jaarmagazine
20 08
Alter Ego
Pukkelige computernerds?
Museum winkel
De hipste gadgets!
Ding Dong Nostalgische trip voor jong en oud
Nieuwe huisstijl
Veel fluor en altijd een krabbel
inhoudsopgave
DING DONG P. 10
BRIEFGEHEIM P. 8 INTERVIEW: ALTER EGO P.
14
BEELDVERHAAL:
DIALOOG:EN WIM DIK CARINI TITUS YO
HUISSTIJL
16 FEITEN EN CIJFERS P. 22 P.
P.
20
KOOKRUBRIEK HET RIJK VAN: HEEN EN WEER P.
24
DE UITDAGING: En verder... p.3 p.4 p.5 p.13 p.19 p.26 p.27 p.31
2
colofon, van de redactie medewerkers 2008 korte nieuwtjes shoprubriek column Rien Welman korte nieuwtjes quiz vooruitblik
KORTINGSBON:
BOEK N.P. DE KOO P.
30
EDUCATIE P. 28
colofon & redactietekst Colofon Uitgave Museum voor Communicatie Den Haag, juni 2009 Teksten Fanny Evers Marlies Dingenouts Ontwerp Lava grafisch ontwerpers, Amsterdam Fotografie en afbeeldingen Erly Brugmans Dick Bruna Robbie Cooper Tom Croes Fanny Evers Jelle Mieke Gerritzen Wim Hofman Henk Jonker N.P. de Koo Lava grafisch ontwerpers Harmen Liemburg Luta Media, Joeri van der Kloet Sjaak Ramakers, copyright Nationaal Muziekinstrumentenfonds Joost Swarte vanRixtelvanderPut ontwerpers A. van der Vossen G. Wernars Jan Zweerts Druk Ando B.V., Den Haag Papier Cover: Arctic Volume White FSC 200 gr. Binnenwerk: Arctic Volume White FSC 100 gr.
2008 in een magazine Onze nieuwe huisstijl maximaal benutten. Dat was ons belangrijkste uitgangspunt bij het bedenken van een vorm voor het jaarverslag 2008. Een vorm die we ook in volgende edities wilden gebruiken. Met ontwerpbureau Lava als partner in crime heb je dan snel de handen op elkaar voor een tijdschrift, een Jaarmagazine. Natuurlijk wisten we al hoe inspirerend zo’n synergetische samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemer, tussen schrijver en vormgever, kan zijn. Wij vermoeden dan ook dat ons werkplezier van de pagina’s spat. Zodat het voor u een prettige ervaring is om ons Jaarmagazine te lezen, want daar doen we het tenslotte voor. In dit Jaarmagazine leest u artikelen en interviews over de uiteenlopende activiteiten die in 2008 in ons museum plaatsvonden. Ook ontdekt u hoe onze nieuwe huisstijl tot stand kwam en neemt u een kijkje in de keuken van een nieuwe tentoonstelling. Kleine verrassinkjes komt u als rode draad door het magazine tegen, zoals de bestverkochte artikelen uit onze museumwinkel. Of een kortingsbon voor het prachtige boek over ontwerper N.P. de Koo. Meer verklappen we niet en is waarschijnlijk ook niet nodig. Blader snel door en (her)beleef het jaar 2008 van het Museum voor Communicatie! Fanny Evers en Marlies Dingenouts PR & marketing
Oplage 1.300 stuks Museum voor Communicatie Zeestraat 80-82 2518 AD Den Haag info@muscom.nl www.muscom.nl 070 330 75 00
3
medewerkers 2008 Fanny Evers PR & marketing
hosts Vince van Reeken Annette Schenk
Inger Kwant publieksservice
Santkoemar Sanchit beveiliger
Hanneh ten Berge publieksservice Satieskoemar Ghisaidoobe beveiliger
Eva Vesseur projectmedewerker educatie
Rogier Luijben financieel administrateur
museumdocenten Gonda Buursma Maaike van Diepen Marloes Gaillard Marije Haasnoot Henny van Haelen Monika Lechner Bart Lybeert Tardia Page Sarah Quaedflieg Michiel Rijke Hanna Roos Elvira Semovic Rowanne Verhulst Tessel Vleeskens Jennifer de Vries papieratelier Ger Verjans
Caroline Breunesse hoofd presentatie & educatie
Sacha Schellart coördinator evenementen
Miriam Härting publieksmedewerker
Annemarieke van Maris conservator film
Saskia Spiekman bibliothecaris
Femke Burger tentoonstellingsmaker
Marlies Dingenouts hoofd PR & marketing
Koos Havelaar conservator posthistorie
Janneke Hermans conservator telecommunicatie
Brian Meijer technische dienst
Jacques Mul systeembeheerder
Corina Oosenbrug publieksmedewerker Monique Erkelens conservator postwaarden
Muriël Steegstra tentoonstellingsmaker
Guilaine van der Vorst administratie
vrijwilligers Rudolf Erkelens † Ruud van den Heuvel Ruud Maltha Jan van Nieuwkerk Kees van Roon Harry Trip Rob van der Zalm Neeltje Wessels registrator
Titus Yocarini directeur
Harriët van der Veen conservator postwaarden Chris Zweistra papieratelier
Jan Honsbeek facilitaire dienst
In 2008 werkten ook in het museum administratie Mara Evers coördinator evenementen Mariken Bakkers Erik van Rossum depotbeheerder
4
Birgit Verwer office manager
stagiairs Bram Boerboom Gerard Grootveld Emily Kalkhove Lotte Ris
educatie Jolanda Bouman Monique Warmer (freelance)
zaalverhuur Hanneke van den Bogaert Annette Stegeman Berend Trip Raad van Toezicht Rob Abrahamsen Wim Dik (voorzitter) Ties Hilgers-Michiels van Kessenich Gert Holstege Agniet van de Sande † Peter Woltman
korte nieuwtjes
computer IBM PS/1 (model 2133), 1992
Jacht op bakbeest
10 SEC
2008 stond voor een groot deel in het teken van de opbouw van de kindertentoonstelling Het Rijk van Heen en Weer, die medio december opende. De lijst met wensen voor objecten en rekwisieten was goed voor een heuse bargain hunt, een jacht op antieke koopjes. Zo moest er een PC komen van het eerste model dat gezinnen thuis gebruikten om e-mail te versturen. Deze werd uiteindelijk via Marktplaats.nl op de kop getikt, met dank aan het UvA Computermuseum voor hulp en advies. In de tentoonstelling kreeg de PC een bijpassende stem zodat hij in gesprek kon gaan met een iPhone.
