης ο σκληρός».

Eδώ γίνετ αι μια αντ ιστ ροφή. Eίναι γεγονός πως ο N. Z αχαριάδης στ ην Γ' συνδιάσκεψη έριξε όλα τ α λάθ η και τ ο χαφιεδισμό στ ο Σιάντ ο, και η κριτ ική στ ον Iωαννίδη ήτ αν γιατ ί τ ον υπόδειξε (τ ον Σιάντ ο) για γραμματ έα και με τ η δράση τ ου στ ην Aκροναυπλία.

Mια ολοκληρωμένη κριτ ική, απαλλαγμένη από μυωπικές σκοπιμότ ητ ες, επέβαλε τ ην παρακολούθ ηση τ ης στ άσης και τ ου Γ. Iωαννίδη σ' όλες τ ις περιόδους, όχι μονάχα τ ου 1941-45

αλλά και τ ου 1937-41 (τ α όσα έκανε σαν υπερκαθ οδηγητ ής όχι μονάχα τ ης Aκροναυπλίας αλλά και σαν υπερκαθ οδηγητ ής από τ ην Aκροναυπλία). T ην κριτ ική αυτ ή δεν τ ην έκανε ο N. Z αχαριάδης, τ ην κάνουν όμως τ ο ίδιο αποσπασματ ικά όσοι διαγράφουν τ α πάντ α και θ εωρούν τ ην ύπαρξη και δράση τ ης KΔ σαν αιτ ία τ ων αποτ υχιών. Kαι φυσικά τ ην κάνουν και καθ υστ ερημένα και σε σαθ ρή βάση μιας και τ αυτ ίζουν τ ην KΔ με τ ον Iωαννίδη. O αντ ικομιντ ερνικός τ ους οίστ ρος τ ούς παρασέρνει στ ην υποστ ήριξη ανοησιών κάθ ε είδους. Όμως, για να ξαναγυρίσουμε στ ην άποψη τ ης αντ ιπαράθ εσης Σιάντ ου-Iωαννίδη, τ έτ ια «αντ ιπαράθ εση» μπορεί να υπήρξε στ η βάση προσωπικών συγκρούσεων. Oι συγκρούσεις αυτ ές δεν είχαν σαν αιτ ία τ η διάστ αση απόψεων σε βασικά ζ ητ ήματ α γραμμής, αλλά κύρια τ ην επιμονή τ ου Iωαννίδη να έχει τ ον τ ελευτ αίο λόγο σε όλα και για όλους. Έχει αναφερθ εί κι αλλού πως η βασικά δεξιά γραμμή τ ης καθ οδήγησης τ ου KKE είχε και «αριστ ερά» ξεσπάσματ α, που χρησίμευαν σαν άλλοθ ι για δεξιότ ερους χειρισμούς και στ ροφές. Kαι αυτ ουργοί αυτ ών τ ων ξεσπασμάτ ων ήτ αν πότ ε ο Σιάντ ος πότ ε ο Iωαννίδης, ή και οι δύο μαζ ί. Μια ιστ ορική πραχτ ική άποψη Eίναι απαραίτ ητ ο για να τ οποθ ετ ηθ ούμε συνολικά στ α όσα έχουν ειπωθ εί μέχρι τ ώρα, να πούμε μερικά πράγματ α που δεν έχουν θ εωρητ ικές αξιώσεις αλλά που αποτ ελούν περισσότ ερο κάποια ιστ ορική - πραχτ ική άποψη.

H χώρα μας, παρά τ ην καθ υστ έρησή τ ης και τ ην εξάρτ ησή τ ης, απόχτ ησε με τ ο αίμα και τ ον ιδρώτ α τ ων καλύτ ερων παιδιών τ ης εργατ ικής τ ης τ άξης, τ ης επαναστ ατ ικής νεολαίας και τ ης επαναστ ατ ικής διανόησης, ένα κομμουνιστ ικό κίνημα με βαθ ιές ρίζ ες. T ο κομμουνιστ ικό αυτ ό κίνημα κληρονόμησε τ ις καλύτ ερες αγωνιστ ικές παραδόσεις τ ου λαού μας αλλά δεν απόφυγε τ ην επίδραση ορισμένων απ' αυτ ά που θ α μπορούσαμε να τ α πούμε «εθ νικά ελατ τ ώματ α».

Mπορείς να λέγεσαι κομμουνιστ ής αλλά αν δεν κάνεις αδιάκοπο αγώνα, ξεπετ άγοντ αι τ έτ ια χαρακτ ηριστ ικά με διεστ ραμμένη μορφή ―γιατ ί είναι ασυμβίβαστ α με τ ην ιδιότ ητ α τ ου κομμουνιστ ή― όπως ο ραγιαδισμός.

O ραγιαδισμός στ άθ ηκε η ιδεολογία τ ης κυρίαρχης τ άξης τ ων φαναριωτ ο-κοτ ζαμπάσηδων και τ ης αστ ικής τ άξης σε συνέχεια. Όμως, όπως λέει ο Mαρξ, η ιδεολογία τ ης κυρίαρχης τ άξης είναι η κυρίαρχη ιδεολογία. M' αυτ ό δεν εννοούσε πως δεν αναπτ ύσσοντ αι άλλες ιδεολογίες. Στ ην περίπτ ωσή μας η ιδεολογία, παρόλο που συγκρούοντ αν με τ ην ιδεολογία τ ων διπλά κατ απιεζόμενων μαζών, ωστ όσο τ ις επηρέαζ ε σε καθ ορισμένες εποχές και σε ορισμένο βαθ μό. Στ ις συνθ ήκες τ ης «ανεξάρτ ητ ης Eλλάδας» (από τ ο 1831 και μετ ά) ο ραγιαδισμός αποτ έλεσε συστ ατ ικό στ οιχείο, αν όχι κυριαρχικό, τ ου μεγαλοϊδεατ ισμού και μετ εξελίχθ ηκε στ ην ιδεολογία τ ης υποτ έλειας στ α χρόνια μας.

Aυτ ή η αντ ιδραστ ική ιδεολογία επηρέαζ ε όπως ήτ αν επόμενο τ ο εργατ ικό κίνημα όχι άμεσα αλλά έμμεσα. T ο πραγματ ικά προλετ αριακό κόμμα πρέπει να διεξάγει αδιάκοπη πάλη ενάντ ια σε κάθ ε αντ ιδραστ ική, μικροπολιτ ική ιδεολογία και πρωτ αρχικά ενάντ ια στ ην ιδεολογία τ ων κυρίαρχων τ άξεων. Mε τ ο να λέει κανείς ότ ι είναι μαρξιστ ής-λενινιστ ής, δεν σημαίνει ότ ι είναι. T ο ίδιο συμβαίνει και για τ α κόμματ α. Πρέπει να τ ο αποδείχνουν κάθ ε στ ιγμή. Kαι θ α τ ο αποδείχνουν ότ αν διαπαιδαγωγούν τ α στ ελέχη τ ους, τ α μέλη τ ους, τ ις μάζ ες, με τ ο πνεύμα τ ης αδιάκοπης πάλης ενάντ ια στ ις επιδράσεις τ ων αντ ιπρολετ αριακών ιδεολογιών, τ ης κυρίαρχης ιδεολογίας στ ην πρώτ η γραμμή.

Nα λέγεσαι κομμουνιστ ής, πολλές φορές να φτ άνεις στ ην υπέρτ ατ η θ υσία, αλλά αν πληροφορηθ είς ή υποψιαστ είς πως «λείπει ο Mόσκοβος» να τ α βροντ άς ή να σκαρώνεις θ εωρίες και να κατ αντ άς στ ην καλύτ ερη περίπτ ωση στ ο επίπεδο ενός αστ ού ριζοσπάστ η. Nα είναι κομμουνιστ ής έτ οιμος για όλα κι αν μάθ εις πως συνέβηκε τ ούτ ο ή εκείνο στ η «μητ έρα χώρα» να αποθ αρρύνεσαι και να κάθ εσαι στ ' αυγά σου. Aυτ ά είναι μερικά παραδείγματ α. Mπορούν αυτ ά να συμβαίνουν με ίδιο πάνω-κάτ ω τ ρόπο κι αλλού. Aλλά εδώ μας ενδιαφέρει τ ο σπίτ ι μας. H παιδεία στ ην Eλλάδα ανάπτ υσσε αυτ ές τ ις ιδιότ ητ ες που αναφέραμε, μαζ ί και άλλες, και απ' αυτ ές ήτ αν διαποτ ισμένοι οι διανοούμενοι ή μισοδιανοούμενοι που έπαιζαν ρόλο στ ην πρώτ η δεκαετ ία τ ου KKE και μετ ά. Όσο κι αν πάσχισαν ―όσοι πάσχισαν― δεν μπόρεσαν να ξεπετ άξουν αυτ ή τ η φεουδαρχο-αστ ική κουλτ ούρα από πάνω τ ους. H επίδραση τ ων κυρίαρχων τ άξεων, μαζ ί με τ α παραπάνω, τ ους έσπρωχνε σ' ένα συνδυασμό δογματ ισμού-ρεβιζ ιονισμού, καλυμμένο βέβαια από φράσεις, αλλά που προξενούσε ζ ημιές στ ο πιο πρωτ οπόρο μορφωμένο κομμάτ ι τ ης

εργατ ικής τ άξης που έμπαινε στ ο κόμμα. Aς διαβάσει κανείς όσα υλικά είχαν δημοσιευτ εί, τ ων πρώτ ων 10-12 χρόνων τ ου KKE και θ α δει συγκεκριμένες εκδηλώσεις για τ α παραπάνω. Δίδυμο αδέρφι τ ων πιο πάνω στ άθ ηκε ο κοσμοπολιτ ισμός που βαφτ ίστ ηκε διεθ νισμός, ή μάλλον μετ αμφιέστ ηκε σε διεθ νισμό. Πολλοί τ ον κουβαλούσαν άθ ελά τ ους γιατ ί είχαν ζ ήσει σε τ έτ ια κέντ ρα όπως η Πόλη ή η Aλεξάνδρεια. Aντ ίδραση σ' αυτ ή τ ην κατ άστ αση στ άθ ηκε η εργατ ίστ ικη φράξια τ ου Σιάντ ου αρχικά, τ ου Σιάντ ου-Θέου σε συνέχεια. Aλλά αυτ οί κουβαλούσαν όλες τ ις μικροαστ ικές δήθ εν «εργατ ικές» προλήψεις. T η σύνθ εση τ ων στ οιχείων αυτ ών τ ην έδινε ο Aν.

Xαϊτ άς, γραμματ έας μέχρι τ ο 1931, με τ ο κλασικό και αμίμητ ο: «Eμείς δεν κάμνωμεν λάθ η». Γύρω σ' αυτ ούς υπήρξαν φυσιογνωμίες πρώτ ης γραμμής (T. Φίτ σος), που ξεχώρισαν αλλά δεν αξιοποιήθ ηκαν ποτ έ. Kι έπεσαν τ ιμημένα.

H κουλτ ούρα τ ων διανοούμενων έσπρωχνε προς τ ον αναθεωρητ ισμό-οπορτ ουνισμό κάθ ε μορφής (Πουλιόπουλος - Mάξιμος - Xαϊτ άς κ.ά.). H εργατ ίστ ικη υπεροψία τ ων «προλετ άριων» (δεν ήτ αν όλοι προλετ άριοι), στ ο δογματ ισμό-σεχτ αρισμό (Σιάντ ος - Θέος). Ξεροκέφαλοι οι δεύτ εροι στ α βασικά ζ ητ ήματ α, όσο «ευέλικτ οι» στ άθ ηκαν σε κάθ ε είδους «συμμαχίες», «ανοιχτ οί» στ α ζ ητ ήματ α τ ης θ εωρίας και τ ης γενικής πολιτ ικής οι πρώτ οι, παρέμεναν ξεροκέφαλοι, κολλημένοι στ ην κουλτ ούρα τ ους που τ η νόμιζαν μαρξιστ ική αλλά ήτ αν μια επανέκδοση τ ης κακομοιριασμένης αστ ικής νεοελληνικής κουλτ ούρας. Όλα αυτ ά έγιναν τ υχαία, και κατ αραμένη η στ ιγμή που χώθ ηκαν οι άνθ ρωποι αυτ οί στ ο κίνημα; Όχι βέβαια. Έτ σι θ α αρχίζαμε ανεξάρτ ητ α αν ήτ αν αυτ ά ή τ α άλλα πρόσωπα. T ο πώς έπρεπε να ξεπεράσουμε αυτ ή τ ην κατ άστ αση ήτ αν τ ο πρόβλημα. Παρά τ η βοήθ εια τ ης KΔ, αυτ ά δεν ξεπεράστ ηκαν γιατ ί οι βασικοί φορείς ξαναβρέθ ηκαν σε επίκαιρες θ έσεις και συνέχιζαν να διαπαιδαγωγούν τ α μέλη, τ η μάζα. Ήτ αν τ ο τ ίμημα που έπρεπε να κατ αβάλει τ ο κομμουνιστ ικό μας κίνημα στ ις αρνητ ικές πλευρές τ ης αιωνόβιας «εθ νικής» μας παράδοσης. Γι' αυτ ό υπερθ εμάτ ιζαν προς τ η μια κατ εύθ υνση είτ ε στ ην άλλη, σ' ό,τ ι αφορά τ α καθ ήκοντ α και τ ις υποχρεώσεις τ ους στ ην KΔ, σε κρίσιμες περιόδους.

O N. Z αχαριάδης είχε τ ις εκρήξεις τ ου και σαν «προλετ άριος» και σαν «διανοούμενος». Oι «δύο πόλοι», τ ο «είμαστ ε αυτ όνομο κόμμα, πάει η KΔ» τ ο «αρκετ ά κάναμε τ ο διεθ νιστ ικό καθ ήκον μας, να κοιτ άξουμε τ ώρα και τ α δικά μας» κλπ κλπ.

Aυτ ά τ α αμαρτ ήματ α μας παρακολουθ ούν και τ ώρα που τ όσα και τ όσα έχουν γίνει... Aς προσπαθ ήσουμε να τ α ξεριζώσουμε. Kαι με ιδεολογικο-πολιτ ική δουλειά αλλά κύρια με σωστ ή, αδιάκοπη, χωρίς τ αλαντ εύσεις διαπαιδαγώγηση. Γιατ ί τ ι είναι κομμουνισμός σε τ ελευτ αία ανάλυση; H αλλαγή τ ης «ανθ ρώπινης φύσης». Όσο άπιαστ ο κι αν φαίνετ αι αυτ ό, έξω από στ ιγμές έξαρσης ή θ υσίας, αυτ ό είναι που μας διαχωρίζ ει από τ ους πάντ ες.

Aυτ ή η αλλαγή τ ης «ανθ ρώπινης φύσης», ή μάλλον μια συντ ριπτ ική απόδειξη πως δεν υπάρχει αμετ άβλητ η ανθ ρώπινη φύση, δόθ ηκε στ α βουνά και τ ους κάμπους τ ης Eλλάδας, στ α εκτ ελεστ ικά αποσπάσματ α και τ α στ ρατ οδικεία, στ α Mακρονήσια και τ α άλλα «εργαστ ήρια» τ ης μετ αβολής τ ης «ανθ ρώπινης φύσης» σε όντ α «μικρόψυχα, άβουλα, υποτ αχτ ικά». Aν και πρόσκαιρα, τ α εργαστ ήρια αυτ ά είχαν κάποιες όχι ευκατ αφρόνητ ες επιτ υχίες, αυτ ό που θ ριάμβευσε ήτ αν ο νέος άνθ ρωπος, ο κομμουνιστ ής που είναι έτ οιμος να πεθ άνει ακριβώς γιατ ί αγαπάει τ η ζωή.

T α εμβατ ήρια τ ης νίκης και τ ου θ ριάμβου, η «εθ νική ενότ ητ α», η ειδυλλιακή εικόνα μιας Eλλάδας παραδομένης στ α χρώματ α τ ης δοσίλογης εθ νικοφροσύνης κάτ ω από τ ην προστ ατ ευτ ική ασπίδα τ ου αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, δεν βαστ άνε πολύ. Oι φαγωμάρες ξεσπούν ενώ ο ακατ ανίκητ ος λαός, έξι μήνες μετ ά τ ην υποχώρηση τ ου ΔΣE δίνει μιαν επιβλητ ική δύναμη στ ις εκλογές τ ης 5 Mάρτ η 1950 στ η «Δημοκρατ ική Παράτ αξη» (πλατ ύ αριστ ερό συνασπισμό). Nέα προβλήματ α αναπηδούν όπως τ ο Kυπριακό ενώ ο αμερικανο-αγγλικός αντ αγωνισμός εντ είνετ αι. Συντ αράζουν τ ην Eλλάδα ―και όχι μονάχα τ ην Eλλάδα― οι αποκαλύψεις για τ ο Mακρονήσι και σε λίγο η σύλληψη, δίκη και εκτ έλεση τ ου N. Mπελογιάννη. H εικόνα αλλάζ ει. Oι εκτ ελέσεις έχουν στ αματ ήσει με επέμβαση τ ης Σοβιετ ικής Ένωσης, αλλά θ α εκτ ελεστ ούν μετ ά τ ο 1950 εκτ ός απ' τ ον Mπελογιάννη και άλλους τ ρεις τ ης υπόθ εσης αυτ ής, δύο EΠONίτ ες ο N. Nικηφορίδης και ο N. Mαλίκης. T ο λαϊκό κίνημα τ ης Eλλάδας συγκεντ ρώνει τ ην παγκόσμια προσοχή και επιδρά ευνοϊκά στ α κινήματ α μιας σειράς χωρών με τ ο παράδειγμα τ ων εκλεκτ ών παιδιών τ ου. Συνολική εκτ ίμηση τ ης περιόδου 1945-1949 Στ ην Γ' συνδιάσκεψη (1950) ο N. Z αχαριάδης προσπαθ εί να δικαιολογήσει τ α πάντ α: T ο

συμβιβασμό τ ου με τ η γραμμή τ ης κατ οχής (με τ α επιχειρήματ α ότ ι ο Σιάντ ος ήτ αν χαφιές και ότ ι θ έλησε ν' αποτ ρέψει τ η διάσπαση τ ου κόμματ ος), τ ην ήτ τ α τ ου 1949 (θ εωρώντ ας τ ον Bαφειάδη υπεύθ υνο για τ ην έλλειψη εφεδρειών). Σε συνέχεια προσπαθ εί να εμπνεύσει τ ην πεποίθ ηση πως όλα θ ' αλλάξουν στ ο κόμμα.

H κατ αγγελία τ ου Γ. Σιάντ ου στ ηρίχτ ηκε, καθ ώς ισχυρίστ ηκε ο N. Z αχαριάδης, σε παραγγελία τ ου Γ. Δημητ ρώφ πως κάποιος χαφιές βρίσκετ αι στ ην καθ οδήγηση τ ου κόμματ ος. (O Γ. Δημητ ρώφ ήτ αν πεθ αμένος ότ αν έγινε η «αποκάλυψη»). Aλλά γιατ ί να είναι οπωσδήποτ ε ο Σιάντ ος; Φυσικά για τ ον Σιάντ ο υπήρχαν πολλοί ψίθ υροι πως ήτ αν ύποπτ ος. Aλλά ο Iωαννίδης στ ην κατ οχή επενέβηκε από τ ην Aκροναυπλία και έβαλε τ έλος στ ις υποψίες. Όμως τ ο ουσιαστ ικό βρίσκετ αι στ ο ότ ι ενώ τ ο 1945 ο N. Z αχαριάδης είχε κατ αλήξει είτ ε από παραγγελίες είτ ε από μελέτ η εκθ έσεων ή προσωπικών κατ αγγελιών πως ο Γ. Σιάντ ος ήτ αν προβοκάτ ορας, χαφιές ή ύποπτ ος, δεν έβαλε τ ο ζ ήτ ημα στ ο κόμμα. Oύτ ε στ ην Kεντ ρική Eπιτ ροπή, ούτ ε στ ο Πολιτ ικό Γραφείο.

Iσχυρίστ ηκε πως φοβότ αν διάσπαση και γι' αυτ ό δεν τ ο έβαλε. Όπως και για τ ο ότ ι κάλυψε τ ην κατ οχική ηγεσία σε όλη τ η γραμμή. Δεν παρέθ εσε όμως ούτ ε ένα στ οιχείο που να δικαιολογεί τ ους φόβους τ ου για διάσπαση. Kαι φυσικά όποιος έζ ησε εκείνη τ ην εποχή ξέρει πολύ καλά πως αν ο Z αχαριάδης έβαζ ε τ ο ζ ήτ ημα τ ων λαθ ών τ ης κατ οχής και εκδηλωνότ αν οποιαδήποτ ε τ άση αντ ίθ ετ η με μια τ έτ ια ενέργεια, η τ άση αυτ ή θ α ήτ αν κατ αδικασμένη από τ ην πρώτ η στ ιγμή. Ήτ αν κοινό τ ο αίσθ ημα: Oι κομμουνιστ ές, οι EAMίτ ες, αυτ ό περίμεναν απ' τ ον Z αχαριάδη: να ξεκαθ αρίσει τ α πράγματ α. Aυτ ός δεν τ ο αντ ιλήφθ ηκε: Bοούσε ο τ όπος απ' αυτ ή τ ην απαίτ ηση.

O N. Z αχαριάδης σε συγκέντ ρωση κομματ ικών στ ελεχών Aθ ήνας-Πειραιά στ ο θ έατ ρο «Kεντ ρικόν» τ ο καλοκαίρι τ ου 1946, με εκνευρισμό που ερχότ αν σε αντ ίθ εση με προηγούμενες εμφανίσεις τ ου, κατ αφέρθ ηκε εναντ ίον πολλών παλιών κομμουνιστ ών που φώναζαν πως «ο Z αχαριάδης γίνετ αι όργανο διαφόρων στ ελεχών». Aυτ οί που φώναζαν, δεν ήτ αν γνωστ οί στ η μάζα τ ων ανθ ρώπων που τ ον άκουγαν. Kαι η εντ ύπωση δεν ήτ αν καθ όλου κολακευτ ική για τ α όσα γίνοντ αν στ α ανώτ ερα καθ οδηγητ ικά επίπεδα. Aυτ ό που υπήρχε πίσω απ' όλα αυτ ά, ήτ αν η απογοήτ ευση για τ ην πορεία τ ων κομματ ικών ζ ητ ημάτ ων, τ ο ότ ι ο ίδιος ο N. Z αχαριάδης αντ ιλαμβανότ αν πως «κάτ ι δεν προχωράει καλά», αλλά κατ έφευγε σε αφορισμούς και απειλητ ικούς υπαινιγμούς γιατ ί δεν ήθ ελε να τ ο παραδεχτ εί.

O N. Z αχαριάδης παρόλο που παρακολουθ ούσε συσκέψεις, αχτ ίφ, συγκεντ ρώσεις, πραγματ οποιούσε προσωπικές επαφές, άκουγε και διάβαζ ε, δεν θ έλησε να πιστ έψει αυτ ό που αποτ ελούσε κοινή συνείδηση για τ ους κομμουνιστ ές και τ η μεγάλη μάζα τ ων EAMιτ ών.

Eμπιστ εύθ ηκε σ' αυτ ά που τ ου υπέβαλαν περιορισμένοι άνθ ρωποι γύρω από τ ην KE, τ α «κατ αξιωμένα» στ ελέχη ή οι ευχάριστ οι σύμβουλοι. H όλη προετ οιμασία και διεξαγωγή τ ου 7ου συνέδριου τ ο αποδείχνει αυτ ό. Σε σχέση με τ α ρεβιζ ιονιστ ικά συνέδρια, τ ο 7ο συνέδριο ήτ αν βέβαια πολύ πιο δημοκρατ ικό από τ ην άποψη τ ης προετ οιμασίας τ ου και τ ης διεξαγωγής τ ου. Όμως, ιδιαίτ ερα σε βασικές οργανώσεις κατ αβλήθ ηκε κάθ ε προσπάθ εια να «διατ αχθ εί» η συζ ήτ ηση και η κριτ ική, να κυριαρχούν οι «διατ ετ αγμένοι» ομιλητ ές, να εκλέγοντ αι καθ ορισμένοι άνθ ρωποι. Iδιαίτ ερα στ ην Aθ ήνα ο Mπαρτ ζώτ ας και τ ο επιτ ελείο τ ου τ ράβηξαν τ όσο τ ο σκοινί που σε ορισμένες περιπτ ώσεις αντ ιμετ ώπισαν πραγματ ικές ψυχρολουσίες.

T ο KKE, παρά τ ις εκατ όμβες, διέθ ετ ε έναν αριθ μό ικανών, δοκιμασμένων, αφοσιωμένων στ ελεχών από τ ην προπολεμική περίοδο. Διέθ ετ ε ακόμα μια στ ρατ ιά νέων ανθ ρώπων που ξεπετ άχτ ηκαν στ ους αγώνες τ ης περιόδου 1941-45. Aπό τ ους πρώτ ους, τ ραβήχτ ηκαν προς τ α πάνω ελάχιστ οι.

Aπό τ ους δεύτ ερους, είναι αποκαρδιωτ ικό τ ο θ έαμα αυτ ών τ ων μετ ρημένων που προωθ ήθ ηκαν όχι γι' αυτ ό που είναι σήμερα, αλλά γι' αυτ ό που ήτ αν τ ότ ε.

O N. Z αχαριάδης συνθ ηκολόγησε με τ ον οπορτ ουνισμό τ ης περιόδου 1941-45. T α όσα επιμέρους θ ετ ικά προωθ ούσε, αποδυναμώνοντ αν και εξανεμίζοντ αν από τ η γραμμή τ ης συνθ ηκολόγησης. Oι δικαιολογίες τ ου για τ η συνθ ηκολόγηση στ ην T ρίτ η συνδιάσκεψη (1950) παραμένουν αστ ήριχτ ες. Δεν μπόρεσε να σκεφτ εί και να ενεργήσει σαν άξιος ηγέτ ης ενός κόμματ ος που συγκέντ ρωνε γύρω τ ου τ ην πλειοψηφία τ ου λαού. Σκέφτ ηκε και ενέργησε σαν ηγέτ ης ενός μηχανισμού, που έπρεπε να κάνει χειρισμούς για να τ ον «κατ αχτ ήσει», να τ ον «βελτ ιώσει», να τ ον κάνει πιο υποτ αχτ ικό. Στ ον πολιτ ικο-οργανωτ ικό τ ομέα επεκτ είνοντ αι «πειραματ ισμοί» που είχαν αποδειχτ εί αποτ υχημένοι. Eπεκτ είνετ αι ο οπορτ ουνιστ ικός προσανατ ολισμός που είχε δώσει η καθ οδήγηση Σιάντ ου-Iωαννίδη στ ην EΠON. Παρά τ ις υποσχέσεις, σκεπάστ ηκαν υποθ έσεις τ ης 4ης Aυγούστ ου αλλά και τ ης κατ οχής. Pίχνοντ αι στ η λήθ η τ α ουσιαστ ικά προβλήματ α που δεν αφορούσαν

μονάχα άτ ομα σαν άτ ομα, αλλά που αφορούσαν τ ην ιστ ορία και τ ην υπόστ αση τ ου κόμματ ος. Σωστ ά μέτ ρα για τ η βελτ ίωση τ ης κομματ ικής δουλειάς που πάρθ ηκαν και που μπορούσαν να αποτ ελέσουν απαρχή για μια στ ροφή στ ην πορεία τ ου κόμματ ος, έδιναν μονάχα ποσοτ ικά θ ετ ικά αποτ ελέσματ α, γιατ ί έλειπε ακριβώς η θ έληση να οδηγηθ ούν τ α μέτ ρα στ ις έσχατ ες συνέπειές τ ους. Παράδειγμα, η απόφαση τ ου ΠΓ για να υπερνικηθ εί τ ο πρόβλημα τ ης απόσπασης τ ης καθ οδήγησης από τ η βάση (τ έλος 1945) που πραχτ ικά οδήγησε μονάχα στ ην τ υπική παρουσία μελών τ ης KE και άλλων στ ελεχών (και για ένα διάστ ημα) σε κομματ ικές οργανώσεις βάσης ή σε αχτ ιδικές επιτ ροπές. Eνώ η «απόσπαση τ ης καθ οδήγησης από τ η βάση» εκφραζότ αν στ ην πλήρη διάστ αση τ ης καθ οδηγητ ικής γραμμής με τ ις διαθ έσεις, τ ις επιθ υμίες, τ ις ανάγκες τ ης μάζας τ ων μελών τ ου κόμματ ος, τ ων βασικών μαζών τ ου λαού. Έμμεσα η απόφαση παραδεχότ αν αυτ ό τ ο κεντ ρικό, τ ο θ εμελιακό γεγονός. Aλλά αυτ ό τ ο βαρυσήμαντ ο πολιτ ικό συμπέρασμα κατ απνίγηκε, εξανεμίστ ηκε από τ η γενική συνθ ηκολόγα γραμμή τ ου N. Z αχαριάδη στ ον οπορτ ουνισμό.

H άνοδος τ ης ποιοτ ικής στ άθ μης τ ου κόμματ ος από τ ην άποψη τ ης βελτ ίωσης τ ης κοινωνικής σύνθ εσης, τ ης ανάπτ υξης τ ου ιδεολογικού-μορφωτ ικού επιπέδου τ ων μελών κλπ, επιδιώξεις που προβλήθ ηκαν μετ ά τ ην επάνοδο τ ου N. Z αχαριάδη, υπονομεύτ ηκαν από τ ον τ ρόπο εφαρμογής τ ους. O τ ρόπος δεν οφείλετ αι σε τ υχαίους παράγοντ ες, αλλά στ ο ότ ι αυτ οί που έπρεπε να εφαρμόσουν όλα αυτ ά ήτ αν διαποτ ισμένοι με τ η νοοτ ροπία εκείνη ενάντ ια στ ην οποία έπρεπε να στ ραφεί η καθ οδήγηση τ ου κόμματ ος. Aστ οί και μικροαστ οί μετ ατ ρέποντ αι σε προλετ άριους, η ιδεολογική-μορφωτ ική δουλειά βραχυκυκλώνετ αι από διάφορους ευνοούμενους «θ εωρητ ικούς», ενώ η λαμπρή πραγματ ικά δουλειά στ ον τ ομέα τ ης μελέτ ης τ ων νεοελληνικών προβλημάτ ων έδειξε τ ις τ εράστ ιες δυνατ ότ ητ ες που υπήρχαν στ ο κίνημά μας στ ον τ ομέα αυτ όν και σε άλλους. Σημερινοί ηγετ ικοί ή τ έως ηγετ ικοί παράγοντ ες τ ου ρεβιζ ιονισμού έπαιξαν κατ αλυτ ικό ρόλο στ ην ανάπτ υξη ενός ισχυρού ιδεολογικού και πολιτ ιστ ικού μετ ώπου, κυριαρχημένοι από μια αριστ οκρατ ική αντ ίληψη αλλά και από μια δογματ ική-σεχτ αριστ ική αντ ιμετ ώπιση τ ων προβλημάτ ων τ ου μετ ώπου αυτ ού.

Aλλά στ ο κεντ ρικό πρόβλημα τ ης πάλης ενάντ ια στ ην αμετ ακίνητ η επιδίωξη τ ης αντ ίδρασης για τ η συντ ριβή τ ου κομμουνιστ ικού και λαϊκού κινήματ ος, η ανάλυση τ ου N. Z αχαριάδη στ η συνδιάσκεψη, έξω από τ ην ανεπάρκειά τ ης, ήτ αν αντ ιφατ ική με όσα έγραψε πριν και μετ ά τ η συνδιάσκεψη: «Aν γνωρίζαμε», ισχυρίστ ηκε, «τ ην τ ιτ οϊκή προδοσία, θ α ακολουθ ούσαμε άλλο πιο βασανιστ ικό δρόμο». Kαι έδινε τ αυτ όχρονα διαβεβαιώσεις, πως δεν υπήρχε άλλος δρόμος απ' αυτ όν που ακολουθ ήθ ηκε. Όμως και πολλοί κριτ ικοί τ ου Z αχαριάδη μιλούν και γράφουν χωρίς να κάνουν τ ον κόπο να τ οποθ ετ ηθ ούν συγκεκριμένα στ α καθ οριστ ικά ζ ητ ήματ α και να αξιολογήσουν τ ην πορεία τ ων πραγμάτ ων και με βάση τ ην εμπλοκή εξωτ ερικών παραγόντ ων στ ην πάλη τ ης περιόδου 1946-49.

H ανασύντ αξη τ ων δυνάμεων μετ ά τ η συνθ ηκολόγηση τ ης Bάρκιζας πραγματ οποιήθ ηκε γύρω στ α τ έλη τ ου 1945[xvii]. H ανασύντ αξη πραγματ οποιήθ ηκε μέσα σε συνθ ήκες άγριας τ ρομοκρατ ίας. Δεκάδες χιλιάδες ήτ αν οι κρατ ούμενοι και ξεπερνούσαν τ ους 100.000 οι κατ αδιωκόμενοι. H «ανάπαυλα» Σοφούλη (Nοέμβρης 1945 - 31 Mάρτ η 1946) ήτ αν φανερό πως προετ οίμαζ ε τ η μεγάλη έφοδο τ ου ιμπεριαλισμού και τ ης ντ όπιας αντ ίδρασης για τ ην επιβολή με «λαοπρόβλητ ο» τ ρόπο, με μια συνδυασμένη «νόμιμη» και παρακρατ ική επίθ εση, τ ης «τ άξης», για τ η συντ ριβή τ ου λαϊκού κινήματ ος. T ην εκτ ίμηση αυτ ή τ ην έκαναν τ ότ ε και παλαιοδημοκρατ ικοί παράγοντ ες παρά τ ις αυτ απάτ ες τ ους πως θ α στ ηρίζοντ αν σ' αυτ ούς οι άγγλοι ιμπεριαλιστ ές, αυτ απάτ ες που διαλύθ ηκαν ωμά ότ αν οι τ ελευτ αίοι υπαγόρευσαν τ ους όρους τ ους για τ ον τ ρόπο διεξαγωγής τ ων εκλογών τ ης 31-3-46.

Aπέναντ ι σ' αυτ ή τ ην επιδίωξη, η ηγεσία τ ου KKE τ αλαντ εύετ αι ανάμεσα στ ο παζάρεμα με τ ους άγγλους και στ ην αποφασιστ ική αντ ιπαράθ εση στ α σχέδιά τ ους. Έκφραση αυτ ής τ ης τ αλάντ ευσης αποτ ελεί η θ εωρία τ ων «δύο πόλων». Δεν ήτ αν άσχετ ες με τ ην τ αλάντ ευση οι προσδοκίες και οι πανηγυρισμοί για τ η νίκη τ ου εργατ ικού κόμματ ος στ ην Aγγλία (καλοκαίρι 1945) και η ανοχή που δόθ ηκε στ ην κυβέρνηση Σοφούλη που επιβλήθ ηκε με επιτ όπια, άμεση, ενεργητ ική παρέμβαση εργατ ικού υφυπουργού τ ου Φόρεϊν Όφις. H προειδοποίηση τ ου N. Z αχαριάδη πως μπορεί να ξανακουστ εί τ ο «Eμπρός EΛAΣ για τ ην Eλλάδα», τ ο φθ ινόπωρο τ ου 1945, έγινε δεκτ ή και στ η Θεσσαλονίκη και στ ην Aθ ήνα με ενθ ουσιασμό από τ ις πιο πλατ ιές μάζ ες.

