Next Economy_Masterproef

MASTERPROEF

BOLZANO/ BOZEN Robignon Joost

2015 DOCENT: MAENHOUT JAN TC: SMITS ROELAND MENTOR: WUYTACK KAREL

|2

3|

6

12

34

BOLZANO/BOZEN

ACTUELE LEZING

BELANG VAN ANKERPROJECTEN

38

50

68

NEXT ECONOMY

SITE

ANKERPROJECT

90

120

ANKERGEBOUW

BRONNEN

|6

1 | BOLZANO/BOZEN 2 | LEZING BOLZANO/BOZEN 3 | BELANG VAN ANKERPROJECTEN 4 | NEXT ECONOMY 5 | VISIE/SITE 6 | ANKERPROJECT 7 | ANKERGEBOUW 8 | BRONNEN

7|

GRIES

INDUSTRIE

|8

HISTORISCH CENTRUM

9|

WATER Bolzano ligt aan de samenvloeiing van twee rivieren, namelijk de Talvera/Talfer en de Isarco/Eisack. De geschiedenis van deze stad begint in 15 v.C. met de Romeinse militaire nederzetting Pons Drusi nabij deze samenvloeiing. De stad heeft zich steeds meer uitgebreid, eerst ten oosten van de Talvera maar later langs alle zijden van de twee rivieren.

Deze rivieren scheiden de verschillende stadsdelen (historische zone, Gries en industriĂŤle zone) van elkaar. Momenteel maken de rivieren geen actief deel uit van het leven in Bolzano en worden ze vooral ervaren als grens.

GROEN In de stad is er reeds heel wat groen aanwezig. Het merendeel hiervan concentreert zich op de oevers en is een groene oase binnen de stad. Er kunnen drie soorten groenzones onderscheiden worden, namelijk recreatief parkgroen, siergroen en oeverbegroeiing, elk met hun eigen activiteiten.

Aan deze zones worden verschillende activiteiten gekoppeld, afhankelijk van de groenzone. Deze activiteiten zijn zowel intensieve recreatie en sport als extensieve recreatie met rustpunten. |10

STEDELIJKE ONTWIKKELING + STATIONSBUURT De stad is opgedeeld in verschillende stadszones die gelegen zijn langs de twee rivieren. Deze uitbreidingszones zijn er gekomen doorheen de tijd en hebben dus elk hun eigen specifieke architectuur. Bolzano was vroeger Oostenrijks grondgebied en deze Duits-Oostenrijkse invloed is nog steeds goed merkbaar in de historische binnenstad. Pas na de Eerste Wereldoorlog is de stad met omliggend gebied bij ItaliĂŤ gevoegd. In de jaren dertig heeft de fascistische regering van Mussolini geprobeerd de stad een meer Italiaans karakter te geven. Dit is goed merkbaar in de buitenwijken en vooral in de zone Gries.

ANKERPROJECTEN Bolzano bevat een aantal ankerprojecten die de stad een bepaalde indruk geven en ook meer vertellen over de geschiedenis van de stad. Volgens de toenmalige tijdsgeest zijn de ankerprojecten in de historische binnenstad de kathedraal en een aantal kerken. In de buitengebieden bevinden er zich monumentale ankerprojecten die de grootsheid van het toen fascistisch ItaliĂŤ in de verf moesten zetten.

11|

|12

1 | BOLZANO/BOZEN 2 | LEZING BOLZANO/BOZEN 3 | BELANG VAN ANKERPROJECTEN 4 | NEXT ECONOMY 5 | VISIE/SITE 6 | ANKERPROJECT 7 | ANKERGEBOUW 8 | BRONNEN

13|

ACTUELE LEZING| WATER Doorheen Bolzano stromen twee rivieren, namelijk de Talvera en de Isarco. Deze verdelen Bolzano in drie zones.

Omdat Bolzano in een vallei ligt en de rivieren sterk afhankelijk zijn van smeltwater, fluctueert het waterpeil sterk. In extreme omstandigheden kan dit verschil van het waterpeil soms wel twee meter bedragen op enkele dagen tijd. Om de stad te beschermen tegen het water zijn er langsheen de oevers enkele keermuren geplaatst. Deze keermuren zorgen ervoor dat er weinig connectie is tussen stad en water. Het water in de stad is aanwezig, maar is amper zichtbaar en wordt niet benut. |14

keermuur oevergroen

15|

|16

ACTUELE LEZING | WATER keermuur oevergroen

Naast de keermuren is er ook veel oevergroen aanwezig. Dit groen is hoog en dicht begroeid, waardoor dit eveneens als een grens werkt tussen stad en water. Dit zorgt ervoor dat er vanuit de groenzones amper relatie is naar het water toe.