voor Charles Groenhuijsen
Voor de vijfde keer vond in oktober 2008 de Week van de Geschiedenis plaats; een initiatief van het promotiebureau voor Nederlandse geschiedenis Anno. Ontelbaar veel instellingen springen net zoals het Museum voor Communicatie jaarlijks op het wisselende thema in met tentoonstellingen, presentaties en/of activiteiten. In 2008 was het thema ‘Verhalen van Nederland’, aansluitend op de documentaire-
serie Verleden van Nederland van de NPS en VPRO, die op 11 oktober van start ging. Voor één van de acht afleveringen streek de televisieploeg samen met presentator Charles Groenhuijsen bijna een dag lang neer in het museum om beeldmateriaal te maken bij het verhaal over de opkomst van telecommunicatie. In de uiteindelijke aflevering kwam hier ongeveer tien seconden van in beeld.
Oudje van 80 ingevlogen vanuit New York DEN HAAG – Op 5 maart 2008 overhandigde de heer Kersen J. de Jong, voorzitter van de Nederlandse Kamer van Koophandel voor Amerika te New York, het telefoontoestel waarmee in 1928 het eerste gesprek tussen Nederland en Amerika plaatsvond aan Titus Yocarini, directeur van het Museum voor Communicatie. Aanleiding voor de schenking was het na 104 jaar overgaan van de Nederlandse Kamer van Koophandel voor Amerika te New York in de Europese Kamer van Koophandel, gevestigd in Washington DC. De verzilverde telefoon, speciaal uit Amerika overgevlogen, kreeg een vaste plek in de collectie van het Museum voor Communicatie.
Authentieke vormgeving blijkt nog te bestaan Wie dacht dat vormgevers tegenwoordig alles met de computer doen heeft het goed mis. Honderden leerlingen van het voortgezet onderwijs maakten in 2008 op authentieke wijze affiches tijdens de museumles Eye Opener. Daar kwam flink wat ambachtelijk handwerk bij kijken. Knippend en scheurend uit grote affiches, aangeleverd door outdoor gigant JCDecaux, ontstonden nieuwe beelden met krachtige boodschappen. Inspiratie deden de leerlingen op in gezamenlijke discussies over de soms heftige beelden in de tentoonstelling Eye Opener – de kracht van beeldtaal.
5
‘N.P. de Koo, 1932, collectie Archief Eemland, Amersfoort’
(Advertentie)
6
korte nieuwtjes
760 kleine verhaaltjes met elkaar verbonden Op de zolder van het oude postkantoor in Doesburg dook vorige eeuw een houten kist op met ongeopende brieven uit de periode 1777 – 1820. De postbode had ze nooit bij de geadresseerden afgeleverd. Het toenmalige Postmuseum in oprichting ontving deze schat aan correspondentie in de jaren 1920 en exposeerde de kist regelmatig in de jaren daarna. In 2008 studeerde Simone Felten af als cultuurwetenschapper aan de Haagse Open Universiteit. Voor haar doctoraal-
scriptie nam zij de brieven uit de Doesburgkist als onderwerp. Ze las alle 760 getranscribeerde brieven en verrichtte onderzoek om de brieven een historische context te geven. Hiermee ontstond een prachtig tijdsbeeld zodat de brieven als kleine, los van elkaar staande verhaaltjes naast de kist nog een extra binding met elkaar kregen. Felten heeft haar afstudeerproject voor iedereen toegankelijk gemaakt via de website www.duizendgroeten.nl.
Museum voor Communicatie doorgezet ontsnapt aan diefstal Succesvolle workshops
In het voor- en najaar van 2008 organiseerde het Museum voor Communicatie verschillende workshops tijdens de Open Studio. Het museum betrok hierbij diverse externe partijen. Zo maakten bezoekers in februari samen met Digital Playground korte films en draaide Filmhuis Den Haag aansluitend op deze workshop de film The Corporation. In maart ontwikkelden deelnemers een uniek lettertype onder begeleiding van Lava grafisch ontwerpers, direct te downloaden vanaf de museumwebsite. Bezoekers speurden YouTube af naar bruikbaar materiaal tijdens de workshop van mediakunstenaar Michiel Koelink in april. In oktober zorgde Goodies Design ervoor dat bezoekers naar huis gingen met hun zelf ontworpen print op T-Shirt. Naast deze ‘specials’ verzorgde Welmanphoto de vaste workshops Photoshop: op iMacs in de speciale studio ontstonden zes maanden lang elke zondag persoonlijke magazine covers, parfumreclames, avatars en postzegels. Eind 2008 werd een aantal workshops tevens beschikbaar voor particuliere groepen.
