τόμος α΄ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ
ISBN: 9978-1-908362-77-3
Το ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ και το ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ περιλαμβάνουν: • Πέντε διδακτικές ενότητες με ασκήσεις αφόρμησης, κείμενα και ασκήσεις λειτουργικής κατανόησής τους • Δύο CDs με τα κείμενα των ενοτήτων του ΒΙΒΛΙΟΥ ΜΑΘΗΤΗ και του ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ • Δραστηριότητες κατανόησης προφορικού λόγου • Δραστηριότητες παραγωγής προφορικού λόγου • Δραστηριότητες κατανόησης γραπτού λόγου • Δραστηριότητες παραγωγής γραπτού λόγου • Δραστηριότητες επέκτασης του λεξιλογίου • Πολιτιστικά και διαπολιτισμικά στοιχεία για την κάθε Ενότητα • Tραγούδια • Λίστα θεματικού λεξιλογίου για κάθε Ενότητα • Παιχνίδια ρόλων • Ασκήσεις γραμματικής, συντακτικού και λεξιλογίου • Κανόνες και ασκήσεις προφοράς • Ιδιωματισμούς, εκφράσεις και παροιμίες της ελληνικής • Προτάσεις για συνθετικές δημιουργικές εργασίες • Προτάσεις για περιήγηση στο διαδίκτυο, ελληνικές ταινίες και βιβλία σχετικά με το θέμα κάθε Ενότητας • Πίνακες γραμματικής • Τα κείμενα ορισμένων δραστηριοτήτων ακουστικής κατανόησης • Τις λύσεις των κλειστών ασκήσεων • Αυθεντικές φωτογραφίες από την ελληνική πραγματικότητα
Ιφιγένεια Γεωργιάδου
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ Σειρά εκμάθησης της ελληνικής ως ξένης / δεύτερης γλώσσας
Επίπεδο Γ2 Τόμος α΄
ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ και ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ
s Ι 2 CD Ε Χ Ε Ι ΠΕΡ ΚΕΙΜΕΝΑ Α ΜΕ Τ ΒΙΒΛΙΩΝ ΤΩΝ
ΕΠΙΠΕΔΟ Γ2
Στόχος της σειράς εκμάθησης της ελληνικής ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ είναι να παράσχει στον ξενόγλωσσο σπουδαστή μία όσο το δυνατόν πληρέστερη εικόνα της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας, ιδωμένης από πολλά πρίσματα. Φιλοδοξεί να αποτυπώσει τις αγωνίες, τις χαρές, τον ενθουσιασμό, τους φόβους, τα επιτεύγματα και τους προβληματισμούς των ελλήνων σήμερα, μέσα από την παρακολούθηση της ελληνικής κοινωνίας στα θέματα που θίγονται εδώ. Επίσης στόχος των βιβλίων είναι να καταστήσουν τους μαθητές ικανούς να ανταποκριθούν στις ανάγκες επικοινωνίας αλλά και πιστοποίησης των γνώσεών τους, μέσω της συμμετοχής τους στις εξετάσεις πιστοποίησης της ελληνομάθειας του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας (ΚΕΓ) ή άλλων οργανισμών οι οποίοι οργανώνουν ή πρόκειται να οργανώσουν τη διεξαγωγή παρόμοιων εξετάσεων με βάση του Ευρωπαϊκό Χαρτοφυλάκιο Γλωσσών και τα επίπεδα του ΚΕΓ, βάσει του Π.Δ. 60/30-6-2010 ΦΕΚ Α’ 98. Το ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ Γ2 – Τόμος α΄ (το οποίο κυκλοφορεί σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή) συμπληρώνεται από: 1. Το ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ (και σε ηλεκτρονική μορφή), το οποίο περιλαμβάνεται στην έντυπη μορφή (δεύτερο μέρος της έντυπης έκδοσης) 2. Το audio book ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ Γ2 – Τόμος α΄ σε μορφή 2 CDs, τα οποία περιλαμβάνουν τα κείμενα των ενοτήτων του ΒΙΒΛΙΟΥ ΜΑΘΗΤΗ και του ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 3. Την ηλεκτρονική πλατφόρμα εκμάθησης ελληνικής γλώσσας σε επίπεδο ελληνομάθειας Γ2 (και Γ1) ΓΛΩΣΣΑ www.ellinikiglossa.eu, με επιπλέον κείμενα και ασκήσεις 4. Την υποστήριξη μέσω σεμιναρίων και συμβουλευτικής σε διδάσκοντες από το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού
Παιδαγωγική υποστήριξη και μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας εκμάθησης της ελληνικής «ΓΛΩΣΣΑ» www.ellinikiglossa.eu Εκδόσεις ΑΚΑΚΙΑ Εκδόσεις ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ Γ2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7 ΟΔΗΓΟΣ ΣΚΙΤΣΩΝ 13
ENOTHTA 1 - ΓΛΩΣΣΑ
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 2. ΑΦΟΡΜΗΣΗ 3. ΚΕΙΜΕΝΟ Η ελληνική γλώσσα 4. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 4.1. Παραθετικά επιθέτων 4.2. Παραθετικά μετοχών 4.3. Παραθετικά επιρρημάτων 5. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 6. ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Συζήτηση με τον Γ. Μπαμπινιώτη 7. ΑΛΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ Το «ελληνίζειν» και ο δήμος των παιδιών 8. ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ENOTHTA 2 - ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 2. ΑΦΟΡΜΗΣΗ 3. ΚΕΙΜΕΝΟ Πώς βλέπει ο Ομπάμα τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας 4. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 4.1. H πρόθεση εκ / εξ 5. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 6. ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Ερώτηση στη Βουλή για τα ΜΜΕ του Φ. Κουβέλη
15 15 15 15 18 18 20 20 20 21 21 22 22 23
25 25 25 25 29 29 33 34 34 9
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ Γ2
7. ΑΛΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 7.1. ΜΜΕ και Κοινωνία των Πολιτών 8. ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ENOTHTA 3 - ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 2. ΑΦΟΡΜΗΣΗ 3. ΚΕΙΜΕΝΟ Τα εφτά θαυμάσια χαρίσματα 4. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 4.1. Μετοχές σε -ων, -ουσα, -ον (αρχαιόκλιτες ενεργητικού ενεστώτα από ρήματα Α΄ συζυγίας) 4.2. Μετοχές σε -ών, -ούσα, -ούν (αρχαιόκλιτες ενεργητικού ενεστώτα) 4.3. Μετοχές σε –ών, -ώσα, -ών (αρχαιόκλιτες ενεργητικού ενεστώτα) 4.4. Μετοχές σε -ας, -ασα, -αν (αρχαιόκλιτες ενεργητικού αορίστου) 4.5. Μετοχές σε -είς, -είσα, -έν (αρχαιόκλιτες παθητικού αορίστου) 5. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 6. ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Συνέντευξη με τους δημάρχους Αθήνας και Θεσσαλονίκης 7. ΑΛΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 7.1. Η «κακή» Δύση 8. ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ 9. ΠΙΝΑΚΕΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ
ENOTHTA 4 - ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 2. ΑΦΟΡΜΗΣΗ 3. ΚΕΙΜΕΝΟ Εκκλησία και Κράτος – Βασικές όψεις του προβλήματος 4. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 4.1. Φράσεις της Νέας Ελληνικής με δοτική 5. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 6. ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Συνέντευξη με τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο 7. ΑΛΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 7.1. Κράτος και Εκκλησία 8. ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ENOTHTA 5 - ΥΓΕΙΑ
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 2. ΑΦΟΡΜΗΣΗ 3. ΚΕΙΜΕΝΟ Ποια είναι η ευθύνη του βιοϊατρικού μοντέλου 4. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 4.1. Παραγωγή ονομάτων – Λεξικά επιθήματα 5. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 6. ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Αφιέρωμα τηλεοπτικής εκπομπής στο πρόβλημα της παχυσαρκίας 7. ΑΛΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 7.1. Η συμβολή της ιατρικής στην προστασία της υγείας 10
35 35 37
39 39 40 40 44 44 46 47 48 50 52 53 53 54 54 56 57
59 59 59 59 64 64 65 66 66 67 67 68
71 71 72 72 76 76 78 79 79 80 80
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ Γ2
8. ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ 9. ΠΙΝΑΚΕΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ Παραγωγή ονομάτων: λεξικά επιθήματα
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΛΥΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΩΝ
82 84 84
85
11
ΕΝΟΤΗΤΑ
3
ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ» 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ Τι θα μάθουμε σε αυτή την Ενότητα. Λεξιλόγιο: εθνική ταυτότητα και ετερότητα, στερεότυπα και κοινωνικές διακρίσεις, ξενοφοβία Πολιτιστικές πληροφορίες: μετανάστες στην Ελλάδα, η ελληνική εθνική ταυτότητα Γραμματική: αρχαιόκλιτες μετοχές ενεργητικού ενεστώτα (σε -ων, -ουσα, -ον / -ών, -ώσα, -ών / -ών, -ούσα, -ούν), ενεργητικού αορίστου (-ας, -ασα, -αν), παθητικού αορίστου (-είς, -είσα, -έν)
2. ΑΦΟΡΜΗΣΗ Σε αυτή την Ενότητα θα εστιάσουμε το ενδιαφέρον μας στα στερεότυπα που χαρακτηρίζουν την πρόσληψη και αναπαράσταση της εθνικής πολιτισμικής ταυτότητας του ενός (ανθρώπου, λαού κτλ.) για έναν «άλλο», έναν «ξένο», που αποτελεί μια πολιτισμική ετερότητα. Ποια είναι τα στερεότυπα που προβάλλουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) στη χώρα σας για τους Έλληνες; Αναφέρτε κάποιους χαρακτηρισμούς. Διαβάστε το κείμενο του συγγραφέα Νίκου Δήμου σχετικά με τα στερεότυπα των Ελλήνων για τους άλλους λαούς και σχολιάστε τα. ΓΕΡΜΑΝΟΙ: εργατικοί, μεθοδικοί αλλά
στενοκέφαλοι. Κρυπτοφασίστες, έτοιμοι να ακολουθήσουν τον νέο Χίτλερ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ: αμόρφωτοι, ανιστόρητοι, αφελείς.
«Αμερικανάκια», πιστεύουν ό,τι τους πεις (αλλά και καταχθόνιοι – πρβλ. CIA) ΓΑΛΛΟΙ: τσιγκούνηδες, σοβινιστές, βρόμικοι
(οι Γαλλίδες όμως!)
ΑΡΑΒΕΣ: όλοι πλούσιοι (πετροδολάρια),
πίνουν κρυφά (τρομοκράτες – εκτός κι αν είναι Παλαιστίνιοι) ΕΛΒΕΤΟΙ: άνοστοι, βαρετοί, τραπεζίτες ή
ρολογάδες
ΑΦΡΙΚΑΝΟΙ: πρωτόγονοι, κανίβαλοι, υποψήφιοι
βιαστές
ΙΤΑΛΟΙ: ερωτύλοι, τεμπέληδες, μιζαδόροι (πρβλ.
«ούνα φάτσα, ούνα ράτσα»)
ΕΒΡΑΙΟΙ: έξυπνοι αλλά τσιφούτηδες, παγκόσμιοι
συνωμότες (πρβλ. «οι επτά σοφοί της Σιών»)
ΑΛΒΑΝΟΙ: όλοι εγκληματίες, γεννημένοι κλέφτες ΤΟΥΡΚΟΙ: μπουνταλάδες, βάρβαροι, απολίτιστοι ΑΓΓΛΟΙ: φλεγματικοί, ψυχροί αλλά και τζέντλεμαν
κτλ.
Αν ποτέ γνωρίσετε θερμές Αγγλίδες, καλλιεργημένους Τούρκους, δημοκρατικούς Γερμανούς και γενναιόδωρους Εβραίους – είναι φυσικά οι εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα... Νικοσ Δημου, Τα Νέα
Ποια είναι η κυρίαρχη γνώμη στη χώρα σας για τους λαούς αυτούς; Εστιάστε σε γενικεύσεις – προκαταλήψεις. 39
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ Γ2
3. ΚΕΙΜΕΝΟ
ο κ. Γ. Παπανδρέου είχε επιδοθεί σε ανάλογο (αυτο) έπαινο στις 2 Μαΐου, σε μια συνεδρίαση του υπουργικού του συμβουλίου που την είχε χαρακτηρίσει «ιστορική». Τότε μάλιστα είχε 25 επισημάνει δέκα αξιοζήλευτες ιδιότητές μας λέγοντας: «Να αναδείξουμε ό,τι καλύτερο έχει η Ελλάδα και ο Ελληνισμός: το μεράκι, το φιλότιμο, την αλληλεγγύη, την ανθρωπιά, τη φιλοξενία, την περηφάνια, τη φαντασία, την ντομπροσύνη, τη 30 δημιουργικότητα και την ευστροφία».