Δεν ξεπερνούσε όμως τ α πλαίσια τ ης πολιτ ικής τ ου KKE που διαγράψαμε πιο πάνω η απειλή αυτ ή, όποιοι κι αν είναι οι λόγοι που προκάλεσαν τ ην αιφνιδιαστ ική εξαπόλυσή τ ης. Γιατ ί παραμένουν οι ελπίδες για μια συνεννόηση με τ ην Aγγλία. Στ ην ίδια στ ιγμή αλλά και αργότ ερα, με τ ην προβολή τ ου συνθ ήματ ος «πανδημοκρατ ικό μέτ ωπο», τ α ανοίγματ α επεκτ είνοντ αι ακόμα και προς τ ον Πλαστ ήρα, κυρίως μετ ά τ η δήλωσή τ ου ότ ι αν συνεχιστ εί αυτ ή η κατ άστ αση θ α βγει στ ο βουνό. Δήλωση ενδεικτ ική τ όσο για τ ην κατ άστ αση που υπήρχε όσο και για τ ις διαθ έσεις τ ων μαζών. O N. Z αχαριάδης απαντ άει στ η δήλωση αυτ ή: «Aν ο στ ρατ ηγός Πλαστ ήρας μπει επικεφαλής τ ου αγώνα για τ η δημοκρατ ία, εγώ θ α τ αχθώ υπό τ ις διατ αγές τ ου σαν απλός στ ρατ ιώτ ης». H ηγεσία τ ου KKE δεν εγκατ αλείπει τ η γραμμή που είχε χαράξει. Έτ σι, ότ αν στ η 2η ολομέλεια (Φλεβάρης 1946) αποφασίζ ετ αι η έναρξη τ ου ένοπλου αγώνα, η αντ ίληψη που κυριαρχεί είναι πως πρόκειτ αι για μια πίεση επιβοηθ ητ ική τ ων προσπαθ ειών για να υποκλιθ εί η Aγγλία και οι υποστ ηριχτ ές τ ης μπροστ ά σ' ένα «συσχετ ισμό δυνάμεων» που θ α εκφραζότ αν με μια «ισχυρή δημοκρατ ική πλειοψηφία». Όπως αναφέραμε σε άλλο σημείο, ο N. Z αχαριάδης ανάφερε στ ην «7η ολομέλεια» (1957) πως ο Γ. Δημητ ρώφ τ ου είχε συστ ήσει στ ο συνέδριο τ ου KK T σεχοσλοβακίας να προχωρήσει βαθ μιαία και σύμφωνα με τ ις περιστ άσεις στ ην ανάπτ υξη τ ου αντ άρτ ικου. H σύστ αση αυτ ή χρονικά δεν βρίσκετ αι μακριά από τ η 2η ολομέλεια. Mονάχα όσοι ενημερώθ ηκαν τ ότ ε μπορούν να βεβαιώσουν αν ειπώθ ηκαν αυτ ά τ α πράγματ α. Όμως, στ ην «7η» (1957) κανένας δεν τ ον διέψευσε. Kαι παρευρισκότ αν εκεί και ο Kουζ ίνεν. Eπομένως δεν μπορούμε να απορρίψουμε τ ον ισχυρισμό τ ου Z αχαριάδη. Όμως μια τ έτ ια συμβουλή ―όπως κι άλλες συμβουλές που δόθ ηκαν και στ ο Bελιγράδι κι αλλού― έπρεπε να γίνει δεκτ ή σαν συμβουλή και τ ίποτ α παραπάνω. H ηγεσία τ ου KKE γνώριζ ε, έπρεπε να γνωρίζ ει, καλύτ ερα τ ην κατ άστ αση στ ην Eλλάδα και προπαντ ός είχε ζ ήσει μια οδυνηρή πείρα. T ο «βαθ μιαία» και τ ο «σύμφωνα με τ ις περιστ άσεις», εξυπηρετ ούσε ίσως από διεθ νή άποψη μια πίεση στ ον αγγλικό ιμπεριαλισμό γενικά. Στ ην Eλλάδα όμως χτ ιζότ αν ένας ισχυρός κατ απιεστ ικός μηχανισμός που προοριζότ αν βασικά και κύρια για εσωτ ερική χρήση. Ήτ αν φανερό πως ο μηχανισμός αυτ ός μαζ ί με τ ον παρακρατ ικό που βρισκότ αν κιόλας σε δράση (80.000 παρακρατ ικοί συμμορίτ ες) δεν φτ ιαχνότ αν για τ ο απώτ ατ ο μέλλον. Oύτ ε επιτ ρεπότ αν να υπάρχει η αυτ απάτ η πως οι αμερικάνοι θ α έμεναν έξω από τ ο χορό τ η στ ιγμή που πλήθ ος από γεγονότ α έδειχναν πως θ α άπλωναν για τ α καλά τ α χέρια τ ους εδώ.

Yπήρχε μια γενική πολιτ ική ανάγκη και μερικές ειδικότ ερες στ ην περίοδο εκείνη. Oι συγκρούσεις ανάμεσα στ ις ιμπεριαλιστ ικές δυνάμεις και τ ις προοδευτ ικές δυνάμεις εντ είνοντ αν γενικά. Όμως δεν θ εωρούντ αν πως η αντ ιχιτ λερική συμμαχία είχε διαλυθ εί, παρόλο που οι αμερικάνοι ιμπεριαλιστ ές εφάρμοζαν τ ην πολιτ ική τ ου ατ ομικού εκβιασμού και οι άγγλοι ιμπεριαλιστ ές μάχοντ αν με όλα τ α μέσα για τ η διατ ήρηση τ ης αυτ οκρατ ορίας τ ους καλυμμένοι κάτ ω απ' «τ ον θ είο T ρούμαν με τ η μπόμπα», όπως έλεγαν εδώ στ α τ ραγούδια τ ους οι εθ νικόφρονες. «Mερικές γροθ ιές στ ο στ ομάχι» στ ην Eλλάδα ενάντ ια στ ους ιμπεριαλιστ ές, δεν ήτ αν απαράδεχτ ες με τ ον όρο να μην ξεπεράσουν κάποια όρια. T α όρια ήτ αν η δημιουργία μιας κατ άστ ασης τ έτ ιας που θ α πρόσθ ετ ε νέα στ οιχεία στ ην πορεία τ ης οριστ ικής και ολοκληρωτ ικής διάλυσης τ ης αντ ιχιτ λερικής συμμαχίας. Oι ειδικότ ερες ανάγκες αφορούσαν τ η Γιουγκοσλαβία και τ η Bουλγαρία. Oι κραυγές «Σόφια - Mόσχα, κατ οχή», «Mεγάλη Eλλάδα» κλπ, τ ων παλληκαράδων τ ης εθ νικοφροσύνης, προανάγγελναν κάποια σχέδια τ ων ιμπεριαλιστ ών σε βάρος τ ων γειτ ονικών βαλκανικών χωρών.

Oι «γροθ ιές στ ο στ ομάχι» οπωσδήποτ ε απομάκρυναν τ ους κινδύνους και έδιναν τ η δυνατ ότ ητ α να κερδηθ εί χρόνος. Όμως, τ ο αν οι ειδικότ ερες ανάγκες κυριαρχούσαν στ ις γενικότ ερες, ή τ ο αντ ίστ ροφο, αυτ ό είναι ένα άλλο ζ ήτ ημα.

O Nίκος Z αχαριάδης κατ ηγορήθ ηκε στ ην 6η και στ ην 7η ολομέλεια (1956, 1957) πως δεν άκουγε τ ις «συμβουλές τ ων αδελφών κομμάτ ων». Mια πρώτ η εκδήλωσή τ ου ήτ αν ―σύμφωνα με τ ις κατ ηγορίες― πως περιφρόνησε τ ις συμβουλές για συμμετ οχή στ ις εκλογές τ ης 31-3-46. Aγνόησε πραγματ ικά ο N. Z αχαριάδης «συμβουλές» ή «υποδείξεις»; Oι εν λόγω «συμβουλές» μετ αφέρθ ηκαν από τ ον Δ. Παρτ σαλίδη που επικεφαλής αντ ιπροσωπείας τ ου EAM πήγε σε διάφορες χώρες και στ η Σοβιετ ική Ένωση. Eκεί είχε συναντ ήσεις κυρίως «πρωτ οκόλλου». T ο KKΣE απέφυγε να δώσει οποιοδήποτ ε ουσιαστ ικό περιεχόμενο στ ις συναντ ήσεις αυτ ές. Oι συμβουλές για τ ις οποίες γίνετ αι λόγος προέρχοντ αν κύρια από τ ον T ολιάτ ι. Aργότ ερα, πολύ αργότ ερα, οι σοβιετ ικοί μίλησαν για τ ην αποχή τ ου 1946 σαν λάθ ος. Όμως, έξω απ' ό,τ ι μετ έφερε ο Παρτ σαλίδης και που αποτ ελούσαν μέρος γενικότ ερων συμβουλών

τ ου T ολιάτ ι, συμβουλές είχε πάρει και ο N. Z αχαριάδης από άλλους παράγοντ ες τ ου κομμουνιστ ικού κινήματ ος, που βρίσκοντ αν σε αντ ίθ εση με τ ις απόψεις τ ου T ολιάτ ι.

T ην περίοδο εκείνη είχε εκδηλωθ εί μία τ άση ορισμένων KK να παίζουν κάποιο γενικότ ερο λόγο στ α διεθ νή πράγματ α. Eκτ ός από τ ον Γ. Δημητ ρώφ που είχε πάψει να είναι ο υπεύθ υνος τ ων διεθ νών σχέσεων τ ου KKΣE και ήτ αν ηγέτ ης τ ου KK Bουλγαρίας μόνο, ρόλο «ενδιαμέσου» ως προς τ ο KKE έπαιζ ε σε μεγαλύτ ερο βαθ μό ο T ίτ ο και τ ο τ ότ ε KK Γιουγκοσλαβίας. T ο τ ελευτ αίο θ α γίνει αργότ ερα και ο «ενδιάμεσος» για τ ην άσκηση κριτ ικής στ α κομμουνιστ ικά κόμματ α Γαλλίας και Iτ αλίας, στ ην ιδρυτ ική σύσκεψη τ ης Kομινφόρμ. Tο KK Γιουγκοσλαβίας βρισκότ αν σε δημόσια αντ ίθ εση με τ ο KK Iτ αλίας για τ ο ζ ήτ ημα τ ης T εργέστ ης. [Για τ ην ιστ ορία σημειώνουμε πως ο T ολιάτ ι σε πολλούς λόγους πριν και μετ ά από τ η διατ ύπωση τ ης θ εωρίας «τ ων δύο πόλων», μιλούσε για «ισορρόπηση» τ ης Iτ αλίας με τ ρεις συμμάχους (τ ριπολική)].

Oι «συμβουλές» τ ου T ολιάτ ι, για τ ον N. Z αχαριάδη ήτ αν συμβουλές μονάχα τ ου T ολιάτ ι κι όχι τ ου κορμού τ ου κινήματ ος που εκφραζότ αν από τ ο KKΣE μέσω τ ου T ίτ ο και τ ου Δημητ ρώφ. Oι εκρήξεις τ ου, όπως λέει ο Παρτ σαλίδης («δεν υπάρχει τ ώρα η Kομιντ έρνα, πρέπει να πείσεις τ ο κόμμα»), για τ η συμμετ οχή στ ις εκλογές, δεν ήτ αν εκρήξεις «ανεξαρτ ησίας». Mακάρι να είχαν έτ σι τ α πράγματ α. Γιατ ί τ ότ ε ο N. Z αχαριάδης δεν θ α έκφραζ ε αντ ιδιεθ νισμό, αλλά τ η σωστ ή στ άση μιας ηγεσίας ενός κόμματ ος που στ ις συνθ ήκες ισοτ ιμίας και ανεξαρτ ησίας μετ ά τ η διάλυση τ ης KΔ, έπρεπε να ακούει συμβουλές από τ α άλλα κόμματ α και μάλιστ α από έμπειρους καθ οδηγητ ικούς παράγοντ ες, να συζ ητ άει τ ις συμβουλές, να επιζ ητ άει συμβουλές, αλλά να μη θ εωρεί τ ις συμβουλές σαν διατ αγές.

H «συμβουλή» τ ου T ολιάτ ι για συμμετ οχή στ ις εκλογές τ ης 31-3-46 ήτ αν μέρος γενικότ ερων συμβουλών που έρχοντ αν σε αντ ίθ εση με τ η γραμμή που είχε βάλει ο N. Z αχαριάδης στ η 2η ολομέλεια και επομένως με τ ις συμβουλές τ ου Δημητ ρώφ και άλλες. Yποβάλλοντ αν στ ο KKE μια γραμμή αποδοχής τ ης αγγλικής «προστ ασίας» και επιδίωξης με κάθ ε τ ρόπο μιας «θ έσης κάτ ω από τ ον ήλιο». (H γραμμή T ολιάτ ι έγινε άποψη τ ης ρεβιζ ιονιστ ικής ηγεσίας τ ου KKE μέχρι που η διάστ αση πολυκεντ ρικών-σοβιετ ικών οξύνθ ηκε). Όμως, κι αν ακόμα τ ο KKE αποδεχότ αν αυτ ή τ η γραμμή, δεν θ α εξασφάλιζ ε ούτ ε «θ έση κάτ ω από τ ον ήλιο», αλλά ούτ ε μια οποιαδήποτ ε θ έση. Δεν ξέρουμε αν πήρε ο N. Z αχαριάδης ή αν δεν πήρε ειδική «συμβουλή» για τ η συμμετ οχή ή όχι στ ις εκλογές. T ο πιθ ανότ ερο είναι πως στ ην αποχή προσανατ ολίστ ηκε περισσότ ερο επηρεασμένος από τ η στ άση μποϊκοτ αρίσματ ος που είχαν πάρει παλαιοδημοκρατ ικοί ηγέτ ες, όπως οι Kαφαντ άρης, T σουδερός, Σοφιανόπουλος και «αγγλογενείς» νέοι ηγέτ ες όπως ο Kαρτ άλης και άλλοι. Πρόσβλεπε με επιμονή στ ο «πανδημοκρατ ικό μέτ ωπο». Bέβαια αν τ ο KKE και τ ο EAM έπαιρναν μέρος στ ις εκλογές, ορισμένοι ή όλοι θ α αναθ εωρούσαν τ η στ άση τ ους. O N. Z αχαριάδης τ αλαντ εύτ ηκε, υπαναχώρησε αλλά ήτ αν αργά. Έτ σι τ ράβηξε τ ο κίνημα στ ην αποχή. Ήτ αν λάθ ος; Ήτ αν, αφού η γραμμή απόβλεπε σε «βαθ μιαία», «σύμφωνα με τ ις περιστ άσεις» ανάπτ υξη τ ου ένοπλου αγώνα. Δεν θ α ήτ αν λάθ ος αν η γραμμή τ ου KKE ήτ αν τ ότ ε αυτ ή που έγινε τ ο φθ ινόπωρο τ ου 1947.

H ξένη και η ντ όπια αντ ίδραση όμως δεν προχωρούσε στ ην εφαρμογή τ ων σχεδίων τ ης «βαθ μιαία» και «σύμφωνα με τ ις περιστ άσεις». Aντ ίθ ετ α, πιάστ ηκε από τ η διφορούμενη στ άση τ ης ηγεσίας τ ου KKE και επέσπευσε τ α πράγματ α. Σε δύο μήνες και κάτ ι από τ ις εκλογές, είναι έτ οιμο τ ο «Γ' ψήφισμα». T α έκτ ακτ α μέτ ρα ψηφίζοντ αι και μπαίνουν σε εφαρμογή, τ α εκτ ελεστ ικά αποσπάσματ α δουλεύουν, οι φυλακές και τ α νησιά γεμίζουν, φτ άνει στ ο αποκορύφωμά τ ης η κρατ ική και παρακρατ ική τ ρομοκρατ ική λύσσα.

Mπροστ ά σ' αυτ ή τ ην κατ άστ αση, παρά τ α σινιάλα που έρχοντ αι από παντ ού, η ηγεσία τ ου KKE ρίχνει τ ις κύριες δυνάμεις τ ης στ η μάχη για τ ο δημοψήφισμα και στ ην καμπάνια για τ η «συμφιλίωση». Διδάγματ α από τ η μερική έστ ω αποτ υχία τ ης πανελλαδικής απεργίας ενάντ ια στ α έκτ ακτ α μέτ ρα και άλλων κινητ οποιήσεων δεν παίρνοντ αι υπόψη. H πίεση τ ων μαζών για μια διέξοδο που εκφράζ ετ αι με χίλιους-δυο τ ρόπους κατ απνίγετ αι. O φαύλος κύκλος που μπλέχτ ηκε η καθ οδήγηση τ ου KKE εκφράστ ηκε και με τ ην υπερσυγκράτ ηση που έδειξε και γι' αυτ ή τ η «βαθ μιαία» ανάπτ υξη τ ου αντ άρτ ικου, για να μην επιδράσει αρνητ ικά στ ην καμπάνια για τ ο δημοψήφισμα. O αλλοπροσαλλισμός αυτ ός [καμπάνια για τ ο δημοψήφισμα (συμμετ οχή) και γραμμή τ ης «συμφιλίωσης»] δεν είναι έξω από τ η λογική τ ης γενικής γραμμής τ ου κόμματ ος τ ην περίοδο αυτ ή.

Στ α χρόνια αυτ ά και αργότ ερα, προβλήθ ηκε σαν υπόδειγμα συνδυασμού παράνομης και νόμιμης δράσης, συνδυασμού «ειρηνικών» και μη ειρηνικών ενεργειών, μορφών πάλης, η τ αχτ ική τ ου κόμματ ος τ ης περιόδου 1946-47. Όμως, θ α ήτ αν πραγματ ικά τ έτ ια, αν η διαδοχή «ειρηνικών» και μη ειρηνικών ενεργειών κλιμακωνότ αν ώστ ε να εξασφαλίζ ετ αι κάθ ε φορά συγκέντ ρωση δυνάμεων μεγαλύτ ερη μετ ά από κάθ ε επιμέρους μάχη, αν διευρύνοντ αν τ α περιθ ώρια κίνησης τ ων δυνάμεων τ ου λαϊκού κινήματ ος, αν η τ αχύτ ητ α στ ην πορεία για τ ην κατ άχτ ηση τ ης υπεροχής ανάμεσα στ ην αντ ίδραση και τ ο λαϊκό κίνημα ήτ αν μεγαλύτ ερη για τ ο τ ελευτ αίο.

Mε τ α «βαθ μιαία» και τ α «σύμφωνα με τ ις περιστ άσεις» δεν εξασφαλιζότ αν η εκπλήρωση αυτ ών τ ων όρων. Kαι πρέπει να πούμε πως στ ην περίοδο αυτ ή (άνοιξη 1946 - άνοιξη 1947) δίπλα στ ην αδυναμία τ ης καθ οδηγητ ικής αντ ίληψης, προστ έθ ηκαν οι «εγγενείς κατ αστ άσεις» που προέρχοντ αν από τ ον κομματ ικό μηχανισμό που τ όσο φρόντ ισε ο N. Z αχαριάδης να μην τ ις θ ίξει με τ η συνθ ηκολόγησή τ ου τ ο 1945. H σύνθ εση τ ου Γενικού Aρχηγείου τ ου ΔΣE επισφράγισε τ ο συμβιβασμό που πραγματ οποίησε ο N. Z αχαριάδης ανάμεσα στ ους εκπροσώπους τ ης γραμμής τ ης κατ οχής και στ ο ρόλο που έπρεπε να παίξουν οι συνέπειες τ ης αποδοχής τ ων συμβουλών. O Iωαννίδης, «αφανής» αλλά ουσιαστ ικός συντ ονιστ ής τ ου «βαθ μιαίου», ο Z ήσης Z ωγράφος, αφοσιωμένος τ ότ ε στ ον Z αχαριάδη, «νέος άνθ ρωπος» που ανέβαινε, τ έλος ο M. Bαφειάδης, που η προβολή τ ου, ο «μύθ ος» που κατ ασκευάστ ηκε γύρω απ' αυτ όν αν και έχει ξεφουσκώσει εσωτ ερικά, δεν έχει ξεφουσκώσει εξωτ ερικά (ο πάντ οτ ε δικαιωμένος, πικραμένος αλλά αδιάλλακτ ος κλπ). O ισχυρισμός τ ου Z αχαριάδη πως διάλεξε τ ον Bαφειάδη γιατ ί δεν είχε άλλον καλύτ ερο είναι αναιμικός. O M. Bαφειάδης προωθ ήθ ηκε και χάρη στ ις «συμβουλές». Yπήρχαν όμως κομμουνιστ ές και κομμουνιστ ές που μπορούσαν να στ ελεχώσουν τ ο Γενικό Aρχηγείο χωρίς «στ ρατ ηγιλίκια», «αρχηγιλίκια», έκτ ακτ ες εξουσίες και βραδυκινησία, αλλά κύρια χωρίς πολυπραγμοσύνη και μεσσιανισμούς. (Yπάρχουν ακόμα σήμερα γνωστ οί παράγοντ ες ρεβιζ ιονιστ ικών κομμάτ ων που σε κείμενά τ ους παρουσιάζουν τ ον M. Bαφειάδη σαν γραμματ έα τ ου KKE μέχρι τ ο 1949...).

Oι αλλαγές στ η διάτ αξη στ ο ανώτ ατ ο επίπεδο εκφράζουν αυτ ή τ η σύνθ εση: ο Mπαρτ ζώτ ας, παίζοντ ας γενικότ ερο ρόλο, μετ ατ οπίζ ετ αι στ η Bόρεια Eλλάδα αφού «καθ άρισε» τ όσο τ ην οργάνωση Aθ ήνας «ώστ ε να μην υπάρχει κίνδυνος παρουσίας χαφιέδων, υπόπτ ων και λιπόψυχων στ οιχείων». T η φουσκωμένη αυτ ή διαβεβαίωση, αντ ίθ ετ η με κάθ ε μαρξιστ ική αντ ίληψη ―που τ η διατ ύπωσε και στ ην KOMEΠ― τ η διέψευσε πολύ γρήγορα η πραγματ ικότ ητ α. O Στ ρίγκος προωθ είτ αι κοντ ά στ ον Iωαννίδη, όπως σε λίγο ο «διεθ νολόγος» πρωτ αγωνιστ ής τ ου Λιβάνου, Π.

Pούσος.

H στ ελέχωση τ ου μηχανισμού που σχετ ιζότ αν με τ ο αντ άρτ ικο έπασχε σε πολλές περιπτ ώσεις από ανεδαφικότ ητ α και προχειρότ ητ α. Σ' αυτ ό συνέβαλε η «σύνθ εση» τ ου N. Z αχαριάδη με τ ην οποία βρέθ ηκαν σε θ έσεις-κλειδιά άνθ ρωποι που δεν πίστ ευαν στ η δουλειά που έκαναν.

Oι επιτ υχίες τ ου ΔΣE στ ην περίοδο αυτ ή δημιουργούν κλίμα ευφορίας. T ο κλίμα αυτ ό τ ο ενισχύουν οι διαμάχες στ ους ηγετ ικούς κύκλους τ ης αντ ίδρασης. Yπάρχει η αυτ απάτ η πως η Aγγλία θ α συμβιβαστ εί, πως η αντ ίδραση θ α υποχρεωθ εί να υποχωρήσει. T ην ευφορία αυτ ή τ η δυνάμωσε η «μετ αστ ροφή» τ ων πραγμάτ ων σ' ό,τ ι αφορούσε τ ην επιτ ροπή τ ου OHE. H επιτ ροπή αυτ ή ήρθ ε μετ ά από προσφυγή τ ου T σαλδάρη στ ον OHE για τ ην «έξωθ εν ενίσχυση». Όμως οι ακροάσεις τ ης αντ ιπροσωπείας στ ην Aθ ήνα και οι έρευνές τ ης στ ην επαρχία, στ ους τ όπους εξορίας κλπ, τ ο ενδιαφέρον τ ου παγκόσμιου τ ύπου για όσα άκουγε και έβλεπε έδωσαν μιαν άλλη εικόνα, δηλαδή τ ην πραγματ ική. T ην εικόνα τ ου τ ρομοκρατ ικού οργίου τ ου μοναρχοφασισμού κάτ ω από τ ην καθ οδήγηση τ ου αγγλικού ιμπεριαλισμού. Bέβαια, η αντ ίδραση παρουσίασε μερικούς «μάρτ υρες» όπως τ ον Aννίβα και άλλους, που είχαν περάσει στ ην υπηρεσία τ ης. Aπ' αυτ ούς θ α χρησιμοποιηθ ούν ορισμένοι σαν «ανανήψαντ ες κομμουνιστ ές» για να δολοφονήσουν τ ον Γ. Z έβγο που βρισκότ αν νόμιμα στ η Θεσσαλονίκη για να κρατ άει τ ην επαφή με τ ο κλιμάκιο τ ου OHE. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Α' ΜΕΡΟΥΣ: [i] (Σ.τ .ε.) Η Φ αβιανή ετ αιρία ήτ αν αγγλική ρεφορμιστ ική οργάνωση που ιδρύθηκε τ ο 1884 και αρνούντ αν τ ην αναγκαιότ ητ α τ ης τ αξικής πάλης τ ου προλετ αριάτ ου και τ ης σοσιαλιστ ικής επανάστ ασης. Το 1900 πέρασε στ ο Εργατ ικό κόμμα.

[ii] (Σ.τ .ε.) Το 1922-23 εμφανίστ ηκε η οργάνωση «Αρχείο τ ου μαρξισμού» με σύνθημα «να μάθουμε τ ο μαρξισμό και ύστ ερα να παλέψουμε». Οι «αρχείοι» έκαναν τ ρομοκρατ ικές ενέργειες και δολοφονικές επιθέσεις ενάντ ια στ ους κομμουνιστ ές. Το 1928-29 προσχώρησαν στ ον τ ροτ σκισμό. [iii] (Σ.τ .ε.) Πρόκειτ αι για τ ον ισχυρισμό πως η γκεστ άπο διοχέτ ευσε στ ον Στ άλιν –μέσω τ ου προέδρου τ ης Τσεχοσλοβακίας Μπένες– ψεύτ ικα έγγραφα για τ ην προδοτ ική στ άση τ ου Τουχατ σέφσκι και άλλων στ ρατ ιωτ ικών, με σκοπό να αποδυναμωθεί ο Κόκκινος Στ ρατ ός. Ο Στ άλιν «έπεσε στ ην παγίδα», ο Τουχατ σέφσκι και οι άλλοι πιάστ ηκαν και εκτ ελέστ ηκαν, και η γερμανική επίθεση βρήκε τ ους σοβιετ ικούς αποδυναμωμένους στ ρατ ιωτ ικά. Άλλη παραλλαγή αυτ ού τ ου ισχυρισμού είναι πως ο Στ άλιν χρησιμοποίησε τ α έγγραφα που τ ου έδωσε ο Μπένες εν γνώσει τ ου πως έχουν χαλκευθεί από τ ους ναζί. [iv] (Σ.τ .ε.) Στ ις 27-2-1933 οι ναζί πυρπολούν τ ο Ράιχστ αγκ, αποδίδουν τ ον εμπρησμό στ ους κομμουνιστ ές και εξαπολύουν πογκρόμ εναντ ίον τ ους. Στ ις 9-3-1933 συλλαμβάνοντ αι οι Γκ. Δημητ ρώφ, Μπ. Ποπώφ και Β. Τάνεφ σαν υπαίτ ιοι τ ου εμπρησμού τ ου Ράιχστ αγκ. Στ ις δίκη τ ους που έγινε στ η Λειψία ο Δημητ ρώφ ανασκεύασε τ ο κατ ηγορητ ήριο και τ ο δικαστ ήριο αναγκάστ ηκε να τ ους αθωώσει. [v] (Σ.τ .ε.) Ο Σ. Κίρωφ ήτ αν μέλος τ ης γραμματ είας τ ου ΠΓ τ ου ΚΚΣΕ. Δολοφονήθηκε μέσα στ ο γραφείο τ ου στ ο Ινστ ιτ ούτ ο Σμόλνι στ ις 1-12-1934. Με τ η δολοφονία τ ου σχετ ίστ ηκαν οι Κάμενεφ και Ζ ηνόβιεφ στ η δίκη τ ους τ ο 1938. Μετ ά τ ο 20ό συνέδριο οι χρουστ σωφικοί κυκλοφόρησαν διάφορα σενάρια για τ ο ότ ι η δολοφονία τ ου Κίρωφ έγινε με σχέδιο τ ου Στ άλιν ώστ ε να υπάρχει αφορμή για τ ις μετ έπειτ α εκκαθαρίσεις. [vi] (Σ.τ .ε.) Στ ις 28-2-1921 οργανώνετ αι στ ο Βόλο πανεργατ ική απεργία και παλλαϊκό συλλαλητ ήριο. Τα πάντ α είναι κλειστ ά και η πόλη βρίσκετ αι στ α χέρια τ ου λαού. Στ άλθηκαν μονάδες στ ρατ ού που χτ ύπησαν τ ους απεργούς και έκαναν 300 συλλήψεις. Την ίδια περίοδο έχουμε παλλαϊκά συλλαλητ ήρια σε Καβάλα και Δράμα, και μαχητ ικές απεργίες τ ων καπνεργατ ών, τ ων σιδηροδρομικών (πιάστ ηκαν 1.500 και 580 στ άλθηκαν στ ο μέτ ωπο τ ης Μ. Ασίας), τ ων εργατ ών Ηλεκτ ρισμού, τ ων εργατ ών Φ ωτ αερίου, τ ων τ σαγκαράδων. [vii] (Σ.τ .ε.) «…Η επικείμενη επανάστ αση τ ων εργατ ών και αγροτ ών στ ην Ελλάδα θα έχει αστ ικοδημοκρατ ικό χαρακτ ήρα με τ άσεις γρήγορης μετ ατ ροπής σε προλετ αριακή σοσιαλιστ ική επανάστ αση…». [viii] (Σ.τ .ε.) «... Ο λαός τ ης Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτ ικό ενάντ ια στ ο φασισμό τ ου Μουσολίνι... Στ ον πόλεμο αυτ ό που τ ον διευθύνει η κυβέρνηση Μετ αξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τ ις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη...». [ix] (Σ.τ .σ.) Oι άγγλοι με τ ον Iερό Λόχο πραγματ οποίησαν αποβατ ική επιχείρηση στ η Σάμο τ ο 1943, όπου κυριαρχούσε τ ο EAM. Στ η διάρκεια τ ης επιχείρησης προσπάθησαν χωρίς επιτ υχία ν' αφοπλίσουν τ ον EΛAΣ. T ελικά, ότ αν αποχώρησαν μετ ά τ ην αντ επίθεση τ ων γερμανών, κατ άφεραν με διάφορες μηχανορραφίες να παρασύρουν μαζί τ ους δυνάμεις τ ου EΛAΣ στ η Mέση Aνατ ολή, που τ ους έκλεισαν στ ο σύρμα. [x] (Σ.τ .σ.) T ο περιεχόμενο τ ου τ ηλεγραφήματ ος έχει δημοσιευτ εί στ ον πέμπτ ο τ όμο τ ων επίσημων κειμένων τ ου KKE, που εκδόθηκε από τ ην KE τ ου «K»KEεσ. Aναδημοσιεύουμε τ α σχετ ικά κείμενα μαζί με τ ο σχετ ικό σχόλιο που τ α συνοδεύει στ ον ίδιο τ όμο: Pαδιοτ ηλεγράφημα: Σόφιαν, T ηλεγράφημά σας με συμβουλές Παππού ελήφθη. Eυχαριστ ούμε. Συνεχίσωμεν παλλαϊκό πόλεμο διά ελευθερίαν λαού και ανεξαρτ ησίαν χώρας μας.

16-1-45 Σιάντ ος Σχετ ικά με τ ο τ ηλεγράφημα «με συμβουλές Παππού» που αναφέρετ αι στ ο παραπάνω κείμενο σημειώνουμε τ α εξής: Kατ ά τ η διάρκεια τ ων γεγονότ ων τ ου Δεκέμβρη η ηγεσία τ ου KKE είχε τ αχτ ική επαφή με τ ις ηγεσίες τ ου KK

Bουλγαρίας και τ ου KK Γιουγκοσλαβίας και έμμεσα, μέσω τ ου Γκιόργκη Δημητ ρώφ, που σε όλο αυτ ό τ ο διάστ ημα βρισκότ αν στ η Mόσχα με τ ην ηγεσία τ ου KK τ ης Σοβιετ ικής Ένωσης. T ο ΠΓ τ ης KE τ ου KKE με τ ηλεγραφήματ ά τ ου (βλ. κείμενα υπ' αριθμόν 715, 718, 721, 725, 730, 732, 733, 734, 744, 747, 748, 749, 750 και 751 αυτ ού τ ου τ όμου) ενημέρωσε τ α παραπάνω αδελφά κόμματ α για τ ις εξελίξεις τ ων γεγονότ ων στ ην Eλλάδα και τ ις πιο άμεσες ανάγκες τ ου κινήματ ος. Eπιπλέον, κατ ά τ ην διάρκεια τ ου Δεκέμβρη 1944, είχαν στ αλεί στ ις ηγεσίες τ ων παραπάνω κομμάτ ων, αντ ιπροσωπείες τ ης ηγεσίας τ ου KKE για άμεση επαφή και συζήτ ηση τ ης κατ άστ ασης που είχε δημιουργηθεί και τ ων σχετ ικών προβλημάτ ων. Στ ις 20 τ ου Δεκέμβρη 1944 ο γραμματ έας τ ης KE τ ου KK Bουλγαρίας T ράικο Kοστ ώφ, που χρησιμοποιούσε τ ο ψευδώνυμο «Σπυριδόνωφ», διαβίβασε στ ο γραμματ έα τ ης KE τ ου KKE Γιώργη Σιάντ ο τ ηλεγράφημα τ ου Γκ. Δημητ ρώφ που χρησιμοποιούσε τ ο ψευδώνυμο «Παππούς» από τ ην Mόσχα, στ ο οποίο διατ υπώνοντ αν οι γνώμες τ ου για τ ο τ ι θα ήτ αν καλύτ ερο να κάνει τ ο KKE στ ην τ ότ ε κατ άστ αση. Διαβιβάζοντ ας αυτ ό τ ο τ ηλεγράφημα, ο T ρ. Kοστ ώφ διατ υπώνει τ αυτ όχρονα και τ η σχετ ική γνώμη τ ης KE τ ου KK Bουλγαρίας.

T ο τ ηλεγράφημα τ ου «Παππού» (Γκ. Δημητ ρώφ) και τ ου «Σπυριδόνωφ» (T ρ. Kοστ ώφ) με ημερομηνία 19 Δεκέμβρη 1944, ώρα 08.00' ελήφθη στ ις 20 τ ου Δεκέμβρη 1944 από τ ον Λεωνίδα Στ ρίγκο, μέλος τ ου ΠΓ τ ης KE και γραμματ έα τ ης επιτ ροπής περιοχής Mακεδονίας-Θράκης τ ου KKE, που κρατ ούσε αυτ ή τ ην επαφή. Eίχε όμως γίνει κάποιο λάθος στ ον κώδικα και δεν κατ ορθώθηκε η αποκρυπτ ογράφηση τ ου τ ηλεγραφήματ ος αυτ ού. Γι' αυτ ό, ο Λ. Στ ρίγκος (Λεωνίδας) τ ο ξαναζήτ ησε. H εκ νέου μετ άδοση και λήψη τ ου τ ηλεγραφήματ ος έγινε στ ις 15 Γενάρη τ ου 1945, οπότ ε και αποκρυπτ ογραφήθηκε αμέσως και στ άλθηκε στ ο ΠΓ τ ης KE τ ου KKE. Στ η συνέχεια παραθέτ ουμε αυτ ό τ ο τ ηλεγράφημα.

Aπό Mακεδονίαν Π.Γ. Σας μετ αδίδουμε τ ηλ/μα που στ άλθηκε από... στ οπ. Aρχίζει στ οπ. O παππούς νομίζει ότ ι με τ η σημερινή διεθνή κατ άστ αση η ένοπλη ενίσχυση προς τ ους Έλληνες συντ ρόφους απέξω γενικά αδύνατ η. Bοήθεια από μέρους τ ης Bουλγαρίας ή Γιουγκοσλαβίας η οποία να τ ους δέσμευε με τ ο μέρος τ ου EΛAΣ εναντ ίον ενόπλων αγγλικών δυνάμεων, σήμερα λίγο θα βοηθήσει τ ους έλληνες συντ ρόφους ενώ πάρα πολύ θα μπορούσε να βλάψει τ η Γιουγκοσλαβία και Bουλγαρία. Όλα αυτ ά πρέπει να τ α υπολογίζουν οι φίλοι μας οι Έλληνες. Έλληνες και EΛAΣ πρέπει να καθορίσουν τ α περαιτ έρω βήματ ά τ ους, ξεκινώντ ας από αυτ ή ακριβώς τ ην κατ άστ αση, όχι ευνοϊκή γι' αυτ ούς. Δεν πρέπει τ ραβήξουν σχοινί. Aλλά δείξουν εξαιρετ ική ευλυγισία και ικανότ ητ α χειρισμών για να διατ ηρήσουν όσο τ ο δυνατ όν δυνάμεις τ ους και να περιμένουν ευνοϊκώτ ερη στ ιγμή για πραγματ οποίηση δημοκρατ ικού τ ους προγράμματ ος. Για ελληνικό κόμμα τ ο σπουδαιότ ερο είναι να μην επιτ ρέψει να απομονωθεί από μάζες ελληνικού λαού και από δημοκρατ ικές ομάδες που ανήκουν στ ο EAM. Γιατ ί EAM, ΓΣEE και χωρισμένες προσωπικότ ητ ες ηγέτ ες δεν απευθύνοντ αι επίσημα στ α Συνδικάτ α και Eργατ ικό Kόμμα Aγγλίας, στ ις αμερικάνικες μαζικές οργανώσεις και συνδικάτ α και κοινή γνώμη εξωτ ερικού για να διαφωτ ίσουν για σκοπούς και χαρακτ ήρα πάλης τ ους, για να ξεσκεπάσουν ελληνική αντ ιδραστ ική κλίκα και τ ους καλέσουν ενίσχυσή τ ους; Aυτ ό θάπρεπε να κάνουν με όλους δυνατ ούς τ ρόπους και μέσα ακατ άπαυστ α στ οπ. Πρωτ ότ υπο στ είλαμε με σύνδεσμο στ οπ.

15 Γενάρη. Λεωνίδας.

8 Aπό Σ.

Aθήνας Σιάντ ον. Δίνοντ άς σας τ ην συμβουλή τ ου Παππού σύγχρονα υπογραμμίζουμε ότ ι προς τ ο παρόν εφόσον βοήθεια απέξω δεν είναι δυνατ ή έχετ ε και αυτ ό υπόψιν σας στ ις αποφάσεις σας. Mε τ ις καλλίτ ερες επιθυμίες ευχές. Σπυριδόνωφ.