Het water is volledig ge誰soleerd van de stad.

17|

|18

19|

ACTUELE LEZING | GROEN De stad richt zich weg van het water en het groen waardoor deze naast elkaar liggen zonder enige interactie. Dit wordt extra versterkt door de aanwezige hekken en muren langs de groenzone. De enige toegangen tot het groen bestaan uit vaak smalle doorgangen. Bij de doorgang moet er soms een niveauverschil overbrugd worden waardoor er naast weinig fysieke verbindingen tevens ook weinig visuele verbindingen met de groenzone zijn. |20

hek en muur toegangen parkgroen kijkgroen oevergroen

21|

|22

ACTUELE LEZING | GROEN In Bolzano zijn er verschillende soorten groen aanwezig die elk met een andere intensiteit gebruikt worden. De intensiteit van gebruik ligt het hoogst langs de oevers van de Talvera in het noorden en langs de oever van de Isarco die grenst aan Gries. hoog gemiddeld laag

In het nieuwe masterplan voor het station wordt er een groene pool voorzien binnen het stationsgebied. Het masterplan voorziet ook tal van nieuwe woningen waardoor deze groene pool ook intens zal gebruikt worden. Deze groene pool staat niet in verbinding met het reeds aanwezige groen waardoor een eilandgevoel gecreĂŤerd zal worden.

23|

|24

25|

ACTUELE LEZING | STEDELIJKE ONTWIKKELING Naast het masterplan voor het stationsgebied zijn er tal van andere projecten op til in Bolzano. Enkele van deze projecten zijn ingrepen op grote schaal. Ondanks het masterplan voor de stad voelen enkele ingrepen aan als individuele projecten zonder enige samenhang. Daarenboven wordt er nauwelijks verbinding gezocht met het bestaande groen en water.

Momenteel zijn er maar twee gebouwen die interactie hebben met de groenzones. Het ene gebouw, Museion, heeft een open gevel naar het water gericht. Het andere, een parkcafĂŠ ligt midden in het groen. De gevels van de bebouwing gericht naar het water toe komen over als niet toegankelijke achtergevels. Dit zorgt voor een nog verdere versterking van de breuk tussen stad en groen. |26

gebouw met relatie water nieuwe tram ontwikkelingen

27|

P

|28

ACTUELE LEZING | STEDELIJKE ONTWIKKELING De auto is op sommige plaatsen zeer prominent aanwezig. Dit is zeer sterk merkbaar rond het knooppunt van de Talvera en de Isarco. Hier loopt de verbinding tussen het historisch centrum en de autosnelweg A22. historisch tramspoor autowegen fietsassen wandelassen

Dit gebied is ook een knooppunt voor het fiets- en wandelverkeer. De oevers van de rivieren fungeren als snelle circulatieassen binnen de stad en komen samen op ĂŠĂŠn knooppunt, namelijk de oude gele spoorwegbrug. Deze assen verbinden ook de stad met naburige steden en gemeenten.

In dit gebied loopt ook nog eens de spoorweg waardoor er een hoge concentratie van fluxen ontstaan op alle vlakken van mobiliteit.

29|

|30

31|

VASTSTELLING

Het aanwezige oevergroen zorgt voor een barrière tussen stad en water. De gebouwen gelegen langs deze oeverzone draaien zich weg van het groene en creëren een wand van terrassen gericht naar het groen.

DIt zorgt voor weinig interactie naar de stad toe.

POTENTIES

Door op verschillende plaatsen binnen de stad connectie te maken tussen stad, het aanwezige groen en het water, kan deze groenzone mee deel uitmaken van het leven in Bolzano. Zo kan er veel meer interactie ontstaan tussen water, groen en stad en kunnen de zones evolueren van onafhankelijke entiteiten naar één geheel, één stad.

|32

Het masterplan van de stationszone voorziet vrij veel nieuwe groenzones. Dit groen wordt echter als individueel element binnen de stad beschouwd en wordt niet in verbinding gesteld met het reeds aanwezige groen. Dit resulteert dat het nieuwe groen een eiland wordt binnen de stad.

Het nieuwe station richt zich vooral naar het noordoosten van Bolzano. Dit zorgt dat het zuidwesten van de stad, voornamelijk het gebied rond de samenvloeiing van de Isarco en Talvera, in de ‘schaduw’ komt te liggen van het masterplan.

De site kan ingezet worden als verbindend element tussen het reeds bestaande groen en het nieuw aan te leggen groen. Zo kunnen beide zone’s samenwerken en één groene long vormen voor de stad.