BREDA - Van de voorgevel van het Graphic Design Museum aan de Boschstraat werden op 19 juni 2008, een week na de opening, tien vlaggen van de gevel gestolen. Deze vlaggen maakten deel uit van het vlaggenproject van beeldend kunstenaar Teun Castelein, die in totaal 235 organisaties wist te betrekken bij het project. Zij kregen allemaal een vlag met eigen logo. Onder de niet-gestolen vlaggen bevond zich die van het Museum voor Communicatie, met het gloednieuwe en onder embargo aangebrachte logo. “Gewoon vervelend,” reageert conservator Colin Huizing
PTT-
Oud medewerkers onder de loep In 2008 zijn alle dienststaten van de PTT uit de bibliotheek van het Museum voor Communicatie overgegaan naar het Centraal Bureau
op de diefstal, “maar de gestolen vlaggen zijn vervangen.” Minder vervelend vond de conservator ongetwijfeld de bruiklenen van het Museum voor Communicatie. Voor de openingstentoonstelling 100 Years of Dutch Graphic Design stelde het museum divers materiaal beschikbaar, zoals telefoongidsen ontworpen door Jolijn van der Wouw en Wim Crouwel, Nederlandse postzegels van K.P.C. de Bazel uit 1913 en Peter Struycken uit 1981, ontwerpen voor de cijferpostzegel uit 1976 door Wim Crouwel en een brievenbusbiljet Giroblauw uit 1978.
voor Genealogie (CBG) in Den Haag. Op deze staten zijn belangrijke gegevens over de loopbaan van oud PTT- ambtenaren genoteerd: standplaatsen, functies, salarisverhogingen, opleidingen, rangbevorderingen, ziekmeldingen, bestraffingen enzovoorts. Bij het CBG worden de gegevens beter toegankelijk omdat de informatie op microfiche komt te staan.
7
spread
8
Al in het najaar van 2007 toonde het Museum voor Communicatie honderden anonieme briefgeheimen van Nederlanders en Vlamingen. Het zijn zelfgemaakte ansichtkaarten van kinderen, pubers, ouderen en volwassenen. Kortom: berichten uit onze hele samenleving. Om deze schat aan geheimen goed te conserveren en de bezoekers weer te verrassen, vernieuwde het museum de briefgeheimen in april 2008.
9
achtergrond artikel
10
harrideetr veen van
conservator postwaarden en projectleider
Collecties versmelten
In september 2008 was het precies 60 jaar geleden dat kinderen voor het eerst langs de deuren gingen om kinderpostzegels te verkopen. Ver voor dit jubileum zat het Museum voor Communicatie met Stichting Kinderpostzegels Nederland (SKN) om tafel met het plan een tentoonstelling te organiseren. Het museum bezit ontwerpschetsen en drukproeven van alle Nederlandse postzegels en heeft van elke postzegelserie originele exemplaren in de kluis. SKN bezit juist de promotiemiddelen voor de kinderpostzegelactie en heeft prachtige zwart-wit foto’s van belangrijke (verkoop)momenten in het archief. Door een combinatie van deze materialen ontstond een kleurrijke tentoonstelling, waarin zowel het verhaal van de kinderpostzegelactie als de concrete objecten tot hun recht komen. Mede mogelijk gemaakt door sponsor TNT Post.
Nostalgische trip door hoogwaardig ontwerpwerk Op de begane grond van het museum creëerde vormgever Merel Nip op 140 m2 een straatbeeld in zwart-wit, wat de bezoeker het gevoel geeft in een oude foto te stappen. Slenterend door de straat komt men langs een
Op 4 september 2008 opende Gerrit Zalm de tentoonstelling Ding Dong, 60 jaar langs de deur met kinderpostzegels. De intensieve samenwerking met Stichting Kinderpostzegels Nederland en een duik in de museumcollectie maakten deze expositie vol nostalgie mogelijk. Ding Dong toont de originele ontwerpen en postzegels van onder anderen Dick Bruna, Joost Swarte, Fiep Westendorp en Cas Oorthuys, maar ook de bekende deurzegels en bestelenveloppen. In de tentoonstelling gaat elke generatie verkopers terug in de tijd, op zoek naar hun ‘eigen’ kinderpostzegels.
zestal deuren. Achter elke deur gaat een decennium schuil. Natuurlijk moeten bezoekers voor het
binnengaan netjes aanbellen en krijgen kinderen nog snel een gouden verkooptip. Postzegelontwerpen, promotiemateriaal, foto’s en filmpjes uit onder andere het Polygoonjournaal schetsen het tijdsbeeld van de verschillende decennia. De tentoonstelling wordt omringd door een lang panorama van álle kinderpostzegels die in de afgelopen 60 jaar zijn uitgegeven. Dat levert vaak een leuke zoektocht op voor jong en oud: ‘Deze waren het, ik weet het zeker!’
Maar ook: ‘Ik kan me er niets meer van herinneren, heb ik ze wel echt verkocht?’ “Het ontwerpen van de kinderpostzegel is een prestige-opdracht.” vertelt Harriët van der Veen, conservator postwaarden en projectleider van Ding Dong. Vandaar dat zoveel bekende kunstenaars, illustratoren en fotografen maar wat graag tekenden voor het ontwerp van een serie. Grote favoriet bij museummedewerkers en -bezoekers is de serie die Joost Swarte in 1984 ontwierp: per postzegel is een fragment te zien dat zo uit een doorlopend stripverhaal lijkt te zijn geknipt. Van der Veen: “Een van deze postzegels, de muziekles, werd door een Italiaanse jury uitgeroepen tot de mooiste postzegel ter wereld van alle in 1984 uitgegeven postzegels. Een goed voorbeeld van het hoge niveau dat in de loop der tijd op het gebied van kinderpostzegelontwerpen is bereikt.” In totaal zijn 109 objecten uit de museumcollectie en 65 objecten uit de archieven van SKN in de tentoonstelling te zien. Van postzegelschets op groot formaat en eerste drukproef tot deurzegel en bestelenveloppe: de combinatie van de twee collecties vertelt het hele verhaal. Natuurlijk komt ook het uiteindelijke doel van de verkoopactie in Ding Dong aan de orde. Want de miljoe-
11
achtergrond artikel nen die de stichting verdient met de toeslag op de postzegels hebben belangrijke bestemmingen. Aan het eind van de tentoonstellingsstraat draait een film over de verschillende gesteunde projecten. Zo vertelt Daan (11 jaar, Nederland) dat de pesterijen op school dankzij het Prima Project verleden tijd zijn. En Adama (9 jaar, Senegal) wil lerares worden nu ze sinds een jaar zelf naar school kan in haar dorp.