από το ιστολόγιο «Τίποτα το σημαντικό» http://rigasili.blogspot.com
Διαβάστε το ακόλουθο κείμενο του δημοσιογράφου Παντελή Μπουκάλα, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Καθημερινή και επιχειρεί να ρίξει μια κριτική και αυτοκριτική ματιά στον ενίοτε αυτοεπαινετικό λόγο που διατυπώνεται από την πολιτική ρητορική όσον αφορά τις «αρετές» και τις «αξίες» που χαρακτηρίζουν την «ελληνική ταυτότητα» σε σχέση με τους «άλλους».
35
40
45
50
Τα εφτά θαυμάσια χαρίσματα 1
5
10
15
20
[1] Για τις greek values, τις ελληνικές αξίες, μίλησε στις 23 Σεπτεμβρίου ο πρωθυπουργός* στους ομογενείς, στο ταξίδι του στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο λόγος του ήταν στα αγγλικά, αλλά για να προσδιορίσει τις αξίες που πρεσβεύει ότι διακρίνουν τους «απανταχού Έλληνες» συλλάβισε τα ελληνικά ονόματά τους: φιλότιμο – φιλοξενία – αλληλεγγύη – ανθρωπιά – μεράκι – περηφάνια – ντομπροσύνη. Δεν πρωτοτύπησε – τίποτα πιο δύσκολο άλλωστε από την πρωτοτυπία, κι όχι μόνο για τους λογογράφους των πολιτικών αλλά και για τους δημοσιογράφους, τους συγγραφείς, τους γραφιάδες εν γένει. Και η πίστη ότι διαθέτουμε αυτά τα εφτά θαυμάσια χαρίσματα κυκλοφορεί γενικότερα, από χρόνια πολλά, αλλά και ο ίδιος
* Εννοεί τον τότε πρωθυπουργό Γιώργο Α. Παπανδρέου. (Σ.τ.Σ.) 40
55
60
[2] Μακάρι να ’ταν έτσι τα πράγματα, μόνο έτσι, αν και κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι μεταμορφωθήκαμε ήδη σε επί γης αγγέλους και η χώρα μας είναι η πρώτη πραγματωμένη ουτοπία, κάτι που μάλλον δεν συμφωνεί με το 80% της απαισιοδοξίας που καταγράφουν οι δημοσκοπήσεις. Μακάρι να ’μασταν όλοι, στα ιδιωτικά μας και στα δημόσια, ντόμπροι, φιλότιμοι και φιλόξενοι, μακάρι κι όλα τα υπόλοιπα στολίδια να ρύθμιζαν τη συμπεριφορά μας στα μικρά και στα μεγάλα. Αλλά, αν δεν θέλουμε να θεωρούμε δεδομένο το επιθυμητό, κατά την πάγια συνήθειά μας, και να λογαριάζουμε σαν αναμφισβήτητο αυτό που πρέπει να ελεγχθεί κοινωνικά και να κριθεί ιστορικά, έχουμε την υποχρέωση να αναρωτηθούμε: Μας διακρίνουν όντως όλες αυτές οι αρετές ή μήπως νομίζουμε ότι μας διακρίνουν ή, άλλη εκδοχή, απλώς θα θέλαμε πολύ να μας διακρίνουν και η επιθυμία μας αυτή, καθώς και ένα σταθερά κληροδοτούμενο αίσθημα υπεροχής, μας πείθουν να εκλάβουμε σαν πραγματικότητα το ζητούμενο και το ονειρικό; Και μας διακρίνουν όλους, μέχρι ενός, σαν ισότιμα μέλη μιας παραδείσιας Δημοκρατίας της Αρετής, μας σφραγίζουν από τη στιγμή που γεννιόμαστε και διά βίου, ή εκδηλώνονται περιστασιακά, για να υποχωρήσουν αμέσως έπειτα; Είναι δηλαδή γνωρίσματα επίκτητα ή κληρονομικά; Και, τέλος, οι αρετές αυτές είναι αποκλειστικά δικό μας φυλετικό ή εθνικό γνώρισμα ή ορισμένες έστω εξ αυτών τις διαθέτουν και τις τιμούν και άλλοι λαοί;
[3] Το πρώτο βήμα για να αναζητήσουμε μια κάποια απάντηση είναι να αποδεχτούμε ότι τα ερωτήματα αυτά είναι νόμιμα και λογικά. Να συμφωνήσουμε δηλαδή ότι δικαιούται κάποιος 65 να τα θέσει και να τα συζητήσει, στο μέτρο των δυνάμεών του, χωρίς τον κίνδυνο να κατηγορηθεί από τυχόν εφημερεύοντες ελληνομέτρες σαν ανθέλλην, μισέλλην ή ό,τι άλλο. Ουδείς βέβαια μπορεί να μας εμποδίσει να φιλοτεχνούμε την 70 αυτοαγιογραφία μας ή να σμιλεύουμε το άγαλμα του ιδανικού εαυτού μας και να το λατρεύουμε.
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
Δεν πρέπει όμως να μας διαφεύγει ότι δεν είναι υποχρεωτικό οι δικές μας πεποιθήσεις να έχουν ισχύ νόμου για την υπόλοιπη ανθρωπότητα, η οποία 75 συνεχίζει να πορεύεται ερήμην του συνδρόμου μεγαλείου που ενδέχεται να βασανίζει το ένα ή το άλλο έθνος.
80
85
90
95
100
105
110
115
120
[4] Ας επιστρέψουμε λοιπόν στις εφτά αρετές. Κι ας σκεφτούμε αν δικαιούμαστε να τις θεωρήσουμε είτε δεδομένες (κάτι σαν τη φοιτητική «κατοχυρωμένη γνώση»), και μάλιστα στην απόλυτη εκδοχή τους, είτε αποκλειστικά ελληνικές ή και τα δύο μαζί. Το πρώτο που θα μας κινούσε την προσοχή είναι το γεγονός ότι οι δύο εξ αυτών, η ντομπροσύνη και το μεράκι, πλάστηκαν σαν λέξεις από άλλους λαούς (την ντομπροσύνη τη δανειστήκαμε από το σλαβικό dobr, το μεράκι από το τουρκικό merak). Αυτό δεν σημαίνει ότι οι συγκεκριμένες λέξεις και έννοιες δεν είναι από αιώνες δικές μας, και δικές μας, άλλωστε στην ιστορία των γλωσσών δεν υπάρχουν αποκλειστικότητες και αποκλεισμοί. Σημαίνει ότι, για να τις σκεφτούν και κάποιοι άλλοι ώστε να ονοματίσουν στάσεις και διαθέσεις, θα διακρίνονταν και οι ίδιοι (ή θα ήθελαν να διακρίνονται) από τέτοιες στάσεις και διαθέσεις. [5] Μερακλήδες μπορεί να είμαστε, αν και δεν ξέρω με ποια από τις σημασίες της λέξης «μεράκι» έχουμε στενότερες σχέσεις, με τον έντονο πόθο δηλαδή, με τη λύπη που γεννάει ο έντονος πόθος αν μείνει απραγματοποίητος, με το καλλιτεχνικό πάθος ή με την όρεξη για διασκέδαση˙ αν κρίνουμε πάντως από την τηλεόρασή μας που τσιφτετελίζεται αχάραγα, φαίνεται ότι ξημερωνόμαστε μες στα σεκλέτια και τα μεράκια κι άλλο δεν περιμένουμε παρά να βραδιάσει για να μερακλώσουμε και στα ξενυχτάδικα. Όσο για την ντομπροσύνη (ή την «μπέσα», για να θυμηθούμε κι άλλο δάνειο, αλβανικό αυτό), οπωσδήποτε πάρα πολλοί εξ ημών, όπως βεβαιώνει και η «περαίωση», δεν μπορούμε να ζητήσουμε από την εφορία μας (ή από τον εξομολόγο τους όσοι διαθέτουν) πιστοποιητικό κατοχής της. Και ντόμπροι είμαστε αλλά και ανειλικρινείς, κατά περίπτωση, κατά τα ανθρώπινα δηλαδή. Κι αυτά τα ανθρώπινα ορίζουν πως η «ανθρωπιά», η άλλη των «εθνικών αρετών», είναι (ή πρέπει να είναι) στοιχείο ταυτότητας όλων των ανθρώπων απορρέει δηλαδή, αν απορρέει, από τα γονίδια του ανθρώπινου γένους, όχι του ενός ή του άλλου εθνικού είδους. Φυσικά και διαδραματίζει αποφασιστικό ρόλο η αγωγή του καθενός, η ιδεολογία που ασπάζεται (αν ο ασπασμός του δεν είναι επιδερμικός) και η θρησκευτική του πίστη.
Γι’ αυτό θα περίμενε κανείς πολύ μεγαλύτερο συσσωρευμένο κεφάλαιο «αλληλεγγύης» και 125 «φιλοξενίας» σε μια χώρα που το 99% των κατοίκων της δηλώνουν χριστιανοί, ταμένοι της αγάπης δηλαδή, το 100% πιστοί του Ξενίου Διός, οι δε δύο στους τρεις (τουλάχιστον μέχρι πριν από λίγα χρόνια) περνούσαν κάμποσα φεγγάρια σε κάποιον 130 αριστερόφρονα σχηματισμό ουμανιστικού και διεθνιστικού προτάγματος.
135
140
145
150
[6] Μένει το «φιλότιμο». Που υπάρχει, γι’ αυτό και συνεχίζει να υπάρχει και ο τόπος. Υπάρχουν δηλαδή γύρω μας αμέτρητοι άνθρωποι, άσημοι, μη «αναγνωρίσιμοι», με ευγένεια ψυχής, πρόθυμοι να τηρήσουν το καθήκον τους, και με εντονότατη τη συναίσθηση της αξιοπρέπειάς τους. Όπως όμως οι λέξεις δεν είναι μονοδιάστατες, έτσι και οι πλάστες τους. Υπάρχουν λοιπόν και οι άλλοι, λιγότεροι αλλά επιφανέστεροι, που πάνε πίσω στη γλωσσική ιστορία και τη «φιλοτιμία» την εννοούν και τη ζουν με τις δυσάρεστες σημασίες που είχε αρχικά, σαν δίψα για τιμές δηλαδή, σαν ακόρεστη φιλοδοξία αλλά και σαν ισχυρογνωμοσύνη και ασωτία – και μάλλον αυτοί δίνουν τον τόνο και ηγεμονεύουν. Ώστε, λοιπόν, την «περηφάνια» μας, το άλλο γνώρισμά μας, θα πρέπει να το συναρτούμε με ό,τι βλέπουμε γύρω μας και ό,τι ζούμε, να μην την εξαρτούμε απ’ ό,τι υπαγορεύει η φαντασία μας. Εκτός και αποφασίσουμε πως απ’ όλη την αρχαιότητα κρατάμε μόνο τον Νάρκισσο.