Tussen de twee sites kan een interactie ontstaan. Dit kan zorgen voor een connectie vanuit het nieuw station met zowel het masterplan in het noordoosten als de bestaande stad.

33|

|34

1 | BOLZANO/BOZEN 2 | LEZING BOLZANO/BOZEN 3 | BELANG VAN ANKERPROJECTEN 4 | NEXT ECONOMY 5 | VISIE/SITE 6 | ANKERPROJECT 7 | ANKERGEBOUW 8 | BRONNEN

35|

De stedelijke bevolking neemt steeds toe. Momenteel woont 53% van de bevolking in stedelijke gebieden. Er wordt verwacht dat dit aantal zal toenemen tot 66% in 2050. Het concept ‘de stad’ zal dus grondig moeten onderzocht worden zodat alle aspecten (wonen, werken, leren,…) van het dagelijks leven aangenaam zijn binnen een stedelijke context. Hoe omgaan met energie, infrastructuur, gebouwen, voedselvoorziening, water en afval zijn dan ook significante vraagstukken. Nieuwe triggers als economische crisis, klimaatverandering en schaarsten moeten bestudeerd worden en vragen om een specifieke aanpak. We moeten de stad slimmer en duurzamer maken.

Ankerprojecten, ook wel strategische projecten genoemd, kunnen helpen om het beoogde resultaat te behalen, namelijk een duurzame en aangename leefwereld.

Ankerprojecten zijn al vaker gebruikt als incubator voor een bepaald deel van een stad of zelfs voor de volledige stad. Het zijn projecten die inspelen op de sleutelkwesties in een gebied van strategisch belang. Deze projecten trachten een structurele verandering te initiëren om zo het gebied terug op de kaart te brengen.

Ankerprojecten kunnen ook fungeren als test-site om een nieuwe vorm van stadsontwikkeling uit te implementeren, te evalueren en bij te schaven. Door middel van ankerprojecten kan men dus trachten een duurzamere en leefbare woonwerkomgeving trachten te bereiken. |36

37|

|38

1 | BOLZANO/BOZEN 2 | LEZING BOLZANO/BOZEN 3 | BELANG VAN ANKERPROJECTEN 4 | NEXT ECONOMY 5 | VISIE/SITE 6 | ANKERPROJECT 7 | ANKERGEBOUW 8 | BRONNEN

39|

Junk urban street wear

Woodworking Projects

John Coenen |40

Sandwich bike

MAAKECONOMIE De laatste decennia is er een gigantische technologische vooruitgang geboekt met een drastische impact op alle vlakken van het leven van de mens. Eén van deze verandering vinden we terug in de economie, meer bepaald de maakeconomie. Waar vroeger rokende fabriekshallen en vervuilende schoorstenen prominent aanwezig waren in het straatbeeld, zorgen nu nieuwe technologieën voor een veel zachtere en aangenamere productie. Een productie die terug bij de mens gebracht kan worden en dus niet meer als een puist buiten en/of in de stad wordt gezien.

Fragmenture

De technologische vooruitgang bracht ook nieuwe vormen van productie met zich mee die op een veel kleinere schaal uitgevoerd kunnen worden, zoals 3d-printen of lasercutten. Dit gegeven gekoppeld aan een open online database die voor iedereen toegankelijk is, zorgt ervoor dat iedereen zich kan profileren als “maker” en zelfs kan ontwerpen. Termen zoals DIY en crowdfunding spelen hier zeer sterk op in en zorgen voor de juiste middelen om het project te laten slagen.

41|

€

|42

43|

|44

PUBLIEKE RUIMTE Deze nieuwe vorm van economie kan ook inspelen op de publieke ruimte. Momenteel is de publieke ruimte sterk gestigmatiseerd tot enkele functies, nl. wandelen, recreatie en kopen en verkopen. De grootste ontbrekende factor hier is productie.

Productie en publieke ruimte zijn momenteel twee zaken die altijd gescheiden zijn van elkaar. Maar publieke ruimte is meer dan enkel een passageruimte of een gezelli g pleintje. Publieke ruimte moet zo divers en flexibel mogelijk zijn en een multifunctionele uitstraling hebben. Deze vorm van economie laat een koppeling tussen het stedelijk leven en productie opnieuw toe. De vele opkomende pop-ups die een direct contact zoeken met de publieke ruimte vormen hier een succesvol voorbeeld van. Door de integratie van de ‘maakeconomie’ in het DNA van de stad, wijzigt het stedelijke leven en krijgt het naast een puur recreatieve uitstraling ook een economische uitstraling.