De tentoonstelling Ding Dong, 60 jaar langs de deur met kinderpostzegels is te zien tot en met 30 augustus 2009.
Opening: Lekker lintje knippen Wie anders dan Gerrit Zalm, oudminister van Financiën, fervent filatelist, vader én opa, kon deze tentoonstelling openen? Zalm, op dat moment Chief Economist bij de DSB bank, nam de genodigden mee in zijn wereld van filatelie en kinderpostzegels. Aan hem vervolgens de eer om de ‘Ding Dong straat’ te openen. Nadat hij met een grote schaar het rode lint doorknipte, wisten de aanwezige kinderen direct wat hen te doen stond: aanbellen! Het liefst zo vaak en lang mogelijk.
Kinderpostzegels verkopen in 1952
Bea bestelt ook Koningin Beatrix vervulde een belangrijke rol in het 60e jaar kinderpostzegels langs de deur. Op dinsdag 23 september belden drie generaties aan bij Paleis Het Loo. Aan Koningin Beatrix was de eer om de eerste
12
bestelling van 2008 te plaatsen. Vervolgens kreeg ze aan de hand van moodboards in de sfeer van de tentoonstelling een korte rondleiding door de zes decennia.
shoprubriek
Te Koop! Top 9 uit de museumwinkel
25,00
0,95
UITV ER jamm KOCHT, errrr r.
5,50 Control a Woman/Man/Kid Laat vrouwen zwijgen en mannen eindelijk praten!
Monster Een hit bij de kids!
alter ego. avatars and their creators door Robbie Cooper (Chris Boot Ltd.)
49,95
8,75
5
Totem Libelle Ideaal bij een creatieve brainstorm.
Creatieve Communicatie Als je geen idée hebt, doe je hem hier op. Door Mario Pricken (BIS Publishers).
21,9
Totem Tree Ook leuk in de kinderkamer. 70 cm hoog.
2 ,15 19,95 SMS spel Nieuw! Sms’en met je mobieltje uit.
19,90 Gespreksstarter Als de communicatie moeilijk op gang komt…
Houten letters en leestekens Voor iedereen die van letters en hout houdt.
13
interview
Alter Ego mijn avatar en ik Carolniensese Breu hoofd presentatie & educatie
14
Wereldwijd spelen meer dan tien miljoen mensen online games. Fotograaf Robbie Cooper portretteerde deze gamers en hun virtuele avatar. Vijftien van zijn foto’s waren in 2008 te zien in Alter Ego – mijn avatar en ik. Caroline Breunesse, hoofd presentatie & educatie, initieerde deze tentoonstelling en de aankoop van vier werken.
Z
ijn gamers pukkelige computernerds die afkickverschijnselen krijgen als ze vijf meter van hun computer verwijderd zijn? “Haha, nee hoor. Dat is het clichébeeld, maar de foto’s van Robbie Cooper laten juist zien dat gamers en hun digitale alter ego’s net zo divers zijn als de samenleving zelf. Vrachtwagenchauffeurs, transseksuelen, docenten, rappers en huisvrouwen. Iedereen kan een virtueel leven leiden.” Waarom zitten al die mensen uren achter een beeldscherm? “Uit de interviews die Cooper met de gamers hield, blijkt dat de motivaties enorm uiteen lopen. Zo is Jova Song de avatar waarmee een Engelse huisvrouw virtuele uitstapjes maakt zonder dat zij een babysitter hoeft te regelen. Een ander portret toont een Amerikaanse man met zware lichamelijke beperkingen. Zijn hele sociale leven speelt zich wekelijks 80 uur online af, want daar wordt hij geaccepteerd zoals hij is. Natuurlijk zijn er ook veel gamers die gewoon een paar uurtjes per week spelen.”
En, enthousiaste reacties? “Jazeker. We merkten dat bezoekers de tijd namen om de interviews bij de dubbelportretten te lezen en er even met elkaar over te praten. Voor echte gamers was het misschien gesneden koek. Maar een havo 4-klas kwam langs en een aantal leerlingen kende de virtuele werelden als Second Life niet. Ik ben blij dat we deze betrekkelijk nieuwe communicatievorm aan een breed publiek konden presenteren. We hebben vier van de werken opgenomen in onze collectie en ik ben heel benieuwd hoe er over 50 jaar op terug wordt gekeken.”
Over Robbie Cooper Robbie Cooper (Londen, 1969) is professioneel fotograaf sinds 1992. Hij documenteerde onderwerpen als de oorlog in Somalië, verkiezingen in Zuid-Afrika en islamitisch fundamentalisme in Egypte. Sinds 1998 specialiseert hij zich in onderwerpen van de massacultuur, met name het dagelijks leven van doorsnee Amerikanen. Na Alter Ego startte Cooper met Immersion. In dit project filmt hij gamers direct vanuit het gezichtspunt van het computer- of TV-scherm terwijl ze verdiept zijn in hun spel. Ook dit project is te volgen via www.robbiecooper.org.
De tentoonstelling Alter Ego – mijn avatar en ik, was te zien van 24 juni 2008 tot en met 4 januari 2009. Het boek Alter Ego. Avatars and their creators (Chris Boot Ltd.) was te koop in de museumwinkel.
Heeft die gehandicapte man ook een avatar met lichamelijke beperkingen? “Juist niet. Zijn avatar is een grote gepantserde superheld. Interessant genoeg is hij zowel in de echte als in de digitale wereld een personage dat afhankelijk is van techniek. Het viel Cooper ook op dat het virtuele uiterlijk waar gamers voor kiezen, per continent verschilt. Aziatische jongens hebben bijvoorbeeld vaak een vrouwelijk alter ego. Dat komt omdat ze een beeld creëren waar ze zelf graag naar kijken. Andere mensen zien hun avatar juist als een verlenging van hun echte ik. De manier waarop je je online presenteert, is van invloed op hoe de communicatie verloopt. Daarom vond ik het belangrijk deze foto’s en de verhalen te laten zien in het museum.”