Καθημερινή, 3.10.2010 http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ columns_1_03/10/2010_417083
41
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ Γ2
3.1. Ασκήσεις για το κείμενο 3.1.1. Ακολουθούν περιληπτικές αποδόσεις των νοημάτων κάθε παραγράφου. Γράψτε δίπλα σε κάθε περίληψη τον αριθμό της παραγράφου στην οποία αντιστοιχεί, με βάση τις έξι παραγράφους ([1], [2] κτλ.) του κειμένου. α. Πρώτο βήμα αυτογνωσίας να παραδεχτούμε πρωτίστως ότι νομιμοποιούμαστε να αναρωτιόμαστε για όλα τούτα, χωρίς να στιγματιζόμαστε ως αρνητές της ελληνικότητάς μας. Δικαιούμαστε να κοιταζόμαστε στον καθρέφτη μας με έπαρση, αν το θέλουμε, αλλά δεν μπορούμε να απαιτούμε να μας βλέπουν με τον ίδιο τρόπο και οι υπόλοιποι άνθρωποι. β. «Μερακλήδες» είμαστε, αλλά πολλές φορές με επιφανειακό και αποχαυνωτικό τρόπο, που επιβάλλεται συνήθως από τα ΜΜΕ και εκπομπές χαμηλού ψυχαγωγικού προσανατολισμού. «Ντόμπροι» είμαστε και δεν είμαστε, ιδίως αν το εξετάσουμε σε σχέση με την έλλειψη εμπιστοσύνης στο κράτος και τους θεσμούς του, κάτι που υπονομεύει το δημόσιο συμφέρον. Η «ανθρωπιά» ως κοινωνική αξία δεν είναι αποκλειστικό ελληνικό προνόμιο, αποτελεί πανανθρώπινο ηθικό και αξιακό πρόταγμα. Και, δεδομένης της σχέσης πολλών Ελλήνων είτε με το χριστιανισμό είτε με αριστερές ή ανθρωπιστικές οργανώσεις, η «φιλοξενία» και η «αλληλεγγύη» δεν παρατηρούνται στην κοινωνική μας συμπεριφορά στον αναμενόμενο βαθμό. γ. Θα ήταν ευκταίο να κυριαρχούσαν αυτές οι «ελληνικές αξίες» σε όλα τα επίπεδα και τις περιπτώσεις, αλλά η σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα άλλα μαρτυρεί... Επιτακτική ανάγκη λοιπόν να αναρωτηθούμε εάν όντως τις φέρουμε κι επίσης ποιοι άλλοι στον κόσμο εμφορούνται από αυτές τις αρετές. δ. Ο σύγχρονος πολιτικός λόγος διά στόματος πρωθυπουργού έχει επισημάνει και εξάρει εφτά έως δέκα «ελληνικές αρετές» σε σημαντική συνεδρίαση υπουργικού συμβουλίου, καθώς και σε ομιλία στην ομογένεια των Ηνωμένων Πολιτειών. ε. Μένουν το «φιλότιμο» και η «περηφάνια». Φιλότιμο υπάρχει σε πολλούς ταπεινούς και σεμνούς πολίτες, που τιμούν με το έργο τους αυτή τη χώρα. Παράλληλα υπάρχουν και δυστυχώς μεσουρανούν στα κοινά και πολλοί που λειτουργούν ως φιλό-τιμοι με την αρχαία έννοια του όρου, ανικανοποίητοι εραστές των τιμών, του φαίνεσθαι. Η «περηφάνια» μας πρέπει να εκπορεύεται από την πραγματικότητα που μας περιστοιχίζει και όχι από τους ευσεβείς πόθους μας και τις εθνικές μας φαντασιώσεις. Αλλιώς, επαιρόμενοι και βαυκαλιζόμενοι ότι διαθέτουμε τα «εφτά θαυμάσια χαρίσματα», απλώς θα ναρκισσευόμαστε μονάχοι μας... στ. Αναλογιζόμενοι την ελληνική ή όχι αποκλειστικότητα ως προς τα εν λόγω εφτά χαρίσματα, βλέπουμε ότι δύο εξ αυτών αποτελούν δάνεια από άλλες γλώσσες και κουλτούρες, με τις οποίες προφανώς ήμασταν σε πολιτισμική όσμωση, για να τις υιοθετήσουμε και αναπαράγουμε την ντομπροσύνη από τα σερβικά και το μεράκι από τα τουρκικά.
42
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
3.1.2. Αντιστοιχίστε τις λέξεις / φράσεις του κειμένου στη Στήλη Α (σημειώνεται η σειρά όπου απαντώνται) με τα σημασιολογικά ισοδύναμά τους στη Στήλη Β. 1. ντομπροσύνη (σειρά 14) 2. λογογράφοι (σειρά 16) 3. όντως (σειρά 46) 4. κληροδοτούμενο (σειρά 49) 5. επίκτητα (σειρά 57) 6. σμιλεύουμε (σειρά 70) 7. ερήμην (σειρά 75) 8. αχάραγα (σειρά 103) 9. σεκλέτια (σειρά 104) 10. «περαίωση» (σειρά 109) 11. απορρέει (σειρά 117) 12. ασπάζεται (σειρά 121) 13. επιδερμικός (σειρά 122) 14. προτάγματος (σειρά 131) 15. πλάστες (σειρά 138) 16. ακόρεστη (σειρά 143) 17. ασωτία (σειρά 144) 18. συναρτούμε (σειρά 147)
Συζητήστε! α. Πιστεύετε πως οι προαναφερόμενες στο κείμενο «ελληνικές αξίες» υπάρχουν σήμερα στους Έλληνες; Πού τις έχετε συναντήσει; β. Ποιες από τις προαναφερόμενες στο κείμενο «ελληνικές αξίες» υπάρχουν και στο δικό σας λαό; γ. Ποιες αξίες εμπεριέχει η αυτοεικόνα του δικού σας λαού; δ. Ο Π. Μπουκάλας αναφέρει στο κείμενο: «Να συμφωνήσουμε δηλαδή ότι δικαιούται κάποιος να τα θέσει και να τα συζητήσει, στο μέτρο των δυνάμεών του, χωρίς τον κίνδυνο να κατηγορηθεί από τυχόν εφημερεύοντες ελληνομέτρες σαν ανθέλλην, μισέλλην ή ό,τι άλλο». Ποιοι νομίζετε είναι οι «εφημερεύοντες ελληνομέτρες»; ε. Ποια ανάλογα προβλήματα ελευθερίας του λόγου υπάρχουν τυχόν και στη χώρα σας για το ίδιο θέμα;
α. ανικανοποίητη β. που μεταβιβάζεται ως παρακαταθήκη γ. στενοχώριες, καημοί (συνήθως ερωτικοί) δ. επιφανειακός, επιπόλαιος ε. χωρίς την παρουσία ή τη συμμετοχή στ. πριν χαράξει, πριν ξημερώσει ζ. το να τελειώνει κάποιος κάτι / τελική τακτοποίηση φορολογικών εκκρεμοτήτων η. που δεν είναι έμφυτα ή κληρονομικά θ. κατεργαζόμαστε με τη σμίλη την πέτρα ή το μάρμαρο / φιλοτεχνούμε ι. που βρίσκεται σε πρώτη ή καίρια θέση, που είναι σε προτεραιότητα ια. το να σπαταλάς ασυλλόγιστα χωρίς μέτρο ιβ. ευθύτητα, ειλικρίνεια ιγ. συνδέουμε ιδ. συγγραφείς λόγων ιε. υιοθετεί, αποδέχεται ιστ. πράγματι ιζ. δημιουργοί ιη. προέρχεται, πηγάζει
3.1.3. Συμπληρώστε τα κενά με τις λέξεις και φράσεις στο σωστό τύπο. α. εν γένει β. επί γης αγγέλους γ. κατά την πάγια συνήθεια δ. διά βίου ε. εξ αυτών στ. στο μέτρο των δυνάμεών του ζ. ερήμην η. εξ ημών θ. επί μακρόν ι. εν μία νυκτί 1. Οι ειλημμένες αποφάσεις για το μεταναστευτικό, ενώ αφορούν πρωτίστως τους μετανάστες, δυστυχώς παίρνονται ……………………………… τους. 43
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ Γ2
2. Οι πολιτικοί .………………………… τους προεκλογικά επαγγέλλονται τα πλείστα όσα για το μεταναστευτικό και μετεκλογικά αλλάζουν ρότα. 3. «Πόσοι ……………………………… που εργάζονται στις καλλιέργειες φράουλας έχουν την κάρτα διαμονής;» – «Εκτιμώ πως ουδείς. Ανασφάλιστοι είναι ως επί το πλείστον……………………………… 4. Πολλοί ……………………………… θεωρούμε ότι το μέτρο της ηλεκτρονικής κάρτας για την άδεια διαμονής των αλλοδαπών στην Ελλάδα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το χρονίζον πρόβλημα της αθρόας λαθρομετανάστευσης και δεν θα λύσει τα προβλήματα ……………………………… 5. Εν μέσω οικονομικής κρίσης και ανεργίας πολλοί Έλληνες, φοβισμένοι, πέφτουν θύματα παραπληροφόρησης και στοχοποιούν τους μετανάστες για τα προβλήματά τους. Δεν μπορούμε να περιμένουμε αίφνης όλοι αυτοί να μεταμορφωθούν σε ……………………………… και να απολέσουν ……………………………… τα αισθήματα ξενοφοβίας που τους διακατέχουν. Χρειάζεται μια πολιτική ευαισθητοποίησης. 6. Το Τμήμα Δίωξης Ναρκωτικών προσπαθεί ……………………………… να επιτελέσει το έργο του: πρόσφατα συνελήφθησαν ένας αρχιφύλακας, τρεις ημεδαποί κι ένας αλλοδαπός για σύσταση εγκληματικής ομάδας για διακίνηση – εμπορία ναρκωτικών ουσιών. 7. Το πρόγραμμα «Οδυσσέας» ήταν ένα έργο που οργάνωσε η Γενική Γραμματεία ……………………………… Μάθησης του Υπουργείου Παιδείας ……………………………… Μάθησης και
44
Θρησκευμάτων. Απευθυνόταν σε υπηκόους τρίτων χωρών ανεξαρτήτως καταγωγής, από την ηλικία των 16 ετών και άνω, οι οποίοι διαμένουν νόμιμα στη χώρα μας και επιτυγχάνοντας σε ειδικές Εξετάσεις Πιστοποίησης Ελληνομάθειας, έπαιρναν ένα πιστοποιητικό γνώσης της ελληνικής γλώσσας, που ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για την απόκτηση του καθεστώτος του ……………………………… διαμένοντος, σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία.
4. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 4.1. Μετοχές σε -ων, -ουσα, -ον (αρχαιόκλιτες ενεργητικού ενεστώτα από ρήματα Α΄ συζυγίας) Λειτουργούν συχνά ως επίθετα. Kάποιες από αυτές χρησιμοποιούνται και ως ουσιαστικά (π.χ. η πρωτεύουσα). Ο γράφων = αυτός που γράφει
Παρατηρήστε! Παραδείγματα χρήσης μετοχών αρχαιόκλιτου ενεργητικού ενεστώτα από ρήματα Α΄ συζυγίας 1. Η μητέρα του αρρώστησε ξαφνικά και χρειάστηκε να ψάξει για διανυκτερεύοντα φαρμακεία. Για κακή του τύχη, στο δρόμο ξέμεινε από βενζίνη και χρειάστηκε να βρει και διανυκτερεύον βενζινάδικο. 2. Ο γιατρός του νοσοκομείου χρειάστηκε να επικοινωνήσει με το θεράποντα ιατρό της ασθενούς. 3. Είναι απαραίτητο οι μέλλουσες μητέρες να ακολουθούν ένα ισορροπημένο και πλούσιο διαιτολόγιο, για να γεννήσουν παιδιά με κανονικό βάρος. 4. Ο ισχύων εκλογικός νόμος με τις κυριότερες ρυθμίσεις είναι ο νόμος 3231/2004 Περί εκλογής βουλευτών.
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
5. Ο τρόπος με τον οποίο αναφέρεται στο διευθυντή και στους συναδέλφους του δεν είναι ούτε ο πρέπων, ούτε ο αρμόζων. 6. Το πλεονάζον προσωπικό, λόγω των συγχωνεύσεων και καταργήσεων υπηρεσιών, θα μεταταγεί σε άλλες υπηρεσίες του Δημοσίου ή θα μπει σε εργασιακή εφεδρεία.
