Sabeel al sunnah

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪1‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ‬ ‫‪ +‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪٣ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -‬‬ ‫‪ +‬دﻻﻳﻞ ﺷﺮع‪٦ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -‬‬ ‫‪ +‬اﻫﻞ اﻟﺴﻨﺖ واﻟﺠﻤﺎﻋﺖ ﮐﻴﺴﺖ؟‪٩ - - - - - - - - - - -‬‬ ‫‪ +‬دﻳﻦ ﻣﺎ ﮐﺎﻣﻞ وﻣﮑﻤﻞ اﺳﺖ‪١٠ -------------------‬‬ ‫‪ +‬اﻫﻤﻴﺖ وﻣﻘﺎم ﺳﻨﺖ ‪١٥ -------------------------‬‬ ‫‪ +‬ﻣﻌﻴﺎر ﻣﺤﺒﺖ رﺳﻮل اﷲ ‪١٧ ------------------‬‬ ‫‪請 +‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام واﺗﺒﺎع ﺳﻨﺖ ‪١٨ -------------------‬‬ ‫‪ +‬ﭘﻴﺮوى ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻓﺮض اﺳﺖ ‪٢٠ -------------‬‬ ‫‪請 +‬ﺤﻴﺢ ﻣﻄﻠﺐ از ﻋﻤﻞ ﻧﻴﮏ ‪٢٤ -----------------‬‬ ‫‪ +‬واﮔﺬار ﭘﻴﺮوى ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﻼف اﻳﻤﺎن اﺳﺖ ‪٢٧ -----‬‬ ‫‪ +‬ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﻤﺎن ﮐﺎﻣﻞ ‪٢٩ ------------------------‬‬ ‫‪ +‬داﺳﺘﺎن ﻳﮏ ﻣﻨﺎﻓﻖ ‪٣٢ -------------------------‬‬ ‫‪ +‬ﭘﻴﺮوى ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در ﻓﻌﻞ وﺗﺮک ﻫﺮدو ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪٣٥ ----‬‬ ‫‪ +‬ﭘﻴﺮوى از ﺳﻨﺖ ‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام ‪٣٧ -------------‬‬ ‫‪ +‬ﻗﺒﺎﺣﺖ ﺑﺪﻋﺖ ‪٤٢ -----------------------------‬‬ ‫‪ +‬ﻣﻌﻨﻰ وﻣﻄﻠﺐ ﺑﺪﻋﺖ ‪٤٦ ------------------------‬‬ ‫‪ +‬اﻣﺘﻴﺎز ﻣﻴﺎن ﻓﺴﻖ وﺑﺪﻋﺖ ‪٥٢---------------------‬‬ ‫‪ +‬ﭼﻨﺪ ﺑﺪﻋﺎت ﻣﺸﻬﻮر ‪٥٤ ------------------------‬‬ ‫‪ +‬در ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﺮوﺳﻰ ‪٥٤ ------------------‬‬ ‫‪ +‬در وﻗﻊ ﻏﻢ وﻣﺼﻴﺒﺖ ‪٥٥ -----------------‬‬ ‫‪ +‬ﻋﺎم ﺑﺪﻋﺎت ورﺳﻮﻣﺎت ﻣﺮوﺟﻪ ‪٥٦ ----------‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪2‬‬

‫‪ +‬ذﮐﺮ ودﻋﺎ ‪٥٨ --------------------------‬‬ ‫‪ +‬ذﮐﺮ ﺑﺎﻟﺠﻬﺮ ‪٥٩-------------------------‬‬ ‫‪ +‬دﻋﺎ ﺑﻌﺪ از ﺳﻨﺖ ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ‪٦٢-------‬‬ ‫‪ +‬ﺣﻴﻠ‪ ﾢ‬اﺳﻘﺎط ‪٦٨ ------------------------‬‬ ‫‪ +‬ﺑﺮﻗﺒﺮﻫﺎ ﻏﻼف واﮐﻠﻴﻞ ﮔﻞ ﮔﺬاﺷﺘﻦ وﭼﺮاغ وﻋﻨﺒﺮ‬ ‫روﺷﻦ ﮐﺮدن ﭘﺨﺘﻪ ﮐﺮدن وﺑﺮآﻧﻬﺎ ﮔﻨﺒﺪ ﺟﻮرﮐﺮدن‪٧١ -‬‬ ‫‪ +‬ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻋﺮس وﻣﻴﻼد ‪٧٣ ------------------‬‬ ‫‪ +‬ﺗﻌﻴﻦ روز ﺑﺮاى اﻳﺼﺎل ﺛﻮاب ‪٧٧ -----------‬‬ ‫‪ +‬دﻋﺎء ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﺎزه ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ‪٨١ ------‬‬ ‫‪ +‬ﺑﺪﻋﺖ وﺧﺮاﻓﺎت ﻣﺎه ﻣﺤﺮم ‪٨٣ -------------‬‬ ‫‪ +‬ﭼﻮرۍ ﮐﺮدن درآﺧﺮى ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ﻣﺎه ‪請‬ﻔﺮ‪٩٠ -‬‬ ‫‪ +‬ﺑﺪﻋﺖ ﻃﺸﺖ در رﺟﺐ ‪٩٣ ----------------‬‬ ‫‪ +‬ﺑـﺪﻋﺎت ﺷﻌﺒﺎن ‪٩٨ ---------------------‬‬ ‫‪ +‬ﻋـﺪم ﻧﻘﻞ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم ﻓﻌﻞ اﺳﺖ ‪١٠٠ ---------‬‬ ‫‪ +‬ﻓﺮﻳﻀ‪ ﾢ‬ﻣــــﺎ ‪١٠١ --------------------------‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪3‬‬

‫‪32‬ﺑِﺴ ِﻢ ا ِ‬ ‫ﷲ اﻟ َّﺮ ْﲪﻦِ اﻟ َّﺮ ِﺣﻴ ْ ِﻢ‬ ‫ْ‬ ‫"ـ‬ ‫ﻟ‬ ‫ﺮﺳـ ِﻞ َو َ ﺧـﺎﺗَ ِﻢ ْاﻻ َﻧ ْ ِ‪+‬ﻴَـﺂ ُء َو" َـ‪ #‬ا ٰﻟِـ ِﻪ ‬ ‫ا َ ْﳊ َ ْﻤ ُﺪ ﷲِ َوﮐ َٰ ‪َ ،‬وا َ‬ ‫ﻟﺼﻼ ُة َواﻟﺴ َﻼ ُم َ ٰ‪َ #‬ﺳـﻴﺪ ا ُ‬ ‫َوا َ ْﺻ َﺤﺎﺑِ ِﻪ ْاﻻَﺗْﻘِﻴَﺂ ُء ‪ 2‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪2‬‬ ‫از روزﻳﮑــﻪ اﷲ ﻣﺘﻌــﺎل اﻧﺴــﺎن را آﻓﺮﻳــﺪ واورا ﺑــﻪ دﻧﻴــﺎ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺑﺮاى ﻣﺮار زﻧﺪﮔﻰ وى ﻗﺎﻧﻮن وآﺋـﻴﻦ زﻧـﺪﮔﻰ ودﺳـﺘﻮر‬ ‫ﺣﻴﺎﺗﺶ را ﻫﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎده‪ ،‬در ﻗﺮآن ﮐﺮﻳﻢ ارﺷﺎد ﺑﺎرى ﺗﻌﺎﻟﻰ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ ًَْ‬ ‫َ ْ َ َ ‪ْ َ ْ ْ ٌ َ ْ ّ ٰ۬ َ ْ َ ٤‬‬ ‫‪ w‬اﻷر ِضﺧﻠِﻴﻔﺔ﴾ ]البقرة‪:‬‬ ‫﴿وإِذ ﻗﺎل رﺑﻚ ﻟِﻠﻤﻠﰃﻜ ِﺔ إ ِ ِﯽﻧ ﺟﺎﻋِﻞ ِ‬ ‫‪[٣٠‬‬

‫ترجمه‪ :‬آﻧﮕـﺎه ﮐـﻪ ﮔﻔـﺖ )ﺑﻄـﻮر اﻋـﻼن( ﭘﺮوردﮔـﺎر ﺗـﻮ‬ ‫ﺑﻔﺮﺷﺘﮕﺎن ﮐﻪ ﻣﻦ آﻓﺮﻳﻨﻨـﺪه ام در زﻣـﻴﻦ ﺧﻠﻴﻔـﻪ )ﺣـﺎﮐﻢ وداور‬ ‫وﻧﺎﻓﺬ ﮐﻨﻨﺪه ﺣﮑﻢ ﺧﻮد(‬ ‫ﻳﻌﻨﻰ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ دﺳـﺖ ﺧـﻮد ﺳـﻴﺪﻧﺎ آدم را ﺑﻐـﺮض‬ ‫ﺧﻠﻴﻔﻪ در دﻧﻴﺎ آﻓﺮﻳﺪ‪ ،‬وﺗﺎﻳـﮏ ﻣـﺪت ﻣﺤـﺪودى در ﺑﻬﺸـﺖ ﺑـﺎ‬ ‫ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد ﺑﻲ ﺑﻰ ﺣﻮآء ‪ g‬ﺳﮑﻮﻧﺖ ﮐﺮد‪ ،‬وﺳﭙﺲ ﺑﺮاى اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﺮ دﻧﻴﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪ‪ ،‬ودرآن زﻣﺎن اﷲ ﻣﺘﻌـﺎل ﺑـﺮاﻳﺶ‬ ‫دﺳﺘﻮر ﺣﻴﺎت ﻫﻢ داد‪:‬‬ ‫ُ ْ َ ْ ُ ْ َ َ ً َ ‪َ َ ُ َ َ ْ َ َ ً ُ ْ ّ ْ ُ ٣َ َْ ٣‬‬ ‫ﻤﺟﻴﻌﺎ ﻓ ِﺈﻣﺎ ﻳﺄﺗِﻴﻨﻜﻢ ﻣ ِ​ِ‪ a‬ﻫﺪي ﻓﻤﻦ ﺗ ِﺒﻊﻫﺪاي‬ ‫﴿ﻗﻠﻨﺎ اﻫ ِﺒﻄﻮا ﻣِﻨﻬﺎ ِ‬

‫َ َ َ ْ ٌ َ َْ ْ َ​َ ُ ْ ََْ ُْ ‬ ‫ﻓﻼ ﺧﻮف ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ وﻻ ﻫﻢ ﺤﻳﺰﻧﻮن﴾ ]البقرة‪[٣٨ :‬‬

‫ترجم ه‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدﻳﻢ ﻓﺮو روﻳﺪ از آﻧﺠﺎ ﻫﻤ‪ ﾢ‬ﺷﻤﺎ ﭘﺲ اﮔﺮ ﺑﻴﺎﻳﺪ‬ ‫ﺑﺸﻤﺎ از ﻣﻦ ﻫﺪاﻳﺖ )ﮐﺘﺎب‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﺣﻴﺎت( ﭘـﺲ ﻫﺮﮐـﻪ ﭘﻴـﺮوى‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪4‬‬

‫ﮐﺮد ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﺮا ﻧﻴﺴﺖ ﻫـﻴﭻ ﺗﺮﺳـﻰ ﺑﺮآﻧـﺎن وﻧـﻪ آﻧـﺎن اﻧـﺪوه‬ ‫ﺧﻮرﻧﺪ‪.‬‬ ‫دﻳﮕﺮ ﺟﺎء ﻧﻴﺰ ارﺷﺎد اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ٰ۬ َ ْ ٰ َ َ ‪َ َ ْ َ ٰ ْ ُ ْ َ َ ْ ٤ ُ َ ْ ُ ْ ٌ ُ ُ ْ ُ ٣ َ ْ َ ٣‬‬ ‫﴿ﻳَﺒ ِ‪ a‬ادم إِﻣﺎﻳﺄﺗِﻴﻨﻜﻢرﺳﻞﻣِﻨﻜﻢﻳﻘﺼﻮنﻋﻠﻴﻜﻢاﺎﻳ ِﯽﺗﻓﻤ ِﻦ‬ ‫‪ ُْ َ َْ ْ ُ َ​َ ْ َْ َ ٌ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ٰ٣‬‬ ‫اﺗﻘﯽ وأﺻﻠﺢ ﻓﻼ ﺧﻮف ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ وﻻ ﻫﻢ ﺤﻳﺰﻧﻮن﴾ ]االعراف‪[٣٥ :‬‬ ‫ترجمه‪ :‬اى ﻓﺮزﻧـﺪان آدم ! اﮔـﺮ ﺑﻴﺎﻳﻨـﺪ ﺑﺸـﻤﺎ ﭘﻴـﺎﻣﺒﺮان از‬ ‫ﺟﻨﺲ ﺷﻤﺎ ﻣﻴﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮﺷـﻤﺎ آﻳـﺎت ﻣـﺮا )ﺑﺮآﻧﻬـﺎ اﻳﻤـﺎن آرﻳـﺪ‬ ‫وﺗﻘﻮى را اﺧﺘﻴﺎر ﮐﻨﻴﺪ زﻳﺮاﮐﻪ( ﻫﺮﮐﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎرى ﮐﻨـﺪ وﻧﻴﮑـﻮ‬ ‫ﮐﺎرى ﻧﻤﺎﻳﺪ ﭘﺲ ﻧﻴﺴﺖ ﻫﻴﭻ ﺗﺮس ﺑﺮآﻧﻬﺎ وﻧﻪ آﻧـﺎن اﻧـﺪوﻫﮕﻴﻦ‬ ‫ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ اﻳﻨﮑﻪ ﻫﺪاﻳﺎت وآﻳﺎت ﺧﺪاوﻧﺪى وﻗﺘـﺎً ﻓﻮﻗﺘـﺎً ذرﻳﻌـ‪ﾢ‬‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺒﻴﺂء ﮔﺎﻫﻰ ﺑﺸﮑﻞ ‪請‬ﺤﻴﻔﻪ وﮔﺎﻫﻰ ﺑﺸﮑﻞ ﮐﺘﺎب ﻣﻴﺂﻣﺪ‬ ‫ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻓﺮود آوردن آﺧﺮى ﮐﺘﺎب آﺳﻤﺎﻧﻰ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻣﮑﻤﻞ‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺣﻴﺎت را ﺑﺮاى ﻧﻮع ﺑﻨﻰ ﺑﺸﺮ ﻧﻌﻤﺖ ﮔﺮان ﺑﻬﺎى ﺧﻮد را ﺑـﻪ‬ ‫اﺗﻤﺎم رﺳﺎﻧﻴﺪ‪.‬‬ ‫َْْ َ َ ْ َ ْ ُ َ ُ ْ َ ُ ْ َ​ََْْ ُ َ َ ْ ُ ْ ْ َ ْ َ َ ْ ُ‬ ‫ﺿـﻴﺖ‬ ‫ـ‪ a‬ور ِ‬ ‫﴿اﻟﻴﻮم أﻛﻤﻠﺖ ﻟﻜﻢ ِدﻳﻨﻜﻢ وأﻤﺗﻤـﺖ ﻋﻠـﻴﻜﻢ ﻧِﻌﻤ ِ‬ ‫َ ُ ُ ْ ْ َ َ ًْ‬ ‫ﻟﻜﻢ اﻹِﺳﻼم ِدﻳﻨﺎ﴾ ]المائدة‪[٣ :‬‬ ‫ترجم ه‪ :‬اﻣﺮوز ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدم ﺑﺮائ ﺷﻤﺎ دﻳﻦ ﺷﻤﺎ را وﺗﻤﺎم ﮐﺮدم‬ ‫ﺑﺮﺷﻤﺎ ﻧﻌﻤﺖ ﺧﻮد را واﺧﺘﻴﺎر ﮐﺮدم اﺳﻼم را دﻳﻦ ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ‪.‬‬ ‫وﻫﻤﺮا ﺑﺎ آن ﻣﻌﻠﻢ وﺷﺎرح اول ﺟﻨﺎب ﻣﺤﻤـﺪ ﻋﺮﺑـﻰ را‬ ‫ﻫﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ارﺷﺎد ﺑﺎرى ﺗﻌﺎﻟﻰ اﺳﺖ‪:‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪5‬‬

‫َ​َ ْ َ ‪ْ َُْ ْ َُْ ْ ً ْ ُ َ ْ ْ َ َ​َ ْ ْ ْ ُ ْ َ​َ ُ ٥ ٣‬‬ ‫ـﻬﻢ ﻳﺘﻠـﻮ‬ ‫﴿ﻟﻘﺪ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﯽﻠﻋ اﻟﻤﺆ ِﻣﻨِ‬ ‫ﻦﻴ إِذ ﺑﻌﺚ ْﻓِﻴ ِﻬﻢ رﺳَﻮﻻ ﻣِﻦ أﻧﻔ ِﺴ ِ‬ ‫َ َْ ْ ٰ ٰ ََُ ّ ْ ْ ََُ ُّ ُ ُ ْ ٰ َ َ ْ َ َ ْ ُْ‬ ‫ْ‬ ‫اﺤﻟﻜﻤـﺔ وإِن ﻛـﺎﻧﻮا ﻣِـﻦ‬ ‫ﻛﻴ ِﻬﻢ وﻳﻌﻠِﻤﻬﻢ اﻟ ِ‬ ‫ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ اﻳﺘِ ِﻪ وﻳﺰ ِ‬ ‫ﻜ ﺘﺐ و ِ‬ ‫َْ ُ َ ْ َ ٰ ُ ْ‬ ‫ﻦﻴ﴾ ]آل عمران‪[١٦٤ :‬‬ ‫ﻗﺒﻞ ﻟ ِﻔﯽ ﺿﻠ ٍﻞ ﻣ ِﺒ ٍ‬

‫ترجمه‪ :‬ﻳﻘﻴﻨﺎً ﻧﻌﻤﺖ ﻓـﺮاوان داد اﷲ ﺑـﺮ ﻣﺆﻣﻨـﺎن آﻧﮕـﺎه ﮐـﻪ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎد در ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮى از ﺟﻨﺲ آﻧﻬـﺎ ﻣﻴﺨﻮاﻧـﺪ ﺑﺮآﻧﻬـﺎ‬ ‫آﻳﺎت اﷲ را وﭘﺎک ﻣﻰ ﺳﺎزد آﻧﻬﺎرا وﻣﻰ آﻣﻮزاﻧﺪ آﻧﻬﺎرا ﮐﺘﺎب‬ ‫وﺳﻨﺖ ﻳﻘﻴﻨﺎً ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻴﺶ ازﻳﻦ درﮔﻤﺮاﻫﻰ آﺷﮑﺎرا‪.‬‬ ‫ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ذرﻳﻌﻪ اﺳﻮه ﺣﺴﻨﻪ )ﻋﻤﻞ وﺳﻨﺖ( ﺧﻮد ﺗﺸﺮﻳﺢ‬ ‫ووﺿﺎﺣﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ اﻟﻬﻰ را ﺑﺮاى ﻣﺮدم اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬ ‫اﺷﺎره ﺑﺮ ﺑﻌﺜﺖ ﻧﺒﻮى اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫َ​ََْْ َ َْ َ ّ ْ َ ُ َ ّ ‪٣‬‬ ‫َ ُ ّ َ ْ ْ َ​َ​َ‪ْ ُ٣‬‬ ‫ـﺰل إِﻟـﻴ ِﻬﻢ وﻟﻌﻠﻬـﻢ‬ ‫ﻧ‬ ‫ـﺎ‬ ‫ﻣ‬ ‫ـﺎس‬ ‫ﻦﻴ ﻟِﻠﻨ‬ ‫ِ‬ ‫﴿وأﻧﺰﻟﻨﺎ إِﻟﻴﻚ ِ‬ ‫ِ‬ ‫اﻟﺬﻛﺮ ﻟِﺘﺒ ِ‬ ‫َ​َ​َ ‪ْ ُ ٣‬‬ ‫ﻳﺘﻔﻜﺮون﴾ ]النحل‪[٤٤ :‬‬ ‫ترجمه‪ :‬وﻓﺮود آوردﻳﻢ ﺑﺴـﻮى ﺗـﻮ ذﮐـﺮ )ﻗـﺮآن( ﺗـﺎ ﺑﻴـﺎن‬ ‫)ﺗﺸﺮﻳﺢ ووﺿﺎﺣﺖ( ﮐﻨﻰ ﺑﺮاى ﻣﺮدﻣﺎن ﺷﺮﻳﻌﺘﻰ ﮐﻪ ﻓﺮود آورده‬ ‫ﺷﺪ ﺑﺴﻮى آﻧﻬﺎ اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻔﮑﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺮﻫﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ دﺳﺘﻮر اﻟﻬﻰ ﺑﺮاى راﻫﻨﻤﺎﺋﻰ ﻧﻮع ﺑﺸﺮ از ﺳـﻮى‬ ‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺸﮑﻞ ﻗﺮآن وﺳﻨﺖ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﭘﺲ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺮاى‬ ‫ﻣﺎﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ آن زﻧﺪﮔﻰ ﻧﻤﺎﻳﻢ وﻧﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗـﺎﻧﻮن ﺧـﻮد ﺳـﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬وﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﻧﺎم دﻳﻦ اﺳـﻼم‪ ،‬ﺑﻨﻴـﺎد ﺷـﺮﻳﻌﺖ اﺳـﻼﻣﻰ‬ ‫ﺑﺮﭼﻬﺎر ﭼﻴﺰ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪:‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪6‬‬

‫دﻻ ﻞ ﺮع‬ ‫)‪ (١‬ﻗﺮآن )‪ (٢‬ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﷲ )اﺣﺎدﻳﺚ ‪請‬ـﺤﻴﺤﻪ( )‪(٣‬‬ ‫ﻋﻤﻞ ‪請‬ﺤﺎﺑﻪ ﮐﺮام ‪ (٤) .‬ﻗﻴﺎس واﺟﺘﻬـﺎد ﺳـﻠﻒ ‪請‬ـﺎﻟﺤﻴﻦ‬ ‫واﺋﻤ‪ ﾢ‬ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ در روﺷﻨﻰ ﻗﺮآن وﺳﻨﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ اﮔﺮ ﻳﮏ ﻗﻮل وﻓﻌﻞ دراﻳﻦ ﭼﻬﺎر ا‪請‬ﻮل دﻳـﻦ ﻣﻮﺟـﻮد‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ آن دﻳﻦ‪ ،‬وﺛﻮاب اﺳﺖ‪ ،‬وﺑﺮآن ﻋﻤـﻞ ﮐـﺎرِ ﺧـﻮش ﻋﺎﻗﺒـﺖ‬ ‫اﺳﺖ َﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل‬ ‫ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ َ‪ُ َ ُ ٣ ُ :‬‬ ‫ٰٓ ‪٣ َ ٤‬‬ ‫َْْ ْ ُ ْ‬ ‫ َُ َ ُ ‪َ َ٣‬‬ ‫﴿ﻳﺄﻬﯾﺎ اﻟ ِﺬﻳﻦ آ َﻣﻨﻮاأ ِﻃﻴﻌﻮااﻟﻠﻪوأ ِﻃﻴﻌﻮااﻟﺮﺳﻮلوأوﻟِﻲاﻷﻣ ِﺮ ِﻣﻨﻜﻢ‬

‫َ ْ َ​َ َ ْ ُ ْ ْ َ ْ َُ ‪ْ ُ ٣ َ ٥ َ ُ ْ ٤‬‬ ‫ْ ُ ْ ُ ْ ُْ ُ ‬ ‫‪ٍ q‬ء ﻓﺮد َوه إِ‪ q‬اﻟﻠ ِﻪْ واﻟﺮﺳـﻮ ِل إِن ﻛﻨـﺘﻢ ﺗﺆﻣِﻨـﻮن‬ ‫ﻓ ِﺈن ﺗﻨﺎزﻋﺘﻢ ِ‪w‬‬ ‫‪ً َ ُ َ ْ َ ٌْ َ َ َ َ ْ َْْ َ ٣‬‬ ‫ِ‪v‬ﻟﻠ ِﻪ واﻟﻴﻮ ِم اﻵ ِﺧ ِﺮ ذﻟِﻚ ﺧﺮﻴ وأﺣﺴﻦ ﺗﺄوِﻳﻼ﴾ ]النسآء‪[٥٩ :‬‬

‫ترجم ه‪ :‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﻰ ﮐﻪ‪ :‬اي ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ اﻳﻤﺎن آورده اﻳــﺪ‪ ،‬ﺧــﺪا‬ ‫ورﺳـﻮل وﻓﺮﻣﺎﻧﺪاران را اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻮن در اﻣـﺮي ﮐﺎرﺗـﺎن ﺑـﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﮕﻮ وﻧﺰاع ﮐﺸﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺣﮑﻢ ﺧـﺪا ورﺳـﻮل ﺑـﺎز ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺪا‬ ‫وروز ﻗﻴﺎﻣﺖ اﻳﻤﺎن دارﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﮐﺎر )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣـﮑﻢ ﺧـﺪا ورﺳـﻮل(‬ ‫ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ از ﻫﺮﭼﻪ ﺗﺼﻮر ﮐﻨـﻴﺪ ﺑﻬﺘﺮ وﺧـﻮش ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺑﻮ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﻴﻤﻮن ﺑﻦ ﻣﻬﺮان اﻟﺤﺮوﻣﻰ ﻳﮑﻰ از ﻓﻘﻬﺎى ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ اﺳﺖ‬ ‫َُ ‪ُ ٣ َ ٣ َ ُ ٤‬‬ ‫ﻮل( ﻧﻮﻳﺸﺘﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫در ﺗﺤﺖ آﻳﺖ )ﻓﺮدوه إِ‪ q‬اﻟﻠ ِﻪ واﻟﺮﺳ ِ‬ ‫‪5‬اﻟﺮد اﱃ اﷲ اﱃ ﮐﺘﺎﺑﻪ واﻟﺮد اﱃ رﺳﻮﻟﻪ اذا ﻗﺒﺾ اﱃ ﺳ‪7‬ﺘﻪ@ )کت اب الباع ث ل رد‬ ‫الحوادث‪(٧ :‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪7‬‬

‫ﻣﺮاد از ﺑﺎز ﮔﺸﺖ ﺑﺴﻮى اﷲ ﺑﺎز ﮔﺸﺖ ﺑﺴﻮى ﻗﺮآن اﺳﺖ‪ ،‬وﻣﺮاد‬ ‫از ﺑﺎز ﮔﺸﺖ ﺑﺴﻮى رﺳﻮل اﷲ ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت آن ﺣﻀﺮت ﺑﺎز‬ ‫ﮔﺸﺖ ﺑﺴﻮى ﺳﻨﺖ اوﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮاد از ﭘﻴﺮوى اﷲ ﭘﻴﺮوى ﻗـﺮآن اﺳـﺖ وﻣـﺮاد از‬ ‫ﭘﻴﺮوى رﺳﻮل اﷲ ﭘﻴـﺮوى از ﺳـﻨﺖ وى ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬وﻣـﺮاد از‬ ‫اوﻟﻮاﻻﻣﺮ دو آﺧﺮ اﻟﺬﮐﺮ )ﻳﻌﻨﻰ ‪請‬ﺤﺎﺑﻪ ﮐﺮام وﺳﻠﻒ ‪請‬ﺎﻟﺤﻴﻦ واﺋﻤـ‪ﾢ‬‬ ‫ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ( ﻣﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫از ﻣﻔﺴﺮ ﻗﺮآن ﻋﺒﺪاﷲ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس در ﺗﺸﺮﻳﺢ اوﻟﻮاﻻﻣﺮ ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫ﻣﻨﻘﻮل اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪5‬ﻳﻌﲎ اﻫﻞ اﻟﻔﻘﻪ واﻟﺪﻳﻦ ‪5‬اﱃ ان ﻗﺎل@ ﻓﺎوﺟﺐ اﷲ ﻃﺎﻋﺘﻬﻢ@ )مستدرک‪/١ :‬‬ ‫‪(١٢٣‬‬

‫ﮐﻪ ﻣﺮاد از آﻧﻬﺎ اﻫﻞ ﻓﻘﻪ واﻫﻞ دﻳـﻦ )‪請‬ـﺤﺎﺑﻪ واﺋﻤـ‪ ﾢ‬ﻣﺠﺘﻬـﺪﻳﻦ(‬ ‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪) ،‬ﺑﻌﺪاً ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ(ﮐﻪ اﷲ ﭘﻴﺮوى از آﻧﻬﺎرا ﻻزم ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻋﻄﺎء ﺑﻦ رﺑﺎح ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫]أُوﻟُﻮ اﻟْﻌِﻠ ْ ِﻢ َ واﻟ ْ ِﻔ ْﻘ ِﻪ[ )دارمى‪(٤٠ :‬‬ ‫ﻣﺮاد از اوﻟﻮاﻻﻣﺮ اﻫﻞ ﻋﻠﻢ واﻫﻞ ﻓﻘﻪ )ﻋﻠﻤﺎء( ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫‪َ 5‬ﺧ ْﲑ اﻟﻨَّ ِ‬ ‫ﻮ‪ْ ُ ‬ﻢ@ )بخاري وغيره(‬ ‫ﻮ‪ْ ُ‬ﻢ ُﺛ َّﻢ اﻟ َّ ِﺬﻳ َﻦ ﻳَﻠ ُ َ‬ ‫ﺎس ﻗَ ْﺮ ِﱐ ُﺛ َّﻢ اﻟ َّ ِﺬﻳ َﻦ ﻳَﻠ ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﺮدم آﻧﺎﻧﻰ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻢ ﻗﺮن وﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﻦ اﻧـﺪ‪) ،‬ﻳﻌﻨـﻰ‬ ‫‪請‬ﺤﺎﺑﻪ ﮐﺮام( ﺳﭙﺲ آﻧﺎﻧﻴﮑﻪ در ردﻳﻒ آﻧﺎن ﻗـﺮار دارﻧـﺪ‪) ،‬ﺗـﺎﺑﻌﻴﻦ(‬ ‫وﺳﭙﺲ آﻧﺎﻧﻴﮑﻪ در رﻳﻒ آﻧﺎن اﻧﺪ‪) ،‬ﺗﺒﻊ ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ(‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪8‬‬

‫ودﻳﮕﺮ رواﻳﺖ ﮐﻪ از ﺳﻴﺪﻧﺎ ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق ﻣﺮوى اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫آن ارﺷﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫‪5‬ا ُ ِ‬ ‫ـﻢ ﻳ َ ْﻔ ُﺸ ـ ْﻮا ‬ ‫ـﻢ اﻟ َّـ ِﺬﻳ َﻦ ﻳَﻠ ُ ـ َ‬ ‫ـﻢ اﻟ َّـ ِﺬﻳ َﻦ ﻳَﻠ ُ ـ َ‬ ‫ﻮ‪ْ ُ‬ﻢ ُﺛـ َّ‬ ‫ﻮ‪ْ ُ‬ﻢ ُﺛـ َّ‬ ‫ـﺤ ِﺎﰊ ْ ُﺛـ َّ‬ ‫وﺻــﻴ ْ ُﮑ ْﻢ ﺑِﺎ َْﺻـ َ‬ ‫ِ‬ ‫ب[ )مستدرک ‪ ،١١٤ /١ :‬ابوداؤد طيالسي‪(٧ :‬‬ ‫اﻟ َﮑﺬ َ‬ ‫و‪請‬ﻴﺖ ﻣﻴﮑﻨﻢ ﺷﻤﺎ را در ﺑﺎب ﻳﺎران ﺧـﻮد )ﮐـﻪ ﭘﻴـﺮوى ازآﻧﻬـﺎ‬ ‫ﮐﻨﻴﺪ( وﺑﺎز درﺑﺎب آﻧﺎﻧﻰ ﮐﻪ در ردﻳﻒ آﻧﺎن ﻗـﺮار دارﻧـﺪ‪) ،‬ﺗـﺎﺑﻌﻴﻦ(‬ ‫وﺑﺎز درﺑﺎب آﻧﺎﻧﻰ ﮐﻪ در ردﻳﻒ آﻧﺎن ﻗﺮار دارﻧﺪ )ﺗﺒﻊ ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ( وﭘـﺲ‬ ‫ازﻳﻦ زﻣﺎﻧ‪ ﾢ‬ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ دروغ ﻓﺎش ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬ ‫واﮔﺮ ﻳﮏ ﮐﺎر وﻋﻤﻞ از اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ا‪請‬ﻮل ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ از‬ ‫ﻧﺰد ﺧﻮد ﺟﻮر ﮐﺮده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن دﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻻدﻳﻨﻰ وﮔﻤﺮاﻫﻰ‬ ‫وﺑﻐﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮدارى از آن ﺑﺮاى ﻣﺎ اﻣﺮ ﺿﺮورى اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫َ​َ َ‪َ ٣َ​َ​َ ُ ٤ ُ ٣‬‬ ‫ُ ْ َ ْ َ‬ ‫﴿وﻻ ﺗﺘ ِﺒﻌﻮا اﻟﺴﺒﻞ ﻓﺘﻔﺮق ﺑِﻜﻢ ﻋﻦ ﺳ ِﺒﻴﻠِ ِﻪ﴾ ]االنعام‪[١٥٤ :‬‬ ‫ترجم ه‪ :‬وﭘﻴﺮوى ﻣﮑﻨﻴﺪ راه ﻫﺎى دﻳﮕـﺮ را )ﺑﻐﻴـﺮ از ﻗـﺮآن‬ ‫وﺳﻨﺖ واوﻟﻮاﻻﻣﺮ( ﮐﻪ اﻳﻦ راﻫﺎ ﺟﺪا ﮐﻨﻨﺪه ﺷﻤﺎ اﻧﺪ از راه اﷲ‪.‬‬ ‫واﻳﻦ اﺳﺖ ﻳـﮏ ﻋـﻼج ﻣﻬـﻢ ﺑـﺮاى ﺧـﻮدارى از ﮔﻤﺮاﻫـﻰ‪،‬‬ ‫زﻳﺮاﮐﻪ ﺑﺴﺎ ﻣﺮدم اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ا‪請‬ﻮل را ﻣﻌﻴﺎر ﻧﻤﻴﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﺳﺨﻦ ﭼﻪ ﮐﺴﻰ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ؟‪ ،‬وﭘﻴﺮوى از ﮐﺪام ﺷﺨﺺ‬ ‫ﮐﻨﻴﻢ؟ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﻳﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬وﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪،‬‬ ‫واﻳﻦ ﮔﻤﺮاه ﻣﺮدم ﺑﺠﺎى ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻤﻮدن دﻳـﻦ ﺧـﻮد ازﻳـﻦ ا‪請‬ـﻮل‬ ‫ﭼﻬﺎر ﮔﺎﻧـﻪ ﭘﻴـﺮوى از ﺧﻮاﻫﺸـﺎت‪ ،‬وﭘـﺪران‪ ،‬اﺟـﺪاد‪ ،‬وازﻏﻴـﺮ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪9‬‬

‫ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬وآﻧﺮا ﻣﻌﻴـﺎر ﺣـﻖ ﻣﻴﺪاﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻﻧﮑـﻪ ﻗﺮآﻧﮑـﺮﻳﻢ ﺣـﺎل‬ ‫اﻳﻨﻬﺎرا ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎن ﻣﻴﮑﻨﺪ‪:‬‬ ‫َ ُ‬ ‫َ َ َُ ْ َ َ َ ْ َ َ َْ َ ‪َ َ ُ ٣‬‬ ‫‪ُ ٣‬‬ ‫ـﻮل ﻗـﺎﻟﻮا‬ ‫﴿وإِذا ﻗِﻴﻞ ‪l‬ﻢ ﺗﻌﺎﻟﻮا إِﻟَﻲ ﻣﺎ أﻧﺰل اﻟﻠـﻪ وإِﻟـﻲ اﻟﺮﺳ ِ‬

‫ ُ ُ ْ َ َْ َُ َ ًْ َ​َ‬ ‫َ َ​َْ ‬ ‫َ ْ َُ َ َ َ ْ َ َ َْ‬ ‫ﺣﺴﺒﻨﺎ ﻣﺎ وﺟﺪ{ ﻋﻠﻴ ِﻪ آ َ​َ‪َ v‬ء{ أوﻟﻮ ﻛـﺎن آ َ​َ‪v‬ؤﻫـﻢ ﻻ ﻳﻌﻠﻤـﻮن ﺷـﻴﺌﺎ وﻻ‬ ‫ََْ ُ‬ ‫ﻬﯾﺘﺪون﴾ ]المائدة‪[١٠٤ :‬‬

‫ترجمه‪ :‬وآﻧﮕﺎه ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد آﻧﻬﺎرا ﺑﻴﺎﺋﻴﺪ ﺑﺴﻮى آﻧﭽـﻪ ﻓـﺮود‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ اﷲ وﺑﺴﻮى ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﺲ اﺳﺖ ﻣـﺎرا آﻧﭽـﻪ‬ ‫ﺑﺮآن ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ ﭘﺪران ﺧﻮد را واﮔـﺮ ﭼـﻪ ﭘـﺪران آﻧﻬـﺎ ﻫـﻴﭻ ﻧﻤـﻰ‬ ‫داﻧﺴﺘﻨﺪ وﻫﻴﭻ راه ﻧﻤﻰ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ا ﻞ ا وا ﻤﺎ ﺖ ﺖ؟‬

‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻫﺮﮐﺎر را ﺑﻪ ﻣﻌﻴﺎر ﺷﻤﺎرﻳﺪن ﻗﺮآﻧﮑـﺮﻳﻢ وﺳـﻨﺖ‪،‬‬ ‫وﻋﻤﻞ ‪請‬ﺤﺎﺑﻪ ﮐﺮام وﺳﻠﻒ ‪請‬ﺎﻟﺤﻴﻦ واﺋﻤ‪ ﾢ‬ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﮐـﺮد‪،‬‬ ‫واﻳﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﻬﺞ اﻫﻞ اﻟﺴـﻨﺖ واﻟﺠﻤﺎﻋـﺖ‪ ،‬ﻣﺘﺎٴﺳـﻔﺎﻧﻪ در ﻋﺼـﺮ‬ ‫ﻓﻌﻠﻰ ﻫﺮﻣﺸﺮک وﻣﺒﺘﺪع واﺳﻴﺮ در ﺣﻠﻘﻪ رﺳﻮﻣﺎت ﻫﻨـﺪوﻫﺎ ﻫـﻢ‬ ‫ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮ اﻫﻞ اﻟﺴﻨﺖ واﻟﺠﻤﺎﻋﺖ ﻣﻴﮑﻨـﺪ در ﺣﺎﻟﻴﮑـﻪ از‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻣﻴﻠﻬﺎ دور اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻫﻞ اﻟﺴـﻨﺖ‬ ‫واﻟﺠﻤﺎﻋﺖ ﭘﻴﺮوى ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺳﻨﺖ را ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺟﻴﻼﻧﻰ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ را ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮده‬ ‫‪5‬ﻓﻌ‪ #‬اﳌﺆﻣﻦ اﺗﺒﺎع اﻟﺴﻨﺔ واﳉﻤﺎﻋﺔ ﻓﺎﻟﺴﻨﺔ ﻣﺎ ﺳـﻦ رﺳـﻮل اﷲ واﳉﻤﺎﻋـﺔ ‬ ‫ﻣﺎ اﺗﻔﻖ "ﻠﻴﻪ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ ﰲ ﺧﻼﻓﺔ اﻻﺋﻤﺔ اﻻرﺑﻌﺔ@ )غنية الطالبين‪(٢٩٥ :‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪10‬‬

‫ﭘﻴﺮوى اﻫﻞ اﻟﺴﻨﺖ واﻟﺠﻤﺎﻋـﺖ ﺑـﺮ ﻣـﺆﻣﻦ اﻣـﺮ ﻻزم اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﺳﻨﺖ آﻧﺮا ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم )ﻗﻮﻻً وﻓﻌـﻼً ﺗﻘﺮﻳـﺮاً(‬ ‫ﻣﺴﻨﻮن ﻗﺮار داده‪ ،‬وﺟﻤﺎﻋﺖ آن اﺣﮑﺎم را ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸـﻮد ﮐـﻪ در‬ ‫دوران ﺧﻠﻔﺎى ارﺑﻌﻪ ‪請‬ﺤﺎﺑﻪ ﮐﺮام اﺗﻔﺎق ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﻼﻣﻪ ﺳﻴﺪ ﺳﻨﺪ ﻋﻠﻰ ﺑـﻦ ﻣﺤﻤـﺪ اﻟﺠﺮﺟـﺎﻧﻰ ﺣﻨﻔـﻰ‬ ‫ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪5 :‬اﻫﻞ اﻟﺴﻨﺔ واﳉﻤﺎﻋﺔ ﻣﺬﻫﺒﻬﻢ ﺧـﺎل ﻋـﻦ ﺑـﺪع ﻫـﺆﻵء@ )ش رح‬ ‫مواقف‪(٧٦٤ :‬‬

‫اﻫﻞ اﻟﺴﻨﺖ واﻟﺠﻤﺎﻋﺔ اﻃﻼق ﺑﺮ ﮔﺮوﻫﻰ ﻣﻴﺸﻮد ﮐـﻪ ﻣـﺬﻫﺐ‬ ‫ﺷﺎن از ﺑﺪﻋﺎت ﺧﺎﻟﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫واﻳﻦ اﺳﺖ ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻫﻞ اﻟﺴﻨﺖ واﻟﺠﻤﺎﻋﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﺑﻨﺪ ﺑﺮ ﺳـﻨﺖ‬ ‫ﻧﺒﻰ اﮐﺮم و‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام ‪ ،‬وﺧﺎﻟﻰ از ﻫﺮﻗﺴﻢ ﺑـﺪﻋﺎت‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﻪ ﻧﺎم ﻧﻬﺎد اﻫﻞ ﺳﻨﺖ درﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻨﺸـﺎٴ ﻫـﺮ ﻧـﻮع‬ ‫ﺑﺪﻋﺎت ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ ‬ ‫ﻣ‬ ‫ﻤ‬ ‫ ‬ ‫د ﻦ ﻣﺎ ﮐﺎ ﻞ و ﻞ ا ﺖ‬

‫دوم ﺑﻨﻴﺎدي واﺳﺎﺳﻰ ﮐﻼم اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم ﻳﮏ دﻳﻦ‬ ‫ﮐﺎﻣـﻞ وﻣﮑﻤـﻞ وﺟـﺎﻣﻊ اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ دراﻳـﻦ ﮔﻨﺠـﺎﻳﺶ ﮐـﺎﻫﺶ‬ ‫واﻓﺰوﻧﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﷲ وﭘﻴﻐﻤﺒﺮش ﺗﻤﺎم ﻃﺮﻳﻘﻬﺎى زﻧﺪﮔﻰ را ﺑـﺮاى‬ ‫ﻣﺎ آﻣﻮزاﻧﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬وآن دﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ درآن از ﭘﻴﺪاﻳﺶ اﻧﺴﺎن اﻟـﻰ‬ ‫رﺳﻴﺪن ﻟﺤﺪ )ﮔﻮر( ﺗﻤﺎم اﺣﮑﺎﻣﺎت ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻌﻠﻖ آن ﺑﺮﻋﻘﻴﺪه‪ ،‬وﻳـﺎ ﻋﺒـﺎدات‪ ،‬وﻳـﺎ ﻣﻌـﺎﻣﻼت‪ ،‬وﻳـﺎ ﻋـﺎدات‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪11‬‬

‫وﻣﻌﺎﺷﺮت وﻳﺎ ﺳﻴﺎﺳـﺖ ورﻳﺎﺳـﺖ‪ ،‬وﻳـﺎ ‪請‬ـﻠﺢ و ﺟﻨـﮓ‪ ،‬وﻳـﺎ‬ ‫ﺧﻮﺷﻨﻮدى و اﻧﺪوﻫﮕﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺮاى ﻣﺎ دﻳﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﻋﻄﺎ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮده ﮐﻪ دراﻳﻦ ﻫﻴﭻ ﮐﻤﻰ وﺟﻮد ﻧـﺪارد ﮐـﻪ ﺑـﺮاى ﻣـﺎ ﺗﻤـﺎم‬ ‫ﻧﻤﻮدن آن‪ ،‬وﻳﺎ از ﻧﺰد ﺧﻮد ﭼﻴﺰى ﺟﻮر ﮐﺮدن درآن اﺟﺎزت وﻳـﺎ‬ ‫ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻋﻼن ﮐﺎﻣﻠﻴﺖ دﻳﻦ اﺳﻼم را اﷲ ﻣﺘﻌﺎل در ﻣﻮﻗﻊ ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع‬ ‫ودرﻣﻴﺪان َﻋﺮﻓﺎت ﺑﺮﻣﺤﺒﻮب ﺧﻮد در ﺿﺒﻦ اﻳﻦ آﻳﺖ ﻓﺮو آورد‪:‬‬ ‫َْْ َ ْ َْ ُ َ ُ ْ َ ُ ْ‬ ‫﴿اﻟﻴﻮم أﻛﻤﻠﺖ ﻟﻜﻢ ِدﻳﻨﻜﻢ ﴾ ]المائدة‪[٣ :‬‬ ‫ترجمه‪ :‬اﻣﺮوز ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدم ﺑﺮائ ﺷﻤﺎ دﻳﻦ ﺷﻤﺎ را ‪.‬‬ ‫َْ ً ُ ّ َ ْ‬ ‫ﻲ ٍء﴾ )اﻟﻨﺤﻞ‪(٨٩ :‬‬ ‫وﺟﺎﻣﻌﻴﺖ اﻳﻦ را ذرﻳﻌﻪ ﴿ﺗِﺒﻴﺎ{ ﻟِﻜ ِﻞ ﺷ‬ ‫ﻋﺮض ﻧﻤﻮد ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻌﻨـﻰ ﮐـﻪ‪ :‬ﻫﺮﻳـﮏ ﻣﺴـﺌﻠﻪ دﻳﻨـﻰ داراى‬ ‫دﻻﻳﻞ واﺿﺢ ﻣﻴﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬از اﻳـﻦ دو ارﺷـﺎدات اﻟﻬـﻰ ﺛﺎﺑـﺖ ﺷـﺪ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ وﮐﺎﻣﻠﻴﺖ دﻳﻦ اﺳﻼم‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ ﻫﻢ ﻳﮏ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ دﻳـﻦ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ﻋﻠﻢ وﻋﻤﻞ اﺳﺖ‪ ،‬وﻋﻠﻢ وﻋﻤﻞ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از ﻗـﺮآن‬ ‫وﺳﻨﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﮐﺎﻣﻠﻴﺖ وﺟﺎﻣﻌﻴﺖ دﻳﻦ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐـﻪ ﻋﻤـﻞ‬ ‫وﻋﻠﻢ دﻳﻦ ﻫﻢ ﮐﺎﻣﻞ وﺟﺎﻣﻊ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻤﻞ )ﺳﻨﺖ( ازﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﮐﺎﻣﻞ وﺟـﺎﻣﻊ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻋﻤـﻞ در‬ ‫روﺷﺎﻧﻰ آن ﻋﻠﻢ ﻗﺮآﻧﻰ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ اﺳﺎﺳﻰ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺎﻣﻠﻴﺖ آﻧﺮا ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﺑﻴﺎن ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬ ‫از ﺳﻴﺪﻧﺎ ﻋﻠﻰ رواﻳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪12‬‬

‫ ﲰﻌﺖ رﺳﻮل اﷲ ﺻ‪ #‬اﷲ "ﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻳﻘﻮل ‪ f g‬أﻻ إ‪‬ﺎ ﺳـﺘﻜﻮن ‬ ‫‪5‬أﻣﺎ إﱐ ﻗﺪ ُ‬ ‫ﻓ‪i‬ﻨﺔ ‪ 2 f‬ﻓﻘﻠﺖ ﻣﺎ اﳌﺨﺮج ﻣﻨﻬﺎ ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ ﻗـﺎل ‪ f g‬ﻛﺘـﺎب اﷲ ﻓﻴـﻪ ﻧﺒـﺄ ﻣـﺎ ‪l‬ـﺎن ‬ ‫ﻗﺒﻠﻜﻢ وﺧﱪ ﻣﺎ ﺑﻌﺪﻛﻢ وﺣﻜﻢ ﻣﺎ ﺑ‪o‬ﻨﻜﻢ@ ]مشکوة[‬ ‫ﻣﻦ از رﺳﻮل اﮐﺮم ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬اى ﻣـﺮدم!‬ ‫ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺘﻨ‪ ﾢ‬ﺑﺰرگ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻦ ﻋـﺮض ﮐـﺮدم‪ :‬اى‬ ‫رﺳــﻮل اﷲ ! ﭼﻴﺴــﺖ ذرﻳﻌــﻪ ﻧﺠــﺎت از آن ﻓﺘﻨــﻪ؟ اﻳﺸــﺎن‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﮐﺘﺎب اﷲ ﻣﺘﻌﺎل‪ ،‬زﻳﺮاﮐﻪ دراﻳﻦ اﺣﻮال اﻗﻮام ﺗﻴﺮ ﺷـﺪه‬ ‫واﺧﺒﺎر آﻳﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬وﻓﻴﺼﻠﻪ وﺣﮑﻢ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺷﻤﺎ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫دﻳﮕﺮ ﻋﻠﺖ ﮐﺎﻣﻠﻴﺖ وﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﻋﻤﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ‬ ‫ﻋﻤﻞ اﺳﻮه ﺣﺴﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪۀ آن ﺷﺨﺼـﻴﺖ ﺑﺰرﮔـﻮار‬ ‫ذات ﻧﺒﻮى ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ٌَ​َ َ ٌَُْ ٣‬‬ ‫َ​َ ْ َ ُ ْ ْ َ ُ‬ ‫ﻮل اﻟﻠ ِﻪ أﺳﻮةﺣﺴﻨﺔ﴾ ]االحزاب‪[٢١:‬‬ ‫﴿ﻟﻘﺪ ﻛﺎن ﻟﻜﻢ ﻓِﻲ رﺳ ِ‬ ‫ترجمه‪ :‬ﻳﻘﻴﻨﺎً ﻫﺴﺖ ﺷﻤﺎرا ﺑﻪ ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ اﷲ ﭘﻴﺮوى ﻧﻴﮏ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﻢ )ﻗﺮآن( ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺑـﺎ اﻳـﻦ اﻧـﺪاز ﮐﺎﻣـﻞ وﺟـﺎﻣﻊ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮﻫﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻋﻤﻠﻲ ذرﻳﻌـﻪ آن ﻋﻠـﻢ اﻧﺠـﺎم ﻳﺎﻓﺘـﻪ ﮐﺎﻣـﻞ‬ ‫وﺟﺎﻣﻊ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﻨﻴﺪ در ﺑﺎب ا‪請‬ﻞ ﻳﻌﻨﻰ ﻋﻠـﻢ‪ ،‬آن‬ ‫ﻻزﻣﺎً ﮐﺎﻣﻞ وﺟﺎﻣﻊ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪاً ﮐﺎﻣﻠﻴﺖ وﺟﺎﻣﻌﻴﺖ دﻳﻦ درﻳﮏ ازﻋﻠـﻢ وﻋﻤـﻞ ﻣﻮﺟـﻮد‬ ‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ‪請‬ﺮف ﻋﻤﻞ دﻳﻨﻰ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷـﺪ ودرﻋﻠـﻢ ﭼﻴـﺰ‬ ‫ﮐﻤﻰ ﮐﺮده ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬وﻳﺎ ‪請‬ﺮف ﻋﻠﻢ ﻣﮑﻤﻞ ﺑﺎﺷﺪ ودرﻋﻤـﻞ ﭼﻴـﺰ‬ ‫ﮐﻤﻰ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮاﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺪه ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻗـﺎﻧﻮن‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ وازآن ﭼﻴﺰﻳﮑﻪ )ﻋﻤﻞ( ﭘﻴﺪا ﺷﺪه ﻧـﺎﻗﺺ وﻧـﺎ ﻣﮑﻤـﻞ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪13‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻳﮏ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﺑـﺮاى ﺗﮑﻤﻴـﻞ دﻳﮕـﺮ ﻻزم‬ ‫ﻣﻠﺰوم اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ از ام اﻟﻤـﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﺎﻳﺸـ‪請 ﾢ‬ـﺪﻳﻘﻪ ﺳـﻮال ﺷـﺪ‬ ‫ﺎن ُﺧﻠ ْ ُﻘـ ُﻪ ‬ ‫درﺑﺎب اﺧﻼق ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ‪ ،‬وى در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪َ 5 :‬و‪َl‬ـ َ‬ ‫اﻟ ْ ُﻘ ْﺮآن@ ﻳﻌﻨﻰ اﺧﻼق ﺟﻨﺎب ﺷـﺎن ﻗـﺮآن ﺑـﻮد‪ ،‬واﻳـﻦ ﻳـﮏ اﻣـﺮ‬ ‫ﻇﺎﻫﺮى اﺳﺖ ﮐﻪ اﺧﻼق ﺗﻌﻠﻖ ﺑﺮ ﻋﻤﻞ دارد‪.‬‬ ‫ازﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺣﺎ‪請‬ﻞ ﮐﻼم ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ درﮐﺘﺎب وﺳﻨﺖ ﮐـﺪام‬ ‫دﻳﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺸﮑﻞ ﻋﻠﻤﻰ ﻣﻮﺟـﻮد اﺳـﺖ‪ ،‬ﻫﻤـﻪ آﻧﭽﻴﺰﻫـﺎ در ذات‬ ‫ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﺑﺸﮑﻞ ﻋﻤﻠﻰ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬وﮐـﺪام اﺧﺒﺎرﻳﮑـﻪ‬ ‫ﺑﺸﮑﻞ ا‪請‬ﻮل واﻗﻮال ﻗﺮآن ﭘﻴﺶ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم آﻧﻬﺎ در ذات ﻧﺒـﻰ‬ ‫اﮐﺮم ﺑﺸﮑﻞ اﻋﻤﺎل اﻓﻌﺎل واﺣﻮال آﺷﮑﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎ‪請‬ﻞ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ اﺧﺒﺎر ﻗﺮآن اﻋﻤـﺎل ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم اﻧـﺪ‪،‬‬ ‫واﻋﻤﺎل ﻧﺒﻰ اﺧﺒﺎر ﻗﺮآن اﻧﺪ‪ ،‬واﻳﻦ ﻫﺮدو ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺎ ﻳﮕﺪﻳﮕﺮ‬ ‫ﻃﻮر ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻋﻤـﻞ ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم از ﻗـﺮآن ﺑـﻪ‬ ‫ﺟﺰﺋﻲ ﺗﺮﻳﻦ درﺟﻪ ﻣﻨﺤﺮف اﺳﺖ وﻧﻪ ﻗﺮآن از ﻋﻤـﻞ ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم‬ ‫ﺎن ُﺧﻠ ْ ُﻘ ُﻪ اﻟ ْ ُﻘ ْﺮآن@ ﻫﻴﭻ ﻣﻄﻠﺐ ﺣﺎ‪請‬ﻞ ﻧﻤﻴﺸﺪ‪.‬‬ ‫ ‪ ،‬ورﻧﻪ از ‪َ 5‬و‪َ َ l‬‬ ‫ﻟﻬﺬا ﺑﻌﺪ از ﻗﺮآن ﺑﺮاى ﻫﺪاﻳﺖ ﻧﻮع اﻧﺴـﺎن ﺿـﺮورت دﻳﮕـﺮ‬ ‫ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧ‪ ﾢ‬ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ آن ﺑﺸﮑﻞ ﻳﮏ ﮐﺘﺎب ﻧـﻮﻳﻦ وﻳـﺎ‬ ‫‪請‬ﺤﻴﻔﻪ ﻧﺎزل ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻌﺪ از اﺳﻮه ﺣﺴﻨﻪ ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧ‪ ﾢ‬ﻳﮏ ﻋﻤﻞ ﻧﻮﻳﻦ را ﺿﺮورت ﻧﻴﺴﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺮاى آن ﮐﺴـﻲ‬ ‫ﻣﺒﻌﻮث ﺷﻮد‪ ،‬وﻳﺎ از ﭘﻴﺶ ﺧﻮد ﺑﺸﮑﻞ اﺧﺘﺮاع واﺑﺘﺪاع در دﻳـﻦ‪،‬‬ ‫ﺟﻮر ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮاﮐﻪ اﮔﺮ درﻳـﻦ دﻳـﻦ ﺑـﺎﻟﻔﺮض واﻟﻤﺤـﺎل ﮐـﺎﻫﺶ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪14‬‬