45|

|46

Dynamo Metal Workshop / phalt Architekten

47|

KAN NEXT ECONOMIE ALS NIEUW DENKBEELD FUNGEREN OM DE HEDENDAAGSTE STATISCHE PUBLIEKE RUIMTE TE REACTIVEREN TOT EEN MULTIFUNCTIONELE, DYNAMISCHE OMGEVING WAARIN DE DIVERSE STEDELIJKE DIMENSIES ADEQUAAT KUNNEN EVOLUEREN?

|48

Brugge, 1750 onbekende schilder

49|

|50

1 | BOLZANO/BOZEN 2 | LEZING BOLZANO/BOZEN 3 | BELANG VAN ANKERPROJECTEN 4 | NEXT ECONOMY 5 | VISIE/SITE 6 | ANKERPROJECT 7 | ANKERGEBOUW 8 | BRONNEN

51|

TEGENWOORDIG

TOEKOMST |52

NIEUWE WONINGEN STEDELIJK VOORPLEIN

KUNST- EN EVENEMENHAL

STATION

POLYFUNCTIONEEL CENTRUM

COMMERCIEEL CENTRUM 53|

WELKE STEDELIJKE DYNAMIEK KAN ZORGEN VOOR EEN WISSELWERKING TUSSEN DE SITE EN HET NIEUWE STATION OM ZO EEN NIEUWE SYMBIOSE TE CREËREN TUSSEN STAD, NATUUR EN WATER.

|54

VISIE SITE Sinds de opening van het station op 16 mei 1859 vormt het stationsgebouw, ontworpen door architect Sebastian Altmann, een grens tussen het historisch centrum en achterliggend gebied. Het gebouw is volledig gericht op de stad en zorgt dat het gebied ‘Rentsch’ zich bij wijze van spreken in de schaduw van het station bevindt. Dit zorgt voor extreme condities en heeft dringend nood aan een herontwikkeling Deze herontwikkeling heeft als doel de grens te vervagen en een nieuwe connectie te zoeken tussen stad en stationsgebied.

Het masterplan, een ontwerp van Boris Podrecca in samenwerking met Theo Hotz AG Architeckten en ABDR Architetti Associati, bevat een mix van verschillende functies. Wonen, werken en recreatie worden vermengd in het nieuwe masterplan. Er ontstaat een nieuwe dynamiek en dit zorgt ervoor dat het gebied een nieuwe interactiepool wordt. Het station draait zijn richting en keert zich nu toe naar het binnengebied. Dit wordt versterkt door de ontwikkeling van een aangrenzend stedelijk plein. Dit stedelijk plein, en in feite het volledig masterplan, is volledig geconcentreerd naar het oosten van de stad. Dit zorgt ervoor dat er zich een herhaling voordoet van in 1859, alleen wordt het historisch centrum ditmaal de schaduwvlek. Om dit te voorkomen is het nodig het masterplan aan te vullen en uit te breiden richting het centrum. Dit kan door een complementaire site te creĂŤren in de historische stad die een samenwerking aangaat met het nieuwe stationsgebied.

Deze complementaire site tracht naast een connectie met het station, eveneens een connectie te zoeken met het aanwezige water en groen in Bolzano. Momenteel worden deze drie elementen als aparte entiteiten beschouwd die amper of weinig interactie met elkaar hebben. Op deze site zal dus getracht worden om een combinatie tussen wonen en werken te genereren in een aangename leefomgeving die in verbinding staat met groen en water.

55|

P P

P P

P

P

P P

P P

P

P

1

afbakening binnenruimtes parkeergebouw

2

leegstaand handel op gelijkvloers wonen politiekantoor

|56

3

LEZING 1.

De monofunctionaliteit van de site zorgt voor weinig stedelijke dynamiek.

2. De geprivatiseerde binnengebieden dienen voornamelijk als parking. Dit zorgt ervoor dat er weinig activiteit is in de kern van de site 3. Een drukke straat langs de ene rand van de site en een verhoging van het maaiveld met daarop een snelle fietsas langs de andere rand zorgt voor een isolement van de site ten opzichte van zijn omgeving..

57|

|58

59|

|60

61|

|62

63|

|64

65|

|66

67|

|68

1 | BOLZANO/BOZEN 2 | LEZING BOLZANO/BOZEN 3 | BELANG VAN ANKERPROJECTEN 4 | NEXT ECONOMY 5 | VISIE/SITE 6 | ANKERPROJECT 7 | ANKERGEBOUW 8 | BRONNEN

69|

|70

STRATEGIEËN

1.