4.1.1. Παρατηρήστε τα παραδείγματα και συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα κλίσης. ο γράφων
η γράφουσα
το γράφον
του γράφοντος
της γράφουσας (της γραφούσης)
του γράφοντος
τον …………………………
την γράφουσα
το γράφον
οι γράφοντες
οι ………………………… (αι γράφουσαι)
τα γράφοντα
των γραφόντων
των γραφουσών
των γραφόντων
τους γράφοντες (τους γράφοντας)
τις γράφουσες (τας γραφούσας)
τα …………………………
4.1.2. Γράψτε τα ρήματα από τα οποία προέρχονται οι παρακάτω μετοχές. 1. διανυκτερεύων, -ουσα, -ον < διανυκτερεύω 2. τρέχων, -ουσα, -ον < ………………………… 3. διευθύνων, -ουσα, -ον < ……………………… 4. γράφων, -ουσα, -ον < ………………………… 5. υπάρχων, -ουσα, -ον < ……………………… 6. πρωτεύων, -ουσα, -ον < ……………………… 7. πρέπων, -ουσα, -ον < ………………………… 8. πλεονάζων, -ουσα, -ον < …………………… 9. διαμένων, -ουσα, -ον < ……………………… 10. μέλλων, -ουσα, -ον < ………………………… 11. ισχύων, -ουσα, -ον < ………………………… 12. εφημερεύων, -ουσα, -ον < …………………… 13. επείγων, -ουσα, -ον < ………………………… 14. θεράπων, -ουσα, -ον* < ……………………… 15. παράγων, -ουσα, -ον < ………………………. 16. φθίνων, -ουσα, -ον < ………………………… 17. δευτερεύων, -ουσα, -ον** < …………………
ΠΡΟΣΟΧΗ! • Η μετοχή θεράπων, θεράπουσα, θεράπον είναι παράλληλη της θεραπεύων, θεραπεύουσα, θεραπεύον. • Η μετοχή δευτερεύων, δευτερεύουσα, δευτερεύον είναι του ρήματος δευτερεύω (= είμαι δεύτερος), το οποίο σήμερα δεν χρησιμοποιείται.
4.1.3. Συμπληρώστε με τις ακόλουθες μετοχές στο σωστό τύπο: φθίνων, πρέπων, ισχύων, πρωτεύων, εφημερεύων, ισχύων, διευθύνων. (Μία από αυτές χρησιμοποιείται δύο φορές.) 1. Ο ……………………………… ρόλος της αστυνομίας είναι η διαφύλαξη της δημόσιας τάξης. 2. Συνεχίζεται η ……………………………… πορεία της αμερικανικής οικονομίας. 3. Ο ……………………………… Κανονισμός Μεταπτυχιακών Σπουδών προσδιορίζει τα απαιτούμενα μαθήματα για να πάρει κάποιος Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης (ΜΔΕ). 45
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ Γ2
4. Παραιτήθηκε ο ……………………………… σύμβουλος της Alpha Bank.
χρησιμοποιούνται όλοι οι τύποι τους (ιδίως το ουδέτερο γένος). Ο δηλών = αυτός που δηλώνει.
5. Κατά τη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου δόθηκε η ………………………… σημασία στη συνεργασία των κομμάτων.
Παρατηρήστε!
6. Ο τραυματίας διακομίστηκε στο ………………………… νοσοκομείο. 7. Σύμφωνα με την ………………………… νομοθεσία, ο αλλοδαπός οφείλει να έχει άδεια παραμονής στη χώρα, διαφορετικά απελαύνεται. 8. Έγινε λίστα όλων των ……………………… ενεργειών για αυτή την περίπτωση.
Γράψτε προτάσεις συνδυάζοντας ελεύθερα λέξεις και από τις δύο στήλες. Στήλη Α
Στήλη Β
διανυκτερεύων θεράπων μέλλων ισχύων πρέπων πλεονάζων υπάρχων πρωτεύων φθίνων τρέχων διευθύνων εφημερεύων
νοσοκομείο εμφάνιση ενέργεια αγαθά ζωή κόμμα πόλη νόμος σύμβουλος λογαριασμός δύναμη ιατρός
4.2. Μετοχές σε -ών, -ούσα, -ούν (αρχαιόκλιτες ενεργητικού ενεστώτα) Οι μετοχές αυτές προέρχονται από τα συνηρημένα λεγόμενα ρήματα της Αρχαίας Ελληνικής. Πιο συγκεκριμένα: Η μετοχή των συνηρημένων σε -έω και σε -όω έχει κατάληξη -ών, -ούσα, -ούν: ο πολεμών, η πολεμούσα, το πολεμούν / ο ενεργών, η ενεργούσα, το ενεργούν / ο δηλών, η δηλούσα, το δηλούν / ο πληρών, η πληρούσα, το πληρούν. Σήμερα δεν 46
Παραδείγματα χρήσης μετοχών αρχαιόκλιτου ενεργητικού ενεστώτα από ρήματα Β2 συζυγίας 1. Στις αιτήσεις συνήθως υπογράφουμε κάτω από την ένδειξη «ο αιτών» / «η αιτούσα». 2. Όλοι οι δηλούντες την προτίμησή τους στον πρόσωπο του νυν αρχηγού να κάνουν ένα βήμα μπροστά. 3. Ο διαφωνών με τη γραμμή του κόμματος υπουργός αναγκάστηκε να παραιτηθεί. 4. Παρακαλώ, οι θορυβούντες να περάσουν έξω. 5. Έκαναν το λάθος αυτό επιχειρούντες να καλύψουν τις παρανομίες τους 6. Αποφασίζει να μείνει μαζί τους, ενεργούσα κατά βούληση.
4.2.1. Παρατηρήστε τα παραδείγματα και συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα κλίσης. Ενικός αριθμός το δηλούν
Ον.
ο ……………
η ……………
Γεν.
του δηλούντος
της δηλούσας του δηλούντος (της δηλούσης)
Αιτ.
τον δηλούντα
την δηλούσα
το δηλούν
Πληθυντικός αριθμός Ον.
οι ………………
οι δηλούσες (αι δηλούσαι)
τα δηλούντα
Γεν. των δηλούντων των δηλουσών των δηλούντων Αιτ. τους δηλούντες τις δηλούσες τα δηλούντα (τους δηλούντας) (τας δηλούσας)
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
4.2.2. Γράψτε τα ρήματα από τα οποία προέρχονται οι παρακάτω μετοχές. 1. δηλών, -ούσα, -ούν
< δηλώ(νω)
2. αιτών, -ούσα, -ούν
< ……………………
3. βεβαιών, -ούσα, -ούν
< ……………………
4. διαφωνών, -ούσα, -ούν < ……………………
6. Δεν κατάφεραν να βελτιώσουν την οικονομία της χώρας, ……………………………… στο ζήτημα των εισαγωγών. 7. Οι ……………………………… συνθήκες δεν είναι ευνοϊκές για τη θετική έκβαση της υπόθεσής σας.
5. επικρατών, -ούσα, -ούν < …………………… 6. χορηγών, -ούσα, -ούν
< ……………………
7. αναλογών, -ούσα, -ούν < …………………… 8. θορυβών, -ούσα, -ούν
< ……………………
9. ακολουθών, -ούσα, -ούν < …………………… 10. συμπαθών, -ούσα, -ούν < …………………… 11. αντιπαθών, -ούσα, -ούν < …………………… 12. ωφελών, -ούσα, -ούν
< ……………………
13. αδρανών, -ούσα, -ούν
< ……………………
14. ευδοκιμών, -ούσα, -ούν < …………………… 15. μετανοών, -ούσα, -ούν < ……………………
4.3. Μετοχές σε –ών, -ώσα, -ών (αρχαιόκλιτες ενεργητικού ενεστώτα) Οι μετοχές αυτές προέρχονται από τα συνηρημένα λεγόμενα ρήματα της Αρχαίας Ελληνικής. Συγκεκριμένα: Η μετοχή των συνηρημένων σε -άω ρημάτων έχει κατάληξη -ών, -ώσα, -ών: ο κυβερνών συνασπισμός, η κυβερνώσα παράταξη, το κυβερνών κόμμα, ο ερευνών, η ερευνώσα, το ερευνών. Ο κυβερνών = αυτός που κυβερνά. Σήμερα δεν χρησιμοποιούνται όλοι οι τύποι τους (ιδίως το ουδέτερο γένος).
16. επιχειρών, -ούσα, -ούν < ……………………
Παρατηρήστε! 4.2.3. Συμπληρώστε με τις ακόλουθες μετοχές στο σωστό τύπο: συμπαθών, χορηγών, αδρανών, αιτών, αναλογών, επικρατών. (Μία από αυτές χρησιμοποιείται δύο φορές.) 1. Η ……………………………… δεν προσήλθε να παραλάβει το έγγραφο. 2. Δεν είμαστε σίγουροι ότι, ………………………………………… το φάρμακο αυτό, θα καταφέρουμε να σταθεροποιήσουμε την κατάσταση της υγείας του.
Παραδείγματα χρήσης μετοχών αρχαιόκλιτου ενεργητικού ενεστώτα από ρήματα Β2 συζυγίας 1. Κανείς από το κυβερνών κόμμα δεν παρευρίσκετο στην αίθουσα. 2. Ορώντες τη διαμάχη των δύο αντιπάλων αποφάσισαν να αποχωρήσουν πριν εμπλακούν και οι ίδιοι. 3. Το νικών στις εκλογές κόμμα είναι πάντα αυτό που καταλαμβάνει την εξουσία στην Ελλάδα.
3. Δεν μου αρέσει η …………………………… ακαταστασία εδώ μέσα. 4. Μετά τον Εμφύλιο υπήρχαν διακρίσεις προς τους ……………………………… τους αριστερούς. 5. Παρακαλώ να δώσετε στο θέμα τη …………………………… προσοχή. 47
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ Γ2
4.3.1. Παρατηρήστε τα παραδείγματα και συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα κλίσης. Ενικός αριθμός Ονομ. ο νικών
η νικώσα
το νικών
Γεν.
του νικώντος της νικώσης
του νικώντος
Αιτ.
τον νικώντα
το …………
την νικώσα
Πληθυντικός αριθμός οι νικώσες Ονομ. οι …………… (αι νικώσαι)
τα νικώντα
Γεν.
των νικώντων
των νικώντων
Αιτ.
τους νικώντες τις νικώσες τα νικώντα (τους νικώντας) (τας νικώσας)
των νικωσών
4.3.2. Γράψτε τα ρήματα από τα οποία προέρχονται οι παρακάτω μετοχές. 1. κυβερνών, -ώσα, -ών < κυβερνώ 2. ορών, -ώσα, -ών < …………………………… 3. φοιτών, -ώσα, -ών < ………………………… 4. τιμών, -ώσα, -ών < …………………………… 5. ερευνών, -ώσα, -ών < ………………………… 6. μελετών, -ώσα, -ών < ………………………… 7. προσδοκών, -ώσα, -ών < …………………… 8. μειδιών, -ώσα, -ών < ………………………… 9. πεινών, -ώσα, -ών < …………………………
4.3.3. Συμπληρώστε με τις ακόλουθες μετοχές στο σωστό τύπο: μειδιών, ερευνών, πεινών, φοιτών, κυβερνών, τιμών. (Μία από αυτές χρησιμοποιείται δύο φορές.) 1. Όλοι οι …………………………… κάθονται για χρόνια στους κυβερνητικούς θώκους. 2. Η Ελένη αριστεύει ως ……………………………… στο Τμήμα Κοινωνιολογίας. 3. Οι ……………………………… τον τέως πρωθυπουργό αποφάσισαν να του κάνουν ένα δώρο. 48
4. Η ……………………………… αρχή κρατάει ακόμη τις έρευνες μυστικές. 5. Ορισμένοι έκρυψαν τη χαρά τους απλώς ……………………………… 6. Οι ……………………………… δεν μπορούν να βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνίας μας, κύριοι! 7. Η φοιτήτρια αυτή συνέγραψε το βιβλίο ……………………………… το ζήτημα της ώσμωσης των πολιτισμών.
4.3.4. Χρησιμοποιήστε τους κατάλληλους τύπους των παραπάνω μετοχών για να συμπληρώσετε τα κενά. Οι ……………………………… (1) [συμπαθώ] το ……………………………… (2) [κυβερνώ] κόμμα το υποστήριζαν με χρήματα. Φυσικά έγιναν οι ……………………………… (3) [αναλογώ] στον καθένα φοροαπαλλαγές λόγω δωρεών. Το κόμμα όμως αυτό απέτυχε να ανακαταλάβει την εξουσία. ……………………………… (4) [μετανοώ] οι χορηγοί αυτοί προσπάθησαν να προσεγγίσουν το νέο νικητή των εκλογών, ……………………………… (5) [επιχειρώ] να ξεχαστεί το ατόπημά τους.
