Hoe bedoel je, geen internet?! by Jorgen Koolwijk

ra g e

e de

Wi l d r de

! ? n e gineternet e d a ia an

ia L

e ga

g✯ S

a Lem hint

pers

✯

al van C han t

der Me ys

✯

Thomas Mulders✯Caroline Müller ✯Iren e

va n d e r Nol

l ✯Ils

e S av eni

je ✯ G

a an

Gunsing✯Yvette Hoogenboom ✯Tomas Hutin

Kr o

de Snij

Mar i s k a

p teij

lok rs B

✯

G ra a f g✯ D a n iëlle K a

✯

te de

n ✯L iz a

j in on m t 28 ger e s w e e u es n ov e t er de ni bij sa ys o l m even sti

s ✯V i ct

emm a

Smi

✯D

o Ed

Lise t

rs ✯ Am b e

ar c

✯

We r n e

n ✯M

ogh

ichelle

o r ve

G van

oes T Mar l

va n C

Ai c o

✯ ssy Thomas Denise Timmer✯Sheryl Wels ✯R

n✯

ra✯ Cri ee renst

elissen ✯ Yasm in

o e d l e je , b eo

: Ell n van

✯ e Boo ✯ Berghuis Yvonn nstra Fleuri-anne Corn

l ma

Lign

☛

ijd et b

✯ Jelle n B an k

oh e bedoel je,

e d a ia a n

gineteernnet ?!

in jon m 28 ge e st w es ren eu te i n o e v sa er d til ys om even bij s

Hogeschool van Amsterdam, Redactie en Mediaproductie. Amsterdam 2010

Coördinatie: Merijn Henfling Eindredactie: Arnold Vonk Selectie essays: Machteld Bijl, Marloes Geboers, Merijn Henfling, Mariëtte Heres, Jenny ter Horst, Paul Koopal, Esther Tielen, Esther Willemsen Ontwerp: Jorgen Koolwijk (uncoated.nl) Beeldredactie: Shinta Lempers Druk: HooibergHaasbeek, Meppel ISBN: 978-90-812745-2-4 © De auteurs en Hogeschool van Amsterdam, 2010 Redactie en Mediaproductie Amsterdam 2010 www.hva.nl www.rmpnieuws.nl

ten geleide Wat is de wisselwerking tussen de media en de samenleving? Dat was de centrale vraag, eind 2009, in een opdracht voor de studenten Redactie en Mediaproductie van de Hogeschool van Amsterdam. Driehonderd derdejaars verwerkten hun antwoord in essays waarvan hier de opvallendste zijn geselecteerd. Zij reageren op actuele kwesties met behulp van bronnen op internet en literatuur die hen is aangereikt door docenten. Essayist Bas Heijne, verbonden aan NRC Handelsblad en een voorbeeld voor veel studenten, schreef het voorwoord. De foto's in het boek vertellen een eigen verhaal, de geschiedenis van een Nederlandse familie.

hoofdstuk 1

zoek de mensen achter je vriendenlijstje Richelle Werners ✯ Sociale media verlichten ons leven Denise Timmer ✯ We kijken niet meer naar elkaar om Amber de Wilde de Ligny ✯ Liefde op het net is het net niet Jelle Berghuis ✯ Zij denken, dus ik ben Daan Snijders Blok ✯ Zo sociaal zijn die media niet Thomas Mulders ✯ Onze sociale vaardigheden gaan eraan

10 12 16 18 20 22

hoofdstuk 2

Redders van de nieuwe media Irene van der Noll ✯ Een zegen voor de journalistiek Sheryl Wels ✯ Bijt ook eens in de hand die je voedt Aico van Gogh ✯ De krant is dood, leve de krant Yvette Hoogenboom ✯ De wereld is niet alleen van journalisten Liza Kroes ✯ Het nieuws wordt steeds echter

26 28 30 34 36

hoofdstuk 3

techniek beheerst ons leven Mariska Gunsing ✯ Hoe bedoel je, geen internet?! Yvonne Boonstra ✯ Mijn oma is een cyborg Fleuri-anne Cornelissen ✯ Vermaak je ook eens zonder je mobieltje 4

40 42 44

Chantal van der Meys ✯ Het is de schuld van de media en je genen Marco Edelman ✯ Wij zijn afhankelijk van providers en technici Tomas Huting ✯ Weg met Wikipedia

46 50 52

hoofdstuk 4

de media coveren leven, dood en hiernamaals Marloes Teerenstra ✯ Media maken moslims extreem Caroline Müller ✯ Laat journalisten hulpverleners toch helpen! Victoria Legag ✯ Internet maakt onze spirituele zoektocht groter Daniëlle Kapteijn ✯ Geloven is dankzij de media persoonlijker geworden Ellen Bank ✯ Journalisten zien alles door een atheïstische bril Gemma Smit ✯ De online kerk heeft de toekomst

56 58 60 63 64 68

hoofdstuk 5

van burgers tot politici, niemand is nog anoniem Crissy Thomas ✯ Burgers kennen politici beter dankzij Fortuyn Lisette de Graaf ✯ De staat weet te veel van ons Shinta Lempers ✯ Politici willen burgers veel te graag misleiden Yasmin van Corven ✯ Internet heeft ons leven onveiliger gemaakt Ilse Savenije ✯ Alles wat we doen, is bekend

72 74 78 80 82

voorwoord

raag aan een groep studenten wat ze na hun studie willen gaan doen en opvallend vaak krijg je te horen: ‘iets met media’. Vrijwel meteen daarop volgt een kritische kanttekening: men is niet van plan zich klakkeloos over te leveren aan de status quo, zich te voegen naar de algemeen aanvaarde manier waarop de media de wereld aan ons presenteren. De media zijn alomtegenwoordig, maar ze deugen niet. Veel studenten zijn zich bewust van de verraderlijke manier waarop de media ons beeld van de werkelijkheid vormgeven. Er is evenveel enthousiasme als achterdocht, idealisme wordt getemperd door scepsis. Wat je ziet of leest, zegt in de eerste plaats iets over wie jou dat beeld of die tekst voorschotelt. Met de waarheid heeft het vaak niet zo veel te maken. Hun idealisme richt zich dan ook op de negatieve kanten van die beeldvorming.

Soms zijn het de beperkingen van het (traditionele) medium die de oorzaak zijn, soms gaat het om commerciële belangen die de waarheid geweld aandoen, vaak is er sprake van regelrechte manipulatie. Daar moet iets aan gedaan worden. Voordat de wereld kan worden veranderd, moet eerst het beeld van de wereld worden veranderd. Dat vereist een bijzonder bewustzijn. Wanneer je beseft dat in de werkelijkheid zoals die zich aan je voordoet, niets is wat het lijkt, word je gedwongen je voordurend af te vragen wat iets betekent, wat het je wil zeggen. Gezonde scepsis leidt dan al gauw tot argwaan of zelfs tot paranoia.

News vertoond waarin een presentator een professor cynisch ondervroeg over de aanslag op de Twin Towers. De professor durfde zich niet echt uit te spreken, maar het was duidelijk dat hij dacht dat de aanslagen een ‘inside job’ waren, dat wil zeggen gepleegd in opdracht van de regering-Bush. Mijn argeloze opmerking in de uitzending dat we hier met twee gekken te maken hadden, kwam me te staan op een stroom boze mails, waarin gepikeerd gewezen werd op de internetdocumentaire Loose Change, waarin onomstotelijk het gelijk van de professor zou worden aangetoond. Die documentaire was een internethit, vooral onder jongeren, maar bestond voornamelijk uit suggestieve beelden en verbanden.

In 2008 presenteerde ik het programma Zomergasten. In een van de afleveringen, het gesprek met Tom Holkenborg, alias Junkie XL, werd een fragment uit een discussie op de ultrarechtse zender Fox

De Amerikaanse neoconservatieven schroomden na 11 september 2001 niet een schaamteloos vertekend beeld van de werkelijkheid te presenteren, maar het ‘tegenbeeld’ bleek niet minder gekleurd

en manipulatief. Waar heel veel beelden zijn, kan iedereen zijn eigen waarheid maken. En wie eenmaal zijn waarheid gekozen heeft, ziet de waarheid van de ander consequent als een verdraaiing van de feiten of als een leugen. Die dynamiek wordt aangejaagd door een technologische revolutie, die niet alleen een constante stortvloed van beelden faciliteert, maar ook een verregaande democratisering van de media bewerkstelligt. Iedereen met een iPhone of een laptop kan letterlijk zijn eigen waarheid de wereld in sturen, in blogs, comments en tweets. De 24-uurs stroom van nieuws gaat gepaard met een constante stroom van commentaar. De traditionele nieuwsmedia worden zowel technisch als commercieel onder druk gezet door de nieuwe media, die tot ieders beschikking staan. Die verschuiving geeft aanleiding tot heftige discussies, waarin de traditionalisten

moedwillige blindheid en elitair gedrag wordt verweten, en de pleitbezorgers van de nieuwe media een verdwaasd optimisme en misplaatste eigenwaan. Bestaat de burgerjournalist en zo ja, in welke verhouding staat hij tot de traditionele journalistiek. Is er toekomst voor de kranten? Wat is de beste manier om tot een zo objectief mogelijk beeld van de werkelijkheid te komen?

Veel studenten zijn zich bewust van de verradelijke manier waarop de media ons beeld van de werkelijkheid vormgeven In deze bundel wordt de koe bij de horens gevat. Studenten van het afstudeerprofiel Redactie en Mediaproductie van de Hogeschool van Amsterdam buigen 7

zich in essays over verschillende facetten van het probleem waarmee de explosieve groei van de media ons confronteert: in een tijd waarin we de wereld om ons heen steeds sneller en directer beleven, lijkt de waarheid over die wereld steeds verder van ons verwijderd. De hier verzamelde teksten zijn essays in de ware zin van het woord: voordat er wordt beweerd, wordt er eerst onderzocht. Een verkenning van de alomtegenwoordige rol die de media in onze beleving van de wereld spelen, vraagt niet om de agressieve dogmaâ&#x20AC;&#x2122;s van revolutionairen of de luie algemeenheden van tijdgeestgoeroes. Wat gevraagd wordt, is een open, onderzoekende geest. Die geest is in deze essays ruim voorhanden. Bas Heijne

Zoek de mensen achter je vriendenlijstje Als een oud vrouwtje dat in de tram contact zoekt, vroeg de koningin ons vorig jaar wat meer naar elkaar om te kijken. Terwijl er dankzij de nieuwe media zo veel moois ontstaat in de samenleving. Toch was Beatrix’ waarschuwing zo vreemd nog niet.

✯ Richelle Werners ✯ Sociale media verlichten ons leven ✯ Denise Timmer ✯ We kijken niet meer naar elkaar om ✯ Amber de Wilde de Ligny ✯ Liefde op het net is het net niet ✯ Jelle Berghuis ✯ Zij denken, dus ik ben ✯ Daan Snijders Blok ✯ Zo sociaal zijn die media niet ✯ Thomas Mulders ✯ Onze sociale vaardigheden gaan eraan 9

✯ Richelle Werners ✯

Sociale media verlichten ons leven

ociale netwerksites lijken mensen dichter bij elkaar te brengen, maar dat is volgens koningin Beatrix slechts schijn. Met enige verbazing keek ik vorig jaar naar haar kersttoespraak, waarin zij uithaalde naar de manier waarop mensen tegenwoordig met elkaar communiceren:

zijn een onderdeel van de nieuwe media en zijn daarmee tevens een oplossing voor het individualisme. Sociale netwerken verrijken dus ons sociale leven, zowel online als offline, en zorgen er juist voor dat we niet vereenzamen. Als fulltime student en actieve Hyver kan ik gerust zeggen dat Hyves een uitkomst is in onze maatschappij waarin iedereen erg druk is. Met studerende vrienden in verschillende steden is het moeilijk regelmatig contact te houden. Sociale netwerksites zijn dan de beste oplossing. Door Hyves kan ik, zelfs wanneer ik heel erg druk ben, toch op de hoogte blijven van bepaalde ontwikkelingen in het leven van mijn vrienden en kennissen.

‘Je spreekt elkaar zonder gesprek, je kijkt naar elkaar zonder de ander te zien. Mensen communiceren via snelle korte boodschapjes. Onze samenleving wordt steeds individualistischer. Persoonlijke vrijheid is los komen te staan van verbondenheid met de gemeenschap. Maar zonder enig ‘wij-gevoel’ wordt ons bestaan leeg. Met virtuele ontmoetingen is die leegte niet te vullen; integendeel, afstanden worden juist vergroot. Het ideaal van het bevrijde individu heeft zijn eindpunt bereikt.’

Ook Marjolijn Antheunis, communicatiedeskundige aan de Universiteit van Amsterdam, stelt dit vast in haar promotieonderzoek naar online netwerken. Zij deed onderzoek onder drieduizend gebruikers van Hyves en daaruit bleek dat het in contact blijven met oude vrienden en bekenden de belangrijkste reden voor Hyvers is om de website te bezoeken. Ook bleek dat bijna de helft van de gebruikers door Hyves meer online contact heeft met zijn vrienden. 21 Procent zegt juist meer offline contact te hebben dankzij Hyves. Hyves heeft voor 43 procent het online sociale leven verbeterd en voor 22 procent het offline sociale leven. Mensen die gebruik maken van Hyves hebben dus een hechtere band met hun sociale contacten en spreken hen vaker, zowel online als offline.

Bovenstaande uitspraken zijn erg opvallend, want zonder het te zeggen had zij het over Hyves en Twitter, sociale media waar zij geen gebruik van maakt. Ja, het is een feit dat wij met de jaren individualistischer zijn geworden, maar dit is niet de schuld van de nieuwe media. Integendeel; nieuwe en snelle media, waartoe de netwerksites behoren, spelen juist in op de behoeften van de individualistische samenleving. De publicisten Blanken en Deuze bevestigen dit in hun boek Pop up: De botsing tussen oude en nieuwe media. Hierin schrijven zij dat internet de technologische voorwaarden leverde voor de nieuwe samenleving met al haar eigenaardigheden. Sociale netwerken 10

Koningin Beatrix zegt in haar toespraak dat wij met virtuele ontmoetingen een bepaalde leegte proberen te vullen. Ook deze uitspraak wordt in het onderzoek van Antheunis ontkracht. Daaruit is juist gebleken dat mensen sociale netwerken niet als substituut van echte vriendschappen zien. Uit het onderzoek is gebleken dat Hyvers een lidmaatschap van Hyves juist als een aanvulling op en verrijking van hun bestaande sociale contacten zien. Hyvers blijken een opvallend sociaal leven te hebben. In het onderzoek staat dat zij zowel op internet als in het echte leven vaak contact hebben met veel vrienden. Volgens het onderzoek wordt het gebruik van Hyves gezien als verdieping van de relatie en niet als vervanging van persoonlijk contact. De twee minst belangrijke redenen voor Hyvers om de website te bezoeken, zijn dus ook om vrienden te maken en om een relatie te krijgen.

we media’ met, zoals Wijnberg in zijn essay schrijft, de technologiepessimisten aan de ene kant en de technologieoptimisten aan de andere kant. Vooral de oudere generatie verkiest de oorspronkelijke manier van communiceren boven de moderne manier. Dit komt volgens de mediafilosoof Marshall McLuhan door het feit dat onze westerse waarden gebouwd zijn op het geschreven woord. Hij schrijft dat deze waarden al aanzienlijk zijn aangetast door elektronische media. Misschien, zegt hij, is dat de reden dat zeer geletterde mensen het erg moeilijk vinden over deze kwestie na te denken zonder in morele paniek te raken.

Het is dus niet geheel onlogisch dat koningin Beatrix nogal pessimistisch is over de moderne technologie en de bijbehorende manier van communiceren. Geboren in 1938 is zij opgegroeid met de kwaliteiten van het schrift en nauwelijks met Niet alleen Hyves is succesvol in de hedendaagse individuatechnologie. Wijnberg zegt dat de generatiekloof bij Beatrix listische maatschappij. Ook Twitter, Facebook, LinkedIn en overduidelijk zichtbaar is. ‘De ene generatie heeft haar leven datingsites brengen mensen bij elkaar. Zij nog grotendeels doorgebracht in een tijd vergroten de afstand tussen de mensen dat niemand een mobieltje of e-mail had, Beatrix, geboren in dus niet. Rob Wijnberg, columnist van nrc. terwijl de andere generatie niet anders weet 1938, is opgegroeid next bevestigt dit in zijn essay ‘Hyves, Twitdan dat Google Maps en Twitter voor milter en het technologisch pessimisme van joenen mensen een manier van leven zijn.’ met de kwaliteiten Koningin Beatrix’. Hij schrijft dat vriendDeze generatiekloof zorgt er volgens hem van het schrift en schappen onderhouden worden via Skype, voor dat Beatrix de virtuele wereld niet als nauwelijks met zakelijke deals gesloten worden dankzij onderdeel of aanvulling van de realiteit LinkedIn, nieuwe liefdes gevonden worziet, maar als een minderwaardige afgeleide technologie den op datingsites en dat gemeenschappen daarvan. gevormd worden op Facebook en Hyves. Ook schrijft hij dat mensen door Twitter en de iPhone bijna non-stop met elkaar Natuurlijk moeten wij niet ontkennen dat er aan de nieuwe in contact staan. media en de moderne communicatiemiddelen een schaduwzijde zit, want alles heeft zijn voor- en nadelen. Dat we met Het is goed om ons af te vragen waarom Koningin Beatrix zo’n de jaren individualistischer zijn geworden is een feit, maar pessimistisch en enigszins eenzijdig beeld van de moderne mahet individualisme is geen gevolg van de nieuwe media. Bonier van communiceren heeft en waarop dat beeld gebaseerd vendien is het niet zo dat wij niet meer verlangen naar een is. Zij staat hier overigens niet alleen in. Luc Pauwels en Jan gemeenschap. Dat blijkt alleen al uit de grote ledenaantallen Marie Peters zeggen in hun boek Denken over beelden dat filosovan sociale netwerksites. De mens ‘reikhalst nog, zoals steeds, fen, theologen, dichters en schilders al van oudsher discussiënaar gemeenschap’, schrijft godsdienstsocioloog Staf Helleren over de voor- en nadelen van verschillende soorten commans in zijn boek Strijd om de moderniteit. ‘Hij reikhalst, maar municatiemiddelen. Zo hadden Plato, Socrates en Leonardo neemt een grotere distantie in acht.’ Het is jammer dat koninDa Vinci ieder erg verschillende meningen over de kwaliteiten gin Beatrix dit niet zo ziet. Toch is het niet verrassend. Met de van ‘woord’ en ‘beeld’. komst van nieuwe technologieën zullen altijd discussies ontstaan. Dat zagen we al bij Plato en Socrates, dat zien we nu en Tegenwoordig gaat de discussie over ‘oude media’ versus ‘nieudat zullen we in de toekomst blijven zien. ✯ 11

✯ Denise Timmer ✯

We kijken niet meer naar elkaar om

e hebben een decennium vol vooruitgang achter de rug. Vanaf 2000 tot 2010 is internet uitgegroeid tot een plek waar sociale netwerken zijn ontstaan, waar informatie wordt gedeeld en kritiek wordt gegeven (te pas en te onpas, doordacht of gewoon door wat roepen). Internet heeft ons verbonden met de rest van de wereld. En niet alleen internet, ook onze mobiele telefoons zijn een belangrijk deel van ons leven geworden. Wat zeg ik? Mobile devices waarmee je kunt internetten, sms’en, bellen, foto’s maken, filmen en meer. Het zijn echte smartphones. Je hoeft geen boek meer te pakken, niemand meer wat te vragen.

maar houden ons met onszelf bezig. We hebben geen oogcontact, maar wel kijken we op onze mobieltjes of we nieuwe sms’jes hebben en wat er nieuw is op Twitter, Facebook of Hyves. En als de mp3-speler aanstaat, sluiten we ons al helemaal af van anderen. We lopen langs elkaar heen, hebben geen oog voor elkaar. De enige die nog met je praat is het oude vrouwtje dat tegenover je komt zitten. Ze kijkt om zich heen, en zoekt contact. Is de majesteit dan dat oude vrouwtje? Is zij ouderwets? Moeten we toegeven aan deze nieuwe ontwikkelingen in de samenleving, alles langs ons heen laten lopen? Ja en nee. De sociale omgang binnen de offline vriendenkring blijft, en elkaar opzoeken ook. Deze vrienden zijn deel van een van jouw gemeenschappen. Bovendien geeft virtueel contact een extra dimensie aan deze vriendschappen. Offline in het echt kun je niet zo snel informatie met elkaar uitwisselen en bronnen aanhalen.

We zijn kleine individuen, kleine eilandjes, die zichzelf redden in de grote wereld. Maar is dit vooruitgang? Het mag dan wel een vooruitgang zijn op technisch en virtueel gebied, maar is dit goed voor de omgangsnormen en gebruiken binnen de samenleving, en nog Wat zeg je specifieker de Nederlandse samenleving? als je alles al op De koningin vindt van niet. In haar kersttoespraak zei ze: ‘De moderne mens lijkt Online wordt die omgang anders, je deelt internet hebt weinig aandacht te hebben voor de naaste. informatie via links, foto’s, video’s enzobesproken? Nu is men vooral met zichzelf bezig. We voorts. Vriendschappen en contacten die zijn geneigd van de ander weg te kijken en niet bij je om de hoek wonen, zijn gemakonze ogen en oren te sluiten voor de omgeving. Tegenwoordig kelijker bij te houden. Je kunt zelfs nieuwe vriendschappen zijn zelfs buren soms vreemden’. sluiten en deze vrienden aan de andere kant van de wereld ook opzoeken. Tegelijk verandert dit alles de natuurlijke, offZe zit ernaast. Er zijn wel degelijk gemeenschappen in onze line omgang die je hebt met anderen. Wat zeg je in het echt postmoderne samenleving, niet één, of twee, maar meerdere, als je alles al op internet hebt besproken? Op internet kun je honderden, duizenden: als individu ben je niet onderdeel van ook asociaal gedrag ontwikkelen zonder dat iemand je op de één gemeenschap maar meerdere tegelijk, zoals jij zelf wilt. Je vingers tikt; je kunt er gemakkelijk van alles roepen, ook al is bent vrij in je identiteit, en de daarbij behorende groepen. Dit je mening niet onderbouwd of gedraag je je misschien net zo is de zogenoemde rituele functie van de media waarover Liesals de mensen op YouTube die je uitlacht. beth van Zoonen het heeft in haar boek Media, cultuur en burgerschap. Dankzij oude en nieuwe media breken verbanden, Tot slot worden we ook afhankelijk en passief van de nieuwe maar ontstaan er tegelijkertijd allerlei nieuwe verbanden en media. Waar ben je zonder mobiel? We bellen en surfen ermee netwerken waardoor er toch een gevoel van gemeenschap is. voor treintijden, roosters, andere informatie: een belletje naar Wat wel verontrustend is aan het uiteenvallen van de natioiemand die iets weet is zo gedaan. Waar blijft de eigen kennis, nale gemeenschap, is dat traditionele maatschappelijke verwanneer gaan we ergens goed voorbereid heen? Alle informabanden, zoals het buurt- en gezinsleven verdwijnen. Daarin tie wordt ons aangereikt en we doen er niks mee. Diepere poliheeft de koningin een sterk punt. Want waar blijft de sociale tieke kwesties volg je niet meer, ze doen maar, je onthoudt de omgang met elkaar offline? Is het je weleens opgevallen als je nieuwskoppen wel. We gaan nergens meer actief naar op zoek, in de trein, bus, tram of metro zit? Überhaupt op straat? Je ziet het komt toch wel goed. De koningin had meer gelijk dan we allemaal in zichzelf gekeerde mensen. We zitten naast elkaar, in eerste instantie dachten. ✯ 13

✯ Amber de Wilde de Ligny ✯

Liefde op het net is het net niet

p eerste kerstdag komt mijn familie trouw bij elkaar en zitten we rond de grote eettafel met een man of twintig, aanhang meegerekend. Nieuwe aanhang wordt elk jaar op de proef gesteld middels een hevige ondervraging door de opperhoofden. Ze ontkomen er niet aan, toekomstige schoonfamilie moet goedgekeurd worden door mijn opa. Dat veroorzaakt altijd enige spanning aan die gezellige eettafel. Sommige aanhang overleeft die kerst, maar andere relaties lopen daarna snel op de klippen.

spraakjes en brieven schrijven ligt immers al ver achter ons. Nu leven we snel, druk en minder traditioneel, dus past dat allemaal niet meer in ons tijdschema. Waar we vroeger de contactadvertenties vonden in de krant of aan de muur in de supermarkt, vinden we die nu online. In de technologische, nieuwe wereld verplaatsen ontmoetingen en romantische nostalgie zich naar het net. Onderzoeker Jeffrey Hancock beschrijft dit ook in zijn artikel ‘The truth about lying in online dating profiles’; wij hebben altijd al veel tijd en moeite gestoken in de zoektocht naar romantische ontmoetingen. Dat doen we nog steeds, maar nu online. Datingsites, zo geeft Hancock aan, behoren zelfs tot de meest gebruikte internetdiensten.