Puntsgewijs de site aanpakken en zo een nieuwe stedelijke ruimte binnen de site creëren.

2. ‘Achtergevel’ van de site openwerken en connectie zoeken met het water en groen.

Gebouwen aan de waterkant worden uitgebreid met publieke functies.

3. Bestaande gevel richting straatkant behouden en nieuwe ontwikkelingen voorzien langs de waterkant. Zo wordt een gevel gecreëerd die interageert met het water.

71|

1

2

3

4

Nieuwe assen worden dwars door het gebied getrokken, wat voor een betere doorwaadbaarheid van de site zorgt en dus ook nieuw leven in de site brengt. De drukke straat en het groen aan de overkant van het water worden zo met elkaar in verbinding gesteld. Dit kan leiden tot dynamische en aangenamere wandelroutes.

3. The ‘next economy’ wordt gestimuleerd door een fasering in de site te ontwikkelen. De verschillende stedelijke ontwikkelingen zullen fungeren als onderzoeks-, ontwikkelings- en testplatform voor nieuwe creatieve bedrijven en projecten. Vanuit dit platform wordt directe interactie voorzien met de publieke ruimte, wat resulteert in nieuwe activiteiten en spontane dynamieken.

2. Een interne hoofdas wordt doorheen de site aangelegd, waaraan tal van publieke activiteiten gekoppeld worden. Deze activiteiten stimuleren op zich weer spontane initiatieven, waardoor er een nieuwe dynamiek ontstaat binnen de site. De volledige zone wordt autoluw gemaakt. Er wordt een éénrichtingsstraat voorzien om alle functies bereikbaar te maken met de auto, maar de zwakke weggebruiker heeft voorrang.

4. De achtergevels van de winkels en horecazaken worden opengewerkt naar het nieuwe interne plein. In plaats van gesloten achterkanten zullen nu open gevels gecreëerd worden die zorgen voor een betere connectie tussen de straat en het plein.

De winkels die nu wat verloren gingen in de verkeersdrukte van de straat krijgen nu het potentieel om uit te groeien tot bloeiende handelszaken.

TEST

KRACHTLIJNEN 1.

|72

TEST

73|

|74

MASTERPLAN UITWERKING

75|

RECONVERSIE TOT WONINGEN

APPARTEMENTENHOTEL

|76

MARKTHAL

LOKALE HANDELSZAAK

MASTERPLAN UITWERKING TIJDELIJKE INVULLING

MAAKFABRIEK (ANKERGEBOUW)

77|

|78

79|

|80

81|

DEELPROJECT I Het eerste deelproject heeft als functie een deels overdekte markthal gekoppeld aan enkele workshopruimtes en kleine horecazaken. In de markthal staan de laatste nieuwe ontwerpen die gemaakt zijn in het ‘productiegebouw’. Zo kunnen mensen met deze ontwerpen kennismaken en ze eventueel kopen. De balk van de markthal zou op het maaiveld zo transparant mogelijk moeten opgebouwd worden zodat er een maximale doorkijk is tussen de publieke zones aan beide kanten. Zo wordt ook het zicht naar de natuur niet belemmerd en wordt er een zwevend effect gecreëerd voor de bovenste laag. |82

DEELPROJECTEN

BMW Guggenheim Lab Atelier Bow Wow

83|

RESTO

KAYAK DEELPROJECT II Het tweede deelproject is een appartementhotel met een panoramisch restaurant op de bovenste verdieping en een recreatieve functie op het gelijkvloers.

Ontwerpers of reizigers kunnen in dit hotel een volledig appartement huren voor een korte periode. Het gebouw mag een icoon en eindpunt zijn binnen de site, maar moet binnen het geheel van de stad passen.

Bolzano wil van de Eisack een rivier maken waarop recreatie mogelijk is. De rivier wordt aangepast zodat de mogelijkheid bestaat om te kayakken. Het gelijkvloers van dit deelproject voorziet een recreatieve functie die gericht is op de rivier en het kayakken. |84

Beirut Terraces Herzog & de Meuron

85|

DEELPROJECT III Het derde deelproject bestaat uit tijdelijke invullingen voor lege appartementen. Dit heeft als doel om de gevel van het bouwblok, gericht naar het stedelijk plein en het theater, een nieuwe uitstraling te geven. Door niet enkel in de onderste laag economische functies te vestigen, maar ook in de verdiepingen daarboven, wordt een dynamische gevel gecreĂŤerd. De publieke ruimte speelt zich daardoor niet enkel af op het maaiveld. Doordat de ruimtes tijdelijke en veranderlijke invullingen krijgen, ontstaat telkens een nieuwe gevel met een nieuwe uitstraling. |86

winkel Normann Kopenhagen

87|

|88

PUBLIEKE RUIMTE

Binnen de huidige site is de publieke ruimte verbrokkeld. Ze bestaat uit een mengelmoes van afgescheiden ruimtes waarin de auto de belangrijkste rol opeist. In het nieuw project wordt deze publieke ruimte aangepakt en gerevitaliseerd. De individuele zones worden verbonden tot één publieke ruimte en de auto wordt grotendeels verbannen.