‫واﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﻴﺒﻮد‪ ،‬دﻳﮕﺮ اﻳﻦ را دﻳﻦ ﮐﺎﻣﻞ وﺟـﺎﻣﻊ ﻧﺎﻣﻴـﺪه‬ ‫ﻧﻤﻴﺸﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻗﺮآن وﺣﺪﻳﺚ ادﻋﺎى ﮐﺎﻣﻠﻴﺖ اﻳﻦ را دارﻧـﺪ‪،‬‬ ‫ودرﻳﻦ ‪請‬ﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﮐﺎﻣﻠﻴﺖ دﻳﻦ در ﭘﺬﻳﺮاﺋﻰ ﮐﺎﻣﻠﻴﺖ ﻋﻠﻢ‬ ‫وﻋﻘﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﻧﺎم اﺧﻼص وﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬وﻧﻤﻮﻧ‪ ﾢ‬ﻋﻤﻞ‬ ‫ﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻌﻨﻰ اﺳﻮه ﺣﺴﻨ‪ ﾢ‬ﻧﺒﻮى ﻫﻢ ﺑـﺪون اﻧـﺪراج ﺑـﺪﻋﺎت‬ ‫ورﺳــﻮﻣﺎت ورواﺟﻬــﺎ وﺑــﺪون اﻳﺠــﺎد اﺧﺘــﺮاع ﻣﺴــﺘﻘﻴﻤﺎً ﻋﻤـﻼً‬ ‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﻧﺎم اﺗﺒـﺎع ﺳـﻨﺖ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻴـﺖ‬ ‫وﮐﺎﻣﻠﻴﺖ دﻳﻦ دو ﺗﻘﺎﺿﺎ ﭘﻴﺶ آﻣﺪ‪ :‬ﻳﮑﻰ اﺧﻼص‪ ،‬ودﻳﮕﺮ اﺗﺒﺎع‪،‬‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ اﺧﻼص ﷲ ﻋﻘﻴﺪه وﻋﻤـﻞ ﺧـﺎﻟﺺ ﻣﻴﺸـﻮد ﺑﻌﻨﻴـﻪ ﻫﻤـﺎن‬ ‫ﻃﻮرى ﺑﺎﻗﻰ ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑـﺮاى ﭘﻴﻐـﺎﻣﺒﺮ ﺧـﻮد ﻓـﺮود‬ ‫آورده ﺑﻮد‪ ،‬وﺗﻮﺳﻂ اﺗﺒﺎع )ﭘﻴﺮوى ﺳﻨﺖ( ﻋﻘﻴـﺪه وﻋﻤـﻞ داراى‬ ‫‪請‬ﻮاب ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ وﻃﺒﻖ ﻫﻤﺎن ﻧﻤﻮﻧ‪ ﾢ‬ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‬ ‫اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻇﺎﻫﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻴﻦ دو ا‪請‬ﻞ )ﺗﻮﺣﻴﺪ وﺳـﻨﺖ( ﺿـﺎﻣﻦ ﺑﻘـﺎء‬ ‫وﺣﻔﺎﻇﺖ وﺿﺎﻣﻦ ا‪請‬ﻼح وﻓﻼح اﻧﺴـﺎن ﺷـﺪه ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨـﺪ‪ ،‬واﮔـﺮ‬ ‫دراﻳﻨﻬﺎ ﺿﻌﻒ ﺑﺮوز ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻤـﺎن ﻣﻘـﺪار در ﺿﺪﺷـﺎن )ﺷـﺮک‬ ‫وﺑﺪﻋﺖ( ﻗﻮت ﻣﻴﺂﺑـﺪ‪ ،‬ودﻳـﻦ ﻓﺎﺳـﺪ ﻣﻴﺸـﻮد‪ ،‬اﮔـﺮ ﮐـﺎﻫﺶ در‬ ‫اﺧﻼص وﺗﻮﺣﻴﺪ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺪار در دﻳﻦ واﻳﻤـﺎن آﻣﻴـﺰش‬ ‫ﺿﺪ آﻧﻬﺎ )ﺷﺮﻳﮏ وﺑﺪﻋﺖ( ﻫـﻢ ﻣﻴﺂﻳـﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ ارﺷـﺎد ﺑـﺎرى‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻰ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ َ ُْ ُ َ َُْ ُ ْ ّ ‪ ُ ْ ٤ ُ َ ٣‬‬ ‫ﺮﺸﮐﻮن﴾ ]يوسف‪[١٠٦ :‬‬ ‫﴿وﻣﺎ ﻳﺆﻣِﻦ أﮐﺮﺜﻫﻢ ِ‪v‬ﻟﻠ ِﻪ إِﻻ وﻫﻢ ﻣ ِ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪15‬‬

‫ترجمه‪ :‬اﻳﻤﺎن ﻧﻤﻴﺂرد ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺮدم ﺑﻪ اﷲ ﻣﮕﺮ ﻫﻤـﺮا ﺑـﺎ‬ ‫آن ﺷﺮک ﻫﻢ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨـﻲ ﺑﺴـﻴﺎري از ﻣـﺮدم ﻫﻤـﺮاي اﻳﻤـﺎن‬ ‫ﻇﺎﻫﺮى ﻣﺸﺮک ﻫﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ درﻋﺼـﺮ اﻣـﺮوز ﺟﻬـﻼء‬ ‫ﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺒﺘﻼء اﻧﺪ‪.‬‬ ‫واﮔﺮ در اﺗﺒﺎع ﺳﻨﺖ ﮐـﺎﻫﺶ ﺑﻴﺂﻳـﺪ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن اﻧـﺪاز راﻫـﻰ‬ ‫ﺑﺪﻋﺎت واه ﻣﻴﺸﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ رﺳﻮل اﷲ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫‪r‬ﻣـﺎ أﺣـﺪث ﻗـﻮم ﺑﺪﻋـﺔ إﻻ رﻓـﻊ ﻣﺜﻠﻬـﺎ ﻣـﻦ اﻟﺴـﻨﺔ ﻓﺘﻤﺴـﻚ ﺑﺴـﻨﺔ ﺧـﲑ ﻣـﻦ ‬ ‫إﺣﺪاث ﺑﺪﻋﺔ ‪] w‬مشکوة ‪ ،٣١ :‬رواه أحمد[‬ ‫ﻫﻴﭻ ﻗﻮﻣﻰ در دﻳﻦ ﻳﮏ ﺑﺪﻋﺖ را اﻳﺠـﺎد ﻧﻤﻴﮑﻨﻨـﺪ ﻣﮕـﺮ ﺑـﻪ‬ ‫اﻧﺪاز آن ﺳﻨﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮده ﻣﻴﺸـﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺴـﮏ وﻣﺴـﺘﺤﮑﻢ ﮔﺮﻓـﺖ‬ ‫ﺳﻨﺖ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از اﻳﺠﺎد )ﭘﻴﺪا ﮐﺮدن( ﺑﺪﻋﺖ‪.‬‬ ‫ازاﻳﻦ ﻫﻮﻳﺪا ﻣﻴﮕﺮدد ﮐﻪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑـﺮاى ‪請‬ـﻼح وﻓـﻼح دﻳـﻦ‬ ‫دوا‪請‬ﻞ اﺳﺖ اﺧﻼص واﺗﺒﺎع‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاى ﻓﺴﺎد دﻳـﻦ ﻫـﻢ دو‬ ‫ا‪請‬ﻞ اﺳﺖ آﻧﻬﺎ را ﺿﺪ اﻳﻦ دو ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﺷﺮک ﺑﺪﻋﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻰ‬ ‫ﻃﻮرﻳﮑﻪ در وﺟﻮد اﺧﻼص واﺗﺒﺎع ﻫﺮﮔـﺰ دﻳـﻦ ﺿـﺎﻳﻊ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در وﺟﻮد اﺷﺮاک )ﺷﺮک( واﺑﺘﺪاع )ﺑـﺪﻋﺖ( ﻫﺮﮔـﺰ‬ ‫دﻳﻦ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ا ﺖ و ﻘﺎم ‬

‫ﻗﺮآن وﺣﺪﻳﺚ در ﺑﻴﺎن ﺗﻮﺣﻴﺪ وﺳﻨﺖ وﺗﺮدﻳﺪ ﺷﺮک وﺑـﺪﻋﺖ‬ ‫از ﻧﻬﺎﻳﺖ زور ﮐﺎر ﻣﻴﮕﺮﻧـﺪ زﻳﺮاﮐـﻪ ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ در ﻋـﺪم اﻣﺘﻴـﺎز‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪16‬‬

‫ﺷـﺮک وﺑـﺪﻋﺖ اﻳﻤـﺎن ﻣـﺆﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﮐﺎﻣـﻞ ﺑـﺎﻗﻰ ﻧﻤـﻲ ﻣﺎﻧــﺪ‪،‬‬ ‫وﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺪون اﻣﺘﻴﺎز ﺳﻨﺖ وﺑﺪﻋﺖ ﻋﻤـﻞ ﺑـﺮ درﺑـﺎرى ﻋـﺎﻟﻰ‬ ‫ﺷﺮف ﭘﺬﻳﺮاﺋﻰ را ﺣﺎ‪請‬ﻞ ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ارﺷﺎد ﺑﺎرى ﺗﻌﺎﻟﻰ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َْ َ ْ َ ُ ْ ُ ‪ُ َ​َ ْ َ ُ ّ ٣‬‬ ‫‪ُ َُ َْ ُ ٣‬‬ ‫﴿إِﻟﻴ ِﻪ ﻳﺼﻌﺪ اﻟﻜﻠِﻢ اﻟﻄﻴِﺐ واﻟﻌﻤﻞ اﻟﺼﺎﻟِﺢ ﻳﺮﻓﻌﻪ﴾ ]فاطر‪[١٠ :‬‬ ‫ترجم ه‪ :‬ﺑﺴﻮى او ﺑﺎﻻ ﻣﻴﺮود ﺳﺨﻦ ﭘﺎک )از ﺷﺮک( وﻋﻤـﻞ‬ ‫‪請‬ﺎﻟﺢ )ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻨﺖ( ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻰ ﮔﺮداﻧﺪش اورا )وﺷﺮف ﭘـﺬﻳﺮاﺋﻰ‬ ‫ﺣﺎ‪請‬ﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ(‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ اﻫﻤﻴﺖ‪ ،‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ورﺳﻮل اﷲ ﺑﻌﺪ از ﺑﻴﺎن ﺗﻮﺣﻴﺪ‬ ‫ورد ﺷﺮک ﺑﻪ اﻧﺪازﻳﮑﻪ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ ﺑـﺮ اﺳﺘﻤﺴـﺎک ﺑﺎﻟﺴـﻨﺖ‬ ‫وﺗﺮدﻳﺪ ﺑﺪﻋﺖ ﺷﺎﻳﺪ در دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭼﻨـﻴﻦ ﺗﺎﮐﻴـﺪ ﻧـﻪ ﻓﺮﻣـﻮده‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻰ ﮐﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل رﺿﺎ وﻣﺤﺒﺖ ﺧﻮد در اﺗﺒﺎع ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮش‬ ‫ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ارﺷﺎد ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ُْ‬ ‫ُْ ْ ُ ُ ‪ُ ٣‬‬ ‫ْ ُ ُْ ْ ُ ‪ُ ٣ َ َ ٣ ٤‬‬ ‫ﺤﺗﺒﻮن اﻟﻠـﻪ ﻓـﺎﺗ ِﺒﻌﻮﻧِﻲ ﺤﻳ ِﺒـﺒﻜﻢ اﻟﻠـﻪ﴾ ]آل‬ ‫﴿ﻗﻞ إِن ﻛﻨﺘﻢ ِ‬ ‫عمران‪[٣١ :‬‬

‫ترجم ه‪ :‬ﺑﮕﻮ )اى ﻣﺤﻤﺪ ( اﮔﺮ دوﺳـﺖ ﻣﻴﺪارﻳـﺪ اﷲ را‬ ‫ﭘﺲ ﭘﻴﺮوى ﻣﺮا ﮐﻨﻴﺪ ﺗﺎ دوﺳﺖ دارد ﺷﻤﺎ را اﷲ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﮐﺴﻰ دﻋـﻮاى ﻣﺤﺒـﺖ ﺑـﺎ اﷲ ورﺳـﻮﻟﺶ دارد وﻣﺤﺒـﺖ‬ ‫ﮐﺮدن ﻣﻴﺨﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى آن ﭘﻴـﺮوى ﺳـﻨﺖ ﭘﻴﻐـﺎﻣﺒﺮ ﻻزﻣـﻰ‬ ‫اﺳﺖ زﻳﺮاﮐﻪ ﺑﺪون ﭘﻴﺮوى ﮐﺮدن ودرﻧﻘﺶ ﻗـﺪم او رﻓـﺘﻦ ﻫـﻴﭻ‬ ‫ﻳﮑﻰ دوﺳﺖ اﷲ ورﺳﻮل وى ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪17‬‬

‫ ﯿﺎر ﺖ ﺑﺎ ر ﻮل اﷲ ‪w‬‬ ‫در ﻋﺼﺮ اﻣﺮوزى ﺑﺴﺎ ﻣﺮدم دﻋﻮاﻫـﺎى ﺑﺰرﮔـﻰ ﻣﻴﮑﻨﻨـﺪ در‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم‪ ،‬وﺧﻮد را ﻣﺤﺒﺎن رﺳﻮل وﻋﺎﺷﻘﺎن رﺳـﻮل‬ ‫ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﺷﮑﻞ و‪請‬ﻮرت‪ ،‬ﻗﻮل وﻓﻌـﻞ وﻫﺮﮐـﺎر‬ ‫آﻧﻬﺎ از ﺳﻴﺮت وﺳـﻨﺖ ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم ﻗﻄﻌـﺎً ﺧـﻼف ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ‬ ‫ﻣﻴﺨﻮرد‪ ،‬وآﻧﻬﺎ درﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻨﺖ رﺳـﻮل ﻃﺮﻳﻘـ‪ ﾢ‬ﻫـﺎى ﺧـﻮد‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ وﺑﺪﻋﺎت ورﺳﻮﻣﺎت اﻳﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ازﻳﻦ ﺟﻬـﺖ آﻧﻬـﺎ در‬ ‫دﻋﻮاى ﻋﺸﻖ ﺧﻮد دروغ ﮔﻮ اﻧﺪ‪ ،‬وﺧﻮد را ﻓﺮﻳﻔﺘﻪ ﻣﻴﺴﺎزﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺸﻬﻮر ﻣﻔﺴﺮ ﺣﻨﻔﻰ اﻣﺎم ﻧﺴﻔﻰ در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺪارک در‬ ‫ﺗﺤﺖ اﻳﻦ آﻳﺖ‪:‬‬ ‫ُْ‬ ‫ُْ ْ ُ ُ ‪ُ ٣‬‬ ‫ْ ُ ُْ ْ ُ ‪ُ ٣ َ َ ٣ ٤‬‬ ‫ﺤﺗﺒﻮن اﻟﻠـﻪ ﻓـﺎﺗ ِﺒﻌﻮﻧِﻲ ﺤﻳ ِﺒـﺒﻜﻢ اﻟﻠـﻪ﴾ ]آل‬ ‫﴿ﻗﻞ إِن ﻛﻨﺘﻢ ِ‬ ‫عمران‪[٣١ :‬‬

‫ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫]ﻓﻤﻦ اد‪ z‬ﳏ‪+‬ﺘﻪ وﺧﺎﻟﻒ ﺳﻨﺔ رﺳﻮﻟﻪ ﻓﻬﻮ ﻛﺬاب وﻛﺘﺎب اﷲ ﻳﻜﺬﺑﻪ[‬ ‫ﮐﺴﻴﮑﻪ دﻋﻮاى از ﻣﺤﺒﺖ اﷲ ﻣﻴﮑﻨـﺪ و )در ﻋﻤـﻞ( از ﺳـﻨﺖ‬ ‫ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮش ﺧﻼف ورزى ﻣﻴﮑﻨـﺪ وى در دﻋـﻮاى ﻣﺤﺒـﺖ ﺧـﻮد‬ ‫دروغ ﮔﻮ اﺳﺖ وﮐﺘﺎب اﷲ ﻫﻢ وى را دروﻏﮕﻮ ﻣﻰ ﻧﺎﻣﺪ‪.‬‬ ‫وﺑﺎز ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪﮐﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﭼﻪ راﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪:‬‬ ‫]ﻫﻲ اﺗﺒﺎع اﻟ‪7‬ﺒﻲ "ﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﰲ أﻗﻮاﻟﻪ وأﻓﻌﺎﻟﻪ وأﺣﻮاﻟﻪ@‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪18‬‬

‫در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎ رﺳﻮل اﷲ ﭘﻴﺮوى از آن در اﻗـﻮال‬ ‫واﻓﻌﺎل واﺣﻮاﻟﺶ را ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬ ‫واﻳﻦ اﺳﺖ ا‪請‬ﻞ ﻣﺤﺒﺖ وﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺤﺒﺖ وﭼﻨﻴﻦ ﺷﺪه ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ دﻋﻮاﮔﺮ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﻼف از رﺿﺎﻳﺖ ﻣﺤﺒـﻮب ﺧـﻮد ﮐـﺎرى را‬ ‫اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﮐﻪ ﺧﻮدش ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻗﻮل ﺷﺎﻋﺮ‪:‬‬ ‫ﻚ ﺻﺎِدﻗﺎ ًﻷَﻃﻌﺘﻪ ‪ 222‬إ َِن اﳌﺤ ِ‬ ‫ﺐ ُﻣ ِﻄﻴ ْ ُﻊ‬ ‫ّ ُ ْ َّ‬ ‫َ َْ‬ ‫ﺐ ﳌ َ ْﻦ ُ ﳛْ ُّ‬ ‫ﺎن ُ ﺣﺒ ُّ َ َ‬ ‫ﻟ َ ْﻮ ‪َ َ l‬‬ ‫اﮔﺮ ﻣﺤﺒﺖ راﺳﺘﻴﻦ ﻣﻴﺒﻮد )ﺑﺎﻣﺤﺒﻮب( اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻮ ﭘﻴـﺮوى از آن‬ ‫ﻣﻴﮑﺮدى‪ ،‬زﻳﺮاﮐﻪ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤـﺐ )وﻣﺤﺒـﺖ ﮐﻨﻨـﺪه(‬ ‫ﭘﻴﺮوى از ﻣﺤﺒﻮب ﺧﻮد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫وﺧﻮد ‪請‬ﺎﺣﺐ ﻧﺒﻮت ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﷲ ارﺷﺎد ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫‪5‬ﻣﻦ أﺣﻴﺎ ﺳ‪7‬ﱵ ﻓﻘﺪ أﺣ‪+‬ﲏ وﻣﻦ أﺣ‪+‬ﲏ ‪l‬ﺎن ﻣﻌﻲ ﰲ اﳉﻨـﺔ@ )مش کوة ب اب‬ ‫االعتصام بالکتاب والسنة‪ ،‬االبانة الکبرى البن بطة‪(٥٥ /١ :‬‬

‫ﮐﺴﻴﮑﻪ زﻧﺪه ﺳﺎﺧﺖ ﺳﻨﺖ ﻣﺮا ﻳﻘﻴﻨﺎً وى ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﺤﺒـﺖ ﮐـﺮد‪،‬‬ ‫وﻫﺮﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﺤﺒﺖ ﮐﺮد در ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ ﺤﺎ ام‪j‬وا ﺒﺎع

‬

‫وﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ‪請‬ﺤﺎﺑﻪ ﮐﺮام ﺳﺒﺐ ‪請‬ﺪ ﻓﻲ ‪請‬ـﺪ‬ ‫ﭘﻴﺮوى ﺷﺎن از ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺎن ﺣﻘﻴﻘﻰ رﺳﻮل اﷲ ﺑﻮدﻧﺪ آﻧـﺎن‬ ‫ﻣﻘﺪار ذره ﻫﻢ ﺳﻨﺖ درﮐﻨﺎر ﮐـﻪ آﻣـﺎدۀ ﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﻣﺴـﺤﺐ ﻫـﻢ‬ ‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬واﻣﺜﺎل اﻳﻦ در زﻧﺪﮔﻰ ‪請‬ﺤﺎﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪19‬‬

‫ﻧﺴﺨﺘﻴﻦ ﻣﺜﺎل اﻳﻦ در واﻗﻌﻪ ﻳﮏ ‪請‬ﺤﺎﺑﻰ ﺟـﺎن ﻧﺜـﺎر رﺳـﻮل‬ ‫اﷲ ﺳﻴﺪﻧﺎ ﺣﺬﻳﻔﻪ ﺑﻦ ﻳﻤﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ‪請‬ﺎﺣﺐ زار رﺳـﻮل‬ ‫اﷲ ﺷﻬﺮت داﺷﺖ درﻳﺎﻓـﺖ ﻣﻴﺸـﻮدﮐﻪ‪ :‬وﻗﺘﻴﮑـﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑـﻪ‬ ‫اﻳﺮان ﺣﻤﻠﻪ آور ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه اﻳﺮان )ﮐﺴﺮى( راﻫﻰ ﻣـﺬاﮐﺮات‬ ‫را ﭘﻴﺶ ﮐﺮد‪ ،‬ﺣﺬﻳﻔﻪ ﺑﺎ ﻳﮏ رﻓﻴﻖ دﻳﮕﺮش ﺳـﻴﺪﻧﺎ رﺑﻌـﻰ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻪ درﺑﺎر درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﻣـﺪارات ﭼﻴـﺰى از‬ ‫ﻃﻌﺎم وﺧﻮردﻧﻰ ﭘﻴﺶ ﮐﺮده ﺷﺪ‪ ،‬ودر دوران ﺧـﻮراک از دﺳـﺖ‬ ‫ﺣﺬﻳﻔﻪ ﻟﻘﻤﻪ درزﻣﻴﻦ اﻓﺘـﺎد‪ ،‬اﻳﺸـﺎن را ﻓـﻮراً اﻳـﻦ ﺣـﺪﻳﺚ‬ ‫ﻣﺒﺎرک ﻳﺎد ﺷﺪ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫ــﺪ ْﻋﻬَﺎ ‬ ‫ــﺖ ﻟ ُ ْﻘ َﻤــ ُﺔ أ َ َﺣــ ِﺪ ُﻛ ْﻢ ﻓَﻠْــﻴُ ِﻤ ْﻂ ﻋَﻨْﻬَــﺎ ْ اﻷَذَى َ وﻟْﻴَﺄْ‪ُl‬ﻠْﻬَــﺎ َ و َﻻ ﻳ َ َ‬ ‫]إِذَا َ ﻣــﺎ َ وﻗَﻌَ ْ‬ ‫ﻟِﻠ َّﺸﻴ ْ َﻄﺎنِ @ )ترمذي(‬ ‫ﭼﻮن ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮراک ﻟﻘﻤ‪ ﾢ‬ﻳﮑﻰ از ﺷﻤﺎ ﺑـﻪ زﻣـﻴﻦ اﻓﺘـﺪ ﺑﺎﻳـﺪ‬ ‫آﻧﺮا ‪請‬ﻔﺎ وﭘﺎک ﻧﻤﻮده )از ﺧـﺎک ﻏﻴـﺮه( وآﻧـﺮا ﺗﻨـﺎول ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪،‬‬ ‫وﻧﮕﺬارد آﻧﺮا ﺑﺮاى ﺷﻴﻄﺎن‪.‬‬ ‫ﺟﻨﺎب ﺷﺎن ﺑﺮاى ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻟﻘﻤ‪ ﾢ‬اﻓﺘﻴﺪه ﺷﺪه اراده ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬رﻓﻴﻖ‬ ‫ﻫﻢ ﭘﻬﻠﻮﻳﺶ وي را ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﮐـﻪ ﺑﻨـﺎﺑﺮ ﺗﻘﺎﺿـﺎى ﻣﺼـﻠﺤﺖ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎر ﻣﮑﻦ ﮐﻪ‪ ،‬اﻫﻞ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ ﺣﻘـﺎرت ﺗـﺮا ﻧـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ‬ ‫ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫وﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻨﺒﻴﻪ اﻳﻦ ﺑﻮدﮐﻪ درآن زﻣﺎن ﺗﻬﺬﻳﺐ اﻳﺮاﻧﻰ در‬ ‫ﻧﻔﺎﺳﺖ و‪請‬ﻔﺎى اﻧﺘﻬﺎى ﻣﺸﻬﻮر ﺑـﻮد‪ ،‬درﺟـﻮاب ﺳـﻴﺪﻧﺎ ﺣﺬﻳﻔـﻪ‬ ‫ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ِ ِ‬ ‫َ‬ ‫ﺻ‬ ‫ﻘﺂء@‬ ‫‪5‬أ اَﺗ ُْﺮ ُك ُ ﺳﻨﺔَ َر ُﺳ ْﻮ ِل اﷲ ِ ‪ #‬اﷲ "ﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﳍﺆﻵء اﳊ ُ َﻤ ُ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪20‬‬

‫آﻳﺎ ﺑﮕﺬارم ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﷲ را از ﺟﻬﺖ اﻳﻦ ﺑ‪Ｋ‬ﺨﺮدان؟‬ ‫اﻳﻦ ﺑﻮد ﺷﺪت اﺗﺒﺎع ‪請‬ﺤﺎﺑﻪ ﮐﺮام ﮐﻪ آﻧﺎن ﭘﺎﺑﻨـﺪ ﻫـﺮ‬ ‫ﺳﻨﺖ وﻣﺴـﺘﺤﺐ ﺑﻮدﻧـﺪ در ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ ﺣﺎﻟـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ دراﻧﺠـﺎم آن‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺎت واﻓﮑﺎر ﮐﺴﻰ را اﻋﺘﺒﺎر ﻧﺪادﻧـﺪ‪ ،‬وﻟـﻴﮑﻦ ﺟـﺎى ﺗﺎٴﺳـﻒ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻣﺴﻠﻤﺎن اﮔﺮ اﻧﺪک در ﮔﺮﻳﺒﺎن ﺧﻮد ﻧﻈﺮ اﻧﺪازى‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را درﻳﺎﺑﺪ ﮐﻪ از ﻳﮏ ﺳﻮ دﻋﻮاى اﻣﺘـﻲ ﺑـﻮدن ﻣﺤﻤـﺪ‬ ‫رﺳﻮل اﷲ را ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬واز دﻳﮕﺮ ﺳﻮى ﺑﻪ ﭼﻪ اﻧﺪاز ﺳـﻨﺘﻬﺎى‬ ‫ﺑﺰرﮔﻰ را از ﻧﻈﺮﻣﻲ اﻧﺪازد‪ ،‬ﺑـﺮاى ﭼﻨـﻴﻦ ﻣﺤﺒـﺎن رﺳـﻮل ‬ ‫وﻋﺎﺷﻘﺎن رﺳﻮل اﺣﺴﺎس ﺑﮑﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭼـﻪ اﻧـﺪاز‬ ‫ﻣﺒﺘﻼى ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ از ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﷲ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ ﺮوی ﯽ ا م ‪ w‬ض ا ﺖ‬

‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺮﻣﺎ ﭘﻴﺮوى اﺳﻮۀ ﺣﺴﻨﻪ وﺳﻴﺮت وﺳﻨﺖ ﻧﺒﻰ اﮐـﺮم‬ ‫ را ﻃــﻮرى ﻓــﺮض ﻻزم ﮔﺮداﻧﻴــﺪه ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑــﻪ ﭘﻴــﺮوى اﷲ‬ ‫ارﺷﺎد ﺑﺎرى ﺗﻌﺎﻟﻰ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﺘﻌﺎل َﺑﺮﻣﺎ ﻓﺮض ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪٣ َ٤‬‬ ‫ َُ َ ُ ‪ ُ ٣ ُ َ​َ َ٣‬‬ ‫﴿ َﺎﻳ أﻬﯾﺎ اﻟ ِﺬﻳﻦ آ َﻣﻨﻮا أ ِﻃﻴﻌﻮا اﻟﻠﻪ وأ ِﻃﻴﻌﻮا اﻟﺮﺳﻮل﴾ ]النسآء‪[٥٩ :‬‬ ‫ترجمه‪ :‬اي ﮐﺴـﺎﻧﻴﮑﻪ اﻳﻤـﺎن آورده اﻳــﺪ‪ ،‬ﺧــﺪا ورﺳــﻮل را‬ ‫اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫ُ ْ َ ُ‬ ‫‪٤ ُ َ َ ٣ ٣ َ ْ ٣َ​َ ْ َ ُ ٣ َ َ ٣‬‬ ‫ﺤﻳــﺐ‬ ‫﴿ﻗــﻞ أ ِﻃﻴﻌــﻮا اﻟﻠــﻪ واﻟﺮﺳــﻮل ﻓــ ِﺈن ﺗﻮﻟــﻮا ﻓــ ِﺈن اﻟﻠــﻪ ﻻ ِ‬ ‫ْ ‬ ‫اﻟﻜﺎﻓِ ِﺮﻳﻦ﴾ ]آل عمران‪[٣٢ :‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪21‬‬

‫ترجم ه‪ :‬ﺑﮕﻮ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮﻳﺪ ﺧـﺪا را وﭘﻴﻐـﺎﻣﺒﺮ را ﭘـﺲ اﮔـﺮ روى‬ ‫ﮔﺮداﻧﻴﺪ ﭘﺲ ﻳﻘﻴﻨﺎً اﷲ دوﺳﺖ ﻧﺪارد ﮐﺎﻓﺮان )ﻣﻨﮑﺮﻳﻦ اﻃﺎﻋﺖ( را‪.‬‬ ‫ﺗﺎآﻧﮑﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﭘﻴﺮوى ﻣﺤﺒـﻮب ﺧـﻮد را ﺑﻌﻴﻨـﻪ ﭘﻴـﺮوى ﺧـﻮد‬ ‫ﺷﻤﺎرﻳﺪه‪.‬‬ ‫‪َ٣ َ َ​َ ْ َ​َ ُ ٣‬‬ ‫َ ْ ُ‬ ‫﴿ﻣﻦ ﻳ ِﻄ ِﻊ اﻟﺮﺳﻮل ﻓﻘﺪ أﻃﺎع اﻟﻠﻪ﴾ ]النسآء‪[٨٠ :‬‬ ‫ترجم ه‪ :‬ﻫﺮﮐــﻪ ﻓﺮﻣــﺎﻧﺒﺮدارى ﮐﻨــﺪ رﺳــﻮل را ﭘــﺲ ﻳﻘﻴﻨــﺎً‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدارى اﷲ را ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﭼﺮا َﭼﻨﻴﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻓﺮﺳﺘﺎدۀ اﷲ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ً َ​َ ً َ ّ ْ ََْ ْ ٣‬‬ ‫﴿إِ{ أرﺳﻠﻨﺎك ِ‪v‬ﺤﻟَ ِﻖ ﺑ ِﺸﺮﻴا وﻧ ِﺬﻳﺮا﴾ ]البقرة‪[١١٩ :‬‬ ‫ترجمه‪ :‬ﻳﻘﻴﻨﺎً ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ ﺗﺮا ﺑﺮاى ﺑﻴﺎن ﺣﻖ ﻣﮋده دﻫﻨﺪه )ﭘﻴﺮوان را‬ ‫ﺑﺮ ﺑﻬﺸﺖ( و ﺑﻴﻢ دﻫﻨﺪه )ﻣﻨﮑﺮﻳﻦ را ﺑﺮ دوزخ(‪.‬‬ ‫درﺣﺪﻳﺚ ﺷﺮﻳﻒ ﻫﻢ آﻣﺪه‪:‬‬ ‫َ‬ ‫‪َ 5‬ﻣ ْﻦ أ َ َﻃﺎ َع ُ ﳏ َ َﻤ ًﺪا َﺻ َّ‪ِ َ #‬‬ ‫ ا َ َ و َﻣ ْﻦ ﻋَ َ ُ ﳏ َ َّﻤ ًﺪا َﺻ َّ‪ #‬‬ ‫ ا "َﻠ َﻴْﻪ َ و َﺳﻠ َّ َﻢ ﻓَﻘَ ْﺪ أ َﻃﺎ َع َّ‬ ‫ّ‬ ‫ُّ‬ ‫ﻋ‬ ‫ ا َ@ )مشکوة ‪ ،‬بخاري(‬ ‫ا "َﻠَﻴ ْ ِﻪ َ و َﺳﻠ َّ َﻢ ﻓَﻘَ ْﺪ َ َ َّ‬ ‫َّ ُ‬ ‫ﻫﺮﮐﻪ ﭘﻴﺮوى از ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮده ﻳﻘﻴﻨﺎً ﭘﻴﺮوى اﷲ را ﮐﺮد‪ ،‬وﻫﺮﮐﻪ‬ ‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻰ از ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮد ﻳﻘﻴﻨﺎً ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻰ اﷲ را ﮐﺮد‪.‬‬ ‫وﻣﻘﺼﺪ ﺑﻌﺜﺖ ﻫﺮ ﻧﺒﻰ وﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺎﺑﻌﺪارى ﺑﻮد ﮐـﻪ ﻣـﺮدم از‬ ‫ﭘﻴﺮوى ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫وى‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪ْ َ َُ ٣‬‬ ‫ْ َ ُ‬ ‫َ َ َْ ََْ‬ ‫ﻮل إِﻻ ﻟِﻴﻄﺎع ﺑ ِ ِﺈذ ِن اﻟﻠ ِﻪ﴾ ]النسآء‪[٦٥ :‬‬ ‫﴿وﻣﺎ أرﺳﻠﻨﺎ ﻣِﻦ رﺳ ٍ‬ ‫ترجم ه‪ :‬وﻧﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ ﻫـﻴﭻ ﭘﻴﻐـﺎﻣﺒﺮ را ﻣﮕـﺮ ﺑـﺮاى آﻧﮑـﻪ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدارى ﮐﺮده ﺷﻮد ﺑﺤﮑﻢ اﷲ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪22‬‬

‫ﻣﻄﻠﺐ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﻣﺎ ﺑﺪون ﭘﻴﺮوى ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻫـﻴﭻ‬ ‫ﭼﺎرۀ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬زﻳﺮاﮐﻪ ﺑﺮ اﺣﮑﺎم ﻣﻄﻠﻮﺑ‪ ﾢ‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻧﺒﻰ اﮐـﺮم ‬ ‫از ﻣﺎ ﺑﻬﺘﺮ آﺷﻨﺎﺋﻰ دارد وﻣﻴﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ ﺑﺮﻣـﺎ اﻣﺘﻴـﺎن ﭘﺎﺑﻨـﺪى‬ ‫ﮔﺮداﻧﻴﺪه ﺷﺪه‪.‬‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻻزم‬ ‫‪ٌَ​َ َ ٌَُْ ٣‬‬ ‫َ ُ‬ ‫َ​َ ْ َ ُ ْ‬ ‫ﻮل اﻟﻠ ِﻪ أﺳﻮة ﺣﺴﻨﺔ﴾ ]االحزاب‪[٢١ :‬‬ ‫﴿ﻟﻘﺪ ﻛﺎن ﻟﻜﻢ ﻓِﻲ رﺳ ِ‬ ‫ترجمه‪ :‬ﻳﻘﻴﻨﺎً ﻫﺴﺖ ﺷﻤﺎرا ﺑﻪ ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ اﷲ ﭘﻴﺮوى ﻧﻴﮏ‪.‬‬ ‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل در اﻳﻦ آﻳﺖ ذات ﮔﺮاﻣﻰ رﺳﻮل اﷲ را ﻧﻤﻮﻧ‪ﾢ‬‬ ‫اﻋﻠﻰ وﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻗﺮار داده‪ ،‬واز ﻣﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒ‪ ﾢ‬ﭘﻴﺮوى در ﻫـﺮ ﻣﻌﺎﻣﻠـﻪ‬ ‫وﺷﺴﺖ وﺑﺮﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬ودرﻫﺮ ﻗﺴﻢ ﻏﻢ وﺷـﺎدى از ﻧﻘـﺶ وﻗـﺪم‬ ‫ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ‪請‬ﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﮐـﻪ درﻫﻤـﻴﻦ ﺑـﺮاى اﻣـﺖ ﺧﻴـﺮ‬ ‫وﺑﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪ :‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫َ ْ َ​َ َ ْ ُ ْ ْ َ ْ َُ ‪َ ُ ٤‬‬ ‫ّ َ ‪ُ ٣‬‬ ‫ْ ُ ُْ ْ‬ ‫ﻮل إِن ﻛﻨﺘﻢ‬ ‫﴿ ﻓ ِﺈن ﺗﻨﺎزﻋﺘﻢ ﻓِﻲ ﺷﻲ ٍء ﻓﺮد َوه إِﻟﻲ ْاﻟﻠ ِﻪ واﻟﺮﺳ ِ‬ ‫َ َ َ ٌَْ ْ َ ُ َ ْ ً‬ ‫ُْ ُْ ّ َ ْ َْ‬ ‫ن ِ‪v‬ﻟﻠ ِﻪ واﻟﻴﻮ ِم اﻵ ِﺧ ِﺮ ذﻟِﻚ ﺧﺮﻴ وأﺣﺴﻦ ﺗﺄوِﻳﻼ ﴾ ]النسآء‪[٥٩ :‬‬ ‫ﺗﺆﻣِﻨﻮ‬

‫ترجم ه‪ :‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﻰ ﮐﻪ‪ :‬ﭼﻮن در اﻣﺮي ﮐﺎرﺗﺎن ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ وﻧﺰاع‬ ‫ﮐﺸﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺣﮑﻢ ﺧـﺪا ورﺳـﻮل )ﻗﺮآن وﺳﻨﺖ( ﺑـﺎز ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﺪا وروز ﻗﻴﺎﻣﺖ اﻳﻤﺎن دارﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﮐـﺎر )رﺟـﻮع ﺑـﻪ ﺣــﮑﻢ ﺧــﺪا‬ ‫ورﺳـﻮل( ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ از ﻫﺮﭼﻪ ﺗﺼﻮر ﮐﻨـﻴﺪ ﺑﻬﺘﺮ وﺧـﻮش ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺗـﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﻐﺮض‪ :‬در ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﻳﮑﻰ ﻓﺎﺋﺪه وﺑﻬـﺮۀ دﻧﻴـﻮى اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫اﻧﺴﺎن از اﺳﺮاف وﻓﻀﻮل ﺧﺮﭼﻰ وﻧﻘﺼﺎن ﻣﺎﻟﻰ وﻏﻴﺮه در اﻣـﺎن ﻣـﻲ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ودرآﺧﺮت ﺑﺎوﺟﻮد ﺛﻮاﺑﺶ از ﻋﺬاب ﻫﻢ ﻣﺤﻔﻮظ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪23‬‬

‫‪5‬ﺗَ َﺮ ْﻛﺖ ﻓِﻴ ُﻜﻢ أ َ ْﻣ َﺮﻳْﻦِ ﻟ َْﻦ ﺗَ ِﻀﻠ ُّﻮا ﻣﺎ َ ﲤ َﺴ ْﻜﺘُﻢ ﺑِ ِﻬﻤﺎ ِﻛﺘَﺎب َ ِ‬ ‫ ا َ و ُﺳﻨَّﺔَ َ ر ُﺳ ْﻮﻟ ِ ِﻪ@‬ ‫َ ّ‬ ‫ُ‬ ‫َ َّ ْ َ‬ ‫ْ‬

‫)مشکوة(‬

‫ﮔﺬاﺷﺘﻢ در ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ دوﭼﻴﺰ را ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﮔﻤﺮاه ﻧﺨﻮاﻫﻴﺪ ﺷـﺪ ﺗـﺎ‬ ‫وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺑﺮآﻧﻬﺎ ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺑﻮدﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﮐﺘﺎب اﷲ ودﻳﮕﺮ ﺳﻨﺖ ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ‬ ‫وى اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در رواﻳﺖ دﻳﮕﺮى ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ اﻟﻔﺎظ آﻣﺪه‪:‬‬ ‫‪5‬ﻳﺎ أﻳﻬﺎ اﻟﻨﺎس إﱐ ﻗﺪ ﺗﺮﻛﺖ ﻓـﻴﻜﻢ ﻣـﺎ إن اﻋﺘﺼـﻤﺘﻢ ﺑـﻪ ﻓﻠـﻦ ﺗﻀـﻠﻮا أﺑـﺪا ‬ ‫ﻛﺘـــﺎب اﷲ وﺳـــﻨﺔ ﻧ‪+‬ﻴـــﻪ ﺻـــ‪ #‬اﷲ "ﻠﻴـــﻪ وﺳـــﻠﻢ@ )مس تدرک ح اکم عل ى‬ ‫الصحيحين(‬

‫اى ﻣﺮدم! ﮔﺬاﺷﺘﻢ در ﻣﻴـﺎن ﺷـﻤﺎ دوﭼﻴـﺰ را ﮐـﻪ ﻫﺮﮔـﺰ ﮔﻤـﺮاه‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫﻴﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﭼﻨﮓ زﻧﻴﺪ ﺑﺮآﻧﻬﺎ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﮐﺘـﺎب اﷲ وﺳـﻨﺖ‬ ‫ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ وى اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ودر ﺣﺪﻳﺚ دﻳﮕﺮى ارﺷﺎد اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ٍ َِ‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫ـﻞ ا ْﳉَﻨَّـﺔَ@ )ترم ذي‪،‬‬ ‫ﺎس ﺑَ َﻮ ِاﺋﻘَ ُﻪ دَ َﺧ َ‬ ‫‪َ 5‬ﻣ ْﻦ أ‪َ َ l‬ﻞ َ ﻃ‪ِّo‬ﺒًﺎ َ وﻋَﻤ َﻞ ِ ﰲ ُ ﺳﻨَّﺔ َ وأﻣ َﻦ اﻟﻨَّ ُ‬ ‫مشکوة(‬

‫ﮐﺴﻴﮑﻪ ﺣﻼل ﺧﻮرد‪ ،‬وﻋﻤﻞ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻨﺖ ﻧﻤـﻮد‪ ،‬واﻳﻤـﻦ ﺳـﺎﺧﺖ‬ ‫ﻣﺮدم را از زﻳﺎن ﺧﻮد داﺧﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺑﻬﺸﺖ را‪.‬‬ ‫ازﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ درﺑﺎر اﷲ ﻣﺘﻌﺎل آن ﻋﻤﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﻣﺨﺘﻮم ﺑﺮ اﻣﻀﺎى ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮى ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳـﻨﺖ ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم‬ ‫ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ودﻟﻴﻞ ﺑﺮاﻳﻦ ارﺷﺎد ﺑﺎرى ﺗﻌﺎﻟﻰ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َْ َ ْ َ ُ ْ ُ ‪ُ َ​َ ْ َ ُ ّ ٣‬‬ ‫‪ُ َُ َْ ُ ٣‬‬ ‫﴿إِﻟﻴ ِﻪ ﻳﺼﻌﺪ اﻟﻜﻠِﻢ اﻟﻄﻴِﺐ واﻟﻌﻤﻞ اﻟﺼﺎﻟِﺢ ﻳﺮﻓﻌﻪ﴾ ]فاطر‪[١٠ :‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪24‬‬

‫ترجم ه‪ :‬ﺳﻮى او ﺑﺎﻻ ﻣﻴﺮود ﺳـﺨﻦ ﭘـﺎک )ﺗﻮﺣﻴـﺪ( وﻋﻤـﻞ‬ ‫‪請‬ﺎﻟﺢ )ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻨﺖ( ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻰ ﮔﺮداﻧﺪش اورا )وﺷﺮف ﭘـﺬﻳﺮاﺋﻰ‬ ‫ﺣﺎ‪請‬ﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ(‪.‬‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ﻤ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ﻄ‬ ‫ ‬ ‫ﺢ از ﻞ ﯿﮏ‬

‫ﻋﻤﻞ ﻧﻴﮏ آﻧﺮا ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﻴﺸﻮد ﮐﻪ در ذﻫﻦ ﻣﺎ ﻧﻴﮏ ﺧﻄﻮر ﮐﻨﺪ‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﻴﮏ و‪請‬ﺎﻟﺢ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ آﻧﺮا ﻧﻴﮏ و‪請‬ﺎﻟﺢ‬ ‫ﺗﻠﻘﻰ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬واز ﻧﮕﺎﻫﻰ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﻗﺎﺿﻰ ﺑﻴﻀﺎوى در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺧﻮد ﺗﺤﺖ اﻳﻦ آﻳﺖ ﴿إِن‬ ‫‪٣‬‬ ‫ َُ َ​َ ُ ‪٣‬‬ ‫اﻟﺼ ِ َ‬ ‫ﺎت﴾ ]البقرة‪ [٢٧٧ :‬ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﻤﻋﻠﻮا‬ ‫ﺎﺤﻟ ِ‬ ‫اﻟ ِﺬﻳﻦ آ َﻣﻨﻮا و ِ‬ ‫‪5‬اﻟﺼﺎﳊﺔﻣﻦ اﻻﻋﻤﺎل ﻣﺎ ﺳﻮﻏﻬﺎ اﻟﺸﺮع@ ﻳﻌﻨـﻰ ﻋﻤـﻞ ‪請‬ـﺎﻟﺢ آﻧـﺮا‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ )ﻗﺮآن وﺳﻨﺖ( آﻧﺮا ﺟـﺎﺋﺰ ﺗﻠﻘـﻰ ﮐـﺮده‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻼﻣﻪ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﻬﺎﻳﻤﻰ در ﺗﺒﺼﻴﺮ اﻟﺮﺣﻤﻦ ‪ ٣٧ /١‬در ﺗﺤﺖ اﻳﻦ‬ ‫َ​َّ ‪٣‬‬ ‫ َُ َ​َ ُ ‪٣‬‬ ‫اﻟﺼ ِ َ‬ ‫ﺎت﴾ ]البقرة‪ [٢٥ :‬درﺑﺎب‬ ‫ﻤﻋﻠﻮا‬ ‫ﺎﺤﻟ ِ‬ ‫ﺮﺸ اﻟ ِﺬﻳﻦ آ َﻣﻨﻮا و ِ‬ ‫آﻳﺖ‪﴿ g‬وﺑ ِ ِ‬ ‫ﻋﻤﻞ ‪請‬ﺎﻟﺢ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫‪5‬وﻋﻤﻠﻮا اﻟﺼﺎﳊﺎت اﻟـﱵ اﻣﺮﺑﻬـﺎ ﻫـﻮ او اﺣـﺪ ﻓﺮوﻋـﻪ ﻣـﻦ اﻟﺴـﻨﺔ واﻻﲨـﺎع ‬ ‫واﻟﻘﻴﺎس@‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻧﻴﮏ و‪請‬ﺎﻟﺢ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮآن ﻗـﺮآن‬ ‫وﻳﺎﻓﺮوع آن ﻳﻌﻨﻰ ﺳﻨﺖ‪ ،‬اﺟﻤﺎع‪ ،‬ﻗﻴﺎس آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪25‬‬

‫ﻣﻄﻠﺐ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺪام ﻋﻤﻠﻴﮑﻪ در ﻗﺮآن وﺳـﻨﺖ ﻣﻮﺟـﻮد‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ وﻳﺎ ‪請‬ﺤﺎﺑﻰ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻳﺎ از ﻗﻴـﺎس ﻣﺠﺘﻬـﺪ ﺛﺒـﻮت آن‬ ‫ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬آن ﻋﻤﻞ ﻧﻴﮏ اﺳﺖ‪ ،‬واﮔﺮ از ﻳﮑﻰ ازاﻳﻨﻬﺎ ﺛﺎﺑـﺖ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻳﺎ دراﻳﻨﻬﺎ ﺑﺮآن ﺣﮑﻢ ﮐﺮده ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﻋﻤﻞ ﻫﺮﮔـﺰ‬ ‫ﻧﻴﮏ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻼﻣــﻪ اﺑــ‪ ０‬ﮐﺜﻴــﺮ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳــﺪ‪ :‬ﺑــﺮاى ﻗﺒﻮﻟﻴــﺖ ﻋﻤــﻞ‬ ‫دوﺷﺮط اﺳﺖ‪ :‬ﻳﮑﻰ اﻳﻨﮑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﻟﻮﺟﻪ اﷲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑـﺮاى رﻳـﺎء‬ ‫وﻧﻤﻮدن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ودوم اﻳﻨﮑﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮى وﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻳﮏ ﻋﻤﻞ ﺑﺮاى ﻃﻠﺒﻴﺪن ﺧﻮﺷﻨﻮدى اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﺜﺎل‬ ‫آﻧﺮا ﻗﺮآﻧﮑﺮﻳﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮده‪َ :‬‬ ‫ َ​َ‬ ‫َ َْ ُ َ ٌ َ َ َُ َ ٌ َ​َ​َ ُ َ ْ ً‬ ‫َ َْ‬ ‫ان ﻋﻠﻴ ِﻪ ﺗـﺮاب ﻓﺄﺻـﺎﺑﻪ واﺑِـﻞ ﻓﺮﺘﻛـﻪ ﺻـﻠﺪا﴾‬ ‫﴿ﻛﻤﺜ ِﻞ ﺻﻔﻮ ٍ‬ ‫]البقرة‪[٢٦٤ :‬‬

‫ترجم ه‪) :‬آن ﻋﻤﻞ( ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪請‬ﻔﺖ ﺳﻨﮓ ‪請‬ﺎف ﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮوى‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ اﻧﺪک ﺧﺎﮐﻰ ﭘﺲ رﺳﻴﺪ ﺑﻮى ﺑﺎراﻧﻰ ﺳﺨﺖ ﭘـﺲ ﮔﺬاﺷـﺖ‬ ‫اورا ‪請‬ﺎف )ﻳﻌﻨﻰ ﻫﻴﭻ ﺑﺮآن ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ(‪.‬‬ ‫وﻫﺮﻋﻤﻠﻴﮑﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮى ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻠﮑﻪ ازﻧﺰد ﺧـﻮد‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑـﺮاى ﻗﺒﻮﻟﻴـﺖ آن ﻫـﻴﭻ راﻫـﻰ ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬ﻟـﺬا‬ ‫درﺑﺎره آن ﻋﻤﻞ ارﺷﺎد ﻧﺒﻮى اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫‪َ 5‬ﻣ ْﻦ ﻋَ ِﻤ َﻞ ﻋَ َﻤ ًﻼ ﻟَ‪َ ْo‬ﺲ "َﻠ َﻴ ْ ِﻪ أ َ ْﻣ ُﺮﻧَﺎ ﻓَ ُﻬ َﻮ َ ر ّد@ ‪r‬ﻣﺘﻔﻖ "ﻠﻴﻪ‪w‬‬ ‫ﮐﺴﻴﮑﻪ ﻋﻤﻞ اﻧﺠﺎم داد ﮐﻪ از ﺳﻮى ﻣﺎ ﺑﺮآن ﺣﮑﻢ ﻧﺸﺪه ﺑـﻮد‬ ‫)ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻣﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﺒﻮد( آن ﻋﻤﻞ در ﻧـﺰد اﷲ ﻣﺘﻌـﺎل ﻣـﺮدود‬ ‫اﺳﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬﻳﺮاﺋﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪26‬‬

‫روزى ﺳــﻪ ﻧﻔــﺮ از ‪請‬ــﺤﺎﺑﻪ ﮐــﺮام ﺑــﻪ ﺧﺎﻧــﻪ ازواج‬ ‫ﻣﻄﻬــﺮات ‪ l‬ﺗﺸــﺮﻳﻒ ﺑﺮدﻧــﺪ‪ ،‬واز اﻳﺸــﺎن در ﺑــﺎره ﻋﺒــﺎدات‬ ‫وﻣﻌــﺎﻣﻼت ﻧﺒــﻰ اﮐــﺮم ﭘﺮﺳــﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮﻫﻨﮕﺎﻣﻴﮑــﻪ ازواج‬ ‫ﻣﻄﻬﺮات ‪ l‬آﻧﺎن را ﺑﺮ ﻋﺒـﺎدات وﻣﻌـﺎﻣﻼت ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم ‬ ‫اﻃﻼع دادﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻋﺒـﺎدات ﺧـﻮد را ﺑﻨﻈـﺮ ﮐـﻢ دﻳﺪﻧـﺪ وﮔﻔﺘﻨـﺪ‬ ‫درﻣﻴﺎن ﻣﺎ وﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﭼﻪ ﻧﺴـﺒﺖ اﺳـﺖ زﻳﺮاﮐـﻪ وى آﻣﺮزﻳـﺪه‬ ‫ﺷﺪه وﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻫﻢ ﻋﺒﺎدات زﻳﺎد اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪﻫـﺪ‪5 :‬ﻗـﺎل أﺣـﺪﻫﻢ ‬ ‫أﻣﺎ أﻧﺎ ﻓﺈﱐ أﺻﻠﻲ اﻟﻠﻴﻞ أﺑﺪا@‬ ‫ﻳﮑﻰ ازآﻧﻬﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻌﺪازﻳﻦ ﻣﻦ ﺗﺎ ﻫﻤﻴﺶ ﺗﻤﺎم ﺷﺐ را ﻧﻤﺎز‬ ‫ﻣﻴﮕﺬارم‪.‬‬ ‫‪5‬وﻗﺎل آﺧﺮ أﻧﺎ أﺻﻮم اﻟﺪﻫﺮ وﻻ أﻓﻄﺮ@‬ ‫ودﻳﮕﺮش ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻦ ﺗﻤـﺎم زﻣﺎﻧـﻪ را روزه ﻣﻴﮕـﺮﻳﻢ واﻓﻄﻴـﺎر‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮدم‪ .‬وﺳﻮم ﻧﻔﺮ ﮔﻔﺖ‪5 :‬أﻧﺎ أﻋﺘﺰل اﻟ‪7‬ﺴﺎء ﻓﻼ أﺗﺰوج أﺑﺪا@‬ ‫ﻣﻦ ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ از زن وﻓﺮزﻧﺪ اﻋﺘﺰال )دوري( ﻣﻴﮑﻨﻢ‪ ،‬وﻫﺮﮔـﺰ‬ ‫ازدواج ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻢ‪請) .‬ﺮف ﻋﺒﺎدت ﻣﻴﮑﻨﻢ(‬ ‫درﻫﻤﻴﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﻰ اﮐـﺮم ﺗﺸـﺮﻳﻒ آوردﻧـﺪ‪،‬‬ ‫وﻗﺘﻴﮑﻪ از ارادۀ آن اﺷﺨﺎص ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪ‪ ،‬وﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻣﺮا ﻣﻌﻠـﻮم‬ ‫ﺷﺪه آن ﭼﻴﺰﻳﮑﻪ ﺷﻤﺎ اراده ﮐﺮدﻳﺪ ﭼﻴﺰﻳﮑﻪ اﻻۤن ﮔﻔﺘﻴﺪ‪:‬‬ ‫‪5‬أﻣﺎ واﷲ إﱐ ﻷﺧﺸﺎﻛﻢ ﷲ وأﺗﻘﺎﻛﻢ ﻟﻪ ﻟﻜﲏ أﺻﻮم وأﻓﻄﺮ وأﺻـﻠﻲ وأرﻗـﺪ ‬ ‫وأﺗﺰوج اﻟ‪7‬ﺴﺎء ﻓﻤﻦ رﻏﺐ ﻋﻦ ﺳ‪7‬ﱵ ﻓﻠ‪o‬ﺲ ﻣﲏ@ )مشکوة(‬ ‫ﺧﺒﺮدار ﻗﺴﻢ ﺑﻪ اﷲ! ﻳﻘﻴﻨﺎً ﻣﻦ ﺗﺮﺳﻨﺪه ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻤﺎ ﻫﺴـﺘﻢ از اﷲ‬ ‫وﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎرﺗﺮ ﺷﻤﺎ وﻟﻴﮑﻦ ﻣﻦ ﮔﺎﻫﻰ روزه دار ﻣﻴﺒﺎﺷﻢ‪ ،‬وﮔـﺎﻫﻰ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪27‬‬

