TOMO I BLG. 1 Abril 10, 2013
NSPC 2013, ginaganap sa Ormoc ni Diane Rosa G. Ofemia ORMOC CITY – Humigit kumulang 4000 na pampaaralang mamamahayag, tagapayo ng pampaaralang pahayagan, at mga bisita ang dumalo sa pagbubukas ng 2013 Pambansang Patimpalak sa Pampaaralang Pamamahayag noong Abril 8 sa Ormoc City Superdome. Naglalayong ma- Eric Codilla, Direktor ng pag-ibayo ng palig- Rehiyon VIII, Dr. Luisa sahan ang ugali ng Bautista-Yu at ang ilan mga estudyanteng pang opisyal ng iba’t mamamahayag ng may ibang rehiyon ng bansa. disiplina at walang kini- Kasalukuyang gikilingang panig sa pag- naganap pa ang ilang babalita. mga kompetisyon sa Ilan sa mga pangu- iba’t ibang larangan ng nahing tauhan na du- pampaaralang pamamamalo sa pagbubukas ng hayag at inaasahang mapatimpalak ay ang Sek- tatapos ang kompeten- PAGLILINAW. Ang pagsagot ni G. Ernie sa mga katanungan mula sa mga estudyanteng mamamahayag. (Rey) retarya na Kagawaran syong ito bukas kasabay ng Edukasyon ng Pilipi- ng paggawad ng parannas, Bro. Armin Luistro, gal sa mga kalahok ng ni Diane Rose Ofemia alkalde ng Ormoc City, mga nanalong rehiyon. “Para magkaugnay-ugnay kayo at mamulat kayo sa kung ano ang tunay na ginagawa ng mga medya.” Ang mariing tugon maging batayan ng mga niyang mas mainam ni Albert Erni, guro, kalahok ng “Collabora- ang “online newspaper” Education Program Spe- tive Writing and Desktop kung pangmadaliang ni Diane Rose Ofemia Sa pagbubukas ng 2013 National Schools cialist on Technology Publishing” dito sa St. paggamit at “printed Press Conference, binigyan pansin ang kasaluku- Livelihood Education Peter’s College ngayon. newspaper” naman kung yang tema para sa taong ito na “Campus Journal- sa Bureau of Secondary “ I s a a l a n g - a l a n g analisadong pahayagan ist: Championing Ethics in Social Media”, ng mga Education sa ginawang ninyo ang kapakanan ang iyong nais. delegado ng iba’t ibang rehiyon ng bansa simula Press Conference para ng nakararami, ‘wag nang buksan noong yung puro negatibo Abril 8 hanggang sa lang. Pagbatayan ninyo kasalukuyan. sa kung anong kaya niOPINYON Ang patimpalak sa yong gawin”, dagdag na Susi sa Kaunlaran iba’t ibang kategorya ay salaysay ni Erni sa harap nakasentro ang mga gang mga kalahok ng patLATHALAIN Pagkukubli ng wain batay sa temang ito. impalak. Pagkahayop Kabilang sa mga lar Sa kanyang pangangan pamamahayag na wakas na habilin, sinabi ISPORTS nakaloob sa paligsahan Ang boxing nga GABAY. Sentrong kaisipan sa National School’s ito ay pagsulat ng balita Kalahok ang 17 na ba ay isang isport? Press Conference 2013 (Rey) , pagsulat ng Editoryal rehiyon ng bansa na may , pagsulat ng lathalian, pag-uulo ng balita, pag- radio broadcasting at tinatayang humigit kupagsulat ng balitang is- guhit ng kartong edito- collaborative desktop mulang na may 350 na ports, pagwawasto at ryal, script writing and publishing. kasali bawat rehiyon.