Opvallend genoeg verschijnt mijn tante ieder jaar met een andere man aan tafel. Of dat aan opa’s keuring ligt? Misschien. Maar het kan ook aan de manier liggen waarop ze die mannen ontmoet. Mijn tante is namelijk een echte online dater. Heeft ze met iemand gechat, dan is ze meteen verliefd. Maar vaak is de liefde na een paar maanden al ver te zoeken, of blijkt de beste man toch niet zo’n lieverd te zijn. Als dan de relatie is verbroken, gaat mijn tante snel verder met haar online zoektocht naar haar ware liefde. Maar is die wel via online dating te vinden?

Daarbij komt dat mijn vriendin, net als vele anderen, soms wat verlegen is. Een praatje maken in de kroeg gaat haar niet altijd gemakkelijk af. Bovendien zitten de mannen die je tegenwoordig in de kroeg tegenkomt niet op dezelfde lijn. Online daten leek de ideale uitkomst. Je hoeft er niet veel tijd voor te maken om je zoekactie te beginnen, je kunt tijdens je werk even inloggen en je reacties bekijken. Ook hoef je niet face-to-face met de ander te praten. Het ‘praatje maken’ gaat je gemakkelijker af, want in een chat zie je niet hoe iemand emotioneel reageert. Daarin kun je eerst nadenken over wat je wilt zeggen voordat je dat opschrijft. Je kunt op tijd beden-

Dat mensen het net op gaan om te daten, is begrijpelijk. Zo had een vriendin van mij zich aangemeld op lexa.nl, een bekende, professionele datingsite. Omdat ze in het dagelijks leven zo druk is met werk, kan ze maar moeilijk in contact komt met nieuwe mensen. De tijd van de romantische af16

ken hoe je wilt overkomen op de ander. Bovendien kun je in chats ongemakkelijke stiltes beter voorkomen dan in een echt gesprek. Chatten is ook handig als je uiteindelijk écht met iemand hebt afgesproken: dan kun je terugvallen op onderwerpen uit eerdere chats.

mensen’ gewist omdat ze volgens hen niet mooi genoeg waren voor de site. Waar gaat het daten dan nog om? Je wordt op deze manier in ieder geval niet verliefd op een persoon, maar op het uiterlijk. Echte liefde? Lijkt me niet.

Dit alles draagt bovendien bij aan de onveiligheid van daten In principe draait het bij het chatten dus vooral om zelfpreop het net. Omdat internet als medium tussen daters in staat, sentatie. En daar gaat het naar mijn mening mis. Want de weet je niet met wie je te maken hebt. Je spreekt niet écht met manier waarop je jezelf presenteert, is dan niet meer sponiemand, je hoort en ziet hem niet, dus kan een man van 50 taan, maar heel doordacht, of zelfs anders zich gemakkelijk voordoen als een jonge dan je in werkelijkheid bent. De zelfpre- Mijn tante is een echte knul van 25. Er valt ook veel te manipulesentatie is een selectieve zelfpresentatie ren met foto’s. De foto op iemands profiel online dater. Heeft ze kan net zo goed een foto van een model geworden. Een meer doordachte, strategische presentatie dan bij een face-to-face met iemand gechat, dan zijn die hij op internet heeft gevonden. ontmoeting, noemt Hancock het. Maar koppie, leuke opmerkingen in de is ze meteen verliefd Leuk dat betekent dat die zelfpresentatie mogechatconversatie, je valt voor die 25-jarige lijk onecht is. Dat je jezelf een heel andere en weet niet dat je eigenlijk praat met een identiteit kunt aanmeten op zo’n datingsite. Niemand die 50-jarige gek. Natuurlijk zullen veel mensen voorzichtiger het doorheeft, want het blijft internet, men ziet je niet in het zijn; voordat ze wat afspreken eerst voorstellen om te webechte leven. cammen, zodat ze daadwerkelijk zien wie er achter de computer zit. Of je wisselt eerst telefoonnummers uit en voert Media-onderzoeker Douglas Kellner vertelt in zijn artikel een paar telefonische gesprekken. Dan hoor je iemands stem. ‘Madonna, Fashion and Image’ dan ook dat de moderniteit (dus de ontwikkeling van internet) ons veel mogelijkheden Het kan ook snel misgaan. Want hoe meer informatie jij geeft geeft om onze persoonlijke identiteit te vormen. Je kunt je aan die ander, hoe meer persoonlijke gegevens je vrijgeeft en persoonlijke interesses op je online profiel altijd weer veranhoe meer men daarop inspeelt en manipuleert. Je zet jouw deren, zodat je die kunt aanpassen aan de voorkeuren van veiligheid op het spel. Een goed voorbeeld van hoe het zo mis een ander. Dus: je ziet een leuke profielfoto en denkt: daar wil kan gaan is de documentaire TalHotBlond van Barbara Schroeik wel mee aanpappen. Je verandert jouw hobby in diezelfde der. Dit laat een waargebeurd verhaal zien van de 47-jarige hobby als die van de ander. Jullie persoonlijkheden matchen Thomas Montgomery, die zijn jongere collega Brian Barrett en je kunt met diegene in contact komen. Want op een davermoordde om een meisje dat geen van beiden ooit had tingsite meldt iedereen zich aan om dezelfde reden: iemand ontmoet. Dat meisje blijkt uiteindelijk een vrouw van midvinden die bij je past. Dat dacht mijn vriendin ook, tot ze delbare leeftijd te zijn met een profielfoto van haar dochter. haar reacties bekeek. Meer dan driekwart daarvan waren van mannen boven de 40 met namen als ‘Trucker Barry’. Totaal Uiteindelijk zijn er dus drie grote bezwaren tegen online niet het soort mannen die ze zocht. Het is bovendien niet dating: onwerkelijkheid, oppervlakkigheid en onveiligheid. alleen verdraaiing van de werkelijkheid, maar ook oppervlakDaarom loopt de liefde op het net naar mijn mening vaak op kigheid. Die mannen zagen gewoon haar foto en grepen hun niks uit. Je let alleen op het uiterlijk en past je aan een ander kans om in contact te komen met een jong meisje. Ze letten aan, en dat is geen goede basis voor echte liefde. Hoe leuk het dus alleen op het uiterlijk. in het begin lijkt te zijn, uiteindelijk kun je jouw ware identiteit niet meer schuilhouden. Zo blijkt ook telkens op eerste En het blijft niet bij die mannen, de datingsites zélf doen kerstdag, als mijn tante en haar vlam elkaar pas écht leren ook mee aan die oppervlakkigheid. Zo heeft de site beautifulkennen door de familie-ondervraging. Voor familie kun je people.com laatst alle profielen van, in hun ogen, ‘te dikke namelijk geen masker ophouden, daar trappen wij niet in. ✯ 17

✯ Jelle Berghuis ✯

Zij denken, dus ik ben O

m voor een afspraak goed beslagen ten ijs te komen, persoonlijke identiteit hebben of dat die inmiddels is vervanvind ik het fijn om de naam van de betreffende pergen door een technologisch gefaciliteerde sociale en digitale soon even te googlen. De zoekmachine spuwt een identiteit. aantal hits uit waarmee ik al snel een beeld van de persoon in kwestie kan krijgen. Met die voorkennis ga ik vol vertrouwen In het wereldwijde web van relaties is het denken op zich zonaar de plaats waar wij elkaar zullen ontmoeten. Maar kan ik als Descartes dat aanhing niet meer relevant. Waar vroeger aan de hand van een aantal links iemands persoonlijkheid wel het zelfbeeld nog logischerwijs door zelfbeschouwing werd duiden? En klopt mijn beeld wel met het gevonden, wordt dit nu gevormd door de Waar vroeger het beeld dat de ander van zichzelf heeft? interpretatie van anderen. Door de huidige maatschappij, waarin de netwerksites zelfbeeld door Opvallend is al dat het digitale beeld van grote rol spelen, word je gepusht om zelfbeschouwing werd een een persoon per medium en zelfs per webprivégegevens openbaar te maken. Doe je gevonden, wordt dit site verschilt. Op LinkedIn nemen mendit niet, dan loop je de kans dat je binnen sen een serieuze pose aan, terwijl op hun bepaalde groepen geen voet aan de grond nu gevormd door de weblogs vaak allerlei sappige informatie te krijgt. interpretatie van lezen is. Mensen nemen dus per site een verschillende identiteit aan. Het raadpleDoor internet is de scheidslijn tussen openanderen gen van een enkel verhaal kan zo gevaarbaar en privé vervaagd, terwijl de grens lijk zijn. Gelukkig zijn we al ‘digiwijs’ genoeg om deze valkuil tussen werkelijke persoonlijkheid en digitale persoonlijkheid te ontlopen: we kijken naar de continuïteit van de gegevens juist enorm groeit. Er moeten steeds meer zijstappen genomen door zo veel mogelijk bronnen te raadplegen. Zo willen we het worden om het verhaal van de digitale persoonlijkheid juist te plaatje compleet krijgen. houden, waardoor dit beeld steeds verder afwijkt van de natuurlijke persoon. Het is de sociale identiteit die de overhand Door de coherentie van de feiten uit alle beschikbare informaheeft gekregen. Het is niet langer ‘ik denk, dus ik ben’, maar ‘zij tie te destilleren, proberen we een duidelijk beeld te krijgen denken, dus ik ben’: het gaat niet om ons zelfbeeld, maar om van iemands sociale persoonlijkheid. Maar die wordt echter het beeld dat wij over onszelf scheppen op basis van een aantal steeds ingewikkelder. ‘De postmoderne mens is opgenomen hits uit een zoekmachine. Mocht je dat niet willen, dan moet in een weefsel van relaties dat complexer en mobieler is dan je zelf in actie komen om je digitale blazoen op te poetsen. De ooit’, zei Jean-François Lyotard al in 1979 in zijn La condition vraag is echter of dit nog kan of dat de digitale cultuur ons dit postmoderne. Sindsdien zijn deze relaties alleen maar in comal uit onze handen heeft genomen. In het laatste geval wordt plexiteit toegenomen. De vraag is dan ook of wij nog wel een het voor sommigen nog peentjes zweten voor een afspraak. ✯ 18

✯ Daan Snijders Blok ✯

Zo sociaal zijn die media niet

roeger, toen alles beter was, was de krant het enige medium dat de gewone burger verbond met de grote wereld. Al het nieuws, waar het ook vandaan kwam, stond in de krant. De kranten stonden toen nog ergens voor. Kranten waren nauw verbonden bij politiek en religie. Vanaf de komst van radio en televisie had de krant er twee grote concurrenten bij. Ook zij verspreiden het nieuws. Maar sinds de komst van internet is de concurrentie groter dan ooit te voren. Sindsdien lijkt het bij nieuws niet meer om kwaliteit, maar om kwantiteit te gaan. En sommige media gaan daarvoor over lijken, soms bijna letterlijk.

manieren om de lezers toch als eerste jouw nieuws te laten lezen, is om de primeur te hebben. Het liefst de primeur van groot en belangrijk nieuws. Dus als er op Koninginnedag een gek met een auto door een menigte racet en meerdere doden veroorzaakt alvorens hij zich te pletter rijdt tegen een monument, waar net de koninklijke familie in een bus voorbijkomt, dan is het als krant jouw taak om als eerste een foto van de dader te hebben. Wat daarbij essentieel is, is dat je dan als krant wel een foto van de juiste dader plaatst. Het AD plaatste vier dagen na de aanslag op Koninginnedag een verkeerde foto, een portret van iemand met dezelfde achternaam als de dader van de aanslag op de voorpagina. En al eerder werd er op het weblog GeenStijl gelinkt naar de Hyvespagina van dezelfde verkeerde dader. Dit is een fout die natuurlijk nooit gemaakt had mogen worden. Zeker niet door een toch wel gerespecteerd dagblad als het AD.

Internet bezorgt de kranten, en dan vooral de landelijke dagbladen, kopzorgen. De krant is het enige medium dat slechts één keer per dag de mogelijkheid heeft om het nieuws aan de man te brengen. Op radio en televisie komt het nieuws een aantal keer per dag op vaste tijdstippen voorbij; dat is nog te overzien. Maar op internet is de hele dag door nieuws. Daar hebben vooral de kranten moeite mee. Zeker de grote betaalde dagbladen, want die hebben extra concurrentie van gratis kranten. En dus zijn de kranten ook op internet aanwezig, om zo de gratis online concurrentie te kunnen bijbenen. Maar ten koste van wat? Hoe sociaal zijn de media?

Het sociale netwerk Hyves blijkt tegenwoordig steeds vaker een bron voor beeldmateriaal te zijn voor de media. Op Hyves zitten vooral jongeren. Jongeren die algemene voorwaarden en privacyverklaringen van sites waar zij zich aanmelden zelden tot nooit lezen. Mede daardoor is hun hele leven beschikbaar voor iedereen die daar belangstelling voor heeft. Veel van de profielen van sociale netwerksites zijn niet beveiligd en dus openbaar voor iedereen. En daar maken de media dankbaar gebruik van.

Op internet moet al het nieuws snel zijn. Anders is het oud nieuws en dan is het al ergens anders gelezen. Een van de 20

Begin januari 2009 plaatste De Telegraaf een foto van de Nieuwjaarsduik op de voorpagina van de krant en website. Op die foto staat een aantal mensen die net uit de zee rennen, en vooral ook een rondborstige, onbekende blondine. Vol in beeld, in het midden van de foto. Dit meisje werd direct omgedoopt tot ‘Unox-meisje’, omdat niemand wist wie zij was en omdat zij een oranje muts van Unox op haar hoofd had. Het gevolg van deze foto was dat heel Nederland op zoek ging naar de identiteit van dit meisje. Ondertussen onderging dit Unox-meisje een ware vleeskeuring op de sites van De Telegraaf en van GeenStijl.

2009 een 14-jarig meisje uit Haarlem overleed, speurden de media Hyves af naar het profiel van dit meisje. Niet lang daarna verschenen foto’s van haar in de media. Dit alles is uiteraard het gevolg van de strijd om het snelle nieuws. Het is te prijzen dat media zo snel mogelijk compleet nieuws willen aanbieden, maar zij gaan nu echt over lijken; de een zijn dood is een ander zijn brood en dat is een kwalijke zaak. Ook Henk Blanken schrijft hierover in zijn boek Media Mores. Hij geeft aan dat zelfs de militairen die ons land vertegenwoordigen in Uruzgan slachtoffer zijn van de media. Hij zegt: ‘Als een militair in Uruzgan sneuvelt, zoeken journalisten op zijn Hyvespagina naar foto’s. Die zijn niet altijd zo respectvol als je zou wensen.’

De krant vond de aandacht om een foto die op hun voorpagina stond natuurlijk fantastisch en had daarom bedacht dat ze bij de Nieuwjaarsduik van 2010 weer op jacht gingen naar een Unox-meisje. En inderdaad, op 1 januari 2010 stond er weGelukkig gebruiken de media sociale netwerken niet alleen derom een jong meisje met een Unox-muts op de voorpagina om over de rug van een ander te verdienen. Microblogdienst van De Telegraaf. Dit nieuwe Unox-meisje Twitter wordt bijvoorbeeld ook regelmatig onderging ook een vleeskeuring op vergebruikt om nieuws te vergaren. Zo waren Het landelijk schillende weblogs. Alleen werd dit meisje protesten van de Iraanse oppositie alafgebrande Unox-meisje de volledig afgebrand, omdat zij niet over de leen te volgen dankzij Twitter. volle borsten beschikt die het Unox-meis- blijkt een 17-jarige uit je van 2009 wel heeft. Daarna werd al snel De Telegraaf probeert geregeld eigen nieuws Bilthoven te zijn via Hyves de naam en de woonplaats van te maken van berichten die op Twitter het tweede meisje bekend. Het blijkt een 17-jarig meisje uit staan, niet altijd met succes. Zo meldde de krant op 1 januari Bilthoven te zijn. Dus door een foto uit het meest gelezen van dit jaar dat cabaretier Jochem Myjer ziek het nieuwe jaar dagblad van Nederland is het schaars beklede lichaam van in is gegaan. Dit naar aanleiding van een bericht dat Myjer een minderjarig meisje uitgebreid besproken, beoordeeld en op Twitter had geplaatst: ‘Door rauw gourmetvlees vannacht veroordeeld op internet. Iets waar dat meisje zelf totaal geen vuurwerk uit alle gaten! Lag om half 1 met voedselvergifticontrole over had. Die controle over wat wel en niet van jeging in bed! Goed begin van het jaar!’. In navolging daarop zelf op internet staat, is erg belangrijk, zegt ook G. Graham besloot Jochem Myjer De Telegraaf op de hak te nemen. Hij Scott in haar boek The Death of Privacy. Want controle geeft plaatste een bericht op Twitter waarin hij reageerde op een ons het gevoel van persoonlijke ruimte. nieuwsbericht op de site van De Telegraaf. Die reactie nam de krant onmiddellijk over. Kort daarna plaatste de cabaretier Maar Hyves wordt door de media op nog veel schokkender dat hij blijkbaar zijn eigen nieuws kan verzinnen. momenten gebruikt. In juli 2008 kwamen vier Nederlanders om tijdens bergbeklimmen in de Alpen. Het betrof een gezin Verschillende media vergeten tegenwoordig waarvoor ze bevan wie alleen de moeder het drama overleefd had. Al snel doeld zijn. De kwaliteit van het nieuws dat ze zouden moeverschenen er foto’s van de Hyvespagina’s van de kinderen ten brengen, gaat ten onder aan de concurrentiestrijd die er van het gezin op de site van De Telegraaf. Als je nu naar artikegaande is. Ze proberen zich te onderscheiden, maar dat gaat len rondom het ongeval op die site zoekt, dan vind je alleen soms helaas ten koste van onschuldige mensen die daar henog een klimfoto van de zoon. Maar destijds stonden er ook lemaal niet om gevraagd hebben. Ongeacht of profielen op foto’s van een van de dochters op, terwijl ze op een feestje sociale netwerksites wel of niet openbaar zijn, enig respect was. Anderhalf jaar later is dit niet anders. Toen in oktober voor de medemens is wel op zijn plaats. ✯ 21

✯ Thomas Mulders ✯

Onze sociale vaardigheden gaan eraan

internet zijn deze voorbeelden de normaalste gang van zaken. Het eerste voorbeeld kun je vergelijken met een e-mail en het tweede voorbeeld is niets anders dan een conversatie via een instant messenger service als MSN.

Het is moeilijk voor te stellen in het dagelijks leven, maar op

Onze online identiteit is soms totaal niet te vergelijken met de persoon die we offline zijn. Op profielensites plaatsen we

ie je het voor je? Je loopt over straat, groet een bekende en diegene loopt stoïcijns door. Pas vier dagen later, als je hem toevallig weer ziet, groet hij je pas terug. Of wat dacht je van een gesprek tussen twee personen die allebei een bivakmuts dragen, voorzien van een zonnebril?

alleen onze allermooiste foto’s en op fora verkondigen we meningen die we anders voor eeuwig hadden verzwegen. Online vrienden kunnen zonder problemen binnen twee muisklikken worden verwijderd. Maar wat is die persoon dan offline? Ook geen vriend meer? Durf je die persoon nog wel gedag te zeggen in de trein of ga je bij voorbaat in een andere coupé zitten, omdat je weet dat jij hem een week geleden hebt verwijderd uit je vriendenlijst en geen zin hebt in vreemde situaties? In hoeverre hebben online en offline invloed op elkaar?

net – heel eenvoudig en toch doeltreffend. En hoeveel relaties zijn er al niet verbroken met een simpel sms’je? De techniek maakt het ons leven al tientallen jaren steeds gemakkelijker. Een houten wasbord hebben we ingewisseld voor een wasmachine, een volle gootsteen met sop maakte plaats voor een vaatwasser, vulpennen werden toetsenborden en hoofdrekenen hoefde ook niet meer, want we kregen rekenmachines. Is het niet zo dat we steeds slechter zijn gaan rekenen door deze apparaatjes? Dan is het toch niet flauw om te zeggen dat onze sociale vaardigheden steeds minder worden, aangezien we die vaardigheden digitaal uitbesteden? Als we pas een sms of e-mail sturen als we er zelf de tijd voor hebben, is het begrijpelijk dat we er pas een terug krijgen als die andere persoon ook wat tijd vrij heeft.

Het kan niet anders dan dat internet onze sociale vaardigheden aantast. Volgens de Amerikaanse sociaal wetenschapper Catherine Dwyer verschilt de online en offline communicatie op verschillende vlakken. Allereerst is er het ontbreken van tijd. Een e-mail krijg je Internet is nog maar net maandag binnen, maar als die op vrijdag Internet is wat betreft levensjaren nog maar uit de puberteit en de net uit de puberteit en de gevolgen ervan wordt beantwoord is er geen haan die ernaar kraait (tenzij het je baas is natuurlijk). gevolgen ervan zijn nu zijn nu al gigantisch. Kun je nagaan hoe Deze asynchroniteit van respons druist op onze maatschappij eruitziet als het internet al gigantisch alle vlakken in tegen de sociale principes kinderen heeft gekregen, of misschien wel die we de afgelopen honderden jaren hebkleinkinderen? Uiteraard zal de mensheid ben opgebouwd. Ten tweede kun je online bijna anoniem altijd behoefte blijven houden aan sociale contacten. En dan opereren. Je maakt een volstrekt onlogische profielnaam aan bedoel ik gewoon het ‘echte’ leven. Maar dit neemt niet weg op een forum en alleen je Internet Service Provider kan nog dat dit langzaamaan minder wordt. Een update hoe het met achterhalen dat jij schuilgaat achter ‘Marsmannetje75’. Maar iemand gaat via een sms’je volstaat prima. Het transhumanishet derde en meest belangrijke verschil is de afwezigheid van me, waarbij de mens en de techniek (letterlijk) samensmelten, sociale aanwijzingen op internet. In een face-to-face gesprek zoals filosoof Peter Paul Verbeek dat aanhaalt, is dichterbij dan worden we overspoeld met allerlei informatie. Het begint nawij denken. Men keert steeds meer naar binnen en men heeft tuurlijk met de woorden die we tegen elkaar zeggen, maar wat het vooral druk met zichzelf. te denken van lichaamstaal, gezichtsuitdrukkingen en intonatie? Dat valt allemaal weg wanneer je online communiceert Een andere filosoof, Jos de Mul, zegt dat deze individualisevia bijvoorbeeld een e-mail of MSN. Het is dan ook niet gek ring mogelijk kan uitmonden in maatschappelijke isolatie of dat er veel miscommunicatie plaatsvindt op het internet. Gevervreemding. We leven inderdaad steeds meer langs elkaar lukkig hebben we de smileys nog om onze gezichtsuitdrukheen, onze sociale vaardigheden verslechteren met de dag. king weer te geven. :-) Leerden we vroeger nog van onze ouders om tegen vreemden ‘u’ te zeggen en altijd met twee woorden te spreken, nu leVolgens journaliste Eva Diepenbroek hebben we de mogelijkren wij onze ouders hoe ze moeten sms’en en mailen. Belden heid om online een totaal ander persoon te zijn dan offline. we een aantal jaren geleden nog aan bij vriendjes in de straat Deze twee identiteiten hoeven dan ook niet overeen te koof ze buiten kwamen spelen, nu sturen we een onpersoonlijk men. En met deze mogelijkheid wordt natuurlijk volop geëxgroepsbericht via MSN om te vragen wie er zin heeft in een perimenteerd. Ben je een vrouw en heb je altijd al een keer een online potje FIFA op de Playstation. Echt, het transhumanisman willen zijn? In Second Life kan het. Ben je verlegen, maar me staat al op de voordeur te kloppen. Ik wacht nog even met heb je toch een mening? Dan kruip je gewoon thuis achter de opendoen. Ik wil eerst mijn ouders een mailtje sturen om te computer en plaats je met wat vriendjes nare teksten op het vragen hoe het met ze gaat. ✯ 23

Redders van de nieuwe media Als de traditionele media elkaar minder napapegaaien, minder subjectief zijn en minder doen wat adverteerders willen, is er nog hoop voor ze. Zeker als ze meer luisteren naar wat burgerjournalisten zeggen.

✯ Irene van der Noll ✯ Een zegen voor de journalistiek ✯ Sheryl Wels ✯ Bijt ook eens in de hand die je voedt ✯ Aico van Gogh ✯ De krant is dood, leve de krant 2.0 ✯ Yvette Hoogenboom ✯ De wereld is niet alleen van journalisten ✯ Liza Kroes ✯ Het nieuws wordt steeds echter 25

✯ Irene van der Noll ✯

Een zegen voor de journalistiek

et is 2010! De jaren nul zijn voorbij, het decennium van de burgerjournalistiek is definitief aangebroken. Niet langer bepalen vooral beroepsjournalisten wat belangrijk is, tegenwoordig kan iedereen nieuws verzamelen, schrijven en publiceren – op internet.

werk. Ik vind deze ontwikkeling juist een zegen voor de journalistiek. Journalisten hebben namelijk hun monopolie verloren, niet langer bepalen zij wat de samenleving moet zien. Hun Journaal of hun kranten moesten we maar geloven. Terwijl die volgens de publicisten Bas Heijne en Joris Luyendijk slechts één versie van de werkelijkheid geven. De laatste merkte dat hij als correspondent in het Midden-Oosten verschillende verhalen kon vertellen over dezelfde situatie: ‘Media konden er daar maar één van brengen, en vaak was dit het verhaal dat het al bestaande beeld bevestigde’. Bepaalde thema’s worden bovendien door de traditionele media compleet genegeerd, terwijl andere voortdurend worden besproken.