‫اﻓﻄﻴــﺎر ﻣﻴﮑــﻨﻢ‪ ،‬وﮔــﺎﻫﻰ ﻧﻤــﺎز ﻣﻴﺨــﻮاﻧﻢ‪ ،‬وﮔــﺎﻫﻰ ﻣﻴﺨــﻮاﺑﻢ‬ ‫)اﺳﺘﺮاﺣﺖ( ﻣﻴﮑﻨﻢ‪ ،‬وﻣﻦ ازدواج ﻫﻢ ﮐﺮدم‪ ،‬ﭘـﺲ ﮐﺴـﻴﮑﻪ روى‬ ‫ﮔﺮداﻧﻴﺪ از ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻣﻦ وى از زﻣﺮۀ اﻣﺖ ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﺎى ﺗﻔﮑﺮ اﺳﺖ در ﻇﺎﻫﺮ اراده آن ﺳﻪ ‪請‬ـﺤﺎﺑﻪ ﮐـﺮام ﻧﻴـﮏ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ارادۀ ﻋﺒﺎدت ودﻳﻨﺪارى داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟـﻴﮑﻦ ﻣﺮﻫﻨﮕﺎﻣﻴﮑـﻪ آن‬ ‫اراده وﻓﻌﻞ ﺧﻼف ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻧﺒﻰ اﮐـﺮم ﺑـﻮد‪ ،‬ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم ﺑـﻪ‬ ‫اﻇﻬﺎر ﻧﺎ رﺿﺎﻳﺘﻰ ﺧﻮد آﻧﻬﺎرا از آن ﻋﻤـﻞ ﻣﻨـﻊ ﻓﺮﻣـﻮد‪ ،‬ازﻳـﻦ‬ ‫ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﺮآن ﻋﻤﻞ ﻧﻴﮏ وﮐﺎر ﺛﻮاب ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑـﻪ ذﻫـﻦ‬ ‫ﺧﻮد ﺗﺠﻮﻳﺰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎوﻗﺘﻰ ﻧﻴﮏ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮآن ﻣﻬـﺮ ﺗﺼـﺪﻳﻖ‬ ‫وﻣﻬﺮ ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮى زده ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ا ا ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ﺧ‬ ‫و ﺬ ری ﺮوی ﺮ ‪ w‬ﻼف ا ﻤﺎن ا ﺖ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ اﻫﻤﻴﺖ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﺎرا ﺑﺮ ﭘﻴﺮوى ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﺣﮑﻢ‬ ‫ﻧﻤﻮده‪ ،‬وﻣﺎرا ﺑﻰ ﻣﻬﺎر در ﺧﻮاﻫﺸـﺎت و رﺿـﺎﻳﺎت ﺧـﻮد ﻫﺮﮔـﺰ‬ ‫واﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫َ​َ ُْ َ َ َ َ‬ ‫َ​َ ُْ‬ ‫‪ْ َ ً َْ ُ​ُ ُ َ​َ ُ ٣‬‬ ‫﴿وﻣﺎ ﻛﺎن ﻟِﻤﺆﻣ ٍ َِﻦ وﻻ ﻣﺆﻣِﻨ ٍﺔ إِذا ﻗﻀـﻲ اﻟﻠـﻪ ورﺳـﻮﻟﻪ أﻣـﺮا أن‬ ‫َ ُ َُ ُ ْ َ َ ُ ْ ْ ْ‬ ‫اﺨﻟﺮﻴة ﻣِﻦ أﻣ ِﺮ ِﻫﻢ﴾ ]االحزاب‪[٣٦ :‬‬ ‫ﻳﻜﻮ ن ‪l‬ﻢ ِ‬ ‫ترجم ه‪ :‬ﻧﻴﺴﺖ ﻫﻴﭻ ﻣﺮد ﻣﺆﻣﻦ وزن ﻣـﺆﻣﻦ را ﭼـﻮن ﻣﻘـﺮر‬ ‫ﮐﻨﺪ اﷲ ﮐﺎري ورﺳﻮل او آﻧﮑﻪ ﺑﺎﺷﺪ آﻧﻬﺎرا اﺧﺘﻴﺎر‪.‬‬ ‫ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺮاى ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻫﻴﭻ اﺧﺘﻴﺎر ﻧﻴﺴﺖ از ﻃﺮف ﺧﻮد درﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫ﺣﮑﻢ اﷲ وﭘﻴﻐﻤﺒﺮش در ﻏﻢ وﺧﻮﺷﻨﻮدى وﻳﺎ دردﻳﮕﺮ ﻣﻮﻗﻊ ﻃﺒﻖ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪28‬‬

‫ﺧﻮاﻫﺶ ﺧﻮد زﻧﺪﮔﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬درﺣـﺪﻳﺚ آﻣـﺪه ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم ‬ ‫ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ َ‬ ‫ﺖ ﺑِ ِﻪ )مشکوة(‬ ‫ﻮن َﻫ َﻮ ُا ﺗَﺒْﻌﺎً ﳌ َﺎ ِﺟﺌْ ُ‬ ‫ َﻻ ﻳُ ْﺆﻣ ُﻦ أ َﺣ ُﺪ ُﻛ ْﻢ َ ﺣ َّﱴ ﻳ َ ُﻜ َ‬ ‫در ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ ﻫﻴﭻ ﮐﺲ ﻣﺆﻣﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪه ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺗـﺎ ﮐـﻪ‬ ‫ﺧﻮاﻫﺸﺎت ﺧﻮد را ﺗﺎﺑﻊ آن ﭼﻴﺰي ﻧﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ آورده ام‪.‬‬ ‫در دﻳﮕﺮ رواﻳﺖ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﺗﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻧﺪاز ﻓﺮﻣﻮده ﮐﻪ‪:‬‬ ‫ َﻻ ﻳُ ْﺆ ِﻣﻦ أَﺣ ُﺪ ُﻛﻢ ﺣ َّـﱴ أ َ ُﻛـ َ‬ ‫ـﺎس أ َ ْ َ ِ‬ ‫ـﺐ إِﻟَﻴـ ِﻪ ِﻣـ ْﻦ َ واﻟِـ ِﺪ ِ َ و َوﻟـ َ ِﺪ ِ َ واﻟﻨَّ ِ‬ ‫ـﲔ { ‪r‬‬ ‫ُ َ ْ َ‬ ‫َ‬ ‫ﲨﻌ َ‬ ‫ﻮن أ َﺣ َّ ْ‬

‫بخاري‪ ،‬مشکوة(‬

‫ﻣﺆﻣﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻴﺴﺖ ﻫﻴﭻ ﮐﺴﻲ ازﺷﻤﺎ ﺗﺎوﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﻣـﺮا ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬ ‫از واﻟــﺪﻳﻦ )ﭘــﺪر وﻣــﺎدر( واوﻻد وﺳــﺎﻳﺮ ﻣﺮدﻣــﺎن ﻣﺤﺒ ـﻮﺑﺘﺮ‬ ‫ﻧﮕﺮداﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ از ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم زﻳـﺎدﺗﺮ از ﻫﺮﮐﺴـﻲ اﻳـﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ در زﻧﺪﮔﻰ اﻧﺴﺎن ﻏﻢ‪ ،‬وﺧﻮﺷﻨﻮدى‪ ،‬وﻏﻴـﺮه‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﭘـﻴﺶ آﻣـﺪ‪ ،‬از ﻳـﮏ ﺳـﻮء ﭘـﺪر وﻣـﺎدر‪ ،‬وزن وﺷـﻮﻫﺮ‪،‬‬ ‫ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان واﻗﺮﺑﺎ‪ ،‬ﻗﻮم وﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﺎً در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﺑـﺮ ﮐـﺎر‬ ‫ﺧﻼف ﺷﺮع‪ ،‬رﺳﻮﻣﺎت وﺑﺪﻋﺎت ودﻳﮕﺮ ﺧﺮاﻓﺎت ﺑﺎﻋـﺚ ﺷـﺪﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﮐﻪ ﺧﻼف از اﻣﺮ آﻧﻬﺎ اﻣﮑﺎن ﻧﺎﺧﻮﺷﻰ وﻧﺎ رﺿﺎﻳﺘﻰ آﻧﻬﺎ ﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺜﻼً ﻣﻴﺎن زن وﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬واﻧﭽﻨﻴﻦ اوﻻدﻫﺎ اﻣﮑـﺎن ﺑـﺮوز ﺧﺴـﺘﮕﻰ‬ ‫اﺳﺖ وازدﻳﮕﺮ ﺳﻮء ﭘﻴﺮوى اﷲ وﭘﻴﻐﻤﺒﺮش اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻤـﺎم ﮐـﺎر‬ ‫ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﺮﻳﻌﺖ اﻧﺠﺎم داده ﺷﻮد‪ ،‬اﮔـﺮ اﻧﺴـﺎن ﻫﻤـﺎن ﻏـﻢ‬ ‫وﺧﻮﺷﻨﻮدى را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺧﻮاﻫﺸﺎت ﻧﻔﺲ ﺧـﻮد وﺧﻮاﻫﺸـﺎت اﻫـﻞ‬ ‫اﻗﺮﺑﺎء‪ ،‬ﺧﻼف از ﺷﺮﻳﻌﺖ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬وي ﻋﻤﻼً ﻧﺸﺎن داد ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪29‬‬

‫ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﺧﻮد ﻣﺤﺒﺖ دارد‪ ،‬ﺑﻪ اﷲ ورﺳـﻮﻟﺶ ﻫـﻴﭻ ﻣﺤﺒـﺖ‬ ‫ﻧﺪارد وﻳﺎ ﻣﺤﺒﺖ دارد وﻟﻰ از ﻣﺤﺒﺖ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﮐﻤﺘﺮ‪ ،‬واﮔـﺮ‬ ‫ﻳﮏ ﺷﺨﺺ ‪請‬ﺎف دل ﻣﺘﺒﻊ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﻧﺎ راﺣـﺖ‬ ‫ﺷﺪن ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان‪ ،‬واز ‪請‬ـﻤﻴﻢ ﻗﻠـﺐ ﻋـﺰم ﻣﺼـﻤﻢ ﻧﻤﺎﻳـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎن ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ وﻳﺎ ﺧﻔﻪ وﻟﻴﮑﻦ ﻣﻦ اﻳـﻦ ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﻰ‬ ‫)ازدواج وﻏﻴﺮه( را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻓﺮﻣﺎن اﷲ ورﺳـﻮﻟﺶ اﻧﺠـﺎم ﻣﻴـﺪﻫﻢ‪،‬‬ ‫واز ﺑﺪﻋﺎت ورﺳﻮﻣﺎﺗﻴﮑﻪ ﺧﻼف ﺷﺮﻳﻌﺖ اﻧﺪ‪ ،‬ورﺳـﻮﻣﺎت اﻫـﻞ‬ ‫ﺗﺸﻴﻊ‪ ،‬وﻫﻨﺪوﻫﺎ‪ ،‬وﻳﻬﻮدﻫﺎ وﻋﻴﺴﻮي ﻫﺎ اﻧﺪ ﺧﻼف ﺧﻮاﻫﺪ ﮐـﺮد‪،‬‬ ‫اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﻋﻤﻼً اﺑﺮاز داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺒﺖ وى ﺑﺎ ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم ‬ ‫زﻳﺎد اﺳﺖ از ﻣﺤﺒﺘﺶ ﺑﺎ دﻳﮕـﺮ ﻣﺨﻠـﻮق‪ ،‬وﻫﻤـﻴﻦ اﺳـﺖ ﻣـﺆﻣﻦ‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬وﮐﺴﻴﮑﻪ ﺧﻼف ﺷﺮﻳﻌﺖ رﺿﺎﻳﺖ ﭘﺪرو ﻣـﺎدر وﺧـﻮﻳﺶ‬ ‫وﻗﻮم واﻫﻞ اﻗﺮﺑـﺎء ودوﺳـﺖ ﻫﻤﻨﺸـﻴﻦ را در ﻧﻈـﺮ ﻣﻴﮕـﺮد وى‬ ‫ﻣﺆﻣﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪه ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ ﺮا ﻂ ا ﻤﺎن ﮐﺎ ﻞ‬

‫ﻳﮏ ﺷﺮط ﺑﺮاى اﻳﻤﺎن ﮐﺎﻣﻞ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﭘﻴـﺮوى ﭘﻴﻐﻤﺒـﺮ ‬ ‫وﺣﺎﮐﻢ ﻣﻘﺮر ﮐﺮدن آﻧﺠﻨﺎب را در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع اﺧﺘﻼف در ﻣﻴﺎن‬ ‫ﺷﺎن‪ ،‬درﻳﮑﻰ ﻣﻌﺎﻣﻼت‪ .‬ﮔﺮداﻧﻴـﺪه‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ در ﺳـﻮرت ﻧﺴـﺎء‬ ‫آﻳﺖ ‪ ٦٥‬آﻣﺪه‪:‬‬ ‫َ َ َ َّ َ َ ُْ ُ َ ‪ُ َ َ ٣ ُ ْ ََُْ َ َ َ َ ُ ّ َ ُ ٣‬‬ ‫ﻜﻤﻮكﻓِ‪y‬ﺠﺷﺮﺑﻴﻨﻬﻢﺛﻢﻻﺠﻳِﺪواﻓِﻲ‬ ‫﴿ﻓﻼ ورﺑِﻚ ﻻ ﻳﺆﻣِﻨﻮن ﺣﺘﻲ ﺤﻳ ِ‬ ‫َُْ ْ َ َ ً ‪ً ْ َ ُّ َ ُ َ َ ْ َ َ ٣‬‬ ‫أﻧﻔ ِﺴ ِﻬﻢ ﺣﺮﺟﺎ ﻣِﻤﺎ ﻗﻀﻴﺖ وﻳﺴﻠِﻤﻮا ﺗﺴﻠِ‪﴾y‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪30‬‬

‫ترجم ه‪ :‬ﭘﺲ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ ﮐﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‬ ‫ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺮا در اﺧﺘﻼﻓﻰ ﮐﻪ واﻗﻊ ﺷـﺪ درﻣﻴـﺎن آﻧﻬـﺎ‬ ‫ﺑﺎز ﻧﻴﺎﺑﻨﺪ در دل ﺧﻮﻳﺶ ﺗﻨﮕﻰ از آﻧﭽﻪ ﺣﮑـﻢ ﻓﺮﻣـﻮدى وﻗﺒـﻮل‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎﻧﻘﻴﺎد‪.‬‬ ‫َ َ َ َ َْ َُ ْ‬ ‫ﻣــﺮاد از ]ﻓِــ‪ y‬ﺠﺷــﺮ ﺑﻴــﻨﻬﻢ[ ﺗﻤــﺎم ﻋﻘﺎﻳــﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳــﺎت‪ ،‬اﻋﻤــﺎل‪،‬‬ ‫وﻣﻌﺎﻣﻼت‪ ،‬وﺣﻘﻮق ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ آﻳﺖ ﺳﻪ ﺷﺮوط ﺑﺮاى اﻳﻤﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه‪:‬‬ ‫َ‪َُ ْ َ َ َ ُ ّ َُ ٣‬‬ ‫ﺠﺷ َـﺮ ﺑَﻴـﻨﻬ ْﻢ[ ﻣﺴـﻠﻤﺎن اﻣﺘـﻰ‬ ‫ﻜﻤﻮك ﻓِـ‪y‬‬ ‫اول اﻳﻨﮑﻪ‪] :‬ﺣﺘﻲ ﺤﻳ ِ‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪه ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم را ﺣَﮑـﻢ ﺧـﻮد‬ ‫ﻗﺮار ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬وﺑﻪ داورى او راﺿﻲ ﻧﺸﻮد وﭘﻴﺮوى از ﺳﻨﺖ ﻧﺒـﻮى‬ ‫ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫َُْ ْ َ َ ً‬ ‫ُ‪ْ ُ َ َ ٣‬‬ ‫‪َ ْ َ َ ٣‬‬ ‫دوﻳﻢ ﺷﺮط اﻳﻨﮑﻪ‪] :‬ﺛﻢ ﻻ ِﺠﻳﺪوا ﻓِﻲ أﻧﻔ ِﺴ ِﻬﻢ ﺣﺮﺟـﺎ ﻣِﻤـﺎ ﻗﻀـﻴﺖ[‬ ‫ﻳﻌﻨﻰ ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻞ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻨﺖ در دﻟﺶ ﮐﺪام ﻧﺎ رﺿﺎﻳﺘﻰ‬ ‫وﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻰ ﺗﻨﮓ دﻟﻰ ﻣﺤﺴﻮس ﻧﮑﻨـﺪ اﻳـﻦ ازدواج وﻳـﺎ ﺗﺠﻬﻴـﺰ‬ ‫وﺗﮑﻔﻴﻦ ﺟﻨﺎزه وﻏﻴﺮه را ﭼﺮا ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺳـﻨﺖ اﻧﺠـﺎم دادم؟‪ ،‬اﮔـﺮ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎر ﻧﻤﻴﮑﺮدم ﺑﻠﮑـﻪ رﺳـﻢ ورواج وﻋﻨﻨـﺎت ﻗـﻮم ﻣﻨﻄﻘـ‪،ﾢ‬‬ ‫وﻃﺮﻳﻘﻪ آﺑﺎء واﺟﺪاد ﺧﻮد را ﻣﻴﮑﺮدم ﻣﺮدم از ﻣﻦ ﻧﺎ راﺣﺖ ﻧﻤـﻲ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬درﺣﻘﻴﻘﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدن از ﺗﻘﺎﺿﺎى اﻳﻤﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﺗﻘﺎﺿﺎى اﻳﻤﺎن اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﻴﮑﻪ ازﺗﻮ ‪請‬ﺪور ﻳﮏ ﻋﻤﻞ ﻣﻮاﻓﻖ‬ ‫ﺳﻨﺖ ‪請‬ﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮآن اﻇﻬﺎر ﺧﻮرﺳﻨﺪى ﮐﻨﻰ‪ ،‬وﻗﻠﺒـﺖ‬ ‫ﻣﻄﻤﻴﻦ ﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺎرى ﻧﻴﮑﻰ اﻧﺠﺎم دادم‪ ،‬زﻳﺮاﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اداء‬ ‫ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮى اﺣﺴﺎس ﺗﻨﮓ دﻟﻰ ﻫﻢ ﻋﻼﻣﻪ ﺿﻌﻒ اﻳﻤﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬ ‫َُّ‬

‫َْ ً‬

‫‪31‬‬

‫ﺳﻮم ﺷﺮط اﻳﻨﮑﻪ‪َ ] :‬وﻳﺴﻠِ ُﻤﻮا ﺗﺴﻠِ ً‪ [y‬ﮐﻪ ﺑﺎرﺑﺎر ﮐـﺮات وﻣـﺮات‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻃـﻮري ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ در ﭘﺮوﮔﺮاﻣـﻰ ﻳﮑـﻰ از‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻋﺎﻣﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﺑﻨﺎﺑﺮ ﻟﻌﻦ وﻃﻌـﻦ واﻟـﺰام ﻣـﺮدم‬ ‫وﻧﺎ رﺿﺎﻳﺘﻰ ﺷـﺎن‪ ،‬در ﭘﺮوﮔـﺮام دﻳﮕـﺮ ﻓﺮزﻧـﺪش ﻫـﻴﭻ ﺗﻮﺟـﻪ‬ ‫ﺑﺴﻮى ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮى ‪請‬ﻮرت ﻧﮕﻴﺮد‪ ،‬وﻳﺎ درﻳﮏ ﻣﺼﻴﺒﺖ وﻏﻢ‬ ‫ﺗﺠﻬﻴﺰ وﺗﮑﻔﻴﻦ وﺟﻨﺎزه را ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺳـﻨﺖ وﺷـﺮﻳﻌﺖ اداء ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪،‬‬ ‫وﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻣﻼﻣﺖ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺗﺮدﻳﺪ وﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﺮدم از ﻋﻤـﻞ ﺑـﺎ‬ ‫ﺳﻨﺖ وﺷﺮﻳﻌﺖ دﺳـﺖ ﺑﺸـﻮﻳﺪ‪ ،‬وﺑﺠـﺎى ﺳـﻨﺖ ﮔﺮوﻳـﺪۀ رﺳـﻢ‬ ‫ورواج ﻗﻮم ﻣﻨﻄﻘ‪ ﾢ‬ﺧﻮد ﮔﺮدد‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﺎﻣﻞ را ﻣـﺆﻣﻦ ﮐﺎﻣـﻞ‬ ‫واﻣﺘﻰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار ﮔﻔﺘﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬دراﻳـﻦ آﻳـﺖ "ﺗﺴـﻠﻴﻤﺎً"‬ ‫ﻣﻔﻌﻮل ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ ﺑﺮاى ﺗﺎﮐﻴﺪ آﻣﺪه ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺎرﺑﺎر ودر ﻫﺮ ﻣﻮﻗـﻊ‬ ‫ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم را ﭘﻴﺶ روى داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درآن ‪請‬ـﻮرت‬ ‫اﻳﻤﺎﻧﺪار ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻴﺮود‪.‬‬ ‫وﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ اﺳـﺖ ﻳـﮏ ﻧﻔـﺮ در ﻣﻨﺎزﻋـﻪ‪ ،‬وﻣﻌﺎﻣﻠـﻪ‪،‬‬ ‫وﻏﻴﺮۀ ﺧﻮد از ﻓﻴﺼﻠﻪ وﺣﮑﻢ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻣﻄﻤﻴﻦ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﺑﺮ ﻋﮑﺲ اﻳﻦ ﺟﺰ ﻣﻨﺎﻓﻘﺖ ﭼﻴﺰى ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺮ زﺑﺎن دﻋـﻮا از اﻣﺘـﻰ‬ ‫ﺑﻮدن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﮐﻨﺪ ودرﻋﻤﻞ از ﻓﻴﺼﻠ‪ ﾢ‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮد ﺧـﻼف ورزى‬ ‫ارﺷﺎد ﺑﺎرى ﺗﻌﺎﻟﻰ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬درﺑﺎب ﭼﻨﻴﻦ اﺷﺨﺎص‬ ‫َ َ َُ ْ َ َ َ ْ َ َ َْ َ ‪َ َ ُ ٣‬‬ ‫‪ُ ٣‬‬ ‫َ​َْ َ‬ ‫ـﻮل رأﻳـﺖ‬ ‫﴿وإِذا ﻗِﻴﻞ ‪l‬ﻢ ﺗﻌﺎﻟﻮا إِﻟﻲ ﻣﺎ أﻧﺰل اﻟﻠـﻪ وإِﻟـﻲ اﻟﺮﺳ ِ‬ ‫ َ ُ ‪ً ُ ُ َ َْ ٤‬‬ ‫َُْ‬ ‫ﻦﻴ ﻳﺼﺪون ﻋﻨﻚ ﺻﺪودا﴾ ]النسآء‪[٦١ :‬‬ ‫اﻟﻤﻨﺎﻓِ ِﻘ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪32‬‬

‫ترجمه‪ :‬وﭼﻮن ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﺑﺂﻧﻬﺎ ﺑﻴﺎﺋﻴـﺪ ﺑﺴـﻮئ آﻧﭽـﻪ ﻧـﺎزل‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ اﷲ )ﮐﺘﺎب اﷲ( وﺑﺴﻮئ ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ )ﺳﻨﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ( ﺑﺒﻴﻨﻰ‬ ‫آن ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن را ﺑﺎزﻣﻰ اﻳﺴﺘﻨﺪ از ﺗﻮ ﺑﺎ اﻋﺮاض‪.‬‬

‫دا ﺘﺎن ﯾﮏ ﻨﺎ ﻖ‬

‫در ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻳﻦ آﻳﺖ ﻣﻔﺴﺮﻳﻦ ﻳﮏ واﻗﻌﻪ را ﻧﻘـﻞ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﻣﻴﺸﻨﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺑﺎ ﻳﻬﻮدى در اﻣـﺮى ﺗﻨـﺎزع ﻧﻤﻮدﻧـﺪ‪ ،‬وﻣﻌﺎﻣﻠـ‪ﾢ‬‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﻪ درﺑﺎر رﺳﻮل اﮐﺮم ﭘﻴﺶ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻰ اﮐـﺮم ‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺣـﻖ ﺑﺠﺎﻧـﺐ ﻳﻬـﻮدى اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را ﻓﻴﺼﻠﻪ ﮐﺮد ﺑﺮاى ﻳﻬﻮدى‪ ،‬ﻣﻨـﺎﻓﻖ ازﻳـﻦ داورى ﻧﺒـﻰ‬ ‫اﮐﺮم ﻧﺎ راﺣﺖ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻳﻬﻮدى را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻤﻮدﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻴﺼﻠﻪ را ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬واﻳﻦ را ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺑﺨﺎﻃﺮ‬ ‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﺳﻴﺪﻧﺎ ﻋﻤﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻔﺎر ﺳـﺨﺖ اﺳـﺖ اﻟﺒﺘـﻪ‬ ‫ﻳﻬﻮدى را واﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﺠﺎﻧﺐ ﻣﻦ ﻓﻴﺼﻠﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻼ‪請‬ﻪ اﻳﻨﮑﻪ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻫـﺮدو ﺧﺼـﻤَﻴﻦ ﺑـﻪ درﺑـﺎر ﻋﻤـﺮى‬ ‫ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻬﻮدى ﺗﻤﺎم داﺳـﺘﺎن را در ﺣﻀـﻮر ﺟﻨـﺎب ﺷـﺎن‬ ‫ﻋﺮض ﻧﻤﻮد‪ ،‬واﻳﻦ را ﻫﻢ ﻳﺎد آور ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠـﻪ را ﺑـﻪ درﺑـﺎر‬ ‫ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻫﻢ ﭘﻴﺶ ﮐﺮدﻳﻢ واﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻦ ﻓﻴﺼﻠﻪ ﮐﺮد‬ ‫وﻟﻴﮑﻦ اﻳﻦ ﺷﺨﺺ از داورى ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻣﻄﻤﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮﻳﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺷﻤﺎ ﺳﺮ زدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن اﻳﻦ ﻓـﺎروق اﻋﻈـﻢ ﺑـﺎ‬ ‫اﻃﻤﻨﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﻓﺮﻣﻮد‪請 :‬ﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻤﻰ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺗـﺎن ﻣﻴﮕـﺬارم‪،‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪33‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ زودﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮ‪請‬ﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪم‪ ،‬وﺑﻌﺪاً ﺑﺨﺎﻧـﻪ ﺗﺸـﺮﻳﻒ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺪت ﮐﻤﻰ ﻧﮕﺬﺷـﺖ ﮐـﻪ از ﺧﺎﻧـ‪ ﾢ‬ﺧـﻮد دﺳـﺖ ﺑـﺎ‬ ‫ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻋﺪل ﺗﺸﺮﻳﻒ ﻓﺮﻣﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬وﺳﺮ ﻣﻨﺎﻓﻖ را از ﺗـﻨﺶ ﺟـﺪا‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬وﺳﭙﺲ ارﺷـﺎد ﻓﺮﻣـﻮد‪ :‬اﻳـﻦ اﺳـﺖ داورى ﻋﻤـﺮ ‬ ‫درﺑـﺎب ﺷﺨﺼــﻴﮑﻪ ﺑـﻪ داورى ﭘﻴﻐــﺎﻣﺒﺮ ﻣﻄﻤﺌـﻴﻦ ﻧﺒﺎﺷــﺪ‪،‬‬ ‫وﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻰ ﺧﻮد را آﺷﮑﺎر ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ آﻳﺖ ﻣﺎﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ ﻋﺎم اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺺ ﺑﺮاﻳﻦ داﺳـﺘﺎن‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ وﻟﻰ ﻣﻘﺼﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺪام ﺧﺼﻮﻣﺖ وﻣﻨﺎزﻋـ‪ ﾢ‬ﭘـﻴﺶ‬ ‫آﻣﺪ ﺑﺮاى ﺣـﻞ آن از ﻓﻴﺼـﻠ‪ ﾢ‬ﺷـﺮﻋﻰ اﻋـﺮاض ﻧﻤـﻮدن از ﮐـﺎر‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آن ﺷﺨﺺ ﻣﻨﺎﻓﻖ اﺳﺖ‪ ،‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣـﺎرا از‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻨﺎﻓﻘﺖ ﻣﺤﻔﻮظ ﻧﮕﺎه دارد‪ .‬آﻣﻴﻦ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ ﺑﺮاى ﻳﮏ اﻣﺘﻰ ﻓﺮﻣـﺎﻧﺒﺮدار اﻃﺎﻋـﺖ وﭘﻴـﺮوى ﻧﺒـﻰ‬ ‫اﮐﺮم ﻓﺮض وﻻزﻣﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺮوى ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﺑﻪ اﻧـﺪاز‬ ‫وﺳﻴﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺘـﻰ درﮐﻨـﺎر ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﺑـﺎﻟﻔﺮض ﻳـﮏ ﺗـﻦ از‬ ‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟﺴﻼم در دﻧﻴﺎ زﻧﺪه ﻣﻴﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮآﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﭘﻴﺮوى‬ ‫از ﻧﺒﻰ اﮐـﺮم ﻻزم ﺑـﻮد‪ ،‬درﻳـﮏ ﻣﻮﻗـﻊ ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫ﺎن ُﻣـ ْﻮ َ َ ﺣﻴ ًـﺎ َ ﻣـﺎ َ و َﺳـﻌَ ُﻪ إِﻻ َ اِﺗِﺒ َـﺎ ِﻋ ْﻲ@‬ ‫‪5‬ﻟ َﻘَـ ْﺪ ِﺟ ْـﺘُ ُﻜ ْﻢ ﺑِﻬَـﺎ ﺑَﻴ ْ َﻀـﺂءَ ﻧ َﻘﻴـﺔً َوﻟ ـَ ْﻮ ‪َ l‬ـ َ‬ ‫)مشکوة باب االعتصام(‬ ‫ﻳﻘﻴﻨﺎً ﻣﻦ ﺷﻤﺎرا ‪請‬ﺎف وﭘﺎک ﺷـﺮﻳﻌﺖ آوردم اﮔـﺮ )اﻣـﺮوز(‬ ‫ﻣﻮﺳﻰ زﻧﺪه ﻣﻴﺒﻮد ﺑﺮاﻳﺶ ﺟﺰ ﭘﻴﺮوى ﻣﻦ دﻳﮕﺮ ﭼﺎره ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪34‬‬

‫وﻟﻴﮑﻦ اﻓﺴﻮس ﮐﻪ ﻣﺮدم ﭼﻨﻴﻦ ارﺷﺎدات ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم را‬ ‫در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ وﭘﻴﺮوى از ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻫﺎى ﺧﻮدﺳﺎﺗﻪ ﺧﻮﻳﺶ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ آﻧـﺎن درﺣﻘﻴﻘـﺖ ﻣﻘﻠﻴـﺪ از ﻏﻴـﺮ ﮔﺮدﻳﺪﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﻬـﺬﻳﺐ‬ ‫وﮐﻠﺘﻮر ﻏﻴﺮ را ﺑﺴﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺷﻨﻮدى ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬وﺑﺎز ﻫﻢ دﻋﻮاﮔﺮ از‬ ‫اﻣﺘﻰ ﺑﻮدن ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺮﺑـﻰ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬وادﻋـﺎ ﻣﻴﮑﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺎ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻴﻢ‪ ،‬اﷲ وﭘﻴﻐﻤﺒﺮش را ﻗﺒﻮل دارﻳﻢ‪ ،‬وﻋﺎﻣﻞ ﻗـﺮآن وﺳـﻨﺖ‬ ‫ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﻳﻦ دﻋﻮاى اﻳﺸـﺎن ﺟـﺰ زﻋـﻢ ﺑﺎﻃـﻞ وﻳـﮏ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮۀ ﻏﻠﻂ ﭼﻴﺰى دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬وﻗﺘﻴﮑـﻪ ﻫﻤـﺮاى ﻣـﺎ ﻣـﻮزون‬ ‫ﺗﺮﻳﻦ اﺳﻠﻮب زﻧﺪﮔﻰ )ﺳـﻨﺖ ﻣﻄﻬـﺮه( رﺳـﻮل اﷲ ﻣﻮﺟـﻮد‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ دﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﺣﺎﺟﺖ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﮐـﺮدن آروز وﺗﻤﻨـﺎى ﺗﻬـﺬﻳﺐ‬ ‫ﻧﺎﭘﺎک‪ ،‬وﮐﻠﺘﻮر ﻏﻴﺮ‪ ،‬ﻗـﺮآن ﮐـﺮﻳﻢ ﺑـﺮ ﭼﻨـﻴﻦ اﺷـﺨﺎص ﺗﺮدﻳـﺪ‬ ‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪:‬‬ ‫ َْ ُ​ُ َ ‪ ُْ َ َ َ َْ ُْ َ ُ َ ْ ُ٣‬‬ ‫َ​َ ْ َ​َ َ ‪٣‬‬ ‫﴿أﻟﻢ ﺗﺮ إِﻟﻲ اﻟ ِﺬ َﻳﻦ ﻳﺰﻤﻋﻮن أﻬﻧﻢ آ َﻣﻨﻮا ِﻤﺑﺎ أﻧ ِﺰل إِﻟﻴﻚ ُوﻣﺎ أﻧ َِﺰل‬

‫ْ َْ َ ُ ُ ْ َ​َ​َ ُ َ‬ ‫‪ْ ُ ْ َ​َ ُ ٣‬‬ ‫ﻮت وﻗـﺪ أﻣِـﺮوا أن‬ ‫ﻣِﻦ ﻗﺒﻠِﻚ ﻳ ِﺮﻳﺪون أن ﻳﺤﺘ َـﰁﻛﻤﻮا إِﻟـﻲ اﻟﻄـﺎﻏ ِ‬ ‫َُ ُ ‪ً َ ً َ َ ْ ُ٣ ُ ْ ُ َْ٣‬‬ ‫َ ْ ُ​ُ‬ ‫ﻳﻜﻔﺮوا ﺑ ِ ِﻪ وﻳ ِﺮﻳﺪ اﻟﺸﻴﻄﺎن أن ﻳ ِﻀﻠﻬﻢ ﺿﻼﻻ ﺑ ِﻌﻴﺪا﴾ ]النسآء‪[٦٠ :‬‬

‫ترجم ه‪ :‬آﻳﺎ ﻧﺪﻳﺪى ﺑﺴﻮى ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻤﺎن‬ ‫آوردﻧﺪ ﺑﺂﻧﭽﻪ ﺑﺴﻮى ﺗﻮ ﻧﺎزل ﮐﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ وﺑﺂﻧﭽﻪ ﭘـﻴﺶ از‬ ‫ﺗﻮ ﻧﺎزل ﮐﺮده ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺨﻮاﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﻀﺎﻳﺎى ﺧﻮﻳﺶ را رﻓـﻊ ﮐﻨﻨـﺪ‬ ‫ﺑﺴﻮى ﺳﺮﮐﺶ )ﻏﻴﺮ اﷲ( وﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮده ﺷﺪ اﻳﺸﺎﻧﺮا ﮐﻪ ﻧـﺎ‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ وى ﺷﻮﻧﺪ وﻣﻴﺨﻮاﻫﺪ ﺷـﻴﻄﺎن ﮐـﻪ ﮔﻤـﺮاه ﺳـﺎزد اﻳﻨﻬـﺎرا‬ ‫ﮔﻤﺮاﻫﻰ دور‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ﺮوی ﺮ ‪ w‬ﻞ و ک دو ﺒﺎ ﺪ‬

‫‪35‬‬

‫ﻣﺎرا ﻣﻦ ﺣﻴﺚ اﻣﺘﻰ ﭘﻴـﺮوى ﭘﻴﻐﻤﺒـﺮ درﻫﺮ‪請‬ـﻮرت اﻣـﺮ‬ ‫ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ آﻧﺤﻀﺮت ﮐﺎرى اﻧﺠﺎم داده ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاى ﻣـﺎ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺶ ﻻزﻣﻰ اﺳﺖ‪ ،‬واﮔﺮ ﮐﺎرى را اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﻨﺎﺑﺮ‬ ‫ﭘﻴﺮوى او آن ﮐﺎر را ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺮط آن ﻓﻌﻞ وﻳﺎ‬ ‫ﺗﺮک ازﺧﺼﻮ‪請‬ﻴﺎت ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮاﮐﻪ ﻣﺎ از اﻣﺘﻴـﺎن‬ ‫وى ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻓﻌﻼً وﺗﺮﮐﺎً‪ .‬ارﺷﺎد ﺑﺎرى ﺗﻌﺎﻟﻰ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ َ َ ُ ُ ‪ُ َ ْ َ ُ ْ َ ْ ُ َ َ َ َ ُ ُ َُ ُ ُ ٣‬‬ ‫﴿وﻣﺎ آ َﺗﰁﻛﻢ اﻟﺮﺳﻮل ﺨﻓﺬوه وﻣﺎ ﻬﻧﰁﻛﻢ ﻋﻨﻪ ﻓﺎﻧﺘﻬﻮا﴾ ]حشر‪[٧ :‬‬ ‫ترجمه‪ :‬وﺷﻤﺎرا آﻧﭽﻪ رﺳﻮل ﺣﻖ دﺳﺘﻮر دﻫﺪ )ﻣﻨﻊ ﻳـﺎ ﻋﻄـﺎ‬ ‫ﮐﻨﺪ( ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ وﻫﺮﭼﻪ ﻧﻬﻲ ﮐﻨﺪ واﮔﺬارﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ اﻳﻨﮑﻪ از ﮐﺪام ﭼﻴﺰ وﻳﺎ ﮐﺎرى ﻣﺎرا ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮده ﺑﺎﻳـﺪ از‬ ‫آن ﮐﺎر ﺧﻮد دارى ﮐﺮده ﺷﻮد‪ ،‬وﺑﺮ ﮐﺪام ﮐﺎر وﻃﺮﻳﻘـ‪ ﾢ‬ﮐـﻪ اﻣـﺮ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮده ﭘﻴﺮوى واﺗﺒﺎع وى ﺑﺮﻣﺎ ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ اﺗﺒـﺎع‬ ‫ﻋﺎم اﺳﺖ ﮐﻪ درﻓﻌﻞ ﺑﺎﺷﺪ وﻳﺎ درﺗﺮک‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ اﮔـﺮ ﮐـﺎر را ﻧﺒـﻰ‬ ‫اﮐﺮم اﻧﺠﺎم داده در اﻧﺠﺎم ﺗﺎﺑﻌﺪارى اﺳﺖ‪ ،‬واﮔﺮ ﻳـﮏ ﮐـﺎر‬ ‫را ﺗﺮک ﮐﺮده واﻧﺠﺎﻣﺶ ﻧﺪاده وازﺳـﻮى آﻧﺤﻀـﺮت ﻫـﻴﭻ‬ ‫ﺛﺒﻮﺗﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى ﻣﺎ ﺗﺮک آن ﻫﻢ ﻋﻴﻦ اﺗﺒﺎع اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻼﻋﻠﻰ ﻗﺎرى ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫‪5‬واﳌﺘﺎﺑﻌﺔ ﮐﻤﺎ ﺗﮑﻮن ﰲ اﻟﻔﻌﻞ ﺗﮑﻮن ﰲ اﻟﱰك اﻳﻀﺎ ً@ )مرقات ‪(٤١ /١ :‬‬ ‫ﭘﻴﺮوى ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻓﻌﻞ اﺳﺖ در ﺗﺮک )ﻧﺎﮐﺮدن( ﻧﻴﺰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪36‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ دﻫﻠﻮى ﻫﻢ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫وא‪‬אع ‪ ‬א‪  ‬وא‪ ‬א‪ !    ‬د‪].‬اشعث اللمعات‪[٢٠/١‬‬

‫ﻋﻼﻣﻪ ﺳﻴﺪ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﻳﻦ اﻟﻤﺤﺪث ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪:‬‬ ‫‪5‬ﺗﺮﮐﻪ ﺻ‪ #‬اﷲ "ﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺳﻨﺔ ﮐﻤـﺎ ان ﻓﻌﻠـﻪ ﺳـﻨﺔ@ )اللجن ة الص حاب‬ ‫السنة ‪ ،٤٣ :‬بحواله منھاج الواضح(‬

‫ﺗﺮک ﮐﺮدن ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻳﮏ ﮐﺎررا ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ‬ ‫ﻓﻌﻞ وى ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺸﻬﻮر ﺗﺎﺑﻌﻰ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻴﺐ ﻣﺮدى را دﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ‬ ‫ازﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤـﺎز ﻧﻔﻠـﻰ اداء ﻣﻴﮑﻨـﺪ‪ ،‬وى اﻳﺸـﺎن را‬ ‫ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ازﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﻧﻔﻞ ﺟﻮاز ﻧﺪارد‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺷـﺨﺺ‬ ‫َ ِ‬ ‫ اﻟﺼﻼ َ ِة؟@‬ ‫ ا "َ‪َّ َ#‬‬ ‫در ﺟﻮاب ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪5 :‬أﻳُﻌَ ّﺬ ُﺑ ِﲎ َّ ُ‬ ‫آﻳﺎ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺮ اداى ﻧﻤﺎز ﺗﻌﺬﻳﺒﻢ ﻣﻴﮑﻨﺪ؟ ﺳﻌﻴﺪ ﺑـﻦ ﻣﺴـﻴﺐ‬ ‫ درﺟﻮاﺑﺶ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ اﻟﺴﻨَّ ِﺔ@‬ ‫‪5‬ﻻ َ َ وﻟ َ ِﻜ ْﻦ ﻳُﻌَ ِ ّﺬ ُﺑ َ‬ ‫ ا ِ ِ ﲞﻼ َ ِف ُّ‬ ‫ﻚ َّ ُ‬ ‫ﺑﺮ ﻧﻤﺎز ﮔﺬارﻳﺪن ﺗﻌﺬﻳﺐ ﻧﻤﻴﺸﻮى اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ از ﺳـﻨﺖ‬ ‫ﻣﺤﺒﻮب ﺧﻮد ﺗﻌﺬﻳﺒﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪] .‬ﺳﻨﻦ دارﻣﻰ[‬ ‫ﺑﺤﺚ ذﮐﺮﮐﺮده ﺷﺪه درﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮاب آن ﻋﺪه ازﻣﺮدم اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮاى ﺛﺒﻮت ﺑﺪﻋﺎت ورﺳﻮﻣﺎت ﺧﻮد ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻠـﻰ اﻳـﻦ‬ ‫ﮐﺎر از ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﺛﺒﻮت ﻧـﺪارد‪ ،‬وﻟـﻰ در ﺗﺮدﻳـﺪش ﻫـﻢ از‬ ‫اﻳﺸﺎن ﭼﻴﺰى ﺛﺒﻮت ﻧﺪارد اﮔﺮ ﻧﺎﺟـﺎﻳﺰ ﻣﻴﺒـﻮد ﺧﻮاﻣﺨـﻮاه از آن‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪37‬‬

‫ﻣﻨﻊ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬ازﻳﻦ ﺟﻬﺖ دراﻳﻦ ﻣﺎ ﻫﻴﭻ ﮐﺮاﻫﺖ وﺑـﺪى ﻧﻤـﻰ‬ ‫ﺑﻴﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫درﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺷﺨﺎص ﭘﻴﺮوى واﻣﺘﻰ ﺑﻮدن راﻫﻴﭻ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫زﻳﺮاﮐﻪ ﻣﻄﻠﺐ از اﺗﺒﺎع ﻫﺮ ﻓﻌﻞ وﺗﺮک ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻣﮑﻤﻞ ﺑﺠﺎ‬ ‫آوردن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ ﺮوی از ﺤﺎ ء ام‪j‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﮔﺮ ﻳﮏ ﻋﻤﻞ را ‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ آن‬ ‫ﻫﻢ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ وﺑﺮاى ﻣﺎ دﻟﻴﻞ اﺳـﺖ زﻳﺮاﮐـﻪ ﭘﻴـﺮوى از ﺳـﻨﺖ‬ ‫‪請‬ﺤﺎﺑﻪ ﮐﺮام ﺑﺮاى ﻣﺎ ﻻزﻣﻰ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم‬ ‫ ارﺷﺎد ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ﲔ )مش کوة ‪،‬‬ ‫ﱵ َو ُﺳـــﻨَّﺔ ُ ﺧﻠ َ َﻔـــﺎء اﻟ َّﺮاﺷـــﺪﻳ ْ َﻦ ا ْﳌَﻬْـــﺪ ِﻳّ ْ َ‬ ‫ "َﻠَـــﻴ ْ ُﮑ ْﻢ ﺑ ُﺴـــ‪ْ َّ7‬‬ ‫ترمذي{‬

‫ترجم ه‪ :‬ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺳﻨﺖ ﻣﻦ وﺳﻨﺖ ﺧﻠﻔﺎي راﺷﺪﻳﻦ‬ ‫ﮐﻪ اﻳﺸﺎن ﻫﺪاﻳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪه اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﻴﺪﻧﺎ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ٍ‬ ‫ رواﻳـﺔ‪w‬‬ ‫‪5‬ﻣﻦ ‪l‬ﺎن ﻣﺴ‪i‬ﻨﺎ ﻣﻨﮑﻢ ﻣﺴ‪i‬ﻨﺎ ﻓﻠ‪o‬ﺴﱳ ﺑﺎﺻـﺤﺎب ﳏﻤـﺪ ‪r‬وﰲ‬ ‫ﻓﻠ‪o‬ﺴﱳ ﲟﻦ ﻗﺪ ﻣﺎت ﻓﺈن اﳊﻲ ﻻ ﺗﺆﻣﻦ "ﻠﻴﻪ اﻟﻔ‪i‬ﻨﺔ ‪ 2‬أوﻟﺌﻚ أﺻﺤﺎب ﳏﻤﺪ ﺻ‪ #‬‬ ‫اﷲ "ﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ‪l‬ﺎﻧﻮا أﻓﻀﻞ ﻫﺬ اﻷﻣﺔ أﺑﺮﻫﺎ ﻗﻠﻮﺑﺎ وأﻋﻤﻘﻬﺎ "ﻠﻤﺎ وأﻗﻠﻬﺎ ﺗ‪ ‬ﻠﻔـﺎ ‬ ‫اﺧﺘﺎرﻫﻢ اﷲ ﻟﺼﺤﺒﺔ ﻧ‪+‬ﻴﻪ وﻹﻗﺎﻣﺔ دﻳﻨـﻪ ﻓـﺎﻋﺮﻓﻮا ﳍـﻢ ﻓﻀـﻠﻬﻢ واﺗﺒﻌـﻮﻫﻢ "ـ‪ #‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪38‬‬

‫آﺛﺎرﻫﻢ وﲤﺴﻜﻮا ﲟﺎ اﺳﺘﻄﻌﺘﻢ ﻣﻦ أﺧﻼﻗﻬﻢ وﺳﲑﻫﻢ ﻓﺈ‪‬ﻢ ‪l‬ﺎﻧﻮا "‪ #‬اﳍـﺪى ‬ ‫اﳌﺴﺘﻘﻴﻢ@ )مشکوة باب ا العتصام(‬ ‫ﮐﺴﻰ ازﺷﻤﺎ اﻗﺘﺪاء ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻻزم اﺳﺖ اﻗﺘﺪاء ﺑﻪ ﻳﺎران ﻣﺤﻤـﺪ‬ ‫ ﮐﻨﺪ‪) ،‬ودر رواﻳﺖ دﻳﮕﺮى ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﻞ ﺷـﺪه( اﻗﺘـﺪاء ﺑـﻪ آن‬ ‫ﺑﺰرﮔﻮاراﻧﻰ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ وﻓﺎت ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮاﮐﻪ زﻧﺪﻫﺎ از ﻓﺘﻨﻪ وﺑـﻼء‬ ‫در اﻣﻦ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وآن ﺑﺰرﮔﻮاران ﻳﺎران ﻣﺤﻤﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ‬ ‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﻳﻦ اﻣﺖ اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎک دﻟﺘﺮﻳﻦ اﻳﻦ اﻣﺖ اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻘﻮرﺗﺮﻳﻦ اﻳـﻦ‬ ‫اﻣﺖ اﻧﺪ از ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻋﻠﻢ‪ ،‬وﮐﻤﺘﺮﻳﻦ اﻧﺪ ﺑﻠﺤﺎظ ﺗﮑﻠﻒ‪ ،‬وﻣﻀـﺒﻮط‬ ‫اﻧﺪ ﺑﻠﺤﺎظ راﻫﻨﻤﺎﺋﻰ‪ ،‬وداراى ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﺣﻮال اﻧـﺪ‪ ،‬وآﻧـﺎن را اﷲ‬ ‫ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺮاى ‪請‬ﺤﺒﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮﻳﺶ وﺑﺮاى اﻗﺎﻣﺖ دﻳﻦ اﻳﻨﺘﺨـﺎب‬ ‫ﮐﺮده‪ ،‬ﻓﻀﻴﻠﺖ وﺑﺮﺗﺮى آﻧﺎن را ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺮوى ﻧﻘﺶ ﻗﺪم آﻧﻬـﺎ‬ ‫را ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬وﭼﻨﮓ زﻧﻴﺪ ﺑﺂﻧﭽﻪ ﺗﻮان دارﻳﺪ از ﺧﻼق وﺳﻴﺮت آﻧﻬـﺎ‬ ‫ﻳﻘﻴﻨﺎً آﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮ ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﺮاﺑﺮ وراﺳﺖ‪.‬‬ ‫دﻳﮕﺮ ﺟﺎء اﺑ‪ ０‬ﻣﺴﻌﻮد ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫‪5‬اﺗﺒﻌﻮا آﺛﺎرﻧﺎ وﻻ ﺗ‪+‬ﺘﺪﻋﻮا ﻓﻘﺪ ُﮐ ِﻔ‪ْo‬ﺘُ ْﻢ@ )اعتصام‪(٥٤ / ١ :‬‬ ‫ﭘﻴﺮوى از ﻧﻘﺶ وﻗﺪم ﻣﺎ ﮐﻨﻴﺪ واز ﻧﺰد ﺧـﻮد ﺑـﺪﻋﺎت اﻳﺠـﺎد‬ ‫ﻣﮑﻨﻴﺪ‪) ،‬دﻳﻦ ﻣﮑﻤﻞ ﺷﺪه( واﻳﻦ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺷﻤﺎ را از ﺷﺮ‪.‬‬ ‫ﻗﻮل اﻣﺎم اﺣﻤﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﻴﺎد ﺳﻨﺖ ﺑﺮاى ﻣـﺎ اﺳـﺘﻮار‬ ‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪن اﺳﺖ ﺑﺮ ﻋﻤﻞ ‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام وﭘﻴﺮوى از اﻳﺸﺎن‬ ‫وواﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﺪﻋﺎت زﻳﺮاﮐﻪ ﻫـﺮ ﺑـﺪﻋﺖ )ﮐـﺎر ﻧـﻮﻳﻦ( در دﻳـﻦ‬ ‫ذرﻳﻌ‪ ﾢ‬ﮔﻤﺮاﻫﻰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪39‬‬

‫وﺧﻮد رﺳﻮل اﷲ ﻫﻢ ﭘﻴﺮوى ‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام را اﻣـﺮ‬ ‫ﺿﺮورى ﻗﺮار داده‪.‬‬ ‫ﺎل رﺳﻮل َ ِ ﺻ َ‬ ‫ﻴﻞ ‬ ‫ﲔ "َ‪ َ#‬أُ َّﻣ ِﱵ َ ﻣﺎ أ َ َ‪ َ#َ" ¢‬ﺑَ ِﲏ إِ ْﺳ َﺮ ِاﺋ َ‬ ‫ ا "َﻠ َﻴ ْ ِﻪ َ و َﺳﻠ َّ َﻢ ﻟَﻴَﺄْﺗِ َ َّ‬ ‫‪5‬ﻗ َ َ َ ُ ُ ّ‬ ‫ ا َ ّ‪ُ َّ #‬‬ ‫ِ‬ ‫َﺣ ْﺬو اﻟﻨَّﻌْ ِﻞ ﺑِﺎﻟﻨَّﻌْ ِﻞ َ ﺣ َّﱴ إ ِْن ‪ِ َ l‬‬ ‫َ ُ‬ ‫ﺎن ِ ﰲ أُ َّﻣ ِـﱵ َﻣـ ْﻦ ﻳ َ ْﺼـﻨ َ ُﻊ ‬ ‫ﺎن ﻣﻨْ ُﻬ ْﻢ َﻣ ْﻦ أ َ‪ ¢‬أ َّﻣ ُﻪ " َ َﻼﻧﻴَﺔً ﻟَ‪َ َ ‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﱰ ُق أُ َﻣ ِـﱵ "َـ‪ َ#‬ﺛَ َـﻼث ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫"‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫ﻔ‬ ‫ﺗ‬ ‫ﺳ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﻔ‬ ‫ﺗ‬ ‫ و‬ ‫ﺔ‬ ‫ﻠ‬ ‫ﻣ‬ ‫ ‬ ‫ﲔ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺳ‬ ‫ و‬ ‫ﲔ‬ ‫ﺘ‬ ‫ﻨ‬ ‫ ﺛ‬ ‫ ‬ ‫ﺖ‬ ‫ﻗ‬ ‫ﺮ‬ ‫ ‬ ‫ﻴﻞ‬ ‫اﺋ‬ ‫ﺮ‬ ‫إ‬ ‫ ‬ ‫ﲏ‬ ‫ ﺑ‬ ‫ِن‬ ‫إ‬ ‫ و‬ ‫‪َ#‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ً‬ ‫ذَﻟ ِ َ‬ ‫ﻚ َ َّ َ ْ َ‬ ‫ّ َ ْ َ َْ ْ َ َ ْ َ َ​َْ َ ّ‬ ‫ِ‬ ‫ﲔ ِﻣﻠَّﺔً ‪ُl‬ﻠ ُّ ُﻬ ْﻢ ِ ﰲ اﻟﻨَّﺎ ِر إِ َّﻻ ِﻣﻠَّﺔً َ وا ِﺣ َﺪةً @ )مشکوة‪ ،‬وترمذى(‬ ‫َو َﺳﺒْﻌ َ‬ ‫ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ارﺷﺎد ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ ﺑﺮ اﻣـﺖ ﻣـﻦ آن‬ ‫ﻧﺎﮔﻮارﻫﺎﻳﮑﻪ آﻣﺪه ﺑﻮد ﺑﺮ ﺑﻨﻰ اﺳﺮاﺋﻴﻞ‪) ،‬ﺑﻠﮑـﻞ ﻳﮑﺴـﺎن( ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬ ‫ﻳﮑﺴﺎﻧﻰ ﭘﻴﺰار ﺑﺎ ﭘﻴﺰار دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﮑﻪ اﮔﺮ ﻳﮑـﻰ ازآﻧﻬـﺎ ﭼﻨـﻴﻦ‬ ‫ﺑﺪﺑﺨﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎدر ﺧﻮد َﻋﻠَﻨـﺎً درﻣﺤﻀـﺮ ﻋـﺎم ﺑـﺪ‬ ‫ﮐﺎرى ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪) ،‬ﻧﻌﻮذ ﺑﺎﷲ ﻣﻦ ذاﻟﮏ( ودراﻣﺖ ﻣﻦ ﻫﻢ ﭼﻨـﻴﻦ‬ ‫ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺷـﺮم آور را اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ‪ ،‬وﺑﻨـﻲ‬ ‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﺮ ﻫﻔﺘﺎد ودو ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬واﻣـﺖ ﻣـﻦ ﺑـﺮ‬ ‫ﻫﻔﺘﺎد وﺳﻪ ﻓﺮﻗﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺷـﺎن دوزﺧـﻰ ﻣـﻲ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺠﺰ از ﻳﮏ ﻓﺮﻗ‪ ﾢ‬آن‪請 .‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام ﻋﺮض ﮐﺮدﻧـﺪ‬ ‫ِ‬ ‫ﻮل َ ِ‬ ‫ ا [‬ ‫ﮐﻪ‪َ ] :‬و َﻣ ْﻦ ﻫ َﻲ ﻳَﺎ َ ر ُﺳ َ ّ‬ ‫آن ﮔﺮوﻫﻰ ﻣﻨﺠﻴﻪ )ﻧﺠﺎت ﻳﺎﺑﻨﺪه( ﮐـﺪام ﻣﻴﺒﺎﺷـﺪ اى رﺳـﻮل‬ ‫ِ َ‬ ‫َ‬ ‫ـﺤ ِﺎﰊ[ ﻳﻌﻨﻰ ازﻓﺴﺎد‬ ‫ﺧﺪا!‪ .‬ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪َ ] :‬ﻣﺎ أﻧَﺎ "َﻠ َﻴْﻪ َ وأ ْﺻ َ‬ ‫وﮔﻤﺮاﻫﻰ وﺟﻬﻨﻢ آﻧﺎن ﻧﺠﺎت ﻳﺎﺑﻨﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ آن ﻋﻤﻠـﻰ را اﻧﺠـﺎم‬ ‫ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ وﻳﺎراﻧﻢ ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﮐﺴﻴﮑﻪ ﭘﻴﺮوى ﺳﻨﺖ ﻣـﻦ‬ ‫وﺳﻨﺖ ﻳﺎراﻧﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪40‬‬