4.4. Μετοχές σε -ας, -ασα, -αν (αρχαιόκλιτες ενεργητικού αορίστου) Ο ψηφίσας = αυτός που ψήφισε
Παρατηρήστε! Παραδείγματα χρήσης μετοχών αρχαιόκλιτου ενεργητικού αορίστου 1. Σχεδόν οι μισοί ψηφίσαντες αστυνομικοί των ΜΑΤ ψήφισαν το νεοναζιστικό κόμμα Χρυσή Αυγή. 2. Ο υπογράψας υπουργός ανέλαβε και την πολιτική ευθύνη.
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
3. Η χήρα του αποβιώσαντος δεν ήρθε στην κηδεία του. 4. Οι επιζήσαντες ευτυχώς είναι όλοι καλά στην υγεία τους. 5. Οι αποβιώσαντες υπουργοί τιμήθηκαν από τη Βουλή. 6. Σε μια σεμνή τελετή εγκωμιάστηκε η προσφορά του μεταστάντος. 7. Το θέμα θεωρήθηκε λήξαν από τον υπουργό. 8. Οι επιζήσαντες από το σεισμό αποζημιώθηκαν. 9. Καλά να πάθεις που το έχασες! Ο κλέψας του κλέψαντος. 10. Οι δηλώσαντες το ακίνητό τους μπορούν να το σώσουν.
4.4.1. Παρατηρήστε τα παραδείγματα και συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα κλίσης. Ενικός αριθμός (της δηλωσάσης) την δηλώσασα
το ………… του δηλώσαντος το δηλώσαν
οι δηλώσασες (αι δηλώσασαι) των δηλωσάντων (των δηλωσασών)
τα δηλώσαντα των δηλωσάντων
Ον. ο δηλώσας Γεν. του …………… Αιτ. τον δηλώσαντα
η δηλώσασα
Πληθυντικός αριθμός Ον. Γεν.
οι ……………
Αιτ. τους δηλώσαντες τις δηλώσασες (τους (τας δηλώσαντας) δηλωσάσας)
τα δηλώσαντα
4.4.2. Γράψτε τα ρήματα από τα οποία προέρχονται οι παρακάτω μετοχές. 1. ψηφίσας, -ασα, -αν < ψηφίζω 2. υπογράψας, -ασα, -άψαν < ………………… 3. επιζήσας, -ασα, -σαν < ……………………… 4. κλέψας, -ασα, -αν < ………………………… 5. δηλώσας, -ασα, -αν < ……………………… 6. αποβιώσας,-ασα, -αν < ………………………
7. μεταστάς, -άσα, -άν < ……………………… 8. λήξας, -ασα, -αν < ……………………………
4.4.3. Συμπληρώστε με τις ακόλουθες μετοχές στο σωστό τύπο: καταψηφίσας, υπογράψας, συγκεντρώσας, ωφελήσας, ψηφίσας, λήξας, δημοσιεύσας. (Μία από αυτές χρησιμοποιείται δύο φορές.) 1. Η προθεσμία των αιτήσεων θεωρείται ……………………………… 2. Ο ……………………………… το νόμο αυτόν υπουργός πήγε φυλακή. 3. Η ……………………………… το άρθρο αυτό εφημερίδα δεν τιμωρήθηκε. 4. Οι ……………………………… τον κόσμο συνδικαλιστές έχουν σοβαρές ευθύνες για τα επεισόδια. 5. Τα χρήματα αυτά είναι των ……………………………… το Δημόσιο υπουργών. 6. Οι ……………………………… το νομοσχέδιο βουλευτές αποχώρησαν. 7. Έγινε λίστα των ……………………………… στις εκλογές. 8. Τους……………………………… σε αυτές τις εκλογές τούς παρέσυρε ένα εκβιαστικό δίλημμα.
4.4.4. Χρησιμοποιήστε τους κατάλληλους τύπους των παραπάνω μετοχών για να συμπληρώσετε το κείμενο. Οι ……………………………… (1) [επιζώ] από το ναυάγιο υπέγραψαν διαμαρτυρία για την κακή κατάσταση στην οποία βρισκόταν το πλοίο. Οι ……………………………… (2) [υπογράφω] πήραν αποζημίωση, όμως οι ……………………………… (3) [αποβιώνω] αδικήθηκαν. Ένα μήνα μετά ο Υπουργός Ναυτιλίας δήλωσε: «Το θέμα θεωρείται ……………………………… (4) [λήγω]. 49
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ Γ2
4.5. Μετοχές σε -είς, -είσα, -έν (αρχαιόκλιτες παθητικού αορίστου)
Παρατηρήστε! Παραδείγματα χρήσης μετοχών αρχαιόκλιτου παθητικού αορίστου 1. Το Υπουργείο Δημοσίας Τάξεως επιθυμεί την περισταλείσα και απολύτως αναγκαία χρήση των όπλων στο εσωτερικό της χώρας. 2. Όπως δήλωσε ο επικεφαλής της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, οι δύο απανθρακωθέντες έδιναν την εντύπωση ότι προσπαθούσαν να βγουν από την πόρτα του αυτοκινήτου πριν αυτό τυλιχτεί στις φλόγες. 3. Ο Δήμος Άνω Πωγωνίου τίμησε τους 22 καέντες και εκτελεσθέντες κατοίκους του Κεφαλόβρυσου. 4. Η φωτογραφία εικονίζει το αποτεφρωθέν ταχυδρομείο της Θεσσαλονίκης κατά την πυρκαγιά του 1917. 5. Από τους 272 διαγωνισθέντες πέτυχαν οι 200. 6. Ο φορέας που οργάνωσε τις εξετάσεις έδωσε στη δημοσιότητα τις ορθές απαντήσεις στις ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, στις οποίες εξετάστηκαν οι διαγωνισθέντες.
4.5.1. Παρατηρήστε τα παραδείγματα και συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα κλίσης. Ενικός αριθμός Ον.
ο διασωθείς
η διασωθείσα
το …………
Γεν.
του διασωθέντος
της διασωθείσας (της διασωθείσης)
του διασωθέντος
την ………………
το διασωθέν
Αιτ. τον διασωθέντα
50
Πληθυντικός αριθμός Ον.
οι διασωθέντες
οι διασωθείσες (αι διασωθείσαι)
τα διασωθέντα
Γεν.
των διασωθέντων
(των διασωθεισών)
των διασωθέντων
τις διασωθείσες (τας διασωθείσας)
τα
Αιτ. τους ……………… (τους διασωθέντας)
διασωθέντα
4.5.2. Γράψτε τα ρήματα από τα οποία προέρχονται οι παρακάτω μετοχές. 1. διαγωνισθείς, -είσα, -έν < διαγωνίζομαι 2. απορριφθείς, -είσα, -έν
< ……………………
3. (εκ)διωχθείς, -είσα, -έν < …………………… 4. εξορισθείς, -είσα, -έν
< ……………………
5. συλληφθείς, -είσα, -έν
< ……………………
6. διασωθείς, -είσα, -έν
< ……………………
7. απολυθείς, -είσα, -έν
< ……………………
8. νεοεκλεγείς, -είσα, -έν < …………………… 9. συγκεντρωθείς, -είσα, -έν < ……………………
4.5.3. Συμπληρώστε με τις ακόλουθες μετοχές στο σωστό τύπο: συλληφθείς, νεοεκλεγείς, φυλακισθείς, διασωθείς, απολυθείς, συγκεντρωθείς, εξορισθείς. (Μια από αυτές χρησιμοποιείται δύο φορές.) 1. Σε περιπέτεια φαίνεται ότι μπαίνει ο Σύνδεσμος ……………………………… και ……………………………… Αντιστασιακών (ΣΦΕΑ). 2. Ο ……………………………… ομολόγησε την πράξη του και οδηγήθηκε στις φυλακές Κορυδαλλού. Το ……………………………… πλήθος τον αποδοκίμασε.
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
3. Οι ……………………………… δημοτικοί υπάλληλοι συγκεντρώθηκαν έξω από το δημαρχείο προκειμένου να διαμαρτυρηθούν, αφού, όπως υποστηρίζουν, καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες του δήμου. 4. Ο ……………………………… δήμαρχος Αθηναίων αποδοκίμασε το ναζιστικό χαιρετισμό του προέδρου της Χρυσής Αυγής. 5. Μεγάλη είναι η αγωνία για τους αγνοούμενους του ναυαγίου, ενώ οι συγγενείς των ……………………………… πλέουν σε πελάγη ευτυχίας. 6. Τα αιτήματα των ……………………………… γυναικών υπαλλήλων της εταιρείας ήταν πολλά.
4.5.4. Συμπληρώστε με τις μετοχές των ακόλουθων ρημάτων στο σωστό τύπο. απολύομαι / απορρίπτομαι / διαλύομαι / (νεο)εκλέγομαι / επιλέγομαι / διαγωνίζομαι / επαναπατρίζομαι / εκδίδομαι / δηλώνομαι / ανεγείρομαι / θεραπεύομαι / εκδιώκομαι / απορρίπτομαι / πλήττομαι / διασώζομαι / στολίζομαι / συλλαμβάνομαι 1. Οι ……………………………… Έλληνες χαρακτήρισαν τραγική την κατάσταση που επικρατεί στη Λιβύη.
6. Τα ……………………………… ζώα μεταφέρθηκαν με κλωβούς. 7. Όλοι ήθελαν να ακούσουν τους ……………………………… από το ναυάγιο. 8. Κανένας δεν άκουσε τα αιτήματα των ……………………………… 9. Οι ……………………………… από τις πυρκαγιές θα αποζημιωθούν από το κράτος. 10. Το ……………………………… εισόδημα των φορολογουμένων δηλώνεται στη φορολογική τους δήλωση. 11. Η ανασυγκρότηση ενός …………………… κράτους είναι δύσκολο να επιτευχθεί. 12. Όλοι θαύμασαν την υπομονή του ……………………………… ασθενούς. 13. Κατά τη διάρκεια της γιορτής των Χριστουγέννων τα ……………………………… σπίτια είναι πολλά. 14. Ο δήμος αποφάσισε να κατεδαφίσει τις ……………………………… οικίες βάσει αδειών ……………………………… από το έτος 1981 και εφεξής.
2. Η ……………………………… από τη χώρα της γυναίκα ζήτησε πολιτικό άσυλο. 3. Ανακοινώθηκε ο πίνακας ………………………………… επιλαχόντων και ……………………………… για τα επιμορφωτικά προγράμματα 6 έως 11, που θα πραγματοποιηθούν στην Αθήνα. 4. Οι ……………………………… πολιτικοί ανέλαβαν καθήκοντα προχθές. 5. Ο υπουργός συνεχάρη όλους τους ……………………………… και έσφιξε το χέρι κυρίως των ………………………………
51
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ Γ2
4.5.5. Συμπληρώστε με τους κατάλληλους τύπους των παραπάνω μετοχών. Ο ……………………………… (1) [απολύομαι] υπάλληλος πήγε να διαμαρτυρηθεί στον ……………………………… (2) [νεοεκλέγομαι] δήμαρχο. Το ίδιο έκαναν και όλοι οι ……………………………… (3) [απορρίπτομαι] στο διαγωνισμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Το ……………………………… (4) [συγκεντρώνομαι] πλήθος πήγε έξω από το Δημαρχείο. Έγιναν επεισόδια και υπήρξαν δέκα ……………………………… (5) [συλλαμβάνομαι].