Desktop Publishing, isinagawa muli
Tema ng NSPC, pinagtuonan ng pansin
MGA NILALAMAN
> > >
2
EDITORYAL / OPINYON
Abril 10, 2013
Repleksyon Jyna Giselle Trumata
Pagsusuri sa “tama”: Cybercrime Law
Susi sa Kaunlaran Sa kasalukuyan, patuloy na lumalaganap ang paggamit ng internet. Dahil dito, hindi mapipigilang isipin kung alin ba ang mas mainam—ang patuloy na pagdaraos ng school paper contest o tuluyan na nga itong palitan ng makabagong E-publication kontest. EDITORYAL Kung kaunlaran ang ating hinahanap, mas mainam na ipanguna ang E-publication. Sa katunayan, ayon sa pag-aaral ng The Numbers, 20% ng kabuuang oras ng isang tao sa paggamit ng kompyuter ay nakalaan sa internet at social media. Patunay lamang ito na mas pinaglalaanan na ng pansin ang “online community”. Kung lilipat sa E-publication, mabilis na kakalat ang balita at mas madaling makasagap ng impormasyon. “Environment-friendly” din ang E-publication. Palaki ng palaki na ang problema ng Pilipinas sa kalikasan. Kaya naman ito ay isang paraan upang maibsan ang paggamit ng papel na mula sa pagsira ng puno. Kung matupad nga ang DepEd memorandum No. 221 s. 2012 na i-phase out ang school paper kontest at palitan ng E-publication kontest, masasanay na ang mga campus journalist na gamitin ang internet na siyang pinakamainam na instrumento sa pamamahayag. Kung matuloy ang paggamit ng E-publication sa paglalahad ng mga mamamahayag, malaki ang posibilidad na pagkatapos ng ilang taon, mas nakaaalam na ang bawat Pilipino at malaki na ang pinag-unlad ng kalikasan.
Sulat sa Punong Patnugot
Pagkatapos masira ng isang barko ng US ang parte ng Tubbataha Reef, pinagbayad sila ng $1.4 milyon, ang halagang nakasaad sa batas, ngunit ayon kay Sen. Loren Legarda, di ito sapat sapagkat lubhang mas malaki ang halaga ng pagkasira sa pangmahabaang aspekto. Yes. Para wala nang gulo. Sa tingin ko sapat na ito dahilmalaki na rin ang naitulong ng US sa ating bansa. Dapat nating ibaik lahat ng kanilang naitulong kahit sa paraan lang na ito. -Joshwena
Hindi ako papaya na ‘yun lang ang ibabayad sa Pilipinas sapagkat ito’y hindi sapat upang masuklian ang mga nasirang pag-aari n gating bansa. -Rex
Hindi. Dahil panghabambuhay na parte ng income ang nawala sa Pilipinas tapos babayaran lang nila ng kaunting halaga. Walang hiya sila! -Diane
Lahat ng tao ay may karapatan sa pamamahayag. Isa itong pangunahing karapatang tinatamasa ng isang Pilipino. Ngunit noong 2012, tila ang buong online community ay nagkagulo nang mapasa ang Cybercrime Law. Ang RA 10354 ang unang batas na nagbabawal sa mga krimen sa cyberspace tulad na lamang ng cyber-molestation at child pornography. Bawal din ang manira ng ibang tao gamit ang litrato, salita o video sa internet. Ito ang pangunahing layunin ang batas: ang mabawasan ang mga krimen na nagaganap sa pader ng internet. Kung ito lang ang titingnan natin, masasabi nating isa itong “mabuting” batas. Pero teka lang, mayroon pang kasunod… Nakasaad din sa batas na ito na kung may masabi kang “di-kaayaya” o “hindi mabuti” ayon sa batas, sinasadya man
ito o hindi, ikaw ay isang may sala. Hindi ka na isasailalim sa paghuhusga, kung ikaw ay mahuli, isang kriminal ang turing sa iyo. Tila hindi na masyadong “butihin”, hindi ba? Sa aking palagay, isa itong paglabag sa isa sa mga pangunahing karapatan ng tao: ang karapatan sa pamamahayag. Kung titingnan natin, parang pinagbabawalan tayo ng batas na ito na ipahayag ang ating damdamin. Tunay ngang hindi mabuting manira ng tao, ngunit sapat ba ito na rason upang pagbawalan tayong isaboses ang ating hinanakit? Sa ngayon, kahit humupa na ang ingay sa mga social media, maituturing pa ring magulo ang batas na ito. Pero kung patuloy na ngang striktong iimplementa ang batas na ito, para na rin tayong isinailaim sa Martial Law dahil sa pagtanggal sa ating karapatan sa pagpapahayag.
...isa itong paglabag sa isa sa mga pangunahing karapatan ng tao...