15
beeldverhaal
In 2008 gaf het Museum voor Communicatie de opdracht om een nieuwe visuele identiteit te ontwerpen aan Lava grafisch ontwerpers. Hoe zo’n huisstijl tot stand komt? Zie hier de schetsen en resultaten! 16
us eu m m us v e us mu oo um eu se r c v m um om oo r m v us o vo mu co eu or or ni m m co co ca mu vo mm m tie ni ca or u mu n ti co ic nic e m at at m ie i un e ic mu mu at se se m ie um um us eu mu vo vo m se or or v u c m oo m v om com us r o m eu co or un mu m mm c ic nic vo u om at at n m or ic mun ie ie us c a eu om tie ica ti m mu e vo n or ica co tie m m un ic at ie
vo or
m
m us eu m
code
museum voor communicatie den haag
code
m
co m
m
un ic at
ie
ie
ic at ie
un
m
m
m
co m
co
r
vo or
vo o
m us eu m
m us eu m
un ic at
code
museum voor voor museum museum voor museum voor communicatie museum voor communicatie museum voor communicatie museum voor communicatie den haag communicatie museum voor den haag haag communicatie museum voor museum voor den haag communicatie den museum voor den haag communicatie museum voor den haag communicatie communicatie museum voor den haag communicatie museum voor den haag communicatie museum voor den haag museum voor den haag communicatie museum voor den haag haag communicatie museum voor den communicatie communicatie den haag communicatie den haag communicatie den haag den haag den haag den haag
code code code code
museum voor communicatie code den haag m c u m co us de om seu e n m u mu m m m h n v un a i o ic vo agmcat or o a de tdi cro us ie n en mm eu ha h u m ag aanic vo g at or ie
museum voor communicatie den haag
museum voor communicatie den haag
code
museum voor communicatie museum voor communicatie museum voor communicatie museum voor communicatie voor museum communicatie useum voor communicatie unicat
17
beeldverhaal
18
column
Alle amateurs op de cover! LINDA. MATTHIJS. HELEEN. SONJA. Er zijn inmiddels zoveel tijdschriften met de naam van bekende Nederlanders uitgegeven dat ik ze niet eens allemaal kan noemen. En ik vraag mezelf bij al die mooi vormgegeven glossy covers af in hoeverre ze een echte persoonlijkheid tonen. Linda ziet er elke maand weer geweldig uit, of het nu in matrozenpak is of met snor, maar is het de échte Linda? In 2008 verzorgde ik diverse workshops Photoshop op Apple iMac’s in het Museum voor Communicatie. Bezoekers maakten onder andere magazine covers, postzegels en avatars van zichzelf. Deze deelnemers waren géén BN’ers en hadden géén achtergrond als vormgever. En dat leidde juist tot mooie openhar-
tige resultaten! Iemand die zo’n cover helemaal voor zichzelf maakt, wil er het liefst ook persoonlijke boodschappen, standpunten of hobby’s in terug zien. Maar de persoonlijke touch begint al met de foto. Een piepkleine camera in het scherm maakt een levensgroot portret en dat gebruikten we als basis voor de cover. En omdat over deze foto geen tientallen lagen kwamen die het beeld zachter, schoner en blinkender maken, bleven de portretten echt persoonlijk. In de workshop leerden de deelnemers enkele technieken waarmee je het portret in een speciale omgeving plaatst, een ander kleurtje geeft en waarmee de cover van barcode en prijs wordt voorzien. De ideeën die mensen bij binnenkomst
hadden waren vaak al te gek. Maar hoe realiseer je dat in een programma dat je niet of nauwelijks kent? Daar kom ik om de hoek kijken. Een scheutje techniek, wat kennis van het programma, van compositie en van vormgeving zorgen ervoor dan men in twee uur een volledige cover maakt. Het is geen volledige cursus, die we in 2009 wel aanbieden, maar het geeft wel net dat zetje waardoor mensen ook thuis hun versie van Photoshop weer eens durven te openen om er verder mee te gaan. En dat zie ik Linda en Sonja nog niet doen! Rien Welman is Apple Distinguished Educator en verzorgt workshops Photoshop in het Museum voor Communicatie. Elk jaar vertelt hij over zijn ervaringen.
19
dialoog
2008....
Op één steekwoord kunnen duizenden reacties komen. Dat maakt een dialoog op basis van dit soort kernbegrippen interessant. Prof. Ir. Wim Dik, voorzitter van de Raad van Toezicht van het Museum voor Communicatie neemt het voortouw. Titus Yocarini, directeur, reageert en vice versa.
W.Dik:
W. Dik:
T. Yocarini: Met het tentoonstellingsprogramma in 2008 vond het museum een goede balans voor de bezoekers die iets van oude communicatiemiddelen willen ervaren en diegenen die communicatie in een bredere context willen zien. Eye Opener - de kracht van beeldtaal en de nieuwe tentoonstelling Het Rijk van Heen en Weer zijn verleidelijke presentaties terwijl ze tegelijkertijd kritische vragen stellen bij maatschappelijke betrokkenheid en mediawijsheid.
T. Yocarini: Het plan van het Openluchtmuseum om daar in de toekomst gezamenlijk een postkantoor in te richten werd door het Museum voor Communicatie omarmd. De oude PTT krijgt hiermee weer een extra locatie. De bijzondere historische omgeving in Arnhem zal vele tienduizenden bezoekers aanspreken.
