Het weten waard... >> Pag. 12
new s
news FARO in europa hoofdkantoor europa, duitsland FARO EUROPE GmbH & Co. KG Lingwiesenstr. 11/2 70825 Korntal-Münchingen T: +49 7150 97 97 0 F: +49 7150 97 97 44 info@faroeurope.com, www.faro.com/germany
Vijf keer kleiner.
Vier keer lichter.
Met één vinger te bedienen.
Technologische sprong voorwaarts
3D FARO FARO Focus Focus3D
My one touch 3D Scanner.
Benelux FARO BENELUX B.V. Flight Forum 3502 5657 DW Eindhoven, NL T: +31 40 234 23 10 F: +31 40 234 04 03 benelux@faroeurope.com, www.faro.com/benelux frankrijk FARO FRANCE Paris Nord 2 - 9, rue des trois sœurs BP 65110 Villepinte 95975 Roissy CDG Cedex T: +33 14 86 38 90 0 F: +33 14 86 38 90 9 france@faroeurope.com, www.faro.com/france
spanje FARO SPAIN S.L. Gran Vía de les Corts Catalanes, 133 Ático C 08014 Barcelona T: +34 93 43 11 26 8 F: +34 93 42 22 57 9 spain@faroeurope.com, www.faro.com/spain zwitserland FARO SWISS Holding GmbH Wiesengasse 20 8222 Beringen, Schaffhausen T: +41 52 687 19 22 F: +41 52 687 19 99 info@faroeurope.com, www.faro.com/swiss verenigd koninkrijk Faro Technologies UK Ltd 9-10 The Cobalt Centre Siskin Parkway East Middlemarch Business Park Coventry, CV3 4PE T: +44 2476 21 76 90 F: +44 2476 30 55 72 uk@faroeurope.com, www.faro.com/uk turkije FARO Turkey Ölçü Sistemleri Ltd. Şti Akatlar Mah. Çiğdem Sokak 5. Gazeteciler Sitesi No: 6, 34330 Beşiktaş, İstanbul T: +90 212 279 81 60 F: +90 212 279 81 58 Turkey@faroeurope.com, www.faro.com/turkey alle andere landen FARO Distribution T: +49 7150 97 97 0 F: +49 7150 97 97 44 distribution@faroeurope.com www.faro.com/distribution
Interessante weetjes & belangrijke links BEURZEN EN ROADSHOWS Hier vindt u de evenementen waarop u het FARO-team kunt ontmoeten. www.faro.com/DE/events FARO MEETSYSTEMEN Onze 3D-meetsystemen maken het meten van complexe objecten eenvoudig. Hier vindt u meer informatie over onze producten.
VERBETER GRATIS UW KENNIS VAN HARDWARE EN SOFTWARE! Welk webinar wordt binnenkort gehouden. www.faro.com/webinar VRAGEN EN ANTWOORDEN Wilt u meer weten over kwaliteitscontrole, meetmethoden en software systemen? Dat kan door een bezoek te brengen aan onze website.
NEEM EEN ABONNEMENT OP DE MAANDELIJKSE E-NEWSLETTER en ontvang interessante nieuwtjes, tips en trucs om nóg efficiënter te meten. www.faronews.com Social Media Links
Www.faro.com/products/NL Www.faro-europe.com/q-a/NL
GRATIS DEMO ! Wij meten uw onderdelen op uw locatie en laten zien hoe meettaken worden uitgevoerd met draagbare 3D-systemen.
GRATIS WHITE PAPERS Verbeter uw kennis van 3D metingen. Www.faro.com/whitepaper
www.faro.com/demo/NL ONLINE SUPPORTCENTER In het online supportcenter van onze klantenservice vindt u de antwoorden op uw vragen.
ROI CALCULATOR Bespaar tijd en geld door FAROmeetapparatuur te gebruiken. Met onze ROI-rekenmachine kunt u zien welke besparingen mogelijk zijn.
www.facebook.com/FAROeu www.youtube.com/farogb www.linkedin.com/company/ faro-europe-gmbh-&-co-kg www.twitter.com/faroeurope www.xing.com/companies/ faroeuropegmbh www.blog.faro-europe.com
www.faro.com/Support
Foto: iStockphoto.com
polen FARO Technologies Polska Sp. z o.o. ul. Grabiszyńska 241a 53234 Wrocław T: +48 71 33 93 27 6/8 F: +48 71 339 32 70 poland@faroeurope.com, www.faro.com/poland
>> Pag. 2 Foto: FARO
italië CAM2 S.r.l. Corso Allamano Canonico, 34/a 10095 Grugliasco (TO) T: +39 011 95 88 55 8 F: +39 011 95 88 59 0 italy@faroeurope.com, www.cam2.it
PRODUCTNIEUWS Draadloos- en touchscreentechnieken voor de nieuwe FARO-hardware maken het meten gemakkelijker
PRODUCTNIEUWS FARO Edge & FARO Laser Scanner Focus3D >> Pag. 2
Top story - AIRBUS Absoluut vertrouwen
Spoorwegen De perfecte vliegbaan voor de Spaanse vogeltrein
AUTOMOTIVE - BMW Meer vrijheid, dankzij het delen van coördinaten
>> Pag. 3
>> Pag. 4
>> Pag. 10
www.faro-europe.com/ROI
Revised: 14 June 2011 © 2011 FARO
EU-NL-04REF203-175.pdf
bezoek ons @ www.faro.com
bezoek ons @ www.faro.com
– FARO IN TERNATI ONAL–
Top story
Absoluut vertrouwen
editoriaal Alberto Castiglioni, Chefredakteur
« De beslissing van Airbus is een vertrouwensvotum voor FARO en haar producten. »
Juan-Pablo Lemaitre Vice President Sales & Marketing FARO Europe
B
este lezers,
Met vriendelijke groet,
Impressum uitgever: FARO Europe GmbH & Co. KG, Lingwiesenstr. 11/2, 70825 Korntal-Münchingen, Germany Phone: +49 7150 9797-0, Fax: +49 7150 9797-44, info@faroeurope.com, www.faro.com redactie: Alberto Castiglioni, David Taylor, Dorien Beckers, Malgorzata Krol, Soafara Menke, Grit Schimpfermann layout: StuderGuldin GmbH CH-6300 Zug; FARO: Vanessa Sevil Kizilelma druk: SV Druck, 72336 Balingen, Germany foto’s: ©iStockphoto.com, FARO, customers datum: Mei 2011 in het Duits, Engels, Frans, Italiaans, Nederlands, Spaans
faro News | 2
De FARO Focus3D is de kleinste en lichtste 3D-laserscanner ooit. De FARO Edge is de eerste meetarm met een ingebouwd touchscreen en eigen besturingssysteem.