Deze ontwikkeling is al een aantal jaren gaande, maar speelde zich lange tijd voornamelijk af op weblogs. Dankzij nieuwe technologie en de opkomst van diverse sociale netwerksites is de burgerjournalistiek nu ook elders op internet doorgebroken. Zo is twitter.com, de internetdienst waarbij gebruikers blogberichtjes van maximaal 140 tekens publiceren, het afgelopen jaar een van de belangrijkste sites geworden om van het laatste nieuws op de hoogte te blijven.

Internet heeft dit monopolie aangetast. Hier is iets nieuws wat het in de traditionele media niet is; nieuws wordt hier ook van andere kanten belicht. Een mooi voorbeeld is de Nederlandse militair Koen, een oud-klasgenoot van mij. Hij is eind

Veel journalisten vinden het woord burgerjournalistiek verschrikkelijk, omdat het blogberichten gelijkschakelt aan hun 26

vorig jaar uit Afghanistan teruggekeerd. Hij verbaasde zich erg over het feit dat Nederlanders weinig van de missie weten. De bomaanslagen en dodenaantallen krijgen we wel te horen, maar op dit moment weet ik meer over de affaires van Tiger Woods dan over onze militairen in Afghanistan. Ik moest zelf op zoek naar informatie die ik miste. Dat zou niet zo moeten zijn. Maar het mooie van burgerjournalistiek is dat je, als je dan op zoek gaat naar meer nieuws, je andere informatie vindt dan je verwacht had tegen te komen.

Een laatste voordeel van de burgerjournalistiek is de mogelijkheid gemakkelijk te reageren op andere internetgebruikers. Bloggers verwijzen naar elkaars bronnen via hyperlinks – een volledigere bronvermelding is er eigenlijk niet. Zo kunnen we vandaag de dag online communiceren en reacties geven, en komt er steeds meer informatie online. Deze ontwikkeling heeft burgers macht gegeven die zij voorheen niet hadden.

Natuurlijk is er het nadeel van de anonimiteit van bloggers. Zo kwam ik onder andere terecht op een weblog van een AfEn natuurlijk slaat een groot deel van wat op internet staat ghaanse jonge vrouw. Zij beschrijft hoe het voor haar als Afnergens op. Het is deze ‘troep’ waar beroepsjournalisten het ghaan is met al die buitenlandse militairen om haar heen. Dat bangst voor zijn. De Nederlandse Vereniging van Journalisgaf mij een heel ander beeld dan dat wat ik ten wilde meer weten over deze negatiekon opmaken uit dat kleine beetje informaWat is de eerste bron ve houding van journalisten tegenover tie dat wij via de traditionele media binneninternet, en vroeg in een peiling wat van nagenoeg alle krijgen. Ook voor deze vrouw is internet een hun allereerste bron is als ze een artikel journalisten? Internet schrijven. Wat stond bij nagenoeg ieuitkomst. In Afghanistan en andere landen waar vrijheid van meningsuiting niet vandereen bovenaan? Internet. Dat is nogal zelfsprekend is, kunnen burgers als zij via het internet toch een tegenstelling. Hierover zei Martin Sommer, redacteur bij hun stem laten horen. Volgens journalist Henk Blanken geven de Volkskrant: ‘Als wij propageren dat onze journalistenwaarweblogs een stem aan de zwijgende meerderheid. Daar ben ik heid net zo goed is als de lezerswaarheid, waarom zouden die het mee eens; via internet is het heel gemakkelijk om aan de lezers dan nog een krant kopen?’. wereld te laten weten wat je vindt. Toch denk ik dat de meeste nieuwsconsumenten op het inDe opkomst van burgerjournalistiek sluit ook perfect aan bij ternet wel weten of iets complete onzin is of niet. Ook moeonze wens om tegenwoordig alles zo snel mogelijk tot onze ten journalisten niet bang zijn dat burgerjournalistiek wordt beschikking te hebben. Want het is veel gemakkelijker snel gelijkgesteld aan beroepsjournalistiek. Het vak van nieuwsiets op internet te publiceren dan dat we het in kranten kungaring, hoor en wederhoor en vooral van toetsing en het nen afdrukken of op televisie kunnen laten zien. We hebben brengen van feiten, kan namelijk niet door iedereen worden de afgelopen jaren op steeds meer plekken toegang tot intergedaan. net gekregen. Internetten op je mobiel is nu ook doorgebroken. Zo kunnen we steeds sneller van alles op de hoogte zijn Helaas komt het daar niet altijd van; naar mijn mening brenen kunnen we ook snel zelf informatie op internet plaatsen. gen de media vaak een eenzijdig beeld naar voren. Het gaat Ook hier is een bericht van vorig jaar op Twitter een mooi hen er vaak om zo veel mogelijk kranten verkocht te krijgen voorbeeld; toen een vliegtuig een noodlanding moest maken of zo veel mogelijk kijkers te trekken, in plaats van slechts de in de rivier de Hudson, maakte een man die op een overstewaarheid te vertellen. Deze vertrouwensbreuk laat zich deels kende veerboot zat er een foto van, met het berichtje: ‘vliegverklaren door de toegenomen populariteit van de burgertuig geland in de Hudson, we pikken de inzittenden nu op journalistiek. Ik denk niet dat we burgerjournalisten gelijk met de ferry’. Binnen twee minuten stond het ongeluk dus al moeten stellen met professionele journalisten. We moeten met foto en bijbehorend bericht online. Een ander voorbeeld elkaar juist de ruimte bieden, samenwerken en op sommige is de aardbeving die Haïti trof. Dit nieuws stond dinsdagnacht momenten de confrontatie met elkaar aan gaan. Zo kunnen al op het internet, terwijl het pas donderdagochtend in de de media blijven groeien en kan het nieuws van steeds meer kranten verscheen. kanten belicht worden. ✯ 27

✯ Sheryl Wels ✯

Bijt ook eens in de hand die je voedt

p de televisie kennen we het als ‘sluikreclame’: Charlie uit de soap Goede tijden, Slechte tijden eet chips en de zak Doritos komt overduidelijk in beeld. In de journalistiek komt dit ook steeds vaker voor, zelfs in kranten: gesponsorde inhoud, oftewel branded content: ‘De 10 beste woontips’, gesponsord door Ikea; ‘Onderzoek: Peugeot veiligste auto’ met op de achterkant van de krant een paginavullende advertentie van Peugeot. De scheidslijn tussen redactie en commercie wordt kleiner. We moeten daarvoor oppassen. Op bepaalde gebieden loopt Europa misschien voor op de

Verenigde Staten, maar op het gebied van commercie kunnen we nog veel van de Amerikanen leren. Wij kunnen namelijk niets anders dan dit fenomeen accepteren en zij hebben hier al veel langer mee te maken. In Nederland is het iets van de laatste jaren; het begon met incidentele samenwerkingen tussen redacties en adverteerders en kreeg een voorlopig hoogtepunt toen het gratis dagblad Sp!ts in 2008 ‘gegarandeerde aandacht in redactionele kolommen’ te koop ging aanbieden. ‘Omdat er veel verzoeken uit de commerciële hoek kwamen’, verdedigde Bart Brouwers, toenmalig hoofdredacteur van 28

Sp!ts, zijn besluit in een radioprogramma op BNR. ‘We hebben DEN HAAG - Het overleg tussen premier Jan Peter Balkenende en gekeken hoe we ze intern tegemoet konden komen. Dit heeft zijn vicepremiers Wouter Bos en André Rouvoet is woensdag aan geleid tot een lijst, een soort van handboekje, met ‘de vier het begin van de middag gestopt. Bos en Balkenende maakten duimanieren om in Sp!ts te komen’. Hij gaf een voorbeeld van delijk dat het overleg later op de dag na het nemen van een Cup-Aeen artikel over de Nederlandse dj Armin van Buuren, waarin Soup zal worden voortgezet. deze refereert aan een mobieltje van het merk LG. Zou dat artikel ook zijn geplaatst als de adverteerder er Dit is een fictief nieuwsbericht, maar niet was geweest? Het artikel valt weliswaar gezien de ontwikkeling van de branded Als je afhankelijk in de categorie entertainment en is daarmee bent van adverteerders, content-trend is zo’n artikel in de toeper definitie geen ernstige zaak, maar deze komst niet onmogelijk. Waar ligt nou kun je niet meer vorm van branded content geeft wel aan welke de grens? Bij het harde nieuws, zeggen kant het op gaat. hoofdredacteuren; zij maken een strikte kritisch zijn scheiding tussen nieuws en lifestyle. AnHet is vooral de volgorde van stappen waar ik het niet mee ders zouden ze hun geloofwaardigheid verliezen. Ook zegeens ben. Het is logisch dat je als redactie een artikel hebt gegen ze dat ze altijd duidelijk maken dat het om gesponsorde schreven en dan een adverteerder benadert, omdat zijn/haar content gaat. Maar dat gebeurt in de praktijk helaas nog niet product er op een positieve wijze in naar voren komt. Nu is altijd of niet duidelijk. Zo staat sponsoring in de Volkskrant er eerst een adverteerder die een idee heeft voor een artikel, niet bij de reisverhalen vermeld, maar in de disclaimer. Volen pas dan komt de journalist die er een leuk verhaal omheen gens mij zijn de mensen die dat ooit gelezen hebben op een maakt. De redactionele ideeën waar geld mee is te verdienen, hand te tellen. hebben de voorkeur. Dit is de omgekeerde wereld; het is geen journalistiek meer te noemen. Journalisten zijn er toch om Als je afhankelijk bent van adverteerders, kun je niet meer misstanden aan de kaak te stellen? Ze zijn kritisch en onafkritisch zijn. Er moet altijd rekening worden gehouden met hankelijk, dienen het maatschappelijk belang en zijn er niet de wensen van de adverteerders. Als de voorkeur uitgaat naar om zo veel mogelijk geld te verdienen voor de krant. Maar artikelen waar meer geld mee te verdienen is, welke ondermisschien is deze gedachte wel ouderwets en gaat de ontwikwerpen laten journalisten dan liggen en worden niet gekeling gepaard met de opkomst van de nieuwe media. plaatst? Volgens Robert Niles, journalist en columnschrijver, zijn de journalisten de laatste jaren, toen de sector een sterke Marnix Kreyns, voormalig lid van de Raad voor de Journaprofessionalisering beleefde, steeds meer vervreemd geraakt listiek, wijst erop dat het traditionele verdienmodel van de van hun doelgroep. Als ze nu ook nog aan de adverteerder kranten stevig onder druk is komen te staan. ‘Enerzijds zijn de moeten denken, weten ze straks helemaal niet meer dat ze kosten de afgelopen jaren snel toegenomen: redactie, vormvoor de lezers moeten schrijven. geving en distributie werden steeds duurder. Tegelijkertijd namen de inkomsten uit advertenties en abonnementen sterk Wat zullen die lezers trouwens doen als ze zich van de branaf.’ Ook is het lezersgedrag veranderd; mensen halen hun ded content bewust worden? Nu valt het velen nog niet op nieuws gratis van internet of uit de gratis dagbladen. dat redactie en commercie steeds meer samenvallen. Lezers zullen zich misleid en belazerd voelen. Ze weten niet meer In die media wordt branded content tot op zekere hoogte nog wat ze serieus moeten nemen en zullen het vertrouwen in wel geaccepteerd; veel lezers zien deze media immers niet als hun krant verliezen. Als dat gebeurt, zal de oplossing liggen kwaliteitsmedia. Maar het fenomeen beperkt zich niet tot de in de ontwikkeling waarmee het allemaal begonnen is: in de gratis dagbladen. Kranten als het AD en de Volkskrant doen roep om betere journalistiek. Het is in ieder geval een leuke ook al enige tijd aan branded content. Vooral de katernen over gedachte: hoe meer advertenties er in de nieuwsberichten reizen en gadgets worden in deze kranten gesponsord. Volgen komen, hoe meer mensen bereid zijn weer te gaan betalen andere kwaliteitskranten? voor kwaliteit. ✯ 29

✯ Aico van Gogh✯

De krant is dood, leve de krant 2.0

e kans dat je de waarheid leest en dat je te maken hebt met objectieve verslaggeving van de werkelijkheid is het grootst bij de krant die wordt gestuurd door een journalistieke redactie. Maar dit oude medium is het aan het afleggen tegen de televisie en het naar volwassenheid groeiende internet. Na een lang ziekbed is het einde in zicht van dit ’prehistorische informatiefossiel’. Wat nu?

veel nieuwssites bijgekomen. Het zou dan ook te verwachten zijn dat de bezoekersaantallen van nieuwssites sinds 2005 een hoge vlucht hebben genomen. Volgens Marketingfacts had Nu.nl in 2009 4,5 miljoen unieke bezoekers per maand, terwijl de Stichting Internetreclame er in 2006 4 miljoen telde. Een relatief kleine stijging dus, die nog opvallender wordt als je de statistieken van het aantal pageviews per maand vergelijkt. Volgens cijfers van Sanoma Digital bedroeg in november 2005 het aantal pageviews 166 miljoen. In diezelfde maand in 2009 was dit aantal gestegen tot 360 miljoen pageviews per maand. Simpel gezegd blijven de bezoekers langer op de website dan vroeger.

Uit cijfers van Het Oplage Instituut (HOI) blijkt dat de oplages van kranten als De Telegraaf, de Volkskrant en NRC Handelsblad al jaren dalen. In 2006 werd de oorzaak gezocht in de opkomst van gratis kranten als Metro en Sp!ts en de groei van gratis nieuwswebsites als Nu.nl en Regionieuws.nl.

De mogelijkheden van internet zijn ook doorgedrongen tot de verschillende uitgevers van betaalde kranten en hun redac-

Sindsdien heeft internet zich razendsnel ontwikkeld en zijn er 30

ties. Uitgevers hebben hun kranten ook online toegankelijk nieuwsfeiten. Dit staat in contrast met de gemiddelde reactie gemaakt om een nieuw publiek te bereiken en de abonnees op een nieuwsvergaarsite als Fok.nl. Hier wordt vooral gepraat een online service te bieden naast de traditionele papieren vanuit de onderbuik en wordt onderlinge discussie aangegaan. versie. Hierdoor zijn actuele aanpassingen en updates door de Dit kan ook zeker een doel zijn van een opiniemaker, maar de redactie mogelijk, zodat de consument altijd op de hoogte kan discussie op zich maakt geen deel uit van zijn onderbouwde zijn van het laatste nieuws. De inhoud van de kranten wordt nieuwsduiding. een-op-een overgezet naar de internetuitgave, waarna webre dacties de actualiteit waarborgen. In tegenstelling tot een webEen ander belangrijk nadeel is het gebrek aan objectiviteit. site als Nu.nl is zo’n online krant niet gratis toegankelijk. Voor De papegaaiwebsites streven andere doelen na dan de tradieen maandelijks bedrag krijgt de consument toegang tot het tionele papieren media. Hierdoor is de verslaggeving van de nieuws, het archief en dat wat een krant waarheid makkelijker te vervormen, zeker zijn meerwaarde geeft: de journalistieke wanneer dit leidt tot hogere bezoekersVeel websites opinie. Om abonnees naar de website te aantallen. De jacht naar de nieuwsscoop, papegaaien elkaar na geld als leidraad nemen en het nalaten van leiden, staan er allerlei extra’s online. In de vorm van achtergronden op het nieuws, een grondige feitencheck komen de obmet het brengen van multimediale toepassingen en verwijzinjectiviteit van veel online nieuwssites niet snacknieuws gen naar andere websites worden zo interten goede. Wanneer kijkcijfers het correct views, bronmateriaal en foto’s toegankeweergeven van nieuwsfeiten in de weg zitlijk gemaakt voor de consument. Maar wat is nu werkelijk de ten, kun je dan nog wel spreken van journalistiek? meerwaarde van een betaalde online krant voor niet-krantlezende en op internet surfende consumenten? Het nieuws is De focus van de uitgevers van papieren nieuwsmedia ligt teelders al te lezen; waarom zou je er dan voor betalen? genwoordig op het zoeken naar een online verdienmodel, zodat de krant kan voortbestaan. De concurrentie van de gratis De hoeveelheid nieuws in de kranten is te vergelijken met de nieuwswebsites dwingt de krant mee te gaan in deze wedstrijd, informatie van gratis nieuwssites als Nu.nl, Fok.nl en Regiodie niet te winnen is. Wanneer beseffen de krantenuitgevers nieuws.nl. Op bovengenoemde websites worden voornamedat zij een andere markt bedienen dan de klakkeloos kopiëlijk berichten van persbureau's ANP en Novum geplaatst. Zo rende websites? Tijd voor krant 2.0! is er online een knip-en-plakcultuur ontstaan, waarbij met zo min mogelijk moeite zo veel mogelijk nieuws wordt verIn de huidige tijd, waarin authenticiteit het grootste goed is, spreid. Veel websites fungeren als doorgeefluik en papegaaien kunnen de kranten een doorstart maken. Door zichzelf te proelkaar na met het brengen van snacknieuws en het jagen op fileren als journalistieke professionals en door ernaar te streven scoops. Het gebrek aan journalistieke opinie en duiding van volledig objectief te zijn, kunnen de krantenuitgevers en -rehet nieuws hebben de online nieuwskoeriers opgelost met de dacties zich fel afzetten tegen de online feitenbrengers. Door mogelijkheid tot reageren door de gebruikers. In een mum meer achtergronden te bieden, naast het een-op-een online van tijd geven participerende lezers hun mening en achterzetten van de papieren versie, krijgt de consument een volgronden bij het onderwerp. ledig overzicht rondom nieuwsfeiten. Wanneer de journalist vanuit deze professionaliteit vervolgens zijn oordeel scherp Maar is deze reactiemogelijkheid, die de snacknieuwswebsites verwoordt met heldere standpunten, kan de krant bovendien bieden, wel te vergelijken met journalistieke opinievorming? weer een podium zijn voor maatschappelijk debat. Is iedere willekeurige reactie onder een nieuwsbericht gelijk aan een journalistieke opinie? De scheidslijn tussen mening In hun voortdurende jacht naar geld zetten de grote online en opinie is vervaagd. Wat mij betreft levert een opiniemanieuwsverzamelsites hun pas veroverde plek op het spel. Het ker met oprechte bedoelingen nieuwe invalshoeken en bearis tijd voor traditionele media om hun positie terug te wingumenteert hij zijn opinie door verbanden te leggen tussen nen. Het is tijd om de krant nieuw leven in te blazen. ✯ 31

â&#x153;Ż Yvette Hoogenboom â&#x153;Ż

De wereld is niet alleen van journalisten

et begon zo’n drie jaar geleden: burgerjournalistiek. Geef iemand een mobiele telefoon, et voilà: een journalist is geboren. Inmiddels zijn de meningen verdeeld, komen er steeds meer mogelijkheden tot burgerjournalistiek bij en wordt er regelmatig gebruik gemaakt van de door de thuisjournalist gegeven informatie. Maar gaat dit wel de goede kant op?

zien de positieve nieuwswaarde van het verkrijgen van actueel en vaak uniek materiaal. Toch verzetten ze zich ook tegen de ontwikkeling dat iedereen journalist kan spelen, schrijffouten kan maken, slecht Nederlands kan spreken en zelfs plagiaat kan plegen. Ze hebben tenslotte niet voor niets voor hun vak geleerd en ervaring opgedaan.

Ik begrijp de frustraties. Ik ben realistisch genoeg om te weten Met de opkomst van Twitter is een nieuwe stap in de burgerdat ik niet voor niets op school zit. Ik stap over een jaartje door journalistiek gezet. Door veel journalisten wordt dit medium het leven als mediaprofessional en mag me redacteur noemen. gebruikt als bron van nuttige informatie. Twitteraars zijn niet Dat ben ik dan niet zomaar geworden; daar is vier jaar studie alleen normale burgers die zich voor jouraan vooraf gegaan. Iedereen kan zich ook Huur een professional loodgieter noemen, maar dat betekent nog nalist uitgeven. Ook diverse politici, bekende koppen en sporters brengen hun nieuws in en je weet dat het een niet niet dat ‘ie ook kan loodgieten. Zo kan naar buiten via het microblogmedium. ook iedereen die zich burgerjournalist durft godsvermogen kost te noemen, zich flink in het vak vergissen. Nu iedereen journalistiek kan bedrijven, krijgen we ook een beter beeld van de werkelijkheid dan toen Toch denk ik dat burgerjournalisten de journalistiek eerder alleen journalisten aan journalistiek deden. De burgerjournaverrijken dan verarmen. Ze dragen bij aan een dialoog in de listiek heeft een duidelijke rol gekregen naast de oude media; samenleving. Actualiteiten worden dankzij hen van diverse ze zal die niet verdrijven, maar aanvullen en ondersteunen. kanten belicht en bekeken. De ene keer zal hun ooggetuigenDoor burgerjournalistiek komen verhalen naar voren die je perspectief onbetrouwbaar blijken, de andere keer verheldenormaal gesproken nergens leest, omdat de beroepsjournalist rend en inspirerend. Er zal meer aandacht komen voor de perhet te druk heeft of het hem ontbreekt aan gespecialiseerde soonlijke noot, voor de normale dingen en gewone mensen. kennis van zaken. Maar ook voor nieuwe visies: zelf blader ik in de krant vrijwel direct naar de opiniepagina’s. Ik vind het heerlijk om de meOok is de burgerjournalistiek sneller dan de traditionele mening van anderen te lezen en mijzelf daarmee te associëren. dia. Als de professionele journalist nog aan het werk is en de In de rest van de krant lees je toch voornamelijk de mening professionele fotograaf zijn foto nog aan het bewerken is, is van de journalist en dat blijkt vaak toch eenzijdig. Eigenlijk is de met de mobiele telefoon gemaakte foto al verspreid via het burgerjournalistiek een vorm van burgeropinie. wereldwijde web. Nog een leuk voordeel: burgerjournalistiek is goedkoop! Huur een professional in en je weet dat het een Ik ben dus van mening dat burgerjournalistiek een goede aangodsvermogen kost. Een heel gedoe met rechten en dat kost vulling is op de professionele journalistiek. Waarom zouden ook nog eens veel tijd. Burgerjournalisten zijn daarentegen al we niet iedereen laten meedenken en -kijken, als iedereen gevleid met een naamsvermelding. toch al met beide benen in de wereld staat? Is dat probleem van de individualisering van de samenleving ook weer opge‘Echte’ journalisten staan niet eens zo negatief tegenover al lost. Ja, we kunnen allemaal journalistje spelen. En we doen die burgers die denken dat ze ook wat van hun vak weten. Ze het samen! ✯ 35

✯ Liza Kroes ✯

Het nieuws wordt steeds echter

‘J

a ik zie wel eens een spleetoog over het hoofd, het zijn er zo veel’, twitterde VVD-Kamerlid Arend Jan Boekestijn vorig jaar maart. Zijn tweede blunder dat jaar. Even later maakte hij nog een blunder in de media en hij besloot op te stappen. Zijn sociale media eigenlijk wel zo’n positieve ontwikkeling in de maatschappij? Moeten we niet zorgen dat het beperkt blijft tot het privéleven?

wat er uit de vergadering van Bos, Balkenende en Rouvoet over het Irak-rapport zal komen, twittert Femke Halsema wat de premier toch moeilijk aan het doen is. Ik denk dat we onszelf tekort doen als we de diverse sociale media alleen gebruiken in ons privéleven. Ze bieden enorme kansen voor het bedrijfsleven. Via e-mail worden per dag miljoenen belangrijke bestanden gedeeld. Maar dat kan ook via sociale media. Vrijwel iedereen in de media en de marketingsector heeft tegenwoordig wel een of meerdere netwerkprofielen. Dan zou je wel heel onnozel bezig zijn als je als werkgever nog geen social media budget hebt vrijgemaakt.

Boekestijn had never nooit gedacht dat er zo veel commotie zou ontstaan door zijn berichtje. Een uur na zijn tweet haalde hij het dan ook van zijn Twitterprofiel. Maar veel van zijn ‘volgers’ hadden het zinnetje al doorgestuurd. Het stond al snel op allerlei nieuwssites.