‫ودرﺑﺎره ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺳﻨﺖ وﻃﺮﻳﻘـ‪請 ﾢ‬ـﺤﺎﺑﻪ ودرﻋـﻮض‬ ‫آن از ﻧﺰد ﺧﻮد ﻃﺮﻳﻘ‪ ﾢ‬ﺟﺪﻳـﺪ )ﺑـﺪﻋﺎت( اﻳﺠـﺎد ﮐـﺮدن اﺑـﺮاﻫﻴﻢ‬ ‫ﻧﺨﻌﻰ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫‪l5‬ﻞ ﻣﺎﻟﻢ ﻳﻔﻌﻠﻮ اذا ُﻓﻌﻞ ﺑﻌﺪﻫﻢ ‪l‬ﺎن ﻧﻘﺼﺎﻧﺎ ًﰲ اﻟﺪﻳﻦ@ )مدﺧل‪ :‬بحوالۀ‬ ‫اصول السنة(‬

‫ﭘﺲ ﻫﺮﻋﻤﻠﻴﮑﻪ ‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐـﺮام ﻧﮑﺮدﻧـﺪ وﺑﻌـﺪاز آﻧﻬـﺎ‬ ‫ﮐﺮده ﺷﻮد‪ ،‬آن درﺣﻘﻴﻘﺖ دردﻳﻦ )ﻋﻴﺐ( ﻧﻘﺼﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻴﺪﻧﺎ ﺣﺬﻳﻔ‪ ﾢ‬ﺑﻦ اﻟﻴﻤﺎن ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫‪l5‬ﻞ ﻋﺒﺎدة ﻟﻢ ﻳﺘﻌﺒﺪﻫﺎ اﺻﺤﺎب رﺳﻮل اﷲ ﺻ‪ #‬اﷲ "ﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻓﻼ ﺗﻌﺒﺪوﻫﺎ ‬ ‫ﻓﺎن اﻻول ﻟﻢ ﻳﺪع ﻟﻼۤﺧﺮ ﻣﻘﺎﻻً ﻓﺎﺗﻘﻮا اﷲ ﻳﺎ ﻣﻌﺸـﺮ اﳌﺴـﻠﻤﲔ وﺧـﺬوا ﺑﻄﺮﻳـﻖ ‬ ‫َﻣﻦ ‪l‬ﺎن ﻗﺒﻠ ُﮑ ْﻢ@ )اعتصام‪(١١٣ /١ :‬‬ ‫ﻫﺮآن ﻋﺒﺎدﺗﻴﮑﻪ ﻳﺎران ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺮا ﻣﮑﻨﻴـﺪ‪،‬‬ ‫زﻳﺮاﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ )‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام ( ﺑﺮاى آﺧـﺮﻳﻦ ﻫـﻴﭻ ﻗﺴـﻢ‬ ‫ﮐﺴﺮ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎ! از اﷲ ﺑﺘﺮﺳﻴﺪ وراﻫـﻰ ﭘﻴﺸـﻴﻨﻴﺎن‬ ‫)‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام ( را ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪) ،‬ﺑﺮآن ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻴﺪ(‬ ‫اﻟﻐﺮض‪ :‬از روى اﻫﻤﻴﺖ ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم وﻳﺎراﻧﺶ ﺑﺮاى‬ ‫ﻣﺎ ﭘﻴﺮوى از ﺳﻨﺖ آﻧﻬﺎ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ در زﻣﺎﻧﻪ ﻓﺴﺎد ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺳﻨﺖ ﻋﺎدت ﮔﻴﺮﻧﺪ‬ ‫وﺳﻨﺖ را ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬وﺑـﻪ ﻋﻮﺿـﺶ ﭘﺎﺑﻨـﺪ ﺑـﺪﻋﺎت ورﺳـﻮﻣﺎت‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻰ اﮐﺮم درﺑﺎره ﻋﺎﻣـﻞ ﺳـﻨﺖ درآن زﻣﺎﻧـﻪ ﭼﻨـﻴﻦ‬ ‫ارﺷﺎد ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪41‬‬

‫ـﺪ ﻓَﺴـﺎ ِد أُ َﻣ ِـﱵ ﻓَﻠ َـﻪ أ َ ْﺟـﺮ ِﻣﺎﺋَ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ـﺔ َﺷـ ِﻬﻴ ٍﺪ )مش کوة‪،‬‬ ‫ َﻣ ْﻦ َ ﲤ َ ّ ِﺴ َ‬ ‫ﻚ ﺑِ ُﺴ‪َِ ّ7‬ﱵ ﻋﻨْ َ َ ّ‬ ‫ُ ُ‬ ‫باب االعتصام(‬ ‫ﮐﺴﻴﮑﻪ ﭼﻨﮓ زد ﺑﺮ ﺳﻨﺖ ﻣـﻦ )ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺮآن ﻋﻤـﻞ ﮐـﺮد( در‬ ‫ﺣـﻴﻦ ﻓﺴـﺎد اﻣﺖ ﻣﻦ )آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺟـﺎى ﺳـﻨﺖ را ﺑـﺪﻋﺖ ﻗﺒﻀـﻪ‬ ‫ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ( ﺑﺮاي وي ﺛﻮاب ‪請‬ﺪ )‪ (١٠٠‬ﺷﻬﻴﺪ داده ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬ ‫وﺑﺮ ﻋﮑﺲ اﻳﻦ ﺑﺮاى ﻣـﺎ ﺧـﻮدارى ﺑﮑـﺎر اﺳـﺖ از ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ‬ ‫ﺳﻨﺖ زﻳﺮاﮐﻪ ﻟﻌﻨﺖ وﺧﺸﻢ اﷲ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺗـﺎرک اﻟﺴـﻨﺖ واﻧﺠـﺎم‬ ‫دﻫﻨﺪه ﺑﺪﻋﺎت‪.‬‬ ‫ِﺻ َ‬ ‫ـﺎس إ َِﱃ َ ِ‬ ‫ ا "َﻠَﻴ ِﻪ َ وﺳـﻠَّﻢ أَﺑْﻐَـﺾ اﻟﻨَّ ِ‬ ‫ ا ﺛ َ​َﻼﺛَـ ٌﺔ ُ ﻣﻠ ْ ِﺤـ ٌﺪ ِ ﰲ ‬ ‫]ﻗ َ َ‬ ‫ّ‬ ‫ﺎل َ ر ُﺳ ْﻮ ُل اﷲ َ ّ‪َ َ ْ ُ َّ #‬‬ ‫ُ‬ ‫ا ْﳊ َ َﺮ ِم َ و ُﻣ‪ْ+‬ﺘ َ ٍﻎ ِ ﰲ ْ اﻹ ِْﺳ َﻼ ِم ﺳﻨَّﺔَ ا ْﳉَﺎ ِﻫﻠِﻴ َ ِﺔ َ و ُﻣ َّﻄﻠِﺐ دَ ِم ا ْﻣ ِﺮئٍ ﺑِﻐ َ ْ ِ‬ ‫ﲑ َﺣ ّ ٍﻖ ﻟِﻴُﻬَﺮِﻳـ َﻖ دَ َﻣـﻪ[‬ ‫ّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫)بخارى‪ ،‬مشکوة(‬

‫ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم ﻓﺮﻣــﻮده ﮐـﻪ‪ :‬ﻣﺒﻐـﻮض ﺗــﺮﻳﻦ ﻣـﺮدم ﺳــﻪ‬ ‫اﺷﺨﺎص اﻧﺪ‪ :‬ﻳﮑﻰ ﮐﺠﺮو )ﮔﻨـﺎه وﻓﺴـﺎد ﮐﻨﻨـﺪه( در ﺣـﺮم‪ ،‬دوم‬ ‫ﭘﺎﺑﻨــﺪ رﺳــﻮﻣﺎت ﺟﺎﻫﻠﻴــﺖ دراﺳــﻼم‪ ،‬ﺳــﻮم ﮐﺴــﻴﮑﻪ درﻃﻠــﺐ‬ ‫رﻳﺰاﻧﺪن ﺧﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺣﻖ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﻴﮑﻪ از ﻧﺰد ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻴﺖ ﺛﻮاب اﻳﺠﺎد ﻳﮏ ﮐﺎر ﻳﻌﻨﻰ اﻳﺠﺎد‬ ‫ﮐﺮدن ﺑﺪﻋﺎت ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺟﺮم ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ ﻻﺑﺪى اﺳﺖ از ﻣﻌﺮﻓﺖ‬ ‫ﻗﺒﺎﺣﺖ ﺑﺪﻋﺖ‪ ،‬ﺗﺎﮐﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻌـﺪ از ﺷﻨﺎﺳـﺎي ﺑـﺪﻋﺖ ازآن‬ ‫ﺧﻮدارى ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪42‬‬

‫ ﺒﺎ ﺖ ﺪ ﺖ‬ ‫ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﮔﻨﺎﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ﺷﺮک ﺑﺪﻋﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗـﺎ اﻳﻨﮑـﻪ ﻣﺒﺘـﺪع‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ آﻣﺮزش ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ودر روز رﺳـﺘﺎﺧﻴﺰ از ﺷـﻔﺎﻋﺖ ﺷـﻔﻴﻊ‬ ‫اﻟﻤﺬﻧﺒﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﷲ ﻫﻢ ﻣﺤﺮوم اﺳـﺖ‪ ،‬واﻳـﻦ ﺗـﺮک‬ ‫ﺳﻨﺖ وازآن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ورزى‪ ،‬واﻳﺠﺎد ﺑﺪﻋﺖ ﺳـﺒﺐ ﻋـﺬاب دﻧﻴـﺎ‬ ‫وآﺧﺮت اﺳﺖ‪ ،‬اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ََْْ َ ‪٣‬‬ ‫ َُ ُ َ ْ َْ َ ْ ُ َُ ْ ٌَْ َْ ُ َُ ْ‬ ‫﴿ﻓ َﻠﺤﻴﺬ ِر اﻟ ِﺬﻳﻦ ﺨﻳﺎﻟِﻔﻮن ﻋﻦ أﻣ ِﺮ ِه أن ﺗ ِﺼﻴﺒﻬﻢ ﻓِﺘﻨﺔ أو ﻳ ِﺼـﻴﺒﻬﻢ‬ ‫َ َ ٌ ٌ‬ ‫ﻋﺬاب أﻟِﻴﻢ ﴾ ]النور‪[٦٣ :‬‬ ‫ترجم ه‪ :‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ آﻧﺎﻧﮑﻪ ﺧـﻼف ﺣﮑـﻢ ﭘﻴﻐـﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ازآﻧﮑﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﺮآﻧﻬﺎ ﺑﻼى ﻳﺎ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﺮآﻧﻬﺎ ﻋﺬاﺑﻰ درد‬ ‫دﻫﻨﺪه‪.‬‬ ‫ودر ﺟﺎى دﻳﮕﺮ ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ درﺑﺎره ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻰ اﮐـﺮم‬ ‫ وﻳﺎراﻧﺶ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫‪ ُ ٣‬‬ ‫َ​َ ْ َُ‬ ‫ْ َ ْ َ َ َ ‪َ ْ َ ْ ٣َ َ َ ُْ ُ َ ٣‬‬ ‫﴿وﻣﻦ ﻳﺸﺎﻗِ ِﻖ اﻟﺮﺳﻮل ﻣِﻦ ﺑﻌ ِﺪ ﻣﺎ ﺗﺒﻦﻴ ﻟﻪ ا‪l‬ﺪي وﻳﺘ ِﺒـﻊ ﻏـﺮﻴ‬ ‫ُْْ‬ ‫َ‬ ‫ َُّ َ َ​َ‪ً َ ْ َ َ َ َ ٣َ َ ْ َُ ٣‬‬ ‫ﺎءتﻣ ِﺼﺮﻴا﴾ ]النسآء‪:‬‬ ‫ﻴﻞ اﻟﻤﺆ ِﻣﻨِﻦﻴ ﻧﻮﻟِ ِﻪ ﻣﺎ ﺗﻮﻟﻲوﻧﺼﻠِ ِﻪﺟﻬﻨﻢوﺳ‬ ‫ﺳ ِﺒ ِ‬ ‫‪[١١٥‬‬

‫ترجم ه‪ :‬وﻫﺮﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ ﮐﻨﺪ ﺑﻌﺪ ازآﻧﮑﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ‬ ‫اورا ﻫﺪاﻳﺖ وﭘﻴﺮوى ﮐﻨﺪ ﺳﻮاى راه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن )‪請‬ﺤﺎﺑﻪ وﺗﺎﺑﻌﻴﻦ‬ ‫وﺗﺒﻊ ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ ( ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﮑﻨﻴﻤﺶ )در روز ﻗﻴﺎﻣـﺖ( ﺑﺂﻧﭽـﻪ‬ ‫ﻣﻴﻞ ﮐﺮده ودر آرﻳﻤﺶ ﺑﺪوزخ واو ﺑﺪ ﺟﺎﺋﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪43‬‬

‫ﻗﺮآﻧﮑﺮﻳﻢ ﺟﺎى دﻳﮕﺮى ﺑﻴﺎن اﺣﻮال ﻣﺒﺘﺪﻋﻴﻦ را ﭼﻨـﻴﻦ ﺑﻴـﺎن‬ ‫ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﻫﺮﮐﻪ دﻳﻦ ‪請‬ﺤﻴﺢ وﺳﻨﺖ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم را ﺑﮕـﺬارد‬ ‫ودرﻋﻮﺿﺶ از ﻧﺰد ﺧﻮد ﻃﺮﻳﻘـ‪ ﾢ‬ﺟﺪﻳـﺪ )ﺑـﺪﻋﺎت( اﻳﺠـﺎد ﮐﻨـﺪ‬ ‫وﺑﺮآن ﻋﻤﻞ اﻇﻬﺎر ﺧﻮرﺳﻨﺪى ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﺎرى ﺑـﺰرگ‬ ‫دﻳﻨﻰ را اﻧﺠﺎم دادﻳﻢ‪ ،‬ﻟﻴﮑﻦ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ اﻳﻨﻬـﺎ‬ ‫ﺿﺎﻳﻊ ﺑﻰ ﻣﺰد وﺑﻰ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺳﺖ زﻳﺮاﮐﻪ ﻣﻮاﻓﻖ ﻋﻤـﻞ ﮐـﺮد ﻧﺒـﻰ‬ ‫اﮐﺮم ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ارﺷﺎد رﺑﺎﻧﻰ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ َ ‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫ ََْ ً‬ ‫ُ ْ َ ْ َُُّ ُ ْ َْ ْ‬ ‫َ‬ ‫ـﺬﻳﻦ ﺿـﻞ‬ ‫﴿ﻗ ﻞ ﻫ‬ ‫ﺮﺴـﻳﻦ أﻤﻋـﺎﻻ )‪ (103‬اﻟ ِ‬ ‫ﻞ ﻧﻨ ِﺒﺌﻜﻢ ِ‪v‬ﻷﺧ ِ‬ ‫َُْ​ُ‬ ‫‪ًْ ُ ُ ُْ ْ ُ٣َ ُ َ َْ ْ ُ َ َْ ٤‬‬ ‫َْ​َ‬ ‫ﺳﻌﻴﻬ ْﻢ ﻓِـﻲ اﺤﻟﻴـﺎ ِة اﻟـﺪﻧﻴﺎ وﻫـﻢ ﺤﻳﺴـﺒﻮن أﻬﻧـﻢ ﺤﻳ ِﺴـﻨﻮن ﺻـﻨﻌﺎ﴾‬ ‫]الکھف‪[١٠٤ ،١٠٣ :‬‬

‫ترجمه‪ :‬ﺑﮕﻮ آﻳﺎ ﺧﺒﺮ دﻫﻴﻢ ﺷﻤﺎ را ﺑﺂﻧﺎﻧﮑـﻪ زﻳـﺎن ﮐـﺎرﺗﺮﻳﻦ‬ ‫ﻣﺮدم اﻧﺪ از روى ﻋﻤﻞ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻤﺎﻋﺔ آﻧﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻢ ﺷﺪ ﺳﻌﻲ آﻧﻬﺎ‬ ‫در زﻧﺪﮔﺎﻧﻰ دﻧﻴﺎ وآﻧﻬﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻴﮑﻮﮐﺎرى ﻣﻴﮑﻨﻨـﺪ در‬ ‫ﻋﻤﻞ‪.‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫ َ ‪ْ ُ​ُْ َ ٣‬‬ ‫درﺑﺎرۀ ]اﻟ ِﺬﻳﻦ ﺿﻞ ﺳـﻌﻴﻬﻢ[ از ﺳـﻴﺪﻧﺎ ﻋﻠـﻰ ﻣـﺮوي‬ ‫اﺳﺖ ‪5‬ﺑﺎ‪‬ﻢ اﻫﻞ ﺑﺪﻋﺔ@ زﻳﺮاﮐﻪ آﻧﺎن اﻫـﻞ ﺑـﺪﻋﺖ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ازﻳـﻦ‬ ‫ﺟﻬﺖ ﻋﻤﻞ وﺳﻌﻰ وﮐﻮﺷﺶ آﻧﻬﺎ ﺳﻮد ﻣﻨﺪ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻫﻢ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫‪َ 5‬ﻣ ْﻦ ﻋَ ِﻤ َﻞ ﻋَ َﻤ ًﻼ ﻟَ‪َ ْo‬ﺲ "َﻠ َﻴ ْ ِﻪ أ َ ْﻣ ُﺮﻧَﺎ ﻓَ ُﻬ َﻮ َ ر ّد@ ‪r‬ﻣﺘﻔﻖ "ﻠﻴﻪ‪w‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪44‬‬

‫ﮐﺴﻴﮑﻪ ﻋﻤﻞ اﻧﺠﺎم داد ﮐﻪ از ﺳﻮى ﻣﺎ ﺑﺮآن ﺣﮑﻢ ﻧﺸﺪه ﺑـﻮد‬ ‫)ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻣﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﺒﻮد( آن ﻋﻤﻞ در ﻧـﺰد اﷲ ﻣﺘﻌـﺎل ﻣـﺮدود‬ ‫اﺳﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬﻳﺮاﺋﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ازﻳﻦ آﻳﺖ ﻣﺒﺎرﮐﻪ وﺣﺪﻳﺚ ﻧﺒﻮى ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﻫﻴﭻ ﻋﻤﻞ ﺑﺪﻋﺘﻰ ﻣﻮرد ﭘﺬﻳﺮاﺋﻰ در درﺑﺎر اﷲ ﻣﺘﻌـﺎل ﻧﻤﻴﮕـﺮدد‪.‬‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ در رواﻳﺖ دﻳﮕﺮ درﺑﺎره ﻋﺪم ﻗﺒﻮﻟﻴﺖ ﻋﻤﻞ ﺑـﺪﻋﺘﻰ ﺑﻄـﻮر‬ ‫آﺷﮑﺎر اﻟﻔﺎظ آﻣﺪه‪:‬‬ ‫ف َ و َﻻ " َ ْﺪ ٌل[ )مشکوة‪ ،٢٣٨ /١ :‬ابن ماجه‪(٢ :‬‬ ‫] َﻻ ﻳُ ْﻘﺒ َ ُﻞ ِﻣﻨْ ُﻪ َﺻ ْﺮ ٌ‬ ‫ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻴﺸﻮد ﻋﺒﺎدت ﻓﺮﺿﻰ )ﺑﺪﻋﺘﻰ( وﻧﻪ ﻋﺒﺎدت ﻧﻔﻠﻰ وى‪.‬‬ ‫ﻣﺮﻫﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻋﺒـﺎدات ﺑـﺪﻋﺘﻰ ﻗﺒـﻮل ﻧﻤﻴﺸـﻮد ازﻳـﻦ ﺟﻬـﺖ‬ ‫ﻓﻘﻬﺎى ﻋﻈﺎم وﻋﻠﻤﺎء ﮐـﺮام‪ ،‬درﻋﻘـﺐ ﺑـﺪﻋﺘﻰ ﻧﻤـﺎز را ﻣﮑـﺮوه‬ ‫ﺗﺤﺮﻳﻤﻰ ﻣﻴﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ازﺟﻬﺖ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺑﻰ ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﻬﺎ ﻧﺒﻰ اﮐـﺮم ‬ ‫ﺑﺮاى ﺧﻮدارى ﺑﺪﻋﺖ اﻧﺘﻬﺎى ﺑﻪ ﺟﺪﻳﺖ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬ ‫ـﺪﺛ ِ‬ ‫َﺎت ْ اﻷُ ُﻣ ـﻮ ِر ﻓَـﺈ َِّن ‪ُl‬ـ َّـﻞ ُ ﳏ ْ َﺪﺛَـ ٍـﺔ ﺑِ ْﺪﻋَ ـ ٌﺔ َ و‪ُl‬ـ َّـﻞ ﺑِ ْﺪﻋَـ ٍـﺔ َ ﺿـ َـﻼﻟ َ ٌﺔ@‬ ‫‪َ 5‬وإِﻳَّــﺎ ُﻛ ْﻢ َ و ُﳏْـ َ‬ ‫)مشکوة(‬

‫ﺧﻮدارى ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ از ﻃﺮﻳﻘ‪ ﾢ‬ﻫﺎى ﻧﻮﻳﻦ در دﻳـﻦ‪ ،‬زﻳﺮاﮐـﻪ ﻫـﺮ‬ ‫ﻃﺮﻳﻘ‪ ﾢ‬ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ وﻫﺮﺑﺪﻋﺖ ﮔﻤﺮاﻫﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در رواﻳﺖ اﻣﺎم ﻧﺴﺎﺋﻰ اﻟﻔﺎظ ﻣﺰﻳﺪ ﻫﻢ وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫‪َ 5‬و‪ُّ ُl‬ﻞ َ ﺿ َﻼﻟ َ ٍﺔ ِ ﰲ اﻟﻨَّﺎر@ )نسائى‪(١٧٩/١ :‬‬ ‫وﻫﺮ ﮔﻤﺮاﻫﻰ در آﺗﺶ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﻋﺖ ﺑﺎﻧﺪاز ﻗﺒﻴﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم از ﺗﻮﻗﻴﺮ وﺗﻌﻈﻴﻢ‬ ‫‪請‬ﺎﺣﺐ ﺑﺪﻋﺖ ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪45‬‬

‫ارﺷﺎد ﻧﺒﻰ اﮐﺮم اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ٍ‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫اﻻِ ْﺳ َﻼ ِم )مشکوة(‬ ‫ﺎن " َ‪ َ َ#‬ﻫ ْﺪ ِم ْ‬ ‫ َﻣ ْﻦ َ و ّﻗ َﺮ َﺻﺎﺣﺐ َ ﺑِ ْﺪﻋَﺔ ﻓَﻘَ ْﺪ ا َ" َ َ‬ ‫ترجم ه‪ :‬ﮐﺴﻴﮑﻪ ﺗﻌﻈﻴﻢ ﺑـﺪﻋﺘﻲ را ﮐـﺮد ﻳﻘﻴﻨـﺎً او ﻫﻤﮑـﺎرى‬ ‫ﻧﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺤﻮ ﮐﺮدن وﻧﺎﺑﻮدي اﺳﻼم‪.‬‬ ‫وﻫﻤﻴﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻮد ﮐﻪ ‪請‬ـﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐـﺮام واﺳـﻼف اﻣـﺖ‬ ‫‪ n‬از ﺑﺪﻋﺖ واﻫﻞ آن اﻧﺘﻬﺎﺋﻰ ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫روزى ﺷﺨﺼﻰ ﺳﻼم از ﺳﻮى دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﺳـﻴﺪﻧﺎ ﻋﺒـﺪاﷲ اﺑـﻦ‬ ‫ﻋﻤﺮ ﭘﻴﺶ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺒﻞ ازﻳﻦ اﻳﺸﺎن را درﺑﺎره آن ﺷﺨﺺ‬ ‫رﺳﻴﺪه ﺑﻮد ﮐﺪام ﺑﺪﻋﺘﻰ اﻳﺠﺎد ﻧﻤـﻮده‪ ،‬ﺳـﻴﺪﻧﺎ اﺑـﻦ ﻋﻤـﺮ ‬ ‫ﺑﺮاى ﺳﻔﻴﺮ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ درﺟﻮاب ﺳﻼم وى‪.‬‬ ‫ اﻟﺴـ َـﻼ َم@ )ترم ذي‪،٣٨ /٢ :‬‬ ‫ـﺪ َث ﻓَـ َـﻼ ُﺗ ْﻘ ِﺮﺋْـ ُـﻪ ِﻣـ ِ ّـﲏ َّ‬ ‫ـﺎن ﻗَ ـ ْﺪ أ َ ْﺣـ َ‬ ‫‪5‬ﻓَ ـﺈ ِْن ‪َl‬ـ َ‬ ‫مشکوة‪(٢٣/١ :‬‬

‫اﮔﺮ واﻗﻌﺎً آن ﺷﺨﺺ ﺑﺪﻋﺖ اﻳﺠﺎد ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﺪ ازﻃـﺮف ﻣـﻦ ﺳـﻼم‬ ‫)ﺟﻮاﺑﻰ( ﺑﺮ او ﻣﮕﻮ‪.‬‬ ‫ﺳﻴﺪﻧﺎ اﺑﻮﺳﻌﻴﺪ ﺧﺪرى وﺳﻴﺪﻧﺎ ﺳـﻬﻞ ﺑـﻦ ﺳـﻌﺪ از ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم ‬ ‫رواﻳﺖ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺎ‪請‬ﻠﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫در روز ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم ﻣﺼـﺮوف اﻧﺘﻈـﺎم‬ ‫آب آﺷــﺎﻣﻴﺪن اﻣﺘﻬــﺎى ﺧــﻮد اﺳــﺖ ازﺣــﻮض ﮐــﻮﺛﺮ‪ ،‬وﻣﻨﺘﻈــﺮ‬ ‫ﺗﺸﺮﻳﻒ آوردن آﻧﻬﺎ ﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻳﮏ ﮔﺮوه از آﻧﻬﺎ ﻗﺒﻞ از رﺳﻴﺪن‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﮐﺮده ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬وﺑﺴﻮى دوزخ ﺳـﻮق‬ ‫داده ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻰ اﮐـﺮم از درﺑـﺎرى ﻋـﺎﻟﻰ از اﷲ ﻣﺘﻌـﺎل‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ اى اﷲ ! اﻳﻨﻬﺎ اﻣﺘﻰ ﻫﺎى ﻣﻦ‪ ،‬وازﻣﺘﻌﻠﻘـﻴﻦ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪46‬‬

‫ﻣﻦ اﻧﺪ‪ ،‬از ﺳﻮى اﷲ ﻣﺘﻌﺎل درﺟﻮاب ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺸﮏ اﻳﻨﻬـﺎ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ از اﻣﺖ ﺗﻮ وﻟﻴﮑﻦ ﺗـﻮ از اﻋﻤـﺎل اﻳﻨﻬـﺎ اﻃﻼﻋـﻰ ﺑﺪﺳـﺖ‬ ‫ﻧﺪارى ﮐﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻌﺪ از ﺗﻮ ﻗﺴﻤﺎ ﻗﺴﻢ ﺑﺪﻋﺎت اﻳﺠﺎد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫ودﻳﻦ را ﺑﺪل ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬واز راه راﺳﺖ ﺑﻰ راه ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬ ‫ازﻳﻦ ﺟﻬﺖ از ﺣﻮض ﮐﻮﺛﺮ اﻳﻨﻬﺎرا آب ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻤﻴﺸﻮد‪) ،‬ﺑﺨﺎري‪:‬‬ ‫‪ .٩٧٤ /٢‬ﻣﺴﻠﻢ‪(٢٤ /٢ :‬‬ ‫ام اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﺎﺋﺸ‪請 ﾢ‬ﺪﻳﻘﻪ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﺑـﺪﻋﺘﻰ ﺷﺴـﺖ‬ ‫وﺑﺮﺧﻮاﺳﺖ ﻣﮑﻦ زﻳﺮاﮐﻪ ﺑﺴﺒﺐ اﻳﻦ ﻗﻠﺐ اﻧﺴﺎن ﻣﻲ ﻣﻴﺮد‪.‬‬ ‫اﺑﻦ اﻣﻴﺮ اﻟﺤﺎج ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ اﺣﺪ ﻣﻦ اﻫﻞ اﻟﺒﺪع@ )مدﺧل‪(٤٢١ /٢ :‬‬ ‫‪5‬ﻓﻠﻴﺤﺬر از ﻳﺰور ً‬ ‫ﻫﻤﻴﺶ درﻫﺮاس ﺑﺎش از زﻳﺎرت وﻣﻼﻗﺎت اﻫﻞ ﺑﺪﻋﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻈﺎم اﻟﺪﻳﻦ اوﻟﻴﺎء درﺑﺎرۀ ﺑﺪﻋﺖ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ ﮐﻪ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬ــ!‪ ‬א‪  1‬ـ‪ ‬א‪ ‬ـ و‪ ‬ـ‪‬א‪1‬ــ!‪، ‬ــ!‪  ‬ـ‪‬د‪‬ــכא‪ ‬ـ ‪،‬‬

‫]ﻓﻮاﺋﺪ اﻟﻔﺆاد‪ .١٠٩ :‬ﺑﺤﻮاﻟﻪ ﻣﻨﻬﺎج اﻟﻮاﺿﺢ‪[٧٣ :‬‬

‫ ﯽ و ﻄ ﺪ ﺖ‬

‫ﻣﻌﻨﺎى ﻟﻔﻈﻰ ﺑﺪﻋﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺪا ﮐـﺮدن ﭼﻴـﺰى ﻧـﻮﻳﻦ‪،‬‬ ‫ودر ا‪請‬ﻄﻼح ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﺪﻋﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻫﺮ آن ﮐـﺎر وﻃﺮﻳﻘـ‪ﾢ‬‬ ‫ﻧﻮﻳﻦ را ﮐﻪ در دﻳﻦ از ﻧﺰد ﺧﻮد اﻳﺠـﺎد ﮐـﺮده ﺷـﻮد‪ ،‬وﺑـﺮ ﻧﻴـﺖ‬ ‫ﺛﻮاب ﺑﺮ آن ﻋﻤﻞ ﮐﺮده ﺷﻮد‪ ،‬وﺛﺒﻮت آن در ﻗﺮآن وﺳـﻨﺖ‪ ،‬ودر‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪47‬‬

‫ﻗﺮون ﻣﺸﻬﻮدﻟﻬﺎ ﺑﺎﻟﺨﻴﺮ )ﻗﺮون ﺛﻼﺛﻪ( ﻗﺮن ‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐـﺮام ‪،‬‬ ‫وﺳﻠﻒ ‪請‬ﺎﻟﺤﻴﻦ واﺋﻤ‪ ﾢ‬ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ودر ﮐﺘﺎﺑﻬﺎى ﻟﻐﺖ ﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨـﻰ را ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ‪ :‬اﻟﺒﺪﻋـﺔ‪:‬‬ ‫ﺑﺪون ﻧﺎم ﺟﻮر ﮐﺮدن ﭼﻴﺰى‪ ،‬در دﻳـﻦ رﺳـﻢ ﻧـﻮﻳﻦ‪ ،‬وﻳـﺎ ﻫـﺮآن‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه وﻋﻤﻞ ﮐﻪ ﺑﺮاى آن ﻫﻴﭻ ا‪請‬ﻞ در ﻗﺮون ﻣﺸﻬﻮد ﻟﻬﺎ ﺑﺎﻟﺨﻴﺮ‬ ‫ﭘﻴﺪا ﻧﺸﻮد‪] .‬ﻣﺼﺒﺎح اﻟﻠﻐﺎت‪[٢٧ :‬‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻦ رﺟﺐ در ﻣﻌﻨﻰ ﺑﺪﻋﺖ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫‪5‬واﳌﺮاد ﺑﺎﻟﺒﺪﻋﺔ ﻣﺎ اﺣﺪث ﳑﺎ ﻻ اﺻﻞ ﻟﻪ ﰲ اﻟﺸﺮﻳﻌﺔ ﻳـﺪل "ﻠﻴـﻪ@ )ج امع‬ ‫العلوم والحکم‪(١٩٣ :‬‬

‫ﻣﺮاد از ﺑﺪﻋﺖ آن ﭼﻴﺰى اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﺮاى آن ﻫـﻴﭻ‬ ‫ا‪請‬ﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮآن دﻻﻟﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﺒﻴﺮ اﺣﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﺪﻋﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﺮدن آن ﮐﺎرى را ﮐﻪ ا‪請‬ﻞ آن در ﻗﺮآن‬ ‫وﺳﻨﺖ وﻗﺮون ﻣﺸﻬﻮد ﻟﻬﺎ ﺑﺎﻟﺨﻴﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬وﺑﺮآن ﺑﺮ ﻧﻴـﺖ‬ ‫دﻳﻦ وﺛﻮاب ﻋﻤﻞ ﮐﺮده ﺷﻮد‪] .‬ﺣﻤﺎﺋﻞ ﺷﺮﻳﻒ‪[٧٠٣ :‬‬ ‫وﻫﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﻰ را ﻣﻔﺘﻰ اﻋﻈـﻢ ﻫﻨـﺪ ﻣﻔﺘـﻰ ﻣﺤﻤـﺪ ﮐﻔﺎﻳـﺖ اﷲ‬ ‫دﻫﻠﻮى در ﺗﻌﻠﻴﻢ اﻻﺳﻼم ذﮐﺮ ﮐﺮده‪.‬‬ ‫ازﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﮐﺪام ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ دﻧﻴـﺎ‬ ‫آورده‪ ،‬وﮐﺪام ﻋﻘﺎﻳﺪﻳﮑﻪ اﻣـﺖ ﺧـﻮد را ﺗﻠﻘـﻴﻦ ﮐـﺮده‪ ،‬و ﺑـﺮاى‬ ‫اﺣﮑﺎم ﮐﺪام ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﺘﻌﻴﻨ‪ ﾢ‬ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده از آن اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤـﻮدن‬ ‫ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪48‬‬

‫ازﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺪﻋﺖ ﻇﺎﻫﺮ ﺷـﺪ ﮐـﻪ در دﻳـﻦ آﻣﻮﺧﺘـﻪ ﺷـﺪۀ‬ ‫وآورده ﺷﺪۀ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬وﻧﻪ ا‪請‬ـﻞ وﻧﻈﻴـﺮ آن‬ ‫وﺟﻮد دارد‪ ،‬وﻧﻪ از ﻗﺮآن وﺳﻨﺖ ﻣﺴﺘﻨﺒﻂ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﻮﻧﮑﻪ در ﻫﺮﮐﺎر از دﻳﻦ وﻋﺪۀ اﺟﺮ وﺛﻮاب اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮﻳﻦ‬ ‫ﻫﺮﭼﻴﺰﻳﮑﻪ از دﻳﻦ وﻳﺎ در دﻳﻦ داﺧﻞ ﺷﻤﺎرﻳﺪه ﺷـﻮد‪ ،‬ﺑـﺮآن ﻫـﻢ‬ ‫ﺛﻮاب را ﻣﺮﺗﺐ ﺷﻤﺎرﻳﺪن اﻣﺮ ﺿﺮورى اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ازﻳﻦ ﺟﻬﺖ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻳﮏ ﭼﻴﺰ ﺑﺪﻋﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻘﻴﻨﺎً آن از ﺛـﻮاب‬ ‫ﺧﺎﻟﻰ اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ از ﺟﻬﺖ ﻣﺮدودﻳﺖ وﺿﻼﻟﺖ آن ﺑﻪ ﮐـﺮدن آن‬ ‫ﺑﺠﺎى ﺛﻮاب ﮔﻨﺎه ﻣﺮﺗﺐ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺷﻤﺎ داورى ﮐﻨﻴﺪ ﮐـﻪ در ﻋﻘﺎﻳـﺪ‪ ،‬واﻋﻤـﺎل‪ ،‬ﻋﺒـﺎدات‪،‬‬ ‫وﻏﻢ وﺧﻮرﺳﻨﺪي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬دردﻳﮕـﺮ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎت ﮐـﺪام ﻃﺮﻳﻘـﻪ‬ ‫ورﺳﻮﻣﺎﺗﻴﮑﻪ ﺑﺮ ﻧﻴﺖ ﺛﻮاب اداء ﮐﺮده ﻣﻴﺸﻮد ﺗﺎ ﮐﺪام ﺣﺪ ذرﻳﻌ‪ﾢ‬‬ ‫ﺛﻮاب ﺷﺪه ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫از اﻳﻦ ﺗﺸﺮﻳﺢ آﺷﮑﺎر ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﺑـﺪﻋﺖ ﺷـﻤﺎرﻳﺪن ﻳـﮏ‬ ‫ﭼﻴﺰ ﺿﺮورى اﺳﺖ ﮐﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ از اﻣـﻮر دﻳـﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ از‬ ‫اﻣﻮر دﻳﻨﻰ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻣﺬﻫﺐ آﻧـﺮا ﺑـﺪﻋﺖ ﻧﻤﻴﮕـﻮﺋﻴﻢ‪،‬‬ ‫ﻣﺜﻼً ﮐﺴﻲ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻰ ﺑﺮ ﻧﻘﺸ‪ ﾢ‬ﺟﺪﻳـﺪ ﺳـﺎزد‪ ،‬وﻳـﺎ ﮐﺴـﻰ ﻳـﮏ‬ ‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﺎﻻت ﺑﺴﺎزد‪ ،‬وﻳﺎ ﮐﺴﻲ ﻳﮏ آﻟ‪ ﾢ‬ﺟﺪﻳﺪى اﻳﺠـﺎد ﮐﻨـﺪ‪،‬‬ ‫وﻳﺎ درﻳﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺎﺋﻨﺲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﺪﻳﺪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻳﮏ ﻃﺮﻳﻘ‪ ﾢ‬ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫ﺑﺮاى ﻋﻼج وﻣﻌﺎﻟﺠﻪ اﻳﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻏﻴﺮه ﺗﻤﺎم اﻳﻨﻬﺎرا ﺑﺪﻋﺖ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ﻧﻤﻴﺸﻮد‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪49‬‬

‫ﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻮاب آﻧﺎﻧﻰ ﻫـﻢ ﺷـﺪ ﮐـﻪ وﻗﺘﻴﮑـﻪ از ﺗﺮدﻳـﺪ‬ ‫ﺑﺪﻋﺎت ﻳﮏ ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻨﮓ آﻳﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻄـﻮر ﻃﻨـﺰ وﻧﮑﺘـﻪ از‬ ‫ﻃﺮف ﺧﻮد ﺑﺮ ﺟﻮاب دادن اﻟﺰاﻣـﻰ ﺑـﺮاى ﻧﺎﮐـﺎﻣﻰ آن ﮐﻮﺷـﺶ‬ ‫ﻣﻴﮑﻨﺪ وﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﺟﻨﺎب ﻋﺎﻟﻰ ! اﮔﺮ ﻫﺮﭼﻴﺰ ﻧـﻮﻳﻦ ﺑـﺪﻋﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫دراﻳﻦ ‪請‬ﻮرت ﻫـﻮا ﭘﻴﻤـﺎ‪ ،‬ﻣـﻮﺗﺮ‪ ،‬اﺋﻴﺮﮐﻨﺪﻳﺸـﻦ‪ ،‬ﭘﻨﮑـﻪ وﻏﻴـﺮه‬ ‫ﺳﻬﻮﻟﻴﺎت ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻤﺎم ﺷﺎن ﺑﺪﻋﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻪ واﺿﺢ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺪﻋﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻨﻨـﺪۀ آن‬ ‫در ﻋﻤﻞ ﺧﻮد اﻋﺘﻘﺎد ﺛﻮاب را دارد‪ ،‬واﻳﻦ ﻫﻢ آﺷـﮑﺎر اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﻣﺮﺗﺐ ﺷﺪن ﺛﻮاب وﻳﺎ ﻋﺬاب ﺑﺮ ﻳﮏ ﮐﺎر ﺑﺮ ﻋﻘﻞ ﻣﻌﻠـﻮم ﮐـﺮده‬ ‫ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺛﻮاب ﻳﮏ اﻣﺮ ﺗﻮﻗﻴﻔﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ راه ﺑﺮاى ﻣﻌﻠـﻮم‬ ‫ﮐﺮدن آن وﺟﻮد دارد ﮐﻪ وﺣﻰ ﻧﺒﻮى اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ ازﻳﻦ ﺗﻔﺼﻴﻞ وﺗﻌـﻴﻦ ﻣﺼـﺪاق ﺑـﺪﻋﺖ ﺗﻤـﺎم آن اﺷـﻴﺎى‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ در ﻗﺮون ﺛﻼﺛﻪ وﺟـﻮد ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻟﻴﮑﻦ آﻧﻬﺎرا ﺑﺪون از دﻳﻦ ﺷﻤﺎرﻳﺪن وﺛﻮاب داﻧﺴﺘﻦ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻄﻮر‬ ‫وﺳﺎﺋﻞ وذراﻳﻊ ﺟﻮر ﮐﺮده ﺷﺪه وﻳﺎ اﻳﺠﺎد ﮐﺮده ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻗﻄﺎر‬ ‫آﻫﻦ‪ ،‬ﻫﻮا ﭘﻴﻤﺎ‪ ،‬وﺳﺎﺋﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ‪ ،‬ﺗﻠﻴﻔﻮن‪ ،‬ﻻؤدﺳـﭙﻴﮑﺮ‪ ،‬وﻏﻴـﺮه‪ ،‬اﮔـﺮ‬ ‫ﭼﻪ اﻳﻨﻬﺎ در ﻋﺼﺮ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم و‪請‬ﺤﺎﺑﻪ ﮐـﺮام وﺟـﻮد‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﻴﮑﻦ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺪﻋﺖ ازﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻨﻬـﺎ ذراﻳـﻊ‬ ‫واﺳﺒﺎب اﻧﺪ ودرذراﻳﻊ واﺳﺒﺎب ﺑﺪﻋﺖ ﻣﺮﺗﺐ ﻧﻤﻴﺸﻮد‪.‬‬ ‫دوم اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻨﻬﺎ را ﻣـﺮدم ﺑـﻪ ﻧﻴـﺖ ﺛـﻮاب ودﻳـﻦ اﺳـﺘﻌﻤﺎل‬ ‫ﻧﻤﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺤﺪود ﺑﺮ وﺳﺎﺋﻞ واﺳﺒﺎب اﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎ‪請‬ﻞ‬ ‫ﮐﻼم اﻳﻦ ﮐﻪ ﻳﮏ ﭼﻴﺰى ﻧﻮﻳﻦ )اﺳﺒﺎب وآﻻت( اﻳﺠﺎد ﮐﺮده ﮐـﻪ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪50‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻴﺖ ودﻳﻦ وﺛﻮاب ﻧﺒﺎﺷﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺒﺎح اﺳﺖ وﺿﺮورى اﺳﺖ آن‬ ‫ﺑﺪﻋﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮاﮐـﻪ درﺣـﺪﻳﺚ ﺷـﺮﻳﻒ ﻫـﻢ‬ ‫ﺑﺪﻋﺖ ﭼﻴﺰى را ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ از اﻣﻮر دﻳﻨـﻰ ﺑﺎﺷـﺪ ﻧـﻪ وﺳـﺎﺋﻞ‬ ‫وذراﻳﻊ‪.‬‬ ‫از ام اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﺎﺋﺸ‪請 ﾢ‬ﺪﻳﻘﻪ ﻃﺎﻫﺮه رواﻳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬ ‫ث ِ ﰲ أ َ ْﻣ ِﺮﻧَﺎ َ ﻫ َﺬا َ ﻣﺎ ﻟَ‪َ ْ o‬ﺲ ِﻣﻨ ْ ُﻪ ﻓَ ُﻬ َﻮ َ رد@ )مسلم(‬ ‫‪َ 5‬ﻣ ْﻦ أ َ ْﺣ َﺪ َ‬ ‫ﮐﺴﻴﮑﻪ ﭼﻴﺰى ﻧﻮﻳﻦ اﻳﺠﺎد ﮐﺮد در دﻳـﻦ ﻣـﺎ ﮐـﻪ از آن دﻳـﻦ‬ ‫ﻧﺒﻮد ﭘﺲ او ﻣﺮدود اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﺤﺪﺛﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﻣﺮاد از ] ِﰲ أ َ ْﻣ ِﺮﻧَﺎ َ ﻫ َﺬا[ ‪5‬ﰲ دﻳ‪7‬ﻨـﺎ ﻫـﺬا@ اﺳﺖ‬ ‫ﻳﻌﻨﻰ در دﻳﻦ ﻣﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻣﺜﺎل ﺑﻰ ﺷﻤﺎر ﺑﺮاى ﺑﺪﻋﺎت در ﻣﺮدم ﻣﺎ وﺟﻮد دارد‬ ‫ﮐﻪ ﻧﻪ از ﻗﺮآن وﺳﻨﺖ ﮐﺪام ﺛﺒـﻮت دارد‪ ،‬وﻧـﻪ درﻗـﺮون ﺛﻼﺛـﻪ‬ ‫ﺑﺮاى آن وﺟﻮد وﺛﺒﻮت درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻼً ازﻧﺰد ﺧﻮد وﻇﺎﻳﻒ‬ ‫ﺷﺮﮐﻰ‪ ،‬واوراد وﺧﻮدﺳﺎﺧﺖ درود‪ ،‬وﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﻼم وﻏﻴﺮه‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاى ﺑﺮﺧﻰ از آﻧﻬﺎ ﺛﺒﻮت در ﻗﺮآن وﺳﻨﺖ اﺳﺖ وﻟﻴﮑﻦ‬ ‫اﻫﻞ ﺑـﺪع از ﻧـﺰد ﺧـﻮد درآن ﻋﺒـﺎدات و‪請‬ـﺪﻗﺎت ﺗﺨﺼﻴﺼـﺎت‬ ‫وﻗﻴﻮدات اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً رﺳﻢ ﺳﻮم‪ ،‬ﭼﻬﻠﻢ‪ ،‬ﺳﺎل ﮔﺮد ﻣـﺮده‪،‬‬ ‫وﺗﺨﺼﻴﺺ ﺧﻴﺮات روز ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ ﺑﺮاى اﻳﺼﺎل ﺛﻮاب‪ ،‬اﻟﺘﺰام اﺋﻤﻪ‬ ‫در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺮ ﺗﻼوت ﺗﺒﺎرک اﻟـﺬي )ﺳـﻮرت ﻣﻠـﮏ( در ﺷـﺐ‬ ‫ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬وﻏﻴﺮه‪ ،‬وﻳﺎ ﻃﺮﻳﻘﻪ وﻫﻴﺌﺖ از ﻧﺰد ﺧﻮد ﺑﺮاى ﻋﺒﺎدت اﻳﺠﺎد‬ ‫ﮐﺮدن‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺮاى ذﮐﺮ ﺑـﺎﻟﺠﻬﺮ‪ ،‬وﺑﻌـﺪ از ﺟﻨـﺎزه وازﺳـﻨﺖ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪51‬‬

‫دﻋﺎء ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ‪ ،‬اﻟﺘﺰام دﻋﺎء وﻏﻴﺮه‪ ،‬ﺗﻤـﺎم اﻳﻨﻬـﺎ ﺑـﺪﻋﺖ‬ ‫ﺳﻴﺌﻪ اﻧﺪ دراﻳﻨﻬﺎ ﻫﻴﭻ ﻳﮑﻰ ﺣﺴﻨﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻴﮑـﻪ اﷲ ﻣﺘﻌـﺎل‬ ‫ﻣﺮدم َرا از اﻳﺠﺎد ﺑﺪﻋﺖ ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮده‪ ،‬ارﺷﺎد رﺑﺎﻧﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫َ َْ ُ‬ ‫َ ْ ْ َ‬ ‫ُ ْ‬ ‫ﺎب ﻻ ﺗﻐﻠﻮا ﻓِﻲ ِدﻳﻨِﻜﻢ﴾ ]النسآء‪[١٧١ :‬‬ ‫﴿ﺎﻳ أﻫﻞ اﻟ ِ‬ ‫ﻜﺘ ِ‬ ‫ترجمه‪ :‬اى اﻫﻞ ﮐﺘﺎب از ﺣﺪ ﻣﮕﺬرﻳﺪ در دﻳﻦ ﺧﻮد‪.‬‬ ‫ُ‬ ‫ﻋﻼﻣﻪ ﺳﻴﻮﻃﻰ در درﻣﻨﺜﻮر ﺗﺮﺟﻤﻪ ] َﻻ ﺗ َ ْﻐﻠﻮا[ را ﭼﻨـﻴﻦ‬ ‫ﮐﺮده ﮐﻪ ‪5‬ﻻ ﺗ‪+‬ﺘﺪﻋﻮا@ ﻳﻌﻨﻰ در دﻳﻦ ﺑﺪﻋﺖ ﻣﮑﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫درزﻳﺮ اﻳﻦ آﻳﺖ ﺗﻤﺎم اﻗﺴﺎم ﺑـﺪﻋﺎت ﺑﺮاﺑـﺮ اﺳـﺖ ﺗﻌﻠـﻖ ﺑـﺮ‬ ‫ﺑﺪﻋﺖ اﻋﺘﻘﺎدى ﺑﺎﺷﺪ وﻳﺎ ﻗﻮﻟﻲ وﻓﻌﻠﻰ‪ ،‬داﺧﻞ ﻣﻴﺸـﻮﻧﺪ‪ ،‬وﺑـﺪون‬ ‫ﺑﺪﻋﺖ ﭼﻴﺰى دﻳﮕﺮي ﻫﻢ وﺟﻮد داردﮐﻪ آﻧﺮا رﺳﻢ ورواج ﮔﻔﺘـﻪ‬ ‫ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ازآن ﻫﻢ ﻣﺎرا ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮده‪ ،‬ﮐـﻪ آن ﻋﺒـﺎرت‬ ‫اﺳﺖ از ﻃﺮز وﻃﺮﻳﻘ‪ ﾢ‬ﻏﻴﺮ )ﻫﻨـﺪوﻫﺎ واﻫـﻞ ﺗﺸـﻴﻊ‪ ،‬وﻋﻴﺴـﻮﻳﺎن‬ ‫وﻏﻴﺮه( ﮐﻪ در ﻣﻌﺎﺷﺮه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﮕﻮﻧﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺳﻬﻢ ﻓﺮاخ دارد‪.‬‬ ‫وﻳﺎ ﺧﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آن را از ﺧﺎﻃﺮ )ﺧﻴـﺎل( ﺧـﻮد وﺿـﻊ ﮐﺮدﻧـﺪ‬ ‫ﺗﻤﺎم اﻳﻨﻬﺎ آن اﻓﻌﺎل اﻧﺪ ﮐﻪ اﻟﺘﺰاﻣـﺎً اﻧﺠـﺎم داده ﻣﻴﺸـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘـﻰ‬ ‫اﻳﻨﮑﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪه ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺪح ﻣﺮدم ﻗﺮار ﻣﻴﮕـﺮد وﺗـﺮک ﮐﻨﻨـﺪه‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻬﺪﻳﺪ وﺳﺮزﻧﺶ‪ ،‬واﻣﺎ آن اﻓﻌﺎل را ﺑﻪ ﻧﻴـﺖ دﻳـﻦ وﺛـﻮاب‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻰ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻄﻮر رواج ورﺳﻢ ﮐﻠﺘـﻮر ﻗـﻮﻣﻰ اﻧﺠـﺎم‬ ‫داده ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻄـﻮر ﻣﺜـﺎل در ﻣﻌﺎﺷـﺮه ﻣـﺎ در دوران ﻋﺮوﺳـﻰ‪،‬‬ ‫وﻧﮑﺎح وﺳﻨﺖ )ﺧﺘﻨﻪ( وﻏﻴﺮه دراﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺤﺎﻓﻞ رواﺟﻬﺎى ﺑـﻰ‬ ‫ﻓﺎﻳﺪۀ زﻳﺎدى ‪請‬ﻮرت ﻣﻴﮕﺮد‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪52‬‬

‫ا ﯿﺎز ﯿﺎن ﻖ و ﺪ ﺖ‬ ‫ﺑﺪﻋﺖ از ﻋﺎم ﮔﻨﺎﻫﺎن دﻳﮕﺮ از ﻗﺒﻴﻞ دروغ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﻗﺘـﻞ‪ ،‬زﻧـﺎ‪،‬‬ ‫دزدى‪ ،‬ﺑﻲ ﻧﻤﺎزى‪ ،‬وﻏﻴﺮه زﻳﺎد ﻗﺒﻴﺢ ﺗﺮ اﺳﺖ زﻳﺮاﮐﻪ در ‪請‬ـﺪور‬ ‫ﮔﻨﺎﻫﺎن دﻳﮕﺮ دﻳﻦ را ﺑﺬات ﺧﻮد ﻧﻘﺼﺎن ﻧﻤﻴﺮﺳـﺪ ﺑﺠـﺰ از ﻫﻤـﺎن‬ ‫ﮔﻨﺎه‪ ،‬واﻣﺎ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻋﺖ در ﺧﻮد دﻳﻦ ﻧﻘﺼـﺎن ﮐـﺮده ﻣﻴﺸـﻮد‪،‬‬ ‫وا‪請‬ﻞ ﭼﻬﺮه وﺷﮑﻞ وﺣﻠﻴ‪ ﾢ‬دﻳﻦ درﻫﻢ ﺑﺮﻫﻢ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬ ‫زﻳﺮاﮐﻪ ﮔﻨـﺎه ﮐـﺮدن ﻳﻌﻨـﻰ ﮐﻮﺗـﺎﻫﻰ در اداى ﻧﻤـﺎز وروزه‬ ‫وﻏﻴﺮه‪ ،‬ﮐﻤﻰ در دﻳﻦ اﺳـﺖ و ﺑـﺪﻋﺖ ﮐـﺮدن اﻓﺰوﻧـﻰ در دﻳـﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﮐﺎﻫﺶ ﻳﮏ ﭼﻴﺰ از ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻴﺮون ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ ،‬وﺑﺮ اﻓﺰوﻧﻰ‬ ‫ﭼﻴﺰ از ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺧﻮد ﺑﻴﺮون ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎل ﻧـﺎن ﺧـﻮرش ﺑـﻪ‬ ‫ﮐﻤﻰ ﻧﻤﮏ وﻣﻮرچ از اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺧﺎرج ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ آن ﮐﻤـﻰ‬ ‫ﺑﻌﺪاً ﻫﻢ ﭘﻮره ﮐﺮده ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﻫﻤﻴﻦ ﻫﻢ ﻣﺜﺎل دﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻤﻰ در دﻳﻦ ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺴﺒﺐ ﻋﺎم ﮔﻨﺎه )اداء ﻧﻨﻤﻮدن ﻧﻤـﺎز وﻏﻴـﺮه(‬ ‫دﻳﻦ ﺧﺮاب ﻧﻤﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻟﻴﮑﻦ اﻳﻦ ﮐﻤﻰ ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ﺑﻲ ﺑﻮد ﺑﺨﺸـﻴﺪه‬ ‫ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ آن ﻧﻤﺎز ﮔﺬار ﺷﻮد‪ ،‬وﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﺑﻰ ﻧﻤـﺎز ﺧـﻮد را‬ ‫ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﮐﺎرش ﮔﻨﻬﮑﺎر ﻣﻴﺪاﻧﺪ‪ ،‬ودﻳﮕﺮ ﻃﺮف ﻣﺜﺎل ﺑﺪﻋﺖ ﭼﻮن‬ ‫زﻳﺎدت ﻧﻤﮏ وﻣﻮرچ اﺳﺖ در ﻧﺎن ﺧﻮرش )ﺳﺎﻟﻦ( ﮐـﻪ وﻗﺘﻴﮑـﻪ‬ ‫ﻧﻤﮏ وﻳﺎ ﻣﻮرچ در ﺳﺎﻟﻦ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد آن از ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺧﻮد ﺑﻴﺮون‬ ‫ﻣﻴﺸﻮد وﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬وﺑﺮاى ﺑﻲ ﺑـﻮد ﺳـﺎﺧﺘﻦ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪53‬‬