Touchscreens en draadloze communicatie PRODUCTNIEUWS
FARO introduceerde in het najaar van 2010 de Focus3D en in het voorjaar van 2011 de FARO Edge meetarm én een aantal software releases. De FARO Focus3D is de kleinste en lichtste laserscanner ooit. Hij is revolutionair geprijsd en bezit een aantal opmerkelijke functies. Dankzij het ingebouwde touchscreen scant u nu zonder laptop of kabels. Ook de ingebouwde kleurencamera is echt grensverleggend. Nu maakt u fotorealistische 3D-kleurenscans met tot 70 MP parallaxvrije kleurbedekkingen. Door de opslag op SD-kaarten worden de gegevens in enkele seconden overgezet naar de pc en de ingebouwde batterij is goed voor vijf uur gebruik zonder netvoeding. De nieuwe FARO Edge is ons tweede revolutionaire product met verbeteringen op het gebied van gebruiksvriendelijkheid, mobiliteit en prestaties: met zijn ingebouwde touchscreen en eigen besturingssysteem hebt u niet langer een laptop nodig voor snelle controles van afmetingen of om het systeem te optimaliseren. Bovendien biedt hij alle voordelen van de op netwerkprotocollen gebaseerde draadloze communicatie. Het gebruik van meerdere FaroArmen is daardoor gemakkelijker dan ooit.
ben gevraagd,” zegt Jay Freeland, FARO’s President en CEO: “Ongeëvenaarde eenvoud en functionaliteit die een aanvulling vormt op de voordelen van onze bestaande productlijn.” Standaard bij de FARO Edge zijn: Bluetooth, wifi, USB en ethernet, Smarter Sensor Technology en de naadloze integratie van accessoires dankzij een multifunctionele aansluitpoort in het handvat. Ander belangrijk nieuws: de nieuwste versie van de FARO Gage beschikt over Bluetooth. Ook als u niet in het bezit bent van één van de hierboven beschreven FARO-producten, profiteert u van onze sterke vooruitgang op het gebied van bruikbaarheid en mobiliteit. Met de CAM2 Q Remote Apple App, iPhone, iPod Touch of iPad communiceren gebruikers via wifi met hun CAM2 Q-software en voeren zo metingen op afstand uit. Met CAM2 Q Remote voert u in realtime instructies uit, wijzigt u scanmodi of meet u punten en bekijkt u de resultaten. Ook ondersteunt de software meerdere operatoren en QuickTools. Tot slot: de nieuw uitgebrachte CAM2 Gage-software vereenvoudigt het herhaald meten van onderdelen in serieproductie meer dan ooit tevoren.
Waarom pictogrammen? De volgende pictogrammen begeleiden u door het FARO News en informeren u over de verschillende toepassingsmogelijkheden van meettechniek van FARO:
De A380, het grootste civiele lijnvliegtuig, vertegenwoordigt de climax van een grootse visie, die ontstond in de vroege jaren 90 en leidde tot een pan-Europese samenwerking tussen de beste leveranciers en ingenieursbureaus. Nu, met meer dan 40 afgeleverde superjumbo’s en meer dan 200 in bestelling, zijn zowel de passagiers als de luchtvaartmaatschappijen enthousiast over het product.
Inspectie Door inspectie van onderdelen en het opstellen van meetrapporten herkent u afwijkingen tijdig en u voorkomt zo productieafval, onnodige kosten en productie-uitval.
Uitlijning Exacte uitlijning van machines, installaties of onderdelen is doorslaggevend voor de kwaliteit van het eindproduct.
Kalibratie Kalibratie voorkomt productieafwijkingen die kunnen ontstaan als een productielijn gedurende een langere periode wordt gebruikt.
Reverse Engineering Om bestaande producten exact te kunnen reconstrueren, worden ze met onze meettechniek snel gedigitaliseerd en als CAD-model weergegeven.
Het is een prestatie waarop ook FARO trots is: sinds 2002 heeft Airbus 33 FARO units in gebruik, ook voor de assemblage van de romp van de A380. Begin 2010 hebben Airbus en FARO een nieuwe overeenkomst voor 5 jaar getekend: voor de assemblage van de nieuwe A350 zal Airbus 62 FARO Laser Tracker ION units afnemen. Daardoor worden op elke Europese productielocatie van Airbus FARO Laser Trackers geïnstalleerd.
Airbus streeft ernaar vliegtuigen te leveren die het beste tegemoet komen aan de marktvraag en deze te ondersteunen met de best mogelijke service. www.AIRBUS.COM
Documentatie Met onze 3D-meetsystemen wordt het digitaliseren van een gebouw, object of een installatie, een snelle en ongecompliceerde aangelegenheid.
“Dit is waar de gebruikers om hebFoto: Airbus
Laptops zijn prima, maar zou u niet zonder kabels, zonder computer en zonder verlies van functionaliteit snel scans of metingen willen maken? Dat is mogelijk dankzij de ingebouwde touchscreens van de FARO Edge en Faro Laser Scanner Focus3D. Beide producten zijn een technologische sprong voorwaarts en een revolutie op het gebied van gebruiksgemak. Daarmee wordt nog maar eens duidelijk hoezeer FARO gefocust is op het meedenken met de klant. De komst van de FARO Focus3D is hèt moment om te beginnen met 3D-scans. De Focus3D is veel betaalbaarder dan zijn voorganger en doet de belangstelling in baanbrekende technieken die zijn gebaseerd op nieuwe 3D-ontwikkelingen verder toenemen. In ons Special Report kijken we naar twee Europese consortiums die de basistechnieken ontwikkelen voor interactieve 3D bij sportuitzendingen en op toerismegebied. Van snelle auto’s en grote aandrijvingen in Duitsland, en van heftruckonderdelen in België tot dwarsliggers in Spanje - in deze uitgave van FARO News reizen wij door Europa en doen verslag over bedrijven die met FARO-producten de meetlat hoger leggen en nieuwe kansen creëren. En er is de Franse innovatie die een revolutie teweeg brengt in de manier waarop we vloeistoffen in de supermarkt kopen.