Mensen willen graag persoonlijk worden benaderd; ze willen Misschien ligt het aan het feit dat sommige mensen niet begrijgezien worden als individu en niet als mens in de massa. Dat pen dat ze met één schokkende zin op Twitter ongeveer heel kan uitstekend met hulp van sociale media; daarmee kun je Nederland zullen bereiken. Het is dus eigenmensen persoonlijk benaderen, maar toch lijk gewoon een kwestie van weten om te in een grote massaproductie. Sommige beFrisser nieuws dan gaan met dit soort media. Zeker als je een van Twitter kun je niet drijven hebben zelfs al een redacteur socibekende Nederlander bent, weet je dat ieale media, die ervoor zorgt dat de accounts krijgen dereen het kan lezen. Vooral journalisten goed worden bijgehouden. Bijvoorbeeld als zijn fan van websites als Twitter. Want jourer ergens een discussie woedt over de ranalisten willen altijd het laatste nieuws. Frisser nieuws dan van diozender 3FM, dan zorgt deze redacteur ervoor dat er vanuit Twitter kun je niet krijgen. Het is dus simpel: je moet als twitteHilversum wordt meegepraat. Zonder interactie geen sociale raar weten dat je niet zomaar alles ongestraft kunt opschrijven. media, immers. Sociale media worden steeds belangrijker in onze samenleving. Volgens trendwatchers als Adjiedj Bakas leggen bedrijven zelfs al richtlijnen vast voor het gebruik onder werktijd van websites als Twitter, Facebook en Hyves. Het gebruik van sociale media onder werktijd is nu nog bij zeventig procent van de werkgevers verboden, omdat het zou gaan om een privé-aangelegenheid. Toch vind ik dat werkgevers erin moeten gaan geloven. Sociale media kunnen we niet meer negeren. Ze worden je bijna door je strot geduwd in de huidige maatschappij. Een oorzaak hiervan is de voortgaande ontwikkeling van de mobiele telefoon. Blackberry’s, iPhones… in alle nieuwe telefoons zijn de netwerksites met speciale software geïntegreerd. Het wordt steeds gemakkelijker om toch even een krabbel te sturen naar je Hyves-vrienden, ook al ben je aan het werk. Zelfs vanuit de ministerraad en de Tweede Kamer wordt getwitterd! Terwijl het NOS Journaal nog steeds buiten het Torentje staat te wachten

Ook als bronnen om nieuws uit te vergaren zijn de sociale netwerksites niet meer weg te denken. Heb je diverse profielen, dan krijg je altijd het laatste nieuws via vele kanalen tot je. Het nieuws wordt steeds echter. Ik kan nu een tweet ontvangen van iemand uit Zuid-Amerika die net een aardbeving heeft gevoeld, en even later ook filmpjes ervan zien. Zo bepalen burgers mede het nieuws en dat is een zeer positieve ontwikkeling. Natuurlijk zal het voor veel mensen nog even wennen zijn om toe te geven aan de sociale media. Maar het fenomeen is de hype voorbij. Vorig jaar praatte iedereen over het nieuwe woord ‘twitteren’. In 2010 is het de normaalste zaak van de wereld. Ik denk dat als ik over vijf jaar nog eens een essay schrijf over nieuwe media, dit onderwerp niet eens meer van toepassing is. Sociale media zijn dan net zo normaal – en onmisbaar – geworden als sms’en of e-mailen dat nu zijn. ✯ 37

Techniek beheerst ons leven Wij lijken ons te laten meeslepen door de nieuwste technologieën, maar we zijn niet veel anders dan onze voorouders: technologie is slechts een hulpmiddel dat ons ook nog eens, bij verkeerd gebruik, van de wal in de sloot brengt.

✯ Mariska Gunsing ✯ Hoe bedoel je, geen internet?! ✯ Yvonne Boonstra ✯ Mijn oma is een cyborg ✯ Fleuri-anne Cornelissen ✯ Vermaak je ook eens zonder je mobieltje ✯ Chantal van der Meys ✯ Het is de schuld van de media en je genen ✯ Marco Edelman ✯ Wij zijn afhankelijk van providers en technici ✯ Tomas Huting ✯ Weg met Wikipedia 39

✯ Mariska Gunsing ✯

Hoe bedoel je, geen internet?!

et filmpje is al miljoenen keren bekeken op YouTube, als ‘greatest freak out ever’: een jongen zet gniffelend een camera in de kamer van zijn broer neer, zegt ‘My mom just canceled my brother’s World of Warcraft account and he is freaking out!’ en verlaat daarna snel de kamer. Nog geen seconde later komt zijn broer gillend de kamer binnen, waarna hij zichzelf briesend door de kamer gooit, gilt, zijn kleren uittrekt en zichzelf slaat met een schoen. ‘I hate my life’, schreeuwt hij, ‘I swear it!’

Game. Second Life is een ander voorbeeld. Beide games zijn in 2003 gelanceerd en in beide werelden kun je je eigen personage creëren waarmee je vrij kunt rondlopen in de virtuele wereld van het spel. Beide ‘werelden’ tellen wereldwijd ongeveer 11 miljoen spelers. Voor World of Warcraft moet je een maandabonnement kopen, Second Life kun je na inschrijving gewoon gratis spelen. World of Warcraft speelt zich af in een fantasiewereld met fantasiewezens en Second Life is gebaseerd op deze aarde.

Sinds de komst van het spel World of Warcraft en andere games waarin meerdere spelers elkaar treffen in een online wereld, verliezen steeds meer mensen zichzelf gevaarlijk diep in hun andere, online identiteit. Dat komt door de steeds groter wordende overlap tussen hun ‘echte’ wereld en de ‘virtuele’ wereld. Voor mensen die deze games niet kennen of spelen, is het bijna niet voor te stellen hoe ontzettend groot deze werelden en de mogelijkheden daarbinnen zijn. World of Warcraft is een MMORPG, een Massive Multiplayer Online Role Playing

Het grootste gevaar van World of Warcraft is verslaving. Een van de belangrijkste redenen hiervoor is dat het spel niet uitgespeeld kan worden. De makers van het spel voegen steeds nieuwe uitdagingen toe zodat je steeds verder kunt. Daarbij is het spel voor veel gamers een vlucht uit hun ‘echte’ leven. Vaak treedt bij verslaafde spelers een grote mate van immersie op; ze gaan helemaal op in hun karakter in de virtuele wereld. Dit heeft vaak vergaande fysieke en mentale gevolgen. Zo is er een aantal jaar geleden een Chinees meisje overleden aan uit40

droging en slaapgebrek nadat ze in haar schoolvakantie nonstop World of Warcraft had gespeeld.

eind van de film door de magische krachten van de planeet geestelijk wordt overgeplaatst naar zijn Na’vi-lichaam. Stel je nu eens voor dat verslaafde gamers van World of Warcraft en Second Life in een vergelijkbare situatie zitten. Dan wordt de ‘freak out’ van de jongen van het YouTube-filmpje bijna begrijpelijk – Hoe bedoel je, geen internet?! Hij wordt losgerukt uit een ‘leven’ waarin hij zich vele malen beter voelt dan in de wereld waarin hij weer terecht komt als hij zijn computer uitzet.

Second Life heeft een nog verraderlijker karakter dan World of Warcraft, ook al is er (voor zover we weten) nog nooit iemand aan het spel overleden. Het vertoont een enorme gelijkenis met de echte wereld. Je kunt er alles worden wat je wilt, van architect tot straathoer. Rijk worden kan ook: bedrijven grijpen massaal de mogelijkheden aan om virtueel hun producten en diensten te verkopen voor Linden Dollars. Deze virtuele geldeenheid kunnen ze op de officiële wisselkoersenbeurs Lindex omzetten in echte Amerikaanse dollars. Dit is het moment waarop de virtuele en echte wereld in elkaar overgaan.

Dat Second Life zo eng dicht bij het echte leven komt, brengt nog een ander, veel groter gevaar met zich mee. Veel spelers zijn sociaal en financieel afhankelijk van het spel en daar zit het addertje onder het gras. In Second Life kun je zelf virtuele Echt verslaafde SL’ers vergeten als het ware hun eerste leven grond huren. Voor 195 dollar per maand krijg je de beschikwanneer ze geld verdienen in hun tweede leven. Het enige wat king over 65 vierkante kilometer. Hierop kun je alles bouwen ze nog in de echte wereld hoeven te doen is hun primaire lewat je wilt. Hierbij geldt: ‘you create it, you own it, and it’s vensbehoeften bevredigen. Dit is helemaal yours to sell, rent out or give away for free’. Steeds meer mensen verleidelijk als je bedenkt dat deze mensen Klinkt als een utopie, maar de kleine lettervaak minder succesvol zijn in het echte letjes in de gebruiksvoorwaarden veranderen verliezen zichzelf ven en Second Life letterlijk als een ‘tweede het al snel in een dictatuur. Wanneer je gevaarlijk diep in hun daarmee akkoord gaat, geef je Linden Lab kans’ zien. Het is bijna transhumanisme: de verslaafde SL’ers zijn versmolten met andere, online identiteit (het bedrijf achter Second Life) het recht hun computer. Vaak voelen zij zich bevrijd jouw creaties naar eigen goeddunken te uit hun eigen lichaam. Je kunt je avatar, je virtuele evenbeeld, veranderen, door te verkopen, te verplaatsen en zelfs te vernamelijk zo perfect maken als je zelf wilt. Wanneer je iets verwijderen zonder opgaaf van redenen. Daarnaast heeft het beder in het spel bent, kun je zelfs ‘virtuele plastische chirurgie’ drijf het recht elke account te wijzigen of verwijderen. Zo blijft toepassen door een slanke/gespierde ‘shape’ (lichaam) te kohet bij hopen dat Linden Lab je goed gezind is en dat het niet pen of een mooiere ‘skin’ (huid) aan te schaffen. failliet gaat in de toekomst. Vergelijk het maar met Avatar, de 3D-film met inmiddels de grootste opbrengst aller tijden. Daarin gaat de lichamelijk gehandicapte ex-marinier Jake Sully naar de planeet Pandora om te infiltreren bij de Na’vi, de mensachtige bewoners van die planeet. Dit doet hij in het lichaam van zijn avatar. Avatars worden gekloond op basis van Na’vi- en menselijk DNA en hebben de lichamelijke kenmerken van de Na’vi. Jake kan zijn avatar besturen vanuit een speciale bestuurseenheid. In de scène waarin je hem voor het eerst in zijn avatarlichaam ziet, gaat hij meteen een stuk rennen, zijn benen doen het weer! In de film wordt hij ook nog eens verliefd op een aantrekkelijke Na’vi-vrouw. Je kunt je wel voorstellen dat hij op een gegeven moment niet meer terug wil in zijn eigen lichaam, naar de harde menselijke waarheid. Hij heeft het geluk dat hij aan het

MMORPG’s zijn dus bedreigend voor zowel je sociale en financiële situatie als je lichamelijke en geestelijke gezondheid. De grootste gevaren van jezelf verliezen in een virtueel spel zijn zware verslaving en het risico dat je alles in het echte leven kwijt bent als er ‘een eind komt aan je virtuele leven’. Mensen worden depressief, huwelijken gaan kapot en sommigen gaan er zelfs aan dood. Gelukkig is er nog een lichtpuntje in deze duisternis: World of Warcraft redt ook levens. Toen een 12-jarige gamer uit Noorwegen met zijn zusje in een bos wandelde en werd aangevallen door een eland, daagde hij, geïnspireerd door wat hij in zijn virtuele wereld had geleerd, het beest uit. Hij lokte het weg van zijn zusje en deed daarna alsof hij dood was, waardoor de eland zijn interesse in hem verloor en wegliep. ✯ 41

✯ Yvonne Boonstra ✯

Mijn oma is een cyborg

m te kunnen horen, gebruikt mijn oma een gehoorapparaat. Om te kunnen eten, draagt ze een kunstgebit. Om te kunnen zien, kijkt ze door een bril. Om beter te kunnen lopen, heeft ze een nieuwe knie. Om haar evenwicht te behouden, kan ze niet zonder haar rollater of wandelstok. Mijn oma is een cyborg, iemand die met techniek is versmolten.

ren of niet. De techniek beheerst mijn oma niet. Het gehoorapparaat fluistert haar niet in wat ze moet doen, haar knie gaat niet vanzelf aan de wandel en haar kunstgebit begint niet spontaan te kauwen. Het zijn juist de technieken die haar leven vergemakkelijken. Technieken die uitbreidingen zijn van haar zintuigen, zoals filosoof Marshall McLuhan dat beschrijft in zijn boek Media begrijpen: De extensies van de mens. De technieken laten mijn oma blijven wie ze altijd is geweest en zoals iedereen haar kent.

Maar heeft de techniek mijn oma in haar macht? Wie ziet nou een lief klein omaatje voor zich als je het over een cyborg hebt? De eerste gedachte die vaak opdoemt bij cyborgs zijn Mijn oma is iemand die ooit zelf kon horen, haar eigen tanvaak de prototypes uit sciencefictionfilms: schepsels die half den gebruikte, goede ogen had, goed kon lopen en stevig op mens, half robot zijn. Die vaak nog van een haar benen stond. Zonder de technieken andere planeet komen ook. Ze zijn meestal ze maar een zuurpruim zijn. Een dove, Zonder de techniek zou zou in en in slecht en staan te popelen om onze slechtziende vrouw die vloeibaar voedsel wereld te veroveren. De menselijke emoties ze maar een zuurpruim naar binnen moet werken en niet meer kan zijn werkelijk uit hen gezogen, de techniek lopen. Wat zou er dan van de identiteit van zijn heeft cyborgs compleet in haar macht. mijn oma zijn overgebleven? Waarschijnlijk niets. Ik denk niet dat ze dan nog zo kwiek en frivool in Mijn oma is de techniek de baas en niet andersom. Zij is een het leven zou staan, zoals ze dat nu wel staat. En dat met betaaie. Zij bepaalt wanneer ze haar bril op zet, zij bepaalt wanhulp van technieken waar ze toch echt zélf de controle over neer ze haar knie beweegt en zij bepaalt of ze een dag wil hoheeft, mijn oma de cyborg. ✯ 42

â&#x153;Ż Fleuri-anne Cornelissen â&#x153;Ż

Vermaak je ook eens zonder je mobieltje

uim 55 procent van de chattende jongeren kan zich geen leven voorstellen zonder MSN Messenger. Dit blijkt uit een onderzoek onder 2800 gebruikers van dit chatprogramma in 2007. Het onderzoek werd uitgevoerd

in opdracht van Microsoft, het grote brein achter dit programma. Deze softwaregigant is naar aanleiding van dit onderzoek een reclamecampagne begonnen om het gebruik van MSN te bevorderen. Inmiddels is het 2010 en kunnen we niet anders 44

zeggen dan dat er nog meer gechat wordt. En dat iedereen nog meer op zichzelf is gaan leven. Kunnen we nog wel ouderwets gezellig een spelletje aan tafel doen?

Communicatiewetenschapper Neil Postman wees in 1985 al op de toename van technologie. De nieuwe beeldcultuur leidde volgens Postman tot nieuwe vormen van analfabetisme. Door het enorme aanbod aan informatie, mogelijkheden en ervaringen worden mensen beroofd van hun geestelijke rust en sociale doelstellingen, aldus Postman. Ik ben het wel met hem eens. We moeten tegenwoordig zo veel onthouden en er komen dagelijks zo veel nieuwe applicaties op de markt dat onze geestelijke rust verdwijnt. Nadenken over de zaken die echt belangrijk voor ons zijn, worden naar de achtergrond geschoven. De MSN-gesprekken, de krabbels mens-erger- op Hyves en de sms’jes en telefoontjes op onze mobieltjes hebben prioriteit.

We gaan het huis niet meer uit zonder nog even onze mail te checken, ons mobieltje zit steevast in onze broekzak. In de auto hebben we ook nog voor de zekerheid de TomTom aangezet, want je weet maar nooit. Misschien dat je wel de weg kwijt raakt. De moderne technologie wordt er tegenwoordig met de paplepel ingegoten. Kinderen in groep 1 en 2 moeten achter de computer soms al lesjes afwerken. Dat is goed voor later, dan hebben ze Waar is het in ieder geval al kennis over de computer. Ook is het veel sneller. De juf hoeft deze je-nieten en het sjoelen lesjes niet meer persoonlijk af te nemen, Zelfs als wij willen ontsnappen aan deze gebleven? maar zet gewoon drie of vier kinderen achtechnologische wereld en gaan wandelen ter de computer. Een groot nadeel hiervan is dat het echte in een natuurpark, ontkomen we er niet aan. Om er te komen spelen met poppen, auto’s, verf en klei dan al naar de achhebben we technologie nodig. De auto, de fiets: het zijn beide tergrond verdwijnt. Erg zonde, aangezien deze kinderen nog vormen van technologie. Ouderwetse wegenkaarten worden lekker moeten spelen en niet al op 6-jarige leeftijd RSI krijgen. niet meer gebruikt; voor het rijexamen moeten de examenkandidaat tegenwoordig weten hoe een navigatiesysteem Zo’n 64 procent van de Nederlanders gaat de deur niet uit werkt en dit ook gebruiken. En dan: je rijdt naar het natuurzonder mobiel, bijna eenderde gaat ermee naar bed, blijkt uit park of het strand om van de natuur te genieten. Ook daar een onderzoek van Synovate in juni 2009. Nog maar 3 prois volop bewijs van technisch ingrijpen. Als we uitwaaien op cent van de Nederlandse bevolking heeft geen mobiel. Zelfs het strand zien we in de verte nog een grote zendmast die de ouden van dagen hebben dus een telefoon. Bovendien ervoor zorgt dat je nog een sms’je kunt sturen over hoe lekvindt ruim een kwart van de Nederlanders het spannend als ker je aan het wandelen bent. We kunnen eigenlijk niet meer hun mobieltje overgaat of piept. Kun je het je voorstellen? zonder de moderne technologie leven. Hartkloppingen vanwege een belletje of een sms’je? Waar is het mens-erger-je-nieten en het sjoelen gebleven? Of is dat Toch kan het wel, het gebeurt in andere werelddelen tenslotte zó 1990 dat niemand daar nog naar om kijkt? Dat zou zonde ook. In armere landen kennen mensen het begrip moderne zijn. technologie niet eens. Zij moeten zich dag in dag uit zien te vermaken zonder mobiele telefoon, computer of navigatieZelf ben ik mijn laatste Oud en Nieuw sjoelend doorgekosysteem. Hoe ze dat doen is voor de westerse wereld onvoormen. Het was de leukste jaarwisseling in tijden. En wat als stelbaar geworden. Ga je naar Afrika, dan lijkt het alsof je een er nou eens een grote oorlog uitbreekt, de stroom valt uit, je reis door de tijd maakt. En andersom: vluchtelingen die naar bereik valt weg – dan hebben veel mensen een probleem. Ze het Westen komen, weten niet wat hen overkomt. Hopelijk kunnen niet eens meer een spelletje aan tafel spelen, omdat komt er ooit nog eens een middenweg, waarin technologie ze gewoonweg niet weten hoe dat moet. Het enige spel dat minder interessant wordt en we ’s avonds gezellig met het nog enigszins populair is onder de jongeren, is kaartje blazen. hele gezin een spelletje aan tafel gaan spelen. Zelf ben ik erDaarbij leg je een stapel kaarten op een klein borrelglas met van overtuigd dat ik mijn kinderen niet ga opvoeden met een sterke drank erin en wie de laatste kaart wegblaast moet het computer. Een Nintendo DS, een Wii of een Playstation, het drankje opdrinken. Maar ja, als het oorlog is, zal de drankkomt er niet in. ✯ voorraad ook een keer op raken. 45

✯ Chantal van der Meys ✯

Het is de schuld van de media en je genen

‘I

k denk niet dat het vandaag gaat lukken. Ik ben gewoon te dik en te klein voor de mode van deze winter.’ De vrouw kijkt me beteuterd aan. In plaats dat ik haar help met het vinden van de juiste outfit - want dat is mijn taak als verkoopster - voel ik me meer een therapeut die haar patiënt probeert te overtuigen dat ze mooi is en blij moet zijn met haar lichaam. Maar de vrouw hoort me niet, ze is alleen maar gefocust op wat ze ziet in de spiegel.

Volgens diverse onderzoeken ligt het aan het beeld van de vrouw dat de cosmetica-industrie en bladen de wereld insturen. ‘Dit beeld is gefixeerd op jong en dun en is voor een groot deel gephotoshopt’, vertelt documentairemaakster Sunny Bergman in een interview met Trouw. ‘Dat is een ideaal waarmee wij niet kunnen concurreren. Toch streven we ernaar.’ Ik vraag me af of dit wel waar is; komt het echt door de toename aan bewerkte foto’s in de bladen dat vrouwen zich onzekerder en ontevredener voelen?

Deze vrouw is niet de enige die zo negatief over zichzelf denkt. Uit een Brits onderzoek blijkt dat vrouwen zich meer dan 250 keer per week slecht voelen over hun lichaam. Hoe dit komt?

Volgens filosoof Peter-Paul Verbeek beïnvloedt mediatechnologie ons dagelijks leven, denken en doen. Deze technologie is 46

geen instrument, maar geeft actief vorm aan wie wij zijn en wat wij denken. Onderzoek van het jongerenpanel Top-X van EenVandaag bevestigt dit. Volgens hen wordt 40 procent van de Nederlandse meiden onzeker van gemanipuleerde foto’s in de media; zij gaven aan dat ze zich zekerder Toen ik nog zouden voelen als bij zulke foto’s vermeld zou worden dat ze zijn gephotoshopt. meisje was,

media. Een vrouw met een aardenwerken schotel in haar lip is daar een ultiem teken van schoonheid. Hoe groter de schotel, des te aantrekkelijker de vrouw. Toch betekent dit niet dat de media geen invloed hebben op ons zelfbeeld en het schoonheidsideaal. een klein Zij veranderen het schoonheidsideaal juist wist ik al steeds, en maken dat de realiteit steeds minder haalbaar wordt, zeker sinds de komst van dat niet alle beelden in Photoshop, plastische chirurgie en virtuele Maar weten we niet allemaal dat de meeste magazines echt waren werelden. In Ethiopië dragen ze al jaren rinfoto’s bewerkt zijn? Toen ik nog een klein meisje was en magazines begon te lezen gen om hun nek als teken van schoonheid; wist ik al dat niet alle beelden in die bladen echt waren. En dat ideaal is voor veel vrouwen haalbaar. Maar in Europa kom toch vergeleek ik mezelf met de meiden op de foto’s. Verbeek ik een vrouw met een fris, jong en symmetrisch gezicht, geheeft gelijk, de media hebben inderdaad invloed op wat ik denk bruinde huid, slank lichaam en grote borsten in het echte leven en dus op wie ik ben. Had in die tijd een waarschuwing mij amper tegen. Terwijl de media mij er mee dood bombarderen. geholpen me minder onzeker te voelen over mijn uiterlijk? Ik denk het niet, ik wist immers dat beelden in de media selectief Er zijn nog meer redenen waarom meisjes zich hier onzekerder gebruikt worden en ons eindeloos manipuleren. Beelden liegen zullen voelen dan in Ethiopië. Denk aan de rol van moeders. zelfs beter dan woorden. Voor meisjes is het lichaamsbeeld van hun moeder net zo belangrijk als het lichaamsbeeld dat de media en de cosmeticaWaarom voel ik me dan toch onzeker, ook al weet ik dat de industrie hen voorschotelen. Als een moeder altijd over haar beelden bewerkt zijn? Volgens Eline Comer van De Maakbare uiterlijk zeurt of onzeker is, dan neemt haar dochter dit gemakMens – een door de Belgische overheid gesubsidieerde organikelijk over. Ook wanneer iemand wordt gepest, zal dat diegene satie – ligt het probleem niet alleen bij de bladen en cosmetieerder een negatief zelfbeeld geven. Verder is cultuurbepalend ca-industrie, maar zit het veel dieper in de maatschappij. Van voor hoe je je voelt. Dun zijn betekent in niet-westerse culturen jongsaf aan wordt ons door sprookjes al geleerd dat prinsen en dat je arm bent. Maar in het Westen zeg je daarmee: ik leef in prinsessen goed zijn. Ze zijn lief, knap en helpen de wereld. welvaart, maar ik weet me te beheersen en zelfbeheersing is een Terwijl de lelijke, boze wolf slecht is. Neem Barbie: zij heeft een belangrijke deugd in onze cultuur. En wat dacht je van de toefiguurtje waar de gemiddelde playmate jaloers op is. nemende mobiliteit? Doordat we steeds mobieler worden zien we in korte tijd veel meer mensen met wie we onszelf kunnen Ook in ons dagelijks leven gaan we af op iemands uiterlijk. Op vergelijken. basis van hoe iemand er uitziet, dichten we hem binnen een paar seconden bepaalde eigenschappen toe. Hoe mooier, hoe Het is dus te gemakkelijk om alleen de media de schuld te geven positiever het oordeel. Volgens Comer zit onze obsessie voor van de toenemende kloof tussen ideaal en realiteit die vrouwen uiterlijke schoonheid in onze genen. We hechten belang aan onzeker maakt. Is het bovendien niet zo dat de media ook beschoonheid door de evolutie; onze voorouders hechtten aan uilangrijk zijn voor de tegenbeweging tegen het huidige schoonterlijk en status omdat het hielp bij de voortplanting. Mannen heidsideaal? Denk aan hoe actrice Kate Wins-let, die toch een zochten gezonde vrouwen met een jeugdige uitstraling die voor wat voller en bleker lichaam heeft dan gebruikelijk in de filmnakomelingen konden zorgen, vrouwen zochten mannen met wereld, de laatste tijd op handen wordt gedragen. Misschien status om zich veilig bij te voelen. Deze voorkeuren zijn nooit had ik dat tegen de beteuterde vrouw in de kledingwinkel moeverdwenen; de aandacht in de media voor het uiterlijk is dan ten zeggen: ‘Het is de schuld van uw genen, de welvaart en de ook het gevolg van deze obsessie, niet de oorzaak ervan. Zelfs in media dat u zich zo onzeker voelt. Maar over een jaar of twee de binnenlanden van Ethiopië hechten stammen aan schoonkunt u uw lol weer op, want dan mag u van de media weer wat heid, terwijl ze nog nooit in aanraking zijn gekomen met de ronder zijn’. Hoewel: zal ze dat wel leuk vinden om te horen? ✯ 47

✯ Marco Edelman ✯

Wij zijn afhankelijk van providers en technici

e koningin maakt zich zorgen over de toenemende individualisering. ‘Je spreekt elkaar zonder gesprek, je kijkt naar elkaar zonder de ander te zien’, merkte ze vorig jaar op in haar kerstrede. ‘Mensen communiceren via snelle korte boodschapjes.‘ Als het zelfs Beatrix opvalt hoezeer wij als mensheid zijn veranderd door onze eigen technologie, is er iets belangrijks aan de hand. Inderdaad: er is een nieuwe levensvorm geboren.

telefoon zijn toegangspoorten geworden naar die ontastbare ontladingen tussen polen die zich zowel achter schermen als achter onze oogleden vertalen in beeld, geluid, gedachten en emotie. Dit klinkt misschien abstract, maar dat is het niet, zoals uit een enkel voorbeeld al blijkt. Facebook kent nu meer dan 400 miljoen gebruikers; voor hen is dit netwerk onderdeel geworden van hun dagelijks leven. Neem ze dit af en wat gebeurt er? Sociale contacten verdwijnen en een vrijetijdsbesteding valt weg. Per individu zal de afhankelijkheid van Facebook verschillen, maar dat neemt niet weg dat het dagelijks leven van miljoenen mensen ontregeld zou worden. Met verdriet, eenzaamheid, frustratie en zelfs verslagenheid tot gevolg. Het lijken overdreven emoties, maar sta er eens goed bij stil en je weet dat ze gevoeld zullen worden.