‫اﻳﻦ ﻫﻢ ﻫﻴﭻ راﻫﻰ ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮاﮐﻪ درآن ﺑﮕﻮﻧﻪ زﻳﺎدت آﻣﺪه ﮐـﻪ‬ ‫ﺑﺮاﻳﺶ ﻫﻴﭻ ﻋﻼج ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ آن در دﻳﻦ زﻳﺎدت اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮزﻳـﺎدت‬ ‫ﭼﻴﺰ از ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺧﻮد ﺑﻴﺮون ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ودﻳﮕﺮ ﻗﺒﺎﺣﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﺑﺪﻋﺘﻰ ﺑﺪﻋﺖ ﺧﻮد را ﮔﻨﺎه ﻧﻤﻲ ﺷﻤﺎرد‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻴـﺖ ﺛـﻮاب‬ ‫ودﻳﻦ آﻧﺮا اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪﻫﺪ از آن ﻫﺮﮔﺰ ارادۀ ﻣﻨﻊ ﺷـﺪن را ﻧـﺪارد‪،‬‬ ‫ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﺮا دﻳﻦ وﺛﻮاب ﻣﻴﺪاﻧﺪ ازﻳﻦ ﺟﻬﺖ آﻣـﺎدۀ ﮔﺬاﺷـﺘﻦ آن‬ ‫ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻧﻪ درﺑﺎره ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮدن ازآن ﻫﺮﮔﺰ ﻓﮑﺮى ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﻮل ﺳﻔﻴﺎن ﺛﻮرى اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫‪5‬اﻟﺒﺪﻋﺔ اﺣﺐ اﱃ اﺑﻠ‪o‬ﺲ ﻣﻦ ‪l‬ﻞ اﳌﻌﺎ¬ ﻻن اﳌﻌﺎﺻﻲ ﻳُﺘﺎب ﻋﻨﻬﺎ وﻻﻳُﺘﺎب ‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺒﺪﻋﺔ@ )مجالس االبرار‪ ،‬بحواله اصول السنة(‬ ‫ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺪﻋﺖ ﺑﺴﻮى ﺷﻴﻄﺎن از ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎﻫـﺎن ﻣﺤﺒـﻮﺑﺘﺮ اﺳـﺖ‬ ‫زﻳﺮاﮐﻪ از دﻳﮕﺮ ﮔﻨﺎه ﺗﻮﺑﻪ ﮔﺎر ﻣﻴﺸـﻮد واﻣـﺎ از ﺑـﺪﻋﺖ ﻫﺮﮔـﺰ‬ ‫ﺗﻮﺑﻪ ﮔﺎر ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﺳﻌﺪ از اﺑﻦ ﻋﻄﻴﻒ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده ﮐﻪ رﺳـﻮل‬ ‫اﷲ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬ ‫‪َ 5‬ﻣﻦ اﺣﺪث ﰲ اﻻﺳﻼم ﺣﺪﺛﺎ ًﻓﺎﻗﻄﻌﻮاﻟﺴﺎﻧﻪ@)طبقات الکبرى‪(٤٢/٧:‬‬ ‫ﮐﺴﻴﮑﻪ دراﺳﻼم ﭼﻴـﺰى ﻧـﻮﻳﻦ اﻳﺠـﺎدﮐﺮده زﺑـﺎﻧﺶ راﻗﻄـﻊ‬ ‫ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺮ ‪請‬ﻮرت ﺑﺪﻋﺖ از ﻋﺎم ﮔﻨﺎﻫﺎن‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ وﻓﻌﻞ ﻗﺒﻴﺢ‬ ‫ﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ ﺷﺮﻳﻌﺖ ازآن ﻣﻨـﻊ ﻓﺮﻣـﻮده‪ .‬در ﻗـﺮآن ﻣﺠﻴـﺪ‬ ‫ارﺷﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪54‬‬

‫َ َْ ُ‬ ‫ُ ْ ََْ ْ ّ َ​َ َ‪ُ ٣‬‬ ‫ُْ َ َْ ْ َ‬ ‫ﺎب ﻻ ﺗﻐﻠﻮا ﻓِﻲ ِدﻳﻨِﻜﻢ ﻏﺮﻴ اﺤﻟَ ِـﻖ وﻻ ﺗﺘ ِﺒﻌـﻮا‬ ‫َ ﴿ﻗﻞ ﺎﻳ أﻫﻞ اﻟ ِ‬ ‫ﻜﺘ ِ‬ ‫ْ َ َ َْ َ ْ َ ‪٤‬‬ ‫ْ َْ ُ َ​َ َ ‪٣ َ​َ ْ َ ٤ َ َ ً ٤‬‬ ‫اء ﻗﻮ ٍم ﻗﺪ ﺿﻠﻮا ﻣِﻦ ﻗﺒﻞ وأﺿﻠﻮا ﻛﺜِﺮﻴا وﺿﻠﻮا ﻋﻦ ﺳﻮا ِء اﻟﺴـ ِﺒﻴﻞ﴾‬ ‫أﻫﻮ‬ ‫]المائدة‪[٧٧ :‬‬

‫ترجم ه‪ :‬ﺑﮕﻮ اى اﻫﻞ ﮐﺘـﺎب از ﺣـﺪ ﻣﮕﺬرﻳـﺪ )ﻳﻌﻨـﻰ زﻳـﺎﺗﻰ‬ ‫ﻣﮑﻨﻴﺪ( در دﻳﻦ ﺧﻮد ﺑﻨﺎﺣﻖ )ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺪﻋﺎت اﻳﺠﺎد ﻣﮑﻨﻴـﺪ( وﭘﻴـﺮوى‬ ‫ﻣﮑﻨﻴﺪ ﺧﻮاﻫﺶ ﻧﻔﺲ ﻗﻮﻣﻰ راﮐﻪ ﮔﻤﺮاه ﺷﺪﻧﺪ ﭘﻴﺶ ازﻳـﻦ وﮔﻤـﺮاه‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺴﻴﺎر را‪ ،‬وﮐﺠﺮوى ﮐﺮدﻧﺪ از راه راﺳﺖ‪.‬‬

‫ ﻨﺪ ﺪﻋﺎت ور ﻮﻣﺎت ﻮر‬

‫آن ﺑﺪﻋﺎت ورﺳﻮﻣﺎت ﺑﺎﻃﻠ‪ ﾢ‬ﮐﻪ ﻧﻪ درﻗﺮآن وﺳﻨﺖ ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺪ‪،‬‬ ‫وﻧﻪ درﻗﺮون ﺛﻼﺛﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در زﻣﺎن ﺑﻌـﺪى از ﻧـﺰد‬ ‫ﺧــﻮد آﻧﻬــﺎرا ﺳــﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻳــﺎ از ﻧــﺰد ﺧــﻮد درﻋﺒــﺎدات ﺗﻌــﻴﻦ‪،‬‬ ‫وﺗﺨﺼﻴﺺ‪ ،‬وﻫﻴﺌﺖ وﻃﺮﻳﻘﻪ‪ ،‬واوﻗﺎت وﺟﺎى ﻣﻘﺮر ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ‬ ‫ﺛﺒﻮت آن از ﺷﺎرع )ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ( درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻣﻦ ﺟﻤﻠﻪ‪.‬‬

‫در مراسم عروسى‬ ‫در ﺑﺮ‪請‬ﻐﻴﺮ ﺧﺼﻮ‪請‬ﺎً در ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن وﻫﻨﺪ در ﻣﺤﻔـﻞ ﻋﺮوﺳـﻰ‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺳﻮﻣﺎت ﻫﻨﺪوﻫﺎ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮده ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﺧﻴﻨـﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‬ ‫ﻣﺮدان‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﭗ ﺳﻮار ﮐـﺮدن ﺷـﺎه‪ ،‬ﺑـﺎ دﺳـﺘﻪ ﺟﻤﻌـﻰ در ﺳـﺮاغ‬ ‫ﻋﺮوس رﻓﺘﻦ‪ ،‬روى ﺑﻴﻨُﮏ دادن‪ ،‬در داﻣﻦ ﻋﺮوس ﻓﺮزﻧﺪ دﻳﮕـﺮ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪55‬‬

‫را ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﻌﺮض اﻳﻨﮑـﻪ ﻧﺴـﺨﺘﻴﻦ اوﻻدش ﭘﺴـﺮ ﭘﻴـﺪا ﺷـﻮد‪،‬‬ ‫وﻫﭽﻮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدن ﭘﺎﭘﻮش دﻳﮕﺮ رﺳﻤﺎى ﺑﻴﻬﻮده‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﺤﻔﻞ ﻋﺮوﺳﻰ ﻗﺒﻞ از آوردن ﻋـﺮوس وﺧﻠـﻮت‬ ‫وﻟﻴﻤﻪ )ﻃﻌﺎم ﻋﺮوس( دادن ﺑـﺮاى ﻣـﺮدم‪ ،‬ودر ﻋﻼﻗﻬـﺎى ﭘﺸـﺘﻮ‬ ‫ﻧﺸﻴﻦ )د‪－‬ﻮټ رﺳﻢ( ﻳﻌﻨﻰ در ﻣﺤﻠﻰ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرى ﻣﺮدم را ﻳـﮏ‬ ‫ﻗُﺮْت )ﻣﺼﻪ( ﺷﻴﺮ آﺷﺎﻣﻴﺪن‪ ،‬وﻧﻴﺰ رﺧﺼﺖ دادن ﻋﺮوس ﺑـﻪ زﻳـﺮ‬ ‫ﺳﺎﻳﻪ ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ودراﻧﮕﺎم رﺳﻴﺪن ﻋﺮوس ﺑﺨﺎﻧ‪ ﾢ‬ﺷـﻮﻫﺮ ﭘـﺎش‬ ‫دادن ﺑﺮﻧﺞ وﻳﺎ ﮔﻨﺪم وﻳﺎ ﭼﻬﺎر ﻣﻐﺰ وﭼﺎﮐﻠﻴﺖ وﻏﻴﺮه ﻳﻌﻨﻰ )ﺷﮑﺮ‬ ‫رﻳﺰى(‪.‬‬

‫در موقع غم ومصيبت‬ ‫ﻣﻘﺮر ﻧﻤﻮدن روز ﺑﺮاى اﻳﺼﺎل ﺛﻮاب ﻣـﺜﻼً ﺷـﺐ اول‪ ،‬ﺳـﻮم‪،‬‬ ‫ﻫﻔﺘﻪ‪ ،‬دﻫﻢ‪ ،‬ﭼﻬﻠﻢ‪ ،‬ﺳﺎل ﮔﺮد‪ ،‬در وﻗﺖ ﺑﺮدن ﺟﻨـﺎزه ذﮐـﺮ ﮐـﺮدن‬ ‫ﺟﻬﺮى‪ ،‬ﺣﻴﻠ‪ ﾢ‬اﺳﻘﺎط ودور ﮔﺮداﻧﻴـﺪن ﻗـﺮآن‪ ،‬در وﻗـﺖ ﻣـﺮگ‬ ‫وﻣﺼﻴﺒﺖ داد وﻓﺮﻳﺎد ﺑـﺮآواز ﺑﻠﻨـﺪ ﮔﺮﻳـﻪ ﮐـﺮدن‪ ،‬ﭘـﺎره ﮐـﺮدن‬ ‫ﮔﺮﻳﺒﺎن‪ ،‬وﻏﺴﻞ دادن ﻣﻴﺖ ذرﻳﻌﻪ ﻣـﺮد دﻳﮕـﺮ )ﻏﻴـﺮ از ﺧـﺎﻧﻮاده‬ ‫ﺧﻮد( ودر ﻏﺴﻞ اﺟﺮت ﮔﺮﻓﺘﻦ ودادن‪ ،‬در ﺟﺎى ﻏﺴﻞ ﻣﻴﺖ ﭘـﻮل‬ ‫وﭘﻴﺴــﻪ ﮔﺬاﺷــﺘﻦ‪ ،‬واز ﻃــﺮف ﺷــﺐ درآﻧﺠــﺎ ﺷــﻤﻊ ﮔﺬاﺷــﺘﻦ‪،‬‬ ‫ودرﮐﻔﻦ ﻓﻀـﻮل ﺧﺮﭼـﻰ‪ ،‬ﭘﺎرﭼـﻪ از ﮐﻔـﻦ ﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﺑـﺮاى داد‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬واز ﮐﻔﻦ ﺟﺎى ﻧﻤﺎز ﺳـﺎﺧﺘﻦ‪ ،‬ﭘﺨـﺘﻦ ﺣﻠـﻮاى ﺗﺨﺘـﻪ‪ ،‬ﺑـﺮ‬ ‫ﭼﺎدر ﻣﻨﻘﺶ از آﻳﺎت ﻗﺮآﻧﻰ ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪن ﻣﺮده‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪56‬‬

‫اﻧﭽﻨﻴﻦ در وﻗـﺖ ﺑـﺮدن ﻣـﺮده ﺑـﻪ ﮔﻮرﺳـﺘﺎن ﺑـﻪ آواز ﺑﻠﻨـﺪ‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪن ﮐﻠﻤ‪ ﾢ‬ﺷﻬﺎدت‪ ،‬ﭘﺨﺘﻪ ﮐﺮدن ﻗﺒﺮﻫﺎ‪ ،‬وﺑﺮ ﻗﺒﺮﻫﺎ اﮐﻠﻴﻞ ﮔـﻞ‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪ ،‬وﺑﺮ ﻗﺒﺮﻫﺎ اﻓﺮاﺷﺘﻦ ﻏﻼف وﭼﺎدرﻫﺎى ﻣﻨﻘﺶ ﺑﺮ آﻳـﺎت‬ ‫ﻗﺮآﻧﻰ‪ ،‬ﺑﺮ ﻗﺒﺮﻫﺎ ﻧﻘﺎﺷﻰ ﮐﺮدن‪ ،‬وﺑﺮ ﻗﺒـﺮ ﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﮐﺘﺒـﻪ وﺑـﺮآن‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻦ آﻳﺎت وﻧﺎم وﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺮده‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﻗﺒﺮﻫـﺎ از زﻣـﻴﻦ‪،‬‬ ‫وﺑﺮ ﻗﺒﺮﻫﺎ ﮐﻨﺒﺪ ﺟﻮر ﮐـﺮدن‪ ،‬وﺑـﺮ ﻗﺒﺮﻫـﺎ ﭼـﺮاغ وﺷـﻤﻊ وﻋﻨﺒـﺮ‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪ ،‬ﺗﻮﺷﻪ ﺑﺮدن ﺑـﺮ ﮔﻮرﺳـﺘﺎن‪ ،‬وﺑـﺮ ﻗﺒـﺮ آذان دادن‪ ،‬ودر‬ ‫ﺧﺎﻧ‪ ﾢ‬ﻣﺮده ﻃﻌﺎم ﺿﻴﺎﻓﺖ ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮدن‪ ،‬وﺑـﺮ ﺷـﺘﺎﺑﻰ دادن ‪請‬ـﺪﻗﻪ‬ ‫ﻗﺒــﻞ ازﺷــﺎم‪ ،‬اﺟﺘﻤــﺎع ﺑﺮﻗﺒــﺮ در روز ﺳــﻮم‪ ،‬رﻓــﺘﻦ زﻧﻬــﺎ ﺑــﻪ‬ ‫ﮔﻮرﺳﺘﺎن‪.‬‬ ‫اﻧﭽﻨﻴﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻨﺪوﻫﺎ وﻋﻴﺴﻮﻳﺎن داﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪه ﮐـﻪ روح‬ ‫ﻣﺮده ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻴﺂﻳﺪ ودر ﺳﻘﻒ ودﻳﻮارﻫـﺎى ﺧﺎﻧـﻪ ﻣـﻰ ﻧﺸـﻴﻨﺪ‪،‬‬ ‫وﻧﺸﺎﻧﻴﺪن ﺣﺎﻓﻆ ﺑﺮ ﻗﺒﺮ ﺑﺮاى ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﻰ‪ ،‬وﺑﺮاى اﻳﺼﺎل ﺛﻮاب‬ ‫ﺧﺘﻢ ﻗﺮآن ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘ‪ ﾢ‬ﻣﺮوﺟﻪ‪ ،‬وﻫﻤﭽﻮ ﻣﺮدﻣﺎن اروﭘﺎ ﺑـﺮاى‬ ‫ﻳﺎد ﻣﺮده ﻳﮏ دﻗﻴﻘﻪ ﺳﮑﻮت ﻧﻤﻮدن‪ .‬وﻏﻴﺮه‪.‬‬ ‫ﺷﻴﺦ اﻟﻘﺮآن در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد " ا‪請‬ﻮل اﻟﺴﻨﺔ " در ﻣﻮﻗـﻊ‬ ‫ﻏﻢ از ﭘﻨﺠﺎه ﺑﺪﻋﺎت زﻳﺎد ﺷﻤﺎرﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫عام بدعات ورسومات مروجه‬ ‫ذﮐﺮ ﺑﺎﻟﺠﻬﺮ‪ ،‬وﺣﻠﻘ‪ ﾢ‬ذﮐﺮ‪ ،‬ودﻋﺎء ﺑﻌﺪاز ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه وﺳﻨﺖ ﺑـﺮ‬ ‫ﻫﻴﺌﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ‪ ،‬ﺗﺸﮑﻴﻞ دادن ﻋﺮس‪ ،‬ﺑﻨﺎم ﻋﻴﺪ ﻣﻼد اﻟﻨﺒـﻰ ‬ ‫ﺗﺸﮑﻴﻞ دادن ﻳﮏ ﻋﻴﺪ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺟﻠﻮس ﮐﺸـﻴﺪن ذواﻟﺠﻨـﺎح‪،‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪57‬‬

‫در ﻣﺤﺮم ﺗﻌﺰﻳﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪ ،‬ﺑﻨﺎم ﺣﺴﻦ وﺣﺴﻴﻦ ﺳﺒﻴﻞ ﺟـﻮر ﮐـﺮدن‪،‬‬ ‫ودر دﻫﻢ ﻣﺤـﺮم ﺷـﺮﺑﺖ ﻧﻮﺷـﻴﺪن وﻧﻮﺷـﺎﻧﻴﺪن‪ ،‬ودرﻫﻤـﺎن روز‬ ‫ﺑﺮاى اﻳﺼﺎل ﺛﻮاب ﻧﺎن وﻏﻴـﺮه ﭘﺨـﺘﻦ‪ ،‬ﻣـﺎﺗﻢ ﮐـﺮدن‪ ،‬و ﻣﺤﺎﻓـﻞ‬ ‫ﺑﺮﮔﺬار ﮐـﺮدن ﺑـﺮاى داﺳـﺘﺎﻧﻬﺎى دروغ ﮐـﺮﺑﻼ ‪ ،‬ودراﻳـﻦ ﻣـﺎه‬ ‫ازدواج ﻧﮑﺮدن‪ ،‬ﺑﺪﻓﺎﻟﻰ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎﻫﻰ ‪請‬ـﻔﺮ ودراﻳـﻦ رﺳـﻮﻣﺎت‬ ‫ﻳﻬﻮد وﻫﻨﺪوﻫﺎ را از ﺧﻮد ﮐﺮدن‪ ،‬ودر آﺧـﺮى ﭼﻬـﺎر ﺷـﻨﺒﻪ ﻣـﺎه‬ ‫‪請‬ﻔﺮ ﭼﻮرى ﮐﺮدن‪ ،‬ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺷﺒﻘﺪر‪ ،‬ودرآن ﭼﺮاغ ﺑـﺎزى وآﺗـﺶ‬ ‫ﺑﺎزى ﮐﺮدن‪ ،‬ودررﻣﻀﺎن ﺧﻄﺒﻪ اﻟـﻮداع واز ﻃـﺮف ﺷـﺐ ﺑﻄـﻮر‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺷـﺐ زﻧـﺪه دارى ﺑـﺮاى ﻋﺒـﺎدت‪ ،‬ودرآﺧـﺮى ﺟﻤﻌـﻪ‬ ‫رﻣﻀﺎن اداى ﻗﻀﺎى ﻋﻤﺮى‪ ،‬ودر ‪ ٢٣‬رﻣﻀﺎن ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﮐـﺮدن‬ ‫ﺗﻼوت ﺳﻮرت ﻋﻨﮑﺒﻮت وﺳﻮرت روم‪ ،‬ودر رﻣﻀﺎن ﺑﺮﮔﺬارى‬ ‫ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺷﺒﻴﻨﻪ )درﺣﺪود ﺳﻪ ﺷﺐ ﺧﺘﻢ ﻗﺮآن درﻧﻤﺎز ﺗﺮاوﻳﺢ(‪.‬‬ ‫وﻫﻤﭽﻨﻴﻦ دﻋﻮت دادن در ﺧﺘﻨﻪ‪ ،‬ودرآن ﺑﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺳﻮﻣﺎت‬ ‫ﺑﺮﺳﻲ ﮐﺮدن‪ ،‬ودر روزﻫﺎى ﻋﻴﺪ درﻣﺴـﺎﺟﺪ ﺑﻌـﺪ از اداى ﻧﻤـﺎز‬ ‫ﻋﻴﺪ ﻣﻌﺎﻧﻘﻪ )ﺑﻐﻞ ﮐﺸﻲ( وﻳﺎ ﻣﺼـﺎﻓﺤﻪ ﮐـﺮدن‪ ،‬ودرﻋﻴـﺪﻫﺎ ﺳـﺎد‬ ‫ﺳﺮود ورﻗﺼﻴﺪن‪ ،‬ﺗﺠﻠﻴـﻞ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﮔـﻮدى ﭘﺮاﻧـﻰ ﮐـﻪ ﻳﮑـﻲ از‬ ‫ﺳﻨﺘﻬﺎى ﻫﻨﺪوﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺠﻠﻴﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزى ﺑﻨﺎم اﭘﺮﻳﻞ ﻓﻮل ﮐـﻪ‬ ‫ﺑﻪ دروغ ﮔﻔﺘﻦ ﻋﺎﻟﻤﻰ ﺑﻰ وﻗﻮف ﺳﺎﺧﺘﻦ‪ ،‬ودر ﭘﻴﺮوى اروﭘﺎ‪Ｊ‬ﻬـﺎ‬ ‫ﺗﺠﻠﻴﻞ از روز ﻋﺸﻖ )ﻳﻌﻨﻰ وﻳﻠﻨﺘﺎﺋﻦ دي( وﻧﻴﻮ اﻳﺮ ﻧﺎﺋﺖ )ﺗﺠﻠﻴﻞ‬ ‫ﺷﺐ ﺳﺎل ﻧﻮ( واﻧﭽﻨﻴﻦ دﻳﮕﺮ رواﺟﻬﺎ ﻋﺎم ﻣـﺮدم در ﻣﻮﻗـﻊ ﻫـﺎى‬ ‫ﺧﺎص ﻣﺜﻼً ﺷﺐ ﺑـﺮاٴت‪ ،‬ورﻓـﺘﻦ ﺑـﻪ زﻳـﺎرت ﻗﺒﺮﻫـﺎ در ﻣﺤـﺮم‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪58‬‬

‫وﻋﻴﺪﻫﺎ‪ ،‬واز اﺳﻼم ﺧﻼف اﻧﭽﻨﻴﻦ ﺑﻰ ﺷﻤﺎر ﭼﻴﺰﻫﺎى اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ازﮐﺪام ﮐﺪام آﻧﻬﺎ ﻳﺎد آورى ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫در ﺳﻄﻮر زﻳﺮ ﻣﺨﺘﺼﺮاً ﺑﺤﺚ از ﻋﺎم ﺑﺪﻋﺎت ﺑﺤﻮاﻟﻪ از ﮐﺘﺎﺑﻬﺎى‬ ‫ﻋﻠﻤﺎﺋﻰ دﻳﻦ وﺧﺼﻮ‪請‬ﺎً ﻋﻠﻤﺎء دﻳﻮﺑﻨﺪ ‪請‬ﻮرت ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬

‫ذکر ودعا‬ ‫در ﺣﻘﻴﻘﺖ ذﮐﺮ )ﻳـﺎد اﷲ( ودﻋـﺎ ﺧﻮاﺳـﺘﻦ از ﺟﻤﻠـﻪ ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ‬ ‫ﻋﺒﺎدات اﻧﺪ‪ ،‬ارﺷﺎد ﺑﺎرى ﺗﻌﺎﻟﻰ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫َ‪٣ َ٤‬‬ ‫ َُ ْ ُ ُ ‪ً ً ْ َ٣‬‬ ‫﴿ َﺎﻳ أﻬﯾﺎ اﻟ ِﺬﻳﻦ آ َﻣﻨﻮا اذﻛﺮوا اﻟﻠﻪ ِذﻛﺮا ﻛﺜِﺮﻴا﴾ ]احزاب‪[٤١ :‬‬ ‫ترجمه‪ :‬اى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن! َﻳﺎد ﮐﻨﻴﺪ اﷲ را ﻳﺎد ﮐﺮدن ﺑﺴﻴﺎر‪.‬‬ ‫َ​َ َ‪ْ ُ َ ْ َ ْ ْ ُْ ْ ُ ُ ٤‬‬ ‫ﺠﺘﺐ ﻟﻜﻢ﴾ ]مؤمن‪[٦٠ :‬‬ ‫﴿وﻗﺎل رﺑﻜﻢ ادﻋﻮﻧِﻲ أﺳ ِ‬ ‫ترجمه‪ :‬وﮔﻔﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ دُﻋﺎ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﺠﻨﺎب ﻣﻦ ﺗﺎ ﻗﺒﻮل‬ ‫ﮐﻨﻢ دُﻋﺎى ﺷﻤﺎرا‪.‬‬ ‫ﻟﻴﮑﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻪ درﺑﺎر اﷲ آن ذﮐﺮ ودﻋﺎى اﺳـﺖ ﻣﻄـﺎﺑﻖ‬ ‫ﺷﺮﻳﻌﺖ وﺳﻨﺖ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ودرﮐﺪام ﺟﺎﺋﻴﮑﻪ ذﮐـﺮ و دﻋـﺎء از ﺷـﺮﻳﻌﺖ وﻗـﺮآن وﺳـﻨﺖ‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ ،‬وﺑﻪ ﮐﺪام آداب وﺷﺮاﻳﻄﻴﮑﻪ ﻳـﺎد اﷲ ودﻋـﺎء ﮐـﺮدن‬ ‫ﺑﮑﺎر اﺳﺖ ﺑﺎﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻫﻤﺎن ﺷﺮاﺋﻂ دﻋـﺎء وذﮐـﺮ ﮐـﺎر ﺛـﻮاب‬ ‫ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻧﻪ ﺑﺎﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻃﺮﻳﻘ‪ ﾢ‬ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺧﻮد‪.‬‬ ‫ازﻳﻦ ﺟﻬﺖ اﷲ ورﺳﻮﻟﺶ ﺑﺮاى ذﮐﺮ ودﻋﺎء ﭼﻨﺪ ﺷﺮاﺋﻂ‬ ‫وآداﺑﻰ ﺑﺮاى ﻣﺎ ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬ارﺷﺎد ﺑﺎرى ﺗﻌﺎﻟﻰ اﺳﺖ‪:‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪59‬‬

‫َْ َ َ َ ‪ْ ْ ُ َ ً َ َ ً ٤‬‬ ‫َ ْ ُ ْ َ‪َ ٣‬‬ ‫ َْ ْ‬ ‫ِـﻦ اﻟﻘـﻮ ِل‬ ‫﴿واذﻛﺮ رﺑﻚ ﻓِﻲ ﻧﻔ ِﺴﻚ ﺗﺮﻀﻋﺎ وﺧِﻴﻔﺔ ودون اﺠﻟَﻬ ِﺮ ﻣ‬ ‫ُْ ُ َّ َْ َ‬ ‫َ​َ َ ُ ْ‬ ‫ِﻦ ْاﻟ َﻐﺎﻓﻠ ‬ ‫ﻦﻣ ‬ ‫ﻦﻴ﴾ ]االعراف‪[٢٠٥ :‬‬ ‫ﺎل وﻻ ﺗﻜ‬ ‫ﺻ‬ ‫ِ​ِ‬ ‫ِ‪v‬ﻟﻐﺪوِ واﻵ ِ‬

‫ترجمه‪ :‬وﻳﺎد ﮐﻦ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را در ﺿﻤﻴﺮ ﺧـﻮد ﺑـﺰارى‬ ‫وﺗﺮس ﮐﺎرى وﻳﺎد ﮐﻦ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را ﺑﮑـﻼم ﭘﺴـﺖ ﺗـﺮ از‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ آوازى ﺑﺎﻣﺪاد وﺷﺒﺎﻧﮕﺎه وﻣﺒﺎش از ﻏﺎﻓﻼن‪.‬‬ ‫ْ ُ َ‪َُْْ ٤ ُ َ ُ٣ ًَُْ َ ً ٤ َ َ ْ ُ ٣‬‬ ‫ ‬ ‫ـﺪﻳﻦ﴾ ]االع راف‪:‬‬ ‫﴿ادﻋﻮا رﺑﻜﻢ ﺗﺮﻀﻋﺎ وﺧﻔﻴﺔ إِﻧﻪ ﻻ ﺤﻳِﺐ اﻟﻤﻌﺘ ِ‬ ‫‪[٥٥‬‬

‫ترجم ه‪ :‬ﺑﭙﺮﺳﺘﻴﺪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را زارى ﮐﻨﺎن وﭘﻮﺷﻴﺪه از‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎن ﻳﻘﻴﻨﺎً او دوﺳﺖ ﻧﻤﻴﺪارد از ﺣﺪ ﮔﺬرﻧﺪﮔﺎن را‪.‬‬ ‫دراﻳﻦ آﻳﺘﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﺷﺮاﺋﻂ وآداب ﺑﺮاى دﻋﺎء وذﮐﺮ ﺑﻴﺎن ﺷـﺪه‬ ‫ﮐﻪ ﻗﺮار ذﻳﻞ اﻧﺪ‪:‬‬ ‫)‪ (١‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻋﺎﺟﺰى ﺑﺎﺷﺪ‪ (٢) ،‬ﺗﺮس اﷲ ﻣﺘﻌﺎل در دل ﺑﺎﺷﺪ‪(٣) ،‬‬ ‫ذﮐﺮ ودﻋﺎء ﺧﻔﻴﻪ وﭘﻨﻬﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ (٤) ،‬ﺟﻬﺮاً ﻳﻌﻨـﻰ ﺑـﺮ آواز ﺑﻠﻨـﺪ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ذکر بالجھر‬ ‫در زﻣﺎن اﻣﺮوزى ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﺮدم ﮐﺪام ذﮐﺮﻳﮑﻪ ﺑـﺮ آواز ﺑﻠﻨـﺪ‬ ‫ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺮا ﺟﺬﺑﻪ و وﺟﺪ ﻧﺎم ﮔﺬارى ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﻳـﻦ ﮔﻮﻧـﻪ‬ ‫اﻓﻌﺎل ﺧﻼف ﺷﺮﻳﻌﺖ وﺧﻼف ﻗﺮآن وﺳﻨﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم‬ ‫ وﻳﺎراﻧﺶ وﺗﺎﺑﻌﻴﻦ وﺗﺒﻊ ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ رﺣﻤﻬـﻢ اﷲ‪ ،‬ﺑﺴـﻴﺎر‬ ‫ﻳﺎد ﮐﻨﻨﺪۀ اﷲ ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﻴﮑﻦ از ﻳﮑﻰ ازآﻧﻬﺎ اﻳﻦ ﻫﻢ ﺛﺎﺑـﺖ ﻧﻴﺴـﺖ‬ ‫ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ آواز ﺑﻠﻨﺪ ذﮐﺮ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻳـﺎ ﺑـﺮاى اﻫﺘﻤـﺎم ذﮐـﺮ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪60‬‬

‫ﺣﻠﻘﻪ ﺟﻮر ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻳﺎ درﻫﻨﮕﺎم ذﮐﺮ ﺑﺮآﻧﺎن ﺟﺬﺑـﻪ و وﺟـﺪ‬ ‫آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﮐـﺎرى ﺑﻬﺘـﺮى ﻣﻴﺒـﻮد ازآن ﺣﻀـﺮات ﻓـﻮت‬ ‫ﻧﻤﻴﺸﺪ‪ ،‬ﮐﻪ آﻧﺎن ﺣﺎرص وﺗﺸﻨﻪ ﺗـﺮﻳﻦ ﻣـﺮدم ﺑﻮدﻧـﺪ در اﻧﺠـﺎم‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻧﻴﮏ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻣﺮوﺟﻪ ﻧﻪ ازﻗﺮآن ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫وﻧﻪ دراﺣﺎﻳﺚ ‪請‬ﺤﻴﺤﻪ ﮐﺴﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﻰ ﮐﺮده ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ‪ ،‬وﻧـﻪ در‬ ‫زﻧﺪﮔﻰ ﻳﺎران ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ وﺗﺎﺑﻌﻴﻦ وﺗﺒﻊ ﺗـﺎﺑﻌﻴﻦ ﻣﻮﺟـﻮد ﻳﺎﻓﺘـﻪ‬ ‫ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻨﻬﺎ اﻣﺮوز دﻳﻦ وﺛﻮاب ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﺮاﻳﻦ‬ ‫آﮔﺎه ﺷﺪن ﺑﮑﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺪﻋﺖ وﻧﺎ رواه اﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﻫﻤﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺣﺪ ﺣﻨﻔﻰ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫‪5‬اﻻﺻﻞ ﰲ اﻻذ‪l‬ﺎر اﻻﺧﻔﺂء واﳉﻬﺮ ﺑﻬﺎ ﺑﺪﻋﺔ@ )فتح القدير‪(٤٣٠ /١ :‬‬ ‫ا‪請‬ﻞ در اذﮐﺎر اﺧﻔﺎء )ﭘﻨﻬﺎن( اﺳﺖ‪ ،‬وﺟﻬﺮ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺎه اﺳﺤﺎق دﻫﻠﻮى ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫‪ !  < > A‬א‪) " ‬ﻣﺎﺋﺔ ﻣﺴﺎﺋﻞ‪(٩٤ :‬‬ ‫وآﻧﺎﻧﻴﮑﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ذﮐـﺮ و ﺗـﻼوت ﺑﺮﺧـﻮد ﺟﺬﺑـﻪ " وﺟـﺪ "‬ ‫ﻃﺎرى ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ درﺑﺎره اﻳﻨﻬﺎ ﻗﺘﺎده روز اﻳﻦ آﻳﺖ ﺳـﻮرت‬ ‫زﻣﺮ ‪:‬‬ ‫‪ْ َ ْ َ ٣َ ُ ٣‬‬ ‫َ ً ُ َ َ ً َ َ َْ َ ‪ُ ْ ٤‬‬ ‫َ‬ ‫ﺎﻬﺑﺎ ﻣﺜﺎﻧِﻲ ﺗﻘﺸ ِﻌﺮ ﻣِﻨـﻪ‬ ‫ﻳﺚ ِ‬ ‫)﴿اﻟﻠﻪ ﻧﺰل أﺣﺴﻦ اﺤﻟ ِﺪ ِ‬ ‫ﻛﺘﺎ‪ v‬ﻣﺘﺸ ِ‬ ‫ُ​ُ ُ ‪٣‬‬ ‫ْ ‪٣‬‬ ‫ َْ َْ َ ‪َ ْ ُ​ُ ُ​َُ ْ ُ ُ ُ​ُ ُ َ ٣ُ ْ ُ٣‬‬ ‫ﺟﻠﻮداﻟ ِﺬﻳﻦ ﺨﻳﺸﻮن رﻬﺑﻢﺛﻢﺗﻠِﻦﻴﺟﻠﻮدﻫﻢوﻗﻠﻮﻬﺑﻢإِﻟﻲ ِذﻛ ِﺮاﻟﻠ ِﻪ﴾‬ ‫]الزمر‪[٢٣ :‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪61‬‬

‫ترجم ه‪ :‬اﷲ ﻧﺎزل ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﮐـﻪ ﺑﻌـﺾ او‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮﺳﺖ آﻳﺎت دوﺗﻮ ﻣـﻮى ﺧﻴـﺰ ﻣﻴﺸـﻮد از ﺷـﻨﻴﺪن آن‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ آﻧﺎﻧﮑﻪ ﻣﻴﺘﺮﺳﻨﺪ از ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﺑﻌﺪ از آن ﻧﺮم ﻣﻴﺸﻮد‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ اﻳﻨﻬﺎ ودل اﻳﻨﻬﺎ ﻧﺰدﻳﮏ ذﮐﺮ اﷲ(‪.‬‬ ‫را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد وﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫‪5‬ﻫﺬا ﻧﻌﺖ أوﻟﻴﺎء اﷲ‪ ،‬ﻧﻌﺘﻬﻢ اﷲ ﺑﺄن ﺗﻘﺸـﻌﺮ ﺟﻠـﻮدﻫﻢ‪ ،‬وﺗﺒﻜـﻲ أ"‪o‬ـﻨﻬﻢ‪ ،‬‬ ‫وﺗﻄﻤﺌﻦ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ إﱃ ذﻛﺮ اﷲ‪ ،‬وﻟﻢ ﻳﻨﻌﺘﻬﻢ ﺑﺬﻫﺎب ﻋﻘﻮﳍﻢ واﻟﻐﺸﻴﺎن "ﻠﻴﻬﻢ‪ ،‬‬ ‫إﳕﺎ ﻫﺬا ﰲ أﻫﻞ اﻟﺒﺪع‪ ،‬وﻫﺬا ﻣﻦ اﻟﺸﻴﻄﺎن@ )ابن کثر‪ ،‬وروح المعاني(‬ ‫اﻳﻦ ‪請‬ﻔﺖ اوﻟﻴﺎء اﷲ اﺳﺖ ﮐﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻴﺎن ﮐﺮده ﮐﻪ‪ :‬ﺑﻨـﺎﺑﺮ‬ ‫ذﮐﺮ اﷲ ﻣﻮى ﺑـﺪن آﻧﻬـﺎ اﺳـﺘﺎد ﻣﻴﺸـﻮد‪) ،‬از ﺗـﺮس اﷲ( ﮔﺮﻳـﻪ‬ ‫ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬وﺑﺮﻳﻦ دﻟﻬﺎى ﺷﺎن ﻣﻄﻤﻴﻦ ﻣﻴﺸـﻮد‪ ،‬واﷲ ﻣﺘﻌـﺎل ‪請‬ـﻔﺖ‬ ‫ﺷﺎن را ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎن ﻧﮑﺮده ﮐﻪ ﺑﻪ ذﮐﺮ ﮐﺮدن ﻋﻘﻞ ﺧﻮد را از دﺳﺖ‬ ‫ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬وﺑﻰ ﻫﻮش ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻞ از اﻫﻞ ﺑﺪﻋﺖ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﮐﺎرﻫﺎ از ﻃﺮف ﺷﻴﻄﺎن اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻼﻣﻪ ﺷـﺎﻃﺒﻰ ﺑﻌـﺪ ازﺑﻴـﺎن ﻣﻔﺼـﻞ دراﻳـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ‬ ‫ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪5 :‬ﻫـﺬا ‪l‬ﻠـﻪ ﻣـﻦ اﻟﺸـﻴﻄﺎن ﻳﻠﻌـﺐ ﺑﻬـﻢ وﻫـﺬا ‪l‬ﻠـﻪ ﺑﺪﻋـﺔ وﺿـﻼﻟﺔ@‬ ‫)اعتصام‪(٢٧٩ /١ :‬‬

‫ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻰ ﻫﻮﺷﻲ و وﺟﺪ وﻏﻴﺮه ﺗﻤﺎﻣﺶ از ﺳﻮى ﺷﻴﻄﺎن اﻧـﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﻰ ﺑﺎزد‪ ،‬وﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺑﺪﻋﺖ وﮔﻤﺮاﻫﻰ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاى ذﮐﺮ ﺣﻘﻠﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ وﺑﻄﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ذﮐﺮ ﮐـﺮدن‬ ‫ﻫﻢ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻳﮏ رواﻳﺖ آﻣﺪه ﮐـﻪ ﺳـﻴﺪﻧﺎ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑـﻦ‬ ‫ﻣﺴﻌﻮد اﻃﻼع درﻳﺎﻓﺖ ﮐﺮد ﮐـﻪ در ﻓـﻼن ﻣﺴـﺠﺪ ﻣـﺮدم‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪62‬‬

‫ﺑﺸﮑﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ وﺑﻪ آواز ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺴﺒﻴﺢ وﺗﻬﻠﻴﻞ وﺗﮑﺒﻴﺮ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪،‬‬ ‫آﻧﺠﻨﺎب آﻣﺪﻧﺪ ﺗﻤﺎم ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫اﻳﻦ ﻋﻤﻞ را ﺗﺮدﻳﺪ ﮐﺮد‪ ،‬وﮔﻔﺘﻨﺪ‪5 :‬ﻟﻘـﺪ ﺟ ـﺘﻢ ﺑﺒﺪﻋـﺔ ﻇﻠﻤـﺎء@ ﻳﻘﻴﻨـﺎً‬ ‫ﺷﻤﺎ اﺗﻴﺎن ﺑﺮ ﻳﮏ ﺑﺪﻋﺖ ﺗﺎرﻳﮏ ﮐﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﻓﻌﻞ در زﻣـﺎن‬ ‫ﻧﺒﻰ اﮐﺮم دﻳﺪه ﻧﻤﻴﺸﺪ‪.‬‬

‫دعا بعد از سنت به ھيئت اجتماعى‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻗﺒﻼً ﻳﺎدآور ﺷﺪﻳﻢ ﮐﻪ دﻋﺎء ﻋﺒﺎدت اﺳـﺖ‪ ،‬در‬ ‫ﻫﺮ وﻗﺖ ﮐﺮده ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬درﻫـﻴﭻ وﻗـﺖ دﻋـﺎء ﺧﻮاﺳـﺘﻦ ﻣﻤﺎﻧﻌـﺖ‬ ‫ﻧﺪارد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ دﻋﺎء ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻧﻘـﻞ اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫واﮔﺮ از ﺷﺮﻳﻌﺖ آن ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻧﻘﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ وﻣﺮدم از ﻧﺰد ﺧﻮد ﻃﺮﻳﻘﻪ‬ ‫ﺳﺎزى ﮐﻨﻨﺪ وﺑﻪ ﻧﻴﺖ دﻳﻦ وﺛﻮاب ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ آن ﺑـﺪﻋﺖ اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻣﺎﻣﻬﺎى ﻣﺴﺎﺟﺪ زﻣﺎن ﻣﺎ ﺑﻌﺪ از اداى ﻓﺮض ﻣﺘﺼـﻞ در‬ ‫ﻫﻤﺎن ﺟﺎى ﺧﻮد )ﻣﺤﺮاب( دو رﮐﻌﺖ ﺳـﻨﺖ را ادا ﻧﻤـﻮده وﺑﻌـﺪاً‬ ‫ﺑﻄﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ اﻟﺘﺰاﻣﺎً ﺑﻌﺪ از ﺳﻨﺖ دﻋﺎ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬وﺑـﺮ آواز ﺑﻠﻨـﺪ‬ ‫اﻟﻔﺎظ دﻋﺎ را ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬وﻣﻘﺘﺪى ﻫﺎ آﻣﻴﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀـﻰ ﺳـﻪ‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﻪ دﻋﺎ ﻣﻴﺨﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬وﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ ﻃﺮﻳﻘﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻨﻬﺎ‬ ‫ﺧﻼف ﻗﺮآن وﺳﻨﺖ‪ ،‬وﺑﺪﻋﺖ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫اول‪ :‬اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻫﺮﮔﺰ در ﻗﺮآن وﺳﻨﺖ وﺟﻮد ﻧـﺪارد‪،‬‬ ‫و‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام وﺗﺎﺑﻌﻴﻦ وﺗﺒﻊ ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮدﻧـﺪ‪،‬‬ ‫واز اﺋﻤ‪ ﾢ‬ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﻫﻢ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪63‬‬

‫دوم‪ :‬اﻳﻨﮑــﻪ ﻧﺒــﻰ اﮐــﺮم ﺳــﻨﺖ را درﺧﺎﻧــ‪ ﾢ‬ﺧــﻮد اداء‬ ‫ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬و‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام وﺳﻠﻒ ‪請‬ﺎﻟﺤﻴﻦ رﺣﻤﻬﻢ اﷲ ﻫـﻢ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ﭘﻴﺮوى ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ )ﮐﻪ ﺳـﻨﺖ را درﺧﺎﻧـﻪ‬ ‫اداء ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ( ﻣﺮﻫﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ آﻧﻬﺎ ﺳﻨﺖ را در ﻣﺴﺠﺪ ادا ﻧﮑﺮدﻧـﺪ‬ ‫ﺑﺮاى دﻋﺎء ﺑﻌﺪ از ﺳﻨﺖ وﺑﺎز ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻫﻴﭻ ﺳﻮال ﺑﺎﻗﻲ‬ ‫ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫ اﻟﺼ َـﻼ ِة َ ﺻ َـﻼ ُة ‬ ‫ـﺎس ِ ﰲ ُﺑﻴُـﻮﺗِ ُﻜ ْﻢ ﻓَـﺈ َِّن أَﻓْ َﻀ َـﻞ َّ‬ ‫‪َ 5‬و ِﰲ ْ اﻟﺼﺤﻴ ْ َﺤ ْﲔ َﺻـﻠ ُّ ْﻮا أﻳُّﻬَـﺎ اﻟﻨَّ ُ‬ ‫ا ْﳌ َ ْﺮ ِء ِ ﰲ ﺑَ‪ْo‬ﺘِ ِﻪ إ َِّﻻ ا ْﳌ َ ْﻜﺘُﻮﺑَﺔَ@ )ارشاد الساري شرح بخاري ‪(٣٤٣ /٢‬‬ ‫در ‪請‬ﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري وﻣﺴﻠﻢ آﻣﺪه ﮐﻪ‪ :‬ﻧﺒﻰ ﻓﺮﻣﻮدﻧـﺪ‪ :‬اى‬ ‫ﻣﺮدم! در ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎى ﺧﻮد ﻧﻤﺎز اداء ﮐﻨﻴﺪ زﻳﺮاﮐـﻪ ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ ﻧﻤـﺎز‬ ‫اﻧﺴﺎن آن اﺳﺖ ﮐﻪ درﺧﺎﻧﻪ اداء ﮐﺮد ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﻧﻤﺎز ﻓﺮﺿﻰ‪.‬‬ ‫ﺳﻮم‪ :‬ﻧﺒﻰ وﻓﻘﻬﺎى ﮐﺮام اﻣـﺎم را از اداء ﮐـﺮدن ﺳـﻨﺖ‬ ‫درﻣﻘﺎم ﻓﺮض ﻣﻨﻊ ﮐﺮدﻧﺪ وآﻧﺮا ﻣﮑﺮوه ﻗﺮار دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺎل رﺳﻮل َ ِ‬ ‫ ا َﺻ َّ‪َ ِ َّ #‬‬ ‫ِ‬ ‫ـﺎم ِ ﰲ ا ْﳌ َ ْﻮ ِﺿـ ِﻊ اﻟـَّ ِﺬي َﺻـ َّ‪ #‬‬ ‫‪5‬ﻗ َ َ َ ُ ُ ّ‬ ‫ ا "َﻠ َﻴْﻪ َو َﺳﻠ ّ َﻢ َ ﻻ ﻳُ َﺼ ّﻞ ْ اﻹ َِﻣ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ل@ )مشکوة‪(٨٨ /١ :‬‬ ‫ﻓِﻴ ِﻪ َ ﺣ َّﱴ ﻳَﺘ َ َﺤ َّﻮ َ‬ ‫ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬اﻣﺎم ﻧﻤـﺎز )ﺳـﻨﺖ وﻧﻔـﻞ( ﻧﮕـﺬارد‬ ‫درآن ﻣﻘﺎﻣﻴﮑﻪ ﻓﺮض را درآن ﻣﻘﺎم اداء ﮐـﺮده ﺑﻠﮑـﻪ ﺟـﺎﻳﺶ را‬ ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎم ﻋﻼء اﻟﺪﻳﻦ ﮐﺎﺳﺎﻧﻰ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻟﺴﻨَﻦِ ِ ﰲ ا ْﳌ َ‪َ ‬ﺎنِ اﻟ َّ ِﺬي َﺻ َّ‪ #‬ﻓِﻴ ِﻪ ا ْﳌ َ ْﻜﺘُﻮﺑَﺔَ ؛ ‬ ‫‪5‬ﻓَﻴُﻜ َْﺮ ُ ﻟ ِ ْﻺ َِﻣﺎ ِم أ َ ْن ﻳُ َﺼﻠِّ َﻲ َﺷ‪ْo‬ﺌًﺎ ِﻣ ْﻦ ا ُّ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﻋـ ﻟ‪َ7‬ﺒِـ ﺻـ َ‬ ‫ـﺎل ‬ ‫ ا "َﻠَﻴْـ ِﻪ َ و َﺳـﻠ َّ َﻢ أَﻧ َّ ُـﻪ ﻗَ َ‬ ‫ﳌَﺎ ذَﻛ َْﺮﻧَﺎ ﻓ َ‬ ‫ﻴﻤـﺎ ﺗَﻘَـ ّﺪ َ​َم ‪ َ ،‬وﻗَـ ْﺪ َ ر َوﻳْﻨَـﺎ َ ْﻦ ا ّ ِّﻲ َ ّ‪ُ َّ #‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪64‬‬

‫أَﻳَﻌْ ِﺠ ُﺰ أ َ َﺣ ُﺪ ُﻛ ْﻢ إذَا َﺻ َّ‪ #‬أ َ ْن ﻳَﺘَﻘَ ّﺪ َ​َم أ َ ْو ﻳَﺘَﺄ َ َّﺧ َﺮ )بدائع الصنائع ف ي ترتي ب‬ ‫الشرائع‪(٢٨٥/١ :‬‬

‫ﺑﺮاى اﻣﺎم ﺳﻨﺖ ﮔﺬارﻳـﺪن در ﻣﻘﺎﻣﻴﮑـﻪ درآن ﻓـﺮض را اداء‬ ‫ﮐﺮده ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮاﮐﻪ ﻣﺎ رواﻳﺖ از ﻧﺒﻰ ﻧﻘـﻞ ﮐـﺮدﻳﻢ‬ ‫ﮐﻪ اﻳﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪" :‬آﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﻋﺎﺟﺰ ﻣﻴﺂﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اداى ﻧﻤـﺎز‬ ‫)ﻓﺮﺿﻰ( ﺑﺮاى )ﺳﻨﺖ وﻧﻔﻞ ﺧﻮاﻧﺪن( ﭘﻴﺶ وﻳﺎ ﭘﺲ ﺷﻮﻳﺪ‪.‬‬ ‫در ﻓﺘﺎواى ﻋﺎﻟﻤﮕﻴﺮى ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﻞ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪5‬وﻻ ﻳﺘﻄﻮع ﰲ ﻣ‪ ‬ﺎن اﻟﻔﺮﻳﻀﺔ ﻟﮑﻨﻪ ﻳﻨﺤﺮف ُ ﳝﻨَﺔً او ﻳُﺴﺮةً او ﻳﺘﺄﺧﺮ وان ﺷﺂء ‬ ‫رﺟﻊ اﱃ اﻟ‪+‬ﻴﺖ ﻳﺘﻄﻮع ﻓﻴﻪ@ )عاملگيرى‪(٨٨ /١ :‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ اﻣﺎم ﻧﻔﻞ وﺳﻨﺖ ﻧﺨﻮاﻧـﺪ در آن ﻣﻘﺎﻣﻴﮑـﻪ ﻓـﺮض را اداء‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻄﺮف راﺳﺖ وﻳﺎ ﭼﭗ ﮔﺮدد وﻳﺎ ﻋﻘﺐ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ‪ ،‬واﮔـﺮ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺎﻧﻪ رﻓﺘﻪ ﺳﻨﺖ را اداء ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺳﺮﺧﺴﻰ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﻳﻀ ِ‬ ‫ــﺔ ﻟِﻠ ْ َﺤــ ِﺪ ِ‬ ‫ﻳﺚ ا ْﳌ َــ ْﺮ ِو ِ ّي ‪ g‬أَﻳَﻌْ ِﺠــ ُﺰ ‬ ‫‪َ 5‬و َﻻ ﻳ َ ْﺸــﺘَﻐِ ُﻞ ﺑِــﺎﻟﺘَّ َﻄ ُّﻮ ِع ِ ﰲ َ ﻣ‪َ ‬ــﺎنِ اﻟ ْ َﻔ ِﺮ َ‬ ‫ إﱃ ‬ ‫أ َ َﺣ ُﺪ ُﻛ ْﻢ إذَا َﺻ َّ‪ #‬أ َ ْن ﻳَﺘَﻘَ ّﺪ َ​َم أ َ ْو ﻳَﺘَﺄ َ َّﺧ َﺮ ﺑِ ُﺴﺒ ْ َﺤﺘِ ِﻪ أ َ ْي ﺑِﻨَﺎﻓِﻠ َﺘِ ِﻪ ‪َ 2222‬وﻟ َ ِﻜﻨَّ ُﻪ ﻳَﺘ َ َﺤ َّﻮ ُل َ‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫َﺧ‬ ‫ﺧـــ ﻟِﻠﺘﻄـــ‬ ‫ــﺎم@‬ ‫َﻣ‪َ ‬ـــﺎن آ َ َﺮ َّ َ ُّﻮ ِع ‪َ 22222‬و ْاﻷ َ ْو َﱃ أ ْن ﻳَﺘَﻘَـــ ّﺪ َ​َم ا ْﳌُ ْﻘﺘَـــﺪي َ وﻳَﺘَـــﺄ َّ َﺮ ْ اﻹ َِﻣـ ُ‬ ‫)المبسوط‪(٣٨/١ :‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻨﺖ اداء ﮐﺮده ﻧﺸﻮد در ﻣﻘﺎم ﻓﺮض‪ ،‬زﻳﺮاﮐﻪ در ﺣﺪﻳﺚ‬ ‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪" :‬آﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﻋﺎﺟﺰ ﻣﻴﺂﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اداى ﻧﻤﺎز )ﻓﺮﺿﻰ(‬ ‫ﺳﻨﺖ وﻧﻔﻞ را ﺑﺮ ﭘﻴﺶ ﺷﺪن وﻳﺎ ﻋﻘﺐ ﺷﺪن اداء ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻣـﺎم‬ ‫ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﺟﺎى ﻧﻘﻞ ﺷﻮد‪ ،‬وﺑﻬﺘﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺘﺪى ﭘﻴﺶ ﮐـﺮده‬ ‫ﺷﻮد واﻣﺎم ﻋﻘﺐ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪65‬‬

‫ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﺑﻌﺪاز ﻧﻤﺎز ﻓﺮﺿﻲ ﺑﺮ اذﮐـﺎر ودﻋـﺎء‬ ‫ﺗﺮﻏﻴﺒﺎت زﻳﺎدى ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ وﻣﻌﻤﻮل ﺧﻮد اﻳﺸﺎن ﻫـﻢ ﻫﻤـﻴﻦ‬ ‫ﺑﻮده‪.‬‬ ‫‪َl5‬ـ ﻟ‪َ7‬ﺒِــ ﺻــ َ‬ ‫ــﻞ "َﻠ َ‪ْo‬ﻨَــﺎ ﺑِ َﻮ ْﺟ ِﻬــ ِﻪ@‬ ‫ــﻼةً أَﻗْﺒ َ َ‬ ‫ ا "َﻠ َﻴْــ ِﻪ َ و َﺳــﻠ َّ َﻢ إِذَا َﺻــ َّ‪ َ #‬ﺻ َ‬ ‫َ‬ ‫ـﺎن ا ّ ُّﻲ َ ّ‪ُ َّ #‬‬ ‫)بخاري‪(١١٧ /١ :‬‬