De publieke ruimte hoort weer toe aan de zwakke weggebruiker. Om te vermijden dat deze ruimte een monofunctioneel gegeven wordt, wordt een ontwerpstrategie toegepast die opgebouwd is rond drie kernwaarden, namelijk natuur, identiteit en activiteit.

Natuur Doorheen de jaren is het concept ‘natuur in de stad’ binnen de stedelijke ontwikkeling steeds een belangrijke focus geweest. Dit groen heeft vaak een artificiële uitstraling en blijft vaak steriel, kunstmatig en niet levendig. In dit ankerproject wordt er naast meer gecontroleerd stedelijk groen ook ruimte gemaakt voor natuurlijk groen en ontstaat er een interactie tussen beide types. Deze interactie wordt onder meer verwezenlijkt door het aanleggen van groenassen in de vorm van bomenrijen, die een verbinding zoeken tussen de bestaande groene stadparken, via de site naar het natuurlijke oevergroen. Op een plaats loopt de groenas verder in fietsbrug die ook connectie maakt met de oever aan de overkantt van het water.

Op de oevers van de Talvera en de Isarco wordt natuurlijk groen voorzien. Dit gebied wordt een ‘terrain vague’, een gebied dat geen duidelijk omschreven bestemming krijgt, waar alles kan. Dit zorgt voor een flexibiliteit in gebruik naargelang de noden en wensen. Het is een ruimte voor eigen initiatief, een broedplaats voor nieuwe ideeëen.

Denk aan testruimtes voor nieuwe producten, kunst- en theaterprojecten of kleinschalige evenementen. De ervaring van een bezoek aan het terrein wordt zo gedragen door een zeer breed en divers publiek. Er is momenteel geen ander gebied in de stad waar dit mogelijk is Identiteit Het ankerproject omvat een grote oppervlakte met verscheidene functies zoals wonen, werken, recreatie en productie. Opdat de publieke ruimte geen monotoon gegeven zou worden en een grotere aantrekking zou hebben op een wijd uiteenlopend publiek worden verschillende zones gecreëerd. Elke zone heeft zijn eigen identiteit, sfeer en beleving. Deze diversiteit wordt gegenereerd door verschillende schalen van de zones alsook door verschil in materialisatie, beplanting en stadsmeubilair. Dit zorgt voor een doorbreking van de stigmatisering van de publieke ruimte stimuleert een creatiever en wisselend gebruik van de verschillende zones. Zo heeft het stedelijk plein dat gekoppeld is aan de winkels een totaal andere beleving dan het oeverplein gekoppeld aan de markthal.

Activiteit Om te vermijden dat de verschillende identiteiten als eilanden naast elkaar fungeren, is een hoofdas geïntegreerd waaraan deze identiteiten verankerd zijn. Deze hoofdas wordt gezien als een drukke activiteiten-as die ruimte biedt aan zeer diverse handelingen en gebruiken. Deze hoofdas loopt van oost naar west en krijgt een zeer brede invulling. Het is een zone waar alles kan, die tegemoetkomt aan de meest uiteenlopende initiatieven. Denk aan sportfaciliteiten, speelpleinen, testruimtes, verschillende materialisatie, divers stadsmeubilair, niveauspelingen en verder. Door het ruimdenkende karakter van deze as ontstaat een dialoog en samenwerking tussen de verschillende identiteiten en de as onderling.

89|

|90

1 | BOLZANO/BOZEN 2 | LEZING BOLZANO/BOZEN 3 | BELANG VAN ANKERPROJECTEN 4 | NEXT ECONOMY 5 | VISIE/SITE 6 | ANKERPROJECT 7 | ANKERGEBOUW 8 | BRONNEN

91|

OP WELKE MANIER KAN ARCHITECTUUR INGEZET WORDEN ALS STIMULATOR OM EEN DYNAMISCHE WISSELWERKING TUSSEN ECONOMISCHE PRODUCTIE EN PUBLIEKE RUIMTE TE GENEREREN?

|92

UITLEG ONTWERP

Ndsm werf Amsterdam 93|

|94

Situering Het ankergebouw is centraal gelegen binnen het ankerproject en wordt geflankeerd door de activeiten-as en de oevers van de Isarco. Een verhoogd fietspad loopt evenwijdig met deze oevers en maakt connectie met het maaiveld ter hoogte van de overdekte doorsteek van het gebouw. Dit alles zorgt voor een goede bereikbaarheid en herkenbaarheid van het gebouw. Door zijn prominente ligging binnen de site verbindt het ankergebouw alle facetten van het ankerproject. Zo kan het ontwerp gezien worden als het kloppend hart binnen het gebied.