Maar wie is meester van de techniek en wie de slaaf? Als we ervan uitgaan dat de mens bestaat uit lichaam en geest, en de gezondheid van de geest mede afhankelijk is van interacties met een virtueel netwerk, dan kunnen we spreken van een symbiose van mens en techniek. Computer en mobiele 50

Dat iedereen met een profiel op een sociaal netwerk niet alleen ontsnapt aan de anonimiteit, maar ook zichzelf definieert aan de hand van deze webpagina’s, is een feit. Dat velen van ons deze virtuele identiteit wat bijschaven om aan ons eigen ideaalbeeld te voldoen, kunnen we misschien ook nog schoorvoetend toegeven. Ja, zelfs dat we een groot deel van ons dagelijks leven naar een andere wereld hebben verhuisd, kunnen we nog maar moeilijk ontkennen. Bij dit alles denken wij dat wij alle touwtjes in onze cyberspace in handen hebben. Maar is dat wel zo? Vormt deze andere wereld ons niet nog sterker dan dat wij het virtuele landschap vormgeven? Zijn wij de afgelopen jaren niet langer achter ons scherm gaan zitten omdat we daar nieuwe werktuigen kregen aangereikt?

initiatief achter het beeldscherm te kunnen kruipen of de mobiele telefoon te kunnen grijpen, maar zien niet de macht der gewoonte, het kuddedier en enkele hoofdzonden die ons liefdevol begeleiden en desnoods hardhandig erheen duwen.

De tv als leeslamp, dressoir, balkon met uitzicht of schilderij, de computer als televisie, krant, stamkroeg of postkantoor, de telefoon als woordenboek, sterrenkaart of kompas: tegenwoordig bepaalt de vorm van een object niet langer de functie ervan. In essentie zou je kunnen zeggen dat een object bijna amorf is geworden, zichzelf gietend in de gewenste vorm op dat moment. Dat wijzelf verantwoordelijk zijn voor deze ontwikkeling, staat buiten kijf. Wij hebben de raderen in beweging gezet, maar wat doet dit met ons? Veranderen wij immers Wie terugblikt op de geschiedenis van de mens, ziet een paniet mee met deze ontwikkelingen? Ziet de wereld van nu er troon (en eigenaardigheid): alles in ons bestaan draait om niet veel logischer uit voor een kind van acht dan voor een ruilen. We ruilen dagen van ons leven in voor geld of genot, babyboomer? De rollen zijn nu omgekeerd, wij passen ons nu we ruilen lichaamsenergie in voor het afaan, wij trachten net zo amorf te zijn als de leggen van een afstand, we ruilen geluk in technologie die wij bedienen. We noemen De mens is zelfvoor onvoorwaardelijke liefde en we ruidit de moderne mens, de ontplooiing van len principes in voor ambities. Zelfs religie destructief, afhankelijk, het individu, maar blijven vaak hangen in kent niets dan ruil. Ruilden Adam en Eva oude gewoontes in nieuwe vorm. We denzwak op zichzelf en niet een paradijs voor kennis? Ruilde Jeken het amorfe ideaal behaald te hebben, gemakzuchtig zus niet zijn leven voor de zonden van de ons immer omgietend in nieuwe vormen. mens? In oorlogen ruilen we levens voor Dat we niet doorhebben dat we te lang een beter leven, macht of rijkdom. Tot ver in de negentiende in dezelfde mal blijven, en daarmee net zo rigide blijven als eeuw ruilden we zelfstandigheid in voor sociale acceptatie. voorheen, gaat aan ons voorbij. Tegen de tijd dat we over de helft van de jaren vijftig zaten hadden we onze familiare kooi ingeruild voor onbeperkte Allereerst wil ik iedereen feliciteren die voorbij deze voor vrijheid (om later zelf grenzen te stellen). Met de komst van sommigen ogenschijnlijk incoherente stroom aan gedachtes televisie gaven we een deel van onze geletterdheid op voor is gekomen. Misschien is er toch nog hoop voor die lezers. amusement. Want feitelijk heb ik hierboven niet meer gedaan dan enkele aspecten van het ‘mens zijn’ besproken. De mens is zelfdesWat ruilen we dan ten opzichte van de moderne media? Als ik tructief, afhankelijk, zwak op zichzelf en gemakzuchtig. Vorelitair zou zijn, zou ik zeggen: onze integriteit. We zijn onze men de moderne media de mens? Ja, natuurlijk, overduidebelevingswereld gaan verdelen over twee werelden, een fylijk. Het kuddedier heeft zichzelf afgezonderd en leeft met sieke en een virtuele. De vooruitgang van de techniek wekt de media als levensader. Dit is geen vreemd fenomeen, maar de illusie dat die virtuele wereld net zo echt is als de tastbare, een menselijk proces. Om de zo veel tijd veranderen we onze en zonder aarzeling hebben we een deel van de interacties in omgeving op zo’n manier dat we onszelf opnieuw moeten de tastbare wereld overgeheveld naar de virtuele, etherische definiëren. Onze aard blijft echter hetzelfde. We tarten het lot wereld. Daarmee zijn we steeds afhankelijker geworden van zolang het kan, branden onze vingers en beginnen opnieuw. de dienders van die wereld – providers, technici, hostingbeOnze beste Trix wil ons doen geloven dat het probleem is dat drijven of exploitanten. De reden dat we dit doen is simpel, we minder menselijk worden. Fout. We gedragen ons nog alwe hebben de illusie van keuzevrijheid. We denken op eigen tijd als mens en juist dat is het probleem. ✯ 51

✯ Tomas Huting ✯

Weg met Wikipedia

nze samenleving wordt vanwege de explosieve toename van gegevensuitwisseling ook wel aangeduid als ‘informatiemaatschappij’. Juist in zo’n samenleving is het van cruciaal belang dat we kunnen beschikken over adequate, actuele en bovenal betrouwbare informatie.

ver verwijderd te blijven van de kennis die men eigenlijk hoopt te vinden. De werking van Wikipedia bevestigt de theorie over collectieve intelligentie van James Surowiecki, auteur van The Wisdom of Crowds (2004). Hij gaat ervan uit dat een groep mensen meer weet dan een individu, of, populair gezegd, dat we met z’n allen gezamenlijk heel slim zijn. Ook Wikipedia huldigt dit principe en biedt internetters een platform om samen een online encyclopedie te schrijven. Wil dit succesvol zijn, dan moet volgens Surowiecki wel aan enkele voorwaarden zijn voldaan. Zo moet er een diversiteit aan meningen zijn, moeten participanten onafhankelijk kunnen publiceren en verschillende achtergronden

Om snel iets op te zoeken maken we gretig gebruik van internet. Daar is over elk onderwerp wel iets te vinden en met wat geluk is het nog bruikbaar ook. Een van de snelste online encyclopedieën is Wikipedia. Hier beland je binnen een fractie van een seconde bij de gezochte informatie. Wie echter blind vertrouwen heeft in deze nepdemocratische internetcommunity, laat zich mogelijk in met kwakzalverij en loopt het risico 52

hebben en moet er een minimum aantal participanten zijn.

kunnen hun visie doordrukken en de denkbeelden van mensen ernstig beïnvloeden. Uit het onderzoek van Kostakos blijkt keer op keer dat een overdreven positief of juist negatief resultaat wordt veroorzaakt doordat een half procent van de bezoekers zo’n vijfhonderd waarderingen geeft – vaak zonder iets te hebben gekocht! Voor Wikipedia geldt vrijwel hetzelfde; daar blijkt slechts één procent van de gebruikers verantwoordelijk voor de helft van de inhoud.

Op een hackerscongres in Duitsland is eind december 2009 een felle discussie gevoerd over de mogelijkheden en beperkingen van Wikipedia. Het plaatsen van nieuwe content is moeilijker dan in eerste instantie lijkt, met name omdat er strenge zelfcensuur heerst. Iedere bezoeker kan namelijk stukken verwijderen. Je hoeft er zelfs niet eens een account voor aan te maken. En als je het niet eens bent met een artikel, als je een artikel kwetsend vindt of als het nadelig voor je is, kun je de ongewenste bijdrage met twee muisklikken verwijderen. De werkwijze van Wikipedia is daardoor vooral ontzettend ontmoedigend voor de enthousiasteling die echt moeite heeft gedaan om een degelijke tekst af te leveren.

Volgens de psychiater Sigmund Freud ontstaan groepen op irrationele wijze. Mensen willen vooral ergens bij horen uit een behoefte aan erkenning en populariteit. Groepen op internet ontstaan op dezelfde manier als in de werkelijkheid. Ondanks het anonieme karakter van internet zoeken deelnemers aan een internetcommunity ook daar erkenning en bevestiging. Als iemand dat niet krijgt, zal er een volgende keer wellicht meer toegeschreven worden naar de oren van de groep of wordt er zelfs helemaal niet meer geschreven. Hoogstwaarschijnlijk zijn enthousiaste participanten bepaald niet uit op het plaatsen van onwaarheden, maar mensen worden nu eenmaal gemakkelijk onbewust beïnvloed.

Op Wikipedia is het heel moeilijk om diversiteit van meningen te controleren. Het artikel kan heel goed door één persoon geschreven zijn en aangevuld worden door iemand met vrijwel dezelfde mening. Op die manier is er natuurlijk in het geheel geen sprake van diversiteit. In traditionele encyclopedieën wordt aan ieder onderwerp zorgvuldig aandacht besteed en worden argumenten tegen elkaar afgewogen. De Amerikaanse internet- en Wikipediacriticus Andrew Keen noemt drie arguWisdom of Crowds leidt dus niet automatisch tot ware en waarmenten waarom een encyclopedie door wetenschappers zou devolle kennis. Het principe is kortweg te gecompliceerd voor moeten worden geschreven: ‘In tegenstelde mens. Het zou alleen werken als er strenling tot de participanten van Wikipedia Kleine, maar machtige ge controle wordt uitgeoefend door geseen webloggers in het algemeen hebben ze lecteerde wetenschappers, die basisteksten groepen kunnen hun betrouwbare bronnen die door eerder weaandragen. Wanneer iemand iets wil toevisie doordrukken tenschappelijk onderzoek zijn vergaard. voegen of ergens een fout meent te hebben Met een gespecialiseerd team pluizen ze de gevonden, kan deze dit laten weten aan een bronnen uit om te kijken waar de links en de onduidelijkheden wetenschapper die de aanvullingen kritisch onderzoekt. Maar liggen en ten derde is er geld beschikbaar om zelf onderzoek te in dat geval hebben we de theorie van Surowiecki en met name doen.’ Ook voor het schrijven van een traditionele encyclopede door hem bepleite onafhankelijkheid en diversiteit al weer die is diversiteit van meningen nodig, maar zoals gesteld worver achter ons gelaten. den deze door verschillende specialisten onderzocht, op hun waarde beoordeeld en dan verwerkt. Iedereen mag zich weliswaar schrijver noemen, maar het wordt pas echt duidelijk wie onze grote auteurs zijn door marktwerEind 2009 werd een onderzoek van professor Vassilis Kostaking en de uitreiking van letterkundige prijzen door deskundikos uit Pittsburgh gepubliceerd over reacties van lezers op de ge jury’s. Ook van het NOS Journaal, waaraan we meestal groot grootste internationale boekensites. De veelzeggende titel luidgezag toekennen, weten we dat dit elke dag door goed opgede: The Dirty Little Secret About the Wisdom of Crowds – There is leide vaklui wordt gemaakt. Voor een kennisbron op internet No Crowd. Kostakos kwam tot de conclusie dat groepen van geldt precies hetzelfde: informatiebeheer vergt vakmanschap. beperkte omvang verantwoordelijk zijn voor het grootste geEen online encyclopedie moet daarom exclusief door integere deelte van de waarderingen. Kleine, maar machtige groepen wetenschappers worden samengesteld. ✯ 53

De media coveren leven, dood en hiernamaals Dankzij internet weten we meer over het leven, meer over de dood, en meer over het leven na de dood. Internet heeft ons, en ons geloof, veranderd, of we nu gelovig zijn of niet: we vragen het niet meer aan de priester, maar aan Google.

✯ Marloes Teerenstra ✯ Media maken moslims extreem ✯ Caroline Müller ✯ Laat journalisten hulpverleners toch helpen! ✯ Victoria Legag ✯ Internet maakt onze spirituele zoektocht groter ✯ Daniëlle Kapteijn ✯ Geloven is dankzij de media persoonlijker geworden ✯ Ellen Bank ✯ Journalisten zien alles door een atheïstische bril ✯ Gemma Smit ✯ De online kerk heeft de toekomst 55

✯ Marloes Teerenstra ✯

Media maken moslims extreem I

n oktober 2006 reisde ik alleen door Indonesië, met ruim tweehonderd miljoen moslims het grootste islamitische land ter wereld. Ik was net geland op de luchthaven van Bali toen een Balinese mij aansprak of ik het leuk zou vinden als zij mij het eiland liet zien. Zomaar, zonder bijbedoelingen. Met ruim tweehonderd miljoen moslims het grootste islamitische land ter wereld. Ik betrapte mezelf erop dat ik dacht: wat moet je? Jij, moslim; ik, westers. Ruik je geld? Ik verken het eiland liever zelf. Hoe komt het toch dat de islam lijkt af te schrikken?

Het zit hem in de woorden extreem en werkelijkheid. Die lijken de media wel eens met een korreltje zout te nemen. De Van Dale niet. Ex.treem wordt omschreven als ‘uiterst en buitengewoon’. En wer.ke.lijk.heid als ‘de realiteit’. Toch vergeten wij wel eens de echte betekenis van beide woorden. Tegenwoordig lijken de media de werkelijkheid te zijn en is extreem gelijk aan moslim. Maar in hoeverre beïnvloeden de media ons beeldvormingsproces over de moslims eigenlijk? De westerse media zijn een bron van kritiek op de islamitische wereld. En daar wordt het beeld van het Westen ook gevormd door de media. Door berichtgeving blijft er een kloof tussen beide culturen, niet alleen in het buitenland, ook in Nederland. Sinds de aanslagen op 11 september 2001 is het imago van de islam verslechterd. Alle media gingen er verschillend mee om, maar in het algemeen worden moslims wel steeds vaker geassocieerd met terrorisme. Volgens de Palestijns-Amerikaanse literatuurwetenschapper Edward Said wordt de islam in de media afgeschilderd als het grote kwaad, een gedachte die voortkomt uit een westers ongenoegen door de positie van de islam in de wereld. De aanslagen werden omschreven als ‘De strijd tegen het Westen’ en ‘Heilige oorlog’.

Toch raakten we verder in gesprek. Het klikte. Waarom zou ik iemand afkeuren vanwege haar cultuur of hoofddoek? Ik was immers naar Indonesië gereisd om het werkelijke land te zien. Zei ik niet dat ik mezelf open minded vond? Ik ben toch tolerant, zoals de Nederlanders zijn. En achterop de brommer zitten bij een local is spannender dan met een toeristische bus rondtoeren? Drie dagen later vloog ik met Nita, zo heette ze, naar Java om een echte Balinees-islamitische bruiloft van vrienden van haar mee te maken. Het thuisfront in Nederland was een beetje sceptisch. ‘Pas je op’, was een zin die ik meerdere malen hoorde. Zulke adviezen had ik dat jaar ervoor, toen ik een jaar door Australië had gereisd, niet gehoord. Mijn ouders hadden de bomaanslagen in Bali in 2002 nog in hun achterhoofd. Veel toeristen waren toen het slachtoffer. Opgeëist door, jawel, extremistische moslims. Logisch dat mijn ouders dan wilden dat ik voorzichtiger was, want er gingen weer geruchten dat er aanslagen stonden gepland. Mijn ouders hadden beelden gezien van extreme groeperingen; zij wisten niet hoe het er in werkelijkheid aan toeging.

Elk medium geeft inderdaad een eigen draai aan onderwerpen. Wij gaan ervan uit dat de media ons de realiteit tonen. Eigenlijk geven de media niet een afspiegeling van de werkelijkheid, maar geven zij de werkelijkheid vorm. Zij creëren de context waarin bepaald nieuws naar buiten wordt gebracht. Maar doen wij er met z’n allen niet gewoon aan mee? Sensatiebewuste beelden zijn toch interessanter om naar te kijken dan een genuanceerd beeld. Niet voor niets trekken kranten met schokkende foto’s eerder de aandacht. Zelf vergeet ik nooit meer de 56

foto’s van de vermoorde Pim Fortuyn en Theo van Gogh. Ik vond het respectloos om die te tonen, maar de media bereikten er wel mee wat ze hadden beoogd: mensen praten erover.

richten. Media hebben te weinig kennis van de islam en de mensen die er wel verstand van hebben worden volgens hem te weinig of niet aan het woord gelaten. Dat doet mij denken aan het veelbesproken programma Eerlijk Heertje, waarin Raoul Heertje gedragspatronen in de media aan de kaak stelde. Hij beweerde dat alles wat mensen zien geregisseerd is. Van Jeroen Pauws fronsende blikken tot het applaus in de studio.

Hetzelfde proces zie je in de berichtgeving over moslims. Zo heeft het hof bepaald dat advocaat Mohammed Enait niet meer voor de rechter hoeft op te staan. Naar aanleiding van die uitspraak was hij te gast bij Pauw & Witteman. Jeroen Pauw vroeg waarom de advocaat een mutsje droeg. Enait was duidelijk niet gecharmeerd van die vraag en beschuldigde de media ervan ‘eliteracisten’ te zijn. De media begrijpen volgens hem niets van de islam en plaatsen alles in een bepaald kader. Enait liep weg, dat werd herhaald op televisie en vervolgens klonken er in veel media negatieve reacties. Het doel was bereikt, mensen praten over de uitzending.

Toch werkt het wel. De kijkcijfers van Pauw & Witteman blijven altijd ruim boven een miljoen staan. Spraakmakende, extreme of emotionele beelden en teksten vinden mensen boeiender om naar te kijken en luisteren. Dan vergeten we vanzelf dat elke seconde wordt geregisseerd en dat elke gast grondig wordt gescreend – ook Mohammed Enait.

Maar maakt dit de media subjectief? Nieuwsconsumenten beWat je na dit voorval niet hoort, is dat Jeroen Pauw alsmaar hapalen toch zelf wat ze tot zich nemen en wat ze willen onthoumerde op het mutsje van de advocaat om een reactie te krijgen. den? Ik vind dat een lastige vraag. Wij houden er niet van een En dat hij vlak voor de uitzending zei dat hij niet in een mulbepaalde denkrichting op gestuurd te worden, maar eigenlijk ticulturele samenleving geloofde. Maar in gebeurt dat wel. De media selecteren wat de uitzending zien wij alleen een extreme Ik betrapte mezelf erop wij wel en niet te zien krijgen. Het is aan moslim die wegloopt en de media van paronszelf om rekening te houden met de omdat ik dacht: wat moet standigheden waarin dat gebeurt. Iedereen tijdigheid beschuldigt. Kijkers krijgen door zo’n tv-uitzending een negatief beeld over heeft overal een mening over. Over de islam je? Jij, moslim; ik, moslims; de paniek sloeg gelijk toe: waar moslims valt nog altijd veel te berichten. westers. Ruik je geld? en gaat dit heen? Mogen Chinese advocaten Wetenschappelijke (genuanceerde) kennis straks ook spugen voor de rechter, omdat over de islam is er ook. Toch blijkt uit ondat in hun cultuur normaal is? Ook op blogs werd flink gedisderzoek van de Universiteit Leiden op het terrein van islam cussieerd. ‘Enait is een provocerende hond. Een varkenskop die en moslimsamenlevingen dat het lastig is om het ongenuanin het woestijnlandschap thuishoort.’ Deze reacties lees je op ceerde beeld over de moslim in de samenleving bij te sturen. de sites van de Nederlandse media. Op Marokkaanse forums uit Nederland lees je andere teksten. Milder en vanuit een anNu, ruim drie jaar na mijn reis door Indonesië, lijkt het neder oogpunt. gatieve beeld over de islam in Nederland alleen maar sterker geworden. Niet iedereen logeert een week bij een islamitische Eigenlijk is discussiëren over wat wel en niet de werkelijkheid familie en ziet de echte cultuur van dichtbij. Ik zag dat extreem is, wat wel of niet geoorloofd is niet van nu. Iedereen ziet alniet onder dezelfde noemer viel als moslim, maar in eerste les vanuit een andere invalshoek. Dat beschrijft journalist Joris instantie dacht ik ook in die cultuur: wat wil je, wat houd je Luyendijk ook in zijn boek Het zijn net mensen. Er blijft altijd verborgen? Als de media veel aandacht blijven geven aan de een tweestrijd tussen wat de journalist ziet en wat zijn opradicale, fundamentalistische of orthodoxe moslims, dan kan drachtgever wil zien. En als die keuze is gemaakt, dan interpreik begrijpen dat sommige mensen achter elke man met baard teert de nieuwsconsument ook het nieuws op zijn of haar eigen en muts een terrorist zien. Culturele verwarring blijft dan bemanier. Volgens intercultureel theoloog Jielis van Baalen is dat staan, want hoe kun je ooit de werkelijkheid zien als je wordt een groot probleem. Hij vindt dat westerse media geneigd zijn geconfronteerd met één soort beeld? Dat beeld is ondertussen om populistisch, stereotiep en zwart-wit over moslims te behelaas niet ‘extreem’ meer. ✯ 57

✯ Caroline Müller ✯

Laat journalisten hulpverleners toch helpen!