Publiek
Samenwerken
rini
a titus yoc
T. Yocarini:
Geld
W. Dik: Sponsors en fondsen zijn onmisbaar om een museum, dat op eigen kracht zijn jaarbegroting rond moet krijgen, in stand te houden. Het museum realiseert zich dat maar al te goed. Het is altijd aan de aanvrager en de verstrekker om het wederzijds belang vast te stellen, waardoor vruchtbare en soms zelfs langlopende samenwerkingen worden aangegaan. Dat is met de grote aanvragen en honoreringen in 2008 goed gelukt.
W. Dik:
Trots
T. Yocarini: Bij onze unieke verzameling postzegels hoort nog een andere verzameling: alle schetsen en ontwerpen van de Nederlandse postzegels. Dit materiaal kan dankzij een fantas-
20
kort en krachtig tische subsidie van SenterNovem worden ontsloten en via een website openbaar toegankelijk gemaakt. Het museum onderkent het grote belang van digitale ontsluiting van een collectie, die anders maar zeer beperkt gezien kan worden.
T. Yocarini:
Verhuizen W. Dik: Het afgelopen jaar is er nog heel wat vervolgoverleg geweest over de mogelijkheid om het museum te verhuizen naar het Anna van Buerenplein in Den Haag. De Gemeente Den Haag en het museum zagen mooie kansen, maar uiteindelijk bepaalde de rekensom voor verhuizing en inrichting de onhaalbaarheid van de plannen. Die kosten had het museum zelf moeten opbrengen, omdat daarvoor noch bij OCW, noch bij andere fondsen een gewillig oor werd gevonden.
communicatie voor de maatschappij, terwijl in Berlijn de nalatenschap van de Deutsche Post nog een overheersend aandeel in de presentatie heeft.
T. Yocarini:
Verlies
W. Dik: Door een dramatisch ongeval moesten wij afscheid nemen van Agniet van de Sande, die deel uitmaakte van de Raad van Toezicht. Met haar verloren wij een zeer betrokken en deskundige inbreng in de vergaderingen.
Wim Dik
W. Dik:
Verhelderend T. Yocarini: De Raad van Toezicht en de directie gingen op bezoek bij het Museum für Kommunikation in Berlijn om eens te spiegelen. In welke ontwikkeling staan wij zelf? En welke rol speelt deze ontwikkeling voor de ‘oude’ postmusea in Duitsland? In Den Haag leggen wij het accent veel sterker op een bredere betekenis van
21
feiten en cijfers
22
23
kookrubriek
Hoe maak je een super kinder expo?
Murigelstra Stee tentoonstellingsmaker en projectleider
Op 14 december 2008 opende de nieuwe multimediale kindertentoonstelling Het Rijk van Heen en Weer. Chef-kok Muriël Steegstra, tentoonstellingsmaker en projectleider, had de touwtjes stevig in handen en zorgde met vele partijen voor exclusieve gerechten: zes spannende landen waar kinderen op zoek gaan naar contact, een interactief overdrachtsmiddel, een avonturenboek geschreven en geïllustreerd door Wim Hofman, museumlessen, verjaardagsfeestjes en nog veel meer. Art director Erly Brugmans was daarbij haar hoofdingrediënt. Als een waar driesterrenrestaurant serveert het Museum voor Communicatie Het Rijk van Heen en Weer tot eind 2012 en verwacht er duizenden gasten te ontvangen. In dit driedelig feuilleton ontdekt u stap voor stap de bereiding van dit grootschalige project. Deel één: de voorbereidingen en benodigdheden. • Benodigde tijd voor planuitwerking en research: ca. 30 maanden • Benodigde tijd voor bereiding, uitvoering en opbouw: ca. 6 maanden • Benodigd aan het fornuis: Muriël Steegstra (Chef-kok), Femke Burger (Souschef), Jolanda Bouman, Marlies Dingenouts, Janneke Hermans, Lotte Ris (en nog vele andere koksmaatjes).
De voorbereiding
Stap 1 Research, planontwikkeling, fondsen en sponsorwerving, samenstelling keukenteam Stap 2 Ontwikkeling van verrassend ontwerp in grote maquette, zoeken partners voor realisatie Stap 3 Ruimte maken voor 480m2 tentoonstelling: neem acht sterke mannen en vijf grote containers voor de tientallen kubieke meters puin uit oude tentoonstelling ZieZo.
24
Ingrediënten
• snufje Droomland (communicatie en de fantasie) • stevig stuk Digiland (mediawijsheid) • bosje Anderland (culturele verschillen in communicatie) • mespuntje Toenland (hoe mensen vroeger communiceerden) • scheutje Vreemdland (contact met aliens?) • handje Huisland (verschillen tussen communicatie thuis en elders) • héél veel interactie
Geleende ingrediënten
Uit het Museon, Tropenmuseum en Wereldmuseum.
De juiste keukenapparatuur Atelier van Zijderveld, Dutch View, Habbo Hotel, Hulskamp Audiovisueel, iConnect, Joke Geuze, Kiss the Frog, Studio MaSCH, Querido, United Decor, Vertical Vision.
(Advertentie)
Inspirerenndd verrassent efficie l stijlvo
Belangrijke smaakmakers!
Erly Brugmans: spectaculair ontwerp Wim Hofman: avonturenboek verweven met tentoonstelling Yvonne Kuhfus: de ‘stem’ in Het Rijk van Heen en Weer Willem Lagerwaard en Barbara Mulderink: illustraties Kiss the Frog: illustraties Emile de Cock Concept & Design: illustraties Lava grafisch ontwerpers: campagne Studio Puik: website
De fondsen en sponsors Baobab reizen, Hulskamp Audiovisueel, Microsoft, Shell Nederland BV., United Decor, Fonds 1818, K. F. Hein Fonds, Mondriaan Stichting, Steunfonds Madurodam, SNS Reaal Fonds, Stichting Levi Lassen, VSB Fonds.