8 τ ης 19 Eλήφθη 20-12-44 T ο ζητ ήσαμε για πιο μεγάλη ακρίβεια επανάληψη, γιατ ί μας δόθηκε με άλλο κλειδί και τ ο βγάλαμε με άλλο. (Λεωνίδας) [xi] (Σ.τ .σ.) O Bαβούδης, μετ ά τ ην δραπέτ ευσή τ ου έξω από τ ην Eλλάδα στ α 1934, γύρισε πίσω με τ η σοβιετ ική στ ρατ ιωτ ική αποστ ολή. Xρησιμοποιούντ αν πάντ α σε λεπτ ές δουλειές μηχανισμού. Θεωρούσε

από μια περίοδο τ ον εαυτ ό τ ου επιφορτ ισμένο με ειδικά καθήκοντ α. [xii] (Σ.τ .σ.) Oι διαπραγματ εύσεις για τ η συμφωνία τ ης Bάρκιζας άρχισαν στ ις 3 Φ λεβάρη 1945. H συμφωνία υπογράφτ ηκε στ ις 12 Φ λεβάρη. H συμφωνία τ ης Γιάλτ ας υπογράφτ ηκε ένα μήνα αργότ ερα, στ ις 12 Mάρτ η 1945. [xiii] (Σ.τ .σ.) Σύμφωνα με τ η θέση τ ων «δύο πόλων» η Eλλάδα θα έπρεπε να στ ηριχτ εί σαν χώρα Mεσογειακή στ ην Aγγλία, και σαν χώρα Bαλκανική στ η Σοβιετ ική Ένωση. Ο ρόλος τ ης Aγγλίας και τ ης EΣΣΔ εξισώνοντ αν με τ η θέση αυτ ή τ ου N. Z αχαριάδη. [xiv] (Σ.τ .σ.) O στ ρατ ηγός Oθωναίος ήτ αν επικεφαλής τ ου στ ρατ ιωτ ικού βενιζελικού συνδέσμου στ η δεκαετ ία 1920-30. Στ η διάρκεια τ ης κατ οχής προσέγγισε τ ις θέσεις τ ου EAM. Διορίστ ηκε αρχιστ ράτ ηγος κοινής εμπιστ οσύνης απ' τ ην κυβέρνηση «εθνικής ενότ ητ ος» τ ου Γ. Παπανδρέου και αρνήθηκε να τ εθεί κάτ ω από τ ις διατ αγές τ ου Σκόμπι. [xv] (Σ.τ .σ.) Στ ις 31 Mάρτ η 1946, έγινε στ ο Λιτ όχωρο η πρώτ η στ η μετ αβαρκιζική περίοδο επίθεση «ένοπλων κατ αδιωκόμενων». [xvi] (Σ.τ .σ.) Θέση που διατ ύπωσε στ α 1946 ο Kοράλωφ, παλιό στ έλεχος τ ου KK Bουλγαρίας και τ ότ ε πρόεδρος τ ης Bουλγαρίας, σαν διεκδίκηση τ ης χώρας τ ου. H θέση αυτ ή έχει ―όπως έχει γραφτ εί― παλιότ ερη ιστ ορία, αλλά και νεότ ερη μετ ά τ ο 1946, και καθώς είναι γνωστ ό, οι απόηχοι επέδρασαν τ όσο στ ις βαλκανικές εξελίξεις, όσο και στ α εσωτ ερικά πολιτ ικά πράγματ α τ ης χώρας μας μέχρι πρόσφατ α. [xvii] (Σ.τ .σ.) Πρέπει να σημειώσουμε πως αυτ ό που λέμε ανασύντ αξη αφορά τ ις οργανώσεις AθήναςΠειραιά που είχαν αδειάσει με τ ην υποχώρηση τ ου Γενάρη 1945 και τ η στ αθεροποίηση τ ων θέσεων στ ις άλλες περιοχές τ ης χώρας που δέχτ ηκαν τ ην επίθεση άγγλων και μοναρχοφασιστ ών μετ ά τ η Bάρκιζα. Δείκτ η τ ης ανασύντ αξης αποτ έλεσαν οι θέσεις τ ου KKE στ ην εργατ ική τ άξη. Παρόλο που η καθοδήγηση τ ου KKE (Σιάντ ος-Iωαννίδης) δέχτ ηκε τ ην παρέμβαση και τ η διαιτ ησία τ ων αγγλικών συνδικάτ ων με αντ ιπροσωπεία υπό τ ον διαβόητ ο λόρδο Σιτ ρίν (τ ον πρώτ ο διδάξαντ α τ ην πτ ωματ ολογία, κονσερβοκουτ οποιΐα και άλλες παντ ιέρες τ ης αντ ίδρασης περί Δεκέμβρη), οι αρχαιρεσίες που άρχισαν στ α συνδικάτ α από τ ο Mάρτ η τ ου 1945 έδειξαν πως η εργατ ική τ άξη, στ ην πιο συντ ριπτ ική πλειοψηφία τ ης, παρέμενε πιστ ή στ ο κόμμα τ ης. Eπισφράγισμα στ άθηκε τ ο 8ο συνέδριο τ ης ΓΣEE (Mάρτ ης 1946) όπου οι δεξιοί (Mακρής και Σία) παρόλο που τ ους έδωσαν έδρες στ η διοίκηση πέρα από τ ις δυνάμεις τ ους, δεν προσήλθαν γιατ ί ήτ αν έτ οιμο τ ο σχέδιο για τ ο πραξικοπηματ ικό διώξιμο τ ης πλειοψηφίας από τ η διοίκηση τ ης ΓΣEE. Στ η συνέχεια τ ο ίδιο έγινε στ α εργατ ικά κέντ ρα, ομοσπονδίες κλπ.

ant ige it o nie s.blo gspo t .gr

http://antigeito nies.blo gspo t.gr/2011/08/60_27.html

60 ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Β' ΜΕΡΟΣ «Δόγμα Τ ρούμαν», «Σχέδιο Μάρσαλ» H αναγγελία τ ου «δόγματ ος T ρούμαν» στ ις αρχές τ ου Mάρτ η 1947 επέδρασε ώστ ε «ως διά μαγείας» να πάρει άλλη τ ροπή η δραστ ηριότ ητ α τ ης επιτ ροπής τ ου OHE. T ον M. Bαφειάδη τ ον «αναζ ητ ούν» μονάχα δύο αντ ιπρόσωποι (Πολωνίας και Σοβιετ ικής Ένωσης). Oι άλλοι αστ ραπιαία συμμορφώθ ηκαν με τ ις προστ αγές τ ης Oυάσιγκτ ον. Aπό τ ο Mάρτ η τ ου 1946 υπήρχε κοινή αγγλοαμερικανο-γαλλική στ άση απέναντ ι στ ην Eλλάδα. (O Nτ ε Γκωλ πολύ αργότ ερα υπερηφανευότ αν για τ ην πολιτ ική που «πρώτ ος» εγκαινίασε απέναντ ι στ ην Eλλάδα. T ο εντ υπωσιακό είναι πως στ ις κυβερνήσεις τ ου Nτ ε Γκωλ που «εγκαινίασαν» τ ην πολιτ ική αυτ ή, έπαιρναν μέρος και κομμουνιστ ές). Oι «κουκουβάγιες», όπως ονομάστ ηκαν από τ ο λαό τ ης Eλλάδας οι «παρατ ηρητ ές» τ ου OHE για τ ο αδιάβλητ ο τ ων εκλογών τ ης 31-3-46, τ α βρήκαν όλα καλά κι ωραία και έβγαλαν τ ο αμίμητ ο 9,3% για τ ο ποσοστ ό τ ης αποχής. Ξεπέρασαν και τ α κιτ άπια τ ων αντ ιδραστ ικών τ ης Eλλάδας. H Σοβιετ ική Ένωση είχε αρνηθ εί να πάρει μέρος σ' αυτ ή τ η μακάβρια φάρσα. Aυτ ό τ ότ ε ερμηνεύτ ηκε σαν έγκριση τ ης γραμμής τ ης αποχής.

H αναγγελία τ ου «δόγματ ος T ρούμαν» συνοδεύτ ηκε με τ υμπανοκρουσίες τ ου αντ ιδραστ ικού τ ύπου και με τ ις πρώτ ες μαζ ικές συλλήψεις στ ην πρωτ εύουσα («σκούπα» Z έρβα). O «μέντ ορας» τ ης εθ νικοφροσύνης Γ.A.B. (πατ έρας τ ης Eλένης Bλάχου) στ ην «Kαθ ημερινή» έγραψε τ ο «μνημειώδες» άρθ ρο τ ου «Προς τ ον οπλατ ζ ή τ ου Bύρωνος» (ο «οπλατ ζ ής τ ου Bύρωνος» ήτ αν ο υμητ τ ιώτ ης φοιτ ητ ής Γ. Kολημένος, επικηρυγμένος από τ ους γερμανούς, που εκτ ελέστ ηκε τ ο 1949): «Kατ έβα από τ ην τ αράτ σα που κρύβεσαι οπλατ ζ ή τ ου Bύρωνος... Έχομεν άφθ ονο ψωμί να φάγωμεν, τ όσο πολύ ώστ ε θ α βαρυστ ομαχιάσωμεν...». Ποιοι θ α βαρυστ ομάχιαζαν, είναι γνωστ οί.

T ρία δισεκατ ομμύρια δολάρια τ ραγανίστ ηκαν σε μερικά χρόνια από τ η «μαχόμενη» εθ νικοφροσύνη τ ου μπεζαχτ ά. Oι αμερικάνοι γίνοντ αι αμέσως τ α μεγάλα αφεντ ικά.

Kατ απιάνοντ αι με τ ην εφαρμογή νέων «αποτ ελεσματ ικών» μεθ όδων. T ρέχει άφθ ονο χρήμα, όπλα κάθ ε είδους και σε άφθ ονες ποσότ ητ ες, κατ ακλύζουν τ ο στ ρατ ό πλήθ ος αξιωματ ικοί «σύμβουλοι». Προωθ ούν μέτ ρα σε συνεργασία με τ ους άγγλους ειδήμονες όπως τ ον διαβόητ ο κουλοχέρη Γουίκαμ (τ ούχαν φάει τ ο χέρι οι ιρλανδοί πατ ριώτ ες), οργανωτ ή κεντ ρικό μέχρι τ ότ ε τ ης αστ υνομίας, στ η δημιουργία στ ρατ οπέδων «νέου τ ύπου»: Mακρονήσι, Γιούρα, Xίος, T ρίκερι, T ρίπολη, Λάρισα κλπ. Oργανώνουν τ α MAY (προδρόμους τ ων T EA) που εντ άσσοντ αι οι παρακρατ ικοί αλλά και πολλοί αγρότ ες κάθ ε ιδεολογικής απόχρωσης κατ άλληλα πλαισιωμένοι.

T ην ιδέα τ ην πρόβαλε ο Γ. Παπανδρέου που ήτ αν τ ότ ε πολύ διχτ υωμένος με τ ον IΔEA[xviii] και τ ους «συμμάχους» λόγω πείρας. Mετ ακινούντ αι μαζ ικά πληθ υσμοί από τ α χωριά στ ις μεγάλες πόλεις και πριν από κάθ ε επιχείρηση οι πιο ύποπτ οι ―που παρουσιάζοντ αι σαν «πράκτ ορες τ ων εαμοσλάβων»― μαντ ρώνοντ αι σε στ ρατ όπεδα πόλεων ή στ έλνοντ αι σε νησιά και στ ο Mακρονήσι· είναι οι «προληπτ ικοί», οι «προληπτ ικώς συλληφθ έντ ες». Προωθ είτ αι η δημιουργία μιας κυβέρνησης «εθ νικής ενότ ητ ας» για τ ην εξαπόλυση ενός «εθ νικού συναγερμού κατ ά τ ης αντ αρσίας». Παρόλα αυτ ά, η γραμμή παραμένει αμετ άβλητ η για τ ο KKE. T ο Mάη τ ου 1947 ο M. Bαφειάδης σε εισήγησή τ ου σε σύσκεψη στ ο Γενικό Aρχηγείο τ ου ΔΣE προσδιόρισε τ ο ρόλο τ ου ΔΣE σαν όργανο πίεσης για τ ην επίτ ευξη μιας συμφωνίας. H επιμονή στ ην ίδια γενική γραμμή ήτ αν ο λόγος που στ ους ανοιξιάτ ικους και καλοκαιρινούς μήνες τ ου 1947 δεν πάρθ ηκε κανένα αποτ ελεσματ ικό μέτ ρο για τ ην αντ ιμετ ώπιση τ ης κατ άστ ασης. «Kυοφορείτ αι» βέβαια αργά μια αλλαγή που θ α φανερωθ εί με τ ο λόγο τ ου M. Πορφυρογένη στ ο συνέδριο τ ου KK Γαλλίας στ ο Στ ρασβούργο τ ο καλοκαίρι τ ου 1947: προοπτ ική συγκρότ ησης κυβέρνησης στ ο βουνό[xix]. H αλλαγή που «κυοφορείτ αι» θ α εκδηλωθ εί στ ην 3η ολομέλεια τ ης KE και τ ου KKE τ ο φθ ινόπωρο τ ου 1947.

T ο «δόγμα T ρούμαν» και τ ο «σχέδιο Mάρσαλ» έβαλαν τ έλος σ' αυτ ό που φαινότ αν πως είχε απομείνει από τ ην αντ ιχιτ λερική συμμαχία και σημείωσε τ ο πέρασμα τ ων διεθ νών σχέσεων σ' αυτ ό που θ α ονομαστ εί «ψυχρός πόλεμος». Oι αμερικάνοι ιμπεριαλιστ ές προωθ ούν ανοιχτ ά τ ην

αυτ ό που θ α ονομαστ εί «ψυχρός πόλεμος». Oι αμερικάνοι ιμπεριαλιστ ές προωθ ούν ανοιχτ ά τ ην επίθ εσή τ ους για τ ην κατ άχτ ηση τ ης παγκόσμιας ηγεμονίας. Oι κομμουνιστ ές διώχνοντ αι με τ αχύτ ητ α απ' όσες κυβερνήσεις έπαιρναν μέρος. T α σοσιαλδημοκρατ ικά κόμματ α, έξω από ελάχιστ ες εξαιρέσεις, αναλαβαίνουν να παίξουν τ ο ρόλο τ ης στ ήριξης τ ης παγκόσμιας εκστ ρατ είας τ ου αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. H αγγλική αυτ οκρατ ορία, αρκετ ά ξεδοντ ιασμένη, παραχωρεί τ η θ έση τ ης στ ον βορειοαμερικάνικο ιμπεριαλισμό χωρίς βέβαια να παραιτ είτ αι από τ ην προσπάθ εια να παίξει τ ο ρόλο τ ης στ ην «παγκόσμια στ αυροφορία» κατ ά τ ου «νέου ολοκληρωτ ισμού». O T σώρτ σιλ τ ο 1946 με τ ον διαβόητ ο λόγο τ ου στ ο Φούλτ ον, είχε καλέσει τ ους αμερικάνους ιμπεριαλιστ ές να βιαστ ούν να χρησιμοποιήσουν τ α ατ ομικά τ ους όπλα όσο είναι καιρός. Δεν τ ον άκουσαν!

T α κομμουνιστ ικά κόμματ α στ ις διάφορες χώρες τ ης Eυρώπης και τ ης Aσίας, στ η Λατ ινική και στ η Bόρεια Aμερική, αντ ιμετ ωπίζουν νέα προβλήματ α. Συνολικά τ ο παγκόσμιο κομμουνιστ ικό κίνημα εμφανίζ ετ αι σαν ο ισχυρότ ερος παράγοντ ας στ η διεθ νή ζωή. Όμως ο τ ρόπος που αντ ιμετ ωπίζουν τ α νέα προβλήματ α γενικού χαρακτ ήρα δεν είναι ο ίδιος. Συχνά, διαφωνίες για μερικότ ερα ζ ητ ήματ α προβάλλοντ αι ανοιχτ ά.

H στ άση στ ο «σχέδιο Mάρσαλ» έκανε να φανούν ιδιαίτ ερες εκτ ιμήσεις και προβολή εθ νικιστ ικών ή και συμφιλιωτ ικών τ άσεων απέναντ ι στ ον ιμπεριαλισμό. H καθ οδήγηση τ ου KKΣE μαζ ί με άλλα μέτ ρα που πήρε αυτ ή τ ην περίοδο προώθ ησε τ η συγκρότ ηση τ ης Kομινφόρμ (γραφείο πληροφοριών), που σ' αυτ ήν πήραν μέρος τ α KK τ ων χωρών τ ης Λαϊκής Δημοκρατ ίας και μόνο δύο κόμματ α από τ ις καπιτ αλιστ ικές χώρες (Γαλλία, Iτ αλία). H ιδρυτ ική σύσκεψη τ ης Kομινφόρμ έγινε στ ην Πολωνία τ ο φθ ινόπωρο τ ου 1947 και η έδρα τ ης ορίστ ηκε αρχικά στ ο Bελιγράδι μέχρι τ η ρήξη με τ ον T ίτ ο. Δεν ήτ αν κατ άλληλη και σύμφωνα με τ ις άμεσες και πιο μακρινές ανάγκες τ ου κομμουνιστ ικού κινήματ ος η λύση τ ης Kομινφόρμ. Yπήρχε μπόλικη διπλωματ ία στ η συγκρότ ησή τ ης και στ ους ρόλους που καθ ορίστ ηκαν σε διάφορα KK (Γιουγκοσλαβία) αλλά και στ ο περιεχόμενό τ ης. T ο πρόβλημα ήτ αν πολύ ευρύτ ερο και βαθ ύτ ερο. Ύστ ερα από μια δεκάχρονη και πάνω περίοδο μετ ά τ ο 7ο συνέδριο τ ης KΔ και πέντ ε χρόνια μετ ά τ ην αυτ οδιάλυσή τ ης όπου μεσολάβησαν παγκόσμιας σημασίας γεγονότ α, όπου η δύναμη τ ου κομμουνιστ ικού κινήματ ος εκατ οντ απλασιάστ ηκε, όπου μια νέα εποχή άνοιγε για τ ον κόσμο, επιβαλλότ αν μια άλλη μορφή επαφής, αντ αλλαγής πληροφοριών και συζ ήτ ησης σε βάθος για τ η συνόψιση τ ης πείρας που αποχτ ήθ ηκε και τ ην αντ ιμετ ώπιση τ ων νέων προβλημάτ ων.

Aυτ ό που θ έλησε να αποφύγει ―για όποιους λόγους― τ ο KKΣE, να μη δημιουργηθ εί δηλαδή η εντ ύπωση πως ξαναφτ ιάχνετ αι η Διεθ νής, σ' ό,τ ι αφορά τ ην εξωτ ερική τ ουλάχιστ ον πλευρά δεν αποφεύχθ ηκε.

H ιμπεριαλιστ ική και αντ ιδραστ ική γενικά προπαγάνδα παρουσίαζ ε όλα τ α KK σαν όργανα τ ης Kομινφόρμ. O κόσμος χωριζότ αν σε δύο στ ρατ όπεδα. Kι άλλες μεγάλης ιστ ορικής σημασίας αλλαγές προετ οιμάζοντ αν.

T ο κομμουνιστ ικό κίνημα είχε προχωρήσει πολύ «βαθ ιά» στ α εχθ ρικά μετ όπισθ εν, οι γραμμές επικοινωνίας επιμηκύνοντ αν ―για να χρησιμοποιήσουμε μια απαλειμμένη έκφραση τ ου Στ άλιν― υπήρχε κίνδυνος να αποκοπούν οι δυνάμεις που προχωρούσαν από τ ις βάσεις τ ους. O κίνδυνος ήτ αν πραγματ ικός κι αυτ ό αποδείχτ ηκε σε λίγα χρόνια. Για να στ αθ ούμε στ ο σχήμα αυτ ό, επιβαλλότ αν ανασύντ αξη, στ αθ εροποίηση τ ων θ έσεων που κατ αχτ ήθ ηκαν, ξανασύνδεση τ ων προχωρημένων δυνάμεων με τ ις βάσεις τ ους. Xρειαζότ αν να «χωνευτ εί» η πείρα που αποχτ ήθ ηκε. Για να «χωνευτ εί» έπρεπε προηγούμενα να συνοψιστ εί.

Nα ανασυντ αχθ εί τ ο κομμουνιστ ικό κίνημα, σήμαινε πως έπρεπε να προσπαθ ήσει να λύσει τ ις αντ ιθ έσεις που είχαν γεννηθ εί και αναπτ υχθ εί ανάμεσα στ α διάφορα κόμματ α. Oι αντ ιθ έσεις αυτ ές δεν μπορούσαν κι ούτ ε έπρεπε να αποκρυβούν αλλά ούτ ε να λυθ ούν χωρίς να εκτ εθ ούν και να αναλυθ ούν οι διάφορες πλευρές τ ους. Προβλήματ α νέα έπρεπε να αντ ιμετ ωπιστ ούν κι όχι να παρακαμφθ ούν. Oι σχέσεις ανάμεσα στ α κόμματ α όπως διαμορφώθ ηκαν μετ ά τ η διάλυση τ ης KΔ έπρεπε να αναπροσαρμοστ ούν στ η βάση εκείνη που θ α προωθ ούσε πραγματ ικά τ ην ισοτ ιμία, τ ην ανεξαρτ ησία τ ων κομμάτ ων, αλλά και θ α επέτ ρεπε τ ην αλληλοενημέρωση, τ ην αλληλοβοήθ εια και τ ο ανέβασμα τ ης διεθ νιστ ικής τ ους αλληλεγγύης. Μια καθ υστ ερημένη αλλαγή γραμμής Mέσα σ' αυτ ά τ α διεθ νή πλαίσια πραγματ οποιήθ ηκε η 3η ολομέλεια τ ης KE τ ου KKE. Oι αποφάσεις

τ ης ολομέλειας αποτ έλεσαν μια καθ υστ ερημένη απάντ ηση στ ο «δόγμα T ρούμαν» και στ ην εισβολή τ ου αμερικάνικου ιμπεριαλισμού στ ην Eλλάδα.

Bέβαια η απόφαση τ ης 3ης ολομέλειας επιμένει στ η «συμφιλίωση», στ ο να υποχρεωθ ούν οι ξένοι ιμπεριαλιστ ές και η ντ όπια αντ ίδραση να «δεχτ ούν τ η δημοκρατ ική λύση για τ ο ελληνικό ζ ήτ ημα που προτ είνει τ ο EAM και υποστ ηρίζ ει η δημοκρατ ική ανθ ρωπότ ητ α». Aλλά υπογράμμισε πως «ο ένοπλος αγώνας τ ου ΔΣE αποτ ελεί τ η μοναδική επιβεβλημένη απάντ ηση στ ους ξένους κατ αχτ ητ ές και τ ους ντ όπιους υποτ αχτ ικούς τ ους».

Oρισμένες από τ ις στ ρατ ιωτ ικές αποφάσεις που πήρε η 3η ολομέλεια ήτ αν η αύξηση τ ης αριθ μητ ικής δύναμης τ ου ΔΣE σε 60.000 μαχητ ές (εφεδρική δύναμη 14.000 μαχητ ές στ ο Γράμμο), η επέκτ αση τ ων απελευθ ερωμένων περιοχών και, στ η Δυτ ική Mακεδονία κύρια, η κατ άληψη πόλεων, η ανάπτ υξη τ ου κινήματ ος στ ις μεγάλες πόλεις κλπ.

H αλλαγή στ η γραμμή τ ου KKE έγινε πάρα πολύ καθ υστ ερημένα σε σχέση με τ ις απαιτ ήσεις τ ης κατ άστ ασης. Oι λόγοι έχουν εκτ εθ εί αλλού.

T ην αλλαγή αυτ ή δεν τ ην αποδέχτ ηκε ουσιαστ ικά ένα μέρος αυτ ού που αποτ έλεσε τ ο καθ οδηγητ ικό αχτ ίφ τ ου κόμματ ος. Aυτ ό έγινε φανερό στ ην έλλειψη σύμπτ ωσης στ α βασικά συνθ ήματ α που έδινε κεντ ρικά η κομματ ική καθ οδήγηση και σ' αυτ ά που έδινε η κομματ ική καθ οδήγηση στ ην Aθ ήνα-Πειραιά. Aυτ ή η έλλειψη σύμπτ ωσης έπρεπε να ανησυχήσει τ ην καθ οδήγηση τ ου κόμματ ος, τ ον N. Z αχαριάδη και τ ους άμεσους συνεργάτ ες τ ου. Θα τ ους ανησυχήσει μετ ά από έναν ολόκληρο χρόνο, ότ αν θ α καθ αιρέσουν ραδιοφωνικά τ ην καθ οδήγηση Aθ ήνας-Πειραιά. Δεν «παραπλανήθ ηκαν», ούτ ε γελάστ ηκαν. Eίχαν σκαρώσει μια «αποστ ολή» για τ ις οργανώσεις τ ων μεγάλων πόλεων που ομολόγησαν αργότ ερα πως ήτ αν εξωπραγματ ική. Aπλή επανάληψη όσων έγιναν στ ην κατ οχή: μαζ ικοί αγώνες για οικονομικά αιτ ήματ α, ανέβασμά τ ους στ ο επίπεδο τ ων μαζ ικών πολιτ ικών απεργιών, πέρασμα σε μορφές ένοπλης πάλης, «λεύτ ερες συνοικίες» κλπ κλπ. Kαι τ ο χειρότ ερο, αυτ ό δεν αφορούσε τ ην Aθ ήνα-Πειραιά μονάχα αλλά και άλλες πόλεις. Στ ις τ ελευτ αίες θ ερίστ ηκαν στ ελέχη πρώτ ης γραμμής σε αποστ ολές αυτ οκτ ονίας.

Oι καθ οδηγήσεις τ ου κέντ ρου, αφού ήτ αν τ έτ ια η αποστ ολή, έβγαλαν τ ο συμπέρασμα πως για να εκπληρωθ εί έπρεπε να κρατ ηθ εί ο όγκος τ ων δυνάμεων. Σ' αυτ ό δεν ήτ αν αντ ίθ ετ η η καθ οδήγηση τ ου κόμματ ος. Θα εκδηλώσει τ ην αντ ίθ εσή τ ης, ότ αν θα τ ην πάρουν μπάλα τ α γεγονότ α και θ α κατ αφύγει στ α γνωστ ά περί «οπορτ ουνιστ ών» βάζοντ ας στ ο ίδιο τ σουβάλι τ ους πάντ ες. Πέρα από τ ις γενικές ευθ ύνες, υπάρχουν και οι ευθ ύνες τ ων καθ οδηγητ ών τ ης Aθ ήνας-Πειραιά. Oι «σκούπες» τ ου Z έρβα (Iούλης-Aύγουστ ος 1947) δεν τ ους ανησύχησαν παρά στ ο βαθ μό που έθ ιγαν τ η λειτ ουργία τ ων κεντ ρικών μηχανισμών. Πρέπει να σημειώσουμε πως ενώ υπήρχαν ξεκάθ αρες πληροφορίες για τ ο κύμα τ ων συλλήψεων, δεν τ ις πήραν υπόψη τ ους παρά μονάχα στ ο βαθ μό που αναφέραμε πιο πάνω. Mετ ά τ ην 3η ολομέλεια, αρχικά οργάνωσαν μαζ ικές κινητ οποιήσεις με τ ρόπους και μεθ όδους νομιμότ ητ ας. Όπως ήτ αν φυσικό, η κατ άληξη ήτ αν ένα καθ αρό φιάσκο. T ότ ε κατ έφυγαν σε στ ρουθ οκαμηλισμούς και αναδιπλώσεις που έφτ αναν τ α όρια τ ου «ο σώζων εαυτ όν σωθ ήτ ω». Για να εξασφαλίσουν τ ην ασφάλεια τ ων μηχανισμών που τ ους ενδιέφεραν, έβγαλαν έξω από κάθ ε δουλειά ένα μεγάλο αριθ μό στ ελεχών γιατ ί «ήτ αν πάρα πολύ γνωστ οί στ ην ασφάλεια». Aυτ ό επιτ άχυνε τ η σύλληψη τ ων περισσοτ έρων. O P/Σ «Eλεύθ ερη Eλλάδα» καλούσε τ ους κομμουνιστ ές «να πάρουν όπλο και ν' ανέβουν στ ο βουνό». Όμως απαγορεύοντ αν να βγουν με δικές τ ους δυνατ ότ ητ ες όσοι δεν είχαν ειδική εντ ολή. Oι «δρόμοι» για έξω έκλειναν. Kαι πώς να μην έκλειναν; Στ ην περίοδο τ έλος 1947 - αρχές 1948 βγήκαν κάμποσα ανώτ ερα στ ελέχη από τ ην πρωτ εύουσα και μια σειρά άλλοι, ενώ αρκετ οί αρνήθ ηκαν να βγουν με διάφορα προσχήματ α ή χωρίς προσχήματ α. Στ α τ έλη 1947 - αρχές 1948 δίνετ αι εντ ολή να βγουν οι αεροπόροι. T ι βρήκαν να κάνουν οι αεροπόροι; Σαν αεροπόροι τ ίποτ α. Ήτ αν αλλοπροσαλλισμός τ ου Z αχαριάδη ή ενέργεια που υπαγορευότ αν από κάποια συγκεκριμένη προοπτ ική; Θα βρισκότ αν πιο κοντ ά στ ην αλήθ εια όποιος ισχυριζότ αν πως συνέβαιναν και τ α δύο. T ο «αλλοπρόσαλλο» τ ου N. Z αχαριάδη και τ ων συνεργατ ών τ ου ήτ αν η αντ ίληψη πως σε μια «στ ιγμή» που ο ΔΣE αντ ιμετ ώπιζ ε οξύτ ατ η έλλειψη ανθρώπων, αντ ί να ριχτ εί τ ο βάρος να βγει όσο τ ο δυνατ ό περισσότ ερος κόσμος στ ο βουνό, έστ ω κι αν είχαν κλείσει οι δρόμοι, με μαζ ικές μαχητ ικές εξόδους πριν προλάβει τ ο αδιάκοπο σάρωμα τ ων καθ ημερινών συλλήψεων να κάνει τ η δουλειά τ ου (και να βγουν μαζ ί και οι αεροπόροι και άλλοι), συνεχιζότ αν η «βαθ μιαία» κατ '

επιλογήν έξοδος σαν να ζούσε η Aθ ήνα και ο Πειραιάς τ ην εποχή τ ου τ έλους τ ου 1942 ή τ ων αρχών τ ου 1943. Ήτ αν εύκολο πράγμα οι μαχητ ικές μαζικές έξοδοι; Kαθ όλου. Aλλά ήτ αν ο μοναδικός τ ρόπος για να ξεπεραστ εί μια πολύ δύσκολη κατ άστ αση. Δεν μπορούμε να επεκτ αθ ούμε εδώ σε μια ιστ ορία που είχε γενικότ ερες και τ ραγικές συνέπειες για τ ο κίνημα στ ις μεγάλες πόλεις ―όχι μονάχα στ ην Aθ ήνα-Πειραιά. Ένας άλλος ακόμα αλλοπροσαλλισμός που βρισκότ αν στ η φύση τ ης γραμμής τ ης περιόδου 194647 είναι η στ άση απέναντ ι στ α στ ρατ όπεδα και ειδικά στ ο Mακρονήσι. Ότ αν κατ άργησε τ ο 1947 η τ ότ ε κυβέρνηση τ ις αναβολές λόγω σπουδών, όλοι οι οργανωμένοι φοιτ ητ ές (με πολύ λίγες εξαιρέσεις) πήραν εντ ολή να παρουσιαστ ούν. Στ άλθ ηκαν στ ο Mακρονήσι. Kαι δεν ήτ αν μια ασήμαντ η δύναμη ούτ ε ποσοτ ικά ούτ ε ποιοτ ικά. (H γραμμή για τ ις φυλακές και τ α στ ρατ όπεδα θ α εκτ εθ εί αλλού). Πέρα απ' αυτ ό, ενώ τ ο Mακρονήσι στ άθ ηκε πληγή για τ ο μοναρχοφασισμό μέχρι μια ορισμένη περίοδο, η χρησιμοποίηση τ ης πιο χτ ηνώδικης και «επιστ ημονικής» βίας τ ο μετ έτ ρεψε σε «φόβητ ρο» όχι μονάχα για τ ους φαντ άρους και έφεδρους αξιωματ ικούς αλλά για τ ις πλατ ιές μάζ ες τ ου λαού. Kαι δεν ήτ αν κάτ ι που έπρεπε να αιφνιδιάσει τ ην καθ οδήγηση τ ου κινήματ ος, εκτ ός αν είχε αυτ απάτ ες για τ α όπλα που θ α χρησιμοποιούσαν οι ιμπεριαλιστ ές και οι συνεργάτ ες τ ους.

Eνώ μπαίνει σε εφαρμογή η νέα γραμμή τ ου KKE, πρόβαλαν τ α φράγματ α που η προηγούμενη γραμμή τ ου είχε ρίξει: Δεν μπορεί να λύσει τ ο πρόβλημα τ ης αριθ μητ ικής ανάπτ υξης τ ου ΔΣE και κατ αφεύγει στ ην όχι εθ ελοντ ική στ ράτ ευση. (Eκτ ός από τ ην Πελοπόννησο, Σάμο, Kρήτ η). Προβλήματ α εφοδιασμού, πληροφοριών, περίθ αλψης οξύνοντ αι γιατ ί αδειάζουν τ α χωριά με τ α μέτ ρα τ ης αμερικανοκρατ ίας. O κόσμος κλείνετ αι στ ις μεγάλες πόλεις. T ο Δεκέμβρη τ ου 1947 μπαίνει τ έλος στ η «νομιμότ ητ α». Kλείνει ο «Pιζοσπάστ ης» ενώ η δημιουργία τ ης Προσωρινής Δημοκρατ ικής Kυβέρνησης βάζ ει τ έλος στ ην τ υπική νομιμότ ητ α τ ου KKE. Oι 509, 511[xx] κλπ σκαρώνοντ αι γρήγορα. Όμως παρόλα αυτ ά, ο κόσμος τ ης αμερικανοκρατ ίας και τ ης ξενοδουλείας δεν νιώθ ει σιγουριά. Oι αμερικάνοι υποχρεώνουν τ α πατ ροπαράδοτ α κόμματ α τ ου βενιζ ελισμού και τ ου αντ ιβενιζ ελισμού να συνεργαστ ούν. H βουλή παριστ άνει τ ο κυρίαρχο σώμα. Oι πλουτ οκράτ ες έχουν πάρει τ α μέτ ρα τ ους παρά τ ο άφθ ονο χρήμα που τ ρέχει. Oι φαγωμάρες δεν κρύβοντ αι. Aρκετ ές εφημερίδες δημοσιεύουν αντ αποκρίσεις ξένων δημοσιογράφων πολύ κολακευτ ικές για τ ο ΔΣE, κι αυτ ό θ α τ ο κάνουν ακόμα και μετ ά τ ην πρώτ η μάχη τ ου Γράμμου. Kι αυτ ό δεν γίνετ αι τ υχαία. Η ρήξη με τ ον Τ ίτ ο Παρόλο που αρκετ ά ακόμα μένουν να ξεκαθ αριστ ούν σχετ ικά με τ ο πώς, σε ελάχιστ ους μήνες από τ ην ίδρυση τ ης Kομινφόρμ ―όπου τ ο KK Γιουγκοσλαβίας έπαιζ ε βασικό ρόλο― τ α πράγματ α οδηγήθ ηκαν σε ρήξη ανάμεσα στ ο τ ελευτ αίο, τ ο KKΣE και τ ην Kομινφόρμ, μπορούμε να θ υμίσουμε ορισμένα αναμφισβήτ ητ α γεγονότ α.

T ο KK Γιουγκοσλαβίας και ειδικά ο T ίτ ο ήτ αν τ ο δεύτ ερο μετ ά τ ο KKΣE και ο δεύτ ερος μετ ά τ ον Στ άλιν ηγέτ ης που προβλήθ ηκαν τ όσο πολύ μετ ά τ ο Δεύτ ερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τ ουλάχιστ ον στ ον ευρωπαϊκό χώρο. Aυτ ό δεν έγινε τ υχαία. Παρά τ α όσα έχουν γραφτ εί από τ η γιουγκοσλάβικη πλευρά για συγκρούσεις, διαφωνίες κλπ με τ ον Στ άλιν και τ ο σοβιετ ικό KK και που έχουν τ η μορφή ιστ ορικής ή παραϊστ ορικής ανεκδοτ ολογίας, τ ο KK Γιουγκοσλαβίας δέχτ ηκε άφθ ονη και ποικίλη βοήθ εια από τ ο σοβιετ ικό κόμμα.

Oι διαφορετ ικοί χειρισμοί τ ης Aγγλίας και τ ων HΠA απέναντ ι στ ο απελευθ ερωτ ικό κίνημα τ ης Γιουγκοσλαβίας σε σύγκριση με τ ο κίνημα τ ης Eλλάδας δεν οφείλοντ αν στ ην «ευφυία» και στ ην ορθ ή γραμμή τ ου KK Γιουγκοσλαβίας όπως ισχυρίζοντ αι παλιοί ή όψιμοι θ αυμαστ ές τ ου τ ιτ οϊσμού, αλλά στ ο εξής: Στ ην άμεση, καθ ολική υποστ ήριξη τ ης Σοβιετ ικής Ένωσης. Kαι μια και ήτ αν δεδομένος αυτ ός ο παράγοντ ας προστ έθ ηκε ένας δεύτ ερος. H Γιουγκοσλαβία δεν υπάχθ ηκε στ η «σφαίρα στ ρατ ιωτ ικής ενέργειας» τ ων αγγλοαμερικάνων ύστ ερα από τ ην απόρριψη τ ου σχεδίου T σώρτ σιλ στ η διάσκεψη τ ης T εχεράνης για άνοιγμα τ ου δεύτ ερου μετ ώπου στ α Bαλκάνια αντ ί για τ η Nορμανδία. Έτ σι οι άγγλοι ιμπεριαλιστ ές αναγκάστ ηκαν να μανουβράρουν. Έμπειροι παρατ ηρητ ές αλλά και δολοπλόκοι, οι άγγλοι ιμπεριαλιστ ές ποντ άρησαν στ ον μεγαλοσέρβικο εθ νικισμό που κρυβότ αν κάτ ω από τ α κόκκινα αστ έρια και τ ις μπόλικες προλετ αριακές ονομασίες, και τ ις ηγεμονίστ ικες τ άσεις τ ων γιουγκοσλάβων ηγετ ών.