Publieke wandeling De ruggengraat van het ankergebouw is een interne wandeling die het maaiveld met het publiek dak verbindt. Deze ‘trage’ wandeling doorkruist diverse werkzones en biedt verschillende panoramische zichten. Deze richten zich zowel naar het stedelijk landschap als naar de omliggende bergen.

De wandeling vormt een interne circulatie tussen de verschillende werkruimtes. Zo kan de wandelaar kennis maken met de verschillende productieprocessen en ontstaat er een contact tussen de twee. Productie en publieke wandeling mogen niet als twee individuele entiteiten gezien worden maar moeten elkaar overlappen. Om deze interactie nog verder te stimuleren zijn er verschillende zones waar werkruimte en publiek domein in elkaar overlopen.

Naast deze publieke ‘trage’ wandeling zijn er ook twee snelle circulatieassen, bestaande uit een trap en een ruime lift. Deze bieden toegang tot elk niveau en verbinden het kelderniveau met het dak en de bijhorende cafetaria. De snelle circulatieassen zijn ondergebracht int twee structurerende kokers, samen met alle nodige utiliteitsvoorzieningen in het gebouw.

Maaiveld Het ankergebouw is samengesteld uit drie balken, gestapeld boven elkaar. Om zoveel mogelijk interactie met het maaiveld en de publieke ruimte te stimuleren is de onderste laag zo transparant mogelijk gehouden. Dit in tegenstelling tot de bovenliggende lagen die omhuld zijn door een lijnenwerk van verticale lamellen.

Een ruime doorgang verdeelt de onderste balk in twee en verbindt het historische stadsgedeelte met de groene oever van de Isarco. Dit nodigt uit voor een verdere ontdekking vanaf de activiteiten-as naar wat zich verder afspeelt aan de andere kant van het gebouw.

Aan beide korte zijden van het gebouw zijn publieke zones aangelegd. De publieke zone aan de westzijde is een verzonken plein dat deels overdekt is. Deze zone staat in verbinding met de aangrenzende werkruimte. Door het voorzien van grote industriële poorten kan de binnenwerkruimte opengesteld worden naar het verzonken plein toe en kan het plein fungeren als aanvullende overdekte buitenwerkruimte.

De verbinding tussen de openbare ruimte en het verzonken plein gebeurt aan de hand van brede treden. Hierdoor ontstaat een specifieke benadering van het plein, wat zorgt voor meer toegankelijkheid naar de werkruimte toe. Men kan van hieruit de ‘makers’ aan het werk zien en hun producten bewonderen. Deze trappen kunnen eveneens ingezet worden als tribune voor kleine evenementen en optredens.

Aan deze publieke ruimte bevindt zich één van de twee startpunten van de interne publieke wandeling. Het andere startpunt van deze wandeling bevindt zich in de inkomhal. Deze inkomhal staat in verbinding met de publieke zone aan de oostzijde van het gebouw. In het verlengde van dit plein is een groenas aangelegd die verbinding maakt met het plein voor het theatergebouw, en zo ook met de historische stad. Samen met de de uitkraging van het bovenliggend auditorium wordt de hoofdingang van het gebouw zo in de verf gezet.

95|

Zwevende balk De middelste laag van het ankergebouw kan aanzien worden als een zwevende balk.

De lange zijde van het ontwerp ligt op de noordzuid-as. Om een serre-effect te vermijden maar toch maximaal zicht te behouden op de omgeving is er rond het gebouw een grote glaspartij geplaatst die bekleed is met verticale aluminium lamellen. Deze kunnen geroteerd worden naargelang de zonlichtinval en de nood aan zonnewering.

De lamellenrij vormt een sterk contrast met enerzijds de boven- en onderliggende laag en anderzijds met de omgeving. Door de verticale lijnen wordt een dynamische effect gecreëerd wanneer men langs de oever wandelt: een zijwaarts zicht laat de balk als één monovolume overkomen terwijl een frontaal zicht inkijk geeft op het interieur en de werking van het gebouw.