Airbus is één van de belangrijkste en innovatiefste vliegtuigbouwers ter wereld met 14 verschillende modellen, van de A318 met 1 gangpad en 100 stoelen tot de dubbeldekse A380 met 525 stoelen.
– sp o orwegen–
vier goede redenen
Ignacio Ucar, hoofd kwaliteitsbeheer van GIC FÁBRICAS S.A. zegt:
– Eng ine e r ing–
De perfecte vliegbaan voor de Spaanse vogeltrein SPOORWEGINDUSTRIE Voor een kruissnelheid van meer dan 300 km/uur hebben de Spaanse
1 2 3
4
auwkeurigheid: precisie is N een basisvereiste voor elke kwaliteitscontrolemethode, maar we zijn vooral blij met alle functies die de betrouwbaarheid verhogen – zoals stofafdichtingen. obiliteit: de FaroArm wordt M gewoonlijk gemonteerd op een stelling op rails, die in een bepaalde positie kan worden vastgezet, voor het meten van dwarsliggers in groepen van vier. ebruiksvriendelijkheid: G behalve alle gemakkelijk te leren basistaken, kunnen met functies zoals automatische temperatuurcompensatie en overbelastingsensoren heel gemakkelijk consistente resultaten worden bereikt. ommunicatie: de naadloze C verbinding met de CAM2 Measure X-software en andere systemen heeft ons veel tijd bespaard. Alle rapporten kunnen vrijwel automatisch worden aangemaakt.
AVE hogesnelheidstreinen een perfect spoortraject nodig. Daarom gebruikt GIC FÁBRICAS, S.A. een FaroArm Fusion om te waarborgen dat zij perfecte dwarsliggers produceren.
Spanje heeft het grootste spoorwegnet voor hogesnelheidstreinen in Europa en, na China, het op twee na grootste in de wereld. De Spanjaarden hebben echter ambitieuze uitbreidingsplannen. Als een AVE (“vogel”) trein een snelheid heeft van meer dan 300 km/uur, heeft de geringste onnauwkeurigheid of afwijking in het traject rampzalige gevolgen. Daarom dragen betonnen dwarsliggers, gebouwd met een tolerantie van +2/-1 mm, de rails met een onderlinge afstand van 0,6 m. Een van de bedrijven die voldoet aan AVE’s grote vraag naar betonnen dwarsliggers is GIC FÁBRICAS S.A., gevestigd in Luceni, Aragon. GIC FÁBRICAS S.A. maakt in zijn fabriek in Luceni 5000 betonnen dwarsliggers per week, die vervolgens naar bouwlocaties in heel Spanje worden gebracht voor de verdere uitbreiding van het spoorwegnet. Er zijn vijf typen dwarsliggers voor rechte en gebogen delen van het traject en ook voor wissels en stationsecties. De belangrijkste geometrische afmetingen worden tijdens het productieproces gecontroleerd met een optisch meetsysteem. Als gevolg van onvermijdbare schommelingen bij het onder spanning brengen van het beton, moet GIC FÁBRICAS S.A. één op elke vijftig dwarsliggers inspecteren en rapporteren aan de ADIF, de beheerder van de Spaanse spoorwegen. Van elke dwarsligger moeten minstens twintig verschillende geometrische afmetingen worden gecontroleerd. Dankzij de aanschaf van een FaroArm Fusion in het najaar van 2009 is het inspectieproces voor de controle van dwarsliggers geoptimaliseerd en geautomatiseerd, wat aanzienlijke verbeteringen en besparingen oplevert.
rect uitvoeren. Op dit gebied is het gebruik van een FaroArm dus erg innovatief. Allereerst krijgen we nu zeer nauwkeurige metingen van de vlakken en hoekenmaken die kenmerkend zijn voor elk type dwarsligger zonder dat we daar mechanische templates voor nodig hebben. Ten tweede verloopt de gegevensverwerking van het hele proces probleemloos,” zegt Ignacio Ucar, hoofd kwaliteitsbeheer van GIC FÁBRICAS S.A. De CAM2 Measure X-software stuurt de gegevens rechtstreeks naar onze eigen statistiek- en kwaliteitscontroletoepassing. “Voor ons is dat een technologische sprong voorwaarts, omdat elke meting altijd door iemand moest worden vastgelegd. De FaroArm Fusion elimineert dus een aantal processtappen en gereedschappen, zodat we besparen op manuren, onderhoud, service en documentatietaken.”
Opnieuw vullen?
vier goede redenen
ENGINEERING Innovatieve Franse duurzaamheidsspecialisten hebben een revolutionaire techniek ontwikkeld die wereldwijd verandering kan brengen in het denken over het recyclen van flessen en het consumentengedrag. Maar weinig mensen herinneren zich de tijd dat we onze gebruikte flessen naar de winkel brachten; niet om ze in te leveren, maar om ze opnieuw te laten vullen. In Frankrijk blazen een ingenieursbureau en een ecologisch distributiebedrijf dit idee nieuw leven in ten behoeve van de moderne supermarktconsument. In december 2009 sloegen DMS PROJECT en Eco2distirb de handen ineen en begonnen aan de ontwikkeling van een vloeistofdispenser voor de massaconsumentenmarkt. De machine is als een koffieautomaat, behalve dat de consumenten hun eigen flessen hergebruiken. Na selectie van het product wordt de fles gevuld en een prijsetiket afgedrukt. De machine is geschikt voor elk type vloeistof, maar de eerste testen worden uitgevoerd met vloeibare wasmiddelen. Eco2distrib slaagde erin om Henkel, de Duitse multinational achter merken als Persil, als productpartner voor zich te winnen.