Oι ηγεμονίστ ικες τ άσεις τ ους που δεν αγκάλιαζαν μονάχα τ η Bαλκανική αλλά και τ ην Aνατ ολική Eυρώπη γενικά, διευκολύνθ ηκαν σε μεγάλο βαθ μό από τ η στ άση τ ου KK τ ης Σοβιετ ικής Ένωσης.

Aπό ένα σημείο και πέρα τ α πράγματ α αλλάζουν. H δημόσια αποδοκιμασία τ ων ενεργειών τ ων γιουγκοσλάβων ηγετ ών αλλά και τ ου Δημητ ρώφ για τ ο σχέδιο δημιουργίας Bαλκανικής Oμοσπονδίας στ άθ ηκε η εισαγωγή για τ ην ρήξη KKΣE - γιουγκοσλάβων ηγετ ών. Λίγοι είναι σήμερα οι υμνητ ές τ ου T ίτ ο που θ υμούντ αι αυτ ή τ η «δυσάρεστ η υπόθ εση». Kατ ακρίνουν μονάχα τ η «βάναυση ενέργεια» τ ου Στ άλιν χωρίς να μπαίνουν στ ην ουσία τ ου ζ ητ ήματ ος. Mέχρι τ ότ ε όμως η διεθ νής δραστ ηριότ ητ α τ ων τ ιτ οϊκών τ ους επέτ ρεψε να δημιουργήσουν «βάσεις» και «προσβάσεις» σε αρκετ ά KK τ ης Aνατ ολικής Eυρώπης και τ ων Bαλκανίων.

T ο KKE και τ ο λαϊκό κίνημα τ ης Eλλάδας αποτ έλεσε κι αυτ ό πεδίο εφαρμογής τ ης ηγεμονικής πολιτ ικής τ ης τ ιτ οϊκής ηγεσίας. Για παράδειγμα, οι πιέσεις κάθ ε είδους για επαναφορά τ ου συνθ ήματ ος «ανεξάρτ ητ η Mακεδονία», ανεξάρτ ητ η από τ ην Eλλάδα, εξαρτ ημένη από τ ο μεγαλοσέρβικο εθ νικισμό, η προπαγάνδιση τ ου συνθ ήματ ος αυτ ού ανοιχτ ά, η υποκίνηση στ άσης σε μονάδα τ ου EΛAΣ στ η Mακεδονία τ ην παραμονή τ ου Δεκέμβρη και πολλά άλλα. Στ ην μετ ά τ ο 1946 περίοδο, προσπαθ ούν να κηδεμονεύσουν τ ο KKE. Έξω από αυτ ό, επεμβάσεις, επεξεργασία ανθ ρώπων, προσπάθ εια προσετ αιρισμού τ ου σλαβομακεδονικού στ οιχείου και χρησιμοποίησή τ ου όπου μπορούσαν για τ ην άσκηση πίεσης.

Mετ ά τ η ρήξη, η τ ιτ οϊκή ομάδα προσπάθ ησε να τ ραβήξει λίγο τ α πράγματ α ώστ ε να μη δώσει τ ην εντ ύπωση πως «αλλάζ ει στ ρατ όπεδο». Όμως βαθ μιαία, παίρνει τ ο ένα μέτ ρο μετ ά τ ο άλλο για να φτ άσει σε άμεσες συνεννοήσεις με τ ους αμερικάνους και τ ην κυβέρνηση τ ης Aθ ήνας. Έτ σι έφτ ασε στ ο κλείσιμο τ ων συνόρων, πράγμα που δεν τ ο αρνιούντ αι σήμερα οι τ ιτ οϊκοί. Aρνιούντ αι τ ην παροχή διευκολύνσεων, δηλαδή τ ο πέρασμα από μέσα από τ α σύνορά τ ους δυνάμεων για τ ο χτ ύπημα τ ου ΔΣE. Όμως υπάρχουν χιλιάδες άνθ ρωποι στ ην Eλλάδα που πιστ οποιούν τ ο αντ ίθ ετ ο. Γιατ ί ήτ αν απ' αυτ ούς που υπηρετ ώντ ας στ α ΛOK ή σε άλλες ειδικές μονάδες πέρασαν οι ίδιοι μέσα από τ α σύνορα για να πέσουν στ ις πλάτ ες τ ου ΔΣE στ ην τ ελευτ αία μάχη τ ου Γράμμου.

Aν η πορεία τ ων πραγμάτ ων ήτ αν αλλιώτ ικη σχετ ικά με τ ην κατ εύθ υνση, τ ους ρυθ μούς και τ ους στ όχους τ ου λαϊκού κινήματ ος στ ην Eλλάδα, η στ ροφή τ ης Γιουγκοσλαβίας θ α είχε μικρότ ερη σημασία απ' ό,τ ι είχε πραγματ ικά. Aλλά δεν ήτ αν μονάχα η Γιουγκοσλαβία. Aπό μια περίοδο και πέρα με διάφορους τ ρόπους η Bουλγαρία παρενέβαινε τ οπικά για να συγκρατ εί τ ην ανάπτ υξη τ ου ένοπλου αγώνα στ ην Aνατ ολική Mακεδονία και Θράκη. O N. Z αχαριάδης και οι συνεργάτ ες τ ου τ άβαζαν με τ α στ ελέχη που διοικούσαν τ ις δυνάμεις στ ην περιοχή αυτ ή, κατ ηγορώντ ας τ ους για «λίμνασμα» και «αδράνεια», αλλά τ ο πράγμα δεν ήτ αν τ όσο απλό. Θάπρεπε να τ ους κατ ηγορήσουν για άλλα πράγματ α. Aλλά τ ότ ε θ άπρεπε ν' αρχίσουν από τ ους εαυτ ούς τ ους. Έτ σι παρέμεινε η Aλβανία μονάχα ανοιχτ ή για τ ο ΔΣE από μια περίοδο και πέρα για να περνάει η όποια βοήθ εια δινότ αν, για να μετ αφέροντ αι οι βαριά τ ραυματ ισμένοι κλπ. Ότ αν μιλάει ο N. Z αχαριάδης για τ ην «τ ιτ οϊκή προδοσία» σαν καθ οριστ ικό παράγοντ α τ ης ήτ τ ας, υπερβάλλει και τ α κάνει θ άλασσα λέγοντ ας πως αν ήξερε τ ην τ ιτ οϊκή προδοσία θ α ακολουθ ούσε άλλον πιο βασανιστ ικό δρόμο, δηλαδή θ α απόφευγε τ ην προσφυγή στ α όπλα. Δεν μπορούσε βέβαια να ξέρει αυτ ά που θ α συνέβαιναν τ ο 1948 και μετ ά, αλλά τ ο KKE είχε υπόψη τ ου πολλά πράγματ α για τ η στ άση τ ης τ ιτ οϊκής ηγεσίας απέναντ ι στ ο λαϊκό κίνημα τ ης Eλλάδας. Kι αυτ ό επέβαλε πολλά πράγματ α. Aνεξάρτ ητ α από τ η στ άση υποστ ήριξης τ ου KKΣE προς τ ο KK Γιουγκοσλαβίας πριν τ η ρήξη, η ηγεσία τ ου KKE όφειλε να πάρει υπόψη τ ης στ η χάραξη τ ης γραμμής τ ης περί «βαθ μιαίων» κλπ όλα όσα συνέβηκαν και συνέβαιναν. Τελευτ αίες νίκες πριν τ ην ήτ τ α O ΔΣE, παρά τ α όσα εκτ έθ ηκαν, σ' όλη τ η διάρκεια τ ου 1948 κατ όρθ ωσε να τ α βγάλει πέρα. H ατ μόσφαιρα πανικού που σημειώθ ηκε στ ο αντ ίπαλο στ ρατ όπεδο μετ ά τ ο Mάλι-Mάδι τ ο καλοκαίρι τ ου 1948, ήτ αν τ έτ ια που ανάγκασε τ ους αμερικάνους και τ ους συνεργάτ ες τ ους να πάρουν ακόμα πιο σκληρά μέτ ρα για τ ην επιβολή μαχητ ικού πνεύματ ος και τ ην κατ απολέμηση συμβιβαστ ικών τ άσεων. Θα στ αλούν τ ότ ε και αργότ ερα στ ρατ ηγοί στ ο στ ρατ οδικείο, θ α γίνει επίδειξη «αντ ιπλουτ οκρατ ικού» πνεύματ ος με τ ην εκτ έλεση τ ου Xρυσικόπουλου και τ η φυλάκιση τ ων στ ρατ ιωτ ικών γιατ ρών που τ ον απάλλαξαν από τ η στ ράτ ευση, ενώ ότ αν στ ις αρχές τ ου 1949 εκδηλώνετ αι η μεσολαβητ ική κίνηση Έβατ (αυστ ραλός πρωθ υπουργός) και δημοσιεύετ αι η

έκκληση 9 προσωπικοτ ήτ ων για αποδοχή τ ης, θ α αντ ιδράσουν οι αμερικάνοι με τ ον πιο τ υπικά αμερικάνικο τ ρόπο. T ην ίδια τ ύχη είχε και η μανούβρα τ ου K. T σαλδάρη για επαφές συμβιβαστ ικές με τ ο ΔΣE. O N. Z αχαριάδης στ ην 5η ολομέλεια τ ης KE τ ο Γενάρη τ ου 1949 χαρακτ ηρίζ ει τ ο χρόνο αυτ ό, χρόνο στ ροφής προς τ η νίκη. Πριν καλά-καλά δημοσιευτ ούν οι αποφάσεις τ ης ολομέλειας, η τ ραγωδία τ ου αντ άρτ ικου τ ης Πελοποννήσου θ α ολοκληρωθ εί. Aγκιστ ρώνετ αι τ ότ ε στ ην επιτ υχία τ ου ΔΣE στ ο Kαρπενήσι ―τ ελευτ αία επιτ υχία τ ου― ζ ητ ώντ ας να κρατ ηθ εί η περιοχή. Θα σημειωθ ούν ακόμα μερικές επιτ υχίες τ ου ΔΣE, αλλά όσα αποθ έματ α γενναιότ ητ ας, επινοητ ικότ ητ ας, αντ οχής κι αν είχαν οι μαχητ ές τ ου, δεν μπορούν να αντ ιστ ρέψουν τ ην πορεία τ ων γεγονότ ων. Θα μπορούσε να αποτ ραπεί η ήτ τ α αν δεχότ αν ο ΔΣE μια ουσιαστ ική διεθ νιστ ική βοήθ εια ακριβώς στ ην περίοδο τ έλος 1948 - αρχές 1949. Θα αποτ ρεπότ αν η συντ ριβή τ ου αντ άρτ ικου στ ην Πελοπόννησο και στ η Nότ ια Eλλάδα. Θα μπορούσε έτ σι να τ α βγάλει πέρα ο ΔΣE τ ο καλοκαίρι τ ου 1949.

O N. Z αχαριάδης στ ην 5η ολομέλεια επέβαλε δύο αποφάσεις: τ η γνωστ ή για τ ην «εθ νική αποκατ άστ αση τ ων σλαβομακεδόνων» και τ ην προβολή σαν άμεσου σκοπού τ ης σοσιαλιστ ικής επανάστ ασης. Θεώρησε με τ ην πρώτ η πως θ α έλυνε τ ο «πρόβλημα τ ων εφεδρειών» με τ ην αθ ρόα προσέλκυση σλαβομακεδόνων στ ο ΔΣE ενώ τ αυτ όχρονα πήγε να παίξει γενικότ ερο ρόλο αιχμής ενάντ ια στ ον T ίτ ο. Mε τ η δεύτ ερη απόφαση πήγε να «ευθ υγραμμιστ εί» με τ ις εξελίξεις που συντ ελούντ αν στ ις χώρες τ ης Aνατ ολικής Eυρώπης. Πραχτ ικά, η πρώτ η απόφαση είχε αξιοθ ρήνητ α αποτ ελέσματ α. Έμπασε στ ην κυβέρνηση τ ου βουνού γνωστ ούς πράκτ ορες τ ου T ίτ ο που φυσικά έκαναν ό,τ ι μπορούσαν. H δεύτ ερη δημιούργησε κάποιες ελπίδες που αποδείχτ ηκαν φρούδες.

H πλατ φόρμα τ ου M. Bαφειάδη[xxi] (15-11-48) σήμαινε πολλά πράγματ α. Όσα έγραφε σ' αυτ ήν έμοιαζαν πολύ με όσα γράφτ ηκαν σε άλλες μετ ά τ ην υποχώρηση. Oρισμένες απόψεις τ ου M. Bαφειάδη επαναλήφθ ηκαν αργότ ερα σαν απόψεις παραγόντ ων τ ου διεθ νούς κομμουνιστ ικού κινήματ ος (αποχή, έλλειψη δημοκρατ ίας στ ο κόμμα, λάθ ος η μετ ατ ροπή τ ου ΔΣE σε τ αχτ ικό στ ρατ ό, υπόδειξη να περάσει ο ΔΣE σε δράση μικρών ομάδων κλπ) και έδωσαν τ ην ευκαιρία μετ ά τ ην «6η» στ ους ρεβιζ ιονιστ ές στ η χώρα μας να λένε: «T ι σοφός που είναι ο Mάρκος»! Eίναι πραγματ ικά σοφία να σερβίρεις για δικό σου κάτ ι που σου υποβάλλουν οι άλλοι...

O N. Z αχαριάδης αντ ιμετ ωπίζ ει ένα δίλημμα στ α τ έλη 1948 - αρχές 1949. Aντ ιλαμβάνετ αι πως υπάρχει μια κάποια «ετ υμηγορία» για τ ον αγώνα τ ου ΔΣE από διεθ νή άποψη. Kινείτ αι για να τ ην αντ ιστ ρέψει. Ίσως τ ου δημιουργούντ αι ελπίδες πως τ α κατ αφέρνει. T ο γεγονός όμως είναι πως για να ξεπεράσει τ ο δίλημμα κατ αφεύγει στ α «πηδήματ α στ ο κενό» που τ όσο εκθ ειάζ ει στ α γραφτ ά τ ου. Aυτ ό πρέπει να στ άθ ηκε τ ο κίνητ ρο τ ων αποφάσεων τ ης «5ης ολομέλειας».

Aν είχε ακολουθ ήσει άλλους δρόμους μετ ά τ ο 1945 δεν θ α βρισκότ αν σ' αυτ ή τ η θ έση. Kαι πάνω απ' αυτ όν, τ ο λαϊκό κίνημα, τ ο KKE. T α βασικά προβλήματ α που αντ ιμετ ώπισε η καθ οδήγηση Z αχαριάδη ήτ αν πιο περίπλοκα απ' αυτ ά που αντ ιμετ ώπισε η κατ οχική καθ οδήγηση. Eίχε όμως να ενεργήσει σε ποιοτ ικά διαφορετ ικές συνθ ήκες από άποψη διεθ νούς συσχετ ισμού δυνάμεων. Προπαντ ός όμως τ ο KKE είχε μια πρόσφατ η πλούσια πείρα.

T ο ότ ι δεν επεξεργάστ ηκε κριτ ικά, αυτ οκριτ ικά αυτ ήν τ ην πείρα και δεν έβγαλε τ α ιδεολογικάπολιτ ικά, πραχτ ικά-οργανωτ ικά συμπεράσματ α και δεν πήρε στ η βάση αυτ ή τ α ανάλογα μέτ ρα, αυτ ό στ άθ ηκε η αιτ ία τ ης αποτ υχίας. Aυτ ό είναι τ ο κύριο και βασικό. Mαζ ί μ' αυτ ό συνδέετ αι η λαθ εμένη στ άση απέναντ ι σε «συμβουλές» και υποδείξεις που δόθ ηκαν από παράγοντ ες τ ου κομμουνιστ ικού κινήματ ος. Kυριαρχημένη από πνεύμα υποτ αγής, στ ην πράξη αποδέχτ ηκε τ η μετ ατ ροπή τ ου KKE σε «κόμμα δεύτ ερης τ άξης». Για τ ις «ρίζ ες» αυτ ής τ ης στ άσης έχουν ειπωθ εί ορισμένα πράγματ α σε άλλο μέρος.

H τ έτ ια στ άση τ ου KKE δεν απαλλάσσει αλλά αντ ίθ ετ α υπογραμμίζ ει τ ις ευθ ύνες τ ων παραγόντ ων τ ου διεθ νούς κομμουνιστ ικού κινήματ ος για τ ις συμβουλές και υποδείξεις που έδωσαν κι όπως τ ις έδωσαν και για τ η στ άση που κράτ ησαν απέναντ ι στ ο KKE και τ ο λαϊκό απελευθ ερωτ ικό κίνημα τ ης Eλλάδας. Ο άλλος δρόμος Aφιερώσαμε λίγες γραμμές για τ ην κατ εύθ υνση που υπέβαλε ο T ολιάτ ι τ ο 1946 στ ο KKE. O N.

Z αχαριάδης μ' αυτ ά που έγραψε μετ ά τ ην υποχώρηση, ότ ι αν ήξερε τ ην τ ιτ οϊκή προδοσία θ α ακολουθ ούσε άλλο πιο «βασανιστ ικό δρόμο», υποδήλωνε πως θ α ακολουθ ούσε τ η γραμμή που υπόδειχνε ο T ολιάτ ι. Aυτ ή τ η γραμμή προσπάθ ησε να τ ην εφαρμόσει μέχρι ένα σημείο. Όμως στ ην Eλλάδα οι ιμπεριαλιστ ές δεν δέχοντ αν καμιά συμφωνία παρά μονάχα τ ην υποτ αγή, κι αυτ ό γιατ ί ήτ αν συντ ριπτ ικός σε βάρος τ ης αντ ίδρασης ο συσχετ ισμός τ ων δυνάμεων από άποψη επιρροής τ ου λαϊκού κινήματ ος παρά τ ις συνέπειες τ ης Bάρκιζας, και ήτ αν τ εράστ ιος ο τ ρόμος τ ης ντ όπιας αντ ίδρασης απέναντ ι στ ο λαϊκό κίνημα και η ανικανότ ητ ά τ ης να κάνει οτ ιδήποτ ε που δεν θ α ήθ ελαν οι ξένοι. Στ ην απελευθ έρωση ακολουθ ήθ ηκε ο δρόμος που υπόδειχνε ο T ολιάτ ι. Kαι δείχτ ηκε στ ην πράξη ποιες συμφωνίες και συμβιβασμούς αποδέχοντ αν οι ιμπεριαλιστ ές. H Eλλάδα έπρεπε να γίνει προγεφύρωμα για τ ους ιμπεριαλιστ ές. Kαι γι' αυτ ό έπρεπε να ξεκαθ αριστ ούν οι λογαριασμοί με τ ους ανυπότ αχτ ους. Aφού η Bάρκιζα δεν κατ άφερε συντ ριπτ ικό πλήγμα κατ ά τ ου λαϊκού κινήματ ος, ετ οίμαζαν ένα καινούργιο πιο συντ ριπτ ικό. Aναφέραμε αλλού για τ ο μηχανισμό που έχτ ιζαν οι ιμπεριαλιστ ές, τ ο χαραχτ ήρα τ ου κλπ.

Aλλά υπάρχει και μια άλλη πλευρά τ ου προβλήματ ος. Aν παρόλα αυτ ά, παρά τ ο προηγούμενο τ ης απελευθ έρωσης, ο N. Z αχαριάδης αποφάσιζ ε να ακολουθήσει τ ον «πιο βασανιστ ικό δρόμο» θ α πειθ αρχούσε ο κόσμος; Προβάλλετ αι η άποψη (η βεβαιότ ητ α μάλλον) πως «ο κόσμος δεν ήτ αν πρόθ υμος να πάει στ ο βουνό». Aπόδειξη η αριθ μητ ική δύναμη τ ου ΔΣE. O N. Z αχαριάδης παρά τ α όσα αντ ιφατ ικά έχει πει και γράψει, και ανεξάρτ ητ α από τ ο αν λειτ ούργησαν κάποιοι άλλοι μηχανισμοί, τ ο αντ ιλήφθ ηκε αυτ ό, πράγμα που στ άθ ηκε ο κύριος λόγος που έκανε τ ην προειδοποίηση τ ο φθ ινόπωρο τ ου 1945: μπορεί να ξανακουστ εί τ ο «Eμπρός EΛAΣ για τ ην Eλλάδα». Kι αυτ ός ακόμα ο Hλίας T σιριμώκος σε συγκέντ ρωση στ ον «Παναθ ηναϊκό» τ ο 1946 κατ αχειροκροτ ήθ ηκε παρά τ ην αποστ ροφή που ένιωθ ε ο EAMικός κόσμος για τ η στ άση τ ου, γιατ ί «προειδοποίησε» πως θ α «βροντ ήξουν οι κορφές και οι πλαγιές τ ης Γκιώνας και τ ου Παρνασσού από τ α καριοφίλια και τ ις κραυγές τ ων αγωνιστ ών». Aναφέραμε αλλού και τ ις «απειλές» τ ου Πλαστ ήρα.

H τ ραγωδία τ ου Άρη Bελουχιώτ η, σαν προσωπική τ ραγωδία και σαν σύνολο πολιτ ικών ενεργειών από τ ην πλευρά τ ου και από τ ην πλευρά τ ης καθ οδήγησης τ ου KKE, στ άθ ηκε οριακό σημείο. Oι μάζ ες, τ α μέλη τ ου κόμματ ος, πειθ άρχησαν στ ο να μην υποστ ηρίξουν τ ην «απόπειρα» τ ου Άρη, αλλά τ ο τ ραγικό κλείσιμο τ ης ιστ ορίας ―που ξεπερνούσε τ α ατ ομικά πλαίσια― συντ άραξε τ όσο τ ις EAMικές μάζ ες ώστ ε παρά τ ην αποκήρυξη, η «Eλεύθερη Eλλάδα» άρχισε να δημοσιεύει λίγες μέρες μετ ά τ ο θ άνατ ό τ ου τ ην πορεία τ ου από τ ο 1942 μέχρι τ η Bάρκιζα. Πλήρη στ οιχεία για τ ους δολοφονημένους, τ ους βασανισμένους, τ ους πιασμένους, τ ους λιντ σαρισμένους ―με τ η μέθ οδο τ ων «μαζ ικών επιθ έσεων» από μαυροφόρες που οι περισσότ ερες εκτ ελούσαν διατ ετ αγμένη αποστ ολή και τ ους «αγανακτ ισμένους πολίτ ες» κλπ― δεν κατ ορθ ώθ ηκε ποτ έ να συγκεντ ρωθ ούν για τ η μετ αβαρκιζ ική περίοδο. Δίπλα στ ις δεκάδες χιλιάδες κατ αδιωκόμενους στ ις πόλεις, υπήρχαν χιλιάδες και χιλιάδες κατ αδιωκόμενοι που είχαν «πάρει τ α βουνά», άοπλοι, για να κρυφτ ούν. Δημιουργούντ αν μια κατ άστ αση που δεν θ α μπορούσε να ελεγχθ εί αν η καθ οδήγηση τ ου KKE ακολουθ ούσε «μέχρι τ ο τ έλος» τ ον άλλο, τ ον «πιο βασανιστ ικό δρόμο». Ο Άρης Βελουχιώτ ης Ύστ ερα από δεκαετ ίες ο Άρης έγινε σύμβολο και σημαία για πολλούς πολιτ ικούς σχηματ ισμούς.

Eγκώμια γράφοντ αι κι από ανθ ρώπους που τ ου έσουρναν μετ ά τ ο τ έλος τ ης τ ραγωδίας τ ου (πχ Γούσιας) στ η Pούμελη, ένα σωρό άσχετ α πράγματ α με τ ην πολιτ ική αγωνιστ ική τ ου ιστ ορία. Σήμερα οι ίδιοι δεν διστ άζουν να γράφουν πως ο «Θανάσης» «θ α ήτ αν φυσικός αρχηγός τ ου ΔΣE» αν ζούσε. H ντ ροπή έχει λείψει από πολλούς. Kαι φαίνετ αι πως αυτ ό τ ο χάρισμα δεν τ ο απόχτ ησαν τ ώρα αλλά τ ο διέθ ετ αν πάντ οτ ε.

T ο ποιος ήτ αν ο Άρης για τ ον EΛAΣ, για τ ην ηγεσία τ ου KKE και για τ ο λαϊκό κίνημα τ ότ ε, τ ο τ ι είναι σήμερα ο θ ρύλος τ ου για τ ις πλατ ιές μάζ ες τ ου λαού και ιδιαίτ ερα τ ης νεολαίας είναι ένα πράγμα. T ο πώς τ ον παρουσιάζουν όλοι όσοι προσπαθ ούν να εκμετ αλλευτ ούν αυτ όν τ ον θ ρύλο είναι άλλο πράγμα.

O Άρης, σαν Θανάσης Kλάρας ήτ αν ένας κομμουνιστ ής μαχητ ικός, ικανός, με τ ις αδυναμίες τ ου (λύγισε στ ις φυλακές τ ης Kέρκυρας στ ην περίοδο τ ης μετ αξικής διχτ ατ ορίας). H «Kέρκυρα» ήτ αν τ ότ ε ένα φόβητ ρο και μια κόλαση. Ήτ αν ―τ ηρουμένων τ ων αναλογιών και τ ων συνθ ηκών― ένα

είδος Mακρονησιού τ ης 4ης Aυγούστ ου. T ο γεγονός αυτ ό σημάδεψε τ ον Θανάση Kλάρα όπως σημάδεψε πλήθ ος από αγωνιστ ές όχι μονάχα τ ότ ε, αλλά και αργότ ερα. O Θανάσης Kλάρας τ ης Kέρκυρας ή ο κομμουνιστ ής που λύγισε και που η Aσφάλεια τ ον τ ραβολογούσε για διάφορους λόγους (βρέθ ηκε με άλλους δίπλα στ ο κελί τ ου Z αχαριάδη στ ην Πατ ησίων), έγινε ο Άρης Bελουχιώτ ης τ ο 1942, που γι' αυτ όν θ α μιλούσε σιγά-σιγά όλη η Eλλάδα και θ α επέσυρε τ ο μίσος τ ων αγγλικών μυστ ικών υπηρεσιών και τ ων διαφόρων ασπαλάκων τ ης αντ ίδρασης. O Θανάσης Kλάρας έγινε ο Άρης Bελουχιώτ ης, καπετ άνιος τ ου Γενικού Στ ρατ ηγείου τ ου EΛAΣ που πάνω τ ου και τ ότ ε και αργότ ερα φορτ ώθ ηκαν όλοι οι «εξτ ρεμισμοί», ο Άρης Bελουχιώτ ης που περνώντ ας στ ην Πελοπόννησο τ ο 1944 θ α χαιρετ ίσει με προκήρυξή τ ου τ ο λαό τ ης σαν Άρης Bελουχιώτ ης, ο Άρης Bελουχιώτ ης που συνεργάζ ετ αι αρμονικά με τ ο «συναγωνιστ ή» Π. Kανελλόπουλο για τ ην «επιβολή τ ης τ άξης» στ ο Mωριά, που βγάζ ει πολύωρο λόγο στ ο λαό τ ης Λαμίας κατ ά τ ην απελευθ έρωση με αρκετ ά προσωπικό τ όνο, ο Άρης Bελουχιώτ ης που θ α επιχειρήσει ή θ α υποβάλει διάφορες ενέργειες κατ ά τ ης ηγεσίας τ ου KKE με αποκορύφωμα τ ην απόπειρα στ α T ρίκαλα τ ο 1945 «να τ ους δέσει» και τ ην ανοιχτ ή εξέγερση που σε λίγο θ α τ ον οδηγήσει στ ο θ άνατ ο. H «περίπτ ωση» Άρη εκφράζ ει τ ο μεγαλείο, αλλά και τ ις αντ ιφάσεις, τ α αδιέξοδα τ ης πολιτ ικής τ ου KKE στ ην περίοδο 1941-45.

O Άρης είδε σωστ ά ―γιατ ί τ ον έσπρωχναν πάρα πολλά σ' αυτ ό― τ ο κεντ ρικό πρόβλημα, τ ο πρόβλημα τ ης εξουσίας στ ην κατ οχική περίοδο. Eίδε ―και δεν ήτ αν ο μόνος― πως έπρεπε τ ο κίνημα να έχει ξεκάθ αρη πολιτ ική απέναντ ι στ ην Aγγλία και να είναι έτ οιμο για να αντ ιμετ ωπίσει μια νέα υποδούλωση. Στ η γενική αυτ ή αντ ίληψή τ ου υπήρξαν περίοδοι που τ ο «σημάδεμά» τ ου τ ον έσπρωχνε σε ενέργειες που όχι μονάχα δεν υπηρετ ούσαν αυτ ή τ ην αντ ίληψη αλλά που έπαιρναν τ ο χαρακτ ήρα τ υφλών «ξεσπασμάτ ων». Έβλεπε με περιφρόνηση τ α κομματ ικά στ ελέχη γενικά ενώ «έπεφτ ε» σαν πληγωμένο αγρίμι κάτ ω από τ ις απειλές και τ ις «υπενθ υμίσεις» τ ου λυγίσματ ός τ ου από τ ους ηγέτ ες τ ου KKE. Ήτ αν αγαπητ ός στ ο λαό και εμπιστ ευότ αν γενικά τ ο λαό, αλλά εμπιστ ευότ αν πιο πολύ τ ο ιδιαίτ ερο σώμα τ ου τ ους «αρειανούς». Xτ υπούσε με υπερβολική αυστ ηρότ ητ α κάθ ε παρεκτ ροπή στ ον EΛAΣ αλλά φαινότ αν απαράδεχτ α ανεχτ ικός σε αντ ιλαϊκές ενέργειες ανθ ρώπων τ ου περιβάλλοντ ός τ ου. T ον διέκρινε στ ις καλές τ ου στ ιγμές σύνεση, πολιτ ικότ ητ α και νηφαλιότ ητ α, αλλά στ ις κακές τ ου στ ιγμές έβαζ ε κάτ ω τ ο κεφάλι και «ορμούσε» χάνοντ ας κάθ ε αυτ οέλεγχο. Δεν βοηθ ήθ ηκε με κομματ ικό τ ρόπο να ξεπεράσει αυτ ές τ ις κατ αστ άσεις. Δεν μπορείς να κάνεις έναν αγωνιστ ή, ηγέτ η ενός στ ρατ ού και αντ ί να τ ου υποδείχνεις τ α λάθ η τ ου ή να ψάχνεις να βρεις αν έκανε λάθ η, μεροληπτ ικά να τ ον κάνεις σκουπίδι με μόνο τ ο «επιχείρημα» «Θανάση μην ξεχνάς τ η δήλωση», «τ ο κόμμα μπορεί να σε συντ ρίψει» κλπ κλπ. Kι αυτ ό δεν τ ο έκαναν μονάχα οι Σιάντ ος-Iωαννίδης, αλλά και μια σειρά μέλη τ ης KE και άλλοι που σήμερα τ ραβάνε λόγους και υμνούν τ ο «μεγάλο Πρωτ οκαπετ άνιο» και άλλα πομπώδικα, κούφια και ανόητ α. O Σ. Σαράφης με τ η ντ ομπροσύνη και τ ην τ ιμιότ ητ α που τ ον διέκρινε σε καιρούς που ο Άρης ήτ αν ο αποκηρυγμένος, ο «μίζ ερος» τ ου απαίσχυντ ου κειμένου τ ης αποκήρυξης που θ ύμιζ ε αστ υνομικά δελτ ία, μιλούσε με μετ ρημένα αλλά ουσιαστ ικά λόγια για τ ις ικανότ ητ ές τ ου, όχι μονάχα τ ις πολιτ ικές-οργανωτ ικές, αλλά και τ ις στ ρατ ιωτ ικές. Δεν έκαναν τ ο ίδιο τ ότ ε οι περισσότ εροι από τ ους σημερινούς υμνητ ές τ ου. Έχουν γραφτ εί πολλά για τ ην ιστ ορία τ ης εξέγερσής τ ου τ ο 1945. Ήτ αν η μόνη που τ ην «τ ράβηξε» ―όπως τ ην τ ράβηξε― ενώ σ' όλες τ ις άλλες ή στ αματ ούσε πριν ξεκινήσει ή στ α πρώτ α τ ους βήματ α. Δεν μπορούσε να διαλέξει χειρότ ερη στ ιγμή απ' αυτ ήν. Aπό κάθ ε άποψη. Όμως η δυσπιστ ία τ ου για τ ις προθ έσεις τ ης ηγεσίας τ ου KKE ύστ ερα μάλιστ α από τ ην αποκάλυψη τ ης ενέργειάς τ ου στ α T ρίκαλα, και αντ ίστ ροφα η οργισμένη απόφαση τ ων Σιάντ ου-Iωαννίδη κλπ να τ ελειώνουν μ' αυτ όν, έσπρωξε τ ον Άρη στ ην ανοιχτ ή δράση και τ ους ηγέτ ες τ ου KKE στ ο πάρσιμο ριζ ικών μέτ ρων. O μόνος που μπορούσε να αποτ ρέψει τ ην τ ραγωδία ήτ αν ο N. Z αχαριάδης T ο κύρος που είχε αποχτ ήσει, οι ελπίδες που είχε αναπτ ερώσει ο ερχομός τ ου, ήτ αν παράγοντ ες που μπορούσαν να τ ην αποτ ρέψουν. Όμως ο N. Z αχαριάδης ακολούθ ησε τ ο γνωστ ό δρόμο.

T αυτ όχρονα άρχισαν σε μεγάλο βάθ ος έρευνες που συνοδεύτ ηκαν με μέτ ρα στ ην οργάνωση τ ης Pούμελης και πήρε τ ο σχέδιο πιστ ούς και αφοσιωμένους κομμουνιστ ές. Ύστ ερα από χρόνια ο N. Z αχαριάδης έγραφε πως τ ο KKE θ υσίασε στ ην πιστ ή εφαρμογή τ ης Bάρκιζας τ ον πρώτ ο καπετ άνιο τ ου EΛAΣ. Φυσικά δεν θυσίασε τ ον «πρώτ ο καπετ άνιο». Θυσίασε

πάρα πολλά πράγματ α εκτ ός από πλήθ ος αγωνιστ ές. Kαι πάνω απ' όλα θ υσίασε τ α όνειρα και τ ις προσδοκίες τ ου λαού τ ης Eλλάδας. Στ ις ολομέλειες που έγιναν πριν τ ην Γ' συνδιάσκεψη, ο N. Z αχαριάδης αντ ιμετ ώπισε τ ην «πλατ φόρμα» Παρτ σαλίδη και άκουσε από τ ο KKΣE (από τ ην ηγεσία τ ου) πως ο M. Bαφειάδης κατ έθ εσε εκεί (όχι στ ο KKE) κατ αγγελία εναντ ίον τ ου για χαφιεδισμό. Mε τ ον Παρτ σαλίδη ευθ υγραμμίζοντ αι η X. Xατ ζ ηβασιλείου και ο K. Kαραγιώργης. O N. Z αχαριάδης απαντ άει με αντ επίθ εση. Διώχνοντ αι και οι τ ρεις με διαφορετ ική μετ αχείριση και αρχίζ ει η σειρά τ ων διαγραφών, καθ αιρέσεων, κατ αγγελιών. Σ' όλο τ ο διάστ ημα μέχρι τ ο θ άνατ ό τ ου, πάνω τ ου κρέμετ αι η δαμόκλειος σπάθ η τ ης κατ αγγελίας.

Mετ ά τ ην 6η, οι κολιγιάννηδες και λοιποί «κατ απιάνοντ αι» με τ ην έρευνα με τ υμπανοκρουσίες. «Θα τ ον ψάξουμε από τ α γεννοφάσκια τ ου» αλαλάζ ει ο K. Θέος και χειροκροτ είτ αι. Γιατ ί όλα αυτ ά; Έκφραζαν τ ις αντ ιδράσεις τ ης κομματ ικής βάσης; Aντ ίθ ετ α με τ ους ηγέτ ες αυτ ούς, τ η μεγάλη μάζα τ ων στ ελεχών και μελών τ ου κόμματ ος παρόλα τ α ερωτ ηματ ικά, τ ις ανησυχίες, τ ις διαφωνίες, αυτ ό που τ ην απασχολούσε περισσότ ερο εκείνες τ ις στ ιγμές ήτ αν τ ο πώς τ ο κόμμα, τ ο λαϊκό κίνημα θα περάσει κι αυτ ή τ η μπόρα. Oι ηγέτ ες όμως δεν ήτ αν δέκτ ες τ ης αντ ίδρασης τ ης βάσης. Δεν είχαν δυστ υχώς μάθ ει να γίνοντ αι τ έτ ιοι.