ls ik naar alle berichtgeving kijk over de aardbeving in oproep gedaan om hulp te bieden, en de meeste hulp mag dan Haïti, dan moet ik, net als ieder ander mens, toegeven financieel zijn, maar waarom zou je niet meer kunnen doen dat hulp daar hard nodig is. En in bijna elke krant, op dan alleen geld geven? elke televisiezender en op elk radiostation hoor ik dat ik vooral geld moet geven aan de hulporganisaties achter Giro 555. Ik In Pop up: De botsing tussen oude en nieuwe media schrijven de ben maatschappelijk betrokken en ben de slechtste niet, dus publicisten Henk Blanken en Mark Deuze dat we als consument heb ik ook geld gestort. Maar toen las ik Onredelijkheid van Bas authenticiteit willen. Ik vond het redden van een hulpeloos Heijne over een hulpverlener die vertelde dat er alleen voedsel kind juist een staaltje heldenwerk, weer eens iets anders dan aan vluchtelingen werd gegeven op plekken alleen maar verslag doen vanaf de zijlijn. waar camera’s waren. Ik vroeg mij opeens af: De meeste journalisten Het gaf mij een goed gevoel, maar blijkbaar welke rol spelen de media eigenlijk in Haïti? hier toch vragen bij worden gesluiten zich af voor pijn moesten En: wat is er met mijn geld gebeurd? Ging steld. Ik denk zelf dat ook ik niet geschikt en verdriet het naar voedselhulp, wederopbouw, noodzou zijn om alleen maar langs de kant te hulp of iets anders? Ik besloot de antwoorstaan. Ook ik zou willen helpen en echt iets den te zoeken op deze niet al te moeilijke vragen. Maar op de willen betekenen. Niet dat ik daarmee wil zeggen dat langs de website van Giro 555 kon ik geen duidelijk antwoord vinden. kant staan en verslaggeven niets betekent, maar misschien is dit Zelfs niet onder Veelgestelde vragen. typerend voor het verschil tussen oude en nieuwe media. Sommige verslaggevers zullen wel willen helpen, maar doen niks Dus ik zocht verder, gewoon even googlen. En ik kwam uit op omdat hen is ingeprent dat dat niet bij hun rol past. Anderen de site van NRC Handelsblad, bij een dossier uit 2005, genaamd zullen zich niks aantrekken van oude regels en oude gedragscoGeef!. Het dossier gaat over Giro 555 en het geld dat Nederland des, en meer willen doen dan hun collega’s. Dit verschil zorgt in 1999 doneerde voor Kosovo. Hierin stonden soortgelijke vraervoor dat de diversiteit in het nieuwsaanbod wordt vergroot. gen: ‘Hoeveel geld is echt ten goede gekomen aan de slachtofJe kunt zelf kiezen welke kant van een verhaal je wilt zien. Je fers? Hoe zorgvuldig is het besteed? Valt dit wel helemaal te kunt je ogen sluiten voor de verschillende verhalen, maar ook achterhalen?’ Uit het verslag blijkt dat het geld dat we geven open staan voor alles. niet allemaal naar hulp gaat. Soms verdwijnt een deel in de kas van het fonds zelf. Soms betaalt het fonds de overheadkosten Zolang er maar verslag wordt gedaan, dan zal er hulp blijven en in andere gevallen gaat het naar actiekosten. Maar daar had komen. Zelfs over enkele jaren, als we de beving allang vergeten ik niets over gehoord in de media... Niemand had mij verteld zijn, dan komen er verhalen over het misbruik van ons geld, dat m’n geld dus ook daaraan werd besteed. over de problemen waar het land nog steeds mee kampt en dat we ons weer gezamenlijk moeten inzetten om ergens hulp te Maar dat is nog niet alles; ik ging ook op zoek naar de rol van bieden. En we zullen het doen, omdat iedereen het doet. Maar de media in Haïti. Die zijn, als altijd, alleen maar aanwezig om ook omdat je anders een schuldgevoel wordt aangepraat, niet verslag te doen van de situatie en niet om daadwerkelijk hulp alleen door mensen die je kent maar ook door de media. Ze zulte bieden. En de meeste journalisten houden zich inderdaad len met cijfers van voorgaande jaren komen en vragen waarom afzijdig. Ze sluiten zich af voor de pijn en het verdriet en doen we dit jaar niet nog meer geld en hulp kunnen geven. alleen wat ze moeten doen en meer niet. Dat dacht ik althans totdat ik het blog van Anderson Cooper las. Hij, verslaggever Media zullen dus een grote rol blijven spelen in Haïti, tenminvan CNN, had een kind gered. En een dag of twee later zag ste, tot er een nieuwe ramp gebeurt of totdat we het vergeten ik Coopers gezicht langskomen op het Nederlandse nieuws, en zijn. Zelfs dan zullen ze een manier vinden om ons eraan te helde nieuwslezeres deed de mededeling dat zelfs journalisten nu pen herinneren. Omdat het hun taak is en omdat wij het ook hulp aan het bieden waren. En toen hoorde ik woorden die niet anders zouden willen. Zonder de media hadden wij geen ik niet had verwacht. De nieuwslezeres vroeg: ‘Kan dat wel?’ weet van de rest van de wereld en zouden we ook nooit kunnen Waarom zou iemand die vraag stellen? Er is een wereldwijde doen wat we nu doen: hulp bieden, gewoon omdat het moet. ✯ 59

✯ Victoria Legag ✯

Internet maakt onze spirituele zoektocht groter V

roeger was zondag een rustdag. De dag waarop we dat zijn akelige dingen. Maar wat is nu de waarheid? Wie heeft God eerden. Alles was gesloten. De zondagskleding de waarheid in pacht? Welk pad leidt ons naar de waarheid? ging aan en iedereen bracht een bezoek aan de kerk. De kerk was de plek waar je moest zijn om Gods geest te voeDe kerk is niet meer de plek waar men op zoek gaat naar de len. Iedereen hoorde dezelfde preek en las uit dezelfde Bijbel. antwoorden op deze vragen. We lezen boeken en gebruiken Iedereen had dezelfde relatie met God. Het was een pad waar het internet om informatie te verzamelen. De media merken weinigen vanaf dwaalden, want dat hoordit op en spelen hierop in. Op zondagochBij twijfel wordt er de niet. Het was een hechte gemeenschap, tend kijken duizenden mensen naar een verbonden door het geloof. kerkdienst op de televisie. Wie dat heeft gegeen priester meer mist, kan nog altijd de radio afstemmen op geraadpleegd, maar Tegenwoordig gaat het anders. Er zijn veel een van de religieuze zenders. De mensen meer geloven die mensen via verschillende gaan niet meer naar Gods huis, maar God Google kanalen bereiken. Je bent vrij om te kiekomt naar hun huis. Dit pakt niet altijd zen welk geloof het beste bij je past. De media worden veel goed uit, zoals bleek na de première van Mel Gibsons film The gebruikt om informatie te verzamelen over de verschillende Passion of the Christ: die ontketende een storm van publiek, overtuigingen. De vraag is dan of geloofsbeleving steeds indireligieus en wetenschappelijk commentaar, memoriseert Stevidueler wordt onder invloed van de media. wart M. Hoover in het artikel Religion in de Media Age. Zondag is niet langer een dag om God te eren. Er worden zaken gedaan en het verplichte bezoekje aan de kerk is niet langer verplicht. Verschillende geloven hebben hun kamp voorgoed opgeslagen in Nederland. Er is veel veranderd, maar twee dingen zijn hetzelfde gebleven; we zijn allemaal op zoek naar de waarheid en het geloof heeft volgelingen nodig. ‘Een manier om dat voor elkaar te krijgen is te verkondigen dat je de waarheid in pacht hebt’, zegt Henk van de Waal in Religies,

Toch blijft het aantal religieuze programma’s op televisie stijgen; alleen is het woord religie daarbij vaak vervangen door spiritualiteit. De gedachte blijft niettemin hetzelfde. Het is de waarheid waar wij met zijn allen zo hard naar op zoek zijn. Sommigen vinden het Omega in de islam, anderen in het christendom. Bij twijfel wordt er geen priester meer geraadpleegd, maar Google. Of het nu God, Allah of Boeddha is, ze gebruiken allemaal dezelfde boodschappers: de media. ✯ 60

✯ Daniëlle Kapteijn ✯

Geloven is dankzij de media persoonlijker geworden I

k ben een christen. Zo ben ik door mijn ouders opgeIn het artikel Religion in the Media Age van mediawetenschapvoed. Ik ben gedoopt in de kerk en ben daar tot mijn per Stewart M. Hoover komt naar voren dat wij zonder de vijftiende verplicht elke zondag heen gegaan. De zonsamenwerking tussen de media en het geloof niet zo’n brede dagochtenden waren geen pretje: om half negen mijn bed uit geloofskennis van de wereld zouden hebben. De media hebom stipt om half tien in een koude kerk te ben inderdaad onze ogen geopend naar zitten, liedjes te zingen die mij niets zeiden wat er nog meer te geloven is. Mijn ouders De zondagochtenden en te luisteren naar een preek over zaken zijn indirect beïnvloed door de media; waren geen pretje: stipt waar vroeger de verplichting overheerste die mij toch niet bezig hielden. om te geloven, is nu plaats gemaakt voor om half tien in een Op mijn zestiende ben ik terechtgekomen je eigen keuze. koude kerk zitten en bij een jongerenvereniging in een dorp verderop. Een gereformeerde jongerenliedjes zingen die mij Tegelijk heeft in deze Happinez-cultuur de vereniging. Een vereniging voor en door eenzijdige geloofsbeleving plaatsgemaakt niets zeiden jongeren, waar we ons in ons eigen tempo voor een wijds aanbod aan geloofsproen op ons eigen moment met het geloof ducten. Wij zijn tegenwoordig zelf verbezighouden. Het is een gezellige vriendengroep met ontzetantwoordelijk voor ons geluk en shoppen ons eigen geloof tend veel verschillende mensen en verschillende meningen. samen. Net zoals ik dat doe. Ik heb een basis van mijn ouders We hebben één ding gemeen: we komen er om ieder op zijn meegekregen, maar ik vind op den duur zelf uit waar ik in eigen manier te ontdekken hoe of wat je gelooft en of je übergeloof. haupt gelooft. Er heerst geen gedwongen sfeer, het is een plek waar ik mij thuisvoel. Ik heb mijn eigen keuze gemaakt en Naar mijn mening is geloof onder invloed van de media een word daarin vrijgelaten door mijn ouders. Het is zoals Henk individuele bezigheid geworden, waarbij je op sommige punvan de Waal schrijft in zijn artikel Religies, dat zijn akelige dinten andere mensen nodig hebt. Hier haal je uit wat je nodig gen: religie moet uitgaan van de vrije ervaring. Ik hoef niet denkt te hebben om gelukkig te worden. De geloofsbeleving meer samen met mijn ouders naar de kerk voor een opgelegd is geen collectieve bezigheid meer, maar je gelooft voor jegeloof, maar ik kies mijn eigen tempo en mijn eigen ervaring. zelf. We kijken eerst naar wat er nog meer is: we zien. Dan Maar wel vanuit een christelijke opvoeding en achtergrond. pas geloven we. ✯ 63

✯ Ellen Bank ✯

Journalisten zien alles door een atheïstische bril S

oms ervaar je onverklaarbare dingen in je leven. Dingen die je niet begrijpt; je ziet een overleden persoon in een droom of je hebt net een gesprek over iemand die is overleden en prompt valt het fotolijstje met zijn foto van de kast af. Heeft dit nu met een hogere macht te maken of is het gewoon stom toeval?

de meeste ellende werd gepubliceerd. Omdat dat verhaal het reeds bestaande beeld bevestigde. Andersom gebeurt dat ook in het Midden-Oosten. Daar ziet men alleen de slechte dingen van het Westen, om het vervolgens te kunnen afkeuren, maar de goede kanten van het Westen worden niet getoond en dus ook niet gezien. Er wordt niet tegen het bestaande beeld ingegaan.

Waar geloven wij nu eigenlijk nog in, zijn er nog wel mensen die echt geloven in God? En hoe zit het met de media, doen die nog wel iets met het geloof? Zo ja, op welke manier doen ze dat dan? Echte bijbelverhalen zie je niet meer op televisie. Wordt ons beeld van het geloof niet veranderd door de manier waarop media hiermee omgaan?

De schrijver Kluun gaat, om dit aan de orde te stellen, in zijn boekje God is gek juist wel tegen het al bestaande beeld in. Kluuns punt is dat in de mediawereld heel veel atheïsten de dienst uitmaken. En juist omdat ze atheïst zijn, hebben ze er een handje van om christenen aan te vallen op hun geloof in God. Kluun heeft in zijn boek een gesprek met voormalig EO-presentator Arie Boomsma, die zegt: ‘Het is wel opvallend dat ik in de media als christen word aangesproken als schoolbesturen een homoleraar weigeren en de paus condooms in Afrika verbiedt.’ Tegelijkertijd wordt een homoseksuele atheïst nooit gevraagd commentaar te geven als er op een homofeest mensen bewust worden geïnfecteerd met het hiv-virus.

Laat ik beginnen met een citaat van de mediawetenschapper Stewart M. Hoover, naar aanleiding van de aanslagen op 11 september 2001 door extremistische moslims: ‘De media zijn de bron van onze kennis over hun en van hún kennis over ons.’ Mensen in het Midden-Oosten krijgen hun informatie over het Westen via de media en andersom. Terwijl media zelf bepalen wat ze wel en niet uitzenden en hoe. Joris Luyendijk legt in zijn boek Het zijn net mensen uit dat hij eens drie versies van dezelfde situatie had geschreven, maar dat de versie met

Het is eenrichtingsverkeer, het lijkt of er een misvatting is over christenen bij de atheïsten in ons land. Christenen wor64

den als vreemden gezien; het lijkt of de media het ook als hun doel zien om deze boodschap naar buiten te brengen. Kluun zegt dan ook niet geheel onterecht dat het in Nederland bijna gemakkelijker is om toe te geven dat je homoseksueel bent dan dat je in God gelooft. Omdat je dan minder gezeur krijgt. Op de manier waarop media bepaalde opvattingen presenteren – niet alleen in Nederland en niet alleen met het geloof – geven zij signalen af. Ik heb het idee dat media niet doorhebben wat zij kunnen aanrichten door deze invalshoeken te kiezen.

toch niet helemaal de juiste vorm, vind ik. Daardoor krijgen kinderen een behoorlijk vertekend beeld van de daadwerkelijke boodschap. Het bewijst wederom dat media manipuleren. Op de vraag of het christendom dan niet gewoon uit de tijd is, kan ik helaas geen antwoord geven, dat zou het allemaal veel te lang maken. De boodschap moet wel in een nieuw jasje worden gestoken, maar dit kan op een andere manier dan met gekke cartoons of gewelddadige films en videospellen.

Hebben de media dan alleen een slechte invloed op het geIn het geval van de gelovigen in Nederland, staat ook in God loof? Dat denk ik niet, kijk maar naar de verandering in ons is gek dat nog steeds een heel groot deel van de Nederlandse eigen land. Door media zijn wij nu niet meer de mensen die bevolking gelovig is. Dit hoeft niet zozeer achter de kudde aanlopen in de richting geloof in een god te zijn, je kunt ook het Christenen worden als van de kerk. Wij weten veel meer, we zien gevoel hebben dat er meer is tussen hemel meer en kunnen hierdoor een beter beeld vreemden gezien en aarde. Of geloven in leven na de dood. creëren van de wereld om ons heen. Mede Maar ondanks de cijfers hebben de athedoor media weten wij nu wat de islam en ïsten in medialand het idee gekregen dat zij het goed doen en het boeddhisme inhouden. Media zorgen dus ook voor meer de gelovigen fout. En dit dragen zij uit, waardoor er een verkennis, maar dit staat wel lijnrecht tegenover wat er nu aan tekend beeld ontstaat van gelovigen en met name christenen. de hand is. Op dit moment worden invalshoeken gekozen die Dat is jammer. vaak alleen de slechte dingen van bijvoorbeeld de islam naar buiten brengen. Tegelijk verandert ook het geloof door de opkomst van de nieuwe media. Veel evangelisten denken dat die geen verschil Hetzelfde geldt voor de moslimwereld. Daar wordt verzwegen maken in het uitzenden van het evangelie. Vrij naïef, of misdat wij ook goede dingen doen en dat er ook goede dingen schien is het onwetendheid? Zij denken dat de boodschap zijn in het Westen. Eigenlijk zou iedereen op aarde het nieuws uit de Bijbel op televisie gewoon hetzelfde blijft. Dit zou mishelemaal neutraal moeten brengen, zodat iedereen zijn eigen schien zo moeten zijn, maar dat is dus niet zo. Het wordt allemening kan vormen over bepaalde geloofsovertuigingen. maal gemanipuleerd, er worden saaie passages weggelaten en Maar het zit in ons bloed om te manipuleren en de waarheid andere weer aangedikt. Alles moet sneller, eenvoudiger, beter naar eigen hand te zetten. Net als het feit dat wij de dingen en spannender, dus ook de Bijbel. We leven tenslotte in een zien zoals wij ze willen zien. Interpretatie is een groot onderbeeldcultuur? Een ander voorbeeld hiervan is de net verschedeel in dit verhaal. nen stripversie van Het Boek Genesis, getekend door Robert Crumb; een Bijbel, maar dan getekend, soms met ietwat piOp de vraag of media een vertekend beeld geven van het gekante tekeningen, die je niet had verwacht. loof door de manier waarop zij hiermee omgaan, kan ik nu ‘ja’, antwoorden; ‘dat doen ze’. Ik ben van mening dat wij alNog meer vooruitgang en ontwikkelingen zijn te zien in vilemaal beïnvloed worden door de media, maar daar staat wel deospellen en cartoons. Bijbelverhalen verwerkt in een videotegenover dat de media inspelen op de wensen van de kijkers spel, of in een cartoon met muziekjes, revolvergevechten en en luisteraars. Wij doen er dus zelf aan mee. Dit geldt ook straatbendes. Als je het mij vraagt, gaat dit wel erg ver. Ik bevoor de beeldvorming in ons eigen hoofd. Wij zijn goed in grijp wel dat ze in Amerika alles proberen om onder andere oordelen en veroordelen. Het zou wel veel schelen voor onze kinderen de Bijbel te laten begrijpen, maar het gaat ook wel beeldvorming als de media ons alle kanten van het verhaal om de manier waarop. Roadrunner-achtige cartoons zijn dan zouden laten zien. Misschien dat die dag ooit nog komt. ✯ 65

✯ Gemma Smit ✯

De online kerk heeft de toekomst

odsdienst is terug van weggeweest. Terwijl de kerken steeds leger worden, groeit de interesse in religieuze platformen op internet. Van digitale Bijbels en twitterende predikanten tot religieuze mobiele applicaties en virtuele kerkdiensten: je kunt het zo gek niet bedenken en het bestaat. Maar kunnen we al spreken van religie 2.0 in onze netwerksamenleving?

‘YOU ARE A PHONY AND A HYPOCRITE. YOU DO THINGS YOU SHOULDN’T DO. IT’S TIME TO CLEAN UP YOUR ACT. IN THE NAME OF JESUS. YOU KNOW EXACTLY WHAT YOU NEED TO REGRET UP, NAME IT, NAME IT!!! SAY IT OUT LOUD! WASH YOUR HANDS!’ Een zaal vol huilende kinderen met verbijsterende gezichten wordt toegeschreeuwd door een streng christelijke vrouw, blijkt uit een hartverscheurend filmpje dat ik op YouTube vond. Dit is misschien een extreem voorbeeld van de werkelijkheid, maar er zijn wereldwijd veel ouders die hun kinderen heel religieus opvoeden. Is het wel eerlijk om kleine kinderen meteen aan een geloof te verbinden? Ik vind het eerder een vorm van een mening opleggen aan iemand die daar nog niet bewust mee kan omgaan. Nog voordat kleine kinderen enig besef van de wereld hebben, wordt hun al verteld dat ze naar

In de verzuilde maatschappij speelde religie een grote rol. Strenggelovige gezinnen gingen zeven dagen per week minstens een keer per dag naar de kerk, moesten een keer in de zoveel tijd biechten en waren verplicht te bidden voor het eten en het slapen gaan. Zo zag het leven van een gewoon gezin eruit. Maar er zaten ook extreem strenggelovige mensen tussen, die hun kinderen naar opvoedingskampen stuurden om ze daar lessen over God bij te brengen. 68

de hel gaan als ze niet geloven in een bepaalde god. Maar de vrijheid van godsdienst is niet voor niets in de grondwet opgenomen; laat kinderen deze keuze zelf maken als ze daartoe in staat zijn, dwing ze niet.

volle films. Denk aan Dogma en The Matrix, en boeken als de Da Vinci Code.

Vooral op internet worden religies nieuw leven ingeblazen. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer twintig procent van de Ouders en onderwijzers speelden vroeger een grote rol in de Nederlanders regelmatig religieuze websites bezoeken. Van geloofsbeleving van kinderen. Ze werden door kinderen aande islam tot Jehova’s Getuigen en van filosofie tot hekserij. beden, ze hadden macht. Hier maakten ze ook gebruik van, Op internet worden veel community’s gebouwd rondom door hun kinderen een geloof op te leggen. Sommige mensen kerk en geloof, zoals Tangle.com. Deze site is begonnen als zullen misschien zeggen dat kleine kindeGodtube, de christelijke variant van Youren normen en waarden moeten worden Tube, en biedt een community, christelijke Alleen biechten en bijgebracht vanuit huis. Dat is ook zo, filmpjes en zelfs een gebedsmuur aan. Op huwen wordt wat maar dat kan ook zonder het geloof daarin deze gebedsmuur kunnen mensen hun gete betrekken. Zeg ‘Je mag niet doden’ in problematisch bed plaatsen. Lezers kunnen meebidden plaats van: ‘Je mag niet doden omdat God of reacties toevoegen. Een andere razend het zegt’. Het geloof werd vaak gebruikt als dreigmiddel. ‘Als populaire community is Twitter. Van de vijftig meest actieve je dit doet, ga je naar de hel!’ Kleine kinderen vertrouwen katholieken op Twitter is 24 procent priester, blijkt uit een hun ouders, als zij zoiets horen, schrikt hen dat af en maakt onderzoek van isidorusweb (‘Voor surfende katholieken’). Op het ze bang. internet kom je zelfs virtuele kerken tegen, waar je in een virtuele omgeving kunt bidden en andere gelovigen kunt Tegenwoordig moeten onderwijzers uitkijken voor hun eigen ontmoeten. Religie is hevig aan het transformeren naar een leven als zij vertellen niet meer te geloven. Dit gebeurde eind nieuw imago, naar religie 2.0 heet. Maar hoe ver gaat dit? 2006, toen een biologielerares van Marokkaanse afkomst aan haar leerlingen vertelde niet meer te geloven in de islam. Ze Veel mensen zetten vraagtekens bij deze transformatie. Comkreeg ouders achter haar aan, moest vluchten en in een anmunity’s en cyberkerken worden vaak bestookt met schelddere stad gaan wonen. partijen. Want ja, dat is natuurlijk ook mogelijk op internet; mensen kunnen er alles kwijt wat ze willen. En hoe zit het Er is nog een verschil. Vroeger was de kerk bijna de enige plek met rituelen als: doopwater, heiligenbeelden, rozenkransen, waar mensen hun geloof konden uitoefenen. Tegenwoordig kaarsen, iconen, wierook, olie en handoplegging? Deze ervakunnen mensen dankzij de media vele wegen inslaan op reringen ontbreken achter de computer. Je kunt elkaar via het ligieus gebied. Mensen kunnen zich veel beter profileren en toetsenbord ‘aanraken’ en via het scherm zien, maar ruiken verdiepen in godsdiensten. Intussen krijgen mensen steeds kan niet en voelen evenmin. meer het gevoel dat de kerk nog steeds wil bepalen hoe zij precies moeten geloven. En die sturing, daar willen mensen Er zijn online ook allerlei cybermoskeeën en bedevaartplaatsteeds vaker vanaf. Zeker de jongeren onder hen. Zij hebben sen, gebedsruimtes en synagogen, maar biechten of huwen een eigen identiteit opgebouwd uit verschillende losse en wordt er toch echt problematisch. Het samenzijn op dezelfde vastere sociale netwerken, die gebaseerd zijn op hun eigen plaats, dezelfde tijd en in dezelfde ruimte is in strijd met web voorkeuren. Ze geloven wat ze willen geloven en stellen op 2.0 waarbij iedereen op zijn eigen tijd en plaats kan inhaken deze manier zelf hun God samen, de hutspot-God, zoals eens bij hetgeen hem of haar interesseert. Toch zal ik er niet van in het christelijke dagblad Trouw werd opgemerkt. De media opkijken als over een paar jaar de kerken op zondag leeg zijn, spelen hier goed op in. Zo is het aanbod van religieuze televide bezoekersaantallen van online kerken een stijgende lijn sieprogramma’s tegenwoordig groter dan ooit. Er zijn online voortzetten, en men ook virtueel in het huwelijksbootje kan een paar honderd religieuze televisiezenders te vinden, voor stappen. Alles wijst erop dat religie 2.0 zich helemaal elk wat wils. Verder komt religie steeds vaker voor in succesdoorzet. ✯ 69

Van burgers tot politici, niemand is nog anoniem We laten overal onze sporen na en dat vinden we nog leuk ook: je werk en je privéleven strikt gescheiden houden is niet meer van deze tijd, ook niet in de politiek. Maar wat als mensen je anders zien dan je bent? Of als mensen je weten te vinden waar je dat niet wilt?

✯ Crissy Thomas ✯ Burgers kennen politici beter dankzij Fortuyn ✯ Lisette de Graaf ✯ De staat weet te veel van ons ✯ Shinta Lempers ✯ Politici willen burgers veel te graag misleiden ✯ Yasmin van Corven ✯ Internet heeft ons leven onveiliger gemaakt ✯ Ilse Savenije ✯ Alles wat we doen, is bekend 71

â&#x153;Ż Crissy Thomas â&#x153;Ż

Burgers kennen politici beter dankzij Fortuyn

r was in politiek Den Haag eens een tijd van eindeloze discussies, oninteressante vergaderingen en te moeilijk taalgebruik. Een tijd waarin jongeren maar al te graag hun onvrede spuiden. Politiek was immers saai. Tegenwoordig is van dit stoffige imago weinig over. Politici verlaten het Binnenhof en brengen hun verhaal via bekende tv- en radioprogramma’s naar buiten. Toch versterkt deze popularisering het politiek burgerschap in de samenleving niet.

Juist door deze ‘idolisering’ raken mensen opeens wel geïnteresseerd in de politiek. Politieke figuren delen hun leven met de burger en verwerven daarmee sympathie. Met de opvatting dat hierdoor een emotiegestuurde ‘dramademocratie’ ontstaat, waarin manipulatie, vervlakking en entertainment de hoofdrol spelen, valt het alleszins mee. Het sterrenstelsel in de politiek schept juist nieuwe en meer persoonlijke vormen van politieke identificatie en vertrouwen.