Over het geheel genomen denkt GIC FÁBRICAS S.A. hetzelfde aantal inspecties – momenteel circa 40 per dag – te kunnen uitvoeren met één in plaats van twee fte’s.
markttest brengen we wellicht een paar verbeteringen aan. Als we het ontwerp of de plaats van een onderdeel fysiek veranderen, zullen we de FARO ScanArm gebruiken om het CAD-model aan te passen. Zo ontstaat een intuïtief proces waarmee we de digitale gegevens upto-date kunnen houden voor de serieproductie.” Momenteel worden er 15 prototypes getest in Franse hypermarkten met vloeibare wasmiddelen van Henkel. Als deze markttesten een succes worden, bestaat de kans dat Henkel het idee wereldwijd implementeert via zijn netwerk van 75 internationale vestigingen. Een gevraagde consultant DMS PROJECT is in 2008 opgericht door Stéphane Chevallier, die voorheen een succesvolle carrière in de automobielindustrie had. Als programmadirecteur bij Oxford Automotive was hij verantwoordelijk voor circa 13 body-in-white (blanke carrosserie) projecten in Europa. Daar zag hij de FaroArm voor het eerst in actie. Op basis van die positieve ervaring kocht hij bij de eerste gelegenheid een FARO Laser ScanArm voor zijn eigen bedrijf. De FARO Laser ScanArm werd recentelijk nog gebruikt voor een opdracht van Buffet Crampon, de Franse fabrikant van klarinetten. “We werden gevraagd om de kleppen te scannen van een uitzonderlijk goede klarinet, zodat het productieproces op een heel hoog niveau gestandaardiseerd kon worden,” verklaart Chevallier. “De kleine en complex gevormde kleppen van de klarinet vormden een bijzondere uitdaging, niet echter voor de meetkop van de ScanArm die er geen moeite mee had.”
GIC FÁBRICAS S.A. GIC FÁBRICAS S.A. is in 1962 opgericht door ¬CORSAN, een Spaans bedrijf in de civiele bouw. Op dit moment is het een dochter van Isoluxcorsan, een Spaanse multinational in civiele techniek en civiele bouw, met circa 40 medewerkers in twee fabrieken. De totale jaarlijkse omzet van ongeveer 16 miljoen euro is voornamelijk afkomstig van overheidsopdrachten.
www.isoluxcorsan.com
Foto: DMS PROJECT
faro News | 4
2
ebruiksvriendelijkheid: als G klein bedrijf waar iedereen aan multi-tasking doet, is het belangrijk dat we snel kunnen leren hoe we met de apparatuur moeten omgaan.
3
ndersteuning: als we een O vraag hebben, kunnen we altijd het FARO France team bellen. Ze staan zelfs buiten kantooruren voor ons klaar. Ondersteuning is dus heel belangrijk voor FARO en dat is geweldig.
4
ensoren en snelheid: we S hoeven niet wakker te liggen van eventuele milieueffecten of overbelastingen en we kunnen echt snel werken.
lege flessen van de consument hergebruikt, zou een
Foto: GIC FÁBRICAS S.A.
Dankzij de FaroArm Fusion kon voor de dwarsliggers het inspectieproces op de kwaliteitsafdeling worden verbeterd en geautomatiseerd.
obiliteit: aangezien wij M consultants zijn, verandert de toepassing steeds weer en kunnen we niet werken met een vaste positie of vanuit een vaste locatie.
Een nieuwe verkoopautomaat voor vloeistoffen die de kleine ecologische revolutie in de detailhandel teweeg kunnen brengen. De ontwerpers gebruiken vaak een FARO Laser ScanArm voor reverse engineering.
DMS PROJECT DMS PROJECT, dat voorheen Altair heette, heeft nu zes personeelsleden en biedt advies en engineering
www.measuringarms.faro.com/NL
1
SAMENVATTING
“In het verleden gebruikten we een MMS en volgens ons konden we daarmee bepaalde metingen niet cor-
De FaroArm is het draagbare alternatief voor traditionele Coördinatenmeetmaschines (CMM). Hij is verkrijgbaar in verschillende modellen, nauwkeurigheden en meetvolumes tot 3,7 m.
Stéphane Chevallier, algemeen directeur van DMS PROJECT zegt hierover:
Stéphane Chevallier gebruikt de FARO Laser ScanArm in de werkplaats van DMS PROJECT.
services aan een brede reeks klanten in de sectoren automotive, rail, biomedische techniek, recycling en
De FARO Laser ScanArm maakt tactiele en contactloze metingen eenvoudig. Hij is bijzonder geschickt voor «Puntenwolk-tegen-CAD»-vergelijkingen, Rapid Prototyping, Reverse Engineering en 3D-Modeling.
duurzame ontwikkeling.
DMS PROJECT ontwierp de vloeistofdispensers in een CAD-proces waar ook een FARO Laser ScanArm bij betrokken was. “Voor een aantal onderdelen, zoals de vloeistofpompen en sensoren, ontbraken de CAD-gegevens. Daarvoor hebben we de FARO Laser ScanArm gebruikt. Daarmee bouwden we in SolidWorks een compleet 3D-model van de hele machine,” vertelt Stéphane Chevallier van DMS PROJECT. “Na de
Voordat ze over de FaroArm Platinum met een Laser
w ww.faro.com/scanarm/nl
Line Probe beschikten, gebruikte DMS PROJECT een noniusschuifmaat en andere traditionele instrumenten. Dankzij een nieuw contact in de automobielindustrie overwegen zij nu de upgrade naar een FaroArm met een grotere reikwijdte.
www.dms-project.com www.eco2etdistrib.com www.henkel.com
faro News | 5
– s pe c ia l re port –
FARO LASER SCANNER staan centraal in een geheel nieuw model waarmee Europese
wetenschappers een interactieve dimensie gaan toevoegen aan sportuitzendingen en het delen van foto’s.