Γράψτε! α. Γράψτε ένα γράμμα διαμαρτυρίας σε μια εφημερίδα / ένα blog σχετικά με τα προβλήματα που δημιουργούν οι ξένοι στη χώρα σας. Υποστηρίξτε ότι πρέπει να βρεθεί άμεσα λύση για να απομακρυνθούν από τη χώρα σας (είτε συμφωνείτε είτε όχι με την άποψη αυτή). β. Γράψτε ένα γράμμα διαμαρτυρίας προς τον αρμόδιο υπουργό της χώρας σας, για να υποστηρίξετε ότι πρέπει άμεσα να εξασφαλιστούν όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα σε όλους τους πρόσφυγες και ιδίως το δικαίωμα της μόνιμης παραμονής και εργασίας (είτε συμφωνείτε είτε όχι με την άποψη αυτή). Συμμετέχετε σε μια συζήτηση που διοργανώνει ένας σύλλογος φοιτητών σε σχέση με το θέμα της μετανάστευσης. Διατυπώστε προφορικά την άποψή σας για μία από τις παρακάτω ερωτήσεις. • Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα σας ως προς τη μετανάστευση; Συμφωνείτε με τη μεταναστευτική πολιτική που ακολουθεί; • Σε έναν τοίχο της Αθήνας γράφτηκε το σύνθημα: «Έλληνες είστε και φαίνεστε». 52
Δεδομένου ότι έκφραση είναι προσβλητικού – υβριστικού περιεχομένου (π.χ. -«Μόνο οι ηλίθιοι κάνουν ό,τι κάνεις!» – «Ηλίθιος είσαι και φαίνεσαι»), τι σκέψεις κάνετε και πώς εξηγείτε το σύνθημα; • Ποια η γνώμη σας για την πολυπολιτισμικότητα στην πόλη σας; Tι πιστεύει η κοινή γνώμη στην πόλη σας; Τι θα γινόταν αν δεν είχαν έρθει ποτέ ξένοι στην πόλη σας; Πείτε μας τις σκέψεις σας.
5. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Μιλήστε!
Αυτή είναι μια ζωγραφιά του δεκατετράχρονου Αφγανού Σέιλ που έκανε για έναν ψυχολόγο της οργάνωσης Γιατροί χωρίς Σύνορα στο λιμάνι της Πάτρας. Η ζωγραφιά του απεικονίζει το ταξίδι του στην Ευρώπη.
από το καλλιτεχνικό εργαστήρι του «Φεστιβάλ δεύτερης γενιάς μεταναστών» (2009)
α. Είστε ο Σέιλ. Αφηγηθείτε το ταξίδι σας στην Ευρώπη στον ψυχολόγο. β. Είστε ο ψυχολόγος των Γιατρών χωρίς Σύνορα. Γράψτε ένα γράμμα προς δημοσίευση στο διαδίκτυο, που μεταφέρει τις εμπειρίες του παιδιού, περιγράφει τα τραύματά του και στηλιτεύει τις συνθήκες διαβίωσης στην Πάτρα και την έλλειψη οργανωμένης πολιτικής από μέρους της πολιτείας για το πρόβλημα. Για τις συνθήκες διαβίωσης στην Πάτρα, δείτε και την πηγή http://milosbicanski.com/gallery. php?ProjectID=25)
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
6.1. Σωστό ή Λάθος; 1. Δεν είναι γνωστός ούτε κατά προσέγγιση ο αριθμός των λαθρομεταναστών στο κέντρο της Αθήνας, δεδομένου ότι οι σχετικές μελέτες είναι πολλές και αντικρουόμενες. από το καλλιτεχνικό εργαστήρι του «Φεστιβάλ δεύτερης γενιάς μεταναστών» (2009)
6. ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Άκουσον, άκουσον! Aκούστε τη συζήτηση του δημοσιογράφου Αλέξη Παπαχελά με το δήμαρχο της Αθήνας Γιώργο Καμίνη και το δήμαρχο της Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη (εκπομπή Νέοι Φάκελοι του τηλεοπτικού σταθμού Sky, 11.4.2011) για τη λαθρομετανάστευση και το παραεμπόριο. http://www.youtube.com/ watch?v=i4dZnCZKg2A
2. Ο κ. Καμίνης εμμένει στις εξαγγελίες του πρωθυπουργού ότι δεν είναι μόνο στα χαρτιά τα μέτρα του φράχτη και των κέντρων υποδοχής στις περιοχές εισόδου των αλλοδαπών. 3. Η σχιζοφρένεια του Έλληνα σε σχέση με το παραεμπόριο είναι ότι από τη μια το στηλιτεύει, από την άλλη το ανέχεται. 4. Ο κ. Καμίνης διασαφηνίζει ότι πρέπει να χτυπηθεί στην πηγή του το παραεμπόριο, καθώς την εισαγωγή των ειδών την κάνουν Έλληνες, που εκμεταλλεύονται τους πλανόδιους πωλητές. 5. Ο κ. Μπουτάρης μίλησε τις προάλλες στο Δήμο του για κατάσχεση μιας αποθήκης με ένα εκατομμύριο ζευγάρια κάλτσες και τριακόσιες χιλιάδες ζευγάρια παπούτσια. 6. Το παραεμπόριο υποστηρίζεται κοινωνικά από τις ανθρωπιστικές οργανώσεις. 7. Η κοινωνία ανέχεται το παραεμπόριο λόγω των χαμηλών τιμών στις οποίες βρίσκει τα αγαθά. 8. Το όραμα του κ. Μπουτάρη για την πόλη του είναι να «ανοίξει τα φτερά του» και να την κοιτάξει χωρίς αμαρτίες και φόβους. 9. Η έξοδος της Θεσσαλονίκης από την κλειστοφοβία και την ξενοφοβία αποτελεί πρόταγμα για την πολιτική του κ. Μπουτάρη. 10. Η συζήτηση αυτή γίνεται την παραμονή του Πάσχα. 53
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ Γ2
7. ΑΛΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 7.1. Η «κακή» Δύση Ο μανιχαϊσμός (δηλαδή η αντίθεση άσπρου-μαύρου) είναι μια από τις αρρώστιες που μας καταδυναστεύουν. Δεν υπάρχει το απόλυτα κακό ή καλό, κι αυτό που μας χρειάζεται δεν είναι η αντίθεση, η αντίφαση, η αντιπαράθεση, αλλά η σύνθεση. Έχουμε μάθει όμως πια να υπάρχουμε χάρη στην αντίφαση – κι όταν δεν έχουμε εχθρούς, πρέπει να τους εφευρίσκουμε. Όπως π.χ. η «κακή» Δύση – ή οι «κακοί» γείτονες. Είναι απίθανο το πόσο σχηματοποιούμε και παραμορφώνουμε κάτι, για να το αναγορεύσουμε σε εχθρό. Έτσι και την Ευρώπη. Όμως η Ευρώπη περιέχει τα πάντα (και εμάς μαζί). Περιέχει ρασιοναλιστές και αντιρασιοναλιστές, εθνικιστές και κοσμοπολίτες, διαφωτιστές και ρομαντικούς. Δεν υπάρχει τάση στη σημερινή ελληνική σκέψη που να μην αντιστοιχεί σε κάποιο ευρωπαϊκό ρεύμα – για να μην πω ότι κατάγεται από αυτό. H Δύση τώρα συμπεριλαμβάνει και την Ανατολή – μια και επιδράσεις της άλλαξαν την τέχνη και τη σκέψη του αιώνα μας. Περιέχει όλη την κλίμακα ορθολογισμού και ανορθολογισμού – από τον Ντεκάρτ ως τον Ντεριντά. Ακόμα και ο Ντοστογιέφσκι, ο αντιδυτικός, ο σλαβόφιλος, είναι τώρα ένα κομμάτι αναπόσπαστο της δυτικής παράδοσης. Στην πραγματικότητα το να μιλάμε για δυτικό πολιτισμό είναι λάθος. Πρόκειται τώρα για έναν παγκόσμιο πολιτισμό που εμπεριέχει μέσα όλα τα προηγούμενα πολιτισμικά μορφώματα. Είναι ο πρώτος πολιτισμός στην ιστορία που συντηρεί και καλλιεργεί όλες τις τάσεις και τις παραδόσεις. Οι παλιότεροι πολιτισμοί ξεκινούσαν με την κατάργηση των προηγούμενων ή των διαφορετικών (π.χ. οι χριστιανοί κατέστρεφαν τα μνημεία και τα κείμενα των αρχαίων). Μόλις ακούσουμε για παγκόσμιο πολιτισμό μάς πιάνει βέβαια το άγχος της αφομοίωσης, απώλειας ταυτότητας κτλ. (φυσική αντίδραση σε κάθε μικρό λαό). Όμως κι αυτός ο φόβος δεν ευσταθεί. Όπως έχω ξαναγράψει, αιώνες μέσα στον ίδιο εθνικό χώρο –στο ίδιο κράτος– οι Σικελοί δεν έγιναν Μιλανέζοι, οι Βαυαροί δεν έγιναν Πρώσοι, οι Ουαλοί Άγγλοι και οι Προβηγκιανοί Νορμανδοί. Μόνο εμείς θα αλλοτριωθούμε; Η διάδοση της Κόκα Κόλα ή των τζιν δεν σημαίνει διάδοση πολιτισμικών αξιών. (Οι περισσότεροι αντι-Αμερικανοί που γνωρίζω φοράνε τζιν…) Παράλληλα με την παγκοσμιοποίηση λειτουργεί και η αντίρροπη τάση της εμμονής στη διαφορά (και μάλιστα παραλειτουργεί, όπως είδαμε στην πρώην Γιουγκοσλαβία). Σε καμία εποχή της ιστορίας της η
54
ανθρωπότητα δεν ασχολήθηκε τόσο με τα δικαιώματα των μειονοτήτων – και σε καμία εποχή δεν καλλιέργησε τόσο τις τοπικές παραδόσεις. Ο νέος παγκόσμιος πολιτισμός μπορεί να ισορροπήσει ενότητα με διαφορά. Δεν ξέρω πόσο κακή είναι η Δύση για μας. Ξέρω όμως πως της χρωστάμε αρκετά. Από την ανεξαρτησία μας (κανείς δεν μιλάει πια για το Ναβαρίνο) μέχρι την ίδια μας την ελληνολατρία. Αν κάτι δυτικόφερτο έχει κάνει κακό στην Ελλάδα, αυτό δεν είναι ούτε ο ορθός λόγος (ή ratio), ούτε το πολιτικό σύστημα, ούτε η τεχνολογία. Είναι η ιδέα για τη συνέχεια του ελληνισμού. Περιέργως, αυτή η ιδέα, που σήμερα επισείεται ως φλάμπουρο από όλους τους αντι-δυτικούς, είναι καθαρά δυτική. Οι ξένοι «φιλέλληνες» ανακάλυψαν τα αρχαία μνημεία, οι ίδιοι μας επέβαλαν να θεωρήσουμε εαυτούς ως τους άμεσους απογόνους και συνεχιστές των αρχαίων. Οι Ρωμιοί του 18ου αιώνα δεν ένιωθαν ούτε καν Έλληνες – πόσω μάλλον αρχαίοι. Ήταν ένας νέος βαλκανικός λαός, που είχε προέλθει από την επιμειξία πολλών φύλων και πολιτιστικών παραδόσεων, με δικό του ύφος και δική του νοοτροπία. Ξαφνικά οι Δυτικοί «φιλέλληνες» (και οι μιμητές τους, δικοί μας λογιότατοι) του φόρεσαν μια περικεφαλαία, τον έχρισαν συνεχιστή των αρχαίων και τον μπόλιασαν με τη μανία της καθαρότητας. Καθαρή φυλή, άρα και καθαρή γλώσσα. Τι τράβηξε αυτό το έθνος από την προσκόλληση αυτή! Μοναδική περίπτωση στα γλωσσολογικά χρονικά: επινόησε μια τεχνητή γλώσσα, μια γλώσσα ρετρό. Άρχισε να αποβάλλει κάθε ίχνος επιμειξίας, να αλλάζει τα τοπωνύμια, να παραποιεί την ιστορία του – προκειμένου να αποδείξει τι; Πως δεν ήταν ένας βαλκανικός λαός σαν τους άλλους, αλλά ο φυλετικά καθαρός αριστοκράτης, όχι απλώς της περιοχής αλλά και ολόκληρης της οικουμένης. Σαν κάτι ψευτογαλαζοαίματους που μηχανεύονται γενεαλογικά δέντρα για να αποδείξουν την ανωτερότητά τους. Αλλά ανώτερος δεν γίνεται κανείς λόγω καταγωγής – μόνο λόγω επιτευγμάτων. Ο γιος του νομπελίστα δεν είναι Κληρονομικώ Δικαίω νομπελίστας. Οι αρχαίοι ανήκουν σε όλο τον κόσμο, κυρίως σε όσους «μετέχουν της ημετέρας παιδείας». Ένας Άγγλος αρχαιοδίφης της Οξφόρδης είναι πιο κοντά τους από τον ανίδεο Έλληνα. Όμως ακόμα και σήμερα δικοί μας διανοούμενοι ονομάζουν τους Έλληνες «αριστοκράτες των λαών». Ακόμα και σήμερα πολλοί Έλληνες (οι περισσότεροι)
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
πιστεύουν ενδόμυχα πως είμαστε λαός περιούσιος. Από κει πηγάζουν και τα μόνιμα παράπονα για το πώς μας φέρονται οι άλλοι. Σαν τα κακομαθημένα παιδιά διεκδικούμε πάντα την αμέριστη συμπαράσταση όλων – ακόμα και όταν έχουμε άδικο. Και πιστεύουμε πως μόνιμα μας «ρίχνουν», αγνοώντας το γεγονός πως είμαστε το μόνο κράτος της περιοχής που έχει διπλασιάσει την έκτασή του τα τελευταία εκατόν πενήντα χρόνια. Έχουμε εξυφάνει άπειρες θεωρίες συνωμοσίας για να απαλλαγούμε από τις ευθύνες μας και να τις ρίξουμε στους άλλους. Η πεποίθηση της υπεροχής φαίνεται καθαρά και στις σαφείς ρατσιστικές μας τάσεις. Ποιος Έλληνας δεν πιστεύει πως είναι ανώτερος από τον Τούρκο, τον Αλβανό ή τον «γυφτο-Σκοπιανό»; Μιλήστε σε ένα μορφωμένο ακροατήριο για τον τουρκικό πολιτισμό – είναι σίγουρο πως θα καγχάσει. Ε, λοιπόν, αυτόν τον Έλληνα που ρωτάει την ανθρωπότητα «ξέρεις ποιος είμαι εγώ;», που παραληρεί στα συλλαλητήρια, που αρνείται στον Άλλο βασικά δικαιώματα, που κάνει πογκρόμ εναντίον (παλιότερα) των Εβραίων και σήμερα των Μουσουλμάνων συμπολιτών του – και που καταλήγει να πυροβολεί (κατά λάθος) τον Αλβανό και τον γύφτο, δεν τον συμπαθώ. Και στο σημείο αυτό είμαι, αθεράπευτα, ανθέλλην.