O Δ. Παρτ σαλίδης διακρινότ αν πάντ α για τ ην αφοσίωσή τ ου στ ον N. Z αχαριάδη. «Kλονίστ ηκε» γιατ ί άκουσε μερικά από άλλους τ ο 1946, αλλά πέρασε ο «κλονισμός» τ ου. O N. Z αχαριάδης τ ον πρόσεξε, τ ον έβγαλε από τ ην Iκαριά, τ ον έβαλε επικεφαλής τ ης Δημοκρατ ικής Προσωρινής Kυβέρνησης μετ ά τ ην απομάκρυνση τ ου M. Bαφειάδη. O Δ. Παρτ σαλίδης δεν θ άκανε τ ίποτ α αν δεν υποκινούντ αν, ενθ αρρύνοντ αν από κάποιους άλλους που στ έκοντ αν «ψηλότ ερα» από τ ον N. Z αχαριάδη. O Kαραγιώργης, παρά τ ην ιδιόρρυθ μη «ανεξαρτ ησία γνώμης», δεν θ α προχωρούσε αν δεν αντ ιλαμβάνοντ αν πως ο Δ. Παρτ σαλίδης δεν κάνει τ ου κεφαλιού τ ου.

Kαι γεννιέτ αι τ ο ερώτ ημα: Yποκινήθ ηκαν όλ' αυτ ά; Kαι γιατ ί; H Σοβιετ ική Ένωση κατ ά πρώτ ο λόγο και οι άλλες Λαϊκές Δημοκρατ ίες δέχτ ηκαν να φιλοξενήσουν δέκα χιλιάδες αντ άρτ ες, άμαχους, παιδιά. H διεθ νής κατ άστ αση τ ότ ε ήτ αν οξυμένη. Σε λίγο θ α ξεσπάσει ο πόλεμος στ ην Kορέα όπου κάτ ω από τ η σημαία τ ου OHE θ α εκστ ρατ εύσει όλος ο «ελεύθ ερος κόσμος». Έπρεπε επομένως οι αντ άρτ ες τ ου ΔΣE να κρατ ηθ ούν σε μια στ ρατ ιωτ ική πειθ αρχία και να απομακρυνθ ούν όλα τ α στ οιχεία εκείνα που θ α μπορούσαν να γεννήσουν απειθ αρχίες, αντ ιπαραθ έσεις, φιλελευθ ερισμούς. H καθ οδήγηση στ ο KKΣE μέσω τ ων διαπιστ ευμένων γραφειοκρατ οποιημένων στ οιχείων τ ου τ μήματ ος διεθ νών σχέσεων, δεχότ αν εκθ έσεις για τ ις αντ ιδράσεις τ ων ηγετ ικών στ ελεχών τ ου KKE. (T ο θ λιβερό είναι πως ο υπεύθ υνος για τ ις σχέσεις με τ ο KKE τ ότ ε, ήτ αν κι ο ίδιος στ ην περίοδο πριν και μετ ά τ ην «6η ολομέλεια»). H πολυπραγμοσύνη τ ου M. Bαφειάδη ήτ αν δεδομένη. Προστ έθ ηκε και η πολυπραγμασύνη τ ου Δ. Παρτ σαλίδη κι έτ σι ενθ αρρύνθ ηκε, υποκινήθ ηκε κι αυτ ός να θ έσει πρόβλημα Z αχαριάδη (όχι βέβαια σαν χαφιέ, αλλά σαν πρόβλημα ηγεσίας). Έτ σι τ ο πρόβλημα τ ης έκβασης τ ου λαϊκού αγώνα εντ οπιζότ αν σε μια σύγκρουση ηγετ ικών παραγόντ ων τ ου KKE. Aποδείχτ ηκε και σ' αυτ ή τ ην περίπτ ωση η ανεπάρκεια τ ου καθ οδηγητ ικού πυρήνα τ ου KKE. T ο ξέκομμά τ ου από τ ην κομματ ική βάση, αλλά και τ ο σπάσιμό τ ου για να μιλήσουμε έξω από τ α δόντ ια. Γι' αυτ ό και προσφεύγουν σε κάθ ε ευκαιρία στ ο KKΣE, πότ ε για τ ούτ ο, πότ ε για κείνο. O Παρτ σαλίδης στ ον Πετ ρώφ, ο Mπαρτ ζώτ ας, ο Γούσιας, ο Bλαντ άς «πιο ψηλά», μηχανορραφούν, σφυγμομετ ρούν, σφυγμομετ ριούντ αι, διεκδικούν, διεκδικούντ αι... για τ ην καθ οδήγηση. O Z αχαριάδης πιέζ ετ αι να παραιτ ηθ εί, τ ου δίνοντ αι διαβεβαιώσεις, αλλά τ ο πρόβλημα έχει τ εθ εί.

Aυτ ά όσον αφορά τ ον ηγετ ικό πυρήνα τ ου KKE. Aπό τ ην άλλη μεριά στ η στ άση τ ου σοβιετ ικού KK στ ο χειρισμό τ ου προβλήματ ος, δεν μπορεί να δει κανείς παρά μια ακόμα εκδήλωση ενός κρατ ικίστ ικου πνεύματ ος που δυνάμωνε αντ ί να εξαλείφετ αι μετ ά τ η διάλυση τ ης KΔ. Mια επέκτ αση τ ου συστ ήματ ος σχέσεων που είχαν καθ ιερωθ εί στ ο κομμουνιστ ικό κίνημα μετ ά τ ον B' Παγκόσμιο Πόλεμο.

O N. Z αχαριάδης νιώθ ει παρά τ α χτ υπήματ α που δίνει μετ ά τ ο 1950 πως η θ έση τ ου είναι υπό αίρεση. Kαι δεν είναι τ υχαία η χατ ζ ηαβάτ ικη αποστ ροφή τ ου λόγου τ ου στ ο 19ο συνέδριο τ ου KKΣE (φθ ινόπωρο 1952): «Oι μανάδες στ ην Eλλάδα παρακαλούν τ ο θ εό να κόβει μέρες απ' αυτ ές και να δίνει στ ο σύντ ροφο Στ άλιν χρόνια»...

Mετ ά τ ο θ άνατ ο τ ου Στ άλιν θ α χρειαστ εί αγώνας δρόμου από τ η μεριά τ ου προς άλλη κατ εύθ υνση. Aλλά είναι «σημαδεμένος»... Η περίπτ ωση Πλουμπίδη Πολλά γράφτ ηκαν, γράφοντ αι και θ α γράφοντ αι γι' αυτ ή τ ην «περίπτ ωση», όπως συνηθ ίζουν να τ ην ονομάζουν όλοι οι εικοστ οσυνεδριακοί κριτ ικοί τ ης ιστ ορίας τ ου λαϊκού μας κινήματ ος. Θα προσπαθ ήσουμε να πούμε τ ην άποψή μας με βάση τ α στ οιχεία που έχουν προσκομιστ εί μέχρι τ ώρα. Ποιος ήτ αν γενικά ο Πλουμπίδης μέχρι τ α χρόνια που η «περίπτ ωσή» τ ου σφράγισε μια στ ιγμή τ ης ιστ ορίας τ ου KKE και τ ου λαϊκού κινήματ ος; Mέχρι τ η μετ αξική περίοδο ήτ αν ένα απ' τ α στ ελέχη τ ου KKE που αναδείχτ ηκαν απ' αυτ όν τ ον κατ αφρονεμένο και βασανισμένο κλάδο τ ων δασκάλων, με κλονισμένη τ ην υγεία από τ α βασανιστ ήρια και τ ην πείνα, σφραγισμένος με τ ην τ οτ ινή «εθ νική» αρρώστ ια που θ έριζ ε τ ους κομμουνιστ ές τ ης εποχής, τ η φυματ ίωση. H διχτ ατ ορία τ ου Mετ αξά τ ον βρήκε έξω από τ ην Eλλάδα. Γύρισε πίσω και πιάστ ηκε πολύ γρήγορα. Kλείστ ηκε στ η Σωτ ηρία, στ ο θ άλαμο τ ων κρατ ουμένων.

Aπό κει, όπως αναφέρθ ηκε αλλού, μετ ατ ράπηκε μετ ά τ η σύλληψη τ ου Γ. Σιάντ ου σε ουσιαστ ικό καθ οδηγητ ή τ ης παλιάς Kεντ ρικής Eπιτ ροπής. Yπεράσπισε τ η θ έση τ ου ιμπεριαλιστ ικού χαρακτ ήρα τ ου πολέμου και ειδικά θ εώρησε σαν πλαστ ό τ ο πρώτ ο γράμμα τ ου Z αχαριάδη με όλες τ ις πολιτ ικές συνέπειες που απέρρεαν απ' αυτ ό. Ύστ ερα από τ ην κατ άρρευση και τ ις φιλονικίες που ακολούθ ησαν ανάμεσα στ ην παλιά KE και τ ους εξόριστ ους, αυτ ός έδωσε εντ ολή να παραδοθ εί ο μηχανισμός και οι οργανώσεις και να διαλυθ εί η KE. Mόλις δραπέτ ευσε, προωθ ήθ ηκε στ ο Πολιτ ικό Γραφείο καθ οδηγώντ ας ζωτ ικούς τ ομείς τ ης κομματ ικής δουλειάς. Kι ενώ μέλη ή στ ελέχη τ ης «παλιάς» KE κατ αγγέλλοντ αν σαν πεμπτ οφαλαγγίτ ες (Xτ ιστ άκης, Kαρβούνης, Kανάκης κ.ά.) αυτ ός σαν μέλος τ ου ΠΓ προσυπέγραφε τ ις κατ αγγελίες αυτ ές ενώ ήτ αν ο κυριότ ερος υπεύθ υνος για τ η γραμμή που εφάρμοζαν οι λεγόμενοι «πεμπτ οφαλαγγίτ ες»... Aυτ ή τ ην ανωμαλία κατ άγγειλε παλιό στ έλεχος στ ην προσυνεδριακή συνδιάσκεψη τ ης οργάνωσης Aθ ήνας με αποτ έλεσμα να δεχτ εί τ ους κεραυνούς τ ης καθ οδήγησης τ ου κόμματ ος, να υπαχθ εί σε «ειδικό καθ εστ ώς» και να τ ον συνοδεύουν για κάμποσα χρόνια επίσημες και ανεπίσημες κατ αγγελίες. O Πλουμπίδης έκανε βέβαια μια αυτ οκριτ ική για τ η στ άση τ ου απέναντ ι στ ο γράμμα τ ου Z αχαριάδη. Aλλά εκεί βρισκότ αν όλο τ ο ζ ήτ ημα; Στ ο 7ο Συνέδριο βγήκε μέλος τ ης KE αλλά δεν βγήκε στ ο ΠΓ. Στ ις συλλήψεις τ ις μαζ ικές, τ η «σκούπα» τ ου Z έρβα, τ ο καλοκαίρι τ ου 1947, πιάστ ηκε αλλά βρέθ ηκε σε λίγο έξω. Mετ ά είναι στ ο κλιμάκιο τ ου ΠΓ για τ ην Aθ ήνα-Πειραιά με τ ους Xρ. Xατ ζ ηβασιλείου, Σ. Aναστ ασιάδη κ.ά.

Oυσιαστ ικά και τ υπικά μετ ά τ η σύλληψη και εκτ έλεση τ ου Σ. Aναστ ασιάδη, μέλους τ ου ΠΓ, και τ ην έξοδο τ ης Xρύσας, παραμένει ο επικεφαλής τ ης δουλειάς. Δίπλα στ ις οργανώσεις που καθ οδηγούσε ο Πλουμπίδης αναπτ ύχθ ηκε μια άλλη οργάνωση βασικά από δυνάμεις τ ης EΠON με επικεφαλής τ ον Στ . Kασιμάτ η (Oρέστ η), οργανωτ ικό τ ης EΠON και για ένα διάστ ημα γραμματ έα τ ης EΠON Aθ ήνας. T ο αν έγινε σκόπιμα ή τ υχαία η δημιουργία δεύτ ερης οργάνωσης είναι άλλο ζ ήτ ημα. H παράλληλη ύπαρξη δύο και τ ριών οργανώσεων επιβάλλοντ αν στ ις σκληρές συνθ ήκες τ ης παρανομίας. Στ ην πορεία όμως και ιδιαίτ ερα μετ ά τ ον τ ερματ ισμό τ ου εμφύλιου πόλεμου, αναπτ ύχθ ηκε αντ αγωνισμός ανάμεσα στ α δύο κέντ ρα. Bαθ μιαία, διαμορφώθ ηκε η αντ ίληψη στ ο δεύτ ερο κέντ ρο πως κάτ ι δεν πάει καλά στ ο πρώτ ο. Θα κατ αλήξουν, ο Σ. Kασιμάτ ης και οι άμεσοι συνεργάτ ες τ ου (που θ ορύβησαν και θ ορυβούν μετ ά τ ην «6η ολομέλεια» για τ ην αθ ωότ ητ α τ ου Πλουμπίδη ―ο Σ. Kασιμάτ ης προτ ιμά να μη μιλάει γι' αυτ ό) στ ο συμπέρασμα πως ο N. Πλουμπίδης είναι χαφιές. Πράγμα που τ ους έκανε να στ έλνουν απανωτ ές εκθ έσεις έξω, στ ο ΠΓ.

O N. Πλουμπίδης διέθ ετ ε τ ον τ εχνικό μηχανισμό τ ου κόμματ ος, ενώ η άλλη πλευρά ήτ αν φτ ωχή σε μέσα.

T αυτ όχρονα ο N. Πλουμπίδης κρατ ούσε τ ις «εαμογενείς» προσωπικότ ητ ες και στ η βάση αυτ ή, από εσωτ ερική πλευρά ανακατ εύτ ηκε στ η συγκρότ ηση τ ης «Δημοκρατ ικής Παράτ αξης» στ ις εκλογές τ ου 1950 όπου εμφανίστ ηκαν δύο γραμμές που προκάλεσαν σύγχυση. O N. Πλουμπίδης είχε άμεσο συνεργάτ η τ ον Bαβούδη που έπαιζ ε ή ήθ ελε να παίζ ει ειδικό ρόλο. Στ ις εκλογές αυτ ές, τ ο κόμμα μπορούσε να προωθ ήσει εκτ ός από τ ον Δ. Xριστ άκο κι άλλους κομμουνιστ ές. O ρόλος τ ου Bαβούδη μέχρι τ ο θ άνατ ό τ ου είναι περίεργος. Όμως όσο περίεργος

είναι ο ρόλος τ ου άλλο τ όσο περίεργη είναι και η στ άση τ ης καθ οδήγησης έξω που αποδέχετ αι τ α πάντ α: τ ις κρίσεις, τ α συμπεράσματ ά τ ου. Oι εδώ (έξω απ' τ ον N. Πλουμπίδη που τ ον υπεράσπιζ ε) και ο N. Mπελογιάννης είναι έξω φρενών για τ ις ενέργειές τ ου: για τ ο ότ ι ανακατ εύετ αι, για τ α όσα με δική τ ου πρωτ οβουλία στ έλνει έξω.

O Mπελογιάννης στ άλθ ηκε σε ναρκοπέδιο. O N. Mπελογιάννης πήρε επαφή με τ ο κέντ ρο Πλουμπίδη, κρατ ώντ ας προσεχτ ικά επαφή με τ ο άλλο κέντ ρο. Aναγκάστ ηκε να ανοιχτ εί (κατ ηγορήθ ηκε πως παραβίασε τ ους συνωμοτ ικούς κανόνες) και γρήγορα στ ήθ ηκε μια νόμιμη δουλειά με τ ην καθ ημερινή εφημερίδα «Δημοκρατ ικός». Ήρθ ε σε προσωπική επαφή με αρκετ ούς πολιτ ικούς παράγοντ ες. Διαπίστ ωνε συχνά πως στ οιχεία που τ ου είχαν δώσει έξω ήτ αν αβάσιμα.

Z ήτ ησε από τ ον N. Πλουμπίδη να χρησιμοποιεί όσο τ ο δυνατ ό λιγότ ερο τ ους ασύρματ ους. Aλλά ο Πλουμπίδης ήτ αν ακράτ ητ ος στ η χρησιμοποίησή τ ους. Tελικά έπεσε στ ην παγίδα τ ης Aσφάλειας προεκτ είνοντ ας υπέρμετ ρα τ α ανοίγματ ά τ ου και πιάστ ηκε σε στ έκι που κρατ ούσε σημερινός εκδότ ης εφημερίδας και οικονομικός παράγοντ ας. Oι συλλήψεις είχαν αρχίσει και συνεχίστ ηκαν μετ ά τ ο πιάσιμο. Σε λίγο θ α κλειστ εί και η εφημερίδα.

O Πλουμπίδης πήρε εντ ολή να κλειστ εί στ ο σπίτ ι τ ου και να κόψει κάθ ε επαφή. Kόβει, αλλά όχι με τ ον Bαβούδη. Eδώ αναπηδάει τ ο ερώτ ημα: Eκτ ός από τ η συνετ ή προειδοποίηση απέξω («αν έχετ ε ασυρμάτ ους στ ην περιοχή Kαλλιθ έας-Γλυφάδας στ αματ είστ ε τ ους γιατ ί ο 6ος στ όλος με τ α ραδιογωνιόμετ ρα ελέγχει τ ην περιοχή»), πώς περιορίζοντ αι μονάχα στ ην προειδοποίηση, και πώς ο Πλουμπίδης θ α κληθ εί τ ο καλοκαίρι τ ου 1951 να αναλάβει τ ην εκλογική μάχη ξαφνικά; Στ ον προεκλογικό αγώνα ―έχει ιδρυθ εί η EΔA― συγκρούοντ αι ανοιχτ ά οι δύο παράλληλες οργανώσεις τ ου KKE σε όλα σχεδόν τ α προβλήματ α, στ ο θ έμα τ ων υποψηφίων γενικά και τ ων φυλακισμένων και εξόριστ ων ιδιαίτ ερα, και πιο ειδικά στ ην υποψηφιότ ητ α Mπελογιάννη. O Πλουμπίδης ή άλλοι κυκλοφορούν προκηρύξεις με τ ην υπογραφή τ ου. Όπως μαρτ υρούν πολλοί που έχουν επιστ ρατ ευθ εί από τ ις δύο πλευρές τ ου ρεβιζ ιονισμού, ο N. Πλουμπίδης κινιότ αν από σπίτ ι σε σπίτ ι γνωστ ότ ατ ων ηγετ ικών παραγόντ ων τ ης EΔA. Oι ίδιοι μιλάνε για επισήμανσή τ ου αλλά και για αφέλειες που δεν θ α τ ις έκανε ο πιο πρωτ όπειρος κομμουνιστ ής. Γίνοντ αι οι εκλογές.

Eκλέγοντ αι οι φυλακισμένοι και εξόριστ οι, απολύοντ αι από τ ον Άη-Στ ράτ η οι βουλευτ ές για να εκπέσουν σε λίγο από τ ο Eκλογοδικείο. T αυτ όχρονα σχεδόν θ α πιαστ ούν οι ασύρματ οι, θ α σκοτ ωθ εί ο Bαβούδης και ο Πλουμπίδης θ α πάρει εντ ολή να τ α παρατ ήσει όλα.

T ην κομματ ική δουλειά καθ οδηγούν οι N. Aκριτ ίδης (είχε μπει στ ην Eλλάδα σχεδόν παράλληλα με τ ον Mπελογιάννη) και ο Σ. Kασιμάτ ης. H Aσφάλεια ενεργεί. Aνακοινώνει πως πιάστ ηκαν οι ασύρματ οι και πως ο Bαβούδης αυτ οκτ όνησε. O Πλουμπίδης υποπτ εύετ αι για όλα τ ο «δρόμο τ ου Παρισιού» και μέμφετ αι τ ον εαυτ ό τ ου που παραφόρτ ωσε με δουλειά τ ους ασύρματ ους.

Aπ' όλα αυτ ά, τ α κάπως σίγουρα είναι: πως οι ασύρματ οι ελέγχοντ αν από καιρό για να πιαστ ούν στ ην κατ άλληλη στ ιγμή. Πως κάποιος είχε τ ον κώδικα και τ ον παρέδωσε. H εκδοχή πως ο Bαβούδης έκαψε όλα τ α χαρτ ιά πριν αυτ οκτ ονήσει και δεν πρόλαβε να κάψει τ ον κώδικα είναι παραπλανητ ική. O Πλουμπίδης παραείχε ανοιχτ εί και στ η χρησιμοποίηση ανθ ρώπων έτ σι που στ ο περιβάλλον τ ου υπήρχαν πολλοί και διάφοροι. O Πλουμπίδης από καιρό βρισκότ αν κάτ ω από τ ην επιτ ήρηση τ ης Aσφάλειας που τ ον έπιασε στ ην κατ άλληλη στ ιγμή. T έλος, οι διαφωνίες τ ου με τ ο ΠΓ παίρνουν συχνά εκρηκτ ικό χαρακτ ήρα σε δευτ ερεύοντ α ζ ητ ήματ α. Συχνά απειλούσε πως θ άβγαινε στ ους δρόμους για να πιαστ εί. O N. Z αχαριάδης κι οι συνεργάτ ες τ ου υποπτ εύοντ αν τ ον N. Πλουμπίδη πως επεδίωκε να δημιουργήσει άλλο ηγετ ικό κέντ ρο τ ου κόμματ ος. Oι υποψίες τ ους είχαν κάποια βάση.

T ο πρόβλημα είναι γιατ ί δεν έβγαλαν έξω τ ον N. Πλουμπίδη για να ξεκαθ αρίσουν όλα τ α ζ ητ ήματ α.

Eπισφραγίστ ηκε η ιστ ορία με τ α γνωστ ά περί παλιού χαφιέ για τ η δήθ εν μη εκτ έλεσή τ ου και τ η «φυγάδευση» τ ου Bαβούδη στ ις HΠA κλπ. H κατ αγγελία έγινε ότ αν πια είχε χάσει ο Πλουμπίδης όλο τ ον κόσμο γύρω τ ου κι αυτ ό έκανε τ ην Aσφάλεια να προχωρήσει στ η σύλληψή τ ου προσδοκώντ ας πως θ α δημιουργούσε σύγχυση. O τ ρόπος που πιάστ ηκε, στ ο σπίτ ι μιας υπαλλήλου τ ου υπουργείου εθ νικής αμύνης, που στ ο δικαστ ήριο τ ον γελοιοποιούσε, έκανε μακάβρια και γέμιζ ε με ερωτ ηματ ικά τ ην ατ μόσφαιρα...

H στ άση τ ου N. Z αχαριάδη και τ ων συνεργατ ών τ ου και τ α όσα έκαναν και κάνουν μετ ά τ ην 6η οι ρεβιζ ιονιστ ικές ηγεσίες, συσκότ ισαν αντ ί να ξεκαθ αρίσουν μια σειρά ζ ητ ήματ α που σχετ ίζοντ αι με τ ην περίπτ ωση Πλουμπίδη και με μια σειρά άλλα ζ ητ ήματ α.

Για τ ην περίοδο 1950-1958 O χαρακτ ήρας τ ων γραφτ ών αυτ ών, καθ ώς γράφαμε, είναι η επισήμανση μερικών πλευρών σε διάφορες κρίσιμες περιόδους τ ης πορείας τ ου κομμουνιστ ικού κινήματ ος τ ης χώρας μας. Aυτ ό θ α κάνουμε και για τ ην περίοδο 1951-58. Παρά τ α σκληρά χτ υπήματ α τ ης περιόδου 1950-52, η ανάπτ υξη τ ων παράνομων οργανώσεων τ ου KKE και τ ης νόμιμης δουλειάς συνεχίστ ηκε. O δρόμος ήτ αν βασανιστ ικός και από τ ις συνθ ήκες τ ις αντ ικειμενικές αλλά και από τ ις λαθ εμένες ενέργειες τ ης καθ οδήγησης τ ου KKE και από τ ις υπονομευτ ικές ενέργειες τ ων διαφόρων δεξιών στ οιχείων που αναπτ ύσσοντ αν τ α χρόνια αυτ ά.

Mια τ άση τ έτ ια διαμορφώθ ηκε από κομμουνιστ ές, στ ελέχη τ ης νόμιμης δουλειάς, που υποστ ήριζαν τ ην κατ άργηση τ ης παράνομης δουλειάς, τ άση που θ α δυναμώσει γύρω στ ο 1955.

H EΔA συγκροτ ήθ ηκε τ ο 1951. Προηγούμενα τ ο KKE έπαιζ ε ρόλο στ ην εκλογική σύμπραξη τ ης «Δημοκρατ ικής Παράτ αξης», προώθ ησε σε συνέχεια τ ο «Δημοκρατ ικό Συναγερμό» (δημοτ ικές εκλογές 1951) και τ ο καλοκαίρι έφτ ασε στ ην EΔA. T ο 1950 συγκροτ ήθ ηκε τ ο EΣKE (συνδικαλιστ ική παράτ αξη), η EΔNE τ ο 1951 (τ υπικά νεολαία τ ης EΔA, αλλά ανεξαρτ ητ οποιημένη εξαιτ ίας τ ης πάλης τ ων δύο κομματ ικών κέντ ρων τ ου KKE μέσα στ ην EΔA) που διαλύθ ηκε από τ ην κυβέρνηση τ ου Kέντ ρου τ ο 1952. Mετ ά τ ο «Δημοκρατ ικό» βγήκε η καθ ημερινή εφημερίδα «Δημοκρατ ική» σαν όργανο τ ης EΔA που κλείστ ηκε στ ο τ έλος τ ου 1951 με τ ην «ανακάλυψη» τ ων ασυρμάτ ων. H «Aυγή» άρχισε να βγαίνει βδομαδιάτ ικα πριν τ ις εκλογές τ ου 1952 και αργότ ερα μετ ατ ράπηκε σε καθ ημερινή. Στ ο διάστ ημα 1950-51 η EΠON μπαίνει ή επανδρώνει νεολαίες διαφόρων κομμάτ ων [Σοφιανόπουλου, Aριστ ερών φιλελευθ έρων (Γρηγοριάδη-Xατ ζ ήμπεη), EΛEK] και αναπτ ύσσει δράση στ ο γενικό πολιτ ικό-μαζ ικό πεδίο (Kυπριακό), στ α πανεπιστ ήμια και στ ις σχολές ενώ γράφει συνθ ήματ α στ ους τ οίχους, κρεμάει πανό κλπ.

H γενική πολιτ ική τ ου KKE μετ ά τ ο 1949 μπορεί να συνοψιστ εί σε τ ρεις φάσεις. H πρώτ η μέχρι τ ο τ έλος τ ου 1951. Προσπάθ εια διατ ήρησης μικρών ένοπλων δυνάμεων για τ ην «υποβοήθ ηση» τ ης μαζ ικής-πολιτ ικής δουλειάς. H δεύτ ερη από τ ο 1952 μέχρι τ ο 1954 που συνίστ ατ αι στ ο ν' αποσύρει τ ις δυνάμεις αυτ ές (όπου και όσων επέζ ησαν) και να διατ ηρήσει τ ην πολιτ ική τ ού «όπλα αντ ίστ ροφα» με κύριο βάρος στ ους μαζ ικούς-πολιτ ικούς αγώνες (Kυπριακό, συνδικαλιστ ικό, εκλογές 1952 κλπ). Aπό τ ο 1954 και πέρα υιοθ ετ είτ αι τ ο πρόγραμμα πατ ριωτ ικής αλλαγής και εγκατ αλείπετ αι η γραμμή τ ου 1949 (δηλαδή ο σοσιαλισμός σαν άμεση επιδίωξη): δημοτ ικές εκλογές τ ου 1954 με σημαντ ικές νίκες, ίδρυση δημοκρατ ικού συνδικαλιστ ικού κινήματ ος, επιτ ροπών ειρήνης. Στ ο τ έλος 1955 - αρχές 1956, ενώ συντ αράζ ει τ ην Eλλάδα ένα ισχυρό αντ ιαμερικάνικο-αντ ινατ οϊκό κίνημα με αφορμή τ α γεγονότ α τ ης Σμύρνης κλπ, τ ο KKE υποβοηθ άει τ η συγκρότ ηση τ ου ΔKEΛ (Kαρτ άλης, Σβώλος κ.ά.) και στ ις εκλογές τ ου 1956 υπογράφετ αι συμφωνητ ικό με τ ον Γ. Παπανδρέου από τ ην EΔA για τ η συγκρότ ηση τ ης «Δημοκρατ ικής Ένωσης». Σε λίγες μέρες πραγματ οποιείτ αι η «6η ολομέλεια».

Oι αλλαγές στ η γραμμή τ ου KKE δεν υπαγορεύοντ αν πάντ α από εσωτ ερικούς λόγους. Mέχρι τ ο 1956 οι εξωτ ερικοί παράγοντ ες που επιδρούν στ η γραμμή τ ου KKE είναι δύο ειδών: μία ορισμένη εκτ ίμηση τ ης διεθ νούς κατ άστ ασης που συμπλέκετ αι όμως με ανάγκες «ευθ υγράμμισης» σε συμβουλές. O δεύτ ερος παράγοντ ας είναι ισχυρότ ερος απ' τ ον πρώτ ο.

H γραμμή τ ου παγκόσμιου κομμουνιστ ικού κινήματ ος μετ ά τ ο θ άνατ ο τ ου Στ άλιν αλλάζ ει βαθ μιαία. O Z αχαριάδης προσπαθ εί να προσαρμοστ εί αγωνιώδικα. Oι μηχανορραφίες από πολύ στ ενούς άμεσους συνεργάτ ες τ ου, όπως Γούσιας-Bλαντ άς και Mπαρτ ζώτ ας εντ είνοντ αν.

Eναγκαλίζ ετ αι ανθ ρώπους τ ου χειρότ ερου είδους, τ ους προωθ εί, τ ους προβάλλει, τ ους κανακεύει.

Kραυγάζ ει για τ ην «μπολσεβίκικη απαιτ ητ ικότ ητ α» στ α γραφτ ά τ ου κι ενώ «κόβει κεφάλια» για μικροπράγματ α, περιβάλλετ αι από ανθ ρώπους που η θ έση τ ους ήτ αν έξω από τ ο κόμμα, τ ο λιγότ ερο. Nα αναφέρουμε ονόματ α; Θα ήτ αν μακρύς ο κατ άλογος... H κομματ ική βάση όμως παίρνει τ α πράγματ α «τ οις μετ ρητ οίς» και στ α σοβαρά. Aυτ ό αποδείχτ ηκε με τ η στ άση τ ης συντ ριπτ ικής πλειοψηφίας τ ων αγωνιστ ών τ ης T ασκένδης στ η συνωμοσία τ ων σοβιετ ικών ρεβιζ ιονιστ ών και τ ων ελλήνων υποτ αχτ ικών τ ους. Aυτ ή η κομματ ική βάση που τ όσο περιφρόνησε, που τ όσο αγνόησε, τ ον υποστ ηρίζ ει. Γιατ ί αυτ ή η βάση έφερνε μέσα τ ης τ ις καλύτ ερες παραδόσεις τ ου κομμουνιστ ικού κινήματ ος. Aυτ ή έδειξε κάτ ι που δεν τ όλμησαν να τ ο δείξουν οι καθ οδηγήσεις τ ου KKE στ ην περίοδο μετ ά τ ο 1941: τ ο πνεύμα τ ου αληθ ινού διεθ νισμού, τ ο πνεύμα τ ης πραγματ ικής υπεράσπισης τ ων πραγματ ικών αρχών που πρέπει να καθ ορίζουν

τ ον τ ρόπο λειτ ουργίας τ ων επαναστ ατ ικών οργανώσεων. T α πράγματ α έφτ ασαν σε «οριακό σημείο». T ου ζ ήτ ησαν οι ρεβιζ ιονιστ ές να παραιτ ηθ εί και να κρατ ήσει κλειστ ό τ ο στ όμα τ ου. Kαι παραιτ ήθ ηκε και κράτ ησε κλειστ ό τ ο στ όμα τ ου. Στ ο διάστ ημα 1950-56 ο N. Z αχαριάδης στ έλνει στ ην Eλλάδα πλήθ ος από στ ελέχη που τ α περισσότ ερα ήτ αν ακατ άλληλα ή απροετ οίμαστ α για παράνομη δουλειά. H αιμορραγία δεν ήτ αν μικρή. Kαι τ ην επέτ εινε η διαφοροποίηση που εφαρμοζότ αν. Στ έλνοντ αν στ ελέχη με οργανωμένο τ ρόπο: χαρτ ιά, συνδέσεις, σπίτ ια. Στ έλνοντ αν και στ ελέχη στ α κουτ ουρού. Mε πρόχειρα χαρτ ιά, χωρίς συνδέσεις, σπίτ ια. Kαι τ ους δίνοντ αν μια ακατ ανόητ η κατ εύθ υνση: να αρχίζουν να χτ ίζουν δουλειά ξεκινώντ ας από τ ο συγγενικό τ ους περιβάλλον. Ό,τ ι χρειαζότ αν για να επισημανθ ούν. Yπήρχαν και οι προνομιούχοι: Γούσιας-Kολιγιάννης. T α πιο σίγουρα μέσα και... φασολάδα (όπως υποστ ηρίζ ει ο πρώτ ος). H... φασολάδα ήτ αν να βγάζ ει αυτ ούς που κατ όρθ ωναν να βρουν κάποιο σπίτ ι για να μπαίνει αυτ ός. Nα κάνει... σε βάθ ος ραντ εβού. Nα τ ο σκάει μπας και υποπτ εύοντ αν κάτ ι και να αφήνει απροειδοποίητ ους τ ους συνεργάτ ες τ ου. Aυτ ά τ α γράφει στ ο βιβλίο τ ου και δεν κοκκινίζ ει.

Yπήρξαν και περιπτ ώσεις επανάληψης και επαύξησης τ υχοδιωκτ ισμών τ ης τ ετ αρτ οαυγουστ ιανής εποχής.

H EΔA περνάει περιόδους όπου ο κόσμος που κρατ άει αυξομοιώνετ αι απότ ομα έτ σι που ένας όχι και πολύ προσεχτ ικός παρατ ηρητ ής θ α κατ αλάβαινε συγκεκριμένα ποιοι κανονίζουν αυτ ές τ ις αυξομειώσεις. Ένας πολύ πονηρός παρατ ηρητ ής μπορούσε να βρει πού πάνε αυτ οί που φεύγανε και τ ι κάνανε. Πολιτ ικο-οργανωτ ικά η EΔA μέχρι τ ο 1955 δεν ήτ αν τ ίποτ α άλλο παρά ένας εκλογικός μηχανισμός.

Mετ ά τ ο ξεκαθ άρισμά τ ης από πρώην EAMικούς και άλλους παράγοντ ες που συνδέοντ αν με τ ο κέντ ρο Πλουμπίδη, η EΔA τ οποθ ετ ιότ αν βασικά σύμφωνα με τ η γραμμή τ ου KKE. Όμως ―όπως έχουμε σημειώσει― μέσα στ α βασικά στ ελέχη αναπτ ύσσετ αι μια τ άση αυτ οδυναμίας και λατ ρείας τ ης νομιμότ ητ ας που καθ αγιάζ ετ αι (θ εωρεί δικό τ ου τ ο έργο αυτ ό ο Γούσιας) με τ ον προσανατ ολισμό που παίρνει να γίνει μαζ ικό κόμμα η EΔA. T ότ ε στ έλνετ αι πολύς κόσμος στ ην EΔA. Πρέπει να σημειώσουμε πως υπήρχε μια πραχτ ική να στ έλνοντ αι στ ην EΔA όσοι τ ιμωρούντ αν από τ ις κομμουνιστ ικές οργανώσεις. «Θα σε στ είλω στ ην EΔA» ήτ αν η απειλή που εκτ οξεύοντ αν από πολλούς «φωστ ήρες». T ο 1955 ο N. Zαχαριάδης προσπαθ εί να επιβάλει μια σειρά αλλαγές παντ ού. Στ ριμώχνετ αι και πρέπει να ευθ υγραμμιστ εί. Mερικά μέτ ρα απ' αυτ ά ήτ αν θ ετ ικά αλλά στ ην πράξη ή μετ ασχηματ ίζοντ αν ή έμεναν στ α χαρτ ιά.

Mετ ά τ ην 6η, η EΔA ύστ ερα από «προβληματ ισμούς», γίνετ αι τ ο κόμμα, καθ αρά και αποκλειστ ικά.

Mετ ά τ ην απόφαση τ ης 8ης για τ η διάλυση τ ων παράνομων οργανώσεων ―η διαδικασία για τ ην αποσύνθ εσή τ ους είχε αρχίσει από τ ο 1956― εισρέει κόσμος στ ην EΔA που ούτ ε να τ ον κρατ ήσει μπορεί ούτ ε και θ έλει. Παραμένουν ένα-δυο κομμάτ ια παράνομης δουλειάς ξεκομμένα που θ α αυτ οδιαλυθ ούν γύρω στ α 1960. Oι δύο πτ έρυγες τ ου ρεβιζ ιονισμού έχουν αποκαλύψει πως τ η διάλυση τ ων παράνομων οργανώσεων και τ η μετ ατ ροπή τ ης EΔA σε αποκλειστ ικό κόμμα τ ην υπόδειξε η καθ οδήγηση τ ου KKΣE. H διάλυση τ ων παράνομων κομματ ικών οργανώσεων πραγματ οποιήθ ηκε αφού προηγήθ ηκε μια φοβερή διαβρωτ ική δουλειά δύο χρόνων μέσα σ' αυτ ές. H ασύδοτ η καλλιέργεια τ ου φιλελευθ ερισμού, τ ης φλυαρίας, τ ου τ σαλαβουτ ήματ ος, τ ου πνεύματ ος τ ης περιφρόνησης τ ου συνωμοτ ισμού, έδιναν στ ην Aσφάλεια τ η δυνατ ότ ητ α να κατ αφέρνει χτ υπήματ α όποτ ε ήθ ελε.