‫ﭼﻮن ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻧﻤﺎز ﻓﺮﺿﻰ را اداء ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ ﺑﺴﻮى ﻣـﺎ‬ ‫روى ﻣﻴﺂوردﻧﺪ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ـﺎل َﺟـ ْﻮ َف اﻟﻠَّﻴ ْ ِـﻞ ‬ ‫‪5‬ﻋﻦ اﰉ اﻣﺎﻣﺔ ﻗﺎل ﻗﻴﻞ ﻳﺎ رﺳـﻮل اﷲ ¶ أ َ ُّي اﻟـ ُّﺪ"َﺎء أ َ ْﲰَـ ُﻊ ﻗَ َ‬ ‫ات ا ْﳌ َ ْﻜﺘُﻮﺑَ ِ‬ ‫ْاﻵ ِﺧ ِﺮ ود ُﺑ َﺮ ا َّﻟﺼﻠَﻮ ِ‬ ‫ﺎت@ )مشکوة‪(٨٩ /١ :‬‬ ‫َ‬ ‫َُ‬ ‫از ﺳﻴﺪﻧﺎ اﺑﻮاﻣﺎﻣﻪ رواﻳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ از رﺳـﻮل اﷲ ‬ ‫ﭘﺮﺳﺎن ﮐﺮده ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺪام دﻋﺎء ﺑﺴﺮﻋﺖ ﻣـﻮرد ﭘـﺬﻳﺮاﺋﻰ ﻗـﺮار‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ؟ اﻳﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬دﻋﺎى ﻧﻴﻢ ﺷﺐ ودﻋﺎء ﺑﻌﺪ‬ ‫از ﻧﻤﺎز ﻓﺮﺿﻰ‪.‬‬ ‫َ ﻟ‪َ7‬ﺒِ ﺻـ َ‬ ‫ِ‬ ‫ﻋ ِ ﺑ‬ ‫ﻮل ِ ﰲ ُ د ُﺑـ ِﺮ ‪ِ ّ ُl‬ـﻞ ‬ ‫ـﺎن ﻳ َ ُﻘـ ُ‬ ‫ ا "َﻠ َﻴْـﻪ َ و َﺳـﻠ َّ َﻢ ‪َ َ l‬‬ ‫‪َ 5‬ﻦِ ا ْﳌُﻐﲑ َ ُة ْ ُﻦ ُ ﺷﻌْﺒَﺔَ أ َّن ا ّ َّﻲ َ ّ‪ُ َّ #‬‬ ‫ﻚ َ وﻟ َ ُﻪ ا ْﳊ َ ْﻤ ُﺪ َ و ُﻫ َﻮ "َـ‪ِ ّ ُl َ#‬ـﻞ ‬ ‫َﺻ َﻼ ٍة َﻣ ْﻜﺘُﻮﺑَ ٍﺔ َ ﻻ إِﻟ َ َﻪ إ َِّﻻ َّ‬ ‫ ا َ و ْﺣ َﺪ ُ َ ﻻ َﺷ ِﺮ َ‬ ‫ﻳﻚ ﻟ َ ُﻪ ﻟ َ ُﻪ ا ْﳌُﻠ ْ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ـﻚ ‬ ‫ـﺖ َ و َﻻ ﻳَﻨْ َﻔـ ُﻊ ذَا ا ْﳉـَ ِ ّﺪ ِﻣﻨْ َ‬ ‫ـﺖ َ و َﻻ ُﻣﻌْﻄـ َﻲ ﳌَـﺎ َ ﻣﻨَﻌْ َ‬ ‫ﺷ َْﻲء ﻗَ ِﺪﻳ ٌﺮ اﻟﻠ َّ ُﻬ َّﻢ َ ﻻ َ ﻣﺎﻧ َﻊ ﳌَﺎ أ َ ْﻋ َﻄﻴ ْ َ‬ ‫ا ْﳉ َ ُّﺪ@ )مشکوة‪(٨٨ /١ :‬‬ ‫ﻣﻐﻴﺮه ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ رواﻳﺖ ﮐﺮده ﮐﻪ‪ :‬ﻧﺒﻲ ﻫﻤﻴﺶ ﺑﻌﺪ‬ ‫از ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮﺿﻲ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻧﻴﺴﺖ ﺣﺎﺟﺖ ﭘﻮره ﮐﻨﻨـﺪه ﺑﻐﻴـﺮ‬ ‫از اﷲ‪ ،‬اﷲ ﻳﮏ اﺳﺖ ﺷـﺮﻳﮏ ﻧـﺪارد‪ ،‬ﭘﺎدﺷـﺎﻫﻲ از آن اوﺳـﺖ‬ ‫وﺳﺘﺎﻳﺶ ﺑﺮاي اوﺳـﺖ‪ ،‬و اﷲ ﻗـﺎدر اﺳـﺖ ﺑﺮﻫﺮﭼﻴـﺰ اي ﺑـﺎري‬ ‫ﺧﺪاﻳﺎ ! ﻧﻴﺴﺖ ﻣﻨﻊ ﮐﻨﻨﺪه ﭼﻴﺰﻳﮑﻪ ﺗﻮ ﻣﻴـﺪﻫﻲ‪ ،‬وﻧﻴﺴـﺖ دﻫﻨـﺪه‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪66‬‬

‫ﭼﻴﺰي را ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﻨﻊ ﻣﻴﮑﻨﻲ‪ ،‬وﻓﺎﻳﺪه ﻧﻤﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋـﺬاب‬ ‫ﺗﻮ دوﻟﺘﻤﻨﺪ را دوﻟﺘﺶ‪.‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ ﮐﻔﺎﻳـﺖ اﷲ دﻫﻠـﻮى در ﮐﺘـﺎب ﺧـﻮد " ﻧﻔـﺎﺋﺲ‬ ‫ﻣﺮﻏﻮﺑﻪ" ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ازﻣﻨﻬﺞ اﻟﻌﻤﺎل و اﻟﻌﻘﺎﺋﺪ اﻟﺴﻨﻴﻪ ذﮐﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫‪5‬ان اﻟﺪ"ﺎء ﺑﻌﺪ اﻟﺼﻼة اﳌﮑﺘﻮﺑﺔ ﻣﺴﻨﻮن وﮐـﺬا رﻓـﻊ اﻟﻴـﺪﻳﻦ وﻣﺴـﺢ اﻟﻮﺟـﻪ ‬ ‫ﺑﻌﺪ اﻟﻔﺮاغ@ )ﻧﻔﺎﺋﺲ‪(١٢ :‬‬ ‫ﺑﻌﺪ ازﻧﻤﺎز ﻓﺮﺿﻰ دﻋﺎء ﮐﺮدن ﻣﺴﻨﻮن اﺳﺖ‪ ،‬وﻫـﻢ ﺑﻠﻨـﺪ ﮐـﺮدن‬ ‫دﺳﺘﻬﺎ وﺑﻌﺪ ازدﻋﺎء اﻣﺮار دﺳﺘﻬﺎ ﺑﻪ روى ﻫﻢ ﻣﺴﻨﻮن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻋﻠﻤﺎى ﺣﻘﻪ وﺧﺼﻮ‪請‬ـﺎً ﻋﻠﻤـﺎى دﻳﻮﺑﻨـﺪ دﻋـﺎى ﺑﻌـﺪ‬ ‫ازﺳﻨﺖ را ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ را ﺑﺪﻋﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﻰ ﻋﺰﻳﺰ اﻟﺮﺣﻤﻦ دﻳﻮﺑﻨﺪى ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺳﻨﺖ وﻧﻮاﻓﻞ ﭘﺎﺑﻨﺪى ﻣﻘﺘﺪى ﻫـﺎ در دﻋـﺎء ﺑـﻪ ﻫﻴﺌـﺖ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻓﺮض اﮔﺮ ﮐﺴﻰ در ﺧﺎﻧﻪ ﺳـﻨﺖ‬ ‫وﻧﻔﻞ ﺧﻮاﻧﺪن اراده دارد ﭼﺮا آﻧﺮا ﺑﺮاى دﻋﺎء ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻰ‬ ‫ﭘﺎﺑﻨﺪ ﮐﺮه ﺷﻮد‪.‬‬ ‫)ﻓﺘﺎوى داراﻟﻌﻠﻮم دﻳﻮﺑﻨﺪ‪(٢١٢ /٤ :‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ ﻣﺤﻤﻮد ﺣﺴﻦ ﮔﻨﮕﻮﻫﻰ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ دﻋﺎء ﺑﻌﺪ از ﺳﻨﺖ ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ از ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ‬ ‫وﻳﺎراﻧﺶ ﺛﺒﻮت ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻋﺎم ﺳﻨﻦ را در ﺧﺎﻧـﻪ ﻫـﺎى‬ ‫ﺧﻮد اداء ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ودر ﻣﺴﺠﺪ ﺳﻨﺖ ﺧﻮاﻧﻰ اﻳﺸـﺎن ﺑـﻪ ﻧـﺪرت‬ ‫‪請‬ﻮرت ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬وﻓﻘﻬﺎء ﻫﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐـﻪ ﺳـﻨﺖ ﺧﻮاﻧـﺪن در‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪67‬‬

‫)ﻓﺘﺎوى ﻣﺤﻤﻮدﻳﻪ‪(٥١ /٣ :‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ ﮐﻔﺎﻳﺖ اﷲ دﻫﻠﻮى ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ از ﺣﺪﻳﺚ وﻓﻘﻪ درﺟﺎى ﭼﻨﻴﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﮐﻪ در دﻋﺎء ﮐﺮده ﻣﻴﺸﻮد ﺑﻌـﺪ از ﺳـﻨﻦ وﻧﻮاﻓـﻞ ﺑـﻪ‬ ‫ﻫﻴﺌﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ‪) ،‬وﺑﻌﺪاً ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ(‪ :‬وﺑﺎز اﮔﺮ ﺑﺮآن ﻟﺤﺎظ اﻟﺘـﺰام‬ ‫ﻫﻢ ﮐﺮده ﺷﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺮﺧﻰ از اﻃﺮاف ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺨﻮرد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ‬ ‫ﻫﻴﺌﺖ ﺿﺮورى ﺷﻤﺎرﻳﺪن دﻋﺎء وﮐﺴﻴﮑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﻨﺪ ﻣﻮرد‬ ‫ﺗﻬﺪﻳﺪ وﻣﻼﻣﺖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬دﻳﮕﺮ در ﺑﺪﻋﺖ ﺑﻮدن اﻳﻦ ﻫﻴﭻ ﺷﮏ‬ ‫وﺷﺒ‪ ﾢ‬ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﻰ ﻣﺎﻧﺪ‪) .‬ﮐﻔﺎﻳﺖ اﻟﻤﻔﺘﻰ‪(٢٨٨ /٣ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺧﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺎﻟﻨﺪى ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺳـﻨﻦ وﻧﻮاﻓـﻞ ﮐـﺪام دﻋـﺎى ﻣﺮوﺟـ‪ ﾢ‬ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻫﻴﺌـﺖ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬اﻳـﻦ ﺑـﺪﻋﺖ‪ ،‬وﺧـﻼف ﺳـﻨﺖ اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫وازﻧﺒﻰ اﮐﺮم وﻳﺎراﻧﺶ ﭼﻨـﻴﻦ ﺛﺎﺑـﺖ ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف اﻳﻦ از ‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام دﻋﺎء ﺑـﻪ ﻫﻴﺌـﺖ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻰ‬ ‫ﻫﻴﭻ ﺳﻮال ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻴﺸﻮد‪.‬‬ ‫)ﺧﻴﺮ اﻟﻔﺘﺎوى‪(٥٧١ /١ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻳﻮﺳﻒ ﻟﺪﻫﻴﺎﻧﻮى ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﻌﺪاز ﺳﻨﺖ ﻧﺸﺴﺖ اﻣﺎم وﻣﻘﺘﺪى ﻫﺎ ﺑﺮاى دﻋﺎء ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﺑـﻪ‬ ‫ﺷﮑﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬واﻫﺘﻤﺎم واﻟﺘﺰام اﻳﻦ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫وﻟﻔﻆ ﺑﺪﻋﺖ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻮدﻣﺮادﺑﺪﻋﺖ ﺳﻴﺌﻪ اﺳﺖ‬ ‫)آپ ﮐﻰ ﻣﺴﺎﺋﻞ او اﻧﮑﺎﺣﻞ‪(٢٧٤ /٢ :‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪68‬‬

‫ﻋﻼﻣﻪ ﻇﻔﺮ اﺣﻤـﺪ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻰ وﺣﮑـﻴﻢ اﻻﻣـﺖ ﻣﻮﻻﻧـﺎ‬ ‫اﺷﺮف ﻋﻠﻰ ﺗﻬﺎﻧﻮى ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‪:‬‬ ‫)ﺑﻌﺪ از ﺳﻨﺖ دﻋﺎى اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ( ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاى اﻳـﻦ ﻫـﻴﭻ‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﺑﺎﻟﺨﺼﻮص از ﺟﻬﺖ اﻟﺘﺰام وا‪請‬ﺮار در ﺑـﺪﻋﺖ‬ ‫ﺳﻴﺌﻪ داﺧﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫وﺑﻌﺪاً ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﻣﺘﻮﻟﻴﺎن ﻣﺴﺠﺪ را ﺑﺮاﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻣﺠﺒـﻮر‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻳـﻦ ﺑﺎﻟﮑـﻞ ﺧـﻼف ﺷـﺮﻳﻌﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ‬ ‫اﺷﺎﻋﺖ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﺷﺮﻋﺎً ﻣﺴﺘﺤﻖ ﮔﻨﺎﻫﻰ‬ ‫ﺑﺰرگ اﺳﺖ از ﺟﻬﺖ اﺑﺘﺪاﻋﺶ‪.‬‬ ‫)اﻣﺪاد اﻻﺣﮑﺎم‪(١٧٩ /١ :‬‬ ‫اﻟﻐﺮض‪ :‬ﮐﻪ دﻋﺎء ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻓﺮض ﺑﺎﺷﺪ وﻳﺎ ﺑﻌـﺪ‬ ‫از ﺳﻨﻦ وﻧﻮاﻓﻞ‪ ،‬ﻫﺮوﻗﺖ ﺟـﻮاز دارد اﻣـﺎ ﺑﻄـﻮر اﻧﻔـﺮادى‪ ،‬ﮐـﻪ‬ ‫ﻫﺮﻳﮑﻰ ﻃﺒﻖ ﺣﺎﺟﺎت ﺧﻮد دراز وﮐﻮﺗﺎ از اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺣﻮاﻳﺞ ﺧﻮد‬ ‫را ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ دﻋﺎء ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ وﺑﺮاﻳﻦ اﻟﺘﺰام واﻫﺘﻤﺎم‬ ‫ﻣﺮوﺟﻪ ﮐﺮدن اﻳﻦ را ﺳﻨﺖ وﻳﺎ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﮔﻔﺘﻦ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑـﻪ‬ ‫ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫حيلۀ اسقاط‬ ‫ﻃﺮﻳﻘ‪ ﾢ‬ا‪請‬ﻠﻰ وﺷﺮﻋﻲ اﺳﻘﺎط اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﻰ در ﺳـﻔﺮ‬ ‫وﻳﺎ ﺑﻴﻤﺎرى از وى ﻧﻤﺎز وﻳﺎ روزه ﻗﻀﺎ ﺷـﻮد‪ ،‬وﺑـﺮاى آن وﻗـﺖ‬ ‫ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺸﺪ ﺑﺮاى اداء ﻗﻀﺎي وى‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ درﻫﻤﺎن ﺳﻔﺮ وﻳﺎ ﺑﻴﻤﺎرى‬ ‫وﻓﺎت ﮐﺮد‪ ،‬دراﻳﻨﺼﻮرت ﺑﺮآن ﻧﻪ ﻗﻀﺎﺳﺖ وﻧـﻪ ﮐﻔـﺎرۀ واﺟﺒـﻪ‪،‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪69‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ وﻗﺖ ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﻴﺴﺮ ﺷﺪ وﻟﻴﮑﻦ ﻗﻀـﺎ را واﭘـﺲ ﻧﮑـﺮد‪،‬‬ ‫ﺑﻌﺪاً وﻓﺎت ﮐﺮد‪ ،‬دراﻳﻨﺼﻮرت ﮐﻔﺎرۀ ﻧﻤﺎزﻫﺎ وروزه ﻗﻀـﺎى داده‬ ‫ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻴﮑﻪ ﺑﺮ اداء ﮐﻔﺎره و‪請‬ﻴﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و از ﺳﻮم‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺗﺮﮐﻪ )ﻣﺎل ﻣﻴﺮاث( ﮐﻔﺎرۀ آﻧﺮا اداء ﮐﺮده ﻣﻴﺸـﻮد‪ ،‬ﮐـﻪ در‬ ‫ﻋﻮض ﻫﺮ ﻧﻤﺎز وﻳـﺎ وروزه ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً دوﭘـﺎؤ ﺑﺤﺴـﺎب اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‬ ‫)ﭼﻴﺰى اﻓﺰوﻧﺘﺮ از دو ﮐﻴﻠﻮ( ﮔﻨﺪم داده ﻣﻴﺸـﻮد‪ ،‬واﮔـﺮ و‪請‬ـﻴﺖ‬ ‫ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ وارث ﻫﺎﻳﺶ اداء ﮐﻔﺎره ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ وﻧـﻪ ﺑـﺪون‬ ‫از اﺟﺎزه وارث ﻫﺎ از آن ﺗﺮﮐﻪ اداء ﮐﺮده ﻣﻴﺸـﻮد‪ ،‬وازآن ﺗﺮﮐـ‪ﾢ‬‬ ‫درآن ﻳﺘﻴﻢ ﺷﺮﻳﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺮﮔﺰ اداء ﮐـﺮده ﻧﻤﻴﺸـﻮد زﻳﺮاﮐـﻪ اذن‬ ‫)اﺟﺎزه( ﻃﻔﻞ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﻳﮏ از ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﻣﻴـﺖ‬ ‫از ﻣﺎل ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮد ﮐﻔﺎره دﻫﺪ ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ وﻫﻤﺮاى ﻣﻴـﺖ ﻳـﮏ‬ ‫ﻧﻮع اﺣﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫واﻣﺎ ﺣﻴﻠ‪ ﾢ‬اﺳﻘﺎط ﮐﻪ در ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣـﺮوج اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﻋﻮض از ﭘﻮره ﮐﻔﺎره اﻧﺪک ﭘﻮل وﻳﺎ ﮔﻨـﺪم را در ﺑـﺎﻻى ﻗـﺮآن‬ ‫ﻣﺠﻴﺪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ واﻣﺎﻣﻬﺎ در داﺋﺮه )ﻣﺪور( ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را ﻫﺒـﻪ‬ ‫وﺑﺨﺸﺶ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﺎل ﻗﻠﻴـﻞ‬ ‫را ﻣﻲ اﻓﺰاﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﮐﻪ ﻋﻮض از ﺗﻤﺎم ﮐﻔﺎره وى ﮔﺮدد‪ ،‬در ﻣﺘﻌﻠـﻖ‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮاً وﺿﺎﺣﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫ﻳﮑﻰ اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘـﻪ از ﻗـﺮان وﺳـﻨﺖ واز ‪請‬ـﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐـﺮام‬ ‫ واﺋﻤ‪ ﾢ‬ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴـﺖ ‪ -‬دوم اﻳﻨﮑـﻪ دراﻳـﻦ ﺣـﻖ‬ ‫ﻳﺘﻴﻤﺎﻧﺎن ووارث ﻫﺎى ﻏﻴﺮ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ‪ – .‬ﺳﻮم اﻳﻨﮑـﻪ دراﻳـﻦ‬ ‫ﻓﺪﻳﻪ ﻫﺮ ﻗﻀﺎي ﭘﻮره ﻧﻴﺴﺖ‪ - ،‬ﭼﻬﺎرم اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ ﺑﺮاى ﻫﻤﻪ ﻓﻘﻴﺮ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪70‬‬

‫وﻏﻨﻰ داده ﻣﻴﺸﻮد درﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺷـﺮط ﻓﺪﻳـﻪ دادن ﻓﻘﻴـﺮ اﺳـﺖ‪- ،‬‬ ‫ﭘﻨﺠﻢ اﻳﻨﮑﻪ ﻳﮏ ﻓﺪﻳﻪ ﻣﮑﻤﻞ ﺑﺮاى ﻳـﮏ ﻓﻘﻴـﺮ دادن ﻻزم اﺳـﺖ‬ ‫وﻟﻴﮑﻦ دراﻳﻦ اﺳﻘﺎط ﻣﺮوج ﻋﻮض ﭘﻮره ﻓﺪﻳﻪ رﻗﻢ ده وﻳﺎ ﺑﻴﺴﺖ‬ ‫ﭘﻮل داده ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﭘﻮره ﻓﺪﻳﻪ را ﭘﺮ داﺧﺘـﻪ ﻧﻤـﻰ ﺷـﻮد‪،‬‬ ‫وﻋﻼوه از اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻢ دﻳﮕﺮ ﻣﻔﺎﺳﺪ وﻧﻘﺼﺎﻧﺎت را دارا اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ ﮐﻔﺎﻳﺖ اﷲ دﻫﻠﻮى ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫اﺳﻘﺎط ﻣﺮوج ﺑﻨﺎﺑﺮ وﺟﻮه ﮐﺜﻴﺮه ﻧﺎﺟﺎﻳﺰ وﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑـﺮ ﻣﻔﺎﺳـﺪ‬ ‫زﻳﺎدى ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ازﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻣﺮوﺟـﻪ واﺟـﺐ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻔﺎﻳﺖ اﻟﻤﻔﺘﻰ‪(١٧٠ /٤ :‬‬ ‫وﺑﻌﺪاً ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﻣﺮوﺟﻪ ﺣﻴﻠ‪ ﾢ‬اﺳﻘﺎط ﻳﻘﻴﻨﺎً ﻧﺎﺟﺎﻳﺰ وﺑﺪﻋﺖ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻔﺎﻳﺖ اﻟﻤﻔﺘﻰ‪(١٧٤ /٤ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﻰ ﻋﺰﻳﺰ اﻟﺮﺣﻤﻦ ‪請‬ﺎﺣﺐ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪ :‬ﻣﺮوﺟﻪ‬ ‫ﺣﻴﻠﻪ اﺳﻘﺎط ﻋﻮام اﻳﻦ زﻣﺎﻧﻪ ﺑﻼ ﺷﺒﻬﻪ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اوﻻ اﻳﻨﮑـﻪ‬ ‫اﮔﺮ اﻳﻦ ﮐﺎر ﺧﻴﺮ ﻣﻲ ﺑﻮد ﻧﺒﻰ اﮐﺮم وﻳﺎراﻧﺶ ﺑﺮاﻳﻦ‬ ‫زﻳﺎد ﺣﻖ دار ﺑﻮدﻧﺪ‪) ،‬ﮐﻪ آﻧﻬﺎ اﻧﺠـﺎﻣﺶ ﻣﻴﺪادﻧـﺪ( ﺷـﻔﻘﺖ آﻧﻬـﺎ‬ ‫ازﻋﺎم ﻣﺆﻣﻨﺎن زﻳﺎد ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﻴﮑﻦ آﻧﻬﺎ ﻫﺮﮔﺰ اﻳﻦ ﺣﻴﻠـﻪ را ﻧﮑﺮدﻧـﺪ‪،‬‬ ‫ﻓﻠﻬﺬا از ﺟﻬﺖ ﻋﺪم ﺗﻤﻠﻴﮏ ﺣﻘﻴﻘﻰ ودﻳﮕﺮ ﻣﻔﺎﺳﺪ ﮔﺬاﺷـﺘﻦ اش‬ ‫ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻓﺘﺎوى داراﻟﻌﻠﻮم دﻳﻮﺑﻨﺪ‪(١٧٠ /٢ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺧﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺎﻟﻨﺪﻫﺮى ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﺮوﺟﻪ ﺣﻴﻠ‪ ﾢ‬اﺳﻘﺎط ﺑﻨﺎﺑﺮ ﭼﻨﺪ وﺟﻮه ﺑﺪﻋﺖ وﻧﺎﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﺧﻴﺮ اﻟﻔﺘﺎوى‪(٣١٢ /٣ :‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪71‬‬

‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﻰ ﻋﺰﻳﺰ اﻟﺮﺣﻤﻦ ‪請‬ﺎﺣﺐ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﺮدن ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ ﻫﻤﺮاى ﺟﻨﺎزه ﺧﻼف ﺷﺮع وﻧﺎﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻓﺘﺎوى داراﻟﻌﻠﻮم دﻳﻮﺑﻨﺪ‪(٢٨٣ /٥ :‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ رﺷﻴﺪ اﺣﻤﺪ ﻟﺪﻫﻴﺎﻧﻮى ‪請‬ﺎﺣﺐ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﺮوﺟﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻧﺎﺟﺎﻳﺰ وﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻗﺮآن وﺣﺪﻳﺚ وﻓﻘـﻪ‬ ‫ﺑﺮاى اﻳﻦ ﻫﻴﭻ ﺛﺒﻮﺗﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻧﻪ در ﻗﺮون ﻣﺸـﻬﻮد ﻟﻬـﺎ ﺑـﺎﻟﺨﻴﺮ‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد‪.‬‬ ‫)اﺣﺴﻦ اﻟﻔﺘﺎوى‪(٣٤٨ /١ :‬‬

‫برقبرھا غالف واکليل گل گذاشتن چ راغ وعنب ر‬ ‫روشن کردن پخته کردن وگنبد برآنھا ساﺧتن‬ ‫ﭼﻴﺰﻫﺎى ﺳﺮ ﻋﻨﻮان ذﮐﺮ ﮐﺮده ﺷﺪه درﻗﺮآن وﺳﻨﺖ ودرﻋﻤـﻞ‬ ‫‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام وﺳﻠﻒ ‪請‬ـﺎﻟﺤﻴﻦ اﺋﻤـ‪ ﾢ‬ﻣﺠﺘﻬـﺪﻳﻦ ﻣﻮﺟـﻮد‬ ‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻫﻤﺮا ﺑﺎ ﻗﺒﺮ اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را اﻧﺠﺎم داده‪،‬‬ ‫ﻧﻪ ‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام وﻧﻪ ﺳﻠﻒ ‪請‬ﺎﻟﺤﻴﻦ وﻧﻪ اﺋﻤـ‪ ﾢ‬ﻣﺠﺘﻬـﺪﻳﻦ ﭼﻨـﻴﻦ‬ ‫ﮐﺎرى را اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ ،‬ﻟﻬﺬا ﺗﻤﺎم اﻳﻨﻬﺎ ﻧﺎﺟﺎﺋﺰ وﺑﺪﻋﺖ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺣﺪﻳﺚ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ ا "َﻠ َﻴـ ِﻪ وﺳـﻠَّﻢ زَا ِﺋـ َﺮ ِ‬ ‫ﺎل ﻟَﻌَ َﻦ رﺳﻮل َ ِ ﺻـ َ‬ ‫‪5‬ﻋَ ْﻦ اﺑْﻦِ ﻋَﺒ َّ ٍ‬ ‫ات اﻟ ْ ُﻘﺒ ُـﻮ ِر ‬ ‫ﺎس ﻗَ َ َ ُ ُ ّ‬ ‫ ا َ ّ‪َ َ َ ْ ُ َّ #‬‬ ‫ﻟﺴـ ُﺮ َج@ )ترم ذي‪ ،٧٣ /١ :‬اب وداؤد‪/٢ :‬‬ ‫َوا ْﳌُﺘَّ ِﺨـ ِﺬﻳ َﻦ "َﻠ َﻴْﻬَـﺎ ا ْﳌ َ َﺴــﺎ ِﺟ َﺪ َ وا ُّ‬ ‫‪(١٠٥‬‬

‫ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻧﻔﺮﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ زﻧﺎن زﻳـﺎرت ﮐﻨﻨـﺪۀ وﺳـﺠﺪﮔﺎه‬ ‫ﺟﻮر ﮐﻨﻨﺪۀ ﻗﺒﺮﻫﺎرا وﭼﺮاﻏﺎن ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻗﺒﺮﻫﺎرا‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪72‬‬

‫ﺎل َ‪َ‬ﻰ رﺳـﻮل َ ِ ﺻـ َ‬ ‫ِ َ َ ﳚﺼـ‬ ‫ـﱪ َ وأ َ ْن ‬ ‫‪5‬ﻋَ ْﻦ َ ﺟﺎﺑِ ٍﺮ ﻗَ َ َ ُ ُ ّ‬ ‫ ا "َﻠ َﻴْـﻪ َ و َﺳـﻠ ّ َﻢ أ ْن ُ َ َّ َ‬ ‫ ا َ ّ‪ُ َّ #‬‬ ‫ﺺ اﻟْﻘَ ْ ُ‬ ‫ﻳُ ْﻘﻌَ َﺪ "َﻠ َﻴ ِﻪ َ وأ َ ْن ﻳُ‪َ ْ +‬ﲎ "َﻠ َﻴ ِﻪ@ )مسلم ‪ ،‬مشکوة‪(١٤٨ /١ :‬‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫از ﺟﺎﺑﺮ رواﻳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮده از‬ ‫ﭘﺨﺘﻦ ﻗﺒﺮﻫﺎ‪ ،‬وﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮآﻧﻬﺎ وازﮔﻨﺒﺪ ﺟﻮرﮐﺮدن ﺑﺮآﻧﻬﺎ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻔﻴﻊ ‪請‬ﺎﺣﺐ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫اﻓﺮاﺷﺘﻦ ﭼﺎدر ﺑﺮ ﻗﺒﺮﻫﺎ ﺧﻮد ﻫﻢ ﻧﺎﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)اﻣﺪاداﻟﻤﻔﺘﻴﻴﻦ‪(١٩٧ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻇﻔﺮ اﺣﻤـﺪ ﻋﺜﻤـﺎﻧﻰ ﻣـﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳـﺪ‪ :‬ﺑـﺮ ﺟﻨـﺎزه‬ ‫اﻓﺮاﺷﺘﻦ ﭼﺎدر ﮔﻞ دار در ﻗﺮون ﺛﻼﺛﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬واﻳﻦ ‪請‬ﺮﻳﺢ‬ ‫ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬وﺑﻨﺎﺑﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﻫﻨﺪوﻫﺎ ﻫﻢ ﺣـﺮام اﺳـﺖ‪ ،‬واﮐﻠﻴـﻞ‬ ‫ﮔﻞ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﺮﻗﺒﺮﻫﺎ ﻫﻢ در زﻣﺎن ‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام وﺗـﺎﺑﻌﻴﻦ‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫)اﻣﺪاد اﻻﺣﮑﺎم‪(١٨٤ /١ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺧﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺎﻟﻨﺪﻫﺮى ‪請‬ﺎﺣﺐ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﺮ ﻗﺒﺮ ﻏﻼف اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪) .‬ﺧﻴﺮ اﻟﻔﺘﺎوى‪(١٦٩ /٣ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻔﻴﻊ ‪請‬ﺎﺣﺐ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﺮ ﻗﺒﺮﻫﺎ روﺷﻦ ﻧﻤـﻮدن ﺷـﻤﻊ ﺧـﻮد اﻣـﺮ ﻧﺎﺟـﺎﻳﺰ اﺳـﺖ‪ ،‬در‬ ‫ﺣﺪﻳﺚ ﺑﺮآن ﮐﺴﻰ ﻧﻔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﮐـﻪ ﺑـﺮ ﻗﺒﺮﻫـﺎ ﺷـﻤﻊ روﺷـﻦ‬ ‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪) .‬اﻣﺪاد اﻟﻤﻔﺘﻴﻴﻦ‪(١٩٣ :‬‬ ‫ﺣﮑﻴﻢ اﻻﻣﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ اﺷﺮف ﻋﻠﻰ ﺗﻬﺎﻧﻮى ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﺒﺮ را زﻳﺎد از ﻳﮏ وﺟَﺐ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن ﻣﮑﺮوه ﺗﺤﺮﻳﻤﻰ اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﭘﺨﺘﻦ ﻗﺒﺮ وﻳﺎ زﻳﺎد ﺧﺎک اﻧﺒﺎر ﮐﺮدن ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪73‬‬

‫)ﺑﻬﺸﺘﻰ زﻳﻮر‪ ٧٣٠ :‬ﺣﺼﻪ ﻳﺎزدﻫﻢ(‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺧﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺎﻟﻨﺪﻫﺮى ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎى اﺣﺎدﻳﺚ وﻓﻘﻪ ﻣﻨﻊ وارد ﺷﺪه از آﺑـﺎدى ﺳـﺎﺧﺘﻦ‪،‬‬ ‫ﻗﺒﻪ‪ ،‬وروﺿﻪ ﺟﻮر ﮐﺮدن ﺑﺮﻗﺒﺮ‪ ،‬وﻗﺒﺮﻫﺎى اﮐـﺎﺑﺮﻳﻦ دﻳﻮﺑﻨـﺪ ﻫـﻢ‬ ‫ﺑﻄﻮر ﻋﻤﻮم ﺳﺎده وﺑﺪون ﺑﻨﺎء اﻧﺪ‪ ،‬وﻗﺒﺮﻫﺎى ‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام ‬ ‫وﻗﺒﺮ ﺳﻴﺪ اﻟﺸﻬﺪاء ﺣﻤﺰه ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺑﺪون ﺑﻨﺎء اﻧﺪ‪.‬‬ ‫)ﺧﻴﺮ اﻟﻔﺘﺎوى‪(١٨٥ /٣ :‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ ﮐﻔﺎﻳﺖ اﷲ دﻫﻠﻮى ‪請‬ﺎﺣﺐ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ ﺟﻮرﮐﺮدن ﻗﺒﺮﻫﺎى‪ ،‬وﭘﺨﺘﻪ ﺟﻮر ﮐﺮدن ﻗﺒﺮﻫﺎ‪ ،‬وﺑﺮ ﻗﺒﺮﻫـﺎ‬ ‫ﻗﺒﻪ و ﻋﻤﺎرات ﺟﻮر ﮐﺮدن‪ ،‬ﻏﻼف اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ ،‬ﭼﺎدر اﻓﺮاﺷﺘﻦ‪ ،‬ﻧـﺬر‬ ‫ﭘﻴﺶ ﮐﺮدن‪ ،‬ﻃﻮاف ﮐﺮدن‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﮐـﺮدن‪ ،‬ﺗﻤـﺎم اﻳـﻦ ﮐﺎرﻫـﺎ در‬ ‫ﻣﻨﮑﺮات ﺷﺮﻋﻰ داﺧﻞ اﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﻘﺪس اﺳﻼﻣﻰ از اﻳﻦ اﻣـﻮر‬ ‫ﺑﻄﻮر ‪請‬ﺮاﺣﺖ ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮده‪ ،‬در اﺣﺎدﻳﺚ ‪請‬ﺤﻴﺤﻪ از اﻳـﻦ ﮔﻮﻧـﻪ‬ ‫اﻣﻮر ﻣﻨﻊ وارد ﺷﺪه ﮐﻪ ﺷﺮک اﻧﺪ وﻳﺎ ﻣﻔﻀﻰ اﻟﻰ اﻟﺸﺮک‪.‬‬ ‫)ﮐﻔﺎﻳﺖ اﻟﻤﻔﺘﻰ‪(٦٩ /٤ :‬‬

‫تجليل عرس وميالد‬ ‫درﻗﺮآن وﺳﻨﺖ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ درﻳﺎﻓـﺖ ﮐـﻪ ﺗﺠﻠﻴـﻞ از روز‬ ‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻳﮏ ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ وﻳﺎ وﻟﻰ ‪請‬ﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﮐﺴـﻰ ﺗـﺎ‬ ‫ﻗﻴﺎم ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻫﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺒﻰ اﮐـﺮم وﻗﺘـﻲ از ﻳـﻮم‬ ‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺧﻮد )ﻋﻴﺪ ﻣﻴﻼد اﻟﻨﺒﻰ ( ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺑﻌﻤـﻞ آورده ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬ ‫وﻳﺎ از روز ﭘﻴﺪاﻳﺶ اوﻻد‪ ،‬وﻧﻮاﺳﻬﺎ وﻳﺎران ﺧﻮد ﺗﺠﻠﻴـﻞ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪74‬‬

‫ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﺑﻌﺪ از ﻧﺒﻰ اﮐﺮم از ﻳـﺎراﻧﺶ وﺗـﺎﺑﻌﻴﻦ‪،‬‬ ‫وﺗﺒﻊ ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ ‪ n‬ﻫﻢ ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻳﻮم ﭘﻴـﺪاﻳﺶ وﻣـﻴﻼد ﺛﺎﺑـﺖ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻧﻪ ﻫﺮﺳﺎل اﻧﻌﻘﺎد ﻋﺮس در روز وﻓﺎت ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ‪.‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ اﻋﻈﻢ ﻣﻮﻻﻧﺎ رﺷﻴﺪ اﺣﻤﺪ ﮔﻨﮕﻮﻫﻰ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺤﻔﻞ ﭼﻮن در زﻣﺎﻧﻪ ﻓﺨﺮ ﻋﺎﻟﻢ ودر زﻣﺎﻧ‪ ﾢ‬ﻳﺎراﻧﺶ‬ ‫ ودر زﻣﺎﻧﻪ ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ وﺗﺒﻊ ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ ودرزﻣﺎﻧ‪ ﾢ‬ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ‪n‬‬ ‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻳﺠﺎد اﻳﻦ ﺑﻌﺪ از ﺷﺸﺼﺪ ﺳﺎل ﻳﮏ ﭘﺎدﺷﺎه ﮐﺮده‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫آﻧﺮا اﮐﺜﺮ اﻫﻞ ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﺎﺳﻖ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻨﺪ وﻟﻬﺬا اﻳـﻦ ﻣﺤﻔـﻞ ﺑـﺪﻋﺖ‬ ‫وﺿﻼﻟﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ودر ﺑﺎب ﻋﺪم ﺟﻮاز اﻳﻦ ‪請‬ﺎﺣﺐ ﻣﺪﺧﻞ وﻏﻴـﺮه‬ ‫ﻋﻠﻤﺎى ﺳﺎﺑﻖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ودر اﻳﻦ ﻋﺼﺮ رﺳـﺎﺋﻞ وﻓﺘـﺎواى‬ ‫زﻳﺎدى ﻃﺒﻊ ﮔﺮدﻳﺪه‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺿﺮورت دﻻﻳﻞ زﻳﺎد ﻧﻴﺴﺖ ﻫﻤﻘـﺪر‬ ‫ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ در ﺧﻴﺮ اﻟﻘﺮون ﻫﻴﭻ ﻳﮑﻰ اﻳﻦ را اﻧﺠﺎم ﻧﺪادﻧﺪ‪،‬‬ ‫واﮔﺮ از اﻓﺰوﻧﺘﺮ ﻣﻔﺎﺳﺪ اﻳـﻦ ﺧﻮاﻫـﺎن آﮔـﺎﻫﻰ ﻫﺴـﺘﻴﺪ ﻓﺘـﺎواى‬ ‫ﻃﻮﻻﻧﻰ را ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮﻳﺪ‪) ،‬ﻓﺘﺎوى رﺷﻴﺪﻳﻪ‪(٢٥٥ :‬‬ ‫وﺑﺎز ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪ :‬ﻣﺤﻔﻞ اﻳﻦ ﻣﻮﻟﻮد ﻣـﺮوج ﺑـﺪﻋﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬واز‬ ‫ﺟﻬﺖ اﻣﻮر ﻣﻨﮑﺮات ﻣﮑﺮوﻫﻰ ﺗﺤﺮﻳﻤﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ودرآن ﻗﻴـﺎم ﻫـﻢ‬ ‫از ﺟﻬﺖ ﺧﺼﻮ‪請‬ﻴﺖ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬وﺷﻌﺮ ﺧﻮاﻧﻰ اﻣﺮدان )ﭘﺴـﺮان‬ ‫ﺑﻰ رﻳﺶ( از ﺟﻬﺖ اﻳﺠﺎد ﻓﺘﻨﻪ ﻫﻢ ﻣﮑـﺮوه اﺳـﺖ‪ ،‬واﻳـﻦ ﻓﺎﺗﺤـﻪ‬ ‫ﺧﻮاﻧﻰ ﻣﺮوج ﻫﻢ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬وﺑﺎوﺟﻮد اﻳﻦ ﻫﻢ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑـﺎ ﻓﻌـﻞ‬ ‫ﻫﻨﺪوﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬وﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﺑﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪) .‬ﻓﺘﺎوى رﺷﻴﺪﻳﻪ‪:‬‬ ‫‪(٢٥٦‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪75‬‬

‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘـﻰ ﮐﻔﺎﻳـﺖ اﷲ دﻫﻠـﻮى ﻣﻴﻨﻮﻳﺴـﺪ‪ :‬اﻧﻌﻘـﺎد‬ ‫ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻣﻴﻼد ﻣﺮوﺟﻪ ﺑﻰ ا‪請‬ﻞ اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻔﺎﻳﺖ اﻟﻤﻔﺘﻰ‪(١٤١ /١ :‬‬ ‫ﻣﻴﻼد ﺷﺮﻳﻒ از زﻣﺎﻧﻪ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﺑـﻪ ‪請‬ـﺪﻫﺎ ﺳـﺎل ﺑﻌـﺪ‬ ‫اﻳﺠﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ودرﻋﻬﺪ ﺳﻌﻮد ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ودر زﻣـﺎن ﻳـﺎراﻧﺶ‬ ‫ وﺗﺎﺑﻌﻴﻦ واﺋﻤ‪ ﾢ‬ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ‪ n‬ﺑﺮاى اﻳﻦ وﺟﻮد ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫)ﮐﻔﺎﻳﺖ اﻟﻤﻔﺘﻰ‪(١٤٤ /١ :‬‬ ‫ودﻳﮕﺮﺟﺎ ﻣﻲ ﻧﮕﺎرد‪:‬‬ ‫ﺑﻨﺎم ﻋﻴﺪ ﻣﻴﻼد اﻟﻨﺒﻰ اﻧﻌﻘﺎد ﻫﻴﭻ ﺟﻠﺴﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ‬ ‫ﺟﻠﺴﻪ ﺑﺮاى ﺗﺒﻠﻴﻎ وﺑﻴﺎن ﺳﻴﺮت ﻣﻘﺪﺳﻪ ﮐﺪام ﺑﺪى ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑـﺮاى‬ ‫اﻳــﻦ ﺿــﺮورت ﮐــﺪام ﺗــﺎرﻳﺦ ﻣﺘﻌــﻴﻦ ﻧﻴﺴــﺖ‪ ،‬وﺧــﻮد دارى از‬ ‫ﻓﻀﻮﻟﻴﺎت وﺑﺪﻋﺎت اﻣﺮ ﺿﺮورى اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﮐﻔﺎﻳﺖ اﻟﻤﻔﺘﻰ‪(١٤٤ /١ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻔﻴﻊ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪن وﺷﻨﻴﺪن ذﮐﺮ ﻣﺒﺎرک ﻧﺒﻰ اﮐﺮم وﺣﺎﻻت ﻃﻴﺒﺎت‬ ‫اﻳﺸﺎن ﺑﺮاى ﻣﺴﻠﻤﺎن درﺗﻤﺎم اﻣﻮر ﻣﺪار ﺧﻴﺮ وﺑﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫واﺟﺐ وﺿﺮورى اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻴﮑﻦ در زﻣﺎﻧ‪ ﾢ‬ﻣﻮﺟﻮده ﮐﺪام رﺳـﻤﻴﮑﻪ‬ ‫ﺑﻨﺎم ﻣﺤﻔﻞ ﻣﻴﻼد ﺟﻮر ﺷﺪه آن ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑـﺮ ﺑـﺪﻋﺎت ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن‬ ‫واﻣﻮر ﻣﻨﻬﻰ ﻋﻨﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ازﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺟﻤﻬﻮر ﻋﻠﻤﺎﺋﻰ اﻣﺖ اﻳﻦ را‬ ‫ﻧﺎﺟﺎﻳﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫)اﻣﺪاد اﻟﻤﻔﺘﻴﻴﻦ‪(١٧٢ :‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ اﻋﻈﻢ ﻣﻔﺘﻰ رﺷﻴﺪ اﺣﻤﺪ ﻟـﺪﻫﻴﺎﻧﻮى ﻣﻴﻨﻮﻳﺴـﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻴﺎم در ﻣﺤﻔﻞ ﻣﻴﻼد ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺪﻳﺚ ازﻳﻦ ﺑﮕﻮﻧﻪ ‪請‬ـﺎف‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪76‬‬

‫ﻣﻤﻨﺎﻋﺖ آﻣﺪه‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﻀﻮر در ﻋﻴﻦ زﻧﺪﮔﻰ ﺧﻮد ﻳـﺎراﻧﺶ‬ ‫را ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﺗﻌﻈﻴﻢ ﻣﺮا ﺑﺮﻗﻴﺎم ﻣﮑﻨﻴﺪ زﻳﺮاﮐﻪ اﻳﻦ دﺳـﺘﻮر‬ ‫ﻋﺠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را ﺑـﺮ ﻗﻴـﺎم واﺳـﺘﺎد ﺷـﺪن ﺗﻌﻈـﻴﻢ‬ ‫ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻧﻌﻘﺎد ﻣﺤﻔﻞ ﻣـﻴﻼد در روز ﻣﺨﺼـﻮص وآﻧـﺮا ﻻزﻣـﻰ‬ ‫داﻧﺴﺘﻦ‪ ،‬واﻫﺘﻤﺎم ﺑﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮدن َﺷ َﮑﺮ وﻏﻴﺮه ﺗﻤـﺎم اﻳـﻦ اﻣـﻮر‬ ‫ﺷﺮﻋﺎً ﻧﺎ ﻣﺸﺮوع اﻧﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ اﻳﻨﮑﻪ در ﻣﺠﻠﺲ اﻋﺘﻘﺎد ﺣﻀﻮر ﻧﺒـﻰ‬ ‫اﮐﺮم ﺷﺮک اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ازﻳﻦ اﻣﻮر ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻨﺰه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﺑﺮﮐﺖ وﻫﺪاﻳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)اﺣﺴﻦ اﻟﻔﺘﺎوى‪(٣٨٣ /١ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧــﺎ رﺷــﻴﺪ اﺣﻤــﺪ ﮔﻨﮕــﻮﻫﻰ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳــﺪ‪ :‬ﺷــﺮﮐﺖ‬ ‫)رﺷﻴﺪﻳﻪ‪(٢٥٧ :‬‬ ‫درﻫﻴﭻ ﻋﺮس وﻣﻮﻟﻮد ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ اﻟﺘﺰام ﻋﺮس را ﻣﻴﮑﻨﺪ وﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺪﻋﺖ وﻧﺎ درﺳﺖ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺘﻌﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎع در ﻗﺒﺮﻫﺎ ﮔﻨـﺎه اﺳـﺖ ﺑﺮاﺑـﺮ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫داراى دﻳﮕﺮ ﻟﻐﻮﻳﺎت ﺑﺎﺷﺪ وﻳﺎ ﻧﻪ‪) .‬ﻓﺘﺎوى رﺷﻴﺪﻳﻪ‪(٢٧٦ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﺎه ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺤﺎق دﻫﻠﻮى ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫]ﻣﻘﺮر ﺳﺎﺧﺘﻦ روز ﻋﺮس ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ودر ﺗﻔﺴـﻴﺮ ﻣﻈﻬـﺮى‬ ‫ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪r :‬ﻻﳚـﻮز ﻣـﺎ ﻳﻔﻌﻠـﻪ اﳉﻬـﺎل ﺑﻘﺒـﻮر اﻻوﻟﻴـﺎء واﻟﺸـﻬﺪاء ﻣـﻦ اﻟﺴـﺠﻮد ‬ ‫واﻟﻄ ـﻮاف ﺣﻮﳍ ـﺎ واﲣــﺎذ اﻟﺴ ـﺮج واﳌﺴــﺎﺟﺪ اﻟﻴﻬ ـﺎ وﻣ ـﻦ اﻻﺟﺘﻤــﺎع ﺑﻌ ـﺪ اﳊ ـﻮل ‬ ‫‪l‬ﺎﻻﻋﻴﺎد وﻳﺴﻤﻮﻧﻪ ﻋﺮﺳﺎ ً‪) w‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ارﺑﻌﻴﻦ‪(٣٨ :‬‬ ‫ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﺗﻤﺎم آﻧﭽﻪ ﺑﻰ ﺧـﺮدان ﻣﻴﮑﻨﻨـﺪ ﺑﻘﺒﺮﻫـﺎى اوﻟﻴـﺎء‬ ‫ﮐﺮام وﺷﻬﺪاء از ﻗﺒﻴﻞ ﺳﺠﺪه ﮐﺮدن‪ ،‬ﻃﻮاف ﮐﺮدن دراﻃﺮاف آن‪،‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪77‬‬

‫وﻣﺴﺎﺟﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ درآﻧﺠﺎء‪ ،‬واﺟﺘﻤﺎع ﺑﻌﺪ از ﺳﺎل ﮐﻪ آﻧـﺮا ﻋـﺮس‬ ‫ﻣﻰ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻼﻣﻪ ﻗﺎﺿﻰ ﺛﻨﺎء اﷲ ﭘﺎﻧﻰ ﭘﺘﻰ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫"‪Z‬ر אو‪‬א‪ ! W‬دن و‪G !‬ن ‪ M ‬و ‪‬س وא‪‬אل ‪G‬ن و‪‬א‪‬אن ‪‬دن ‪ ‬‬

‫‪‬ـ‬ ‫‪‬‬ ‫‪ !‬א‪ j ‬א‪G 1‬ن ‪‬אم א‪ ‬و‪ j‬وه‪ ،‬ـ> ‪‬ـ!א ‪ ^‬א‪‬و‪1‬אن‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬د ‪ >‬و‪!‬ه ‪!‬ن رא ‪"  ‬‬

‫تعين روز براى ايصال ثواب‬

‫)ارﺷﺎد اﻟﻄﺎﻟﺒﻴﻦ‪(٢٥ :‬‬

‫ﺑﺮاى اﻳﺼﺎل ﺛﻮاب ﻣﺮده ﺧﻴﺮات و‪請‬ـﺪﻗﺎت دادن‪ ،‬وﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬ ‫ﻧﻔﻠﻰ ﻋﺒﺎدات ﺑﺮاى ﺛﻮاب رﺳﺎﻧﻴﺪن ﻣـﺮده ﺟـﻮاز دارد و‪請‬ـﺤﻴﺢ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻴﮑﻦ ﮐﻪ آن ﮐﺎر ﺑﻨﺎم اﷲ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد وﺛـﻮاﺑﺶ را ﺑـﺮاى‬ ‫ﻣﺮده ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ ،‬واﻣﺎ ﺑﺮاى اﻳﺼﺎل ﺛـﻮاب ﻣﻘـﺮر ﮐـﺮدن روز‪ ،‬ودر‬ ‫ﺧﺎﻧ‪ ﾢ‬ﻣﺮده ﺑﺮاى ﺿﻴﺎﻓﺖ وﻏﻴﺮه ﺟﻤﻊ ﺷﺪن از ﻧﮕﺎه ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺟﺎﺋﺰ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﺮدم ﺑﺮاى اﻳﺼﺎل ﺛـﻮاب ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم ‬ ‫دوازدﻫﻢ رﺑﻴﻊ اﻻول را‪ ،‬وﺑﺮاى اﻳﺼﺎل ﺛﻮاب ﺣﺴﻨﻴﻦ دﻫﻢ‬ ‫ﻣﺤﺮم را‪ ،‬وﺑﺮاى اﻳﺼﺎل ﺛﻮاب ﻋـﺎم ﻣﺮدﮔـﺎن ﺷـﺐ اول‪ ،‬وﺷـﺐ‬ ‫ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬وﺳﻮم‪ ،‬ﻫﻔﺘﻪ‪ ،‬ﭼﻬﻠﻢ وﺳﺎﻟﮕﺮد‪ ،‬وﻏﻴﺮه را اﻫﺘﻤـﺎم ﻣﻴﮑﻨﻨـﺪ‪،‬‬ ‫واﻳﻦ را ﺿﺮورى ﻣﻴﺸـﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬وﺑـﺮﻋﮑﺲ اﻳـﻦ ﺗﻤـﺎم اﻣـﻮر در‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺪﻋﺖ اﻧﺪ‪ ،‬ودرﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎ ﺟـﺎﺋﺰ‪ ،‬واز ﻃﺮﻳﻘـ‪ﾢ‬‬ ‫ﻫﻨﺪوﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬وﺗﺼﺪﻳﻖ اﻳﻦ را ﻳﮏ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻮ ﻣﺴـﻠﻤﺎن )ﮐـﻪ اول‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪78‬‬

‫ﻫﻨﺪو ﺑﻮد( ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﺒﻴﺪاﷲ ﺳﻨﺪﻫﻰ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد )ﺗﺤﻔـﺔ‬ ‫اﻟﻬﻨﺪ‪ (٩١ :‬وﻣﺆرخ ﻣﺸـﻬﻮر اﻟﺒﻴﺮوﻧـﻰ در ﮐﺘـﺎب اﻟﻬﻨـﺪ‪، ٢٧ :‬‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺧﻠﻴﻞ اﺣﻤﺪ ﺳﻬﺎﻧﭙﻮرى ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﮐﻪ اﻳﻦ رﺳﻢ ﺳﻮم ﻣﺮده ﺑﻄﻮر ﺧﺎص در ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن اﺳﺖ ودر‬ ‫دﻳﮕﺮ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﮐﺴﻰ اﻳﻦ را ﻧﻤﻰ ﺷﻨﺎﺳـﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ ﺑـﻪ دﻳـﺪن ﺗﻴﺠـﻪ‬ ‫)رﺳﻢ( ﻫﻨﺪوﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪) .‬اﻟﺒﺮاﻫﻴﻦ اﻟﻘﺎﻃﻌﺔ‪(١١١ :‬‬ ‫ﻏﺮض اﻳﻨﮑﻪ اﻳﺼﺎل ﺛﻮاب ﻫﺮ وﻗﺖ ﮐﺮده ﻣﻴﺸـﻮد‪ ،‬ﻫﺮﮔـﺎﻫﻰ‬ ‫ﺗﻮان داﺷﺘﻰ ﺑﺮاى ﻣﺮده از ﺳﻮى ﺧﻮد ﺛـﻮاب رﺳـﺎﻧﻴﺪه ﻣﻴﺘـﻮاﻧﻰ‬ ‫وﺑﺮاي ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﺼﺪ ﺧﻴﺮات و‪請‬ﺪﻗﺎت )ﺑﻨـﺎم اﷲ ﻣﺘﻌـﺎل( ﮐـﺮده‬ ‫ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬وﻟﻴﮑﻦ ﺑﺮاى اﻳﻦ از ﻧﺰد ﺧﻮد ﺗﺨﺼﻴﺺ ﮐﺮدن ﻳﮏ روز‪،‬‬ ‫وﺑﺮاى آن ﻧﺎم ﮔﺬارى ﮐﺮدن از ﻧﮕﺎه ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻗﻄﻌﺎً ﺛﺒﻮت ﻧـﺪارد‪،‬‬ ‫ﻧﻪ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم وﻳـﺎراﻧﺶ ﭼﻨـﻴﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ وﺳـﻠﻒ و‪請‬ـﺎﻟﺤﻴﻦ‬ ‫واﺋﻤ‪ ﾢ‬ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﺮدﻳﺪ اﻳﻦ را ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪5‬ﻋﻦ ﺟﺮِﻳ ِﺮ ﺑْـﻦِ ﻋﺒـ ِﺪ َ ِ ِ‬ ‫ـﺎل ُﻛﻨَّـﺎ ﻧَـ َﺮى ِ اﻻ ْﺟﺘِﻤـﺎ َع إ َِﱃ أ َ ْﻫ ِـﻞ ا ْﳌ ِﻴ ِ‬ ‫ـﺖ ‬ ‫َْ َ‬ ‫ ا اﻟْﺒ َ َﺠﻠـ ِّﻲ ﻗَ َ‬ ‫َْ ّ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َو َﺻﻨْﻌَﺔَ َّ‬ ‫ﺎﺣﺔ@ )ابن ماجه‪(١١٧ :‬‬ ‫ اﻟﻄﻌَﺎم ﻣ ْﻦ اﻟ‪ّ7‬ﻴ َ َ‬ ‫ﺳﻴﺪﻧﺎ ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳـﺪ‪ :‬ﮐـﻪ ﻣـﺎ )‪請‬ـﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐـﺮام(‬ ‫اﺟﺘﻤﺎع )ﺟﻤﻊ ﺷﺪن( ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮده را وآﻣـﺎده ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﻃﻌـﺎم در‬ ‫ﺧﺎﻧ‪ ﾢ‬ﻣﻴﺖ را از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻴﺎﺣﺖ )ﻣﺎﺗﻢ( ﻣﻰ ﺷﻤﺎرﻳﺪﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻋﻼﻣﻪ اﺑﻦ اﻣﻴﺮ اﻟﺤﺎج ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫‪5‬اﻣﺎ اﺻﻼح اﻫﻞ اﳌﻴﺖ ﻃﻌﺎﻣﺎً وﲨﻊ اﻟﻨﺎس ﻓﻠﻢ ﻳﻨﻘﻞ ﻓﻴﻪ ﺷـﻴﺊ وﻫـﻮ ﺑﺪﻋـﺔ ‬ ‫¿ﲑ ﻣﺴﺘﺤﺐ@ )مدﺧل‪(٢٧٥ /٤ :‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪79‬‬