Toekomstige “immersive experiences” “Immersive experiences” is een buzzword dat gebruikt wordt door bedrijven die event-techniek leveren en de kwaliteit van een evenement verhogen met behulp van superieure geluidssystemen en belichting en zo een bijzondere sfeer creëren. Maar nu wordt er gewerkt aan projecten die een nieuwe dimensie zullen toevoegen aan het begrip immersive experiences en wel door het combineren van gebruikerscontent, de interactie tussen smartphones en 3D-modellering. Tegelijkertijd zijn we getuige van een nieuw model voor de betrokkenheid van de consument: omroepen zetten de kijker tijdens voetbalwedstrijden of concerten in de stoel van de tv-regisseur, en toeristen kunnen hun beleving realistischer maken door gewoon hun camera te richten op iets wat ze interesseert. Je zou kunnen zeggen dat de projecten die in dit Special Report aan de orde komen gewoon de volgende stap zijn in de evolutie van interactie en gebruikerscontent. Tenslotte kunnen dvdfans al lang een alternatieve camerahoek kiezen en toeristen zijn al gewend om hun foto’s met een geotag te uploaden naar Google Earth. Voor de FascinatE en VISITO-projecten is echter een flinke technologische sprong nodig, omdat de interacties en databases van de consument zijn gebaseerd op 3D-modellen. Met behulp van de financiering van institutionele beleggers worden door onderzoekteams van universiteiten en gespecialiseerde bedrijven geheel nieuwe concepten, methoden, scripts en tools ontwikkeld, die de basis zullen vormen voor een nieuw tijdperk van interactieve immersive experiences. Gezien de complexiteit van de taak die voor hen lag, wilden de FascinatE en VISITO-teams voor hun onderzoek gebruik gaan maken van de best mogelijke tools en gegevens. Het was dus geen verassing dat voor beide projecten FARO Laser Scanners werden gekozen als 3D-scanning tools.
Foto: ARRI
VISITO
Alinari, Hyperborea en 3Logic. Het doel van VISITO Tuscany is de beleving voor de toerist voor, tijdens en na de reis te verbeteren door de interactie mogelijk te maken met een database met historische foto’s en informatie die gebaseerd is op een 3D-model. Het revolutionaire aspect is dat het VISITO-systeem kan bepalen waar de gebruikers hun camera van de smartphone op richten, zodat het bezoek intenser kan worden beleefd. Als u bijvoorbeeld de VISITO app gebruikt en in Florence een foto maakt van “Hercules en Cacus”, dan wordt u verteld dat het beeld door Bandinelli in 1534 werd voltooid enz. Deze functie is mogelijk door de GPS-informatie van de smartphone te gebruiken en de gecomprimeerde foto die de gebruiker uploadt, te vergelijken met de bestaande fotodatabase. Bij thuiskomst, na het uploaden van uw ongecomprimeerde foto’s naar uw favoriete fotosite, krijgt u toegang tot het 3D-model van de VISITOlocatie. Terwijl u ruimtelijk door uw fotoverzameling bladert, zal het systeem uw foto’s in realtime en op de juiste positie in het 3D-model plaatsen. Dr. Marco Callieri, lid van CNR ISTI’s Visual Computing Laboratory (VC) licht toe: “Onze groep is verantwoordelijk voor het binnenhalen van de 3Dgegevens, het rangschikken van de foto’s en het bouwen van de software voor de gebruikersinterface van de ruimtelijke browser.” “Het scannen van de Piazza della Signoria in Florence, één van de drie VISITO-locaties, nam met de FARO Laser Scanner twee dagen in beslag. Het is een zeer complexe omgeving met rijen van enorme beelden, zodat de gegevensverwerking ongeveer drie weken heeft geduurd. We hebben onze eerste locatie gescand met een Time Of Flight (TOF) camera, maar het ging een stuk beter nadat we de FARO Laser Scanner hadden aangeschaft.” Toen we het 3D-model eenmaal hadden, moesten we het systeem vervolgens handmatig prepareren met een selectie foto’s uit de enorme historische Alinari-fotobibliotheek. Daarna neemt het systeem het over en herkent automatisch andere foto’s die dan op de juiste plaats worden toegevoegd.
“VISITO Tuscany” is een project dat gezamenlijk gefinancierd wordt door de Regione Toscana en het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling, en wordt uitgevoerd door een consortium van research en industriële partners, waaronder het Italiaanse “National Research Council” (CNR ISTI), faro News | 7
–speci al report –
FascinatE, dat staat voor Format-Agnostic SCriptbased INterAcTive Experience, is een door de EU gesubsidieerd onderzoeksproject dat eindgebruikers de mogelijkheid moet geven om op een interactieve manier van een live evenement een panoramaweergave met een ultrahoge resolutie te bekijken en er omheen te navigeren. De output wordt op een intelligente manier aangepast voor de weergave op alle mogelijke apparaten, van mobiele telefoons tot immersive panoramaschermen, terwijl de audio wordt afgestemd op de gekozen opnamen. Aan de productiekant vereist dit de ontwikkeling van nieuwe opname-, scripting- en formaattransformatiesystemen. Tevens zijn nieuwe methoden en hardware nodig waarmee kijkers de content kunnen besturen en weergeven. Elf partners, allen toonaangevende leiders op hun specifieke vakgebied, werken nu samen om dit idee uit te werken. FascinatE ging in februari 2010 van start. Als testscenario voor de softwareontwikkeling besloten de projectleden een voetbalwedstrijd in de Engelse Premier League vast te leggen met een reeks nieuwe camera’s en microfoons. Een van de part-
«Binnen 2,5 uur stonden alle 17 3D-scans op de SD-kaart.» Dr. Johannes Steurer, Principal Engineer BEI ARRI
Dr. Johannes Steurer, hoofdingenieur bij ARRI, licht toe: “Nadat het stadion was ontruimd, maakten we scans van het gehele stadion en registreerden de posities van de microfoons en camera’s met behulp van referentie- en registratiebollen. Dankzij een korte regenbui voor we begonnen, hadden we een heldere lucht en daardoor uitstekende scanresultaten. Na 2,5 uur stonden alle 17 3D-scans op de SD-kaart.” Een “immersive” toekomst Het FascinatE-systeem tilt de beleving van een sportwedstrijd of concert naar een geheel nieuw niveau. Dankzij de nauwkeurige positie-informatie die geleverd wordt door de Faro Laser Scanner, kan het systeem bijvoorbeeld heel precies en automatisch de audio van verschillende microfoons mixen om deze af te stemmen op het door de kijker gekozen camerabeeld. “FascinateE is een geheel nieuw model, waarbij de regisseur de regie overdraagt aan de kijker. Om een gevoel te creëren dat je er echt bij bent, is een zeer nauwkeurige 3D-positie-informatie doorslaggevend voor de kwaliteit van de beleving,” zegt David Homewood van Faro Technologies UK, één van de enthousiaste supporters van het project. Ondertussen focust het VISITO-project op de nieuwsgierigheid van de gebruiker en brengt archiefmateriaal en persoonlijke herinneringen tot leven met behulp van een 3D-browser. De combinatie van deze twee benaderingen belooft een aantal nieuwe, spannende en revolutionaire 3Dimmersive experiences.