Dankzij de alomtegenwoordigheid van de media in Nederland De ‘idolisering’ is duidelijk een positieve ontwikkeling. ‘Het hebben de media een centrale plek ingenomen in Den Haag, bewijs van je betrouwbaarheid is je levenswandel. Zo verwordt met aan de ene kant de politiek en aan de je persoonlijke geschiedenis tot een politiek Willen politici iets andere kant de burgers. Willen politici iets instrument’, zegt politica Femke Halsema bereiken bij het publiek? Dan moeten zij erover. Maar om het politiek burgerschap bereiken bij het zich voor ons openstellen. Als Jan Peter te versterken, moet er meer zijn dan alleen publiek? Dan moeten Balkenende beweert dat hij de economipolitici die overal hun gezicht laten zien. sche problemen kan oplossen, slikken we Politieke mediasterren moeten zich niet zij zich voor ons dat niet voor zoete koek. We willen hem enkel presenteren, maar ook bepaalde poliopenstellen eerst kennen. We willen dat hij dichtbij ons tieke thema’s op een aantrekkelijke manier staat. Van een familielid neem je immers ook eerder een beaansnijden. Als het mediaspektakel niet wordt verbonden aan wering aan dan van een toevallige passant. Pim Fortuyn had politieke inhoud, is het effect slechts van korte duur. jaren geleden al door dat je je als premier niet in je Torentje moet opsluiten: ‘Neen’, zei hij, als premier ‘woon je in een We mogen Pim Fortuyn wel dankbaar zijn. De popularisering glazen huis, zichtbaar, voelbaar, aanraakbaar voor iedereen. maakt het mogelijk dat steeds meer mensen betrokken raken Dan leid je een volstrekt publiek leven tussen de mensen in bij de politiek. Door de jaren heen is er een goed evenwicht het land’. ontstaan tussen vorm en inhoud. Aan de politieke partijen nu het verzoek dit evenwicht te bewaren. Gebruik de persoonlijke Fortuyn gaf het startschot voor de personalisering van de polibenadering om de burgers aan te spreken, om ze vervolgens te tieke cultuur. Het nieuws dat je door middel van media kiezers overtuigen van politieke ideeën. Weet bij dit laatste wel op tijd kunt trekken, wist ook andere politici te bereiken. Er ontstond grenzen te trekken. Henkjan Smits zijn mening laten geven een onweerstaanbare opmars van e-mailnieuwsbrieven, podover een politiek debat? Nee, alsjeblieft niet. Dan mag hij nog casts, persoonlijke weblogs en Hyvesprofielen. De politici verzo veel kennis hebben van imago en uitstraling, een politiek anderden in idolen, in celebrity’s. En dat is maar goed ook. deskundige is hij niet. ✯ 73

✯ Lisette de Graaf ✯

De staat weet te veel van ons O

nlangs moest ik mijn paspoort verlengen. Nadat ik mijn pasfoto aan de vrouw achter het loket had gegeven, zei zij: ‘Linkerduim op het apparaatje voor de vingerafdrukken’. Ik schrok, was vergeten dat dit moest, ook al had ik er in de media al over gehoord. Sinds 21 september vorig jaar is iedere Nederlandse burger die een paspoort of nieuwe identiteitskaart haalt, verplicht vingerafdrukken af te geven. ‘Nee, dat is je rechterduim. Linkerduim graag.’ Automatisch deed ik wat mij werd gevraagd. Vervolgens moesten ook mijn rechterduim en linker- en rechterwijsvinger eraan geloven. Toen ik na afloop opgelucht naar buiten liep, vroeg ik mij af waarom de overheid mijn vingerafdrukken eigenlijk wil hebben. Ik ben geen crimineel, kom nooit in aanraking met de politie. Eén keer ben ik aangehouden. Het licht van m’n fiets stond niet aan toen ik ’s nachts na een avond stappen naar huis fietste. Ik was zestien. ‘Heb ik nu een strafblad?’ vroeg ik angstig aan de agent. Hij begon enorm te lachen. Blijkbaar vond hij het wel grappig. Maar nu sta ik wél in een database. Voor de ‘veiligheid’.

beschrijft privacy als ‘de mogelijkheid om in eigen omgeving helemaal zichzelf te zijn’. De nadruk ligt nog altijd op ‘het recht om met rust gelaten te worden’, zoals de Amerikaan Thomas Cooley privacy in 1879 voor het eerst omschreef. Actuelere definities van privacy zijn ‘het recht om onbespied door het leven te gaan’, en ‘het recht om zelf te bepalen wie welke informatie van je krijgt’. De overheid zegt Nederland met het bewaren van vingerafdrukken veiliger te maken; de criminaliteit zou erdoor afnemen. Tot mijn spijt moet ik zeggen dat dit niet het geval is. De organisatie Het Nieuwe Rijk begon in de zomer van 2009 een campagne tegen de opslag van vingerafdrukken. Daarbij verspreidde ze een nepfolder, waarin werd beweerd dat de overheid opriep tot het tatoeëren van een BSN-nummer op de linkerarm. Hierover ontstond direct een rel. De tatoeage op de linkerarm werd geassocieerd met Auschwitz en de Holocaust. Dat leidde tot een aangifte bij de politie door staatssecretaris Ank Bijleveld van Binnenlandse Zaken. Inmiddels heeft het Openbaar Ministerie de aanklacht verworpen.

De overheid schendt met steeds meer wetten onze privacy; ze verzamelt steeds meer gegevens over haar burgers. Maar is die aantasting van de privacy eigenlijk wel gerechtvaardigd? Bijvoorbeeld doordat het de veiligheid verbetert, of omdat het allemaal wel meevalt met die privacyschending? De Van Dale

Aan de manier van campagnevoeren kan worden getwijfeld, maar de organisatie heeft naar mijn mening wel een punt. Het Nieuwe Rijk noemt het bewaren van vingerafdrukken namelijk onveilig voor iedere Nederlandse burger. Het opslaan van 74

de gegevens is immers vrijwel niet meer terug te draaien. Dat maakt misbruik van deze gegevens veel makkelijker. Hierdoor verandert de machtsbalans tussen de overheid en de burgers ingrijpend. En wie weet wie er over twintig jaar aan de macht is? Misschien wel een extreemrechtse partij. Door enkel een vingerafdrukscanner voor de ingang van openbare ruimtes te plaatsen, zou je hele bevolkingsgroepen de toegang kunnen ontzeggen.

ter van de commissie van het Openbaar Ministerie die zich over de lijst boog.

Het is de eerste keer dat de Nederlandse politie met zo’n lijst werkt. Of dit ook echt vruchten gaat afwerpen, is onbekend. Terwijl fouten in de lijst tot ernstige gevolgen kunnen leiden. Dat werd al een paar dagen na de publicatie duidelijk. Crimineel Franky Eeckhout stond op de Nederlandse lijst, terwijl hij al jaren veroordeeld en wel in de Belgische In de Verenigde Staten gebruikte een agent gevangenis zat. Het leven van zijn familie Waarom wil de de databank van het Amerikaans Natiois daardoor onterecht op zijn kop gezet. overheid eigenlijk naal Centrum voor Misdaadinformatie ‘Zijn vrouw kan niet meer naar buiten zonmijn vingerafdrukken der dat iemand haar aanspreekt over haar om zijn ex-vriendin op te sporen en haar vervolgens te vermoorden. Ook dichter man’, schreef het AD. Bovendien kunnen hebben? Ik ben bij huis maakt men misbruik van privacyonschuldige mensen slachtoffer van de geen crimineel gevoelige informatie. De uitslag van een Most Wanted-lijst worden. ‘Bijvoorbeeld als Belgisch onderzoek was verontrustend. zij worden aangezien voor een verdachte. Politie-inspecteurs konden voor driekwart van alle zaken geen Deze lijst werkt vergissingen in de hand’, zei Bénédicte Ficq, geldige reden geven waarom zij persoonsgegevens uit politieadvocate van Dino Soerel, een van de criminelen op de lijst. databanken hadden opgevraagd. Verder was er bij één op de Dit staat haaks op het standpunt dat databanken voor meer vijf zaken duidelijk sprake van misbruik, omdat de databank veiligheid zouden zorgen. geraadpleegd werd voor bijvoorbeeld privékwesties. Het is duidelijk dat de betekenis van privacy steeds meer haar Het lukt de overheid volgens Het Nieuwe Rijk niet om crimiwaarde verliest. Patiëntendossiers, gekoppelde overheidsdatanaliteit beter te bestrijden door vingerafdrukken op te slaan. banken voor ons kenteken, belastingaangifte en het hebben Professionele criminelen kunnen vingerafdrukken vervalsen. van een geregistreerd strafblad vinden we al heel normaal. Hierdoor groeit de kans op identiteitsfraude. Bovendien is een Communicatiedienstverleners, zoals internetproviders en tedatabank waarin alle persoonlijke gegevens van Nederlanders lefoniebedrijven, zijn verplicht om onze bel- en surfgegevens staan een ware schat voor criminelen. Het opslaan van gegeop te slaan. Kortom: we leven in een glazen doos, waarin we vens kan dus zelfs criminaliteit uitlokken. Dat de schending worden geregistreerd door beveiligingscamera’s en flitspalen. van privacy wel meevalt, kan ook van tafel worden geveegd. De wil van de overheid om steeds meer informatie in enorme Een voorbeeld van grote aantasting van privacy door de overdatabanken over ons op te slaan, geeft mij het gevoel dat we heid is de ‘Most Wanted-lijst’, die sinds januari op de website allemaal worden gezien als potentiële verdachten. Hetzelfde nationaleopsporingslijst.nl te zien is. Op deze lijst, een Amegevoel kwam in mij op toen ik mijn vingerafdrukken moest rikaans idee, worden acht gezochte veroordeelden met naam, afgeven. De enorme databanken met gegevens van Nedertoenaam en foto genoemd. landse burgers worden steeds groter en bevatten steeds meer privacygevoelige informatie. Dat ze voor minder criminaliZowel de politie als het Openbaar Ministerie weet dat wanneer teit en meer veiligheid zouden zorgen, is niet bewezen. Hetde personen eenmaal op internet zijn gezet, zij er nooit meer zelfde geldt voor de stelling dat de privacyschending door de van zullen verdwijnen. ‘Dat is nu eenmaal de consequentie overheid wel zou meevallen. Dat vind ik een verontrustende van het systeem. Daarom selecteren we ook echt goed. Het constatering. Het feit dat de overheid desalniettemin zo veel grote voordeel is echter dat we zo veel meer publiek weten te informatie over ons verzamelt, vind ik dan ook verdacht en trekken’, aldus Gabriel Munnichs, plaatsvervangend voorzitonrechtvaardig. ✯ 75

â&#x153;Ż Shinta Lempers â&#x153;Ż

Politici willen burgers veel te graag misleiden

en Haag. Het politieke hart van Nederland. Het is nog vroeg in de ochtend, maar het Binnenhof is toch al in beweging. Tientallen kandidaten hebben zich ingeschreven voor de audities waarmee de zoektocht naar de favoriete spindoctor van 2010 begint. De spintalenten krijgen slechts één kans om zich te bewijzen voor de vakjury: de bewindvoerders. De beste is verzekerd van een carrière lang handje-vasthouden en maskers ophouden. Wie de populairste is, beslist uiteindelijk de kijker.

interview in De Pers. Het gaat volgens hem allang niet meer om de inhoud van een politiek programma. Het gebrek aan ideologische verschillen, de loze beloftes: de bevolking weet allang dat alle politici dieven zijn. Indonesiërs hebben al genoeg problemen. Daarom maken ze van de verkiezingen een soort Idols-wedstrijd.

Dat spindoctors de waarheid verdoezelen op een manier waarop politici het gunstigst voor de dag komen, valt niet te ontkennen. Toen kroonprins Willem Alexander met lede ogen Het zou nog niet eens zo’n gek scenario zijn. Geen gezeur over aanzag hoe zijn stijl en charme ondergesneeuwd raakten door complexe zaken, maar spanning en sensatie. Politici en hun negatieve berichten en geruchten over zijn vakantiehuizen in vertegenwoordigers kunnen zich niet meer verbergen in het Mozambique en Argentinië, huurde hij niet één, niet twee, Torentje. Voor de duur van de zoektocht maar drie spindoctors in om zijn imago leven ze in een glazen huis, zichtbaar, weer wat op te poetsen. Er zijn dan ook Misschien is het een voelbaar, aanraakbaar voor iedereen. Den spindoctors genoeg: de regering spekt voorgoed idee om te Haag zou eindelijk transparant worden. lichtingsbudgetten terwijl de pers het met Politici kunnen ook hun hart ophalen. De een lege portemonnee moet doen. Toch bezuinigen op de spindoctors staan paraat om hun imago hoeft er niet al te veel gevreesd te worden voorlichtingszodanig op te vijzelen dat een inhoudelijk voor deze imagogoochelaars. Niet zolang budgetten programma niet eens meer nodig is. Ook hier in Nederland niet de situatie ontstaat journalisten gaan vrolijk op in de strijd. Iedat journalisten bijklussen als spindoctors, der ruzietje achter de schermen wordt meteen opgepend: dat zoals in Indonesië, en niet zolang politici een eigen boodwil Nederland lezen, toch? En, kijk nou: sommige kandidaten schap blijven verkondigen. Dan is de verhouding in balans. zijn zelfs journalisten. Socioloog Dick Pels stelt in Vijf Jaar na Fortuyn dat men niet kan zeggen dat de vorm volkomen van inhoud is gespeend en Van Nederland naar Indonesië. ‘Hoezo is dat raar?’, vraagt dat de persoonlijke stijl alle politieke ideeën heeft opgeslokt. Akhmad Kusaeni, de kandidaat die strijdt voor spindoctor van de leider van de Indonesische PPP-partij. Voor hem is spinWel moet opgepast worden voor een blokkade in de toegang nen maar een bijbaantje. In het dagelijks leven is hij adjuncttot politici. Spindoctors mogen die niet dichtspijkeren. Mishoofdredacteur bij staatspersbureau Antara. Daarnaast schrijft schien is het een goed idee om te bezuinigen op de voorhij de speeches en oneliners die zijn partijleider opleest en lichtingsbudgetten, en de pers financieel te steunen. Anders die keurig worden overgenomen door Kuseani’s eigen verslagzouden journalisten zich in de toekomst genoodzaakt zien te gevers. ‘Bijna alle ervaren journalisten klussen in Indonesië reageren op een vacature van spindoctor. En dan verandert de bij als spindoctor’, verduidelijkt de kleine veertiger in een waakhond inderdaad in een straathond. ✯ 79

✯ Yasmin van Corven ✯

Internet heeft ons leven onveiliger gemaakt

e ov-chipkaart deed afgelopen jaar zijn officiële intrede en hoewel dit woord nog niet is opgenomen in de Van Dale, heeft het al heel wat stof doen opwaaien. Maar de vele problemen, zoals defecte kaarten en het gemak waarmee de chip te kraken valt, zijn niets vergeleken met het grootste punt waarom veel mensen tegen de ov-chipkaart zijn; de schending van privacy. Nu kan iedereen zien waar ik op dat moment ben, gaat er door de hoofdjes van miljoenen Nederlanders.

betalen we al onze facturen ondanks vele surfende hackers. En een oude tafel kan gratis en voor niks opgehaald worden door welke gek dan ook op het persoonlijke adres. Dus in hoeverre dragen we zelf bij aan de schending van onze privacy? Door de komst van onder andere het internet worden persoonlijke gegevens prijsgegeven aan iedereen die het maar wil zien – van foto’s tot adressen en bankgegevens. Vaak zijn het de gebruikers zelf die deze gegevens openbaar maken in sociale netwerksites en via online banking en ruilsites als Ebay en Marktplaats.

Maar konden ‘ze’ dat niet al? En willen we wel zo anoniem zijn als we altijd zeggen? We maken niet voor niks profielen aan op sites als Facebook, Hyves en Twitter met foto’s over het knotsgekke weekend of een nieuwe aanwinst. Via iDEAL

Ondanks de verbetering van het privacybeleid van bijvoorbeeld Facebook worden gegevens nog steeds gebruikt voor 80

verkeerde doeleinden, of komen die in verkeerde handen teding van privégegevens, waarbij ik me op dat moment niet recht. Bij het maken van een profiel op bijvoorbeeld Hyves, veilig voelde. Het idee dat men achter jouw gegevens kan koeen platform met ruim 9,6 miljoen gebruikers, wordt steevast men zonder dat je erom gevraagd hebt, is beangstigend. In naar voornaam, achternaam, woonplaats, mijn geval gebeurde het tijdens mijn stapostcode, e-mailadres en telefoonnummer ‘Politie weet toch alles geperiode. Ik werkte bij een castingbureau (niet verplicht) gevraagd. Je laat al je gevoor een Nederlandse film en ik regelde yasmin! Ha ha! gevens achter, maar staat er minder bij stil onder andere kleine rolletjes voor figuranFijn weekend alvast’ ten. Deze mensen waren ontzettend enomdat je zelf graag lid wilt worden – een profiel aanmaken is een vrijwillige keuze. thousiast en waardeerden mijn inzet voor Maar als je al deze gegevens moet afstaan bij een (online) enhen enorm. Zo erg, dat ik op een gegeven moment een sms quête, denk je wel eerst even na voordat je ze geeft. kreeg op mijn persoonlijke nummer van een figurant die in het dagelijks leven politieagent is. Dit was natuurlijk totaal Ook zonder dat je het door hebt, kan er misbruik gemaakt niet de bedoeling, omdat ik altijd communiceerde met mijn worden van persoonlijke gegevens. Dagelijks gebruiken milzakelijke e-mailadres. Om de situatie te verduidelijken heb ik joenen mensen de zoekmachine Google, die in Nederland de gestuurde tekstberichten hieronder genoteerd, want deze zelfs marktleider is. Niettemin is Google van alle datahandelaheb ik nog altijd opgeslagen op mijn mobiele telefoon. ren ook de grootste privacyschender, blijkt uit het onderzoek van Groene Amsterdammer-journalist Aart Brouwer. Nu las ik ‘Hé yasmin! Wil nog even zeggen dat ik het super waardeer de moeihet privacyreglement van Google, waar ik tot grote verbate die je voor me doet om zondag de 9e of die zaterdag daarvoor, zing onderstaande zin tegen kwam: ‘In bepaalde gevallen is mij toch nog een dagje te kunnen laten figureren! Bedankt alvast! het mogelijk dat we persoonsgegevens verwerken namens of Groetjes, Gert de Bruin.’ volgens de instructies van derden, zoals onze advertentiepartners.’ Vele mensen gebruiken genoeg diensten van Google, Waarna ik antwoordde dat ik graag moeite voor hem doe, zoals het alom bekende Gmail. Google kan deze gebruikersgemaar me zeer sterk afvroeg hoe hij aan mijn persoonlijke gevens dus doorspelen aan derden. nummer komt, aangezien ik nooit persoonlijke gegevens zoals e-mailadres, achternaam en mobiel nummer doorspeel aan Maar het volgende wordt ook in het reglement vermeld: ‘Als onbekenden. we van plan zijn persoonsgegevens te gebruiken voor andere doeleinden dan de doeleinden die worden beschreven in dit ‘Politie weet toch alles yasmin! Ha ha! Fijn weekend alvast.’ privacybeleid en/of in de specifieke servicekennisgevingen, bieden we u een effectieve manier om aan te geven dat u niet Ik vond het allesbehalve grappig. Dus ik verzocht hem vrienwilt dat uw persoonsgegevens voor deze andere doeleinden delijk doch dringend mij niet meer op mijn persoonlijke numworden gebruikt.’ Dus als ik het goed begrijp, is het vanzelfmer te benaderen. Dat zelfs een officiële instelling als de posprekend dat persoonsgegevens zonder toestemming gebruikt litie persoonlijke gegevens van anderen gebruikt (misschien kunnen worden, maar geeft Google dit gebruik wel van tevois het woord ‘misbruikt’ hier beter op zijn plaats), geeft aan ren aan, waarna je kunt aangeven of je dat liever toch niet dat we onze anonimiteit totaal verloren zijn. Hoe dan ook, hebt. Pas dan heb je de zekerheid van je privacy. Dit lijkt mij ‘ze’ komen er toch wel achter. Met een klein beetje moeite een omgekeerde wereld van privacyregels. Het zou eigenlijk zijn er genoeg gegevens van ons allen te vinden. Daar hebzo moeten zijn dat er aangekruist kan worden ‘Mijn gegevens ben wij helaas zelf onze bijdrage aan geleverd door zo graag mogen gebruikt worden voor andere doeleinden’ en dat gegeniet anoniem te willen zijn, en ons massaal aan te melden op vens in eerste instantie niet gebruikt worden, tenzij de gebruiprofielensites. ker aangeeft dat het toch mag. En de naam van politieman Gert de Bruin? Die heb ik in verNu heb ik zelf niet lang geleden te maken gehad met de schenband met zijn privacy gefingeerd. ✯ 81

✯ Ilse Savenije ✯

Alles wat we doen, is bekend

ijn computer weet alles van me. Terwijl ik mijn ezonderlijk, maar waar gebeurd voorbeeld gegeven: een Franse mail aan het lezen ben, verschijnt rechts in beeld verpleger werd door de politie doodgeschoten toen zijn auto een banner met goedkope hotels in Marrakech. – ten onrechte – als gestolen stond geregistreerd en vervolgens Een paar dagen ervoor heb ik gezocht naar een betaalbaar verwerd gesignaleerd. Een stomme fout werd hem fataal. blijf in deze Marokkaanse stad. Enkele weken eerder verscheen op een willekeurige website een advertentie met de tekst: ‘BeIk begon nog eens na te denken over mijn privacy toen een kijk nu singles uit Castricum!’ Inderdaad, daar woon ik. Hoe jongen die ik vaag ken, een foto van mijn Hyvesprofiel geweet mijn computer dit allemaal van mij? Kan ik niet meer bruikte in een collage van zijn ‘vrienden’. Ook het feit dat anoniem internetten? Maar niet alleen op het net is informaiedereen elkaars berichtjes op profielensites leest, begon me tie over mij bekend. Door middel van mijn bonuskaart weet tegen te staan. Ik twijfelde niet langer en heb onmiddellijk Albert Heijn dat ik regelmatig vegetarische burgers eet, alleen mijn Hyves- én mijn Facebookprofiel verwijderd. Niet dat smoothies uit de aanbieding koop en dat ik hou van volkorenik nu anoniem ben op internet. Via Google is er nog steeds broodjes. Ik begin me af te vragen wie wat van alles over mij te vinden en door cooIk heb onmiddellijk allemaal van mij weet. Bestaat privacy nog kies slaat mijn computer informatie over in deze mediasamenleving? mij op. Maar ook als je niets over jezelf op mijn Hyves- én mijn het web plaats, kun je gevonden worden. Facebookprofiel Met behulp van onder andere mijn aanZo vroeg een journalist van The Economist koop- en geografische gegevens kunnen in 1999 aan een privédetective informatie verwijderd supermarkten en andere bedrijven heel over hem op te sporen, enkel verkregen via gericht reclame maken. Dat ze mij geen aanbiedingen voor zijn pc en telefoon. De resultaten waren verbazingwekkend. voordeelverpakkingen shoarma hoeven te sturen, scheelt hen Namen van zijn partner en ex-partner, hoeveel hij per maand weer tijd en moeite. En mij ook! Misschien toch wel handig, verdiende en de waarde van zijn huis zijn slechts enkele voordat mijn gegevens voor velen beschikbaar zijn. Of toch een beelden van wat de detective over hem kon achterhalen van beetje eng? Ook de overheid heeft databanken vol gegevens publiek toegankelijke informatiebronnen. over simpele burgers. Maar soms wordt informatie gebruikt voor doeleinden waarvoor het niet is verzameld. En dat was tien jaar geleden. Inmiddels is niemand nog anoniem; in onze samenleving is alles wat we doen bekend. Alles Ook kunnen er fouten worden gemaakt, soms met vreselijke kan later weer ergens anders voor gebruikt worden. Ik wacht gevolgen. In het boek Ethiek en weerbaarheid in de informatiesanu tot de folder met smoothie-aanbiedingen bij me op de mat menleving van Dierick, Marten en Noot wordt hiervan een uitvalt. ✯ 83

bronnen Hoofdstuk 1 Beatrix, HKH. (2009) Kersttoespraak 2009. Geraadpleegd op: 12 januari 2010, van: http://www. koninklijkhuis.nl/Actueel/Toespraken/ Toesprakenarchief/2009/Kersttoespraak_2009. Blanken, H. en M. Deuze (2007) PopUp. De botsing tussen oude en nieuwe media. Amsterdam/Antwerpen: Atlas. Blanken, M. (2009) Media Mores. Amsterdam/Antwerpen: Atlas. Diepenbroek, E. (2006) Identiteitsvorming in de 21e eeuw. Welke invloed hebben virtuele werelden op de vorming en de perceptie van de identiteit van de adolescent? Unpublished Master Thesis, Erasmus Universiteit, Rotterdam. Dwyer, C. (2007) Digital relationships in the MySpace generation: Results from a qualitative study. Unpublished Master Thesis, Pace University, Hawaii. Graham Scott, G. (2008) The death of privacy. The battle for personal privacy in the courts, the media and society. New York: ASJA Press. Hancock, J.T. (2007) The truth about lying in Online Dating

Profiles. In: Online Representation Of Self (p.449 â&#x20AC;&#x201C; 452). New York: ACM. Hellemans, S. (1990) Strijd om de moderniteit. Leuven: Universitaire Pers. Jenkins, H. (2006) Love Online. In: Fans, Bloggers and Gamers. (p. 173-177). New York: New York University Press. Kellner, Douglas. (2003) Madonna, Fashion and Image. In: Media Culture (p. 264-266 en p. 279285). New York: Routledge. Kraut, R. e.a. (1998) Internet paradox. A social technology that reduces social involvement and psychological well-being. In: The American Psychologist. 53, 1017-1032. Lyotard, J. (1979) La condition postmoderne. Rapport sur le savoir. Parijs: Minuit. McLuhan, M. (2002) Media begrijpen. De extensies van de mens. Amsterdam: Nieuwezijds. Mul, J. de. (2002) Cyberspace Odyssee. Kampen: Klement. Pauwels, L. & J. Peters. (2005) Denken over beelden. Leuven: Acco. Jochem Myjer had ongelukje op 85

podium (9 januari 2010). In: De Telegraaf. Geraadpleegd op: 14 april 2010, van: http://www.telegraaf.nl/ prive/5749528/__Myjer_had__ongelukje__op_podium__.html?cid=short. Verbeek, P. (2005) Techniek en de grens van de mens: de menselijke conditie in een technologische cultuur. In: Wijsgerig Perspectief. 45:3, p. 6-17. Wijnberg, R. (6 januari 2010) Hyves, Twitter en het technologisch pessimisme van koningin Beatrix. Geraadpleegd op: 11 januari 2010, van http://www.robwijnberg.nl/site/ blog/essay-zin-94-hyves--twitter-enhet-technologisch-pessimisme-vankoningin-beatrix.