Νικοσ Δημου http://www.ndimou.gr/articledisplay.asp?time_ id=428&cat_id=2&searchstr=%C7+%AB%EA%E1%E A%DE%BB+%C4%FD%F3%E7
7.1.1. Σωστό ή Λάθος; 1. Σύμφωνα με τη θεωρία του μανιχαϊσμού, όταν δεν έχουμε εχθρούς, πρέπει να τους βρίσκουμε. 2. Ο Δήμου αποφαίνεται ότι το να μιλάμε για δυτικό πολιτισμό είναι λάθος, καθώς πρόκειται για έναν παγκόσμιο πολιτισμό που εμπεριέχει όλα τα προηγούμενα πολιτισμικά μορφώματα. 3. Ο φόβος της πολιτισμικής αλλοτρίωσης κατά τον Δήμου δεν ευσταθεί, γιατί παράλληλα με το κίνημα της παγκοσμιοποίησης εξίσου ισχυρό είναι και το κίνημα της εμμονής στη διαφορά, με έμφαση στον εκάστοτε τοπικό πολιτισμό (τοπικές παραδόσεις, μειονότητες κτλ.). 4. Η Δύση μάς χρωστάει αρκετά σε σχέση με τα αρχαία μνημεία. 5. Η μανία της «καθαρότητας» στον πολιτισμό και τη γλώσσα μας ταλαιπώρησε πολύ το έθνος μας. 6. Όλοι οι διανοούμενοί μας αντιλαμβάνονται το πόσο παιδαριώδες είναι το ιδεολόγημα του «περιούσιου λαού» και το στηλιτεύουν. 7. Η πεποίθηση Ελλήνων ότι υπερέχουν έναντι άλλων λαών συναρτάται με αντιλήψεις ρατσισμού. 8. Όταν ο Δήμου μίλησε σε ένα μορφωμένο ακροατήριο για τον τουρκικό πολιτισμό, οι παρευρισκόμενοι τον χλεύασαν.
55
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ Γ2
8. ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ • το στερεότυπο • η ταυτότητα • η ετερότητα • η προκατάληψη • η γενίκευση • η δοξασία • η έξαρση • η όξυνση • καλπάζων, -ουσα, -ον • ακραίος, -α, -ο • παίρνω το νόμο στα χέρια μου • ο ρατσισμός • η ξενοφοβία • η μισαλλοδοξία • το αδίκημα • αθρόος, -α,-ο • η προσέλευση • τα ανθρώπινα δικαιώματα • το παραεμπόριο • η κατάσχεση • η κλειστοφοβία • το κέντρο υποδοχής • μεθοριακός • ο αιτών • η επικράτεια • η απέλαση • οι τάξεις υποδοχής • όμορος, -η, -ο • η ιθαγένεια • η παραμεθόριος • η υπηκοότητα • διερχόμενος, -η, -ο • η επαναπροώθηση • η πολιτογράφηση
56
• η καλή γειτονία • η νομιμότητα • η νομιμοποίηση • ο χώρος εισόδου • ο χώρος κράτησης • ενοχοποιώ / απενοχοποιώ • ημεδαπός / αλλοδαπός • χορηγώ • η πράσινη κάρτα • η κάρτα διαμονής / παραμονής • η κάρτα εργασίας • το καθεστώς του «επί μακρόν διαμένοντος» • το μεροκάματο • η ασφάλιση / ανασφάλιστος • η ένδεια • αξιόποινος, -η, -ο • ο «λεπενισμός» • στηλιτεύω • συλλογικές συμβάσεις • τα εργατικά κεκτημένα • καταπατώ, καταπάτησα • καταγγέλλω, κατήγγειλα • η συρροή • αθρόος, -α, -ο • ο «αποδιοπομπαίος τράγος» • ανειδίκευτος • ευκαιριακός, -ή, -ό • η παραοικονομία • η κλούβα • η ελληνολατρία • ο περιούσιος λαός • το συλλαλητήριο • το πογκρόμ • η σωματεμπορία • ο παρίας
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
9. ΠΙΝΑΚΕΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ Μετοχές σε -ων, -ουσα, -ον (αρχαιόκλιτη μετοχή ενεργητικού ενεστώτα από ρήματα Α συζυγίας) Ενικός αριθμός Ονομ. ο γράφων Γεν.
του γράφοντος
Αιτ.
τον γράφοντα
η γράφουσα
το γράφον
της γράφουσας (της γραφούσης) την γράφουσα
το γράφον
Πληθυντικός αριθμός Ονομ. οι γράφοντες Γεν.
των γραφόντων
οι γράφουσες (αι γράφουσαι) των γραφουσών
Αιτ.
τους γράφοντες (τους γράφοντας)
τις γράφουσες (τας γραφούσας)
τα γράφοντα
τα γράφοντα
των γραφόντων
Μετοχές σε -ών, -ούσα, -ούν (αρχαιόκλιτες ενεργητικού ενεστώτα από ρήματα Β2 συζυγίας) Ενικός αριθμός Ονομ.
ο δηλών
η δηλούσα
το δηλούν
Γεν.
του δηλούντος
της δηλούσας (της δηλούσης)
του δηλούντος
Αιτ.
τον δηλούντα
την δηλούσα
το δηλούν
Πληθυντικός αριθμός Ονομ.
οι δηλούντες
οι δηλούσες (αι δηλούσαι)
τα δηλούντα
Γεν.
των δηλούντων
των δηλουσών
των δηλούντων
Αιτ.
τους δηλούντες (τους δηλούντας)
τις δηλούσες (τας δηλούσας)
τα δηλούντα
Μετοχές σε -ών, -ώσα, -ών (αρχαιόκλιτες ενεργητικού ενεστώτα από ρήματα Β1 συζυγίας) Ενικός αριθμός Ονομ.
ο νικών
η νικώσα
το νικών
Γεν.
του νικώντος
της νικώσης
του νικώντος
Αιτ.
τον νικώντα
την νικώσαν
το νικών
(συνέχεια στην επόμενη σελίδα) 57
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ Γ2
(συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα)
Πληθυντικός αριθμός Ονομ.
οι νικώντες
οι νικώσες (αι νικώσαι)
τα νικώντα
Γεν.
των νικώντων
των νικωσών
των νικώντων
Αιτ.
τους νικώντες (τους νικώντας)
τις νικώσες (τας νικώσας)
τα νικώντα
Μετοχές σε -ας, -ασα, -αν (αρχαιόκλιτες ενεργητικού αορίστου) Ενικός αριθμός Ονομ. Γεν. Αιτ.
ο δηλώσας του δηλώσαντος τον δηλώσαντα
η δηλώσασα (της δηλωσάσης) την δηλώσασα
το δηλώσαν του δηλώσαντος το δηλώσαν
Πληθυντικός αριθμός Ονομ.
οι δηλώσαντες
οι δηλώσασες (αι δηλώσασαι)
τα δηλώσαντα
Γεν.
των δηλωσάντων
(των δηλωσασών)
των δηλωσάντων
Αιτ.
τους δηλώσαντες (τους δηλώσαντας)
τις δηλώσασες (τας δηλωσάσας)
τα δηλώσαντα
Μετοχές σε -είς, -είσα, -έν (αρχαιόκλιτες μετοχές παθητικού αορίστου) Ενικός αριθμός Ονομ.
ο διασωθείς
η διασωθείσα
το διασωθέν
Γεν.
του διασωθέντος
της διασωθείσας (της διασωθείσης)
του διασωθέντος
Αιτ.
τον διασωθέντα
την διασωθείσα
το διασωθέν
Πληθυντικός αριθμός
58
Ονομ.
οι διασωθέντες
οι διασωθείσες (αι διασωθείσαι)
τα διασωθέντα
Γεν.
των διασωθέντων
(των διασωθεισών)
των διασωθέντων
Αιτ.