vier goede redenen
SAMENVATTING
Piazza della Signoria in Florence, één van de VISITO-locaties, is gescand met een FARO Laser Scanner.
faro News | 8
Karlheinz Leitner, hoofd CNC programmering van de afdeling mechanische productie, zegt:
•O nderzoek naar interactieve immersive techniek stimuleert ontwikkelingen in de toepassing van 3D-modellen voor uitzendingen en informatiediensten. • I n het verleden hadden de programmadirecteuren het voor het zeggen. Zij gingen daarbij af op aannames met betrekking tot de voorkeuren van de kijkers en de weergaveapparatuur. •H et FascinatE-project plaatst de kijker in de stoel van de regisseur en laat hem opgaan in een beleving vanuit de beschikbare camerahoeken tijdens een live concert of wedstrijd. •E igenaren van een smartphone weten dat ze GPS kunnen gebruiken om een pizzeria te vinden, maar met de VISITO app leggen ze een naadloos contact tussen hun cameratelefoon en een enorme database met historische informatie en foto’s. •F ARO Laser Scanners hebben de voorkeur van wetenschappers die deze nieuwe dimensies openen met behulp van toegevoegde realiteit.
www.fascinate-project.EU www.visitotuscany.it www.faro.com/focus/NL
1
auwkeurigheid: dit is esN sentieel bij de kwaliteitscontrole. Het is de basis voor al het andere.
2
nelheid: onze schatting is S dat we op de afdeling kwaliteitscontrole een tijdsbesparing van in totaal 50-60% hebben gerealiseerd.
3
rijs: alle FARO armen die P we hebben gekocht, zijn hun geld meer dan waard, vooral als je kijkt naar de enorme tijdsbesparing.
4
ensoren: de overbelastingsS en temperatuursensoren zorgen ervoor dat je volledig kunt vertrouwen op de gegevens die de FARO armen leveren.
De afdeling productiekwaliteitscontrole van de Siemens business unit Large Drives gebruikt vijf FARO armen.
Meer snelheid en flexibiliteit bij de productie van elektromotoren WERKTUIGBOUW Het Duitse industriële bedrijf Siemens is goed uitgerust met een aantal FARO-
armen die in de business unit Large Drives worden gebruikt om de kwaliteitscontrole te versnellen en de flexibiliteit van de productie te verhogen. De in Duitsland gevestigde industriële multinational Siemens is internationaal bekend als wereldwijde leider in aandrijvingen, automatisering, transport, gebouwentechniek, verlichting en industriële producten. Binnen de divisie Drive Technologies maakt de business unit Large Drives motoren en daaraan gerelateerde converters en besturingscomponenten voor locomotieven. Tot de overige producten behoren onder andere aandrijvingen voor machines die worden gebruikt in de textiel-, verpakkings- en drukindustrie. De afdeling mechanische productie van het bedrijf in de Vogelweiherstraße in Neurenberg heeft 210 medewerkers. Zij worden ondersteund door een team van 8 metrologen in de afdeling kwaliteitscontrole / metingen. In 2005 werd de eerste FaroArm Platinum aangeschaft ter vervanging van een conventionele 3D-coördinaten meetsysteem en een reeks handmatige meetmethoden. Geïnspireerd door de aanzienlijke tijdsbesparingen heeft Siemens, toen de Quantum op de markt kwam, daar nog eens vier FARO armen aan toegevoegd.
Foto: iStockphoto.com
ners in het FascinatE-project is het legendarische Arnold & Richter Cine Technik GmbH (ARRI) uit München. Door de ervaring die ARRI had opgedaan met het combineren van videomateriaal met 3D-scangegevens ten behoeve van CGI, stelden ze
voor om een FARO Laser Scanner Focus3D te gebruiken voor de geometrische kalibratie van de camera- en de microfoonposities en de scan van het gehele stadion. Dit vormt de basis voor het creëren van virtuele camerabewegingen.
Foto: Siemens AG
FascinatE
– MACHI NEB o uw–
“Op een beurs maakten we kennis met FARO-producten en we hebben vervolgens een openhuis manifestatie bijgewoond die door FARO Europe was georganiseerd. Nadat we een demonstratie hadden gezien van de apparatuur, waren we niet langer verbaasd over de opzienbarende tijdsbesparingen die we met de FARO armen hadden gerealiseerd,” vertelt Karlheinz Leitner, hoofd CNC programmering van de afdeling mechanische productie. “Onze tijdsbesparing ligt naar schatting bij 50 - 60% in vergelijking met onze voormalige meetmethoden. Verder heeft het gebruik van de FARO armen een groot aantal andere voordelen.” Onderdelen worden geproduceerd in batches, en steeds wanneer er een nieuwe batch wordt gestart, moet het eerste onderdeel naar de afdeling kwaliteitscontrole worden gebracht en goedgekeurd, voordat de rest van
de batch kan worden afgewerkt. Met een FaroArm is veel minder tijd nodig voor de metingen, zodat ook kleinere batches economisch haalbaar zijn geworden. Dat maakt de productie flexibeler. Dankzij de mobiliteit van de FARO armen kunnen de onderdelen zelfs op de productiemachine worden gemeten. Gewoonlijk hebben de onderdelen die moeten worden gemeten een omvang van 0,2 tot 1,2 meter, maar soms zijn de onderdelen groter dan het standaard meetvolume (2,4 m) van de FaroArm Quantum. Dat brengt Leitner echter niet in problemen: “Met de leapfrog-methode en magnetische referentiepunten kan het bereik eenvoudig worden uitgebreid.”