Hoofdstuk 2 Anderson, C. (2009) Free. Hoe het nieuwe Gratis de markt radicaal verandert. Amsterdam: Nieuw Amsterdam. Bakas, A (2009) Trendrapport 2010. Geraadpleegd op: 13 januari, van: http://www.bakas.nl/persberichten/ pdf/Trendrapport2010.pdf. Blanken, M. (2009) Media Mores. Amsterdam/Antwerpen: Atlas.

Berkhout, H. (8 april 2009) Burgerjournalistiek, de hype voorbij. In: De Journalist. Geraadpleegd op: 12 januari 2010, van: http://www. dejournalist.nl/achtergronden/bericht/ burgerjournalistiek-de-hype-voorbij. BNR. (12 december 2008) Steeds meer kranten laten hun inhoud bepalen door adverteerders. Geraadpleegd op: 14 april 2010, op: http://www.bnr.nl/static/jspx/play. jspx?url= http://streaming.bnr.nl/ csStreamingAudio/programmas/ y2008/m12/d05/meza_20081205. mp3&titel=Mediazaken. Chavannes, M. (28 juni 2008) Laat via internet weten wat u denkt: politiek 2.0. In: NRC Handelsblad. Geraadpleegd op: 14 april 2010, van http:// www.nrc.nl/opinie/article1933757. ece/Laat_via_internet_wet_en_wat_u_ denkt_politiek_2.0. Cock, R. de. (2009) Geen angst voor burgerjournalisten. Geraadpleegd op: 12 januari 2010, van: http://www.toekomstvandejournalistiek.nl/2009/02/geen-angst-voor-burgerjournalisten. Heijne, B. (2007) Onredelijkheid. Amsterdam: Prometheus. Thijssen, A. (22 december 2009). Branded content. In: Molblog. Geraadpleegd op: 12 januari 2010, van: http://www.molblog.nl/bericht/ branded-content-de-bijl-aan-de-wortelvan-onafhankelijke-journalistiek. Vulpen, M. Van. (11 augustus 2009).

Burgerjournalistiek via Twitter. In: Twittermania. Geraadpleegd op: 12 januari 2010, van: http://twittermania. nl/2009/08/burgerjournalistiek-viatwitter. Vulpen, M. Van. (pseudoniem, 2009) Internet houdt de journalistiek in een wurggreep. In: Gebroken Pennen. Geraadpleegd op: 11 januari 2010, van: http://www.gebrokenpennen. nl/2009/12/internet-houdt-de-journalistiek-in-een-wurggreep/#more-2770. NIEUWS01/534126003/1055/RSS_REGIONIEUWS. Luyendijk, J. (2006) Het zijn net mensen. Beelden uit het Midden-Oosten. Amsterdam: Podium. Mirck, J. (2006) Media zijn bang voor burgerjournalistiek. In: Adformatie. Geraadpleegd op: 7 januari 2010, van: http://blog.adformatie.nl/index.php/entries/media-zijnbang-voor-burgerjournalistiek. Mul, J. de. (2002) Cyberspace Odyssee. Kampen: Klement. Pels, D. (2007) Vijf jaar na Fortuyn. WODC Justiele Verkenningen. 33:2 (p.9-21). Pfauth, E. (17 juni 2009) Iraanse burgerjournalisten zorgen voor fotoâ&#x20AC;&#x2122;s. In: nrc next. Geraadpleegd op: 7 januari 2010, van: http://www.nrcnext. nl/blog/2009/06/17/iraanse-burgerjournalisten-zorgen-voor-fotos. Rogmans, D. (2009) Heeft gratis op internet zijn langste tijd gehad? In: De Journalist. 114: 14 (p.8-9). 86

Roodenburg, H. (9 december 2009) Wat doen we eigenlijk in Afghanistan? In: Dagelijkse Standaard. Geraadpleegd op: 7 januari 2010, van: http://www.dagelijksestandaard. nl/2009/12/09/wat-doen-we-eigenlijkin-afghanistan. Schouten, D. (6 december 2008) De glijdende schaal van sponsoring van redactionele inhoud. In: Molblog. Geraadpleegd op: 11 januari 2010, van: http://www.molblog.nl/bericht/ De-glijdende-schaal-van-sponsoringvan-redactionele-inhoud.

Hoofdstuk 3 Beatrix, HKH. (2009) Kersttoespraak 2009. Geraadpleegd op: 12 januari 2010, van: http://www. koninklijkhuis.nl/Actueel/Toespraken/ Toesprakenarchief/2009/Kersttoespraak_2009. Bergman, S. (2008) Beperkt houdbaar. Geraadpleegd op: 14 april 2010 van: http://www.beperkthoudbaar.info/docu. Bloem, G. e.a. (2008) Me the Media. Geraadpleegd op: 4 januari 2010, van: http://www.methemedia.com/chapters. Heijne, B. (2007) Onredelijkheid. Amsterdam: Prometheus. Jenkins, H. (2006) Love Online. In: Fans, Bloggers and Gamers. (p. 173-177). New York: New York University Press.

Keen, A. (17 juni 2009) The cult of the amateur. In: Upstream. Geraadpleegd op: 9 januari 2010, van: http://www.upstream.nl/comments. php?id=541_0_1_0_C. Kitzen, M. (juni 2006) Mooie mensen brengen het beste in anderen boven. In: Quest. p. 10 & 11. McLuhan, M. (2002) Media begrijpen. De extensies van de mens. Amsterdam: Nieuwezijds. Nieborg, D., e.a. (juni 2006) Welkom in de Virtuele Wereld, Second Life nader onderzocht. In: Gamespace. Geraadpleegd op: 14 april 2010, van: http://www.gamespace.nl/content/ SecondLife_Whitepaper.pdf. Owyang, J. (11 januari 2009) A Collection of Social Network Stats for 2009. Geraadpleegd op: 4 januari 2010, van: http://www.web-strategist. com/blog/2009/01/11/a-collection-ofsocial-network-stats-for-2009. Perez, S. (2009) The dirty little secret about the wisdom of crowds. Geraadpleegd op: 9 januari 2010, van: http://www.readwriteweb. com/archives/the_dirty_little_secret_ about_the_wisdom_of_the_crowds. php. Postman, N. (1986) Wij amuseren ons kapot. Houten: Unieboek. Nourhussen, S. (6 maart 2007) Schoonheidsideaal. Concurreren met de computer. In: Trouw. Geraadpleegd op: 10 januari 2010, van http://www.

trouw.nl/incoming/article1464840. ece. Verbeek, P. (2005) Techniek en de grens van de mens: de menselijke conditie in een technologische cultuur. In: Wijsgerig Perspectief. 45:3, p. 6-17. World of Warcraft redt mensenlevens. In: Gamersnet (16 december 2007). Geraadpleegd op: 14 april 2010, van: http://www.gamersnet.nl/ nieuws/200712/world_of_warcraft_ redt_mensenlevens.

Hoofdstuk 4 Beeldvorming en discussies in de media. (2000). In: Art. 1. Geraadpleegd op: 11 januari 2010, van: http://www.art1.nl/ artikel/1188Beeldvorming_en_discussies_in_de_media. Berg, E. van den. & L. Vroegindeweij. (9 januari 2010) Kerk is allang actief op Hyves, LinkedIn, Twitter. In: Nederlands Dagblad. Geraadpleegd op: 11 januari 2010, van: http://www.nd.nl/artikelen/2010/ januari/09/kerk-is-allang-actief-ophyves-linkedin-twitter. Blanken, H. & M. Deuze. (2007) PopUp. De botsing tussen oude en nieuwe media. Amsterdam/Antwerpen: Atlas. Bos, P. van de, (1 november 2002) Dagbladen en de islam na 11 september. In: Art. 1. Geraadpleegd op: 10 januari, van: http://www.art1.nl/ artikel/191-Dagbladen_en_de_islam_ na_11_september.

Brandt, E. (2006) Trends. Orthodoxie komt helemaal terug. In: Trouw. Geraadpleegd op: 11 januari 2010, van: http://www.trouw.nl/ religie-filosofie/nieuws/article1370554. ece. Dohmen, J. (12 november 2005) Geef! In: NRC Handelsblad. Geraadpleegd op: 19 januari 2010, van: http://www.nrc.nl/dossiers/ goede_doelen/achtergronden/article1641177.ece/Geef. Hegener, M. (2007) Vrijheid van godsdienst en afvalligheid. JustitĂŤle Verkenningen. 33, 1. (p. 8394). Heijne, B. (2007) Onredelijkheid. Amsterdam: Prometheus. Hoover, S. (2006) Religion in the media age. New York: Routledge. Kluun (2009) God is gek. Amsterdam: Uitgeverij Podium. Meijer, H. (15 oktober 2009) In het islamdebat kent bijna niemand de feiten. In: Nederlands Dagblad. Geraadpleegd op 11 januari 2010 van http://www.nd.nl/artikelen/2009/oktober/15/in-het-islamdebat-kent-bijnaniemand-de-feiten. Luyendijk, J. (2006) Het zijn net mensen. Beelden uit het Midden-Oosten. Amsterdam: Podium.

Scheffer, P. (29 januari 2000) Het multiculturele drama. In: NRC Handelsblad. Geraadpleegd op: 4 januari 2010, van: http://www.nrc.nl/W2/ Lab/Multicultureel/scheffer.html. Scheffer, P. (1 december 2009). Lotsverbondenheid. In: Nieuw Wij. Geraadpleegd op: 4 januari 2010, van: http://www.nieuwwij.nl/index. php?pageID=13&messageID=3607.

Luen04 (1 januari 2008) Brain Washing. Geraadpleegd op: 13 januari 2010, van: http://www.youtube. com/watch?v=LACyLTsH4ac.

Google. (2010) Privacybeleid. Geraadpleegd op: 11 januari 2010, van: http://www.google. nl/privacypolicy.html.

Zijderveld, T. (2008) Jongeren en religie. Geraadpleegd op: 12 januari 2010, van: http://www.v-link. nl/CMSnew/img/files/080425-Jongeren%20en%20religie.pdf.

Geelen, J. (2 oktober 2008) Liever een advertentie dan het inhuren van dure spindoctors. In: de Volkskrant.

Hoofdstuk 5 Pauw en Witteman. (12 december 2009). Uitzending met Mohammed Enait. Geraadpleegd op: 10 januari 2010, van: http://pauwenwitteman. vara.nl/Archief-detail.113.0.html?tx_ ttnews[tt_news]=14151&tx_ttnews[ba ckPid]=116&cHash=02d052d9ef. Religie en het web. (2009). In: Admanager. Geraadpleegd op: 12 januari 2010, van: http://www.admanager.nl/online/nieuws/9314/Religie_en_het_web. Shaid, W. (2005) Berichtgeving over de islam en moslim in de westerse media Geraadpleegd op: 11 januari 2010, van: http://www. interculturelecommunicatie.com/ download/westerse%20media%20 en%20islam.pdf. Waal, H. van der. (2008) Religies, dat zijn akelige dingen. In: De Gids (p. 590â&#x20AC;&#x201C;594). Wereldjournalisten. Matige berichtgeving over islam. (15 juli 2009). Geraadpleegd op: 11 januari 2010, van: http://www.wereldjournalisten. nl/artikel/2009/07/15/gebrekkige_berichtgeving_omtrent_islam.

Blanken, M. (2009) Media Mores. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Atlas. Blankesteijn, M. (8 april 2009) Indonesische verkiezingen net Idols. In: De Pers. Dierick, G, B. Marten & W. Noot. (2008) Privacy. In: Ethiek en weerbaarheid in de informatiesamenleving. (p. 33-41 en p. 53-61). Den Haag: LannooCampus. Dit zijn de meest gezochte criminelen van Nederland. (5 januari 2010). In: AD. Geraadpleegd op: 13 januari 2010, van: http://www. ad.nl/ad/nl/1000/Nieuws/article/ detail/454715/2010/01/05/Dit-zijnde-meest-gezochte-criminelen-vanNederland.dhtml. Brouwer, A. (2007) Google is watching you. In: Groene Amsterdammer, 22 juni 2007. Geraadpleegd op: 9 januari 2010, van: http:// www.groene.nl/2007/25/google-iswatching-you.

Het Nieuwe Rijk. (z.j.) Stop de opslag van vingerafdrukken. Geraadpleegd op: 12 januari 2010, van http://www.hetnieuwerijk.nl/beweegredenen.php Hyves.nl (2010) Statistieken. Geraadpleegd op: 9 januari 2010, van: http://www.hyves.nl/about. Justitie roept hulp van publiek in bij zoektocht naar criminelen. (6 januari 2010). In: AD. Koning, B. De. (2009) Pleidooi voor ceremonieel koningschap. In: HP/de Tijd, 25 november 2009. Peng, K. (18 november 2009) No Need A Spin Doctor if A Product (Governance) Is Good. Geraadpleegd op: 13 december 2009, van: http://khookaypeng.blogspot.com/2009/11/no-needspin-doctor-if-product.html. Pels, D. (2007) Vijf jaar na Fortuyn. WODC JustitiĂŤle Verkenningen. 33:2 (p.9-21). Pels, D. (7 februari 2009) Mediacratie en politiek populisme. In: Villamedia. Geraadpleegd op: 14 april 2010, van: http://www.villamedia.nl/ opinie/bericht/mediacratie-en-politiek-populisme.

89 89

over de auteurs De essays zijn geschreven door derdejaars studenten van het studieprofiel Redactie en Mediaproductie van de Hogeschool van Amsterdam. Hoe typeren zij zichzelf en wat doen zij het liefste in hun vrije tijd? Ellen Bank Waar ik echt blij van word, is een salsadansavond; verstand op nul, je laten leiden, bewegen op heerlijke ritmes en je mee laten voeren op de muziek... De ultieme avond uit voor mij. Jelle Berghuis Ik probeer voorzichtig als freelancer een voet aan de grond te krijgen in de media. Vergezeld door vrienden sport ik zo veel mogelijk. Na het wielrennen, roeien, squashen en hockeyen zit ik graag met een biertje en een goed boek op een zonnig terras. Yvonne Boonstra Ik ben een typisch voorbeeld van een ‘ordinairy girl’. Lachen, babbelen, shoppen en uitgaan zijn mijn hobby’s. Daarnaast heb ik ook serieuze ambities. Zo heb ik het plan opgevat om na de zomer stage te lopen in Londen. Fleuri-anne Cornelissen Ik schilder, schrijf, lees, maak sieraden en muziek. Maar ik sport ook graag. Een mengelmoesje van alles. Met plezier ga ik elke creatieve uitdaging aan.

Yasmin van Corven Yasmin: what you see is what you get, origineel, chaotisch, vrolijk, praatgraag, reislustig, fervent festivalbezoeker, bezige bij, af en toe een luilak, bekijkt dagelijks 3voor12.nl en nu.nl, is graag omringd door mensen en vindt andere culturen interessant. Marco Edelman Ik laat mij graag overdonderen met indrukken en nieuwe ervaringen, vaak op visueel gebied. Of dit nu een videogame, grafische vormgeving of kunst is, ik neem het als een spons op om het er vervolgens gedoseerd uit te persen. Aico van Gogh Ik kan nieuwsgierig en ongematigd kritisch zijn, observeren, regelmatig twijfelen, verwonderen, de kat uit de boom kijken en heb een voorkeur voor groen en een passie voor schrijven en dichten – en een voorliefde voor slapen. Lisette de Graaf Ik hang vooral veel rond op het internet, op zoek naar nieuwe muziek. Het geeft me een kick om een bandje te ontdekken dat bijna niemand nog kent. Concerten bezoeken doe ik veel te weinig. Daarnaast struin ik graag marktjes af en houd ik van lekker eten. Mariska Gunsing Dit zijn de dingen waar ik zielsgelukkig van word: samen zijn met mijn familie 91

en vrienden, schrijven, muziek luisteren en mixen, dansen, zingen, kunst, los gaan en filosoferen. Yvette Hoogenboom Eigenzinnige 19-jarige studente met liefde voor taal en muziek. Chaoot in denken, creatief in doen en perfectionistisch in uitvoering. Media en school beslaan het grootste deel van mijn tijd, maar daarnaast ben ik verslaafd aan muziek, concerten, cabaret en theater. Kortom, een duizendpoot met beide benen in de wereld – that’s me! Tomas Huting Als levensgenieter probeer ik anderen in mijn geluk te laten delen. Ik ben kritisch op de maatschappij, want dat zie ik als de kans om ergens rijk mee te worden. Ik onderneem veel en hou niet van zweverige types of egotrippers. Daniëlle Kapteijn Opgegroeid in een klein dorpje met slechts een kerk, kijk ik nu mijn ogen uit in de grote wereld. Dat is soms overweldigend en vaak interessant. Ook ben ik bestuurslid van een gereformeerde jongerenvereniging, waarvoor ik ondermeer leden probeer te werven. Liza Kroes In mijn vrije tijd ben ik veel bezig met media. Ik volg graag ontwikkelingen op het gebied van nieuws, tijdschriften, films en muziek. Bij mijn minor

beeld heb ik veel geleerd over fotografie. Dit kan ik weer toepassen op mijn reizen die wil gaan maken.

en fotograferen. Van een hobby je werk maken is leuker dan ik had kunnen denken.

Victoria Legag Een vrije dag wordt pas echt leuk als ik tranen in mijn ogen heb van het lachen. Vaak wordt tegen mij gezegd dat ik walgelijk positief ben. Ik kan er niets aan doen, maar ik probeer altijd het goede in dingen te zien. De wereld is dan niet zo grauw.

Irene van der Noll In mijn vrije tijd ben ik graag in de buurt van mijn vriendje, vrienden en familie. Verder ben ik gek op piano en gitaar spelen, muziek luisteren, schrijven, voetballen, reizen, culturele activiteiten en gezelligheid.

Shinta Lempers Het liefst schrijf ik verhalen. Helaas kan ik zo niet rondkomen; daarom heb ik passies ontwikkeld waarmee ik ook kan leven: fotografie, bloggen, vintage verzamelen en tijdschriften lezen en maken. Je mag me wakker maken voor jarentachtigplatenhoezen, cheesecake en mosselen. Chantal van der Meys Eigenwijs, perfectionistisch en een harde werker. Ik hou van shoppen in Parijs, maar neem voorlopig genoegen met de Kalverstraat en heb een (ongezonde) obsessie voor magazines, de zon en lekker eten. Om dit laatste te compenseren, loop ik hard. Buitenlucht maakt me blij en geeft me inspiratie. Thomas Mulders Elke dag postmodern door het leven gaan als atheïst, hedonist en een beetje mezelf. De dag nemen zoals die is; soms kut, soms fantastisch! En vooral alle mooie momenten daadwerkelijk beseffen door er bij stil te staan. Caroline Müller RMP heeft mij de kans gegeven om te doen wat ik leuk vind. Schrijven, lezen

Ilse Savenije Mijn crea-bea-uitingen: tekenen, fotograferen, photoshoppen, briefjes schrijven, lezen, plaatjes kijken, knippen en scheuren en boekjes volplakken, gitaar spelen, spulletjes verzamelen, lijstjes maken, kringloopwinkels en rommelmarkten bezoeken, foto’s bewerken en koken met veel groentes. Gemma Smit Naast mijn schoolleventje hecht ik veel waarde aan vrije tijd. Ik hou ervan om ook echt te genieten als ik vrij heb. Met vriendinnen op pad gaan, leuke dingen doen en ’s avonds lekker borrelen in de kroeg. Ik ben een gezelligheidsmens, ik wil het liefst niks missen. Daan Snijders Blok Ik tennis graag en veel. Verder ben ik zeer geïnteresseerd in online marketing, sociale media, politiek en media en in alles wat daar omheen gebeurt. Marloes Teerenstra Bankhangen is niet aan mij besteed. Reizen is mijn grote favoriet. Kletsen, kokkerellen en borrelen met de leukste mensen om mij heen, kliederen op een doek of fietsen door de stad, volgen rap daarna. Genieten is mijn motto. 92

Crissy Thomas Ik ben gek op allerlei kunstvormen, van muziek en film tot theater en fotografie. Mijn vrije tijd vul ik met toffe feesten en concerten, voorstellingen en festivals. Ook schrijf ik graag. Het liefst over mijn culturele escapades. Denise Timmer Is nog steeds een meisje, maar wel eentje dat studeert. Krabbelt haar collegeblok vol met poppetjes, figuurtjes en wat gekras. Is nooit gefocust op één ding, maar op meerdere dingen tegelijk. Bladert graag door magazines, verspilt haar tijd op netwerksites en speelt zo nu en dan op haar basgitaar. Sheryl Wels Ik ben nieuwsgierig naar alles wat er om mij heen gebeurt. Vooral de ontwikkelingen op het gebied van media, internet en online marketing houd ik goed in de gaten. In mijn vrije tijd dans ik en ben ik bezig met muziek. Richelle Werners In mijn vrije tijd lees en schrijf ik veel. Daarnaast heb ik een passie voor muziek en films. Ook ga ik graag met vriendinnen Amsterdam in om te stappen, te winkelen of om gezellig te lunchen. Ik vind het erg leuk om te reizen en ik ga geregeld hardlopen. Amber de Wilde de Ligny Mijn 24/7-hobby is mensen kijken. Zien wat anderen bezighoudt, nieuwe mensen ontmoeten, trends ontdekken – op straat, in de kroeg en natuurlijk op Facebook. Verder ben ik een cultuurfanaat, nieuwe films, boeken, theatervoorstellingen, bandjes kijken of een nieuw feest bezoeken: heerlijk!

een woord van dank Dit boek was er nooit gekomen als onze derdejaars studenten Redactie en Mediaproductie zich niet zo enthousiast op het schrijven van essays hadden gestort én als docente Mariëtte Heres vervolgens niet op het idee was gekomen hieruit de meest opvallende artikelen te selecteren. Allen veel dank! Door de scherpe blik van eindredacteur Arnold Vonk zijn de verschillende essays in vijf coherente hoofdstukken terechtgekomen. Grafisch ontwerper Jorgen Koolwijk tekende voor de vormgeving, waarbij Shinta Lempers (auteur van een van de essays) de beeldredactie op zich heeft genomen. Ook dank aan hen. Daarnaast wil ik al mijn betrokken collega’s danken voor het beoordelen van de essays en in het bijzonder Paul Koopal en Esther Tielen voor het meelezen van deze bundel. Tot slot dank ik opleidingsmanager Jelle Jeensma en domeinvoorzitter Peter van Gorsel voor het gestelde vertrouwen om dit project mogelijk te maken. Merijn Henfling Docent Redactie en Mediaproductie Amsterdam, mei 2010

hoe bedoel je, geen internet?! Twintigjarigen hoef je anno 2010 niets te vertellen over het gebruik van nieuwe media. Ze zijn ermee opgegroeid, ermee vergroeid. Ze tellen hun zegeningen. En ze kennen de risico’s. In deze bundel beschrijven 28 studenten van de Hogeschool van Amsterdam de bijwerkingen van de veranderende, digitaliserende samenleving. Op een opbeurende manier: ‘Kijk ook eens naar de mensen achter je vriendenlijstjes’, schrijft de één. ‘Frisser nieuws dan van Twitter kun je niet krijgen’, vindt de ander. En: ‘Gelukkig hebben we de smileys nog’. In vijf hoofdstukken leiden deze mediawijzen hun lezers door de wereld van Wikipedia, Google, Facebook en Massive Multiplayer Online Role Playing Games. Om telkens te concluderen dat de nieuwe media ons voorgoed hebben veranderd: ons denken, ons lichaam, onze geloofsbeleving, onze politiek en onze sociale vaardigheden. Maar is dat erg?

Met een voorwoord van Bas Heijne: ‘De hier verzamelde teksten zijn essays in de ware zin van het woord: voordat er wordt beweerd, wordt er eerst onderzocht.’