DIANE ROSE OFEMIA Patnugot ng Balita JYNA TRUMATA Patnugot ng Editoryal ANGELICA CAIDIC Patnugot ng Lathalain REX QUIMBO Patnugot ng Isports JOSHUA PEREZ Pagdidisenyo at Pag-aanyo DAWN BONIFACIO Tagaguhit ng Kartong Pang-editoryal REYLANDO GARCIA, JR. Tagakuha ng Larawan Mga Tagapayo ANTONIO DACATIMBANG, JR. VICTORINA M. PAETE
3
LATHALAIN
Abril 10, 2013
ba? ka na ba? Handa ka Handa na ba? ka na Handa
Handa ka na ba? ni Angelica Caidic
Handa ka na ba? “Huwag magpadikta sa iyong pagkatakot.” Ito ang mensahe ng tagapagsalita noong opisyal na pagbukas ng 2013 NSPC. Pero sino nga ba siya na magsasabi sa atin na huwag matakot? Siya ay mismong isang taong walang kinatatakutan. Hindi siya natakot na mamuno ng Gawad Kalinga ng Pilipinas. Hindi siya natakot
mag-aral ng pitong taon ng iba’t ibang kurso mula sa Engineering hanggang sa pilosopiya, upang makamit niya ang kanyang pinapangarap. Ngunit hindi ito magagawa niya kung hindi siya nag-aral muna sa seminaryo, ang lugar kung saan naunawaan niya kung saan talagang patungo ang kanyang buhay. Lahat na ito ay ginawa niya para sa paniniwala
niyang dapat walang mahirap sa Pilipinas. Pero kahit na marami ang kanyang naipon na kaalaman mula sa pagaaral niya, para sa kanya, hindi pa rin ito dahilan na magmayabang. Sa halip nito, ibinahagi niya ang kanyang kaalaman sa masa sa pamamaraan ng mga talumpati, gamit ang kanyang kakaibang istilo ng pagpapatawa, at ang lahat
Handa ka na ba?
Pagkukubli ng ni Angelica Caidic Ang tao ay pinanganak na parang papel na walang laman-walang alam kundi ang arsenal ng kanyang mga kakayahan upang mabuhay. Dahil dito, kailangan natin ng damit. Nang bata palang ako, may nabasahan akon kuwento. May isang batang lalaking
Pagkahayop
lumaki sa kagubatan at inampon ng mga lobo, natagpuan siya ng mga tao, at sinubukang turuang magsalita. Sa katapusan, matagumpay ang mga tao. Ngayon, hinanap ko muli ang kuwentong ito at sa aking pagkagitla, totoo pala ito! At hindi lang iyan, may iba pang mga batang gaya sa batang lobo! Napagtanto ko,
na mula dito kayang gawin ng edukasyon ang lahat. Lalo na sa panahon ng teknolohiya ngayon, kung may taong walang edukasyon, hindi siya mababagay sa mga pagbabago. Hindi siya madadamitan ng edukasyon at hindi matatago ang pagkahayop na hindi sapat para mabuhay sa modernong edad.
Sino ka ba, Pilipinas? ni Angelica Caidic
Talento. Inspirasyon. Kultura. Ito ang nakikita ko mula sa pagparada ng mga delegado mula sa iba’t ibang rehiyon, hanggang sa opisyal na paganunsyo ng pagbukas nito. Sa gitna nito
ng mga kuwento niya ay may matututunan tayo. Si Director General Jose Marie Oquiῆena ay isang perpektong halimbawa ng taong handa nang maki-pagtunggali sa takot. Ikaw, handa ka na ba?
ay isang bahaghari ng kulay mula at presentasyong tradisyunal at moderno. Narinig ko din ang mga salita na nagsisilbi bilang patnubay ng mga manunulat, sa kanilang buong buhay. At dahil sa dito, at ang
mga mukhang puno ng pagkasabik ng mga manunulat kagaya ko, naramdaman ko ang iba’t ibang kultura ng mga Pilipino. Sino ka nga ba, Pilipinas?Ang sagot niyan ay nasa angkop na paraan upang gawin
Parang laro lamang ni Angelica Caidic
Mga pag-aaral, pagsusulit, at gawaing bahay; ito ay iba’t ibang paraan ng mga guro sa pagturo. Ngunit para sa iba ang ‘di pangkaraniwang pagturo kagaya ng pagdrama at pagkanta ay mas epektibo. Pero bakit ba mas gusto ng mga estudyante ito? Noong bata pa ako, nagsasakit talaga ang ulo ko kapag nagmememorya ko ang mga importanteng tao sa mundo, mga petsa ng kaarawan at pagkamatay, at kung
ang seremonya ng pagbukas ng 2013 NSPCang pagrepresenta ng kasarian ng Pilipinas.
saan sila nanggaling. Pero sa pagdating ko sa bahay, naisasaulo ko ang lahat ng pangalan ng 151 na pokemon at kung anong lugar sila nakikita. Dahil sa pagimbento ng mga guro sa pamamaraan na paghalo ng kasayahan at pagaaral, kagaya ng mga presidente sa istilo ng pokemon, nasasaloob ang mga paborito ng mga bata para ang pagaral nila ay parang laro lamang.