SIEMENS AG Siemens AG is een wereldwijd opererende gigant op het gebied van elektronica en elektrotechniek, en actief in de sectoren industrie, energie en gezondheidszorg. Al meer dan 160 jaar staat Siemens voor technologische topprestaties, innovatie, kwaliteit, betrouwbaarheid en internationale oriëntatie. In het boekjaar 2010 bedroeg de omzet €76 miljard en de netto winst €4,1 miljard. Per eind september 2010 had Siemens wereldwijd circa 405.000 werknemers. www.siemens.com
www.measuring-arms.faro.com
SAMENVATTING In de Vogelweiherstraße in Neurenberg gebruikt de afdeling productiekwaliteitscontrole van de Siemens business unit Large Drives vijf FARO armen en realiseert aanzienlijke tijdsbesparingen en een verhoogde flexibiliteit in de productie.
ww.automation.siemens. w com/mcms/drives/NL
faro News | 9
– Aut omo tive–
De keuze van BMW voor de FARO Track ScanArm was gebaseerd op deze voordelen:
1
2
I ntegratie: de combinatie van een FaroArm en Laser Tracker in één systeem is de ideale bundeling van bereik en nauwkeurigheid. Er is maar één laptop nodig voor de besturing van beide producten. rijheid: elk instrument V maakt gebruik van hetzelfde referentie coördinatensysteem, zodat je meteen kunt overschakelen naar het instrument dat het beste geschikt is voor een bepaalde meting.
3
ommunicatie: het FAROC systeem wordt geïntegreerd in het draadloze voertuignetwerk BMW.
4
lexibiliteit: de Laser Tracker F en de ScanArm kunnen voor verschillende taken ook afzonderlijk worden gebruikt.
De FARO Track ScanArm kombineert lasertracker-, meetarm- en laserscanner-funkties. Deze combinatie lost problemen met zichtlijnen op en de coördinaten worden gedeeld.
ww.faro.com/laserw tracker/NL www.measuring-arms. faro.com/NL
Meer vrijheid, dankzij het delen van coördinaten
Geen frustraties meer bij de klant over geleverde reserveonderdelen
AUTOMOTIVE FARO heeft met succes drie beproefde meetsystemen geïntegreerd tot één product – de Track ScanArm. Het is een mobiel systeem met specifieke efficiëntievoordelen voor metingen van het interieur en exterieur van voertuigen.
interview Eveline Depoortere,
een werktuigbouwkundig ingenieur uit België, gebruikt een FARO Gage voor de kwaliteitscontrole van binnenkomende reserveonderdelen en speelt een sleutelrol in een opmerkelijk succesverhaal.
Bij de Duitse vestigingen van BMW in Dingolfing en Regensburg wordt de FARO Track ScanArm gebruikt. Hij combineert de FARO Laser Tracker, de 7-assige FaroArm Quantum en de Laser Line Probe V3 tot één systeem. Met behulp van gedeelde coördinaten en PolyWorks-software voor de gebruikersinterface werken de drie instrumenten naadloos samen en leveren een ongekende flexibiliteit bij het meten. de BMW-metrologen die componenten en hulpstukken meten tijdens de test- en productiefase, betekent de Track ScanArm een grote stap voorwaarts. “In het verleden werd de workflow altijd onderbroken,” vertelt Roland Schlüßl, key account manager bij FARO. “Je scande de buitenkant met een laserscanner om snel het hele object vast te leggen, of je gebruikte een meetarm voor metingen binnen in het voertuig. De combinatie van deze twee methoden leverde problemen op.” Maar de FARO Track ScanArm lost dat probleem heel elegant op. Het coördinatensysteem wordt gedeeld door de Laser Tracker, scanner en arm, zodat een maximale flexibiliteit wordt bereikt.
Eveline Depoortere, Industrieel Ingenieur
Foto: BMW Group
vier goede redenen
– zwa a r mat e rie e l–
Voor
“De mobiele FaroArm ontvangt het coördinatensysteem draadloos van de Laser Tracker (of andersom), zodat je overal in het interieur van de auto met alle zeven vrijheidsgraden kunt meten zonder dat je rekening hoeft te houden met kabels, zichtlijnen of referenties!” De eerste presentaties van de FARO
In Dingolfing hangt de Laser Tracker aan het plafond. Daarom is elk “extern contact” uitgesloten. Track ScanArm vonden plaats in 2006, maar BMW zocht naar een systeem dat ook kon worden gekoppeld aan hun draadloze voertuignetwerk. In 2009 was FARO het eerste metrologiebedrijf dat BMW die functionaliteit kon leveren en het project begon vorm te krijgen. Tijdens de installatiefase brachten zowel FARO- als BMW-specialisten hun expertise in voor de realisatie van deze maatwerkoplossing.
beurt vaak om op allerlei plaatsen in de fabriek bottlenecks te verhelpen. We hebben veel geleerd tijdens de implementatie. De FARO Track ScanArm is nu een geperfectioneerd systeem, dat ook door andere automobielfabrikanten gebruikt gaat worden.”
In Dingolfing hangt de Laser Tracker aan het plafond, waardoor meerdere werkplekken afgedekt worden en de apparatuur niet per ongeluk wordt omgestoten of verplaatst. “Maar als de Laser Tracker op een andere plek nodig zou zijn, kost het slechts vijf minuten om hem te demonteren en elders in gebruik te nemen,” zegt Matthias John, senior Laser Tracker account manager bij FARO. Met betrekking tot de mobiliteit en flexibiliteit van het systeem, zegt hij: “Je kunt elk van de systeemcomponenten afzonderlijk gebruiken, en dat ge-
De BMW Group met de drie merken BMW, MINI en RollsRoyce Motor Cars is een wereldwijde leider binnen het premium autosegment met 25 productielocaties in 14 landen. De FARO-armen zijn nu al meer dan tien jaar in gebruik in de autofabrieken in Regensburg en Dingolfing.