Aποκορύφωμα τ ης διαλυτ ικής δουλειάς τ ης ρεβιζ ιονιστ ικής καθ οδήγησης τ ου KKE στ άθ ηκε η δράση τ ου K. Kολιγιάννη τ ο 1958 στ ην Aθ ήνα, όπου αφού προβόκαρε με τ ον πιο ασυνείδητ ο τ ρόπο τ ην EΔA, στ ηρίχτ ηκε για τ η συγκρότ ηση «κομματ ικού κέντ ρου» και για τ ις συνδέσεις τ ου, σε γνωστ ά, πασίγνωστ α χαφιεδοποιημένα πρώην στ ελέχη τ ου KKE. Γενικά σ' ό,τ ι αφορά τ ις παράνομες οργανώσεις στ ην περίοδο 1950-58 μπορούμε να πούμε τ α παρακάτ ω: Xωρίς τ ην ύπαρξη και τ η δουλειά τ ους δεν θ α μπορούσε να σημειωθ εί η άνοδος τ ου λαϊκού κινήματ ος στ ην Eλλάδα. Aυτ ό είναι τ ο βασικό. Aπό κει και πέρα υπάρχουν αρκετ ά ζ ητ ήματ α. Kάποια θ ίχτ ηκαν. Πρέπει να σημειωθ εί λχ πως εξαιτ ίας και τ ης γενικής γραμμής και τ ης έλλειψης σωστ ού συνδυασμού τ ης νόμιμης και παράνομης δουλειάς, ορισμένες οργανώσεις είχαν κλειστ εί στ ον εαυτ ό τ ους και δεν ανέπτ υσσαν μαζ ική δουλειά. Όπως είναι επίσης σωστ ό, παρά τ α όρια που έβαζ ε η γραμμή και ο τ ρόπος χτ ισίματ ος τ ης δουλειάς, ότ ι ορισμένες οργανώσεις στ ον

εργατ ικό χώρο και στ ον τ ομέα τ ης νεολαίας κατ άφεραν να δημιουργήσουν ένα κεφάλαιο, που ή τ ο εξανέμισε ή τ ο διέστ ρεψε ο ρεβιζ ιονισμός. Aπό τ ην άποψη τ ης πολιτ ικής στ ελεχών σ' ό,τ ι αφορούσε τ α στ ελέχη που δεν προέρχοντ αν απέξω, τ α κριτ ήρια τ ης χρησιμοποίησης και προώθ ησης έκφραζαν τ ην παλιά αμαρτ ία τ ης πολιτ ικής στ ελεχών τ ου KKE. Προστ έθ ηκε ο συστ ηματ ικός διαχωρισμός τ ων «έξω» με τ ους «μέσα». (Eμπνέοντ αν μια περιφρόνηση προς τ ους «μέσα»). Προωθ ήθ ηκαν επομένως από «τ ους μέσα» και στ ην παράνομη και στ η νόμιμη δουλειά ακατ άλληλοι άνθ ρωποι με βάση τ ην «αφοσίωσή» τ ους. Δηλαδή τ ην αποδοχή τ ων πάντ ων. (Aυτ οί στ άθ ηκαν οι μεγαλύτ εροι σπαθ οφόροι τ ου ρεβιζ ιονισμού μετ ά τ ο 1956 και σήμερα είτ ε έχουν αποτ ραβηχτ εί ή έχουν γίνει υπερδεξιοί). Προωθ ήθ ηκαν και άξιοι άνθ ρωποι που τ ράβηξαν τ ο βάρος τ ης δουλειάς ―ανεξάρτ ητ α από τ η σημερινή τ ους τ οποθ έτ ηση― που όμως αντ ιμετ ώπισαν προβλήματ α στ η μετ άτ αξή τ ους στ ην EΔA και σήμερα έχουν διασπαρεί και αχρηστ ευθ εί στ ις περισσότ ερες περιπτ ώσεις. Yπήρξαν τ έλος, νέοι και ικανοί άνθ ρωποι που δούλεψαν από τ ο 1950 στ η νόμιμη δουλειά και αναδείχτ ηκαν σε υπεύθ υνες θ έσεις, άσχετ α αν σήμερα μοιάζουν σαν τ ο ανάποδο αυτ ού που ήτ αν στ α χρόνια εκείνα. Στ η βάση τ ων κατ αστ άσεων που έχουν λίγο-πολύ θ ιγεί αναπτ ύχθ ηκε αντ αγωνισμός ανάμεσα στ η νόμιμη και παράνομη δουλειά που εκφράστ ηκε ανοιχτ ά: άρθ ρα στ ο «Pιζοσπάστ η», ρητ ορικοί κεραυνοί ή κατ ' ιδίαν «ψηφίσματ α» στ η νόμιμη δουλειά. H ευθ ύνη για όλ' αυτ ά βρισκότ αν στ ην καθ οδήγηση τ ου KKE και ειδικότ ερα στ ο κλιμάκιο τ ης Aθ ήνας. O Γούσιας εκμετ αλλευόμενος τ η δουλειά τ ων άλλων ―απόδινε τ ις επιτ υχίες στ ον εαυτ ό τ ου και τ ις αποτ υχίες στ ους άλλους― σαν υπεύθ υνος τ ου κλιμακίου τ ης KE μέχρι και μετ ά τ ην 6η μετ ασχημάτ ιζ ε ή ματ αίωνε σωστ ές οδηγίες.

O άμετ ρος εγωκεντ ρισμός τ ου στ άθ ηκε αιτ ία για στ ραπάτ σα ανάμεσα στ α δύο σκέλη τ ης δουλειάς, για απανωτ ές συλλήψεις στ ελεχών «απέξω», και για τ α «πονηρά» που έκανε μετ ά τ ην 6η πριν βγει έξω. Πίστ ευε πως η στ άση τ ου τ ού άνοιγε τ ο δρόμο προς τ ην εύνοια τ ων χρουστ σωφικών. Πάσχισε, όπως είχε πασχίσει και τ ην περίοδο που «σπούδαζ ε» στ η Mόσχα ―γλύφοντ ας τ ους σοβιετ ικούς με κάθ ε τ ρόπο― όπως και μετ ά ότ αν συμβούλευε, όπως λέει ο ίδιος, τ ον N. Z αχαριάδη να παραιτ ηθ εί: «Έκανε σφάλματ α ο Nίκος. Oι σοβιετ ικοί σύντ ροφοι έχουν δίκιο»... Από τ ις εκλογές τ ου 1952 στ ις εκλογές τ ου 1958 Για τ ην περίοδο 1950-1956, τ ελευτ αία περίοδο τ ης καθ οδήγησης Z αχαριάδη, έχουν γραφτ εί άφθ ονα κατ αδικαστ ικά, αρχίζοντ ας από τ ην «Έκθ εση τ ης Διεθ νούς Eπιτ ροπής» (Kουζ ίνενNτ ιεζ )[xxii], που εκλαϊκεύτ ηκαν σαν «θ έσεις» τ ης 6ης και 7ης ολομέλειας και άλλων ρεβιζ ιονιστ ικών σωμάτ ων, καθ ώς και απολογητ ικά από τ ο Nίκο Z αχαριάδη στ η μπροσούρα τ ου «Προβλήματ α κρίσης τ ου KKE» και αλλού.

T ο βασικό για τ α χρόνια που κατ ηγορήθ ηκε ο N. Z αχαριάδης ήτ αν ο χαρακτ ηρισμός που έδωσε για τ ην κατ άστ αση στ ην Eλλάδα σαν «επαναστ ατ ικής». O χαρακτ ηρισμός βέβαια ήτ αν υπερβολικός και γι' αυτ ό λαθ εμένος. Όμως οι φωστ ήρες τ ης «διεθ νούς επιτ ροπής» και οι υποστ ηριχτ ές τ ους, κατ αδικάζοντ ας μια πολιτ ική, υποκρινόντ ουσαν. Eπίσης, υιοθ ετ ώντ ας τ ην κατ ηγορία για τ ο ότ ι ο N. Z αχαριάδης, σχετ ικά με τ ην προηγούμενη περίοδο, καθ υστ έρησε για «δεκαεφτ ά μήνες» να ρίξει τ ο «σύνθ ημα για εξέγερση», καμώνοντ αν πως αγνοούσαν τ ις συμβουλές, τ ις υποδείξεις, τ ις πιέσεις να μην εξαπολυθ εί τ ο «σύνθ ημα για εξέγερση» «δεκαεφτ ά μήνες», και πως ο Z αχαριάδης δεν έκανε τ ίποτ α άλλο από τ ο να συμμορφωθ εί με τ ις συμβουλές αυτ ές. Στ ην περίπτ ωση τ ων πρώτ ων μετ ά τ ο 1950 χρόνων, ο Z αχαριάδης συμμορφώθ ηκε με τ η γενική γραμμή τ ης προετ οιμασίας για τ ην αντ ιμετ ώπιση γενικότ ερης και ειδικότ ερης ανάφλεξης, που ίσχυε τ ότ ε. Aπό κει βγήκε τ ο σύνθ ημα «τ α όπλα αντ ίστ ροφα». Oι ίδιοι οι φωστ ήρες τ ης «διεθ νούς επιτ ροπής», αλλά και όλοι οι «εκτ ο-ολομελειακοί» ήξεραν πολύ καλά όλα αυτ ά τ α πράγματ α. Όμως, πρέπει να σημειώσουμε, πως χωρίς βέβαια να είναι η κατ άστ αση επαναστ ατ ική στ ην Eλλάδα μετ ά τ ο 1950, κάθ ε άλλο παρά στ αθ εροποιημένη ήτ αν. Oι διαμάχες στ ις κορυφές, οι αντ αγωνισμοί ανάμεσα στ ις HΠA και στ ην Aγγλία, τ ο Kυπριακό, η οικονομική κατ άστ αση τ ων μαζών, τ α σκάνδαλα, οι λοβιτ ούρες, οι «παγωμένες» πιστ ώσεις, δημιουργούσαν μια κατ άστ αση αστ άθ ειας που τ ην υπογράμμιζ ε η αυξανόμενη αντ ίθ εση όλο και πιο πλατ ιών μαζών στ ην αμερικανοκρατ ία και στ ην πολιτ ική τ ης υποτ έλειας. Oι διαδοχικές κυβερνητ ικές κρίσεις, οι τ ρεις γενικές βουλευτ ικές εκλογές ανάμεσα στ ο 1950 και τ ο 1952 τ ο υποδηλώνουν. H «στ αθ εροποίηση» επιτ εύχθ ηκε στ ο τ έλος τ ου 1952 με τ η συγκέντ ρωση γύρω από τ ον Παπάγο ενός μεγάλου μέρους

τ ου πολιτ ικού κόσμου που άρχιζ ε από τ ους πατ ροπαράδοτ ους αντ ιβενιζ ελικούς και έφτ ανε σε βενιζ ελικούς τ ου συγκροτ ήματ ος, στ ον Παπανδρέου κλπ.

H «επιτ ροπή» Kουζ ίνεν-Ντ ιεζ και οι κλακαδόροι τ ους ούτ ε λίγο ούτ ε πολύ θ εώρησαν τ ο KKE υπεύθ υνο γιατ ί στ ις εκλογές με πλειοψηφικό που τ ο καθ ιέρωσε ο Πλαστ ήρας με επιτ αγή τ ων αμερικάνων (μαζ ί μ' αυτ ό και τ ο σύντ αγμα τ ου 1952, τ ην προσχώρηση στ ο NAT O και τ ην εκτ έλεση τ ου N. Mπελογιάννη) και που έγιναν τ ο φθ ινόπωρο τ ου 1952, νίκησε ο «Συναγερμός» τ ου Παπάγου τ ο συνασπισμό EΠEK (Πλαστ ήρας) - Φιλελευθ έρων (Σ. Bενιζ έλος) γιατ ί ο N. Z αχαριάδης επέβαλε τ ην ανεξάρτ ητ η κάθ οδο τ ης αριστ εράς (EΔA) στ ις εκλογές. Όμως, πραγματ ικά η ανεξάρτ ητ η κάθ οδος καθ ορίστ ηκε από τ ην αρχή και δεν έγινε καμιά προσπάθ εια για τ ην επίτ ευξη συνεργασίας με τ ο συνασπισμό EΠEK-Φιλελευθ έρων; O πρόεδρος, τ ης EΔA Γ. Πασαλίδης, αρνήθ ηκε μετ ά τ ο 1956 να δεχτ εί πως ήτ αν λάθ ος η στ άση τ ης αριστ εράς τ ο 1952. Kαι είχε δίκιο. Γιατ ί ο Πλαστ ήρας είχε αποκλείσει κάθ ε συνεργασία γιατ ί δεν ήθ ελε να δυσαρεστ ήσει τ ους αμερικάνους. Δεχότ αν μονάχα να εντ άξει στ ο συνασπισμό όσους έκρινε (υποτ ίθ ετ αι αυτ ός) σαν κατ άλληλους απ' όσους θ α υπόδειχνε η αριστ ερά, που να μην είναι «χρωματ ισμένοι» και που θ α παρουσιάζοντ αν σαν κεντ ρώοι. Aυτ ό δεν έγινε δεκτ ό και τ ότ ε αποφασίστ ηκε η ανεξάρτ ητ η κάθ οδος τ ης αριστ εράς. Έπρεπε να δεχτ ούν τ ους όρους τ ου Πλαστ ήρα; «Γιατ ί όχι;» φώναζαν οι «προπομποί» τ ου πνεύματ ος τ ης 6ης ολομέλειας. «Nα τ ο λάθ ος...». Πρόκειτ αι για τ ην αντ ίληψη τ ου εξελίχθ ηκε στ α χρόνια που ακολούθ ησαν στ η γνωστ ή πολιτ ική τ ης υποτ αγής χωρίς όρους στ η μεγαλοαστ ική τ άξη και στ ους πολιτ ικούς τ ης εκπροσώπους.

Kάτ ι τ έτ ιο ασφαλώς θ α αποτ ελούσε καθ αρή συνθ ηκολόγηση. Aφήνουμε πως κι αν δεχότ αν η αριστ ερά τ ότ ε κάτ ι τ έτ ιο, καμιά εγγύηση δεν υπήρχε πως ο Πλαστ ήρας δεν θ α υπαναχωρούσε και σ' αυτ ό, είτ ε γιατ ί ο Σ. Bενιζ έλος θ άβαζ ε τ ρικλοποδιές, είτ ε για άλλους λόγους. Bέβαια, στ ην εκλογική καμπάνια τ ου KKE και τ ης EΔA μπήκαν στ ην ίδια μοίρα και οι δυο συνασπισμοί. (Oι αναθ εματ ισμοί τ ου N. Z αχαριάδη ήτ αν κάτ ι συνηθ ισμένο. Aπό τ ις εκκλήσεις στ ον δημοκράτ η Πλαστ ήρα, στ ην κατ αγγελία τ ου Πλαστ ήρα σαν πράχτ ορα τ ης αμερικανοκρατ ίας).

Eίναι γνωστ ή η φιλολογία για τ ο σύνθ ημα «τ ι Πλαστ ήρας, τ ι Παπάγος». Mπορούσε να ριχτ εί περισσότ ερο βάρος στ ην πολιτ ική κατ ά τ ου Παπάγου τ ο 1952, αλλά τ ο να προβάλλοντ αι εκλογικά συνθ ήματ α σαν αιτ ία που ο «Συναγερμός» πήρε τ ην πλειοψηφία είναι γελοίο. O Πλαστ ήρας ο ίδιος με τ ην πολιτ ική τ ου έδωσε τ η νίκη στ ον Παπάγο κι όχι οποιοδήποτ ε εκλογικό σύνθ ημα τ ου KKE και τ ης EΔA. Έπειτ α, οι δήθ εν «αμερόληπτ οι κριτ ές» τ ης «διεθ νούς επιτ ροπής» και όλοι οι ρεβιζ ιονιστ ές φωστ ήρες κάνουν πως ξεχνούν πως ομολογημένη επιδίωξη τ ων αμερικάνων και τ ων ντ όπιων υποστ ηριχτ ών τ ους ήτ αν η καθ ιέρωση δικομματ ικού συστ ήματ ος, επιδίωξη που δεν τ ην εγκατ έλειψαν ούτ ε τ ο 1956 (ο Kαραμανλής τ όλεγε τ ότ ε και τ ο ξανάλεγε στ ους λόγους τ ου). Έπρεπε τ ο KKE και η EΔA να υποτ αχθ ούν σ' αυτ ή τ ην επιδίωξη; T ο ότ ι η στ άση που υιοθ ετ ήθ ηκε διαφύλαξε πολιτ ικά τ ο πρόσωπο τ ου KKE, τ ης αριστ εράς, φάνηκε στ ις κατ οπινές εξελίξεις. Στ ις αναπληρωματ ικές εκλογές, όπου οι ψήφοι που παίρνει η EΔA ανεβαίνουν, στ ις δημοτ ικές εκλογές τ ου 1954 που θ ριαμβεύουν σε πολλούς δήμους ―και πρώτ α απ' όλα στ ους βασικούς― οι συνδυασμοί που υποστ ήριξε τ ο KKE και η EΔA, ανεξάρτ ητ α από τ ην επιλογή ορισμένων δημάρχων. Στ ο ότ ι πολιτ ικοί από τ ον Γ. Kαρτ άλη μέχρι τ ον Mαρκεζ ίνη ζ ητ άνε συνεργασία και τ έλος, στ ις εκλογές τ ου 1956, όπου συγκροτ είτ αι για πρώτ η φορά στ η μετ απολεμική Eυρώπη ένα ιδιόμορφο βέβαια «λαϊκό μέτ ωπο» εξήμιση χρόνια μετ ά τ ο τ έλος τ ου εμφυλίου πολέμου.

Eίναι γεγονός πως στ η συγκρότ ηση τ ης εκλογικής συμμαχίας κέντ ρου-αριστ εράς τ ου 1956 υπάρχουν αποτ υπωμένα τ α χαρακτ ηριστ ικά μιας πολιτ ικής που θ α προεκτ αθ εί, θ α επισημοποιηθ εί στ α κατ οπινά χρόνια. T ο μέτ ωπο αυτ ό τ ο επέβαλε ο συσχετ ισμός τ ων δυνάμεων που είχε διαμορφωθ εί. Δηλαδή, η λαϊκή πίεση που επηρέασε πολλούς παράγοντ ες τ ων κομμάτ ων τ ου κέντ ρου, έτ σι που στ ην «Kίνηση Eθ νικής Δημοκρατ ικής Πρωτ οβουλίας» για τ ην κοινή κάθ οδο όλων τ ων κομμάτ ων τ ης αντ ιπολίτ ευσης μετ έχουν στ ρατ ηγοί - «σημαίες» τ ου βενιζ ελισμού, όπως ο στ ρατ ηγός Mανέτ ας, βουλευτ ής τ ου Kέντ ρου, και συναγερμικοί βουλευτ ές. Όμως η ακούραστ η δύναμη τ ων κομμουνιστ ών για τ ην προώθ ηση μιας αποτ ελεσματ ικής ενιαίας δράσης και στ ο εκλογικό και στ ο μαζ ικό επίπεδο, δυσκολεύτ ηκε από χειρισμούς «από τ α πάνω». Oμολογείτ αι πως ότ αν ο Γ. Παπανδρέου δέχτ ηκε τ ον H. Hλιού, αυτ ός αμέσως τ άδωσε όλα. T όσα, που δεν περίμενε ο συνομιλητ ής τ ου. Aλλά πέρα από τ ον H. Hλιού, τ α κείμενα που υπογράφτ ηκαν

αργότ ερα μελετ ήθ ηκαν και εγκρίθ ηκαν. Έτ σι στ ο ιδρυτ ικό τ ης «Δημοκρατ ικής Ένωσης», τ ου εκλογικού μετ ωπικού συνασπισμού, μπήκε η παρακάτ ω παράγραφος: «Συμφωνείτ αι επίσης, προς εξασφάλισιν αυτ οδυνάμου κυβερνήσεως τ ου Δημοκρατ ικού Kέντ ρου, όπως εις τ ην EΔA χορηγηθ ούν μόνον 20 υποψηφιότ ητ ες. Oι υποψήφιοι τ ου ΔKEΛ (Σβώλος και λοιποί) θ α κριθ ούν με τ α ίδια κριτ ήρια καθ ώς οι υποψήφιοι και τ ων άλλων κομμάτ ων». Έτ σι, θ εωρήθ ηκε και διακηρύχτ ηκε πως η EΔA (και φυσικά όχι μονάχα η EΔA) δίνει στ η συμμετ οχή τ ης στ ο μέτ ωπο τ ην έννοια μιας δύναμης που στ ριμώχνετ αι «στ η γωνιά». Kαι δέχετ αι επιπλέον, τ ο «στ ρίμωγμά» τ ης να έχει τ ην «πραχτ ική» έκφραση στ ο ότ ι τ ο «Δημοκρατ ικόν Kέντ ρον» θ α έχει διασφαλιστ εί για τ ην «αυτ οδυναμία» τ ου, έτ σι ώστ ε τ ην επομένη τ ων εκλογών να «μην έχει τ ην ανάγκη» να «διαβληθ εί» πως στ ηρίζ ετ αι σε ψήφους «ύποπτ ους». Aποδέχετ αι να είναι κόμμα β' κατ ηγορίας στ ο συνασπισμό (που η συγκρότ ησή τ ου και επιβίωσή τ ου τ ου εξαρτ ιότ αν βασικά από τ ο KKE και τ ην EΔA), αφού οι «υποψήφιοι τ ης ΔKEΛ» είχαν πάρει πιστ οποιητ ικό κόμματ ος α' κατ ηγορίας.

T έλος, η ίδια διατ ύπωση καθ όριζ ε μια προοπτ ική που «έδενε» τ α χέρια τ ης αριστ εράς σε περίπτ ωση νίκης τ ης «Δημοκρατ ικής Ένωσης». O σκοπός τ ης εκλογικής μάχης ήτ αν η συγκρότ ηση «αυτ οδυνάμου κυβερνήσεως τ ου Δημοκρατ ικού Kέντ ρου». H EΔA θ άχε τ ους βουλευτ ές τ ης και από τ η «γωνία» θ α δεχότ αν και τ ους «κεραυνούς» αυτ ής τ ης κυβέρνησης που δεσμεύτ ηκε να μη δεσμεύετ αι.

Eκτ ός από τ ο ότ ι με τ ην υπογραφή εκπροσώπων τ ης αριστ εράς, η αριστ ερά δεχότ αν τ ο ρόλο τ ου κόμματ ος β' κατ ηγορίας, μια τ έτ ια θ έση υπονόμευε τ η νίκη τ ου συνασπισμού. Γιατ ί οι οργανώσεις που στ ήριζαν βασικά τ ην καμπάνια ήτ αν οι οργανώσεις τ ου KKE και τ ης EΔA. Oι κυριότ ερες μάζ ες που πήγαιναν στ ις συγκεντ ρώσεις ήτ αν οπαδοί τ ου KKE και τ ης EΔA. Kι εκεί άκουγαν τ ις αντ ικομμουνιστ ικές διατ ριβές τ ων Παπανδρέου, Bενιζ έλου κ.ά, που όλο και έδιναν «εξηγήσεις» γιατ ί συνεργάστ ηκαν με τ ην αριστ ερά στ ο στ υλ που θ α γινότ αν τ ρέχουσα πραχτ ική στ α χρόνια που θ α ακολουθ ούσαν. Πρέπει να σημειωθ εί πως τ ο κείμενο αυτ ό υπόγραφε και ο A. Mπριλάκης που ήτ αν τ ότ ε από τ ους βασικούς κομματ ικούς στ ην ηγεσία τ ης EΔA. Eπομένως δεν επρόκειτ ο για ενέργεια τ ου κ. Hλιού.

Aλλά ανέλαβαν κι άλλες υποχρεώσεις. Eνώ δεν δεσμεύτ ηκαν γραφτ ά για τ α συνθ ήματ α, στ ις προεκλογικές συγκεντ ρώσεις κύρια στ ις κεντ ρικές τ ης πρωτ εύουσας, συνεργεία «πυροσβεστ ικής» πρωτ οέκαναν τ ην εμφάνισή τ ους με επικεφαλής ηγετ ικά στ ελέχη τ ης EΔA για να σβήνουν τ έτ ια «εξτ ρεμιστ ικά» συνθ ήματ α που κυριαρχούσαν συχνά όπως... «να καούν οι φάκελοι»... Aπό τ ότ ε άρχισε η γνωστ ή προβοκατ ορολογία. H «Aυγή» μιλούσε για «προβοκάτ ορες».

Oι «προβοκάτ ορες» ήτ αν χιλιάδες και χιλιάδες λαού που τ α τ ελευτ αία χρόνια οι τ ότ ε αρχιπυροσβέστ ες τ ους κατ ατ άσσουν στ ις δυνάμεις τ ων παράνομων οργανώσεων τ ου KKE που είχαν «άλλη γραμμή».

Oι τ έτ ιες τ οποθ ετ ήσεις και ενέργειες προμηνούσαν τ ην πολιτ ική τ ης υποστ ήριξης χωρίς όρους τ ου Kέντ ρου, τ η γραμμή που θ α ακολουθ ηθ εί από τ η ρεβιζ ιονιστ ική ηγεσία τ ου κινήματ ος μετ ά τ ην 6η ολομέλεια. Πέρα απ' αυτ ές τ ις αδυναμίες και τ α σοβαρά λάθ η, οι εκλογές τ ου 1956 έδειξαν τ ην τ εράστ ια ζωτ ικότ ητ α και δύναμη τ ου κομμουνιστ ικού και λαϊκού κινήματ ος στ η χώρα μας, τ η μαστ ορική δουλειά χιλιάδων και χιλιάδων κομμουνιστ ών κι όχι τ η «σοφία» και τ η «μαστ οριά» «ορισμένων κομμουνιστ ών στ ην Eλλάδα που ακολουθ ώντ ας άλλη γραμμή από εκείνη τ ης καθ οδήγησης τ ου KKE» πέτ υχαν ό,τ ι πέτ υχαν, όπως υποστ ηρίχτ ηκε και υποστ ηρίζ ετ αι από τ ην 6η και μετ ά. Σε κείμενα τ ου κινήματ ός μας έχουμε μιλήσει για τ ην πορεία τ ων πραγμάτ ων στ ο πολιτ ικό επίπεδο μετ ά τ ο 1956. Για τ η γενική πολιτ ική γραμμή, για τ ις «διορθ ώσεις» στ ο συνδικαλιστ ικό, στ ο Kυπριακό, για τ η διάλυση τ ων κομματ ικών οργανώσεων τ ου KKE, για τ ην επανάληψη πειραμάτ ων κατ ασκευής κομμάτ ων όπως τ ης «ΔE» τ ου H. T σιριμώκου, για τ ις «διορθ ώσεις» στ ο μέτ ωπο τ ης πάλης για τ ην ειρήνη κλπ κλπ. Θα γυρίσουμε ξανά όπου χρειαστ εί. Για τ ην ώρα, λίγα λόγια για τ ις εκλογές τ ου 1958. H «στ αθ εροποίηση» τ ης παπαγικής περιόδου πήρε τ έλος με τ ην όξυνση τ ου Kυπριακού και τ ων ελληνοτ ουρκικών σχέσεων. H καραμανλική οχτ αετ ία άρχισε και με εσωτ ερικές κρίσεις έτ σι που δύο χρόνια μετ ά τ ις εκλογές τ ου 1956 οι διασπάσεις στ ους κόλπους τ ης δεξιάς ανάγκαζαν τ ον K. Kαραμανλή να προσφύγει σε εκλογές.

Eίχαν προηγηθ εί συνεννοήσεις K. Kαραμανλή - Γ. Παπανδρέου τ ούτ η τ η φορά με συνεργασία, με

εκλογικό σύστ ημα χειρότ ερο από τ ο «τ ριφασικό» τ ου 1956. T ελικά η συνεργασία δεν πραγματ οποιήθ ηκε αλλά τ ο εκλογικό σύστ ημα επιβλήθ ηκε. O σκοπός ήτ αν πάλι τ ο δικομματ ικό σύστ ημα με τ α υψηλά ποσοστ ά για τ η συμμετ οχή στ η β' κατ ανομή.

H ρεβιζ ιονιστ ική ηγεσία πιστ εύει ακράδαντ α πως η συνεργασία τ ης με τ ον Σπ. Mαρκεζ ίνη είναι σίγουρη και πως θ α βγει από τ ις εκλογές κυβέρνηση Mαρκεζ ίνη... Aποκρούει προτ άσεις συνεργασίας από πολλές μεριές πριν κλείσει τ η συμφωνία. O Mαρκεζ ίνης τ ραβάει τ ις διαπραγματ εύσεις σε μάκρος. Ότ αν ο Mαρκεζ ίνης κάνει πίσω τ ην τ ελευτ αία στ ιγμή, δημιουργείτ αι ατ μόσφαιρα πανικού, γιατ ί οι προθ εσμίες τ ελειώνουν και είναι υποχρεωμένη η ρεβιζιονιστ ική ηγεσία να κατ αφύγει στ ην αυτ οτ ελή κάθ οδο τ ης EΔA. H προοπτ ική είναι ζοφερή, σύμφωνα με τ ις εκτ ιμήσεις. T όσο «δεμένη» με τ ις μάζ ες είναι η εδώ και η «έξω» ρεβιζ ιονιστ ική ηγεσία ώστ ε τ α χάνει μπροστ ά στ η λαϊκή χιονοστ ιβάδα όπως φανερώνετ αι στ ις συγκεντ ρώσεις και στ η συνολική προεκλογική δουλειά. Δεν ξέρει και δεν θ έλει να χρησιμοποιήσει τ ον κόσμο που παρουσιάζ ετ αι και ζ ητ άει δουλειά.

Eμβρόντ ητ η ανακαλύπτ ει πως η EΔA βγαίνει δεύτ ερο κόμμα. Δεν ξέρει τ ι να κάνει. Kαι πέφτ ει σε λίγο στ ην πιο «εικοστ οσυνεδριακή» ευφορία: «Άνοιξε ο δρόμος για τ ο ειρηνικό πέρασμα στ ο σοσιαλισμό» διακηρύσσει ο Δ. Παρτ σαλίδης στ ην «Πράβδα». H εξαπόλυση τ ρομοκρατ ίας από τ ο καλοκαίρι τ ου 1958 δεν θ α τ η σωφρονίσει. Γι' αυτ ό στ ις εκλογές τ ου 1961 θ α προβλέψει 100 βουλευτ ές... Για να διαψευστ εί για άλλη μια φορά. Οι φυλακές και τ α στ ρατ όπεδα Ένα μεγάλο κεφάλαιο στ ην ιστ ορία τ ου κομμουνιστ ικού και τ ου λαϊκού κινήματ ος τ ης χώρας μας είναι η πάλη τ ων φυλακισμένων και εξόριστ ων αγωνιστ ών από τ ο 1945 και πέρα... Δεν πρόκειτ αι να κατ απιαστ ούμε συνολικά με τ ο πελώριο αυτ ό θ έμα. Θα θ ίξουμε μονάχα μερικά ζ ητ ήματ α. Z ητ ήματ α προσανατ ολισμού που δόθ ηκε, γραμμής και πώς γενικά εφαρμόστ ηκε στ ην πράξη.

Oι θ έσεις τ ου KKE, που ήτ αν θ έσεις τ ου διεθ νούς κομμουνιστ ικού κινήματ ος, πρόβλεπαν πως σε κάθ ε φυλακή ή στ ρατ όπεδο διορίζ ετ αι από τ ο κόμμα μια κομματ ική επιτ ροπή. Oι φυλακισμένοι, κρατ ούμενοι ή εξόριστ οι - μέλη τ ου κόμματ ος, χάνουν τ ην κομματ ική ιδιότ ητ ά τ ους όσο κρατ ούντ αι. Ότ αν θ α απολυθ ούν, με βάση τ η στ άση τ ους κατ ά τ η διάρκεια τ ης κράτ ησης τ οποθ ετ ούντ αι σε δουλειά και ο χρόνος τ ης κράτ ησής τ ους υπολογίζ ετ αι στ ην κομματ ική τ ους ηλικία. O ρόλος τ ης κομματ ικής επιτ ροπής είναι να ελέγχει τ η στ άση τ ων κομμουνιστ ών (ανάκριση, δίκες, εξορία ή φυλακή) και να φροντ ίζ ει ώστ ε να λειτ ουργούν σωστ ά οι ομάδες συμβίωσης που παίρνουν μέρος όλοι οι φυλακισμένοι ή εξόριστ οι έξω από όσους κρίνοντ αι πως είναι πράχτ ορες τ ου εχθ ρού ή η στ άση τ ους είναι ασυμβίβαστ η με τ ην ιδιότ ητ α τ ου φυλακισμένου, εξόριστ ου ή κρατ ούμενου λαϊκού αγωνιστ ή.

Aυτ ά ίσχυαν... Στ ην πράξη όμως οι παραπάνω αρχές παραβιάστ ηκαν και στ η διάρκεια τ ης 4ης Aυγούστ ου. Στ ην περίοδο μετ ά τ ο 1945 όλα αυτ ά πήγαν περίπατ ο. Στ ις φυλακές, τ η γενική κομματ ική εντ ολή τ ην είχαν από τ ο 1947 και πέρα δύο αναπληρωματ ικά μέλη τ ης KE. Γενικά μέχρι τ ο 1956 υπήρχε ένας σωστ ός αγωνιστ ικός προσανατ ολισμός αλλά που συχνά, πολύ συχνά, συνοδεύετ αι με έναν σεχτ αρισμό και με μια μεθ οδολογία που έρχοντ αν σε αντ ίθ εση με τ ον γενικό προσανατ ολισμό.

Yπάρχουν κομματ ικοί υπεύθ υνοι κατ ά φυλακή αλλά και πολιτ ική οργάνωση όπου αποκλείοντ αι όσοι δεν είναι προσωπικά γνωστ οί στ α στ ελέχη τ ης κι όσοι κρίνοντ αι απειθ άρχητ οι, «αντ ιηγετ ικοί». H μπάλα παίρνει κόσμο και κοσμάκη σε πολλές περιπτ ώσεις. T ην περίοδο 19451950 θ α δοθ ούν σκληρές μάχες από τ ους φυλακισμένους. Oι εκτ ελέσεις, οι δίκες δίνουν και παίρνουν. Oι αγωνιστ ές δίνουν τ η μάχη τ ους στ α στ ρατ οδικεία... Πολλοί τ η δίνουν έχοντ ας στ ην πλάτ η τ ους ρετ σινιές ή μια «αόρατ η» απομόνωση. Στ α Γιούρα όπου είναι μαζ εμένοι χιλιάδες κατ αδικασμένοι ή υπόδικοι, τ ο ξύλο, η αγγαρεία-καψώνι, τ ο κρέμασμα στ ην περιβόητ η «συκιά» είναι στ ην ημερήσια διάτ αξη. Όμως ο αριθ μός αυτ ών που σπάνε είναι περιορισμένος.

Mετ ά τ ο 1952 στ ις φυλακές μπαίνουν οι υπόδικοι τ ου 375[xxiii] (αυτ οί που έρχοντ αι απέξω). Δημιουργούντ αι προστ ριβές με τ ους καθ οδηγητ ές. O ένας έχει απολυθ εί και βρίσκετ αι στ ον ΆηΣτ ράτ η. O άλλος αμύνετ αι όσο μπορεί. T ελικά γίνετ αι η «σύνθ εση»...

H κατ άστ αση θ α αλλάξει ριζ ικά, προς τ ο χειρότ ερο βέβαια, μετ ά τ ην 6η. Ξεσπάνε οι εκρηκτ ικές

κατ αστ άσεις που υποβόσκουν. Aλλά οι ηγέτ ες τ ου ρεβιζ ιονισμού θ α ευχαριστ ηθ ούν γρήγορα για τ ην κατ άστ αση στ ις φυλακές. Γιατ ί τ α περισσότ ερα ανώτ ατ α και ανώτ ερα στ ελέχη που βρίσκοντ αι εκεί προσαρμόζοντ αι και προσπαθ ούν να προσαρμόσουν και άλλους στ ο «νέο πνεύμα». Kάποιοι τ ο κάνουν βλαστ ημώντ ας μέσα τ ους. H πολιτ ική οργάνωση διαλύετ αι (τ ην εντ ολή για τ η διάλυση στ ις φυλακές και τ ις εξορίες τ ην έχει δώσει τ ο 1955 τ ο ΠΓ). Eπικρατ εί ένα καθ εστ ώς ατ έρμονων συζ ητ ήσεων όπου όλοι συναγωνίζοντ αι να αποδείξουν πως είναι βαθ ιά μέσα στ ο πνεύμα τ ου 20ού και τ ης 6ης. Στ ις καθ οδηγήσεις ανεβαίνουν ρεβιζ ιονιστ ικά και «κεντ ρίστ ικα» στ οιχεία. Πάει περίπατ ο ο παλιός αγωνιστ ικός προσανατ ολισμός. «Όλα για να βγούμε έξω», αυτ ό κυριαρχεί. Δεν είναι τ υχαίο πως από τ ις δεκάδες χιλιάδες που αποφυλακίζοντ αι μέχρι τ ο 1966 (έξω από μερικούς που παρέμειναν στ ις φυλακές και τ ους βρήκε εκεί η διχτ ατ ορία), πολύ μικρό είναι τ ο ποσοστ ό εκείνων που ζ ήτ ησαν να δουλέψουν αυτ ά τ α χρόνια. Δεν είχε λόγους να μην είναι ικανοποιημένο τ ο ΠΓ τ ων ρεβιζ ιονιστ ών.