‫ﻃﻌﺎم ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻴﺖ‪ ،‬وﮔﺮدﻫﻢ آﻣﺪن ﻣﺮدم دراﻳﻦ ﺑـﺎب‬ ‫ﭼﻴﺰى ﻣﻨﻘﻮل ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ او ﺑﺪﻋﺖ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﺧﻼ‪請‬ﺔ اﻟﻔﺘﺎوى‪ (٤٢ /٢ :‬آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫‪5‬وﻻﻳﺒﺎح اﲣﺎذ اﻟﻀﻴﺎﻓﺔ ﻋﻨﺪ ﺛﻼﺛﺔ اﻳﺎم ﻻن اﻟﻀﻴﺎﻓﺔ ﻳﺘﺨﺬ ﻋﻨﺪ اﻟﺴﺮور@‬ ‫از ﻃﺮف ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺮده ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ روز ﻣﻬﻤﺎﻧﻰ ﮐﺮدن )دﻳﮕﺮان‬ ‫را( ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮاﮐﻪ ﻣﻬﻤﺎﻧﻰ در ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮﺷﻨﻮدى ﻣﻰ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬ ‫)ﻧﻪ در اﻧﺪوﻫﮕﻴﻦ(‪.‬‬ ‫ﻋﻼﻣﻪ ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﻣﺤﺪث دﻫﻠﻮى ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫" א‪ M‬א‪‬אع ‪Z‬ص رو‪Z 1‬م وאر‪‬אب ‪‬ـאت د‪‬ـ‪ ‬و‪‬ف א‪‬ـ‪Z‬אل‬

‫‪‬‬ ‫‪ ‬و‪ ‬א‪ !  1‬א‪ ‬و‪‬אم‪.‬‬

‫)ﺷﺮح ﺳﻔﺮ اﻟﺴﻌﺎدت‪(٢٧٣ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺷـﻔﻴﻊ دﻳﻮﺑﻨـﺪى در ﭘﺎﺳـﺦ ﻳـﮏ‬ ‫ﺳﻮال ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪ :‬ﻏﺮض اﻳﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻗـﻮل زﻳـﺪ دراﻳـﻦ ﺑـﺎره‬ ‫‪請‬ﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻮم ودﻫﻢ ﭼﻬﻠﻢ ﺗﻤﺎم اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻤﻨﻮع وﺑﺪﻋﺖ اﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﺎن ﻣﺮده ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻓﻘﻬﺎء ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﻮل ﺑﮑﺮ ﺑﺪون دﻟﻴﻞ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻓﺘﺎوى داراﻟﻌﻠﻮم‪(٣٢٤ /١ :‬‬ ‫ودر ﺟﺎى دﻳﮕﺮى ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﺎن ﺑﺮادرى ﻣﺤـﺾ رﻳـﺎ‬ ‫)‪(٣٢٤ /١‬‬ ‫وﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ ‪請‬ﺎﺣﺐ در ﺟـﻮاب دﻳﮕـﺮ ﺳـﻮال ﻣﻴﻨﻮﻳﺴـﺪ‪ :‬از ﻋﺒـﺎرت‬ ‫ﻣﺬﮐﻮره ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ اﻳﻦ رﺳﻢ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻨﻨﺪه وﺧﻮرﻧـﺪه ﻫـﺮدو‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪80‬‬

‫ﮔﻨﻬﮕﺎر اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮﻫﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ اﻳﻨﻬﺎرا ﺛﻮاب ﺣﺎ‪請‬ﻞ ﻧﻤﻴﺸـﻮد ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﺮ‬ ‫ﻋﮑﺲ ﻋﺬاب داده ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬از ﮐﺠﺎء ﺑﺮاى ﻣﺮده ﺛﻮاب رﺳﺪ‪.‬‬ ‫)اﻣﺪاد اﻟﻤﻔﺘﻴﻴﻦ‪(١٦٩ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﻰ ﮐﻔﺎﻳﺖ اﷲ دﻫﻠﻮى ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﺮاى اﻫﻞ ﻣﻴﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ روز ﭼﻴﺰى ﺧﻮردن ﺑﮑﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫)ﮐﻔﺎﻳﺖ اﻟﻤﻔﺘﻰ‪(١٠٨ /٤ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ رﺷﻴﺪ اﺣﻤﺪ ﮔﻨﮕﻮﻫﻰ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﮔﺮدﻫﻢ آﻣﺪن دوﺳﺘﺎن وﺧﻮﻳﺸـﺎوﻧﺪان در روز وﻓـﺎت ﻣـﺮده‬ ‫وﻳﺎ روز دوم وﻳﺎ ﺳﻮم ﺑـﺮاى ﺧﻮاﻧـﺪن ﻗـﺮآن وﻳـﺎ ﮐﻠﻤـ‪ ﾢ‬ﻃﻴﺒـﻪ‬ ‫ﺑﺪﻋﺖ وﻣﮑﺮوه ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ودر ﺷﺮع ﺷﺮﻳﻒ ﺑﺮاى اﻳـﻦ ﻫـﻴﭻ ا‪請‬ـﻞ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪) .‬ﻓﺘﺎوى رﺷﻴﺪﻳﻪ‪(١٥٤ :‬‬ ‫ﮐﺮدن ﺑﺪﻋﺎت ﻣﺎﻧﻨﺪ روز ﺳﻮم وﻏﻴﺮه ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧـﻪ درﺳـﺖ‬ ‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻗﺎﻧﻮن ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺪام ﭼﻴﺰ آﻣﻴﺨﺘﻪ ﺣﺴﻦ وﻗﺒﺢ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺣﮑﻢ ﮐـﺮده ﻣﻴﺸـﻮد ﺑـﺮ ﻗـﺒﺢ آن وﻧﻈـﺮ ﺑﺮﺣﺴـﻨﺶ ﮐـﺮده‬ ‫ﻧﻤﻴﺸﻮد‪) .‬رﺷﻴﺪﻳﻪ ‪(١٥٦‬‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪن ﮐﻠﻤﻪ ﻃﻴﺒﻪ وﻏﻴﺮه ﺑﺮاى ﻣـﺮده ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ ﺛـﻮاب دارد‪،‬‬ ‫وﻟﻴﮑﻦ ﺗﺨﺼﻴﺺ روز ﺳﻮم اﻳـﻦ ﺑـﺪﻋﺖ اﺳـﺖ ودرآن ﺷـﺮﮐﺖ‬ ‫)رﺷﻴﺪﻳﻪ‪(١٥٩ :‬‬ ‫‪請‬ﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﭼﻬﻞ روز رﺳﻢ ﻧﺎن ﮐﺮدن ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬وﻧﻴـﺰ اﻳـﺎزدﻫﻢ‬ ‫ﻫﻢ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون ﭘﺎﺑﻨﺪى وﻗﻴﻮدات اﻳﺼﺎل ﺛﻮاب ﻣﺴﺘﺤﺴﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬رﺷﻴﺪﻳﻪ‪(١٦١ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻰ ﻟﮑﻬﻨﻮى ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪81‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ ‬ـ‬ ‫" ‪ ‬ـ‪‬ر ‪‬دن رو‪ 1‬ــ‪Z‬م و‪‬ــ>ه ‪ ‬ــ‪ ‬وאورא ‪‬ورى א ـ ‪ M‬ــ ‬ ‫‪‬‬

‫‪"   !‬‬

‫)مجموعة الفتاوى‪(٧٧ /٣ :‬‬

‫دعاء بعد از جنازه به ھيئت اجتماعى‬ ‫در زﻣﺎﻧ‪ ﾢ‬ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﺟﻨـﺎزه ‪請‬ـﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ‪ ،‬وﺑـﻪ ذات‬ ‫اﻗﺪس ﺧﻮد ﺷﺎن ﻧﻤـﺎز ﺟﻨـﺎزه را اداء ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬وﺑﻌـﺪ از اﻳﺸـﺎن‬ ‫ﻳﺎراﻧﺶ )‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام ( وﺗﺎﺑﻌﻴﻦ وﺗﺒـﻊ ﺗـﺎﺑﻌﻴﻦ ﻫـﻢ ﻧﻤـﺎز‬ ‫ﺟﻨﺎزه را اداء ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻴﮑﻦ از ﻳﮑﻰ ازآﻧﻬﺎ دﻋﺎء ﺑﻌﺪ از ﺟﻨـﺎزه‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬واﮔﺮ اﻳﻦ ﮐﺎر ﺛﻮاب ﻣﻰ ﺑﻮد اﻳﻦ ﺣﻀـﺮات ﻻزﻣـﺎً‬ ‫ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺶ‪ ،‬وﺑﺮ ﻣﺎ ﺿﺮور ﻧﻘﻞ ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬وﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠـﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﻓﻘﻬﺎء وﻋﻠﻤﺎى ﺣﻖ اﻳﻦ را ﺑﺪﻋﺖ وﻣﮑﺮوه ﮔﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻼﻣﻪ ﺳﺮاج اﻟﺪﻳﻦ ﺣﻨﻔﻰ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫‪5‬اذا ﻓﺮغ ﻣﻦ اﻟﺼﻼة ﻻ ﻳﻘﻮم ﺑﺎﻟﺪ"ﺂء@ )فتاوى سراجيه‪(٢٣ :‬‬ ‫ﭼﻮن از ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﻓﺎرغ ﻣﻴﺸﺪ ﺑﺮاى دﻋﺎى اﺳﺘﺎد ﻧﻤﻴﺸﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻼﻣﻪ اﺑ‪ ０‬ﻧﺠﻴﻢ ﺣﻨﻔﻰ اﻟﻤﻌﺮوف ﺑـﻪ اﺑﻮﺣﻨﻴﻔـﻪ ﺛـﺎﻧﻰ‬ ‫ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫)بحرالرائق‪(١٨٣ /٢ :‬‬ ‫‪5‬وﻻﻳﺪﻋﻮا ﺑﻌﺪ اﻟ‪i‬ﺴﻠﻴﻢ@‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺳﻼم دﻋﺎء ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺧﻮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎم اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﺣﺎﻣﺪ ﺣﻨﻔﻰ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫‪5‬ان اﻟﺪ"ﺎء ﺑﻌﺪ ﺻـﻼة اﳉﻨـﺎزة ﻣﮑـﺮو @ )مح يط ب اب الجن ائز بحوال ه‬ ‫دليل الخيرات‪(٤٨ :‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪82‬‬

‫ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه دﻋﺎء ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﻰ ﮐﻔﺎﻳﺖ اﷲ دﻫﻠﻮى ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﻌﺪاز ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن دﺳﺘﻬﺎ دﻋـﺎء ﺧﻮاﺳـﺘﻦ‬ ‫از ﻧﮕﺎه ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺸﺮوع ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬زﻳﺮاﮐـﻪ ﻧﻤـﺎز ﺟﻨـﺎزه ﺧـﻮدش‬ ‫دﻋﺎء اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﻫﺮ ﻳﮑﻰ ﺑﺮ دل ﺧـﻮد ﺑـﺪون ﺑﻠﻨـﺪ ﻧﻤـﻮدن‬ ‫دﺳﺘﻬﺎ آﻣﺮزش ﻣﻴﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ دﺳـﺖ ﺑﻠﻨـﺪ‬ ‫ﮐﺮدن ودﻋﺎء ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﮐﻔﺎﻳﺖ اﻟﻤﻔﺘﻰ‪(٩٦ ،٨٥ /٤ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺧﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺎﻟﻨﺪﻫﺮى ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﮔﺮدﻫﻢ آﻣﺪن دﻋﺎء ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﺑﺪﻋﺖ اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ودرﮐﺘﺎﺑﻬﺎى ﺣﻨﻔﻴﻪ ﻫﻢ ازﻳﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﺧﻴﺮ اﻟﻔﺘﺎوى‪(٥٨٨ /١ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﻰ ﻋﺰﻳﺰ اﻟﺮﺣﻤﻦ دﻳﻮﺑﻨﺪى در ﺟـﻮاب ﻳـﮏ ﺳـﻮال‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮده‪ " :‬ﺑﺮاى آن ﻋﺎﻟﻢ ‪請‬ﺎﺣﺐ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫دادن اﻳﻦ ﮐﻪ )ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ اﻟﺤﻤﺪ وﺳﻮرة اﺧﻼص را ﺧﻮاﻧﺪه ﺑـﺮاى‬ ‫ﻣﺮده دﻋﺎء ﻧﻤﺎﻳﺪ( ﻫﻴﭻ ﺿﺮورت ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ از ﺗﻌﺎﻣـﻞ ‪請‬ـﺤﺎﺑ‪ﾢ‬‬ ‫ﮐﺮام وﺗﺎﺑﻌﻴﻦ وﺗﺒﻊ ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ واﺋﻤ‪ ﾢ‬دﻳﻦ ُﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻤـﺎز ﺟﻨـﺎزه‬ ‫‪ٌَ​َ َ ٌَْ ٣‬‬ ‫َ​َ ُ ْ ْ َ ُ‬ ‫ﻮل اﻟﻠ ِﻪ أﺳﻮة ﺣﺴﻨﺔ[‬ ‫ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪] .‬وﻟﻜﻢ ﻓِﻲ رﺳ ِ‬ ‫)ﻋﺰﻳﺰ اﻟﻔﺘﺎوى‪(١٠٠ /١ :‬‬ ‫در ﻓﺘﺎوى داراﻟﻌﻠﻮم دﻳﻮﺑﻨﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷـﺪه ﮐـﻪ‪ :‬ﺑﻌـﺪ از ﻧﻤـﺎز‬ ‫ﺟﻨﺎزه ﺛﻮاب ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن وﻳﺎ دﻋﺎء ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﻣﺮده را ﻧﻤﻰ رﺳﺪ‪،‬‬ ‫زﻳﺮاﮐﻪ دﻋﺎء ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﺎزه از ﻣﺸﻔﻖ اﻣﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒـﺮ ‪ ،‬ﺧﻠﻔـﺎى‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪83‬‬

‫راﺷﺪﻳﻦ وﺑﻌﺪ از اﻳﺸﺎن دﻳﮕﺮ ‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐﺮام واز ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ از‬ ‫ﻳﮑﻰ آﻧﻬﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﺎزه دﻋﺎء ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻰ‬ ‫ﺑﻮد ﺿﺮور آن ﺣﻀﺮات آﻧﺮا ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ازﻳـﻦ ﺑـﺮاى ﻣـﺎ ﻫﻮﻳـﺪا‬ ‫ﮔﺮدﻳﺪ ﮐﻪ دﻋﺎء ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﺎزه ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ‪5‬ا‪‬ـﺎ ﺑﺪﻋـﺔ ﺿـﻼﻟﺔ ‬ ‫وﻟ‪o‬ﺲ ﺑﻌﻤﻞ ﺻﺎﱀ@‬ ‫)داراﻟﻌﻠﻮم دﻳﻮﺑﻨﺪ‪(١١٢ /٢ :‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﺮدم در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮدن ﺟﻨﺎزه ﺑـﻪ آواز ﺑﻠﻨـﺪ‬ ‫ذﮐﺮ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻫﻢ ﺧﻼف ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺣﮑﻴﻢ اﻻﻣﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ اﺷﺮف ﻋﻠﻰ ﺗﻬﺎﻧﻮى ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﺮدﻣﻴﮑﻪ ﻫﻤﺮا ﺑﺎﺟﻨﺎزه روان اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ دﻋـﺎء وﻳـﺎ ذﮐـﺮ‬ ‫ﮐﺮدن ﺑﺮ آواز ﺑﻠﻨﺪ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﺑﻬﺸﺘﻰ زﻳﻮر‪(٩٥ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﻰ رﺷﻴﺪ اﺣﻤﺪ ﻟﺪﻫﻴﺎﻧﻮى ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻫﻤﺮاى ﺟﻨﺎزه ﺟﻬﺮاً ﮐﻠﻤﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)اﺣﺴﻦ اﻟﻔﺘﺎوى‪(٣٣٨ /١ :‬‬ ‫ﻫﻤﺮاى ﺟﻨﺎزه ﻧﻌـﺖ ﺧـﻮاﻧﻰ وﻳـﺎ ﺷـﻌﺮ ﺧـﻮاﻧﻰ ﻧـﺎ ﻣﺸـﺮوع‬ ‫وﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬واﮔﺬاﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻓﺘﺎوى داراﻟﻌﻠﻮم دﻳﻮﺑﻨﺪ‪(٢٠٣ /٥ :‬‬

‫بدعات وﺧرافات محرم‬ ‫در ﻣﺎﻫﻰ ﻣﺤﺮم اﮐﺜﺮ ﻣﺮدم در ﺗﻘﻠﻴﺪ از اﻫﻞ ﺗﺸﻴﻊ ﮐﺎرﻫﺎى را‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ در ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻫﻴﭻ ﺛﺒﻮت ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪84‬‬

‫ﺗﻤﺎم اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺪﻋﺎت وﺧﺮاﻓﺎت اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﺮدم اﻳﻦ را ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺷﻮم ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻨﺪ ازﻳـﻦ ﺟﻬـﺖ دراﻳـﻦ ﻣـﺎه ﻧﮑـﺎح وﻋﺮوﺳـﻰ‬ ‫وﻏﻴﺮه ﮐﺎرﻫﺎى ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻰ را ﻧﻤﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ رﺷﻴﺪ اﺣﻤﺪ ﻟﺪﻫﻴﺎﻧﻮى ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫اﻫﻞ ﺗﺸﻴﻊ از اﻳﻦ ﻣﺎه )ﻣﺤﺮم( ﺑﺪ ﻓﺎﻟﻰ ﻣﻴﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬وﻋﻠـﺘﺶ اﻳـﻦ‬ ‫اﺳﺖ درﻧﺰد آﻧﻬﺎ ﺷﻬﺎدت ﻳﮏ ﮐﺎر ﻣﻨﺤﻮس وﻗﺎﺑﻴﻞ ﺗﻘﺒﻴﺢ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫زﻳﺮاﮐﻪ ﺷﻬﺎدت ﺣﻀﺮت ﺣﺴـﻴﻦ در ﻫﻤـﻴﻦ ﻣـﺎه ‪請‬ـﻮرت‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ازﻳﻦ ﺟﻬﺖ آﻧﻬـﺎ دراﻳـﻦ ﻣـﺎه ﻫـﻴﭻ ﻗﺴـﻢ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎت‬ ‫وﮐﺎرﻫﺎى ﺧﻮﺷﻨﻮدى ﻧﮑﺎح وﻏﻴﺮه را اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻴﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪاً دراﻳﻦ ﺑﺎب ﻣﺰﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﺮﻫﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣـﺎه داراى ﺑﺮﺗـﺮى وﻓﻀـﻴﻠﺖ‬ ‫اﺳﺖ دراﻳﻦ ﮐﺎرﻫﺎى ﻧﻴﮏ ﻣﺰﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺮد‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﮑﺎح وﻏﻴﺮه‬ ‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎت ﺧﻮﺷﻨﻮدى درﻳﻦ ﻣﺎه ﺑﻬﺘﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬زﻳﺮاﮐـﻪ درﻳـﻦ ﻣـﺎه‬ ‫ﻋﺮوﺳﻰ ﺑﺎﺑﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)اﺣﺴﻦ اﻟﻔﺘﺎوى‪(٣٨٩ /١ :‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ دراﻳﻦ ﻣﺎه وﺑﺎﻟﺨﺼﻮص در دﻫـﻢ ﻣﺤـﺮم ﻧـﺎن ﺑﺨﺘـﻪ‬ ‫ﻣﻴﺸﻮد وﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮده ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬واﻧﭽﻨـﻴﻦ ﺳـﻄﻠﻬﺎى آب وﺷـﺮﺑﺖ‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬اﻳﻦ از رواج ﻫﺎى اﻫـﻞ ﺗﺸـﻴﻊ اﺳـﺖ وﻧﺎﺟـﺎﻳﺰ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮاﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﭼﻨـﻴﻦ اﻣـﻮر را ﺑـﻪ ﻧﻴـﺖ ﻧـﺬر ﺑﻨـﺎم ﺣﺴـﻴﻦ‬ ‫ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻋﻮام ﺑـﺮاﻳﻦ ﻧـﺎم ﻣﺸـﻬﻮر اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ‪ " :‬ﻧﺬر ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺣﺴـﻴﻦ " درﺣﺎﻟﻴﮑـﻪ ﺑﺠـﺰ اﷲ ﺑـﺮاى دﻳﮕـﺮ‬ ‫ﻫﺮﻧﻮع ﻣﺨﻠﻮق ﻧﺬر ﮐﺮدن ‪請‬ﺮاﺣﺘﺎً ﺣﺮام وﺷﺮک اﺳﺖ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪85‬‬

‫واﮔﺮ ﮐﺴﻲ ﮔﻮﻳﺪﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻨﺎم ﺣﺴﻴﻦ ﻧﺬر ﻧﻤﻴﮑﻨﻴﻢ ﺑﻠﮑـﻪ‬ ‫ﻧﺬر ﺑﻨﺎم اﷲ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ واﻳﺼﺎل ﺛﻮاب ﺑﺮاى ﺣﺴـﻴﻦ واﻫـﻞ‬ ‫ﺑﻴﺖ اﻳﻦ ﻫﻢ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪:‬‬ ‫اوﻻً‪ :‬اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﺑﺎ ﻏﻴﺮ )اﻫﻞ ﺗﺸﻴﻊ( اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ :‬ﮐﺴﻴﮑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣـﺪﻋﺎ دارد درﺗﻤـﺎم ﺳـﺎل ﺣﺴـﻴﻦ ‬ ‫واﻫﻞ ﺑﻴﺖ درﻳﺎدش ﻧﺒﻮد و‪請‬ﺮف در ﻣﺤﺮم از آﻧﻬﺎ ﻳـﺎد ﻣﻴﮑﻨـﺪ‪،‬‬ ‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﺮاى اﻳﺼﺎل ﺛﻮاب ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﻣﻘﺮر ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑـﻪ ﻫـﺮ‬ ‫وﻗﺖ ﮐﺮده ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬واز ﻧﺰد ﺧﻮد ﺑﺮاى اﻳﺼـﺎل ﺛـﻮاب ﻣـﺎه وﻳـﺎ‬ ‫دﻳﮕﺮ وﻗﺖ ﻣﻘﺮر ﮐﺮدن وﺗﻌﻴﻦ ﻧﻤﻮدن در ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺛﺎﻟﺜﺎً‪ :‬درﻣﺤﺮم آﺷﺎﻣﻴﺪن ﺷـﺮﺑﺖ ﺑـﺮاﻳﻦ ﺧﻴـﺎل ﮐـﻪ ﺣﻀـﺮت‬ ‫ﺣﺴﻴﻦ واﻫﻞ ﺑﻴﺖ درﺣﺎﻟﺖ ﺗﺸـﻨﮕﻰ ﺷـﻬﻴﺪ ﮐـﺮده ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺮاى اﻳﻦ ﮐﺪام ﺛﺒﻮت ﻗﻮى ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬واﮔﺮ ﺑﺎﻟﻔﺮض ﺛﺎﺑﺖ ﻫﻢ ﺷـﻮد‬ ‫ﮐﻪ آﻧﻬﺎ درﺣﺎﻟﺖ ﺗﺸﻨﮕﻰ ﺟﺎم ﺷـﻬﺎدت را ﻧـﻮش ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬آﻧﻬـﺎ‬ ‫ﺑﺮﺳﻴﺪن ﺟﻨﺖ )ﺑﺮزخ( ﺳﻴﺮاب ﺷﺪﻧﺪ دﻳﮕﺮ ﺿﺮورت ﺑﻪ آب ﺷﻤﺎ‬ ‫ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬وﻧﻪ اﻳﻦ ﺷﺮﺑﺖ ﺷﻤﺎ ﺑﺮآﻧﻬﺎ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬وﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ درآن‬ ‫روز ﻣﺮد وزن ﺑﺎ دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﻰ ﺑﻪ ﮔﻮرﺳﺘﺎن رﻓﺘﻦ‪ ،‬وﺑﺮﻗﺒﺮﻫـﺎ آب‬ ‫ﭘﺎﺷﻲ ﻧﻤﻮدن‪ ،‬وﮐﺎه ﮔِﻞ ﮐﺮدن‪ ،‬وﻣﺮﻣﺖ ﮐﺮدن ﻗﺒﺮﻫـﺎ ﮐـﻪ ﺗﻤـﺎم‬ ‫اﻳﻨﻬﺎ ﮐﺎرﻫﺎى ﺧﻼف ﺷﺮع اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮاﻳﻦ ﺟﻠﻮس ﮐﺸﻲ ﺑﺮاى ﺗﻌﺰﻳﻪ درﻫﻤﻴﻦ روز‪ ،‬وﻣـﺎﺗﻢ‬ ‫ﮐﺮدن‪ ،‬وﺑﻴﺎن واﻗﻌﻪ ﮐﺮﺑﻼ ﮐﻪ دروغ ﺟﻮر ﮐﺮده ﺷﺪۀ اﺑﻮ ﻣﺨﻨـﻒ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪86‬‬

‫ﻟﻮط ﺑﻦ ﻳﺤﻰ ﺷﻴﻌﻰ اﺳﺖ‪ ،‬وﻏﻴﺮه ﺗﻤﺎم اﻳﻨﻬـﺎ از اﻋﻤـﺎل واﻓﻌـﺎل‬ ‫اﻫﻞ ﺗﺸﻴﻊ اﻧﺪ‪ ،‬وﺑﺮ ﺗﻤﺎم اﻳﻨﻬﺎ ﻋﻠﻤﺎء ﺣﻘﻪ ﺗﺮدﻳﺪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﻰ رﺷﻴﺪ اﺣﻤﺪ ﮔﻨﮕﻮﻫﻰ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﺮاى اﻳﺼﺎل ﺛﻮاب اﮔﺮ ﻳﮏ اﻧﺴﺎن ﺑﺪون ﻗﻴﺪ ﺗـﺎرﻳﺦ )ﺑـﺪون‬ ‫ﺗﻌﻴﻦ وﻗـﺖ( ﺑﺎﺷـﺪ ﻋـﻴﻦ ﺛـﻮاب اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ وﻗﺘﻴﮑـﻪ ﻫﻤـﺮا ﺑـﺎ‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺼﺎت واﻟﺘﺰاﻣـﺎت ﻣﺮوﺟـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ اﻳـﻦ ﻧﺎدرﺳـﺖ وﺑﺎﻋـﺚ‬ ‫ﻣﻮاﺧﺬه ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬ ‫)ﻓﺘﺎوى رﺷﻴﺪﻳﻪ‪(١٦ :‬‬ ‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ‪請‬ﺪﻗﺎت ﺑﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻳﻦ اﻳﺎم )درﻣﺤﺮم( ﮐـﺮدن اﮔـﺮ‬ ‫ﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻴﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ درﻫﻤـﻴﻦ روز داراى ﺛـﻮاب زﻳـﺎد اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﺪﻋﺖ ﺿﻼﻟﻪ )ﮔﻤﺮاه ﮐﻨﻨﺪه( اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻰ ﻫﺬا ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻫﺮﻃﻌـﺎم‬ ‫وﺗﺨﺼﻴﺺ ﻫﺮ روز ﺑﺮاى ‪請‬ﺪﻗﻪ ﻟﻐﻮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺎوى رﺷﻴﺪﻳﻪ‪(١٣٨ :‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ رﺷﻴﺪ اﺣﻤﺪ ﻟﺪﻫﻴﺎﻧﻮى ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫درﻣــﺎﻫﻰ ﻣﺤــﺮم وﻋﻠــﻰ اﻟﺨﺼــﻮص در روز ﻧﻬــﻢ‪ ،‬ودﻫــﻢ‪،‬‬ ‫واﻳﺎزدﻫﻢ ﻃﻌﺎم ﭘﺨﺘﻦ ﺑﺮاى اﻳﺼﺎل ﺛﻮاب روح ﺣﻀـﺮت ﺣﺴـﻴﻦ‬ ‫ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺑﻠﮑﻞ ﻏﻠﻂ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪاً ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪ :‬در اﻳﺼﺎل از ﻧﺰد ﺧﻮد ﻗﻴﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷـﺪه‪ ،‬از‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻌﻴﻦ ‪請‬ﺪﻗﻪ‪ ،‬وﺗﻌﻴﻦ ﻣﺎه‪ ،‬وﺗﻌـﻴﻦ روز درﺣﺎﻟﻴﮑـﻪ ﺷـﺮﻳﻌﺖ‬ ‫ﺗﻌﻴﻦ اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎ را ﻧﮑﺮده‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻤﺎ ﻫﺮﻗﺘﻴﮑﻪ ﺧﻮاﺳـﺘﻴﺪ ‪請‬ـﺪﻗﻪ‬ ‫ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ودرآزادﻳﮑـﻪ ﺷـﺮﻳﻌﺖ داده درآن از ﻧـﺰد ﺧـﻮد ﻗﻴـﻮدات‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪87‬‬

‫وﭘﺎﺑﻨﺪى ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺳﺨﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﮔﻨﺎه وﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)اﺣﺴﻦ اﻟﻔﺘﺎوى‪(٣٩٢ ،٣٩١ /١ :‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ ﻣﺤﻤﻮد ﺣﺴﻦ ﮔﻨﮕﻮﻫﻰ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻫﻢ ﻳﮏ اﻣﺮ ﻧﺎ ﻣﺸﺮوع وﻏﻴـﺮ ﺛﺎﺑـﺖ اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫زﻳﺮاﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻮﺳﻢ ﺳﺮﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻨﻬـﺎ ﺷـﺮﺑﺖ ﻣﻴﻨﻮﺷـﺎﻧﻨﺪ‪،‬‬ ‫وداراى ﻳﮏ ﻋﻘﻴﺪه ﻧﺎدرﺳﺖ دﻳﮕﺮ ﻫـﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ در ﻣﺘﻌﻠـﻖ‬ ‫ﺣﻀﺮت ﺣﺴﻴﻦ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﮐـﻪ وى درﺣﺎﻟـﺖ ﺗﺸـﻨﮕﻰ‬ ‫ﺷﻬﻴﺪ ﮐﺮده ﺷﺪه‪ ،‬واﻳﻦ ﺷﺮﺑﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺎﻧﻴﺪه ﺷﻮد ﺗﺸﻨﮕﻰ وى را‬ ‫رﻓﻊ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ا‪請‬ﻼح ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻘﻴﺪه ﺿﺮورت اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺷـﺮﺑﺖ‬ ‫ﺑﺮآﻧﺠﺎ ﻧﻤﻰ رﺳﺪ‪ ،‬وﻧﻪ اﻳﺸﺎن ﺑﺮاﻳﻦ ﺷﺮﺑﺖ ﮐﺪام اﺣﺘﻴﺎﺟﻰ دارد‪،‬‬ ‫ا ﷲ ﻣﺘﻌﺎل اﻳﺸﺎﻧﺮا درﺟﻨﺖ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎى اﻋﻠﻰ ﻧﺼﻴﺐ ﮐﺮده ﮐـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫ﺷﺮﺑﺖ ﺷﻤﺎ درﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﻫﻴﭻ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺎوى ﻣﺤﻤﻮدﻳﻪ‪(٥٦٦ /٥ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺧﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺎﻟﻨـﺪﻫﺮى ﭼﻨـﻴﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴـﺪ‪ :‬آب‬ ‫ﻧﻮﺷﺎﻧﻴﺪن ﻳﮏ ﮐﺎر ﺛﻮاب اﺳﺖ وﻟﻴﮑﻦ ﺗﺨﺼﻴﺺ ده روز ﻣﺤـﺮم‬ ‫وﺑﺎﻗﻰ روزﻫﺎ را ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﺗـﺮﺣﻴﺞ ﺑﻼﻣـﺮﺟﺢ وﻣﺸـﺎﺑﻬﺖ ﺑـﺎ‬ ‫رواﻓﺾ )اﻫﻞ ﺗﺸﻴﻊ( اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﻋﻤـﻞ ﺑـﺪﻋﺖ وﻗﺎﺑـﻞ رد‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻴﺮاﻟﻔﺘﺎوى‪(٥٦٩ /١ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﻰ ﻋﺰﻳﺰ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪88‬‬

‫ﺷﺮﺑﺖ وﺷﺮﻳﻨﻲ ازﺟﻬﺖ رﺳﻮم ﻣﺮوﺟـﻪ ﺗﻤـﺎم ﺷـﺎن ﻧﺎﺟـﺎﻳﺰ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬ﻋﺰﻳﺰ اﻟﻔﺘﺎوى‪(١٢٧ :‬‬ ‫ﺷﺮﮐﺖ در ﻣﺤﻔﻞ اﻫﻞ ﺗﺸـﻴﻊ وﺷـﺮﻳﻨﻰ ﺧـﻮرى ﻫـﻢ درﺳـﺖ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻴﮑﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرى ﺷﺪﻧﺪ آﻧﺎن ﮔﻨﻬﮑـﺎر‬ ‫اﻧﺪ‪ ،‬دوﺳﺘﻰ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺣﺮام اﺳﺖ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺗﺒﺮاﺋﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻏﻴـﺮ‬ ‫ﺗﺒﺮاﺋﻰ‪.‬‬ ‫)ﻋﺰﻳﺰ اﻟﻔﺘﺎوى‪(١٢٦ :‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ رﺷﻴﺪاﺣﻤﺪ ﮔﻨﮕﻮﻫﻰ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫درﻣﺤﺮم ذﮐﺮ ﺷـﻬﺎدت ﺣﺴـﻴﻦ اﮔـﺮ ﭼـﻪ ﺑـﺮ رواﻳـﺎت‬ ‫‪請‬ﺤﻴﺤﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻳﺎﺳﺒﻴﻞ ﻧﺼﺐ ﮐﺮدن‪ ،‬وﺷـﺮﺑﺖ ﻧﻮﺷـﺎﻧﻴﺪن‪ ،‬ودر‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ وﺷﺮﺑﺖ ﺗﻌﺎون ﻣﺎﻟﻰ ﮐﺮدن وﻳﺎ ﺷﻴﺮ ﻧﻮﺷﺎﻧﻴﺪن‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺷـﺎن‬ ‫ﻧﺎدرﺳﺖ وﺑﻨﺎﺑﺮ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﺑﺎ رواﻓﺾ ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻓﺘﺎوى رﺷﻴﺪﻳﻪ‪(١٢٠ :‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ اﻋﻈﻢ ﻫﻨﺪ ﻣﻔﺘﻰ ﮐﻔﺎﻳﺖ اﷲ دﻫﻠﻮى ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﺮاى ﺑﻴﺎن ﺷﻬﺎدت اﻧﻌﻘﺎد ﺟﻠﺴـﻪ ﺑـﺪﻋﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬وﻟـﻰ ﺑـﺮاى‬ ‫وﻋﻆ وﺗﺬﮐﻴﺮ ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‪) .‬ﮐﻔﺎﻳﺖ اﻟﻤﻔﺘﻰ‪(١٩٦ /١ :‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ رﺷﻴﺪ اﺣﻤﺪ ﻟﺪﻫﻴﺎﻧﻮى ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫دراﻳﻦ ﻣﺎه ﻫﻤﺮا ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﺧﺮاﻓﺎت اﻳﻦ ﻫﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ دراﻳﻦ ﻣـﺎه‬ ‫ﻣﺠــﺎﻟﺲ وﺟﻠﺴــﺎت ﺑﺮﮔــﺬار ﻣﻴﺸــﻮد‪ ،‬ودرآن ﻗﺼــﻪ ﺷــﻬﺎدت‬ ‫ﺷﻨﻮاﻧﻴﺪه ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ودﻳﮕﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﮐﺪام واﻗﻌﺎﺗﻴﮑﻪ ﺳـﺮازﻳﺮ ﮐﻨﻨـﺪۀ‬ ‫اﺷﮑﻬﺎ اﻧﺪ‪ ،‬ودراﻳﻦ ﻣﺎه ﺑﻴﺎن ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ اﮐﺜﺮآﻧﻬﺎ ﻏﻠﻂ اﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻨﻴﺪن‬ ‫آﻧﻬﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮاﻳﻦ ﻫﻢ درﺳﺖ ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬وﺗﺴـﻠﻂ اﻫـﻞ ﺗﺸـﻴﻊ ﺑـﺮ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪89‬‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬وداﺧﻞ ﺷﺪن آن ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﺗﻘﻴـﻪ ﺑـﺎز در ‪請‬ـﻒ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫واﺷﺎﻋﺖ رواﻳﺎت ﺑﻰ ﺑﻨﻴﺎد‪ ،‬وازﺟﻬﺖ ﻏﻴﺮﻣﻌﻤﻮﻟﻰ ﻣﺤﺒﺖ ﺑـﺎ آل‬ ‫رﺳﻮل ﻫﺮ داﺳﺘﺎن ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ را ‪請‬ﺤﻴﺢ ﺷﻤﺎرﻳﺪن اﻳﻨﻬـﺎ اﻣـﻮرى‬ ‫اﻧﺪ ﮐﻪ از ﺟﻬﺖ اﻳﻨﻬﺎ اﻧﮑﺸﺎف ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺎ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﻰ ﻣﺎﻧـﺪ‪،‬‬ ‫ﺣﺘﻰ ﮐﻪ درﮐﺘﺎﺑﻬﺎى ﻇﺎﻫﺮى ﻣﺴﺘﻨﺪ وﻣﻌﺘﺒﺮ اﻧﺪ ﺗﻔﺎ‪請‬ﻴﻞ ﻣﻨﺪرﺟﻪ‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮐﺜـﺮ رواﻳـﺎت از ﺟﻬـﺖ ﺗﻀـﺎد ﺑـﻮدن ﺑـﺎ‬ ‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ وﺧﻼف ﺑﻮدن از ﻋﻘﻞ وا‪請‬ﻮل ﺷـﺮع‪ ،‬ﻳﻘﻴﻨـﺎً ﻏﻠـﻂ اﻧـﺪ‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﺳﻮا از ﻧﻔﺲ ﺷﻬﺎدت درﺗﻔﺼﻴﻞ آن ﺷﺎﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺰﺋﻴـﻪ ﻫـﻢ‬ ‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ‪請‬ﺤﺖ آن اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﻬﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺟﮕﺮ ﮔﻮﺷ‪ ﾢ‬رﺳﻮل )ﺳﻴﺪﻧﺎ ﺣﺴﻴﻦ (‬ ‫ﺑﻐﺮض ﭘﺮده اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﺮ ﺷﻘﺎوت ﺧﻮد وﻣﺴﺦ ﮐـﺮدن ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﺑـﺮ‬ ‫وﺿﻊ رواﻳﺎت دروﻏﻴﻦ از ﻣﻬﺎرت ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺣﺴﻦ اﻟﻔﺘﺎوى‪(٣٩٢ ،٣٩١ /١ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﻰ رﺷﻴﺪ اﺣﻤﺪ ﮔﻨﮕﻮﻫﻰ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻳﺎد آورى ﺷﻬﺎدت در ده روز ﻣﺤﺮم از ﺟﻬـﺖ ﻣﺸـﺎﺑﻬﺖ ﺑـﺎ‬ ‫رواﻓﺾ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﺗﻢ )داد ﻓﺮﻳﺎد( وﻧﻮﺣﻪ ﮐﺮدن ﻫـﻢ ﺣـﺮام‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻲ اﻟﺤﺪﻳﺚ " ‪‬ﻰ ﻋـﻦ اﳌﺮاﺋـﻲ " ]اﻟﺤﺪﻳﺚ[ وﺑﻴـﺎن رواﻳـﺎت‬ ‫ﺧﻼف در ﺗﻤﺎم اﺑﻮاب ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻓﺘﺎوى رﺷﻴﺪﻳﻪ‪(١٣٨ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ اﺷﺮف ﻋﻠﻰ ﺗﻬﺎﻧﻮى ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﮐﺎه ﮔﻞ ﮐﺮدن ﻗﺒﺮﻫﺎ وﺑﺮآﻧﻬﺎ آب اﻓﺸـﺎﻧﻴﺪن درﺧﻴـﺮ اﻟﻘـﺮون‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﻫﻴﭻ ﺛﺒﻮت ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬وﻳﺎران ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﮐﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪90‬‬

‫ﺗﺮﻳﻦ اﻣﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎر ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬وآب اﻓﺸﺎﻧﻴﺪن ﻳـﮏ ﮐـﺎر‬ ‫ﺑﻴﻬﻮده و ﻧﺎﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)اﻣﺪاد اﻟﻔﺘﺎوى‪(٢٨٩ /٥ :‬‬

‫چوري کردن در آﺧرى چھار شنبه ماه صفر‬ ‫در ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﻨﺎﻃﻖ درآﺧﺮ ﭼﻬـﺎر ﺷـﻨﺒﻪ ‪請‬ـﻔﺮ ﻣـﺮدم ﺑﻄـﻮر‬ ‫ﺧﺎص زﻧﺎن در ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﮕﻮﻧـ‪ ﾢ‬اﻫﺘﻤـﺎم ﭼـﻮرى )ﻧـﺎن ﻣﻴـﺪه در‬ ‫روﻏﻦ( ﺗﻴﺎر ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬وﺑﺮﺧﻰ درآن روز ﻣﻴﺘـﺎﺋﻰ‪ ،‬ﺣﻠـﻮا وﻏﻴـﺮه‬ ‫ﭘﺨﺘﻪ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬واﻳﻦ را ﻳﮏ ﮐﺎر ﻧﻴﮏ در ﺧﺎﻃﺮ آورده ﺑﻪ ﻧﻴـﺖ‬ ‫ﺛﻮاب ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬وﺑﺮاﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪه ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ دراﻳـﻦ روز‬ ‫ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ‪請‬ﺤﺖ ﻳﺎب ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬واﻣﻬﺎت اﻟﻤـﺆﻣﻨﻴﻦ ﺑﻄـﻮر‬ ‫ﺷﮑﺮﻳﻪ وﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻰ ﺑﻪ ﻧﻴﺖ ‪請‬ﺪﻗﻪ ﭼﻮرى ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻻ اﻳﻨﮑﻪ در ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼﻣﻰ ﻳﻌﻨﻰ درﻗﺮآن وﺳـﻨﺖ‪ ،‬وﻧﻴـﺰ‬ ‫در ﻋﻤــﻞ ‪請‬ــﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐــﺮام وﺗــﺎﺑﻌﻴﻦ وﺗﺒــﻊ ﺗــﺎﺑﻌﻴﻦ واﺋﻤــ‪ﾢ‬‬ ‫ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﻫﻴﭻ ﺛﺒﻮت ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻳﻦ ﻳﮏ ﺑﻰ ا‪請‬ﻞ وﮔﻤﺮاه ﮐﻦ‬ ‫ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم وﻗﺘﻴﮑـﻪ ﺑﻴﻤـﺎر ﺷـﺪ‬ ‫آﻧﺠﻨﺎب از آن ﺑﻴﻤﺎرى ‪請‬ﺤﺖ ﻳﺎب ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻠﮑـﻪ درﻫﻤـﺎن‬ ‫ﺑﻴﻤﺎرى وﻓﺎت ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬درآﺧﺮى ﭼﻬﺎر ﺷﻨﺒﻪ ‪請‬ﻔﺮ ﺑﻴﻤـﺎرى آﻏـﺎز‬ ‫ﮔﺮدﻳﺪه ﺑﻮده ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎى ﺳﻴﺮت ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬وﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻬﻮدﻫﺎ‬ ‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻰ ﺧﻮد را آﺷﮑﺎر ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﻰ رﺷﻴﺪ اﺣﻤﺪ ﮔﻨﮕﻮﻫﻰ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪91‬‬

‫ﺑﺮاى آﺧﺮى ﭼﻬﺎر ﺷﻨﺒﻪ ﻫﻴﭻ ا‪請‬ﻞ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑـﻪ در اﻳـﻦ روز‬ ‫ﺑﻴﻤﺎرى آن ﺟﻨﺎب اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬وﻳﻬـﻮدى ﻫـﺎ اﺑـﺮاز‬ ‫ﺧﻮﺷﻨﻮدى ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬واﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘ‪ ﾢ‬ﻓﻌـﻼً درﻣﻴـﺎن ﺟﻬـﺎل وﻫﻨـﺪوﻫﺎ‬ ‫راﻳﺞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻓﺘﺎوى رﺷﻴﺪﻳﻪ‪(١٦٩ :‬‬ ‫ﺳﻮال‪ :‬درآﺧﺮى ﭼﻬﺎر ﺷـﻨﺒﻪ ‪請‬ـﻔﺮ اﮐﺜـﺮ ﻋـﻮام ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﻰ‬ ‫وﺳﺮور‪ ،‬واﻃﻌﺎم اﻟﻄﻌﺎم ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺮﻋﺎً دراﻳﻦ ﺑﺎب ﭼﻴﺰى ﺛﺒـﻮت‬ ‫دارد؟‪.‬‬ ‫ﺟﻮاب‪ :‬ﺷﺮﻋﺎً دراﻳﻦ ﺑﺎب ﭼﻴﺰى ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ از ﺳـﺨﻨﺎن‬ ‫ﺟﻬﻼء اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻓﺘﺎوى رﺷﻴﺪﻳﻪ‪(١٦٣ :‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ اﻋﻈﻢ ﻫﻨﺪ اﺑﻮﺣﻨﻴﻔـﻪ ﺛـﺎﻧﻰ ﻣﻔﺘـﻰ ﮐﻔﺎﻳـﺖ اﷲ دﻫﻠـﻮى‬ ‫ درﺟﻮاب ﻳﮏ ﺳﻮال درﺑﺎب ﭼﻮرى ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﺳﻮال‪ :‬آﺧﺮى ﭼﻬﺎر ﺷﻨﺒﻪ ﻣﺎﻫﻰ ‪請‬ـﻔﺮ درﻣﻴـﺎن ﻣـﺮدم راﻳـﺞ‬ ‫اﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎر در ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ وﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟ وﺑﺮ ﻧﺎن ﻓﺎﺗﺤـﻪ‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪن ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ وﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟‬ ‫ﺟﻮاب‪ :‬درﻣﺘﻌﻠﻖ آﺧﺮ ﭼﻬـﺎر ﺷـﻨﺒﻪ ﮐـﺪام ﭼﻴﺰﻳﮑـﻪ ﻣﺸـﻬﻮر‬ ‫اﺳﺖ وﮐﺪام رﺳﻤﻴﮑﻪ اداء ﮐﺮده ﻣﻴﺸﻮد ﺗﻤﺎم اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻰ ا‪請‬ﻞ اﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎن درﺟﻠﻮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﺮآن ﻓﺎﺗﺤﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻰ ا‪請‬ﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﮐﻔﺎﻳﺖ اﻟﻤﻔﺘﻰ ‪(٢٢٧ /١ :‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ ﻣﺤﻤﻮد ﺣﺴﻦ ﮔﻨﮕﻮﻫﻰ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪92‬‬

‫درآﺧﺮ ﭼﻬـﺎر ﺷـﻨﺒﻪ ‪請‬ـﻔﺮ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎت ﺧﻮﺷـﻨﻮدى ﺑﺮﮔـﺬارى‬ ‫ﮐﺮدن‪ ،‬وﻣﻴﺘﺎﺋﻰ وﻏﻴﺮه ﺗﻘﺴـﻴﻢ ﮐـﺮدن ﺷـﺮﻋﺎً ﺑـﻰ دﻟﻴـﻞ اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ودراﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﻏﺴﻞ ‪請‬ﺤﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ رواﻳـﺎت ﺷـﺪت‬ ‫ﻣﺮض در ﻣﺪارج اﻟﻨﺒﻮت اﺳﺖ‪ ،‬وﺑﻌـﺪاً ﻣﻴﻨﻮﻳﺴـﺪ‪ :‬اﻳـﻦ ﻃﺮﻳﻘـﻪ‬ ‫ﻏﻠﻂ اﺳﺖ وازﻳﻦ ﺧﻮدارى ﻻزم اﺳـﺖ‪請 ،‬ـﺤﺖ ﻳـﺎﺑﻰ ﺣﻀـﻮر‬ ‫ درآن روز ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺴﻮب ﮐﺮدن ﺳﺨﻦ ﻏﻠﻂ ﺳـﺨﺖ‬ ‫ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻌﺼﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬وﻋﻼوه ازﻧﻴـﺖ ﻣﻮاﻓﻘـﺖ‪ ،‬اﺧﺘﻴـﺎر ﻧﻤـﻮدن‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻳﻬﻮد ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫)ﻓﺘﺎوى ﻣﺤﻤﻮدﻳﻪ‪(٤١١ /١٥ :‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ اﻋﻈﻢ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘـﻰ ﻣﺤﻤـﺪ ﺷـﻔﻴﻊ در‬ ‫ﻓﺘﺎوى ﺧﻮد ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫‪ - ١‬ﺳﻮال‪ :‬ﻣﺎﻳﺎن ﺷـﻨﻴﺪﻳﻢ ﮐـﻪ ﮐﺸـﺘﻰ ﺣﻀـﺮت ﻧـﻮح ‬ ‫درﮐﻮﻫﻰ ﺟﻮدى ﺑﺮ ﻗﺮار ﺷﺪ وﺳﭙﺲ ﺗﻤـﺎم ﻏﻠـﻪ را ﺟﻤـﻊ ﮐـﺮده‬ ‫ﮐﭽﺮى ﭘﺨﺘﻪ ﮐﺮده‪ ،‬اﻳﻦ ‪請‬ﺤﻴﺢ وﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟‬ ‫‪ – ٢‬ﺳﻮال‪ :‬ﺑﺮاى آﺧﺮى ﭼﻬﺎر ﺷﻨﺒﻪ ‪請‬ﻔﺮ ﮐﺪام ا‪請‬ـﻞ اﺳـﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺎ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ ﮐﻪ درآن روز ﻃﺒﻌﻴﺖ ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﺑﺴﺎ وﺧـﻴﻢ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻦ دراﻳﻦ روز ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺮدم؟‬ ‫ﺟﻮاب‪ :‬ﻫﺮدو اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻠﮑﻞ ﺑـﻰ اﺳـﺎس وﻏﻠـﻂ اﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ در‬ ‫ﺣﺪﻳﺚ از اﻫﺘﻤﺎم ﺧﺎص در ﻣﺎﻫﻰ ‪請‬ﻔﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ وارد اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪5‬ﻗﺎل "ﻠﻴﻪ اﻟﺼﻼة واﻟﺴﻼم‪ g‬ﻻ َ َﻫ َﺎﻣﺔَ َ وﻻَ َﺻ َﻔ َﺮ@‬ ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﮐﺎر وﻋﺒﺎدت ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭘﻴـﺮوى از ﺳـﺮور ﮐﺎﺋﻨـﺎت‬ ‫ اﺳﺖ ودرﭘﻴﺮوى ﮐﺮدن ﻻزم اﺳﺖ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را از ﻋﻠﻤـﺎء‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪93‬‬

‫ﻣﮑﻤﻞ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﮐﺮده ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﻓﻌﻞ از ﻧﺒﻰ اﮐـﺮم ﺛﺎﺑـﺖ‬ ‫اﺳﺖ وﻳـﺎ ﺧﻴـﺮ؟‪ .‬زﻳﺮاﮐـﻪ ﭘﻴـﺮوى از ﺳـﺨﻨﺎن ﺷـﻨﻴﺪه ﺷـﺪه از‬ ‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﮔﻨﺎه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)اﻣﺪاد اﻟﻤﻔﺘﻴﻴﻦ‪(١٠٢٦ :‬‬ ‫ﻓﻘﻴﻪ اﻟﻌﺼﺮ ﻣﻔﺘﻰ رﺷﻴﺪ اﺣﻤﺪ ﻟﺪﻫﻴﺎﻧﻮى ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﺳﻮال‪ :‬در آﺧﺮى ﭼﻬﺎر ﺷﻨﺒﻪ ‪請‬ﻔﺮ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﭘﺨﺖ وﭘﺰ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬ ‫ﺧﻮراک درﺳﺖ اﺳﺖ وﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟‪ .‬ﺑﺮﺧـﻰ از ﻣـﺮدم ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪﮐـﻪ‪:‬‬ ‫درﻫﻤﻴﻦ روز ﻧﺒﻰ اﮐﺮم از ﻣـﺮض ﺷـﺎن ﺷـﻔﺎء ﻳـﺎب ﺷـﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ودراﻳﻦ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻰ ﻃﻌﺎم ﭘﺨﺘﻪ ﮐـﺮدن ﺑﮑـﺎر اﺳـﺖ‪ ،‬اﻳـﻦ‬ ‫‪請‬ﺤﻴﺢ وﻳﺎ ﻧﻪ؟‪.‬‬ ‫اﻟﺠﻮاب‪ :‬اﻳﻦ ﻳﮏ ﻋﻘﻴﺪه ﻏﻠﻂ وﺑﻰ اﺳﺎس اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ اﻳﻦ‬ ‫ﻧﺎرواه وﮔﻨﺎه اﺳﺖ‪) .‬اﺣﺴﻦ اﻟﻔﺘﺎوى‪(٣٦٠ /١ :‬‬

‫در رجب بدعت طشت‬ ‫در ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣـﺮدم درﻣـﺎﻫﻰ رﺟـﺐ در روز ﺑﻴﺴـﺖ‬ ‫ودوم اﻫﺘﻤﺎم از رﺳﻢ ﻃﺸﺖ )ﺧﺎﻧﮏ( ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬واﻳﻦ را ﻣﻨﺴـﻮب‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻮﺋﻰ اﻣﺎم ﺟﻌﻔـﺮ ‪請‬ـﺎدق ﻣﻴﮑﻨﻨـﺪ‪ ،‬وﻣﻴﮕﻮﻳﻨـﺪ ﮐـﻪ‪:‬‬ ‫ﺑﻴﺴﺖ ودوم رﺟﺐ ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻴﺪاﻳﺶ وﻳﺎ وﻓﺎت اﻣﺎم ﺟﻌﻔﺮ ‪請‬ـﺎدق‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ازﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻣـﺎ اﻳـﻦ ﻃﺸـﺖ را اداء ﻣﻴﮑﻨـﻴﻢ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻴﮑـﻪ‬ ‫ﺑﻴﺴﺖ ودوم رﺟﺐ ﻧﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻴﺪاﻳﺶ اﻣﺎم ﺟﻌﻔﺮ ‪請‬ـﺎدق ‬ ‫اﺳﺖ وﻧﻪ ﺗﺎرﻳﺦ وﻓﺎﺗﺶ زﻳﺮاﮐﻪ ﻃﺒﻖ رواﻳﺎت ‪請‬ـﺤﻴﺤﻪ ﺗـﺎرﻳﺦ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪94‬‬

‫وﻻدت اﻣﺎم ﺟﻌﻔﺮ ‪請‬ﺎدق ﻫﺸﺘﻢ رﻣﻀﺎن ﺳﺎل ‪ ٨٠‬وﻳﺎ ‪٨٢‬‬ ‫ﻫﺠﺮى اﺳﺖ‪ ،‬وﺗﺎرﻳﺦ وﻓﺎﺗﺶ ‪ ١٥‬ﺷﻮال ‪ ١٤٨‬ﻫﺠﺮى اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺣﺎل‬