BMW Group
www.bmw.com
TVH – Group Thermote & VanHalst is wereldwijd de toonaangevende leverancier van gebruikte heftrucks, hoogwerkers en interne transportmiddelen. Het bedrijf dat werd opgericht in 1969, begon met het aankopen, herstellen en verkopen van oude militaire heftrucks in België en Duitsland, maar door de beperkte beschikbaarheid koos men al snel voor Japan. Tijdens de eerste grote groeiperiode
THERMOTE & VANHALST Thermote & Vanhalst (TVH) is in 1969 opgericht door Paul Thermote en Paul Vanhalst. Met de handel in nieuwe en gebruikte heftrucks en reserveonderdelen bouwden zij eerst een Europees en later een wereldwijd netwerk op van leveranciers en klanten. Het bedrijf heeft nu 2.200 medewerkers en vestigingen op alle continenten. TVH heeft vijf divisies: heftrucks, onderdelen, interne transportmiddelen, verhuur, service en reparatie. De afdeling kwaliteitscontrole van de onderdelendivisie wordt geleid door Roger Arits, en Eveline Depoortere is de metrologe. www.tvh.com
faro News | 10
werden in Japan duizenden nieuwe en gebruikte heftrucks gekocht voor reparatie, revisie en verkoop op de Europese markt. Momenteel heeft TVH gemiddeld 1.900 gebruikte heftrucks op voorraad en verkoopt elk jaar meer dan 5.000 nieuwe en gebruikte heftrucks. Door de vereiste presales reparaties en aftersales service voor duizenden verschillende heftrucks explodeerde de handel in reserveonderdelen, die nu de basis van het bedrijf vormt. FARO NEWS vroeg Eveline Depoortere, metrologe, naar haar werk en waarom zij een FARO Gage gebruikt. Eveline Depoortere: 20.000 klanten in meer dan 162 landen maken gebruik van onze voorraad van 450.000 verschillende onderdelen. Wanneer we een onderdeel verzenden naar een klant aan de andere kant van de wereld en zij hebben problemen met de pasvorm, dan leidt dat tot veel frustratie, kosten en vertraging. Mijn opgave is het dus om ervoor te zorgen dat alle binnenkomende mechanische onderdelen binnen aanvaardbare toleranties liggen. Ik kwam in 2000 bij TVH, na mijn BA-opleiding werktuigbouwkunde aan de KATHO hogeschool in Kortrijk. De eerste zeven jaar gebruikte ik conventionele methoden voor het meten van onderdelen en er waren veel afmetingen die ik niet kon controleren. We kregen met name klachten binnen over eivormige remtrommels, concentriciteit en niet in lijn liggende gaten. In 2007 hebben we daarom een FARO Gage aangeschaft. Het heeft mijn productiviteit met circa 50% verhoogd en de leveranciers hebben dat gemerkt. Dus je kon na de lunch naar huis? Was dat maar waar...! (lacht). In feite kregen we de FARO Gage op het juiste moment, omdat het bedrijf flink begon te groeien na de introductie van ons e-commerce platform. Er waren wellicht meer bedrijven die geld wilden besparen door te kopen op de vrije markt. Dankzij de FARO Gage was ik in
staat om de groei van het bedrijf bij te houden.
vier goede redenen
Eveline Depoortere zegt:
Hoeveel onderdelen inspecteer je per dag? Gemiddeld ongeveer vijftig – remtrommels kosten meer tijd en het hangt er ook vanaf of ik een nieuw programma moet maken of het meetprogramma van een bestaand artikel kan opvragen.
1
auwkeurigheid: de FARO N Gage is veel nauwkeuriger dan onze vroegere methoden, zodat we nu 100% zeker zijn wanneer we een reserveonderdeel naar de klant sturen.
Welke interessante ontwikkelingen heeft de FARO Gage op gang gebracht?
2
nelheid: ik ben veel producS tiever sinds ik met de FARO Gage werk en de nieuwe Aberlink-software heeft daar nog eens 20% bovenop gedaan. De investering wordt in korte tijd terugverdiend.
3
unctionaliteit: belangrijke afF metingen die we voorheen niet konden controleren, zijn nu kinderlijk eenvoudig te meten.
4
ebruiksvriendelijkheid: we G konden heel gemakkelijk iemand trainen die me zal vervangen tijdens mijn zwangerschapsverlof. Er wordt nu veel automatisch afgehandeld, dankzij geweldige functies zoals artikelcodeprogramma’s, overbelastings- en temperatuursensoren.
Dankzij de FARO Gage kan ik nu de concentriciteit van de remtrommels en de positie van de steekcirkel meten, zodat alle remtrommels die naar de klant gaan nu perfect uitgebalanceerd zijn en we krijgen dan ook zelden vragen over deze onderdelen. Met een dergelijk groot assortiment onderdelen is het werk heel gevarieerd. Er is altijd iets nieuws te leren of een nieuw programma te maken. Kortgeleden heeft FARO ons de nieuwe Aberlink-software aangeboden. We hebben die toepassing aangeschaft, omdat ik dan de meetresultaten direct op het scherm kan zien. Dat heeft mijn productiviteit met nog eens 20% verhoogd. Op dit moment ben ik zwanger van mijn tweede kind en net als bij de eerste baby denk ik te blijven werken tot kort voor de bevalling. Gelukkig is de FARO Gage heel ergonomisch uitgevoerd. Met functies als de interne balancering is hij werkelijk heel gemakkelijk te hanteren. En ook gemakkelijk te leren, zodat het niet moeilijk is om een plaatsvervanger in te werken wanneer ik met zwangerschapsverlof ga.
SAMENVATTING • T VH
heeft een wereldwijde handel opgebouwd in gebruikte industriële interne transportmiddelen en hoogwerkers. •B ij de goederenontvangst wordt een FARO Gage gebruikt voor de kwaliteitscontrole van reserveonderdelen en het bewaken van de klanttevredenheid.
Die FARO Gage ist eine kompakte, hochleistungsfähige Koordinatenmessmaschine, die nahezu in jedem Bereich der Werkstatt aufgestellt werden kann.
www.faro.com/GAGE/NL
FARO News | 11