Publiek dak Het groen dak vormt het eindpunt van de interne wandeling. Centraal in het dakontwerp bevindt zich een publiek toegankelijke cafetaria met bijhorend zonneterras. De glazen wanden van de cafetaria kunnen opengesteld worden waardoor binnen-en buitenruimte in elkaar overvloeien. Een centrale vide binnen de cafetaria biedt een zicht op de interne wandeling en onderliggende werkruimtes.

De cafetaria staat in verbinding met een orangerie langs de westkant en langs de oostkant met een polyvalente zaal. Deze drie entiteiten bieden verschillende mogelijke activiteiten en kunnen zowel afzonderlijk als in één geheel gebruikt en afgehuurd worden.

Vanop het groene dak heb je niet alleen een 360 gradenzicht op Bolzano en de omliggen de bergen, maar je beleeft het stadsgebeuren ook op een heel andere manier doordat de publieke ruimte op hoger niveau werd gebracht.

Werkruimtes De hoofdfunctie van het gebouw bestaat uit verschillende soorten werkruimtes die in relatie staan met de publieke ruimte. Deze werkruimtes kunnen opgedeeld worden in twee categorieën. Enerzijds zones die voorzien zijn voor handenarbeid en ambachtelijke productie en anderzijds informele denk- en ontwikkelplekken. Om een zo vrij mogelijke invulling te kunnen geven is het ontwerp opgebouwd door middel van een staalstructuur rondom twee betonnen circulatiekokers. Deze structuur, opgebouwd uit vakwerkliggers, zorgt dat de zwevende balk hoofdzakelijk zelfdragend is met een minimum aan palen binnenin. Dit zorgt voor de nodige flexibiliteit en mogelijke aanpassing van de verschillende zones.

Binnen de verschillende werkruimtes kunnen zones onderling afgeschermd worden en de nodige privacy bieden door middel van schuifwanden of grote gordijnenpartijen. |96

97|

|112

113|

MASTERPLAN UITWERKING

115|

|116

MASTERPLAN UITWERKING

117|

|118

MASTERPLAN UITWERKING

119|

|120

1 | BOLZANO/BOZEN 2 | LEZING BOLZANO/BOZEN 3 | BELANG VAN ANKERPROJECTEN 4 | NEXT ECONOMY 5 | VISIE/SITE 6 | ANKERPROJECT 7 | ANKERGEBOUW 8 | BRONNEN

121|

|122

Boeken Anderson, Chris, ‘Makers: the new industrial revolution’, Crown Publishing Group, New York, 2012.

Brugmans, George en Strien, Jolanda, ‘IABR 2014: Urban by nature’, IABR, Rotterdam, 2014.

Dassen, Ton, Hajer, Maarten en Noorman, Nienke, ‘Slimme steden: Opgaven voor de 21e eeuw in beeld’, nai010 uitgevers, Rotterdam, 2014.

Gehl, Jan, ‘Life between buildings: using public space’, Island press, Londen, 2011.

Stichting Beheer NDSMwerf, ‘Visie voor de toekomst van de NDSM werf’, Nova Lux Publishers, Amsterdam, 2014.

Artikels HV, ‘Oude Antwerpse douanegebouwen gerecycleerd tot frisse pop-up bar’, De Morgen, 3 maart 2015.

Lecluyse, Wim, ‘Kickstarter verzamelt 1 miljard dollar in’, De Standaard, 4 mei 2014.

Metz, Tracy, ‘Lijmen is het nieuwe lassen’, De groene Amsterdammer, 27 november 2014.

Vansina, Wannes, ‘Ondernemers betrekken stadskanker’, Het Laatste Nieuws, 15 mei 2015.

Magazines AGB Buda, ‘Wham Bam Buda programma’, Uitgeverij Snoeck, Kortrijk, 2012.

Blee, Sarah, ‘STUK te Leuven: Neutlings & Riedijck architecten’, Bouwen met baksteen, 35ste jaargang, nr. 2, 2004.

Van Daele, Frederick, ‘Gent upcycled: naar een echte herbruikeconomie’, Djoef kritisch Gents stadsmagazine, augustus 2013.

Internetadressen http://7.kortrijk.be/sites/kortrijk/files/buda_perstekst_-_white_paper.pdf, ’This is not an island: dossier Buda’, [10 juni 2015]. http://www.kenniscentrumvlaamsesteden.be/overhetkenniscentrum/Nieuwsbrief/ Documents/2012/120516%20Creatieve%20economie%20op%20C-mine.pdf, ‘Creatieve economie op C-mine: situeringsnota’, [10 juni 2015].

123|

|124