Voor de exploitatie van het museumcafé en (vergader)zalen onderhoudt het Museum voor Communicatie een smaakvolle samenwerking met MuseumCatering BV. Deze jonge en dynamische organisatie heeft zijn werkterrein in verschillende vooraanstaande Haagse Musea. Het Museum voor Communicatie beschikt over acht in grootte variërende vergaderzalen. De grootste zaal heeft een capaciteit van 275 personen in theateropstelling. In 2008 ontving MuseumCatering 11.287 zakelijke bezoekers in het Museum voor Communicatie. Meer informatie over de zalen van het Museum voor Communicatie vindt u op www.museumcatering.nl.
Iets voor u? Kom eens kijken!
In deel 2 van deze kookrubriek: De bereiding. Verwachte publicatiedatum: voorjaar 2010.
25
korte nieuwtjes
neelstejlse wes registrator
Paard vangt grote vis Registrator Neeltje Wessels werkte in 2008 als een paard aan een aanvraag voor subsidie waarmee het museum een selectie uit de Nederlandse postzegelcollectie en bijbehorende ontwerpen kan digitaliseren en via een website toegankelijk kan maken. Uiteindelijk ving het museum met deze inspanning een grote vis: e 250.000,- van SenterNovem. Neeltje gefeliciteerd, maar wat is SenterNovem? “Een agentschap van de overheid dat zich bezighoudt met de subsidieregeling ‘digitaliseren met beleid’. SenterNovem begeleidt musea bij de subsidieaanvraag voor duurzame en innovatieve digitaliseringsprojecten. Een adviescommissie beoordeelt de aanvragen.”
Waarom hebben zij ons geld gegeven? “De adviescommissie vond dat we de meerwaarde van digitalisering overtuigend hebben aangetoond!” Voor wie is de website bedoeld? “Verschillende doelgroepen. Voor mensen die houden van mooie verhalen, of die zich graag laten verrassen en verleiden door de schoonheid van design. Dat kunnen ook kinderen zijn; voor hen bieden we informatie op een laagdrempelig en speels niveau. Voor filatelisten komt er feitelijke informatie beschikbaar, die aansluit op de eigen verzameling en waar gericht naar kan worden gezocht. De website zal ook voor vakmensen en ontwerpers een lust voor het oog zijn.”
Wat wordt het resultaat en wanneer kunnen we dat gaan zien? “Medio 2010 gaat de website online, en in de toekomst wordt er steeds meer informatie aan toegevoegd. Het wordt een website die verrast door de schoonheid van het materiaal en de verscheidene invalshoeken. Voor elk wat wils, en steeds een andere kijk op het verhaal rondom de postzegel.” Heb je zelf iets met postzegels? Voor mij is een postzegel leuk als een markant symbool van een gebeurtenis, als souvenir. En na de teloorgang van ons mooie brief- en muntgeld des te meer een symbool van nuchter en krachtig Dutch Design. Ik plak graag postzegels naar gelang de gelegenheid!
Ruim twee miljoen euro aan advertenties In 2008 leverde het Museum voor Communicatie grote inspanning om redactionele media-aandacht te genereren. Dit resulteerde in 830 verschillende nieuwsberichten en artikelen in de Nederlandse gedrukte media. Hieronder vallen alle landelijke dagbladen en regionale dagbladen als de Haagse Courant, maar ook magazines als Adformatie, Elle Wonen, Elsevier, Grafisch Weekblad, Triv’ en Viva. Samen zijn deze artikelen goed voor € 2.344.271,- aan advertentiewaarde. Hiernaast belichtten onder andere het NOS Journaal, RTL Nieuws, AVRO Cultuurshake en diverse programma’s van RTV West verschillende tentoonstellingen en activiteiten van het museum. Ook online kreeg het museum de nodige aandacht. Websites van Anno, de ANWB, Bright, Computeridee, Dutch Cowboys, het Jeugdjournaal, The Kids Daily en vele andere organisaties brachten nieuws over het museum.
26
quiz
: lf e z e j st Te
r a a j 0 10 clame! re
???
?
Van 21 maart tot en met 31 mei 2008 hingen ruim 60 affiches uit de collectie van het Museum voor Communicatie in De Affiche Galerij. Het oudste affiche kwam uit 1882, het jongste uit het jaar 2003. Aan u de vraag: in welk jaar werden de onderstaande affiches gemaakt? De antwoorden vindt u op pagina 31. De Affiche Galerij is een initiatief van het Haags Gemeentearchief en bevindt zich in de tramtunnel bij halte Spui, Den Haag.