‫ا‪請‬ﻞ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐـﻪ اﻳـﻦ رﺳـﻢ ﻃﺸـﺖ را در ﺑﻴﺴـﺖ‬ ‫ودوم رﺟﺐ واﻳﻦ ﺑﺪﻋﺖ را ﻣﺨـﺎﻟﻔﻴﻦ ودﺷـﻤﻨﺎن ‪請‬ـﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐـﺮام‬ ‫ )اﻫــﻞ ﺗﺸــﻴﻊ ورواﻓــﺾ( در ﺧﻮﺷــﻨﻮدى از روز وﻓــﺎت‬ ‫ﮐﺎﺗﺐ وﺣﻰ ﺧﺎل اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﺳـﻴﺪﻧﺎ اﻣﻴـﺮ ﻣﻌﺎوﻳـﻪ ﺷـﺮوع‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮاﮐـﻪ ﺑﻴﺴـﺖ ودوم رﺟـﺐ ﺗـﺎرﻳﺦ وﻓـﺎت اﻣﻴـﺮ‬ ‫ﻣﻌﺎوﻳﻪ اﺳـﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ اﻟﺒﺪاﻳـﻪ واﻟﻨﻬﺎﻳـﻪ‪ ١٤٣ /٨ :‬ذﮐـﺮ‬ ‫ﮐﺮده‪.‬‬ ‫ﻟﻴﮑﻦ اﻫﻞ ﺗﺸﻴﻊ ﺑﺮاى ﭘﺪﻳﺪ ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﺣﻘﻴﻘـﺖ ا‪請‬ـﻠﻰ وﭘـﺮده‬ ‫ﭘﻮﺷﻰ ﺑﺮاﻳﻦ رﺳﻢ‪ ،‬اﻳﻦ را ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺳﻮى اﻣﺎم ﺟﻌﻔـﺮ ‪請‬ـﺎدق‬ ‫ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺑﺮ ‪請‬ﻐﺮ آﻏﺎزش ﺑﺮاﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﺳـﻨﻪ‬ ‫‪ ١٩٠٦‬م رﻳﺎﺳﺖ رام ﭘﻮر ﺧﻮرﺷﻴﺪ اﺣﻤﺪ ﻣﻴﻨـﺎﺋ‪Ｋ‬ﻰ ﻓﺮزﻧـﺪ اﻣﻴـﺮ‬ ‫ﻣﻴﻨﺎﺋﻰ ﻟﮑﻬﻨﻮى از رام ﭘﻮر " داﺳﺘﺎن ﻋﺠﻴﺐ " ﺑﻨـﺎم اﻣـﺎم ﺟﻌﻔـﺮ‬ ‫‪請‬ﺎدق ازﻧﺰد ﺧﻮد ﺟﻮر ﮐﺮد‪ ،‬درﻣﻴﺎن ﻣﺮدم اﻧﺘﺸﺎر ﮐﺮد‪ ،‬وﻧـﻮاب‬ ‫رام ﭘﻮر ﺑﺮ اﺷـﺎﻋﺖ اﻳـﻦ اﻓﺴـﺎﻧﻪ ودر ﺗـﺮوﻳﺞ اﻳـﻦ دل ﭼﺴـﻴﻰ‬ ‫زﻳﺎدى از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن داده‪ ،‬وﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳـﻨﻰ ﻣـﺬﻫﺐ ﻫـﻢ ﺑـﺮاى‬ ‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﻧـﻮاب ﺑـﺮ اﻫﻤﻴـﺖ اﻳـﻦ رﺳـﻢ ﻗﺎﺋـﻞ ﺷـﺪﻧﺪ‪،‬‬ ‫وﺗﺪرﻳﺠﺎً اﻳﻦ رﺳﻢ ﺑﺮ دﻳﮕﺮ ﻋﻼﻗﻪ ﻫﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ ،‬اﻟﻐـﺮض اﻫـﻞ‬ ‫ﺗﺸﻴﻊ رﺳﻢ ﻃﺸﺖ را ﺑﻨﺎم اﻣﺎم ﺟﻌﻔـﺮ ‪請‬ـﺎدق ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪95‬‬

‫ﺳـﻨﻰ ﻣـﺬﻫﺐ را ﻓﺮﻳـﺐ داده ﺑﻄــﻮر ﻏﻴـﺮ ﺷـﻌﻮرى آﻧــﺎن را در‬ ‫ﺧﻮﺷــﻨﻮدى روز وﻓــﺎت ﺳــﻴﺪﻧﺎ اﻣﻴــﺮ ﻣﻌﺎوﻳــﻪ ﺷــﺮﻳﮏ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎء ﺣﻘﻪ ﺑﺮاﻳﻦ رﺳﻢ ﺗﺮدﻳﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﻰ رﺷﻴﺪ اﺣﻤـﺪ ﮔﻨﮕـﻮﻫﻰ درﺑـﺎره‬ ‫ﻃﺸﺖ ورﺟﺒﻰ ﮐﻪ ﭘﺸﺘﻮن ﻫـﺎ از وى ﺳـﻮال ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬درﺟـﻮاب‬ ‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫اﻳﻦ ﺗﻌﻴﻨﺎت ﺑﺪﻋﺖ ﺿﻼﻟﺖ اﻧﺪ‪ ،‬در ﻃﻌـﺎم اﮔـﺮ ﻧﻴـﺖ اﻳﺼـﺎل‬ ‫ﺛﻮاب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﻃﻌﺎم ﻣﺒﺎح و‪請‬ﺪﻗﻪ اﺳﺖ‪ ،‬واﮔﺮ ﺑﻨﺎم آن اﮐﺎﺑﺮﻳﻦ‬ ‫ﲑ ا ِ‬ ‫ﮐﺮده ﺷﻮد‪ :‬در ‪َ f‬ﻣﺎ اُ ِﻫ َّﻞ ﻟِﻐ َ ْ ِ‬ ‫ﷲ ‪ f‬داﺧﻞ‪ ،‬وﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﻓﺘﺎوى رﺷﻴﺪﻳﻪ‪(١٣٧ :‬‬ ‫اﻳﺼــﺎل ﺛــﻮاب ﺑﻼﻗﻴــﺪ ﻃﻌــﺎم واﻳــﺎم ﻣﻨــﺪوب اﺳــﺖ‪ ،‬ﻗﻴــﺪ‬ ‫وﺗﺨﺼﻴﺺ روز وﻃﻌﺎم ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬واﮔﺮ اﻳﺼﺎل ﺛﻮاب ﻫﻤﺮا ﺑﺎ‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻃﻌﺎم ﺧﺮاب ﻧﻤﻰ ﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ اﻳـﻦ‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎه ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬ ‫)ﻓﺘﺎوى رﺷﻴﺪﻳﻪ‪(١٣٨ :‬‬ ‫اﻟﺘﺰام ﻫـﺮدوى اﻳـﻦ دو اﻣـﻮر ﻧـﺎ ﻣﺸـﺮوع وﺑـﺪﻋﺖ اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫وﺟﻮﻫﻰ ﻧﺎ ﻣﺸﺮوﻋﻴﺘﺶ در " ا‪請‬ﻼح اﻟﺮﺳـﻮم" ﺑـﺮاﻫﻴﻦ ﻗﺎﻃﻌـﻪ "‬ ‫درج اﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺎوى رﺷﻴﺪﻳﻪ‪(١٦١ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻔﺘﻰ ﻋﺰﻳﺰ اﻟـﺮﺣﻤﻦ ‪請‬ـﺎﺣﺐ درﺑـﺎره ﻃﺸـﺖ‬ ‫وﮐﭽﺮى ﻣﺤﺮم درﺟﻮاب ﻳﮏ ﺳﻮال ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪ " :‬ﺗﻤﺎم اﻳﻦ رﺳﻮم‬ ‫ﺑﺪﻋﺖ وﺿـﻼﻟﺖ اﻧـﺪ‪ ،‬وﻣﺮﺗﮑـﺐ اﻳـﻦ رﺳـﻮم ﺑـﺪﻋﺘﻰ اﺳـﺖ‪،‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪96‬‬

‫ودرﻋﻘﺐ آن اداء ﻧﻤﺎز ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪ ،‬واﮔﺮ از آن رﺳﻮم ﺧﻮداري‬ ‫ﻧﻤﻲ ﮐﻨﺪ ﻫﻤﺮاﻳﺶ ﻣﺘﺎرﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬واﮔﺮ در ﻋﻘﺎﻳﺪش ﺑﻪ ﮐﻔﺮ‬ ‫ﻧﺮﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﮑﺎﺣﺶ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻣـﻲ ﺷـﻮد وﻟـﻴﮑﻦ ﮐـﺎرى ﺧـﻮﺑﻰ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫)ﻋﺰﻳﺰ اﻟﻔﺘﺎوى‪(١٠٧ :‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ رﺷﻴﺪ اﺣﻤﺪ ﻟﺪﻫﻴﺎﻧﻮى ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﺮوج رﺳـﻢ ﻃﺸـﺖ را دﺷـﻤﻨﺎن ﻳـﺎران ﭘﻴﻐﻤﺒـﺮ‪ ،‬در اﻇﻬـﺎر‬ ‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻰ ﺑﺮ وﻓﺎت اﻣﻴﺮ ﻣﻌﺎوﻳـﻪ اﻳﺠـﺎد ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺴـﺖ‬ ‫ودوم رﺟﺐ ﺗﺎرﻳﺦ وﻓﺎت ﺣﻀﺮت ﻣﻌﺎوﻳﻪ اﺳﺖ‪] ،‬ﻃﺒـﺮى‪،‬‬ ‫اﺳﺘﻴﻌﺎب[ اﻣﺎم ﺟﻌﻔﺮ ‪請‬ﺎدق ﺑﺮ ﺑﻴﺴﺖ ودوم رﺟﺐ ﻫـﻴﭻ‬ ‫ﺗﻌﻠﻖ ﻧﺪارد‪ ،‬وﻧﻪ ‪ ٢٢‬رﺟﺐ ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻴﺪاﻳﺶ وى اﺳﺖ وﻧﻪ ﺗـﺎرﻳﺦ‬ ‫وﻓﺎﺗﺶ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺟﻌﻔﺮ ‪請‬ﺎدق در ‪ ٨‬رﻣﻀﺎن ‪ ٨٠‬ﻫﺠﺮى وﻳﺎ‬ ‫‪ ٨٣‬ﻫﺠﺮى ﭘﻴﺪا و در ﺷﻮال ‪ ١٤٨‬ﻫﺠﺮ وﻓﺎﺗﺶ ‪請‬ـﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ازﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ رﺳﻢ را ﻣﺤﺾ ﺑﺮاى ﭘﺮده ﭘﻮﺷﻰ‬ ‫ﺑﺴــﻮى اﻣــﺎم ﺟﻌﻔــﺮ ‪請‬ــﺎدق ﻣﻨﺴــﻮب ﮐــﺮده ﻣﻴﺸــﻮد‬ ‫ودرﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺮﮔﺬارى اﻳﻦ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﺑـﺮاى اﻇﻬـﺎر ﺧﻮﺷـﻨﻮدى ﺑـﺮ‬ ‫وﻓﺎت اﻣﻴﺮ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﮐﺮده ﻣﻴﺸـﻮد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﮑـﻪ اﻳـﻦ رﺳـﻢ‬ ‫اﻳﺠﺎد ﺷﺪ اﻫﻞ ﺗﺸﻴﻊ ﮐﻪ ﻣﻐﻠﻮب ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬آﻧـﺎن ﺑـﺮاﻳﻦ‬ ‫اﻫﺘﻤﺎم ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺮﻳﻨﻰ را ﺑﻪ ﮔﻮﻧ‪ ﾢ‬آﺷﮑﺎرا ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮده ﻧﺸﻮد‬ ‫ﺗﺎﮐﻪ راز ﻓﺎش ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ دﺷـﻤﻨﺎن اﻣﻴـﺮ ﻣﻌﺎوﻳـﻪ ﺑﻄـﻮر‬ ‫ﺧﺎﻣﻮﺷﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎى ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ رﻓﺘـﻪ ﭘﻨﻬـﺎﻧﻰ ﺷـﺮﻳﻨﻰ ﺧـﻮرى‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪97‬‬

‫ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ واز اﻳﻦ رﺳﻢ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺑﻌﻤﻞ ﻣﻰ آوردﻧـﺪ‪ ،‬وﺧﻮﺷـﻨﻮدى‬ ‫وﻣﺴﺮت ﺧﻮﻳﺶ را اﺑﺮاز ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﭘﻴﺪا ﮐـﺮده‬ ‫اﻳﻦ را ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺴﻮى ﺟﻌﻔﺮ ‪請‬ﺎدق ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﺮآن اﻟـﺰام‬ ‫ﭼﺴﭙﺎن ﮐﺮدﻧﺪﮐﻪ اﻳﺸﺎن ﺧﻮد دراﻳﻦ ﺗـﺎرﻳﺦ ﺑـﺮاى ﻓﺎﺗﺤـﻪ ﺧـﻮد‬ ‫ﺣﮑﻢ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻴﮑـﻪ ﺗﻤـﺎم اﻳـﻦ ﺧـﻮد ﺳـﺎﺧﺘﻪ اﻧـﺪ‪ ،‬وﺑـﺮ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨـﻴﻦ رﺳـﻮﻣﺎت را ﺑﻌﻤـﻞ ﻧﻴﺎرﻧـﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺮدم ﺑﺮ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﺑـﺎ ﺧﺒـﺮ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ودر ﺧـﻮدارى‬ ‫ازاﻳﻨﻬﺎ ﺳﻌﻰ وﮐﻮﺷﺶ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫)اﺣﺴﻦ اﻟﻔﺘﺎوى‪ ،١٦٧ /١ :‬ﻓﺘﺎوى ﻣﺤﻤﻮدﻳﻪ‪(٢٢١ /١ :‬‬ ‫ﺣﮑﻴﻢ اﻻﻣﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ اﺷﺮف ﻋﻠﻰ ﺗﻬﺎﻧﻮى ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﺎﻫﻰ رﺟﺐ را ﻋﺎم ﻣﺮدم ﻣﺎﻫﻰ روزه ﻣﺮﻳﻢ ﻫـﻢ ﻣـﻰ ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪،‬‬ ‫ودر روز ﺑﻴﺴﺖ ﻫﻔﺘﻢ اﻳﻦ روزه داﺷﺘﻦ را اﻣﺮى ﺑﺮﺗﺮى ﻣﻴﺪاﻧﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﮐﻪ ﺛﻮاب ﻫﺰار روزه ﺣﺎ‪請‬ﻞ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬در ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﺮاى اﻳﻦ ﻫـﻴﭻ‬ ‫ا‪請‬ﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮐﺴﻲ ﻣﻴﺨﻮاﻫﺪ ﮐﻪ روزه ﻧﻔﻠﻰ اداء ﮐﻨـﺪ اﺧﺘﻴـﺎر‬ ‫دارد‪ ،‬وﭼﻴﺰ ﺧﻮاﺳﺖ اﷲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﻳﺶ ﺛﻮاب ﻋﻄﺎ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬واز ﻧﺰد‬ ‫ﺧﻮد ﻫﺰار وﻳﺎ ‪請‬ﺪ ﻫﺰار ﻣﻘﺮر ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ودر ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﻨﺎﻃﻖ درﻳﻦ‬ ‫ﻣﺎه ﺑﺮاى ﺗﺒﺮک ﻧﺎن ﻫﻢ ﭘﺨﺘﻪ ﻣﻴﮑﻨﻨـﺪ‪ ،‬واﻳـﻦ ﻫـﻢ از ﻧـﺰد ﺧـﻮد‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬درﺷﺮع ﺑﺮاى اﻳﻦ ﻫﻴﭻ ﺣﮑﻢ ﻧﺸﺪه وﻧﻪ ﺑـﺮاﻳﻦ‬ ‫وﻋﺪه ﮐﺪام ﺛﻮاب ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرﻫﺎرا دﻳـﻦ ﺷـﻤﺎرﻳﺪن‬ ‫ﮔﻨﺎه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﺑﻬﺸﺘﻰ زﻳﻮر‪ ،٣٤٨ :‬ﺣﺼﻪ ﺷﺸﻢ(‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪98‬‬

‫واز ﻋﺎدات ﺑﺮﺧﻰ زﻧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺎن درﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻰ ﺑﻰ ﻓﺎﻃﻤ‪ﾢ‬‬ ‫زﻫﺮاء ﮐﻴﺮ ﭘﺨﺘﻪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻃﺸﺘﻬﺎ را ﭘُﺮ ﮐﺮده ﺑﺮ ﻃﻔﻠﮑـﺎن‬ ‫ﻣﻲ ﺧﻮراﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى اﻳﺼﺎل ﺛﻮاب ﻣﺘﻌﻴﻦ ﮐـﺮدن ﺗـﺎرﻳﺦ واﺷـﻴﺎى‬ ‫ﻏﻴﺮ ﺿﺮورى را ﺿﺮورى داﻧﺴـﺘﻦ ﺧـﻼف ﺷـﺮع ﻣﺒـﻴﻦ اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫وﺛﺒﻮت ﻃﺸﺘﻬﺎ در ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻫﺮﮔﺰ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺎم اﻟﻔﺘﺎوى‪ ،١٤٧ :‬اﻏﻼط اﻟﻌﻮام‪(٢١٨ :‬‬ ‫ﻣﻔﺘﻰ ﮐﻔﺎﻳﺖ اﷲ دﻫﻠﻮى درﺑﺎره ﻃﺸﺖ درﺟﻮاب ﻳﮏ‬ ‫ﺳﻮال ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬رﺳﻢ ﻃﺸﺖ رﺳﻤﻲ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺮاى اﻳـﻦ در‬ ‫ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﻘﺪﺳﻪ ﻫﻴﭻ دﻟﻴﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻟﻬﺬا ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﻳـﻦ ﻻزم اﺳـﺖ‬ ‫وﻟﻴﮑﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﺶ اﻳـﻦ ﻧﻴﺴـﺖ ﮐـﻪ آن ﺧـﻮراک ﺣـﺮام ﺷـﻮد‪ ،‬آن‬ ‫ﺧﻮراک ﻓﻰ ذاﺗﻪ ﻣﺒﺎح اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاى ﻣـﺎﻧﻌﻴﻦ ﺗﺸـﺮﻳﻒ ﺑـﺮدن‬ ‫ﺑﺮآن ﻣﺤﻔﻞ رﻓﺘﻦ وﺗﻨﺎول آن ﺧﻮراک ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻧﻴﺴـﺖ زﻳﺮاﮐـﻪ‬ ‫ﺑﺮاﻳﻦ اﻗﺪام ﻫﻢ ﻓﻰ اﻟﺠﻤﻠﻪ ﺗﺎﺋﻴﺪ از آن رﺳﻢ ﮐـﺮده ﻣﻴﺸـﻮد‪ ،‬واز‬ ‫ﺟﻬﺖ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪى ودوﺳﺘﻰ ﻫﻢ رﻓﺘﻦ ﺑﺮآن ﻣﻘﺎم درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬ ‫زﻳﺮاﮐﻪ اﻳﻦ ﻳﮏ ﻧﻮع ﻣﺪاﻫﻨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﮐﻔﺎﻳﺖ اﻟﻤﻔﺘﻰ‪(٧٩ /٩ :‬‬

‫بدعات شعبان‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻫﺎ در اﻳﻦ ﻣﺎه ﻫﻢ ﺑـﺪﻋﺎت ﺑﻨﻈـﺮ ﻣﻴﺂﻳـﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ‬ ‫دراﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﻣﺎ از ﭼﻨﺪ ﺑﺪﻋﺎت ورﺳﻮﻣﺎت ﻣﺨﺼﻮص ﻳـﺎد آورى‬ ‫ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪99‬‬

‫درﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن ﺷﺐ ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ را ﺑﻄـﻮر " ﺷـﺐ ﺑـﺮات" ﺗﺠﻠﻴـﻞ‬ ‫ﮐــﺮدن‪ ،‬از روى ﺗﺤﻘﻴــﻖ ﭘــﺎﻧﺰدﻫﻢ ﺷــﻌﺒﺎن را ﺷــﺐ ﺛــﻮاب‬ ‫وﺧﻮﺷﻨﻮدى داﻧﺴﺘﻦ ﺑﻰ ا‪請‬ﻞ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺷﺐ در ﻣﺴﺎﺟﺪ اﺟﺘﻤـﺎع‬ ‫ﮐﺮدن‪ ،‬واﻫﺘﻤﺎم ﺑﺮ ﺷﺐ زﻧﺪه دارى ﮐـﺮدن از ﻓـﺮاﺋﺾ اﻓﺰوﻧﺘـﺮ‪،‬‬ ‫واﻧﭽﻨﻴﻦ ﻋﻘﻴﺪه داﺷﺘﻦ آﻣﺪن روح ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬وﺑﺮاﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪه ﭘﺨﺘـﻪ‬ ‫ﮐﺮدن ﺣﻠﻮا ﮐﻪ دﻧﺪان ﻧﺒﻰ اﮐﺮم ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪه ﺑـﻮد‬ ‫آﻧﺠﻨﺎب ﺣﻠﻮا ﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬واﻳـﻦ ﻳـﮏ ﺣﮑﺎﻳـﺖ ﺑـﻰ ﺑﻨﻴـﺎد وﺧـﻮد‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﭽﻨﻴﻦ آﺗﺶ ﺑﺎزى وﭼﺮاﻏﺎن ﮐﺮدن ﺷـﺐ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬ ‫وﺟﻮد ﺧﻼف ﺑﻮدﻧﺶ از ﺷﺮﻳﻌﺖ ودﻳﮕﺮ ﻗﺒﺎﻳﺢ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ دارد ﺑـﺮ‬ ‫ﻳﻮاﻟﻰ ﺗﻬﻮار ﻫﻨﺪوﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻳـﻦ ﻣـﺎه ﺑـﺮاى اﻳﺼـﺎل ﺛـﻮاب‬ ‫ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮاﮐﻪ از روى ﺷﺮﻳﻌﺖ اﻳﺼﺎل ﺛـﻮاب ﻫـﺮ وﻗـﺖ‬ ‫وﻫﺮ ﻣﺎه ﮐﺮده ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺮﺧـﻰ از ﻣـﺮدم ﺑـﺮاﻳﻦ ﻋﻘﻴـﺪه اﻧـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻗﺒﻞ از ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﺷﻌﺒﺎن ﮐﺴﻰ ﺑﻤﻴﺮد ﺗﺎوﻗﺘﻴﮑﻪ در ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ‬ ‫ﺷﻌﺒﺎن ﺑﺮاﻳﺶ ﻓﺎﺗﺤﻪ ﮐﺮده ﻧﺸﻮد آن از زﻣﺮه ﻣﺮدﮔﺎن ﺷـﻤﺎرﻳﺪه‬ ‫ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻠﮑﻞ ﻟﻐﻮ ﺑﻰ ا‪請‬ﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﺮدم در ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﺷﻌﺒﺎن ﻇﺮوف را ﻋﻮض ﻣﻴﮑﻨﻨـﺪ‪،‬‬ ‫وﻧﻴﺰ ﺧﺎﻧﻪ را ﮐﺎه ﮔِﻞ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻣﺮﻣﺖ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﻰ ا‪請‬ـﻞ‬ ‫وﺑﺎ ﮐﻔـﺎر ﻣﺸـﺎﺑﻬﺖ‪ ،‬وﺣـﺮام ﮐـﺎر اﺳـﺖ‪] .‬ﻣـﺎﺧﻮذ از ا‪請‬ـﻼح‬ ‫اﻟﺮﺳﻮم‪ ،‬واﺣﺴﻦ اﻟﻔﺘﺎوى وﻏﻴﺮه[‬ ‫ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ﺗﻤﺎم اﻳﻨﻬﺎ آن ﺑﺪﻋﺎت ورﺳﻮﻣﺎت اﻧﺪﮐﻪ در دﻳﻦ ﻣـﺎ‬ ‫ﻫﻴﭻ ﺛﺒﻮت ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬درزﻧﺪﮔﻰ ﺧﻮد آن ﺣﻀﺮت وﻳﺎراﻧﺸـﺎن‬ ‫ وﺳﻠﻒ ‪請‬ﺎﻟﺤﻴﻦ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ واﻗـﻊ ﺷـﺪه‪ :‬اﻧـﺪوﮔﻴﻦ‪،‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪100‬‬

‫وﺧﻮﺷﻨﻮدى‪ ،‬ﭘﻴـﺪاﻳﺶ اوﻻد‪ ،‬ووﻓـﺎﺗﺶ‪ ،‬وﻏﻴـﺮه وﻟـﻴﮑﻦ ﭼﻨـﻴﻦ‬ ‫ﮐﺎرﻫﺎ از آﻧﻬﺎ ﻫﻴﭻ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ وﮐﺘﺐ اﺣﺎدﻳﺚ‪ ،‬ودر‪請‬ﺤﻴﺢ ﺗـﺎرﻳﺦ وﺳـﻴﺮت‬ ‫ﺑﺮﻓﻌﻞ آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬واﻳﻦ ﺧﻮدش ﺛﺒﻮت واﺿﺢ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻋﺪم‬ ‫ﻓﻌﻞ آﻧﻬﺎ‪.‬‬

‫عدم نقل دليل عدم فعل است‬ ‫ﻋﺪم ﻧﻘﻞ ﻳﮏ ﻋﻤﻞ از ﻧﺒﻰ اﮐﺮم وﻳﺎراﻧﺶ دﻟﻴـﻞ‬ ‫ﻣﺤﮑﻢ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻋﺪم ﻓﻌﻞ آﻧﺎن‪ ،‬واﮔﺮ آﻧﺎن ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ ﻻزﻣﺎً ﺑـﺮاى‬ ‫ﻣﺎ ﻧﻘﻞ ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬وﻣﻴﺮﺳﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﱮ ﻳ َ ُﺪ ُل "َ‪َ َ " َ#‬ﺪ ِم ‬ ‫در ﻋﻨﺎﻳﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪َ 5 :‬و" َ َﺪ ُم اﻟﻨ َ ْﻘ ِﻞ ِﻣ َﻦ اﻟ‪ِ ِ َ 7‬‬ ‫ﻓَﻌْﻠِ ِﻪ@‬ ‫ﻧﻘﻞ ﻧﻪ ﺷﺪن ﻳﮏ ﮐﺎر از ﻧﺒﻰ اﮐﺮم دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﺑﺮاﻳﻨﮑـﻪ‬ ‫اﻳﻦ ﮐﺎر را ﻧﺒﻰ اﮐﺮم اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده‪.‬‬ ‫)ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ رﺳﺎﺋﻞ وﻣﺎﺋﺔ ﻣﺴﺎﺋﻞ(‬ ‫اﺑﻦ ﮐﺜﻴﺮ در ﺗﻔﺴﻴﺮ آﻳﺖ ‪ ١١‬ﺳﻮرت اﺣﻘﺎف ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫‪ِ ُ 5‬‬ ‫اﻟﺼﺤﺎﺑ َ ِﺔ‪ُ g‬ﻫ َﻮ ﺑِ ْﺪﻋَ ُْ◌ﺔ@ )ابن کثير(‬ ‫‪l‬ﻞ ﻓﻌْ ٍﻞ َوﻗَ ْﻮ ٍل ﻟ َ ْﻢ ﻳ َ‪ْ Â‬ﺒ ُ ْﺖ ﻋَﻦِ َ‬ ‫ﻳﻌﻨﻰ ﻫﺮﮐﺎر وﺳﺨﻨﻰ ﮐﻪ از ‪請‬ﺤﺎﺑﻪ ﮐﺮام ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‬ ‫آن ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪101‬‬

‫ ﻪء ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺮاى ﻣﺎ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ﻳﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن واﻣﺘﻰ ﻧﺒﻰ آﺧﺮاﻟﺰﻣـﺎن ‬ ‫از ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺪﻋﺎت ﺧﻮدارى ﮐﺮدن وﭘﻴـﺮوى از ﺳـﻨﺖ ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم‬ ‫ وﻳﺎراﻧﺶ اﻣﺮ ﻻزﻣﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎﮐﻪ درزﻳﺮ ﻣﺼﺪاق اﻳﻦ ارﺷﺎد‬ ‫ﻧﺒﻮى ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻳﻢ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫ﺑﺮاى ﺧﻠﻔﺎى ﻣﻦ رﺣﻤـﺖ اﷲ ﺑـﺎد‪請 ،‬ـﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﮐـﺮام ﭘﺮﺳـﻴﺪﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﺧﻠﻔﺎى ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﻣﻰ ﺑﺎﺷـﻨﺪ؟ ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم در ﭘﺎﺳـﺦ‬ ‫ﺷﺎن ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬ ‫»ا َﻟ َّ ِﺬﻳ ْ َﻦ ُﳛِﻴ ُﻮن ﺳ‪ِ َّ7‬ﱵ وﻳُﻌَﻠِّﻤﻮ َ‪َ ‬ﺎ ﻋﺒﺎدا ِ‬ ‫ﷲ« )جامع بيان العلم وفضله‪،‬‬ ‫ّْ َ ُ ْ َ ُ ْ َ َ‬ ‫واالبانة الکبرى البن بطة‪(٤١/١ :‬‬

‫ﻳﻌﻨﻰ آﻧﺎﻧﻴﮑﻪ زﻧﺪه ﻣﻴﺪارﻧﺪ ﺳﻨﺖ ﻣﺮا وآﻧـﺮا ﻣـﻲ آﻣﻮزاﻧﻨـﺪ‬ ‫ﺑﻨﺪﮔﺎن اﷲ را‪.‬‬ ‫وﻧﻴﺰ ازﻳﻦ ﺑﺪﻋﺎى ﻧﺒﻰ اﮐـﺮم ﻣﺤﻔـﻮظ ﻣـﻰ ﻣـﺎﻧﻴﻢ ﮐـﻪ‬ ‫آﻧﺠﻨﺎب ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﱵ اﻟ ْﺒِـ َﺪ ُع َو ُﺷـﺘِ َّﻢ ا َ ْﺻـ َﺤ ِﺎﰊ ْﻓَﻠ َﻴُ ْﻈ ِﻬـ ُﺮ اﻟ ْﻌَـﺎﻟ ِ ُﻢ "ِﻠ ْ َﻤـ ُﻪ ﻓَ َﻤـ ْﻦ ﻟـَّ ْﻢ ‬ ‫‪5‬اذَا اُ ْﺣﺪ َث ِﰲ ْ اُ َّﻣ ْ‬ ‫ﻳ َ ْﻔﻌﻠ ْ ُﻪ ﻓَﻌﻠَﻴ ِﻪ ﻟَﻌْﻨ َ ُﺔ َ ِ‬ ‫ﺎس أ َ ْ َ ِ‬ ‫ ا َ وا ْﳌَﻼ َ ِﺋ َﻜ ِﺔ َ واﻟﻨَّ ِ‬ ‫ﲔ « ]اﻋﺘﺼﺎم[‬ ‫ّ‬ ‫ﲨﻌ َ‬ ‫َ َ ْ‬ ‫آﻧﮕﺎه ﮐﻪ دراﻣﺖ ﻣﻦ ﺑﺪﻋﺎت ﺣﺪوث ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﺑـﻪ ﻳـﺎراﻧﻰ ﻣـﻦ‬ ‫ﻧﺎﮔﻮار ﮔﻮى ‪請‬ﻮرت ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ را ﺑﺎﻳﺪﺳﺖ ﮐـﻪ ﻋﻠـﻢ ﺧـﻮد را‬ ‫اﺑﺮاز )ﺑﻴﺎن ﺳﻨﺖ ورد ﺑﺪﻋﺖ ودﻓﺎع ‪請‬ﺤﺎﺑﻪ را( ﮐﻨﺪ )اﻳﻦ ﺑﺮ وى‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪102‬‬

‫واﺟﺐ اﺳﺖ( ﭘﺲ ﮐﺴﻰ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﮑﺮد ﭘﺲ ﺑﺮآن اﺳـﺖ ﻧﻔـﺮﻳﻦ اﷲ‬ ‫واز ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬واز ﻣﺮدم ﺗﻤﺎم ﺷﺎن‪.‬‬ ‫ﺑﺪون ﺷﮏ ﻋﺼﺮ اﻣﺮوزى ﻋﻴﻦ ﻫﻤﺎن دور اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻳـﮏ‬ ‫ﺳﻮى اﻫﻞ ﺗﺸﻴﻊ ورواﻓﺾ وﭘﻴﺮوان آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﻳـﺎران ﭘﻴﻐﻤﺒـﺮ ‬ ‫)ﮐﻪ ﺑﺪون ﺷﮏ ﻣﻌﻴﺎر دﻳﻦ واﻳﻤﺎن ﻣﺎ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن اﻧـﺪ( ﺑـﺪﮔﻮى‬ ‫ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬وازﺳـﻮى دﻳﮕـﺮ ﺑـﺪون ﺗﺤﻘﻴـﻖ ﻗﺴـﻤﺎ ﻗﺴـﻢ ﺑـﺪﻋﺎت‬ ‫ورﺳﻮﻣﺎت را ﺟﺎﺋﻰ ﮔﺰﻳﻦ ﺳﻨﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣـﺮوز درﻣﻌﺎﺷـﺮه ﻣـﺎ‬ ‫ﺑﮕﻮﻧﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﻳﮏ اﻧﺴﺎن ﻋـﺎدى اﻣﺘﻴـﺎز ﻣﻴـﺎن‬ ‫ﺳﻨﺖ وﺑﺪﻋﺖ اﻣﺮ دﺷﻮارى اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮک ﺑﺪﻋﺎت وﻋﻤﻞ ﺑﺮ ﺳـﻨﺖ‬ ‫درﺧﺎﻃﺮه ﻣﺮدم ﻣﺘﺮادف ﻻدﻳﻦ ﺟﻮر ﺷﺪه‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﺘﺮم! ﺷﻤﺎ در ﺑﺎب ﺑﺪﻋﺎت اﻳﻦ رﺳﺎﻟ‪ ﾢ‬ﻣﺨﺘﺼـﺮ‬ ‫را زﻳﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار دادﻳﺪ‪ ،‬وﺷﻤﺎ ﻧﻈﺮ اﻧﺪازى ﮐﻨﻴـﺪ ﺑـﺮ ﺟﻮاﻧـﺐ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﺑﺴﺎ ﻋﺒﺎدات وﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﻨﻈﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﻫﻤـﺮا‬ ‫ﺑﺎ ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼﻣﻰ وﻳﺎ ﺑﺎﭼﻴﺰﻳﮑﻪ ﺑﻨـﺎم داراى ﺛـﻮاب ﺷـﻤﺎرﻳﺪه‬ ‫ﻣﻴﺸﻮد واﺳﻄ‪ ﾢ‬دورى ﻫﻢ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬در ﺟﻬﺎن ﻧﻈـﺮ اﻧـﺪازى ﮐﻨﻴـﺪ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺑﺴﺎ ﭼﻴﺰﻫﺎى را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﮐﺮد از دﻳﺪن آﻧﻬﺎ ﮐﺴـﺎﻧﻴﮑﻪ‬ ‫ﺑﺮ ﻣﻌﻨﻰ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﺎ اﺳﻼم ﻣﺤﺒﺖ دارﻧﺪ ﺧﻮن اﺷﮏ ﻣﻲ رﻳﺰاﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﮑﻰ آن زﻣﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن از ﺟﻬﺖ ﻓﻘﺮ ﻧـﺎدارى ﺑـﺎ‬ ‫ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﻳﺶ ﭘﻴﻨﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟـﻴﮑﻦ اﻧـﺪاز ﮔﻔﺘﮕـﻮﻳﺶ ﻋﻘﺎﺋـﺪ‪،‬‬ ‫ﻋﺒﺎدات‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻼت‪ ،‬ودرﺗﻤﺎم ﭼﻴﺰﻫﺎ رﻧﮓ ﻧﺒﻰ ﺧـﻮد ﺑﻄـﻮر‬ ‫‪請‬ﺎف ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ آﻣﺪ‪ ،‬وﺑﺎوﺟﻮد ﺧﺴـﺘﻪ ﺣـﺎﻟﻰ ﺧـﻮد‪ ،‬دروﺿـﻊ‬ ‫ﻗﻄﻊ وﻗﻮل وﻓﻌﻞ ﺧﻮد ﻳﮏ ﻣﺠﺴـﻤ‪ ﾢ‬وﻗـﺎر ﻫﻮﻳـﺪا ﻣﻴﺸـﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪103‬‬

‫وﺿﻌﻴﺖ ﺳـﺎده ﻣﮕـﺮ ﭘﺮﮐﺸـﺶ وى ﻓﻘـﻂ ﺑـﺮ ﻧﻔـﺲ دﻳـﺪن دل‬ ‫ﺑﻴﻨﻨﺪﮔﺎن را ﺑﻰ اﺧﺘﻴﺎر ﺑﺴﻮى اﺳﻼم ﺟﻠﺐ ﻣﻴﮑﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﮕﺮ اﻣﺮوز ﻧﺎم ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ دﺷﻨﺎم ﺟﻮرﺷﺪه‪ ،‬اﻣﺮوز اﮔـﺮ دﻳـﺪه‬ ‫ﺷﻮد ﺧﻮد را ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮔﻮﻳﻨﺪه ﺑﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺨﺮ ﺷﮑﻞ ﺣﻠﻴﻪ ﺧـﻮد را‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻳﻬﻮدى ﻫﺎ وﻋﻴﺴﻮى ﻫﺎ ﺟﻮر ﮐﺮده‪ ،‬وﻋﻨﻨـﺎت ﻫﻨـﺪوﻫﺎ را‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮد ﮐﺴﺐ ﮐـﺮده‪ ،‬و درﭘـﻴﺶ ﻗﺒﺮﻫـﺎى ﺑﺰرﮔـﺎن ﺳـﺮ ﭘﺴـﺖ‬ ‫ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻣﺤﺎﻓﻆ ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠ‪ ﾢ‬ﺑـﺪﻋﺎت ﻣﮑـﺮوه اﺳـﺖ ﺑـﺎ‬ ‫ﻗﺒﺮﻫﺎى آﻧﺎن‪ ،‬ﮐﻠﻤﻪ درﻣﻴﺎن ﺧـﻮد وﻫﻨـﺪوﻫﺎ ﻫـﻴﭻ اﻣﺘﻴـﺎز ﮐـﺮده‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ‪ ،‬ﮐﺪام ﮐﺎر وﻳﺎ ﻃﺮﻳﻘ‪ ﾢ‬وﻧﺬرﻳﮑﻪ ﻫﻨﺪوﻫﺎ ﺑـﺮاى دﻳﻮﻫـﺎ‬ ‫ودﻳﻮﺗﺎﻫﺎى ﺧﻮد ﭘﻴﺶ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﺑﺮآﻧﻬﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻢ ﻣﺒﺘﻼء ﺷﺪﻧﺪ‪،‬‬ ‫وﺷﮑﺎر ﮐﺪام اوﻫﺎﻣﻴﮑﻪ ﻫﻨﺪوﻫﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫـﻢ ﮔﺮﻓﺘـﺎر‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﮑﻬﺎ ﮐﺪام ﻧﺬروﻧﻴﺎزﻳﮑﻪ ﺑﺮاى ﻏﻴﺮ اﷲ ﻣﻴﺎﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﮐﺮدن ﺗﻤـﺎم آﻧﻬـﺎ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻗﺒﺮﻫـﺎى اوﻟﻴـﺎء ﮐـﺮام‬ ‫ﻣﺼﺮوف اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻋﺖ ﭼﻨﺪان ﻣﻌﻤﻮﻟﻰ ﻫﻢ ﻧﺒﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ ﮐـﻪ ﻓﮑـﺮ‬ ‫وﺧﻴﺎل ﺑﺮﺧﻰ از دوﺳﺘﻬﺎ ورﻓﻴﻘﻬﺎ ﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺴﺘﻦ ﻗﺒﺮﻫﺎ در دﻳﻦ ﻣﺎ ﮐﺠﺎء ﺑﻮد؟‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮﺳـﻮى دﻳـﺪه ﺷـﻮد‬ ‫ﻳﮏ ﻋﺠﻴﺐ ﻃﻮﻓﺎن ﺑﺪﺗﻤﻴﺰى ﺑﺮ ﭘﺎ اﺳﺖ‪ ،‬وﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ‬ ‫ﻋﻘﺎﺋﺪ ﺷﺮﮐﻴﻪ واﻳﻦ رﺳﻮﻣﺎت ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﮐﺪام وﻗﺖ واز ﮐﺠـﺎء‬ ‫ﺑﺮوز ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ودر ذﻫﻦ وﻋﻘﺎﺋﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻴﻮﺳﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫درﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ ﺑﺴﻴﺎرى ﻳﻘﻴﻨﺎً ﭼﻨﻴﻦ ﻫﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺳـﺨﻨﻬﺎ‬ ‫در ﻧﻈﺮش ﻳﮏ ﻋﺠﻴﺒـﻪ وﻧـﻮﻳﻦ ﻣﻌﻠـﻮم ﻣﻴﺸـﻮد‪ ،‬ﮐـﻪ اﻳـﻦ وآن‬ ‫ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺒﻞ ازﻳﻦ ﻣﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻪ ﺧﻮاﻧـﺪه ﺑـﻮدﻳﻢ وﻧـﻪ ﺷـﻨﻴﺪه‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪104‬‬

‫ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬از ﺑﺴﺎ ﻣﺪت ﺗﺎ ﺣﺎل ﻣﺎ از ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫﺎ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ آﻧـﺎن ﻫﺮﮔـﺰ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﺎر ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ وﻏﻴﺮه‪ ،‬وﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎرﻧﺪۀ اﻳﻦ رﺳـﺎﻟﻪ‬ ‫ﻫﻤﺮاى ﭼﻨﻴﻦ اﻓﺮاد واﺳﻄﻪ دارد ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺨﺮه ﺗﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻧﺪاز‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ‪請 :‬ﺎﺣﺐ! دﻧﻴﺎ ﺑﺮ ﮐﺠﺎء رﺳﻴﺪه وﺷﻤﺎ ﻣﺼـﺮوف ﻫﻤـﺎن‬ ‫ﻳﮏ ﮐﻠﻤ‪ ﾢ‬اﺳﺘﻴﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﺑﺪﻋﺖ ﺑﺪﻋﺖ وﻏﻴﺮه‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮاً اﻳـﻦ ﻋـﺮض اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﮐـﺎش اﻣـﺖ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﻪ دﻳﻦ ﺧﻮد را ﺿﺎﻳﻊ ﮐﻨﻨﺪه وﻗـﺖ ﻧﻤﻴﺪاﻧﺴـﺘﻨﺪ ودﻧﻴﺎﺋﻴﮑـﻪ‬ ‫ﻣﺤﺾ ﺑﺮاى ﺿﺮورت ﺑﻮد آﻧﺮا از ﻫﺮﭼﻴﺰ ﻣﻬﻢ ﻧﻤﻴﺪاﻧﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ودر‬ ‫دﻧﺒﺎل آن ﭼﻨﻴﻦ ﭼﺴﭙﺎن ﻧﻤﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم ﺑﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺐ‬ ‫ﺧﻮن زدن‪ ،‬وداﺧﻞ ﺷﺪن ﺑﺮ اﻣﺖ ﻣﺴﻠﻤﻪ ﺟﺮاٴت ﻧﻤﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺼﺪ وﻣﺮاد ﻣﺎ از دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم ﻳﻬﻮد وﻧﺼـﺎرى وﻫﻨـﺪوﻫﺎ‬ ‫ﻣﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻧﻴﺰ آﻧﺎن ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺮﺑﻴـﺖ ﮐـﺮده ﺷـﺪه‬ ‫ﻫﻤﭽﻮ ﻣﺎر آﺳﺘﻴﻦ اﻫﻞ رواﻓﺾ ودﻳﮕـﺮ ﻓﺮﻗـﻪ ﻫـﺎى ﺑﺎﻃﻠـﻪ ﻣـﻲ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺤﺮﻳﻒ در ﺗﻌﻠﻴﻤـﺎت ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم ﺷـﮑﻞ‬ ‫وﺣﻠﻴ‪ ﾢ‬ا‪請‬ﻠﻰ اﺳﻼم را ﺑﻰ رﺣﻤﺎﻧﻪ ﺧـﺮاب ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬واز او ﺑـﺎﻻ‬ ‫ﮐﺴﺮ ﻣﺘﺒﺎﻗﻰ را ﺧﻮد ﻣـﺎ ﻣﻼﻫـﺎى ﻣﻔـﺎد ﭘﺮﺳـﺖ ودﻳـﻦ ﻓـﺮوش‬ ‫و‪請‬ﺮف ﺑﻨﺎم ﻣﻼ وﭘﻴﺮﻫﺎى ﺣﺎﻣﻞ ﻋﻘﺎﻳﺪ زﻫﺮآﻟﻮد وﺷﻴﻄﺎن ‪請‬ﻔﺖ‬ ‫وﻣﺸﺮک‪ ،‬ﭘﻮره ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻈﺎم زﻧﺪﮔﻰ ﺷﺮﻳﻌﺖ را ﻣﺎ ﺑﺮ آﻧﺎﻧﻰ ﺣﻮاﻟـﻪ ﮐـﺮدﻳﻢ‪،‬‬ ‫ﮐﻪ ا‪請‬ﻠﻰ ﻃﺮﻳﻘـ‪ ﾢ‬ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم را از ﻧﻈﺮﻣـﺎ ﭘﻨﻬـﺎن ﮐﺮدﻧـﺪ‪،‬‬ ‫وﭼﻨﻴﻦ ﻋﻘﺎﺋﺪ وﻋﺒﺎدات در ﻣﻌﺎﺷﺮۀ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺮوج ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫درﻇﺎﻫﺮ ﻣﻴﺎن ﻏﻴﺮ وﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻋﻘﺎﺋـﺪ ﺷـﺮﮐﻴﻪ‪ ،‬ﻋﺒـﺎدات‪ ،‬ﺷـﮑﻞ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪105‬‬

‫و‪請‬ﻮرت‪ ،‬ﻋـﺎداﺗﻮ‪ ،‬رﺳـﻢ ورواج وﮐﻠﺘـﻮر ﮐـﺪام ﻓـﺮق ﺧـﺎص‬ ‫ﻣﺤﺴﻮس ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺑـﺮاى ﺷـﻨﺎﺧﺖ وﻣﻌﺮﻓـﺖ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻄـﻮر‬ ‫ﻧﻤﺎﺋﻨﺪه ﺑﺮاى ﻋﺎﻟﻢ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻗﺮارى ﺑﮑﺎر ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻴﮑﻦ )ﻣﺘﺎٴﺳﻔﺎﻧﻪ(‬ ‫اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮ دﻳﮕﺮ راﻫﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ را ﺑﺪاﻧﻴﮑﻪ ﻋﺒﺎدات در ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼم از اﻫﻤﺘـﺮﻳﻦ ﻣﻘـﺎم‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردار اﻧﺪ‪ ،‬وﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﺼﺮ اﻣﺮوزى ﻫﻢ از ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﺮده‬ ‫ﺣﺎل ودر ﭘﺴﺘﻰ ﮔﺮاﺋﻴﺪه ﺷﺪه ﮐﻪ دﻳﻦ داده ﺷﺪه ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧـﻮد‬ ‫را و ا‪請‬ــﻞ ﺳــﻨﺖ وﻃﺮﻳﻘــ‪ ﾢ‬ﻣﺤﻤــﺪ را ﮔﺬاﺷــﺘﻪ اﺳــﺖ‪،‬‬ ‫وﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻰ را اﺧﺘﻴﺎر ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺧـﻮد ﮐـﺮدن ﻃـﺮز وﻃﺮﻳﻘـﻪ‬ ‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮد در ﻋﻘﺎﺋﺪ وﻋﺒﺎدات ﺑﻠﮑﻪ در ﺗﻤﺎم زﻧﺪﮔﻰ‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎن‬ ‫ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﮐﻔﺎر ﻣﻲ اﻧﺪازد وﺣﻖ ﺧﻮد را ﺑﺮآﻧﻬﺎ ﻣﻰ ﻗﺒﻮﻻﻧﺪ‪،‬‬ ‫در ﻋﻠﻮم ﻋﺼﺮى‪ ،‬وﺗﻴﮑﻨﺎﻟﻮﺟﻰ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ودﻧﻴـﺎى ﻧـﻮﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺮدﻳﮕـﺮ‬ ‫ﺗﺮﻗﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬زور وﻃﺎﻗﺖ ﺧـﻮد را ﻗﺒﻮﻻﻧـﺪن‪ ،‬وﮐـﺮدار ﺧـﻮد را‬ ‫ﺗﻌﻴﻦ ﮐـﺮدن‪ ،‬ﺳـﭙﺲ ﻫﻤـﻪ ﭼﻴـﺰ در ذﻳـﻞ ﻫﻤـﻴﻦ ﺧﻮاﻫـﺪ آﻣـﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻣﺮوز از ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪه اﻧﺪ ﮐـﻪ آﻧـﺎن اﺣﮑـﺎم‬ ‫ﻗﺮآن وﻃﺮﻳﻘ‪ ﾢ‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮد را ﻋﻘﺐ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻴﮑـﻪ در‬ ‫ازﺧﻮد ﮐﺮدن ﺗﻬﺬﻳﺐ اوروﭘﺎﻳﺎن‪ ،‬وﻫﻨـﺪوﻫﺎ ودﻳﮕـﺮ ﮐﻔـﺎر ﻳـﮏ‬ ‫دﻗﻴﻘﻪ ﻫﻢ ﺑﺨﺮچ ﻧﺮﺳﺎﻧﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﺒﻮد‪ ،‬ﻳﻘﻴﻨﺎً ﭼﻨﻴﻦ ﻫﺴﺖ ﮐـﻪ اﺑـﺮ ﺳـﻴﺎﻫﻰ ﺑـﺪﻋﺎت‬ ‫ورﺳﻮﻣﺎت ﺳﻨﺖ ودﻳﻦ ‪請‬ﺤﻴﺢ را ﭘﻨﻬﺎن ﮐـﺮده‪ ،‬وﻧﻴـﺰ ﺑﺮﺧـﻰ از‬ ‫ﻣﺪاﻫﻨﻴﻦ ازﻣﺮدم ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻣﺼﻠﺢ وﻣﺒﻠـﻎ ﻣﻴﺪاﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻨـﺎم‬ ‫ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺳﮑﻮت اﺧﺘﻴﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬واز دﻳﮕﺮ ﻃﺮف ﺑﺤﻤـﺪه ﺗﻌـﺎﻟﻰ‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪106‬‬

‫ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺮوه وﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون اﺷﺎرات وﮐﻨﺎﻳـﺎت‬ ‫ﻓﺮﻳﻀ‪ ﾢ‬ﺑﻴﺎن ﺣﻖ را ﺑﺮاﻟﻔـﺎظ واﺿـﺢ ﻣﺤـﺾ ﺑـﺮاى رﺿـﺎى اﷲ‬ ‫ﺑﺮﺧﻠﻮص ﺗﻤﺎم اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ذرﻳﻌﻪ دروس ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ رد ﻋﻘﺎﺋﺪ ﺷﺮﮐﻴﻪ‪ ،‬و ﻣﺤﻘﻘﺎﻧﻪ ﻣﮕـﺮ‬ ‫ﺑﺮآﺳﺎن اﻧﺪاز ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻌﻠﻴﻢ اﺣﺎدﻳﺚ ﻣﺒﺎرﮐﻪ از ﺳﻨﺖ رﺳـﻮل اﷲ‬ ‫ واﺣﮑﺎﻣﺎت آﮔﺎه ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﮐﻪ ﻧـﺎم اﻳـﻦ ﺟﻤﺎﻋـﺖ " اﺷـﺎﻋﺖ‬ ‫اﻟﺘﻮﺣﻴﺪ واﻟﺴﻨﺖ" اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺪون ﮐﺪام ﺧﻮف وﺧﻄﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫آوردن درﻫـﺮ ﻣﺤــﺮاب وﻣﻤﺒــﺮ ﺗﻮﺣﻴــﺪ ﻣﻄﻠــﻮب اﷲ را وﺳــﻨﺖ‬ ‫رﺳﻮل اﷲ ﺑﻰ ﺑﺎک ﺑﻴﺎن ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬وﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﺷﺮک وﺑـﺪﻋﺖ‬ ‫را ﺑﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻬﺎدرى وﺟﺮاٴت ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻴﺎن ﮐﺮده‪.‬‬ ‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺣﺎﻻت ﭘﻴﺶ ﻧﻈﺮ ﻫـﺮ ﮐﺴـﻴﮑﻪ در دل درد‬ ‫دﻳﻦ اﺳـﻼم وﺳـﻨﺖ رﺳـﻮل اﷲ و‪請‬ـﺤﺎﺑﻪ ﮐـﺮام را‬ ‫دارد‪ ،‬وﮐﺴﻴﮑﻪ ﺧﻮاﻫﺶ ﺷﻤﻮﻟﻴﺖ را در ﺧﻠﻔﺎء وﭘﻴﺮوان واﻣﺘﻴـﺎن‬ ‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ دارد ﺿﺮورى اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻴﺪان ﺑﺮآﻣﺪه وﺑﺮ دﺳﺖ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺮﭼﻢ ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮى ﺧﻼف ﺑﺪﻋﺎت ورﺳﻮﻣﺎت ﺟﻬـﺎد‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﺑﺮا‪Ｊ‬ﻦ ﮐﺎر ﺑﺰرگ ﻫﻤﮑﺎرى ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺖ را ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﺎرا ﺑﺮ ﻃﺮﻳﻘـ‪ ﾢ‬ﻧﺒـﻰ اﮐـﺮم وﻳـﺎراﻧﺶ ‬ ‫وﺳﻠﻒ ‪請‬ﺎﻟﺤﻴﻦ ‪ n‬ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن‪ ،‬وﺑﺎ ﺣﻔﺎﻇﺖ داﺷﺘﻦ از ﺑﺪﻋﺎت‬ ‫ورﺳﻮﻣﺎت‪ ،‬ﺑﺮاﺷﺎﻋﺖ ﺳـﻨﺖ ورد ﺑـﺪﻋﺖ ﺗﻮﻓﻴـﻖ ﻋﻄـﺎ ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪،‬‬ ‫وﻣﺎرا ﻣﻮﺣﺪ ‪請‬ﺤﻴﺢ وﻣﻄﻠﻮب ﮐﺘﺎب اﻟﻬـﺎﻣﻰ ﺧـﻮد وﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻰ‬ ‫ﻣﺘﺒﻊ ﺳﻨﺖ ﻣﺤﻤﺪى واﻣﺘﻰ ﺣﻘﻴﻘـﻰ ﻗـﺮار دﻫـﺪ‪ .‬آﻣـﻴﻦ ﺛـﻢ‬ ‫آﻣﻴﻦ رﺣﻢ اﷲ ﻣﻦ ﻗﺎل آﻣﻴﻨﺎ‪.‬‬

‫]‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻟﺮد اﻟﺒﺪﻋﺔ ]‬

‫‪107‬‬

‫َِ‬ ‫َ‬ ‫ِ​ِ‬ ‫ﲔ‬ ‫َوآﺧ ُﺮ دَ ْﻋ َﻮاﻧ َﺎ أنِ ا ْﳊ َ ْﻤ ُﺪ َّ َ ر ِ ّب اﻟْﻌَﺎ َﳌ ِ ْ َ‬ ‫ا َﻟﻠ ‪ُ Æ‬ﻬ َّﻢ ﺗَﻘَﺒ َّ َﻞ ِﻣﻨَّﺎﻫٰﺬٰ ﺑِﻘَـﺒ ُ ْﻮ ٍل َﺣ َﺴﻦٍ ‪ 2‬آﻣـﲔ‬ ‫

‬ ‫‪

١٤١٩ ٤‬‬ ‫ ‬ ‫ ‪ ١٤٢٨‬ـ‬ ‫ﺗﺮﺟﻤ‪ ﾢ‬ﻓﺎرﺳﻲ رﺑﻴﻊ اﻻول ‪١٤٣٢‬ﻫـ ﻓﺮورى ‪2011‬ء‬

‫ ـﺮ ﻢ از ـ ﻮ ر ـﯽ و ـﻮز ﻤــﺪ ـﺐ اﷲ ﻤ ـﺎر )"! ـﯽ (' ـﻪ ا‪$%‬ﻔ ـﺎر ( و*ــﺪ ﻣﻼﺧ ـﺎل ﻤــﺪ‬

‫ ‪1‬ﺪ‪0‬ﺸﺎ‪2‬ﯽ را‪45‬ﺘﺎ‪2‬ﯽ واﻟ‪6‬ﯽ ‪D‬ﻞ ﺟﺎ‪@A‬ﻪ ?> ‪1‬ﺪه <;ﺮ ﺸﺎور ﭘﺎ‪49‬ﺘﺎن‬ ‫ ‬ ‫‪Mob:0344-9851128‬‬ ‫‪ 0300 – 5917318‬وﻧﺰﻴ‬

‫ ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫א‪ M‬אدت ‪1 ‬ور و‪1‬وى ‪ !  + ‬אى ‪! ‬ه‬