ISPORTS
Isports na pang-world class ang dating ni Rex Quimbo
Karamihan sa atin alam ang mga larong ito. Mula pa nang nag-
simulang mamulat ang ating mga mata ay nakatatak na sa ating isipan
ang ganitong mga bagay. Sa aking kabataan, madalas kaming naglalaro ng aking mga kaibigan ng mga tradisyunal na laro na ating bansa. Napakasarap isipin na ang ating bansa ay mayaman sa mga kulturang dito mo lang matatagpuan. Ang mga larong pinoy ay isa lang sa mga nagpapa-
tunay na tayo ay walang katulad pagdating sa larangan ng isports. Saan ka na makakakita ng mga batang masayang naglalaro sa kalsada gamit ang tsinelas at lata? Nakakita ka naba sa ibang bansa ng mga batang naghahabulan sa gitna ng init at sikat ng araw? Pilipinas lang ang
meron niyan. Marahil ay nagtataka kayo kung bakit ang mga pinoy ay likas na naiiba kumpara sa mga dayuhan. Tumbang preso, luksong tinik, at patintero ito ang mga larong magpapatunay na tayong mga Pilipino ay pang-worldclass anmg dating kung isports ang pag-uusapan.
Suportahan Natin! ni Rex Quimbo
Ang boxing nga ba ay isang isport? ni Rex Quimbo
Si Brian Villoria ay isang tanyang na boksingero dahil sa kanyang pambihirang lakas at galing kaya nagsagawa ng isang panayam na may dalawang katanungan ang isang staff ng pahayagang ANG SIBOL para sa kanya. ANG SIBOL: Mr. Villoria, masasabi mo bang ang boxing ay isang isports? BRIAN VILLORIA: Oo naman. Ito ay matatawag na isports sapagkat mayroon itong sinusunod na mga patakaran. Di maikakailang ang isports ay
isang bagay sa mundo na kinapapalooban ng ilang mga aspetong dapat sundin na mapapansin naman sa mundo ng boxing. ANG SIBOL: Huling katanungan po. Ano ba ang napatunayan mo sa hinaba-habang panahon mong nagboboxing? BRIAN VILLORIA: Sa tingin ko di lang matatawag na isang laro ang boxing. Propesyon na yata ito sapagkat iilan lang ang nabibilang sa aspetong ito. Dito ko napatunayan na ang pagboboxing ay di pangkaraniwang isports.
Taun-taon isinasagawa ng palarong pambansa sa Pilipinas. Ano nga ba ang layunin ng ating pamahalaan ukol dito. Ang mga paaralan ng ating bansa ay nagsasagawa ng mga patimpalak pang-isports upang maging bihasa ang kakayahan nga mga estudyante sa paglalaro upang maging kinatawan ng bansa sa mga internasyunal na paligsahan. Ang mga pampublikong paaralan ng ating bansa ay nagsasagawa ng mga patimpalak pang-isports upang maging mas bihasa ang mga estudyante sa kanilang kakayahang pisikal, emosyonal at intelektwal. Bakit nga ba nagsasagawa ng mga
ganitong patimpalak? Yan ay isang malaking katanungan na kung ating iisipin ay dapat na saguting simple. Ito’y dapat na ating suportahan sapagkat ito ay paraan ng ating gobyerno upang mapaunlad ang kakayahan ng ating mga atleta nang sa gayo’y magbigay ng karangalan sa ating bansa. Ang mga pamban-
sang atleta ay sinasanay upang maging kinatawan ng ating bansa sa mga internasyonal na paligsahan pang-isports tulad ng Southeast Asian Games o SEA Games. Ang Palarong Pambansa ay isang paligsahan na dapat suportahan hindi lang ng ating pamahalaan kundi pati na rin ng mga mamamayan.
BILOG NG TAGUMPAY. Pag-eensayo ang kailangan upang manalo sa bawat laban. (Rey)