T ο 1947 στ ην Iκαρία ήτ αν μαζ εμένοι γύρω στ ους 12.000 εξόριστ ους. O Δ. Παρτ σαλίδης στ ο σύντ ομο διάστ ημα που κάθ ησε εκεί (πριν δραπετ εύσει) καθ ιέρωσε τ ην πολιτ ική οργάνωση ―στ ην ουσία δύο πολιτ ικές οργανώσεις μια τ ου KKE και μια άλλη τ ου AKE[xxiv]. H πραγματ οποίηση τ ου χωρισμού τ ων εξόριστ ων σε δύο οργανώσεις έγινε στ ο Mακρονήσι πριν μετ αφερθ ούν οι 2.850 εξόριστ οι τ ο καλοκαίρι τ ου 1950 στ ον Άη-Στ ράτ η. Έξω από τ α μέτ ρα αυτ ά, δόθ ηκαν οδηγίες τ έτ ιες που διευκόλυναν στ ην υιοθ έτ ηση μιας πολιτ ικής «αψόγου στ άσεως» απέναντ ι στ ις αρχές, δηλαδή στ ους δεσμοφύλακες, που κορυφώθ ηκε ότ αν συγκεντ ρώθ ηκαν όλοι οι εξόριστ οι απ' όλα τ α νησιά στ ο Mακρονήσι. Για τ ην πολιτ ική αυτ ή δυστ ροπούσε μια μεγάλη μάζα αγωνιστ ών. Eκεί, με τ η μεγαλύτ ερη ελαφρότ ητ α, περιορίστ ηκε ―χωρίς να δοθ εί καμιά εξήγηση― ο αριθ μός τ ων εντ αγμένων στ ην πολιτ ική οργάνωση. Πρέπει να σημειώσουμε ακόμα, πως τ ο στ ρατ όπεδο τ ων εξόριστ ων γυναικών από τ η Xίο που ήτ αν αρχικά, μετ αφέρθ ηκε στ ο T ρίκερι. Στ ο Mακρονήσι θ α μετ αφερθ ούν αφού είχε τ ελειώσει η «πρώτ η φάση» τ ης «αναμόρφωσης» τ ων ανδρών εξόριστ ων. Eκεί θ α ξεσπάσει και θ α αναπτ υχθ εί μια μεγάλης έκτ ασης φραξιονιστ ική δουλειά, που θ α υποκινηθ εί και θ α καθ οδηγηθ εί από παιδαγωγό και πρωτ αγωνίστ ρια τ ων δεξιών τ άσεων αργότ ερα. Mετ ά τ ην επιστ ροφή τ ων εξόριστ ων γυναικών στ ο T ρίκερι, τ ο στ ρατ όπεδο θ α διασπαστ εί με ολέθ ριες συνέπειες. T ο έδαφος που βρήκε να αναπτ υχθ εί η φραξιονιστ ική δραστ ηριότ ητ α ήτ αν λάθ η σεχτ αριστ ικού χαραχτ ήρα βέβαια. Mέσα όμως στ ον αντ ισεχτ αρισμό τ ης, η τ άση αυτ ή περιέκλεινε πολλά από τ η γραμμή τ ης «αψόγου στ άσεως» προς τ ις αρχές που σημειώσαμε πιο πάνω. Πρέπει να υπογραμμίσουμε πως στ ο Mακρονήσι οι εξόριστ ες γυναίκες τ άβγαλαν πέρα πολύ καλύτ ερα από τ ους άνδρες.

T ο ίδιο ισχύει για τ ις γυναίκες που πέρασαν στ ρατ οδικεία. T ο ποσοστ ό ―τ ουλάχιστ ον στ ο κέντ ρο― τ ων γυναικών που πέρασαν παλληκαρίσια τ ις ανακρίσεις και τ α στ ρατ οδικεία ήτ αν συχνά συντ ριπτ ικά ψηλό σε σχέση με τ ους άνδρες. Στ ις γυναικείες φυλακές Aβέρωφ, παρά τ ο σεχτ αρισμό στ ην οργάνωση και στ ην αντ ιμετ ώπιση τ ων αγωνιστ ριών, τ άβγαλαν πέρα χωρίς να περάσουν τ ην περιπέτ εια τ ων εξόριστ ων γυναικών. H ενότ ητ α απειλήθ ηκε, αλλά τ ο ήθ ος, η αντ οχή και η κομματ ικότ ητ α τ ων αγωνιστ ριών που αντ ιμετ ώπιζαν τ ις μεθ όδους τ ης «υπερκαθ οδήγησης», συνετ έλεσε να μην πάρει έκτ αση η δυσαρέσκεια και η αγανάχτ ηση που επικρατ ούσε σε σημαντ ικό βαθ μό.

H στ άση που τ ηρούσε μέχρι τ ο 1947 τ ο μετ αδεκεμβριανό κράτ ος απέναντ ι στ ους στ ρατ ιώτ ες που είχαν επισημανθ εί σαν EΠONίτ ες, κομμουνιστ ές κλπ, πέρασε από δύο φάσεις: αρχικά διώκοντ αι με αναβολές «λόγω υγείας». «Aριστ ερή πλευρίτ ιδα», όπως λεγότ αν τ ότ ε η αιτ ιολογία από τ η λαϊκή θ υμοσοφία. Σε συ νέχεια, όσο οργάνωνε τ ο στ ρατ ό η αγγλική αποστ ολή ―αργότ ερα θ α πάρουν τ ην πρώτ η θ έση οι αμερικάνοι «σύμβουλοι»― οι «ειδήμονες» ξένοι και ντ όπιοι σκάρωσαν «τ άγματ α σκαπανέων». (T άγμα είναι ευφημισμός. Kάθ ε τ άγμα αριθ μούσε πολλές χιλιάδες φαντ άρους. Συχνά και 10 πάνω χιλιάδες). Δημιουργήθ ηκαν τ ο A' τ άγμα (Kρήτ η), B' τ άγμα (Λιόπεσι), Γ' τ άγμα (T ουντ ουλάρ - περιοχή Θεσσαλονίκης). Σχεδιάστ ηκε να στ αλούν στ α Γιούρα. T ελικά διαλέχτ ηκε τ ο Mακρονήσι. Πρώτ α φτ ιάχτ ηκε τ ο Γ' τ άγμα στ ο T ουντ ουλάρ, όπου πειραματ ίστ ηκαν στ ις μεθ όδους που θ α χρησιμοποιήσουν αργότ ερα στ ο Mακρονήσι. T ο Γ' στ ο Mακρονήσι ήτ αν η απειλή ―τ ο φόβητ ρο―

για τ α δύο άλλα τ άγματ α. T ο Φλεβάρη τ ου 1948 άρχισε η επίθ εση κατ ά τ ου A' τ άγματ ος με απροσχημάτ ιστ ες δολοφονίες, μαζ ική εισβολή τ ου Γ' τ άγματ ος, πυρά από τ η θ άλασσα κλπ. Γεγονότ α μικρότ ερης έκτ ασης έγιναν στ ο B' τ άγμα και στ ο Γ' κέντ ρο παρουσίασης αξιωματ ικών όπου κρατ ούντ αν οι αξιωματ ικοί τ ου EΛAΣ που είχαν στ είλει εκεί από τ α νησιά και οι έφεδροι αξιωματ ικοί που ήτ αν «χαρακτ ηρισμένοι».

Mετ ά τ η δημιουργία τ ου κλίματ ος που έκανε τ ο Mακρονήσι «μπαμπούλα», μετ αφέρθ ηκαν και οι στ ρατ ιωτ ικές φυλακές (ΣΦA). Eκεί μετ έφεραν τ ους υπόδικους από τ η Γενική Aσφάλεια και γίνοντ αν τ α φοβερότ ερα βασανιστ ήρια. Σύμφωνα με τ ο σχέδιο, πέρασαν οι πολιτ ικοί εξόριστ οι, δεκάδες χιλιάδες «προληπτ ικοί» απ' αυτ ούς που ξερίζωναν απ' τ α χωριά, και ήτ αν όλα έτ οιμα για να περάσουν όλοι οι φυλακισμένοι (είχαν πειραματ ιστ εί στ ους ανήλικους) αλλά δεν πρόλαβαν. Φυσικά σ' έναν εμφύλιο πόλεμο, και τ ου χαραχτ ήρα τ ου δικού μας όπου συγκρουότ αν μετ ά τ ον B' Παγκόσμιο Πόλεμο κάτ ι πολύ γενικότ ερο απ' αυτ ό που θ έλουν να βλέπουν σήμερα κριτ ικοί κι από τ α δεξιά και από τ α «αριστ ερά», οι εχθ ροί τ ου λαϊκού κινήματ ος θ α προσπαθ ούσαν έτ σι κι αλλιώς να βάλουν στ ο χέρι όσον κόσμο μπορούσαν, πολύ περισσότ ερο που εδώ εφαρμόστ ηκαν νέα συστ ήματ α (ξεσηκώματ α πληθ υσμών ολόκληρων περιοχών, κλείσιμο άλλων σε στ ρατ όπεδα κλπ κλπ). Aλλά στ ην περίπτ ωσή μας έγινε μπορετ ό στ ους ξένους ιμπεριαλιστ ές και τ α όργανά τ ους να τ ο κάνουν αρκετ ά άνετ α. Στ ο σύνολο ―κατ ά πολύ μέτ ριους υπολογισμούς― 100.000 που ήτ αν κλεισμένοι σε φυλακές στ ρατ όπεδα κ.ά. τ ο 1948-49, υπήρχαν τ ουλάχιστ ον 30.000 στ ελέχη με αξιόλογη πολιτ ική πείρα και σε μεγάλη κλίμακα και με πολεμική πείρα. H δυνατ ότ ητ α αυτ ή δόθ ηκε στ ους ιμπεριαλιστ ές από τ ην τ αλάντ ευση και τ ην πολιτ ική τ ων «βαθ μιαίων βημάτ ων» τ ου 194647. H πολιτ ική αυτ ή ―τ όχουμε σημειώσει― ήτ αν αποτ έλεσμα εμπλοκής εσωτ ερικών και εξωτ ερικών παραγόντ ων και που πήρε τ έλος εξωτ ερικά με τ ην απόκρουση τ ου σχεδίου Mάρσαλ και εσωτ ερικά με τ ην 3η ολομέλεια (1947, φθ ινόπωρο). Έπρεπε να κερδηθ εί ο χαμένος χρόνος.

Mπορούσε να κερδηθ εί; Σ' ένα βαθ μό. Aν δραστ ηριοποιούντ αν οι εσωτ ερικοί παράγοντ ες προς τ ην κατ εύθ υνση αυτ ή κι αν δινότ αν μια αντ ίστ οιχη βοήθ εια από τ α αδελφά κόμματ α στ ον πολιτ ικό, διπλωματ ικό τ ομέα αλλά και στ ον υλικό τ ομέα. Kάτ ι τ έτ ιο δεν έγινε.

Oι τ αλαντ εύσεις και η διπλή πολιτ ική τ ης ηγεσίας τ ου KKE επέδρασαν στ ους προσανατ ολισμούς τ ων καθ οδηγητ ών στ α στ ρατ όπεδα και τ ις φυλακές. Πέρα από τ η γενική πολιτ ική ευθ ύνη ―όπως έχουμε πει αλλού― ιδιαίτ ερες ευθ ύνες υπάρχουν για τ α στ ελέχη που άμεσα καθ οδηγούσαν τ ην κομματ ική δουλειά στ ην πρωτ εύουσα και που εφάρμοζαν μια δική τ ους πολιτ ική. Οι «οπορτ ουνιστ ές», οι «ήρωες», η «σιδερένια ουρά» H οπορτ ουνιστ ική στ άση στ ελεχών που η ίδια η καθ οδήγηση τ ου KKE τ οποθ έτ ησε στ α μεγάλα αστ ικά κέντ ρα, πήρε σβάρνα τ ο σύνολο τ ων μελών τ ου κόμματ ος και τ ων αγωνιστ ών γενικά στ ις μεγάλες πόλεις. Oπορτ ουνιστ ές ήτ αν όλοι όσοι πιάνοντ αν. Πιασμένη στ η μέγγενη τ ων δικών τ ης λαθ ών η καθ οδήγηση τ ου KKE τ άβαζ ε με τ ους κομμουνιστ ές και τ ους αγωνιστ ές συνολικά. «Θέλουν και πιάνοντ αι». Aυτ ό τ ο σύνθ ημα κυκλοφόρησε αρκετ ές φορές στ α χρόνια όχι μονάχα τ ου 1947-49 αλλά και αργότ ερα. Φυσικά υπήρχε, όπως υπάρχουν πάντ οτ ε αλλά περισσότ ερο αυτ ή τ ην εποχή, ένας αριθ μός στ ελεχών και μελών τ ου KKE που αφέθ ηκε να πιαστ εί ―προσδοκώντ ας ότ ι έτ σι είναι καλύτ ερα― κι ένας άλλος αριθ μός που δεν «βγήκε έξω» όπως είπαμε, όχι γιατ ί διαφωνούσε αλλά γιατ ί δεν ήθ ελε. Πολλοί απ' αυτ ούς είτ ε υποχώρησαν σ' όλη τ η γραμμή είτ ε πήραν τ ο δρόμο τ ης εξορίας και τ ης φυλακής. Aυτ ό όμως είναι ένα πράγμα και άλλο να λέγετ αι για τ ο σύνολο τ ων κομμουνιστ ών και τ ων αγωνιστ ών που πιάστ ηκαν, πως πιάστ ηκαν γιατ ί τ ο ήθ ελαν. Aν οι οπορτ ουνιστ ές ήτ αν τ όσες δεκάδες χιλιάδες, τ ότ ε ποιος έφτ αιγε γι' αυτ ό; Aποτ ελούσε μια αυτ οκατ αδίκη τ ης ηγεσίας τ ου KKE αυτ ός ο μαζ ικός οπορτ ουνισμός.

Oι «εκλεκτ οί» τ ης καθ οδήγησης υπεύθ υνοι στ α στ ρατ όπεδα ―κύρια στ ο Mακρονήσι― έδωσαν μια γραμμή όχι απλά οπορτ ουνιστ ική, αλλά και ανόητ η. «Mην πανικοβάλλεστ ε», «δεν γίνοντ αι βασανιστ ήρια», «αυτ ά τ α λένε ητ τ οπαθ είς», «θ α μας απολύσουν όλους», και μια σειρά φαιδρότ ητ ες τ ου είδους. Aφόπλισαν αγωνιστ ικά τ η μεγάλη μάζα τ ων αγωνιστ ών κι αυτ ός είναι ο λόγος που υπήρξαν τ όσες απώλειες. T υχεροί ήτ αν πολλοί που δεν είχαν επαφή. T ο 90% όσων κράτ ησαν λχ στ ο A' τ άγμα δεν ήτ αν εντ αγμένοι στ ην πολιτ ική οργάνωση. T ο 1950 οι «οπορτ ουνιστ ές» βαφτ ίζοντ αι «ήρωες». Mε απόφασή τ ης η καθ οδήγηση τ ου KKE όχι μονάχα χαρακτ ηρίζ ει «ήρωες» όσους κράτ ησαν στ ο Mακρονήσι αλλά και αποφασίζ ει πως για τ ους μακρονησιώτ ες γενικά που δεν κράτ ησαν ―έξω από όσους έγιναν βασανιστ ές και όργανα― δεν

θ α ισχύουν όσα ισχύουν για τ ους δηλωσίες γενικά.

Aπό τ ον οπορτ ουνισμό περνάμε στ ον ηρωισμό. Σε λίγο όμως θ α χαρακτ ηριστ ούν συνολικά όσοι βγαίνουν από τ ις φυλακές και τ α στ ρατ όπεδα «σιδερένια ουρά τ ου κινήματ ος». Θα πάρει σβάρνα όλους. Kι αυτ ούς που βγήκαν και στ ρώθ ηκαν στ η δουλειά κι αυτ ούς που δεν έδωσαν τ ο «παρών».

H καθ οδήγηση δεν προσπαθ ούσε να προσέξει, να αντ ιληφθ εί τ ι είδους διαπαιδαγώγηση δινότ αν από τ ους εκλεκτ ούς τ ης στ ον κόσμο και να πάρει τ α κατ άλληλα μέτ ρα. Aπογοητ ευότ αν η καθ οδήγηση τ ου KKE γιατ ί πόντ αρε σε λαμπερά ονόματ α που έβγαιναν και στ ρώνοντ αν στ ις «ειρηνικές» τ ους ασχολίες ή τ η σκυλόβριζαν κιόλας. Aφού λοιπόν τ όσοι και τ όσοι που θ εωρούσε σαν τ ους καλύτ ερους έβγαιναν σκάρτ οι, τ ότ ε τ ους άλλους τ ους θ εωρούσε σαβούρα. Όλα αυτ ά καλλιεργήθ ηκαν και στ η μάζα τ ων κομμουνιστ ών που βρίσκοντ αν στ ις ανατ ολικές χώρες. Kαι αναπτ ύχθ ηκε μια τ άση περιφρόνησης σ' όλους τ ους κομμουνιστ ές που βρίσκοντ αν στ ην Eλλάδα. Γιατ ί έπαιρνε τ ο σχέδιο κι αυτ ούς που τ α κατ άφεραν να παραμείνουν στ ην παρανομία. «Πλουμπιδικοί», «τ ιτ οϊκοί» κλπ. T ο ίδιο θ α συμβεί, αλλά σε μεγαλύτ ερη έκτ αση, μετ ά τ ην 6η: «ζαχαριαδικοί» όσοι διαφωνούσαν με τ ο «νέο πνεύμα», «γουσοπουλικοί» όλοι οι κομμουνιστ ές τ ης Θεσσαλονίκης κλπ κλπ. Kαι τ ις περισσότ ερες φορές ήτ αν οι ίδιοι άνθ ρωποι που έπαιζαν τ α πρωτ οπαλλήκαρα και επί Z αχαριάδη και μετ ά τ ην 6η. Yπάρχουν τ ραγελαφικές περιπτ ώσεις κομμουνιστ ών που απομονώθ ηκαν από τ ους ίδιους ανθ ρώπους πριν τ ην 6η γιατ ί ήτ αν «αντ ιζαχαριαδικοί» και πάλι μετ ά τ ην 6η γιατ ί ήτ αν «ζαχαριαδικοί»...

Eδώ προβάλλει μια πλευρά τ ης διαπαιδαγώγησης που δινότ αν στ ους κομμουνιστ ές τ ης Eλλάδας.

Kι όχι μονάχα σ' αυτ ούς. Eίναι άλλο πράγμα να εφαρμόζ εις πιστ ά και ευσυνείδητ α τ η γραμμή ή τ ην απόφαση που πάρθ ηκε, κι άλλο πράγμα να μετ αβάλλεσαι σε κραυγαλέο υπερθ εματ ιστ ή και φτ ηνό χειροκροτ ητ ή. Kομμουνιστ ές που για διαφόρους λόγους είχαν αναπτ υγμένη αυτ ή τ ην τ άση έπρεπε να μην προωθ ούντ αι. Συνέβαινε τ ο αντ ίθ ετ ο. Kι αυτ ό έκανε ζ ημιά στ η διαπαιδαγώγηση τ ων κομμουνιστ ών. O Z αχαριάδης ότ αν γύρισε από τ ο Nτ αχάου, τ ο πρώτ ο διάστ ημα έκφραζ ε τ ην αποστ ροφή τ ου για τ έτ ια φαινόμενα όπως και για τ ις οργανωμένες «κλάκες» τ ων Mπαρτ ζώτ α και λοιπών. Aλλά πόσο κράτ ησε αυτ ό; Σημερινό ηγετ ικό στ έλεχος τ ου «K»KE σε προσυνεδριακή δουλειά τ ου 1945 αντ ί να ασχοληθ εί στ ο λόγο τ ου με τ α προβλήματ α τ ης δουλειάς τ όριξε στ ο λιβανιστ ήρι. Σε μια κορώνα είπε: «Δώσμου ένα λαό σαν τ ον ελληνικό λαό και θ α αναποδογυρίσω τ ον κόσμο, είπε ο σύντ ροφός μας Nίκος Z αχαριάδης». «Δεν είπα εγώ τ έτ ιο πράγμα» απάντ ησε ο «υμνούμενος», προσθ έτ οντ ας μια τ σουχτ ερή παρατ ήρηση. O ίδιος λιβανιστ ής θ α πει ένα σωρό στ ην «επιτ ροπή Kουζ ίνεν» που «ερευνούσε» τ α λάθ η τ ου Z αχαριάδη. Aλλά αυτ ά βάστ ηξαν λίγο από τ ην πλευρά τ ου N. Z αχαριάδη.

O Άη Στ ράτ ης Eίναι γεγονός πως στ ο εσωτ ερικό τ η μεγαλύτ ερη αντ ίστ αση στ ο «νέο πνεύμα» τ ου 20ού και τ ης 6ης πρόβαλαν οι εξόριστ οι τ ου Άη-Στ ράτ η στ ην πλειοψηφία τ ους. H αντ ίστ αση που πρόβαλαν μπορούσε να γινότ αν πιο ενεργητ ική και ολοκληρωμένη. Kαι τ ο σπουδαιότ ερο, να εκδηλωθ εί κατ ά τ ον ίδιο τ ρόπο και έξω, ότ αν έβγαιναν. T έτ ια ήτ αν η διάθ εση και η θ έληση τ ης πλειοψηφίας τ ων αγωνιστ ών. T ο ότ ι δεν έγινε κάτ ι τ έτ ιο οφείλετ αι στ ο ρόλο που έπαιξε η καθ οδηγητ ική ομάδα τ ου στ ρατ οπέδου και μια σειρά άλλα στ ελέχη. T ο γιατ ί στ ον Άη-Στ ράτ η δόθ ηκε η μεγαλύτ ερη μάχη ενάντ ια στ ο ρεβιζ ιονισμό μέσα στ α όρια που διαγράψαμε, αυτ ό οφειλότ αν σε λόγους που σχετ ίζοντ αν με τ ην πείρα που είχαν ζ ήσει οι εξόριστ οι αγωνιστ ές σ' ό,τ ι αφορούσε τ ις συνέπειες τ ης οπορτ ουνιστ ικής γραμμής στ ο Mακρονήσι και μετ ά, αλλά και στ ην ωμότ ητ α τ ης επέμβασης και τ ων μεθ όδων τ ης ρεβιζ ιονιστ ικής καθ οδήγησης τ ου KKE για τ ην επιβολή τ ου «νέου πνεύματ ος» που αποκάλυπτ αν τ ην ουσία τ ης στ ροφής. O Άη-Στ ράτ ης έγινε καρφί στ α μάτ ια τ ης ρεβιζ ιονιστ ικής καθ οδήγησης και τ α όσα έκανε για να σπάσει τ ην αντ ίστ αση τ ων αγωνιστ ών καθ ώς και η προγραφή όσων έβγαιναν έξω, ήτ αν τ όσο πολλά και τ έτ ια που η καθ οδηγητ ική ομάδα έπρεπε να βγάλει τ α συμπεράσματ ά τ ης. Aντ ί γι' αυτ ό καλλιέργησε τ η θ εωρία πως για όλα έφτ αιγαν 20-30 άνθ ρωποι στ ην EΔA και ότ ι αυτ ό που χρειαζότ αν ήτ αν να ενημερωθ εί τ ο κόμμα. Η λιποτ αξία και η προσαρμογή τ ων υπευθ ύνων Πολλά KK με ενθ ουσιασμό, μετ ά τ ην ανατ αραχή που προκλήθ ηκε με τ η δημοσίευση τ ης Έκθ εσης Xρουστ σώφ[xxv], χαιρέτ ισαν τ ο 20ό συνέδριο. T ο KKE βρισκότ αν τ ότ ε στ α «τ ελειώματ α». Σκαρωνότ αν η «6η ολομέλεια».

Ότ αν δόθ ηκε σε δημοσιότ ητ α η ανακοίνωση τ ης 6ης, προκλήθ ηκε στ ο εσωτ ερικό μια αναστ άτ ωση σε πολλά ανώτ ατ α και ανώτ ερα στ ελέχη που βρίσκοντ αν ελεύθ ερα ή στ ις φυλακές. Oρισμένων οι αντ ιδράσεις ήτ αν οργισμένες αλλά είτ ε «εν στ ενώ» ή «κατ ' ιδίαν». Aλλά μια και είχαν να κάνουν με μια απόφαση τ ου καθ οδηγητ ικού οργάνου τ ου κόμματ ος πειθ άρχησαν. Aπό τ ις φυλακές και τ ον Άη-Στ ράτ η στ άλθ ηκαν χαιρετ ισμοί. T ου Άη-Στ ράτ η ο χαιρετ ισμός ήτ αν συγκρατ ημένος και κάπως «πονηρός», πράγμα που προκάλεσε τ ην αγανάκτ ηση τ ων ρεβιζ ιονιστ ών ηγετ ών.

Eνορχηστ ρωμένες επιχειρήσεις «εξέγερσης» τ ων πραγματ ικών εκπροσώπων τ ου «νέου πνεύματ ος» εξαπολύθ ηκαν και στ η νόμιμη δουλειά, αλλά κύρια στ ον Άη-Στ ράτ η που πρωτ οστ άτ ησαν παλιά στ ελέχη τ ου KKE με αρκετ ή πείρα σε τ έτ ιου είδους καμώματ α. Όλα σχεδόν τ α μέλη τ ης KE ή άλλα στ ελέχη που βρίσκοντ αν στ ις φυλακές, έξω από ελάχιστ ες εξαιρέσεις, έστ ελναν παραγγελιές και μηνύματ α στ ον Άη-Στ ράτ η για να πάρει τ η «στ ροφή». Σ' αυτ ούς συγκατ αλέγοντ αι σημερινοί ηγέτ ες τ ου «K»KE. H ιδεολογικο-πολιτ ική πάλη στ ον Άη-Στ ράτ η οξυνότ αν αλλά κατ αβαλλότ αν από τ ους υπεύθ υνους κάθ ε προσπάθ εια να περιορίζ ετ αι και να εντ οπίζ ετ αι. T ο χειρότ ερο, ότ αν έβγαιναν έξω τ α καθ οδηγητ ικά στ ελέχη, με πλάγιους τ ρόπους στ ην αρχή χρησιμοποίησαν τ ους αη-στ ρατ ίτ ες για τ ην προώθ ηση τ ης δικής τ ους προσωπικής θ έσης. Kι από μια περίοδο κι ύστ ερα, αφού με τ η χρησιμοποίηση τ ου «κύρους» τ ους εκτ όνωσαν τ ις διαθ έσεις τ ου μεγαλύτ ερου μέρους, έκαναν ανοιχτ ά δουλειά είτ ε για να βοηθ ηθ εί τ ο «κόμμα», είτ ε για να μην κάνουν «τ υχοδιωκτ ισμούς».

T ο φαινόμενο τ ης λιποτ αξίας και τ ης προσαρμογής τ ων υπεύθ υνων ήτ αν γενικότ ερο. Kαι μέσα στ ην Eλλάδα αλλά και έξω απ' αυτ ήν. Έτ σι γύρω στ α 1960, δημιουργήθ ηκε μια κατ άστ αση στ ο εσωτ ερικό που χωρίς να είναι καθ ησυχαστ ική για τ ους ρεβιζ ιονιστ ές ηγέτ ες, τ ους επέτ ρεπε να ελέγχουν τ ην κατ άστ αση, πράγμα που θ α ήτ αν αδύνατ ο αν ακολουθ ιότ αν άλλος δρόμος... O δρόμος που υπόδειχνε η κατ άστ αση και οι διαθ έσεις τ ου μεγαλύτ ερου μέρους τ ων αγωνιστ ών που αντ ιτ άχθ ηκαν στ ον Άη-Στ ράτ η στ ο ρεβιζ ιονισμό, αλλά και όλων τ ων αγωνιστ ών που με διάφορους τ ρόπους εκδήλωναν σ' αυτ όν ή σ' εκείνο τ ο βαθ μό τ ην αντ ίθ εσή τ ους. Γύρω από τ ην αντ ιπαράθ εση στ ον ρεβιζ ιονισμό Για να προσπαθ ήσουμε να τ οποθ ετ ήσουμε τ ην πορεία τ ης αντ ιπαράθ εσης στ ο ρεβιζ ιονισμό στ η χώρα μας μετ ά τ ο 20ό συνέδριο και τ ην 6η ολομέλεια, θ α πρέπει να πούμε μερικά πράγματ α για τ ο διεθ νές μέτ ωπο τ ης αντ ιπαράθ εσης στ ο ρεβιζ ιονισμό καθ ώς και τ ις εξελίξεις στ ο κομμουνιστ ικό κίνημα μετ ά τ ο 1956. Όπως έχει αποδειχτ εί, στ ην περίοδο μετ ά τ ο θ άνατ ο τ ου Στ άλιν (1953) και τ ο 20ό συνέδριο, στ α KK αλλά και στ η Σοβιετ ική Ένωση γενικά σημειώνοντ αι μια σειρά αλλαγές που συντ ελούντ αι όμως με συγκρούσεις και πραξικοπηματ ικές ενέργειες. T έτ ιες στ άθ ηκαν η εκτ έλεση τ ου Mπέρια[xxvi] (λίγοι τ ολμούν να ισχυρίζοντ αι σήμερα πως έγινε δίκη) και σειρά άλλων εκτ ελέσεων, φυλακίσεων και εκκαθ αρίσεων. Στ ην εξουσία προωθ είτ αι τ ο αστ ικοποιημένο στ ρώμα κομματ ικών υπεύθ υνων, οικονομικών στ ελεχών, στ ρατ ιωτ ικών παραγόντ ων και ειδικών. T αυτ όχρονα ο «λενινιστ ικός πυρήνας», δηλαδή οι εκπρόσωποι τ ου στ ρώματ ος αυτ ού στ ην καθ οδήγηση τ ου κόμματ ος, μετ αχειρίζοντ αι μια σειρά τ εχνάσματ α για να εξαπατ ήσουν τ ους κομμουνιστ ές όχι μονάχα τ ης Σοβιετ ικής Ένωσης αλλά και τ ων άλλων χωρών. T έτ ια τ εχνάσματ α στ άθ ηκαν η ανώνυμη κατ αγγελία τ ης «προσωπολατ ρείας», η έξαρση τ ης δημοκρατ ίας και τ ης συλλογικότ ητ ας, η κριτ ική μερικών πραγματ ικών λαθ ών τ ου Στ άλιν, η «σύστ αση» προς τ α KK τ ων ανατ ολικών χωρών για διεύρυνση τ ης δημοκρατ ίας και τ ης παροχής μεγαλύτ ερης προσοχής στ ην παραγωγή κατ αναλωτ ικών αγαθ ών (τ ο ίδιο έγινε και στ η Σοβιετ ική Ένωση).

T αυτ όχρονα γίνοντ αι ανοίγματ α στ ην εξωτ ερική πολιτ ική, κλείνετ αι η ανακωχή στ ην Kορέα (οι συνομιλίες είχαν αρχίσει ότ αν ζούσε ακόμα ο Στ άλιν), ο Mαλένκωφ διακηρύχνει «πως όλα τ α διαφιλονικούμενα ζ ητ ήματ α στ ον κόσμο μπορούν να λυθούν με διαπραγματ εύσεις», προετ οιμάζ ετ αι η συνθ ήκη τ ης Γενεύης (Xρουστ σώφ-Aϊζενχάουερ) που θ α θ εωρηθ εί σαν η «απαρχή τ ης διεθ νούς ύφεσης» και ο «τ ερματ ισμός τ ου ψυχρού πολέμου». Ωστ όσο οι συγκρούσεις ανάμεσα στ ον «λενινιστ ικό πυρήνα» και αυτ ούς που ονομάστ ηκαν αργότ ερα «αντ ικομματ ική ομάδα» (Mολότ ωφ, Mαλένκωφ, Kαγκάνοβιτ ς κ.ά.) θ α οδηγήσουν σε νίκη τ ου πρώτ ου με εκτ οπισμό τ ου Mαλένκωφ και από τ ην γραμματ εία τ ου κόμματ ος και τ ην πρωθ υπουργία, και στ η συγκέντ ρωση τ ων εξουσιών στ α χέρια τ ου Xρουστ σώφ.

Kάνοντ ας «σκληρές» στ ροφές τ ο 1955, θ α κατ ηγορήσει δημόσια τ ον Mαλένκωφ πως δεν τ ήρησε

σαν πρωθ υπουργός τ ην «αρχή τ ης προτ εραιότ ητ ας τ ης βαριάς βιομηχανίας», ενώ τ αυτ όχρονα θ α προχωρήσει τ α ανοίγματ α στ ον T ίτ ο και θ α προσπαθ ήσει να δημιουργήσει με τ ην Iνδία τ ου Nεχρού ένα αντ ίβαρο στ η Λαϊκή Kίνα. Παράγοντ ες τ ου κομμουνιστ ικού κινήματ ος που αντ ιτ άχθ ηκαν στ ο ρεβιζ ιονισμό θ α πουν αργότ ερα πως δεν ήτ αν δυνατ όν να αντ ιληφθ ούν από τ ότ ε τ ον πραγματ ικό χαραχτ ήρα τ ου χρουστ σωφικού ρεβιζ ιονισμού. H διαβεβαίωση αυτ ή έρχετ αι σε αντ ίθ εση με τ ις ανησυχίες που διατ ύπωναν πολλοί απλοί κομμουνιστ ές που δεν είχαν τ ις πληροφορίες που έπρεπε να είχαν οι παράγοντ ες αυτ οί. H πρωτ οφανής για τ ο κομμουνιστ ικό κίνημα μηχανορραφία τ ης διάδοσης τ ης «Mυστ ικής Έκθ εσης» τ ο 1956, παρά τ ην ανατ αραχή που προκλήθ ηκε δημόσια με τ ις δηλώσεις αρκετ ών KK, θ α γίνει «παράδειγμα προς τ α κάτ ω», δηλαδή προς τ ις οργανωμένες οπορτ ουνιστ ικές εστ ίες στ α KK για τ ην υιοθ έτ ηση παρόμοιων μεθ όδων. Oι συγκρούσεις με τ ο KK Kίνας και τ ο KE Aλβανίας θ α εντ αθ ούν ότ αν η σοβιετ ική ρεβιζ ιονιστ ική ηγεσία θ α προχωρήσει στ ην αμερικανοσοβιετ ική συνεργασία κι ότ αν θ α δυναμώσουν οι προσπάθ ειες υπονόμευσης όσων KK δεν ήτ αν πρόθ υμα ή «βραδυπορούσαν» στ ην εφαρμογή τ ου «νέου πνεύματ ος».

H μεσολάβηση τ ων γεγονότ ων τ ης Oυγγαρίας και τ ης Πολωνίας και ανάλογων μικρότ ερων σε άλλες χώρες, θ α οδηγήσει τ ους σοβιετ ικούς ηγέτ ες στ η σύγκληση τ ης διάσκεψης τ ου 1957 και τ ην κατ αδίκη τ ου ρεβιζ ιονισμού, κατ αδίκη φραστ ική που ωστ όσο αντ ικειμενικά έπαιξε ένα ρόλο εξαπάτ ησης πολλών κομμουνιστ ών αν και χρησιμοποιήθ ηκε σαν όργανο πάλης από όσους αντ ιπάλεψαν ενεργητ ικά τ ο ρεβιζ ιονισμό. Όμως θ α γίνει τ ο πραξικόπημα τ ης αποβολής τ ων Mολότ ωφ, Mαλένκωφ κ.ά, με τ α κανόνια τ ου Z ούκωφ[xxvii] που θ α επιδοκιμαστ εί και από τ ο KK Kίνας.

Oι συγκρούσεις όμως με τ ο KK Kίνας και τ ο KE Aλβανίας θ α συνεχιστ ούν. Θα συγκληθ εί η διάσκεψη τ ων KK τ ου 1960 όπου θ α συντ αχθ εί ένα κείμενο συμβιβαστ ικό, αλλά ο δρόμος προς τ ην ανοιχτ ή αντ ιπαράθ εση έχει ανοίξει. T ο 1961 στ ο 22ο συνέδριο κατ αδικάζ ετ αι τ ο KE Aλβανίας, αποχωρεί η κινέζ ικη αντ ιπροσωπεία και με στ αθ μό τ ην κρίση τ ης Kαραϊβικής (Kούβα) τ ο 1962 όπου θ α αντ ιπαρατ αχθ ούν δημόσια οι θ έσεις, θ α φτ άσουμε τ ο 1963 στ ην ανοιχτ ή πολεμική ανάμεσα στ ο KK Kίνας και τ ους σοβιετ ικούς ρεβιζ ιονιστ ές. T ο φθ ινόπωρο τ ου 1964 κι ενώ ο πόλεμος στ ο Bιετ νάμ μαίνετ αι, ο Xρουστ σώφ θ α «απαλλαγεί λόγω υγείας» και θ α αναλάβει τ ην εξουσία στ ην EΣΣΔ η ομάδα Mπρέζ νιεφ που θ α προχωρήσει στ η μετ ατ ροπή τ ου ρεβιζ ιονισμού σε σοσιαλιμπεριαλισμό. Έτ σι τ ο 1968 θ α εισβάλει στ ην Tσεχοσλοβακία και θ α επιχειρήσει εισβολή στ ην Kίνα όπου διεξάγετ αι η Πολιτ ιστ ική Eπανάστ αση, τ ο 1969.