1
2
3
4
5
6 27
persoonlijk verhaal
g n i g a td i U e D Ga er maar aan staan. Zorgen dat duizenden leerlingen vier jaar lang alles uit een nieuwe, multimediale tentoonstelling kunnen halen wat er in zit. Verwachtingen die hoog gespannen zijn omdat het Museum voor Communicatie een van de koplopers is als het gaat om interactieve lesprogramma’s. Eva Vesseur (Gouda, 1982) ging de uitdaging aan. In 2008 ontwikkelde zij museumlessen voor alle groepen uit het basisonderwijs bij de nieuwe kindertentoonstelling Het Rijk van Heen en Weer. Een wonderlijke ontdekkingstocht…
“I
e een m ndeje in . a wa ap esbos Ik oodk j r rook sp 28
Eva Vesseur projectmedewerker educatie
k probeerde me voor te stellen dat ik daar liep. Dat ik hoog boven me de bomen zag en dat ik opzij moest springen voor een levensgrote ganzenbordgans. Dat ik vanuit een raket geuren en kleuren de ruimte in kon schieten of terug in de tijd reisde in een knalroze Lego koets. Ik waande me roodkapje in een sprookjesbos toen ik begon te schrijven aan de museumlessen voor Het Rijk van Heen en Weer. Stel, dacht ik, ik ben een kind van vijf en ontmoet mijn fantasie-
board Mood ly r E van ans Brugm
vriendje....Nee... Stel, ik ben tien en surf dagelijks op het internet… De lesprogramma’s voor de allerkleinsten uit groep 1 en 2 tot de grote kinderen uit groep 8 moesten vanuit mijn hoofd, op papier komen. “Zo’n plan bedenk je niet alleen. Monique Warmer, zelfstandig adviseur, was mijn sparring partner. Ik had de tentoonstellingsmakers om me te informeren over alle interactieve spellen, ik bestudeerde de grote maquette van art director Erly Brugmans en ik sprak onze goede contacten uit het basisonderwijs. Docenten van Haagse basisscholen zaten in mijn klankbordgroep en waren dolenthousiast over onze tentoonstellingsplannen en de maquette. Wel waren ze bang dat we na sluitingstijd regelmatig nog wat kleuters zouden vinden achter een boom. Ook konden ze zich voorstellen dat de
‘ze waren bang dat we na sluitingstijd nog kleuters zouden vinden achter een boom’ indrukken zo heftig zijn dat de kinderen alleen maar met open mond midden in de tentoonstelling zouden blijven staan. Een goede museumles voorkomt dit soort taferelen. Want wanneer je naar Thailand gaat, sta je er ook niet midden in het land alleen voor. Nee, in Het Rijk van Heen en Weer beleven de jonge avonturiers een gedegen reis aan de hand van een museumdocent. Ik werkte aan vier verschillende lessen, waarin
elke groep tijdens een avonturenreis de juiste ontwikkeling zou doormaken. “Terwijl ik de plannen uitwerkte, werd in drie maanden de tentoonstelling opgebouwd. Een omgekeerde wereld: het was nu alsof ik door de maquette liep, maar dan levensgroot! Ook de inspiratie groeide hierdoor. Op ontdekkingstocht in Het Rijk kwam ik een meisje tegen. In een grote reiskist voerde ze een gesprek met schrijver Wim Hofman. Althans, door een telefoonhoorn las zijn stem een stuk voor uit zijn boek ‘Het Rijk van Heen en Weer’ en zij kwebbelde vrolijk door hem heen. Dat is het! Kinderen mogen zich hier helemaal verliezen in communicatie. Of het nu met fantasievriendjes is, met aliens, digitaal of met iemand uit een ver land. Dit wordt niet alleen een goed begeleid vakantietripje, dit wordt een ontdekkingsreis. Een heel eigenzinnige...”
Educatie in het museum > In 2008 bezochten 10.528 leerlingen en docenten het Museum voor Communicatie; > Zij kwamen van het basis,- voortgezet-, en praktijkonderwijs en MBO; > Dit is 25% van het totale bezoekersaantal; > Het museum bood in 2008 zeven verschillende museumlessen aan; > 44% van de leerlingen kwam voor de lessen in de tentoonstellingen Alles Werkt! en ZieZo; 34% volgende de les in Eye Opener en 11% maakte zelf een nieuwsuitzending in E-Studio. > Februari en maart waren de drukste maanden qua schoolbezoek; > Het Rijk van Heen en Weer verving ZieZo, de tentoonstelling die bijna 12.000 leerlingen bezochten in 4,5 jaar.
29
kortingsbon
KLINKKLARE VORMGEVING Onder de titel Klinkklare Vormgeving – N.P. de Koo (1881 – 1960) was van 21 maart tot en met 29 juni 2008 een ode te zien aan Nicolaas Petrus (Nico) de Koo. Een veelzijdig ontwerper die met zijn heldere stijl en strakke lijnen een belangrijk stempel drukte op het gezicht van de PTT in de jaren 1930 - 1950.
Ook voor andere opdrachtgevers was het werk van De Koo gezichtsbepalend. Voor bierbrouwerij Phoenix liet hij de mythische vogel Feniks als krachtig beeldmerk in alle ontwerpen terugkomen. Hierdoor ontstond
de eerste huisstijl in de toen conservatieve wereld van de bierbrouwerij. Als sfeervolle en toch sobere schatkamer toonde Klinkklare Vormgeving op karakteristieke wijze de variëteit aan ontwerpen van De Koo. Met in de hoofdrol een korte film waarin twee van De Koo’s kleinzoons herinneringen ophalen aan hun hardwerkende en inspirerende grootvader. Buro Stockholm uit Utrecht voerde de productie uit. De film is nog steeds te zien op de website van het Museum voor Communicatie, www.muscom. nl. Ook de themapagina’s van de tentoonstelling, met veel achtergrondinformatie, zijn daar nog te raadplegen.
Koop nu het boek met e 5,00 korting! Gelijktijdig met de tentoonstelling verscheen het rijk geïllustreerde boek N.P. de Koo (1881-1960), grafisch vormgever en interieurarchitect, geschreven door Peter van Dam en uitgegeven door [Z]OO producties, Eindhoven. Van Dam is freelance journalist en gespecialiseerd in grafische vormgeving uit de jaren twintig en dertig. Het boek werd mede mogelijk gemaakt door de families De Koo en Ruijssenaars. Normaal betaalt u voor het boek e 20,00. Levert u echter bijgaande bon geheel ingevuld in, dan betaalt u slechts e 15,00! Maximaal 2 exemplaren per bon, zo lang de voorraad strekt.
Aantal exemplaren:
Voornaam/voorletters en achteraam:
NU met e 5,00 korting!
Adres: Postcode + woonplaats: E-mail:
30
vooruitblik
in het volgende nummer...
en Het t a lt u s e r Eerste en Weer n e e H n a Rijk v
ende Een spann de strijd om se Nederland ijs huisstijlpr
elke rol Ontdek w n in de telefoo lt films spee
Antwoorden quiz: 1. 1940, G. Verheul 2. 1919, H.G. Brian de Kruyff van Dorssen 3. 1955, Max Velthuijs 4. 1985, Moussault 5. 2000, maker onbekend 6. 1931, E. Gaillard
ekomst o t e w u ie N iconen? t s o p r o o v 31
achterkant
jaarmagazine
Foto omslag: Eun-Sol Lee en zijn avatar Ryang Hui door Robbie Cooper, 2007. 32