Aυτ ή η μερική και όχι ολοκληρωμένη υπενθ ύμιση μερικών γεγονότ ων-στ αθ μών στ ην πορεία τ ης ανάπτ υξης τ ου ρεβιζ ιονισμού και τ ης αντ ιπαράθ εσης σ' αυτ όν σε διεθ νή κλίμακα, μας επιτ ρέπει να περάσουμε στ ην αντ ιπαράθ εση στ ο ρεβιζ ιονισμό στ ο δικό μας χώρο. Kαι με τ ην έννοια αυτ ή εννοούμε και τ ις χώρες όπου βρίσκοντ αν οι πολιτ ικοί πρόσφυγες. Όπως έχει ειπωθ εί και άλλοτ ε, στ η χώρα μας μετ ά τ ον τ ερματ ισμό τ ου εμφύλιου πόλεμου η συντ ριπτ ική πλειοψηφία τ ων κομμουνιστ ών όπου κι αν βρίσκοντ αν, παρά τ α ερωτ ηματ ικά, τ ις απορίες, τ ις διαφωνίες, έδινε τ η μάχη για να ξεπεραστ εί η δύσκολη κατ άστ αση, να πάρει πάλι «τ α πάνω» τ ο λαϊκό κίνημα. Όμως, μετ ά τ ο 1950 άρχισαν να διαφαίνοντ αι οπορτ ουνιστ ικές εστ ίες που δυνάμωσαν με τ ην εισροή κι άλλων «λαμπερών» ονομάτ ων από φυλακές και εξορίες που είτ ε είχαν αδρανοποιηθ εί είτ ε νόμισαν πως υποτ ιμήθ ηκαν στ η μετ αχείρισή τ ους.

Oι εστ ίες αυτ ές θ α δραστ ηριοποιηθ ούν διαλυτ ικά μετ ά τ ις εκλογές τ ου 1952 και τ ην άνοδο τ ου Παπάγου στ ην εξουσία. H διαλυτ ική τ ους δράση δεν θ α μπορούσε να αποτ ελέσει απειλή για τ ο κίνημα. Όμως εφαρμόζοντ αν από μια περίοδο και πέρα μια διπλή στ άση από στ ελέχη τ ης νόμιμης δουλειάς απέναντ ί τ ους... Mετ ά τ ην 6η κάνανε αρκετ ό ντ όρο, χρησίμευσαν σαν μετ αβιβαστ ικό κέντ ρο από τ α «έξω», προς τ ους τ όπους φυλακής και εξορίας και προς τ η νόμιμη δουλειά, και σήμερα η πλειοψηφία τ ους είναι εντ αγμένη... στ ο «μαρξιστ ικό-λενινιστ ικό» «K»KE. Mπορούσαν οι εστ ίες αυτ ές να επιβάλουν τ ο ρεβιζ ιονισμό στ ο κίνημα; Oύτ ε γι' αστ είο. Kι αν αναφερθ ήκαμε σ' όλα αυτ ά κάπως εκτ ετ αμένα, τ ο κάναμε για να υπενθ υμίσουμε ποια στ άθ ηκε η «βάση» τ ης 6ης στ ην Eλλάδα, αλλά και για να δοθ εί για μια φορά ακόμα απάντ ηση στ ις διαβεβαιώσεις τ ων ρεβιζ ιονιστ ών ηγετ ών για τ ους «κομμουνιστ ές» που στ ην Eλλάδα «παρά τ η λαθ εμένη γραμμή» δούλευαν σωστ ά και χάρη στ η σωστ ή δουλειά τ ους είχε επιτ υχίες τ ο κόμμα πριν τ ην «6η». Bέβαια έξω απ' αυτ ούς υπήρξε μια πιο ισχυρή «βάση». Aυτ ή η «βάση» ήτ αν μια σειρά από στ ελέχη τ ου κόμματ ος που βρίσκοντ αν σε διάφορους τ ομείς δουλειάς και τ όπους (εξωτ ερικό, φυλακές, εξορία), που έχοντ ας

αποχτ ήσει μια ισχυρή «προσαρμοστ ικότ ητ α», όπως πλειοδοτ ούσαν τ ις παραμονές τ ης 6ης υπέρ τ ου Z αχαριάδη και τ ης πολιτ ικής τ ου, έτ σι πλειοδότ ησαν τ ην επομένη (τ ο «επομένη» καθ ορίζ ετ αι από τ ο χρονικό διάστ ημα που χρειάζοντ αν για να βεβαιωθ ούν για τ ην επιστ ροφή τ ου Z αχαριάδη) κατ ά τ ου Z αχαριάδη. Yπήρξε και μια τ ρίτ η κατ ηγορία: τ ην αποτ ελούν στ ελέχη και μέλη τ ου κόμματ ος που άλλα δικαιολογημένα άλλα αδικαιολόγητ α είχαν τ ιμωρηθ εί ή είχαν υποστ εί μια μετ αχείριση που τ ους είχε δημιουργήσει πικρίες, που σε άλλους είχαν κατ αχωνιαστ εί και εκραγήκανε με τ η «στ ροφή», σε άλλους είχαν μετ ασχηματ ιστ εί σε κατ άστ αση μόνιμης δυσαρέσκειας. Mαζ ί μ' αυτ ούς και ορισμένα αποδειγμένα αντ ικομματ ικά στ οιχεία ή άνθ ρωποι που είχαν υποστ εί μια διάβρωση ηθ ικοπολιτ ική μπροστ ά στ ις δυσκολίες και τ ις απαιτ ήσεις τ ης πάλης.

Oι μηχανορραφίες για τ ην επιβολή τ ου «νέου πνεύματ ος» άρχισαν στ ην Eλλάδα σχεδόν με τ ην επίθ εση κατ ά τ ων αγωνιστ ών τ ης T ασκένδης (1955). Πολλοί από τ α δεξιά στ οιχεία στ ις κομματ ικές οργανώσεις, στ η νόμιμη δουλειά, στ ις φυλακές και εξορίες, είχαν αποκατ αστ ήσει μια επαφή μετ αξύ τ ους και ορισμένοι παίζοντ ας αποδειγμένα διπλό παιχνίδι, κινούντ αν, μηχανορραφούσαν περιμένοντ ας τ η στ ιγμή. T ην ίδια εποχή κινήθ ηκαν και άλλες παλιές «κεφαλές». Για παράδειγμα, ο B. Nεφελούδης αναφέρει σε βιβλίο τ ου πως «τ ότ ε» (δηλαδή πριν τ ην 6η) διπλαρώθ ηκε από τ ον Δαμιανό Mάθ εση για να βρεθ ούν 10-15 άνθ ρωποι, δηλαδή παλιά ανώτ ερα στ ελέχη τ ου KKE να τ α πουν και να δουν τ ι θ α κάνουν. O B. Nεφελούδης αποδίνει τ ην ενέργεια τ ου Mάθ εση σε υποκίνηση τ ης Aσφάλειας. Mετ αφέρουμε απλά τ ην αναφορά αυτ ή χωρίς να επιβεβαιώνουμε ή να απορρίπτ ουμε τ ην ακρίβεια τ ου περιστ ατ ικού και τ ην ερμηνεία τ ου. Δείχνει ένα «κλίμα» ενδεικτ ικό αρκετ ά, έτ σι κι αλλιώς.

H εξόρμηση κλιμακώθ ηκε στ ους πρώτ ους μήνες που ακολούθ ησαν τ ην αναγγελία τ ης σύγκλησης τ ης 6ης. T ο πόσο ενημερωμένοι ήτ αν οι παράγοντ ες τ ου ρεβιζ ιονισμού στ ην Eλλάδα τ ο αποδείχνουν οι απειλές-σύνθ ημα στ ον Άη-Στ ράτ η κι αλλού: «Θα γίνει εδώ T ασκένδη».

H «υψηλή προσαρμοστ ικότ ητ α» τ ου πολυπράγμονα Γούσια, επικεφαλής τ ου κλιμακίου τ ης KE στ ην Aθ ήνα, που σε λίγο θ α έφευγε για έξω πεισμένος πως πάει για «γενικός γραμματ έας τ ου KKE» αφού «οι σοβιετ ικοί σύντ ροφοι έχουν δίκιο» και «ο Nίκος» έχει κάνει πολλά λάθ η, έγινε παράδειγμα για πολλούς άλλους και στ η νόμιμη και στ ην παράνομη δουλειά. Έτ σι τ ο στ ήριγμα που θ α παρουσιάσουν οι διορισμένοι τ ης «διεθ νούς επιτ ροπής» στ ους κομμουνιστ ές τ ων ανατ ολικών χωρών είναι πως «έχουμε τ ην υποστ ήριξη τ ων συντ ρόφων στ ην Eλλάδα». T έτ ια υποστ ήριξη που οι οργανώσεις τ ου KKE, οι νόμιμες οργανώσεις, οι φυλακές, η εξορία, είχαν μετ αβληθ εί σε αρένες όπου εξορμούσαν «αγαναχτ ισμένοι» όσοι είχαν δονηθ εί από τ ην πρώτ η στ ιγμή από «υψηλής τ άσεως ρεύμα που εκπέμπει τ ο 20ό συνέδριο» κατ ά τ η γραφτ ή έκφραση ηγετ ικού παράγοντ α τ ου ρεβιζ ιονισμού στ ον Άη-Στ ράτ η.

T ο τ ι έχει ειπωθ εί ή γραφτ εί από πολλούς σημερινούς παράγοντ ες και ηγετ ικά στ ελέχη τ ου «K»KE που σήμερα δονούντ αι από τ ο «υψηλής τ άσεως ρεύμα που εκπέμπει» ο σοσιαλιμπεριαλισμός θ α χρειάζοντ αν τ όμους να κατ αγραφούν. Aυτ οί οι σημερινοί «πούροι μαρξιστ ές-λενινιστ ές» περιφέρουν τ α «άσπρα τ ους μαλλιά» ―όπως έλεγαν και λένε― σαν ζωντ ανή προσωποποίηση τ ου ανώτ ερου κομμουνιστ ικού πνεύματ ος και τ ων αρχών τ ου μαρξισμού-λενινισμού. Σκαρώνουν ιστ ορίες και ιστ ορίες, ακρωτ ηριάζουν περιστ ατ ικά για να φανούν πως πάντ οτ ε «υπεράσπισαν τ ο κόμμα», ενώ πολλοί απ' αυτ ούς χειροκρότ ησαν ακόμα και τ α άρθ ρα τ ου κ. T σιριμώκου σε απογευματ ινή εφημερίδα όπου ζ ητ ούσε απερίφραστ α από τ ην ηγεσία τ ου KKE να διαλύσει τ ις οργανώσεις τ ου στ ην Eλλάδα. O T σιριμώκος ήξερε... Γιατ ί οι πρωτ ορεβιζ ιονιστ ές ηγέτ ες τ ον είχαν διαβεβαιώσει πως θ α γίνει αυτ ό αλλά χρειαζότ αν «να ωριμάσει τ ο πράγμα». Kαι ενώ συνέβαιναν τ α γνωστ ά περιστ ατ ικά στ ο εξωτ ερικό, στ ην Eλλάδα έλεγαν οι πιο εξουσιοδοτ ημένοι εκπρόσωποι τ ης νέας ρεβιζ ιονιστ ικής ηγεσίας, πως «οι σύντ ροφοι στ ις Λαϊκές Δημοκρατ ίες είναι ενωμένοι και είναι στ εναχωρημένοι απ' όσα γίνοντ αι εδώ»...

Aφήνουμε να κάνει τ ους χαρακτ ηρισμούς για όλα αυτ ά όπως νομίζ ει ο καθ ένας.

H A' πανελλαδική συνδιάσκεψη τ ης EΔA που έγινε τ ο καλοκαίρι τ ου 1956 έδειξε τ ην «προσαρμοστ ικότ ητ α» τ ων ηγετ ικών παραγόντ ων τ ης στ ελεχών τ ου KKE αλλά και τ ην έντ αση τ ης επίθ εσης τ ων διαφόρων οπορτ ουνιστ ικών εστ ιών που αναφέραμε. Στ η Γιούρα, η δημοκρατ ία και τ ο «ρεύμα» τ ης 6ης οδήγησε τ α πράγματ α στ ο να γίνοντ αι συνελεύσεις και να «λύνοντ αι» όλα τ α ζ ητ ήματ α τ ου κινήματ ος μπροστ ά στ ους φύλακες...

Iσχυρίζοντ αι σήμερα τ α στ ελέχη τ ου «K»KE σε αγωνιστ ές, πως η σημερινή ηγεσία τ ου ήτ αν άσχετ η μ' όλα αυτ ά. «Πως για ό,τ ι έγινε τ ότ ε, έφτ αιγαν οι “αναθ εωρητ ές τ ου εσωτ ερικού”». Όμως, σημερινά μέλη τ ης KE και τ ου ΠΓ τ ου «K»KE βρίσκοντ αν έξω τ ότ ε και ήτ αν από τ ους μανιασμένους πρωτ αγωνιστ ές όλων αυτ ών τ ων αθ λιοτ ήτ ων. Aπ' αυτ ούς που βρίσκοντ αν στ η φυλακή, άλλοι ελίσσοντ αν και άλλοι συντ έλεσαν στ ο αποδυνάμωμα τ ης αντ ίθ εσης τ ων φυλακισμένων αγωνιστ ών, στ έλνοντ ας παραγγελίες στ ον Άη-Στ ράτ η να «ησυχάσουν» και να προσαρμοστ ούν στ ο «νέο πνεύμα»... H αντ ίθ εση ορισμένων από τ α σημερινά στ ελέχη τ ου «K»KE προς τ ην τ ότ ε ηγεσία τ ης EΔA, πήρε άλλο περιεχόμενο ότ αν τ ο «κόμμα» δηλαδή ο Kολιγιάννης ήρθ ε σε αντ ίθ εση με τ ο «γραφείο εσωτ ερικού». Aλλά τ ότ ε ήτ αν μαζ ί τ ους πολλοί απ' αυτ ούς που τ ους χαρακτ ηρίζουν τ ώρα για «αναθ εωρητ ές»... Kι επειδή γίνετ αι πολύς λόγος πως ο α' γραμματ έας τ ου «K»KE εκδήλωσε τ ην αντ ίθ εσή τ ου από τ ότ ε για τ η διάλυση τ ων οργανώσεων τ ου KKE στ ην Eλλάδα επίσημα, τ ο βέβαιο και πέρα από κάθ ε αμφισβήτ ηση είναι πως τ ο 1960 έστ ειλε παραγγελία με τ ην οποία παραπονιότ αν γιατ ί διαλύθ ηκαν τ α κομματ ικά γραφεία στ ις φυλακές και για τ ο «ότ ι οι ηγέτ ες τ ης EΔA δεν πρόσεχαν τ ις φυλακές». T α παράπονά τ ου αν ήτ αν δικαιολογημένα ή όχι, είναι άλλο ζ ήτ ημα. Δεν έβαλε όμως τ ότ ε θ έμα για τ ις οργανώσεις τ ου KKE. Όλοι αυτ οί οι σημερινοί ηγέτ ες τ ου «K»KE που προέρχοντ αν «απέξω», μαζ ί και αρκετ οί που ανήκουν στ ο «εσωτ ερικό», μέχρι τ η διχτ ατ ορία είχαν μιαν αντ ίληψη πως αποτ ελούν κάτ ι τ ο ξεχωριστ ό σε σχέση με τ ους εδώ, κληρονομημένη από τ η διαπαιδαγώγηση τ ης καθ οδήγησης Z αχαριάδη. Θεωρούσαν τ ην εδώ καθ οδήγηση σαν ακατ άλληλη για τ ις ευθ ύνες που σήκωνε και υπήρχε μια αντ αγωνιστ ική στ άση. Ήτ αν θ έση αρχών αυτ ή; Aς αναφέρουν μια έκθ εση, υπόδειξη, κριτ ική για τ η γραμμή που ακολουθ ιότ αν στ α βασικά ζ ητ ήματ α: T ίποτ α τ έτ ιο δεν υπήρξε.

Aναφέραμε και άλλοτ ε πως η πάλη τ ων αγωνιστ ών τ ου Άη-Στ ράτ η υπονομεύτ ηκε και στ ο στ ρατ όπεδο και έξω από τ ην καθ οδηγητ ική ομάδα και πως δεν πήρε ούτ ε στ ο στ ρατ όπεδο ούτ ε έξω τ ην έντ αση και τ ην έκτ αση που μπορούσε να πάρει. T ο πρόβλημα που θ α θ ίξουμε εδώ είναι αυτ ό. Mπορούσε να πάρει μεγαλύτ ερο πλάτ ος και βάθ ος η αντ ιπαράθ εση στ η «νόμιμη δουλειά» μια και αυτ ή υπήρχε ουσιαστ ικά αυτ ά τ α χρόνια, και να δημιουργήσει δύσκολες κατ αστ άσεις για τ η ρεβιζ ιονιστ ική ηγεσία; Kαι μαζ ί μ' αυτ ό, μπορούσε και έπρεπε να συνδεθ εί με τ ην πάλη τ ων κομμουνιστ ών στ ην T ασκένδη και στ ις άλλες ανατ ολικές χώρες; Kαμιά συζ ήτ ηση, πως αν οι υπεύθ υνοι και μια σειρά στ ελέχη τ ου Άη-Στ ράτ η δεν κρατ ούσαν τ η στ άση που κράτ ησαν, αν δεν προσαρμόζοντ αν και δεν λιποτ αχτ ούσαν, παρά τ ον αδυσώπητ ο διωγμό που εφάρμοζαν οι ηγέτ ες τ ου ρεβιζ ιονισμού, ήτ αν δυνατ ό στ ο διάστ ημα μέχρι τ ο 1960 να δημιουργηθ ούν κατ αστ ά σεις, έτ σι που να μην περνάει η γραμμή τ ου ρεβιζ ιονισμού και να μην μπορέσει να στ αθ εροποιηθ εί.

Aπό τ ην άλλη μεριά, παρά τ ις φοβερές δυσκολίες επικοινωνίας με τ ην T ασκένδη και τ ις άλλες χώρες, δεν έγιναν από εδώ προσπάθ ειες, γιατ ί όλοι όσοι αναφέραμε παραπάνω δεν είχαν τ έτ ια διάθ εση («αφού έπρεπε να ενημερωθ εί τ ο κόμμα») και τ ρόμαζαν μπροστ ά σε όσα έλεγαν οι ρεβιζ ιονιστ ές που εσκεμμένα ισχυρίζοντ αν πως υπήρχε σύνδεση αφού, κατ ά τ α λεγόμενά τ ους, στ ην T ασκένδη οι «ζαχαριαδικοί» φώναζαν «κάτ ω τ α χέρια από τ ον Άη-Στ ράτ η». Aπό τ ην άλλη μεριά ο N. Z αχαριάδης και τ ο περιβάλλον τ ου έτ ρεφαν αυτ απάτ ες απίστ ευτ ες για πολλούς που δούλευαν σε καθ οδηγητ ικές θ έσεις στ ην EΔA. Oι παραγγελίες που πήγαιναν εκεί φυσικά ακολουθ ούσαν τ ο γνωστ ό δρόμο ή διαβιβάζοντ αν αρμοδίως.

T ις ίδιες αυτ απάτ ες δυστ υχώς είχαν όπως αποδείχτ ηκε και παράγοντ ες σε διεθ νή κλίμακα που αντ ιπαρατ ίθ οντ αν στ ο ρεβιζ ιονισμό. Aυτ απάτ ες που κόστ ισαν εδώ, γιατ ί ορισμένοι που σ' αυτ ούς στ ήριξαν τ ις ελπίδες τ ους ακινητ οποίησαν αρκετ ό κόσμο, τ ον απέτ ρεψαν να αντ ιπαρατ αχθ εί ανοιχτ ά και τ ελικά φυσικό ήτ αν να «προσαρμοστ εί» σε συνέχεια.

Aργότ ερα, ότ αν εκδηλώθ ηκε η ανοιχτ ή ρήξη με τ ο ρεβιζ ιονισμό, πριν τ η διχτ ατ ορία, ο N. Z αχαριάδης και τ ο περιβάλλον τ ου έστ ειλαν μηνύματ α που χαρακτ ήριζαν τ υχοδιωτ ική τ ην ενέργεια, γιατ ί «μονάχα μέλη τ ου ΠΓ ή τ ης KE μπορούν να πάρουν τ έτ ιες πρωτ οβουλίες». Άλλο βέβαια αν αργότ ερα ο N. Z αχαριάδης προσπάθ ησε να βραχυκυκλώσει τ ην κίνηση αλλά χωρίς αποτ έλεσμα. Πρέπει να σημειώσουμε ακόμα, πως αναπτ ύχθ ηκε για χρόνια ολόκληρα μια πάλη ενάντ ια στ ο ρεβιζ ιονισμό μέσα στ ην EΔA, πάλη που συνδυάστ ηκε με τ ην προβολή μιας άλλης γραμμής τ όσο στ α γενικά ζ ητ ήματ α όσο και στ α επιμέρους. Oι κομμουνιστ ές που αντ ιτ άχθ ηκαν στ ο ρεβιζ ιονισμό

φρόντ ιζαν να προσφέρουν τ ον εαυτ ό τ ους σε κάθ ε δουλειά, δικαίωμα που αποσπούσαν με σκληρή πάλη. H αφοσίωσή τ ους στ ην πραχτ ική δουλειά δημιουργούσε τ ις δυνατ ότ ητ ες να σπάζουν τ α φράγματ α τ ης απομόνωσης που όρθ ωνε με διάφορους πολύ «δημοκρατ ικούς» τ ρόπους ο ρεβιζ ιονιστ ικός μηχανισμός και να ακούγοντ αι και να κερδίζουν τ ην υποστ ήριξη αρκετ ών τ ίμιων αγωνιστ ών. Γι' αυτ ό και η ρεβιζ ιονιστ ική ηγεσία δεν δίστ αζ ε μπροστ ά σε τ ίποτ α για να «ανατ ρέπει» κατ αστ άσεις δυσάρεστ ες γι' αυτ ήν. Παγίδες, προκλήσεις, αδιάκοπα πηγαινέλα από τ η μια οργάνωση στ ην άλλη, βροντ ερές κατ αγγελίες και καλπονοθ είες, εκβιασμούς και τ όσα άλλα. T ον καιρό που οι κομμουνιστ ές έδιναν τ η μάχη τ ους ενάντ ια στ ο ρεβιζ ιονισμό «από τ α μέσα», διάφοροι υπεύθ υνοι που είχαν «προσαρμοστ εί» ή είχαν λιποτ αχτ ήσει, θ εωρούσαν όλη αυτ ή τ ην πάλη σαν κάτ ι τ ο «τ ρελό». Ότ αν έγινε η ανοιχτ ή αντ ιπαράθ εση θ εώρησαν τ ο πέρασμα αυτ ό σαν τ υχοδιωκτ ισμό και σύστ ηναν σ' όσους επηρέαζαν να «μείνουν μέσα». Έτ σι, χωρίς συνεννόηση, υπήρξε μια κοινή στ άση στ ο πρόβλημα από τ ον N. Z αχαριάδη μέχρι τ ους υπεύθ υνους στ ην Eλλάδα. Aυτ ό δεν ήτ αν τ υχαίο.

H νοοτ ροπία αυτ ή έχει αναλυθ εί σε προηγούμενα σημειώματ α. Έτ σι βοηθ ιότ αν ο ρεβιζ ιονισμός να αποθ αρρύνει αγωνιστ ές, να τ ους ρίχνει είτ ε στ ην αδράνεια είτ ε στ ην υποτ αγή. Γι' αυτ ό ένα μεγάλο μέρος τ ων αγωνιστ ών τ ου Άη-Στ ράτ η που αντ ιτ άχθ ηκαν στ ο ρεβιζ ιονισμό, βρίσκετ αι σήμερα στ ο «K»KE. T ο ίδιο έγινε και στ ις ανατ ολικές χώρες όπου η στ άση τ ου N. Z αχαριάδη έσπρωξε πολλούς αγωνιστ ές στ ην αποθ άρρυνση, τ ην απογοήτ ευση και άλλους αποπροσανατ όλισε, άλλους τ ους έριξε μετ ά τ η διάσπαση τ ου ρεβιζ ιονισμού στ ους Kολιγιαννικούς και στ ους διαδόχους τ ους. Δεν πρόκειτ αι να επεκτ αθ ούμε στ ην επισκόπηση τ ης πορείας τ ου κινήματ ός μας από τ ο 1964. Έχουν δημοσιευτ εί σχετ ικά άρθ ρα στ ην «ΠΣ» τ ον Oχτ ώβρη τ ου 1977 και παλιότ ερα. Θα προσθ έσουμε τ ούτ α εδώ: οι συνθ ήκες που κάτ ω απ' αυτ ές αναπτ ύχθ ηκε η αντ ιπαράθ εση στ ο ρεβιζ ιονισμό και «από τ α μέσα» και ανοιχτ ά, έχουν και ομοιότ ητ ες και διαφορές σε σχέση με άλλες χώρες. Oι διαφορές βρίσκοντ αι στ ην ιδιαίτ ερη ωμότ ητ α τ ης επέμβασης για τ ην επιβολή τ ου «νέου πνεύματ ος». Mαζ ί μ' αυτ ήν, παρουσιάστ ηκε και μια άλλη: η χρησιμοποίηση μεγάλης ποικιλίας μεθ όδων και μέτ ρων, «σκληρών και μαλακών», που εναλλάσσοντ αν και συνδυάζοντ αν σε ευρύτ ατ η κλίμακα και με εντ ατ ικό και «πρωτ ότ υπο» τ ρόπο. H βοήθ εια που έδωσε η μεγαλοαστ ική τ άξη με τ ους εκπροσώπους τ ης σ' όλους τ ους τ ομείς στ ο ρεβιζ ιονισμό ήτ αν μεγάλη: στ ην καλλιέργεια κλίματ ος, στ α εγκώμια που έπλεκε και σ' άλλα τ ερτ ίπια. T έλος, η συνδυασμένη εκμετ άλλευση τ ου κύρους τ ου «κέντ ρου» τ ου κομμουνιστ ικού κινήματ ος με τ ο ξεδίπλωμα μιας επινοητ ικότ ητ ας από παλιά δυστ υχώς στ ελέχη τ ου κόμματ ος, στ η διαβολή, τ η συκοφαντ ία, τ ην εξαπάτ ηση, στ ις «εξεγέρσεις» και σε άλλα ανάλογα όχι και τ όσο κουκουέδικης προέλευσης. Aυτ ά και όσα από υποκειμενική πλευρά αναφέραμε, συντ έλεσαν στ ο να πάρει τ ην έκτ αση που πήρε η αντ ιπαράθ εση ότ αν εκδηλώθ ηκε ανοιχτ ά αλλά και να ακολουθ ήσει έναν επίπονο, σκληρό και βασανιστ ικό δρόμο. Όμως τ ο κίνημά μας από τ ην αρχή στ ηρίχτ ηκε στ ις δικές τ ου δυνάμεις. Συνδυάζοντ ας, παρά τ ις απόπειρες εκτ ροπής τ ου, τ α εθ νικά με τ α διεθ νιστ ικά τ ου καθ ήκοντ α, αντ ιμετ ώπισε αντ ιπερισπαστ ικές ενέργειες από τ ις πρώτ ες κιόλας στ ιγμές τ ης εμφάνισής τ ου. Σε κρίσιμες καμπές τ ης πρόσφατ ης ιστ ορίας, τ ο κίνημά μας τ οποθ ετ ήθ ηκε έγκαιρα και σωστ ά όπως στ ην έκρηξη τ ης Πολιτ ιστ ικής Eπανάστ ασης, στ ην εισβολή στ ην T σεχοσλοβακία, στ ην απόπειρα εισβολής στ η Λαϊκή Kίνα από μέρους τ ων σοσιαλιμπεριαλιστ ών. Aπό τ α πρώτ α τ ου βήματ α, κατ άγγειλε τ ο σοβινισμό «προοδευτ ικών» παρατ άξεων και τ η συκοφαντ ική εκστ ρατ εία ενάντ ια στ η ΛΔ Aλβανίας, και από τ ο βήμα μαζ ικών οργανώσεων. Όπως και στ ο ρεβιζ ιονιστ ικό πραξικόπημα τ ων Xούα-T ενγκ στ ην Kίνα, κατ άγγειλε αποφασιστ ικά τ η μεγαλοκρατ ική στ άση τ ης απέναντ ι στ ην Aλβανία. Ένα κίνημα για να πάει μπροστ ά πρέπει να κοιτ άει προς τ α πίσω τ όσο και με τ έτ ιο τ ρόπο ώστ ε να αντ λεί δυνάμεις, να διώχνει καθ ετ ί που έχει παλιώσει και έχει κατ αντ ήσει επιζ ήμιο βάρος, και παρεμποδίζ ει τ ην αντ απόκρισή τ ου με τ ις απαιτ ήσεις που γεννάει καθ ημερινά η ζωή. T ο «κοίτ αγμα προς τ α πίσω» είναι απαραίτ ητ ο ιδιαίτ ερα στ ις σημερινές συνθ ήκες όπου και νέα φαινόμενα παρουσιάζ ει η ζωή αλλά και κατ αστ άσεις ιδιόμορφες έχουν διαμορφωθ εί στ ο σημερινό κόσμο γενικά. Όπως επίσης μια περίπλοκη κατ άστ αση έχει δημιουργηθ εί στ η χώρα μας και στ ις γειτ ονικές τ ης περιοχές. T ο κίνημά μας έχει ρίζ ες στ ο ιστ ορικό παρελθ όν τ ου κομμουνιστ ικού και λαϊκού κινήματ ος. Γι' αυτ ό και μπορεί να τ ο βλέπει κριτ ικά με τ α εφόδια που έχει αποχτ ήσει μέσα στ ην ιδεολογική, μαζ ική, οργανωτ ική τ ου δράση και με τ ο φακό τ ης πραγματ ικά επιστ ημονικής και

επαναστ ατ ικής θ εωρίας τ ου μαρξισμού-λενινισμού.

H πραγματ ικά επιστ ημονική και επαναστ ατ ική αυτ ή θ εωρία δεν έχει καμιά σχέση με τ ην εκτ ρωματ ική έκδοσή τ ης που πλασάρουν οι σοβιετ ικοί ρεβιζ ιονιστ ές και που «υψηλά» τ ης δείγματ α μας προσφέρουν οι εδώ θ αυμαστ ές μέχρι εκστ ασιασμού τ ης αστ ικής κουλτ ούρας, τ ης αστ ικής ηθ ικής. Δεν έχει καμιά σχέση με τ ην εκλεκτ ική «συνύπαρξη» αποσπασματ ικών πλευρών τ ου μαρξισμού με τ ις πιο πέρα «εμβαθ ύνσεις» τ ων Xρουστ σώφ-Mπρέζ νιεφ-Σουσλώφ, με τ ις πιο αντ ιδραστ ικές αστ ικές αντ ιλήψεις τ ης «αποτ ελεσματ ικότ ητ ας» και τ ου «ρεαλισμού»! Όσο κι αν σκορπάνε εδώ κι εκεί άφθ ονο έντ υπο υλικό, από τ α κατ ασκευάσματ α τ ου ψευτ οθ εωρητ ικού χαλκείου «Nοβόστ ι» μέχρι τ ις μουμιοποιημένες «αναλύσεις» «μεγάλων στ οχαστ ών», ξένων και εγχώριων, δεν θ α μπορέσουν να διαστ ρέψουν τ ελικά τ α μυαλά και τ η θ έληση τ ης νεολαίας τ ης Eλλάδας. O μαρξισμός δεν είναι καραμέλα, ούτ ε για να τ ον ξερογλύφουν όσοι θ έλουν να «πραγματ ώσουν τ ο είναι τ ους», ούτ ε για να θ εραπεύει «πάσαν νόσον»... ούτ ε είναι παντ ιέρα για να κρύβοντ αι πίσω τ ης ανομολόγητ οι σκοποί... Σήμερα, χιλιάδες και χιλιάδες αγωνιστ ές και αγωνίστ ριες κάθ ε ηλικίας είναι συσπειρωμένοι γύρω από τ ο κίνημά μας. Aυτ ό είναι μια πραγματ ικότ ητ α. Kι αν χτ υπιέτ αι από διάφορες και γνωστ ές πλευρές, αυτ ό δεν είναι κακό. Eίναι πολύ καλό. Γιατ ί όπως έλεγε κάποιος παλιός επαναστ άτ ης «ότ αν τ ον συκοφαντ ούν, τ ον βρίζουν, τ ον χτ υπούν, σημαίνει πως μεγαλώνει η δύναμη και η δημοτ ικότ ητ ά τ ου». ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Β' ΜΕΡΟΥΣ [xviii] (Σ.τ .ε.) Ο ΙΔΕΑ (Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματ ικών) είχε αρχίσει τ η δράση τ ου από τ ο 1944. Μέλη τ ου ήτ αν και οι μετ έπειτ α πρωτ αγωνιστ ές τ ης φασιστ ικής δικτ ατ ορίας. [xix] (Σ.τ .σ.) «Aν τ ο καθεστ ώς τ ης Aθήνας εξακολουθήσει να αποκρούει τ η συνεννόηση πάνω σε εθνική βάση ισοτ ιμίας, τ ότ ε η κατ άστ αση εξελίσσετ αι αστ αμάτ ητ α προς τ ο σχηματ ισμό ελεύθερης δημοκρατ ικής κυβέρνησης στ ις απελευθερωμένες περιοχές τ ης χώρας». [xx] (Σ.τ .ε.) Νόμοι περί «μέτ ρων εξασφάλισης Κρατ ικής Ασφάλειας». [xxi] (Σ.τ .σ.) O M. Bαφειάδης κλάτ αρε στ ην κρίσιμη φάση τ ης πρώτ ης μάχης τ ου Γράμμου (1948). Στ άλθηκε έξω για ανάπαυση. H αντ ικατ άστ ασή τ ου ανακοινώθηκε αργότ ερα. [xxii] (Σ.τ .ε.) Για να περάσει η ρεβιζιονιστ ική γραμμή στ ο ΚΚΕ συγκροτ ήθηκε μια επιτ ροπή από εκπροσώπους πέντ ε κομμάτ ων τ ης Ανατ . Ευρώπης και τ ου ΚΚΣΕ για να «επιβλέπει» τ ις διαδικασίες τ ου ΚΚΕ. Η επιτ ροπή προχώρησε στ η σύγκληση τ ης 6ης ολομέλειας όπου έκανε εισήγηση ο Γκ. Ντ ιεζ (Ντ εζ) γραμματ έας τ ου ΚΚ Ρουμανίας. Εκπρόσωπος τ ου ΚΚΣΕ ήτ αν ο Ο. Κουζίνεν (Κουουσίνεν). [xxiii] (Σ.τ .ε.) Πρόκειτ αι για μετ αξικό νόμο «περί κατ ασκοπείας». [xxiv] (Σ.τ .σ.) T ο KKE τ ο 1935 είχε αποφασίσει να εντ άξει όλες τ ις δυνάμεις τ ου στ ο χωριό, στ ο AKE (τ ου K. Γαβριηλίδη κ.ά.). H Διεθνής είχε αντ ιτ αχθεί στ ην απόφαση αυτ ή αρχικά. T ελικά υποχώρησε στ ο πλαίσιο τ ης απόφασης πούχε πάρει τ ο 7ο συνέδριο να αφήνει μεγάλα περιθώρια πρωτ οβουλίας στ α KK. H απόφαση αυτ ή δεν εφαρμόστ ηκε στ ην πράξη παρά μονάχα με τ ο 7ο συνέδριο τ ου KKE (τ ο 1945). Έγινε μάλιστ α και συνέδριο τ ου AKE (μετ ά τ ην εφαρμογή τ ης απόφασης) τ ον Iούνη τ ου 1946 όπου μίλησε ο Z αχαριάδης. Πραχτ ικά τ ραβήχτ ηκαν μια σειρά στ ελέχη τ ου KKE σε ηγετ ικές θέσεις τ ου AKE, απόχτ ησαν μια παντ ιέρα «αγροτ ιστ ή» και πήραν μια αντ αγωνιστ ική στ άση απέναντ ι στ ο KKE. [xxv] Στ η διάρκεια τ ου 20ού συνέδριου και κεκλεισμένων τ ων θυρών ο Χρουστ σώφ παρουσίασε μια εισήγηση που αναφέροντ αν στ ην «προσωπολατ ρεία» και στ α «εγκλήματ α» τ ου Στ άλιν. Αυτ ή η έκθεση δεν δημοσιοποιήθηκε ποτ έ, αλλά αφέθηκε να «διαρρεύσει» στ η Δύση και δημοσιεύτ ηκε στ ους Τάιμς τ ης Ν. Υόρκης. Οι σοβιετ ικοί δεν διέψευσαν ούτ ε επιβεβαίωσαν τ ο περιεχόμενό τ ης. [xxvi] (Σ.τ .ε.) Ο Μπέρια πιάστ ηκε σε συνεδρίαση τ ου Προεδρείου τ ου ΚΚΣΕ τ ον Ιούνη τ ου 1953. Το Δεκέμβρη τ ου ίδιου χρόνου ανακοινώθηκε ότ ι είχε περάσει από δίκη και είχε εκτ ελεστ εί.

[xxvii] (Σ.τ .ε.) Τον Ιούνη τ ου 1957 σε συνεδρίαση τ ου Προεδρείου τ ου ΚΚΣΕ η πλειοψηφία αντ ιτ άχθηκε στ η γραμμή τ ου 20ού συνέδριου και επιχείρησε να επαναφέρει κανονικές κομματ ικές διαδικασίες. Ο Χρουστ σώφ τ ους κατ ηγόρησε ότ ι συγκροτ ούν «αντ ικομματ ική ομάδα» και έστ ειλε τ ον Ζ ούκωφ να «αποκατ αστ ήσει τ ην τ άξη» με τ α τ ανκς. Οι Μαλένκωφ, Καγκάνοβιτ ς, Μολότ ωφ και Σεπίλωφ αποπέμφθηκαν από τ ην Κ