τους διασωθέντες (τους διασωθέντας)
τις διασωθείσες (τας διασωθείσας)
τα διασωθέντα
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Γ2
ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Γ2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1 - ΓΛΩΣΣΑ
1. ΚΕΙΜΕΝΟ 99 Ο μύθος για την αλλαγή 99 2. ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ 101 3. ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ 105 Ραδιοφωνική εκπομπή για την πολυγλωσσία 105 4. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 105 5. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 106 5.1 Ιδιόκλιτα ουσιαστικά 106 6. ΑΛΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 108 6.1. Η γλώσσα των πολιτικών και των ΜΜΕ 108 6.2. Η πρόκληση της πολυγλωσσίας 110 7. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ – ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ 111 7.1. Τραγούδι «Σου το ’πα για τα σύννεφα» 111 7.2. Γλωσσάρι για κάθε περίπτωση (η αργκό των νέων) 112 7.3. Κάθε γλώσσα έχει τη δική της ιστορία 113 8. ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ 114 9. ΠΡΟΦΟΡΑ 115 10. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 116
ΕΝΟΤΗΤΑ 2 - ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ 1. ΚΕΙΜΕΝΟ Ελευθερία του Τύπου, πολιτικός πλουραλισμός και προστασία του ατόμου 2. ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ Βίντεο «Παιδεία και τηλεόραση» 3. ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ 4. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 5. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
117 117 120 122 122 123 125 95
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Γ2
Κλίση ρημάτων σε -ώμαι 6. ΑΛΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 6.1. Η δημοσιογραφία με κύρος είναι δημόσιο αγαθό 6.2. Ίντερνετ – εφημερίδες: σημειώσατε... ένα! 7. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ – ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ 7.1. Τραγούδι «Mass Media» 8. ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ 9. ΠΡΟΦΟΡΑ 10. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
125 126 126 128 129 129 130 132 133
ΕΝΟΤΗΤΑ 3 - ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
1. ΚΕΙΜΕΝΟ 135 Ποιον πυροβολούμε; 135 2. ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ 138 2.1. Λεξιλόγιο για το μεταναστευτικό ζήτημα 138 2.2. Σύνθετες λέξεις με το πρόθεμα αλλο- 139 2.3. Εκφράσεις και ιδιωματισμοί με την αντωνυμία «άλλος» 139 2.4. Σύνθετες λέξεις με το πρόθεμα ξενο- 140 2.5. Εκφράσεις και ιδιωματισμοί με τη λέξη «ξένος» 140 2.6. Σύνθετα και παράγωγα με το «πυρ» 140 3. ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ 141 Ομιλία στη Βουλή για τη «λαθρομετανάστευση» 141 4. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ 143 5. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 144 5.1. Αρχαίες μετοχές παθητικού παρακειμένου με αναδιπλασιασμό εν χρήσει. 144 6. ΑΛΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 147 6.1. Έλληνες λαθρομετανάστες 147 6.2. Χαρτογράφηση εθνικών στερεοτύπων 149 7. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ – ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ 151 7.1. Τραγούδι «Αχ Ελλάδα» 151 7.2. Η γλώσσα των χειρονομιών 151 8. ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ 152 9. ΠΡΟΦΟΡΑ 153 10. ΠΙΝΑΚΕΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ 154 11. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 160
ΕΝΟΤΗΤΑ 4 - ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ
1. ΚΕΙΜΕΝΟ Η Εκκλησία και η Ευρώπη 2. ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ 2.1. Εκκλησιαστική ορολογία 3. ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Συνέντευξη Χ. Γιανναρά 4. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 5. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 5.1. Ρήματα σε -ίζω 5.2. Μετοχές παθητικού παρακειμένου σε -σμένος 5.3. Παράγωγα ρήματα σε -ίζω
96
163 163 165 165 167 167 168 168 168 169 169
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Γ2
5.4. Προστακτική ενεργητικού ενεστώτα και αορίστου της Αρχαίας Ελληνικής εν χρήσει 170 6. ΑΛΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 170 6.1. Ο Θωμάς και η λογοκρισία 170 7. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ – ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ 172 7.1. Τραγούδι «Πατήρ Φοίβος ολομόναχος» 172 7.2. Τα επτά μυστήρια στην Ορθόδοξη Εκκλησία 173 7.3. Χωρισμός Εκκλησίας και Κράτους σε άλλες χώρες 174 7.4. Ορθόδοξοι – Καθολικοί: Τι χωρίζει τις δύο Εκκλησίες 175 8. ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ 175 9. ΠΡΟΦΟΡΑ 176 10. ΠΙΝΑΚΕΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ 177 11. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 178
ΕΝΟΤΗΤΑ 5 - ΥΓΕΙΑ
1. ΚΕΙΜΕΝΟ 181 Oι νοσηλευτές αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του ΕΣΥ 181 2. ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ 185 2.1. Οικογένεια λέξεων με το πρόθημα νοσο- 185 3. ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ 185 Συνέντευξη με τον Α. Λοβέρδο, πρώην Υπουργό Υγείας 185 4. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 187 5. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 188 5.1. Παραγωγή ονομάτων: μεγεθυντικά 188 6. ΑΛΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 190 6.1. Σωστή διατροφή – Η βάση της καλής υγείας 190 6.2. Φάρμακα: Οι κίνδυνοι και η ορθή χρήση 192 7. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ – ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ 194 7.1. Τραγούδι «Ο Ντόκτορ» 194 8. ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ 195 9. ΠΡΟΦΟΡΑ 195 10. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 196
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΛΥΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΩΝ
197
97
ΕΝΟΤΗΤΑ
3
ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ» 1. ΚΕΙΜΕΝΟ Ποιον πυροβολούμε; (α) Δολοφονίες, ληστείες οδηγών ταξί, διαρρήξεις σπιτιών και κλοπές παρουσίασαν έξαρση εσχάτως. Η οποία, υποβοηθούμενη από την ένδεια «κατάλληλων ειδήσεων» και από τις προφανείς ενδοαστυνομικές αντιθέσεις, προσέλαβε τις τελευταίες ημέρες διαστάσεις «μάστιγας» στα δελτία των «οκτώ και κάτι». (β) Τα τηλεοπτικά παράθυρα «ξεχείλισαν» «αυτόπτες μάρτυρες» που είχαν να καταγγείλουν κάποιον που «έμοιαζε με Αλβανό» ή αγανακτισμένους πολίτες οι οποίοι προειδοποιούσαν –ποιους άραγε;– ότι θα πάρουν το νόμο στα χέρια τους. Φόβος και «τρόμος πάνω από την πόλη». Κατάλληλο κλίμα για να ακουστούν και πάλι ακραίες απόψεις που φλερτάρουν ανοιχτά με το ρατσισμό και φορτώνουν όλα τα εγκλήματα, μικρά και μεγάλα, στους ξένους που βρίσκονται στη χώρα μας και κυρίως στους Αλβανούς. (γ) Δεν χωράει αμφιβολία ότι η αθρόα προσέλευση αλλοδαπών στη χώρα μας έχει συμβάλει στην αύξηση της εγκληματικότητας. Και μάλιστα περισσότερο απ’ ό,τι εμφανίζουν τα επίσημα στοιχεία της αστυνομίας. Σύμφωνα με την επίσημη στατιστική, κατά το πρώτο εξάμηνο του 1996 μόνο το 3,33% των αδικημάτων οφειλόταν σε ξένους και κατά το δεύτερο εξάμηνο το 4,82%. Τα ποσοστά αυτά, όμως, είναι μικρότερα των πραγματικών. Κι αυτό γιατί πλήθος αδικημάτων δεν καταγράφεται, αφού αυτά δεν καταγγέλλονται καν στην αστυνομία. (δ) Δεν χωράει αμφιβολία, επίσης, ότι η ανάγκη αντίκρουσης των ρατσιστικών και ξενοφοβικών αντιλήψεων οδηγεί μερικές φορές στο άλλο άκρο. Στην υιοθέτηση απόψεων οι οποίες θεωρούν περίπου αδιανόητο ένας Αλβανός να μπορεί να διαπράξει αξιόποινη πράξη. (ε) Ωστόσο μοιάζει πολύ πιο επικίνδυνη και απειλητική η ρατσιστική αντίληψη, που διαγράφει το πρόβλημα κραυγάζοντας «τσακίστε τους Αλβανούς – κλείστε τα σύνορα». Σε μια περίοδο όξυνσης των κοινωνικών προβλημάτων, με την καλπάζουσα ανεργία να σαρώνει την Ευρώπη, ίσως να βολεύει ορισμένους να «φταίνε οι ξένοι». Και βολεύει κυρίως εκείνους οι οποίοι, την ίδια ώρα που διαμαρτύρονται, έχουν στη δούλεψή τους Αλβανούς με εξευτελιστικά μεροκάματα. Και αποφεύγουν τα «δικά μας παιδιά», που απαιτούν και υψηλότερα μεροκάματα και ασφάλιση. (στ) Οι πομποί των ρατσιστικών μηνυμάτων ηθελημένα ή αθέλητα συμβάλλουν και στην εκτροφή πολιτικών εκτρωμάτων. Το φαινόμενο του λεπενισμού τείνει να προσλάβει πανευρωπαϊκές διαστάσεις. Τις προάλλες ήταν η σειρά της Δανίας να δει την ακροδεξιά της να τριπλασιάζει την κοινοβουλευτική δύναμή της. Με κεντρικό σύνθημα «η Δανία για τους Δανούς», οι λεπενιστές του σκανδιναβικού κράτους ήταν οι μεγάλοι κερδισμένοι των εκλογών. Όσο περισσότερο αποενοχοποιούνται οι ρατσιστικές και ξενοφοβικές αντιλήψεις, τόσο πιθανότερη θα είναι η εμφάνιση του Έλληνα Λεπέν. Ήδη ορισμένοι βουλευτές βολιδοσκοπούν αντιδράσεις και ρίχνουν τροχιοδεικτικές βολές. (ζ) Γι’ αυτό οι ευθύνες της πολιτείας, η οποία, είν’ η αλήθεια, δείχνει κάποια ευαισθησία στο πρόβλημα των αλλοδαπών, είναι τεράστιες. Η καταγραφή των ξένων και η χορήγηση της «πράσινης κάρτας» μπορεί να είναι ένα αποτελεσματικό φίλτρο και ένα ουσιαστικό μέτρο ελέγχου. Έστω και καθυστερημένα, η εφαρμογή του μπορεί να εκτονώσει το πρόβλημα. Παράλληλα, επείγει η αντιμετώπιση της ανεπάρκειας της αστυνομίας να ελέγξει το κοινό έγκλημα.
135
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Γ2
(η) Κάτι τέτοιο θα είναι προς όφελος όχι μόνο της ελληνικής κοινωνίας, αλλά κι εκείνων των αλλοδαπών οι οποίοι δεν έχουν έρθει στη χώρα μας για να σκοτώνουν και να ληστεύουν, αλλά για να αναζητήσουν μια καλύτερη τύχη. Και είναι οι περισσότεροι αυτοί, οι οποίοι δουλεύουν σιωπηλά δίχως να καθιστούν αισθητή την παρουσία τους. Σε αντίθεση με τα μειοψηφικά εγκληματικά στοιχεία, τα οποία υποδηλώνουν την παρουσία τους θορυβωδώς και με οδυνηρό και φρικτό πολλές φορές τρόπο. (θ) Δεν έχουν περάσει τόσες πολλές δεκαετίες από τότε που η χώρα μας ήταν χώρα μεταναστών. Και στη μετανάστευση οφείλουμε όλοι σήμερα μέρος της οικονομικής μας ανάπτυξης. Σε ό, τι έχει πετύχει η Ελλάδα σήμερα, υπάρχει μέσα του ο ιδρώτας των εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων μεταναστών, που στην πορεία έγιναν εκατομμύρια, δημιουργώντας οικογένειες. Δεν πέρασαν δα τόσα πολλά χρόνια ώστε να ξεχάσουμε και να χάσουμε την ανθρωπιά μας και την ευαισθησία μας. Και να θυμίζουμε τους νεόπλουτους, που θέλουν να ξεχάσουν τα λασπόνερα που πατούσαν με ξυπόλυτα πόδια στα παιδικά τους χρόνια... «Πυροβολώντας» τους αλλοδαπούς οικονομικούς μετανάστες, είναι σαν να πυροβολούμε το παρελθόν μας. Κι εμμέσως και το παρόν μας.
Μπάμπης Παπαπαναγιώτου Ελευθεροτυπία, 1996
1.1. Αντιστοιχίστε τις λέξεις της στήλης Α με την ερμηνεία τους στη στήλη Β. Στήλη Α 1. εσχάτως 2. η ένδεια 3. αξιόποινος 4. η όξυνση 5. καλπάζουσα 6. το έκτρωμα 7. βολιδοσκοπώ 8. χορηγώ 9. η ανεπάρκεια 10. επείγει
Στήλη Β α. πρέπει να γίνει αμέσως β. αυτός που αξίζει να τιμωρηθεί γ. δίνω δ. έλλειψη /φτώχεια ε. κάτι υπερβολικά άσχημο /τέρας στ. έλλειψη απαραίτητων ικανοτήτων (ή αγαθών) ζ. προσπαθώ να μάθω με έμμεσο τρόπο η. τον τελευταίο καιρό /πρόσφατα θ. που αυξάνεται με γρήγορο ρυθμό ι. το να γίνεται μια κατάσταση χειρότερη / επιδείνωση
1.2. Βρείτε λέξεις από το κείμενο που σημαίνουν: 1. 2. 3. 4.
φανερός (α΄ παράγραφος) γέμισαν (β΄ παράγραφος) ανατροπή μιας άποψης (δ΄ παράγραφος) αυτό που δεν γίνεται κατανοητό με τη λογική (δ΄ παράγραφος) 5. κάτι είναι ευνοϊκό για κάποιον / τον συμφέρει (ε΄ παράγραφος)
136
6. αυτός που μειώνει την αξία κάποιου (ε΄ παράγραφος) 7. μειώνω την ένταση (ζ΄ παράγραφος) 8. που είναι αριθμητικά περιορισμένος (η΄ παράγραφος) 9. γίνονται εύκολα αντιληπτοί, προκαλούν εντύπωση (η΄ παράγραφος) 10. αυτός που δεν φοράει παπούτσια (θ΄ παράγραφος)
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
1.3. Σημειώστε σωστό-λάθος σύμφωνα με το κείμενο. 1. Τις τελευταίες ημέρες λόγω έλλειψης κατάλληλων ειδήσεων η εγκληματικότητα φάνηκε να παρουσιάζει έξαρση. 2. Είναι ανεπιβεβαίωτος ο συσχετισμός της αθρόας συρροής αλλοδαπών στη χώρα μας με το ολοένα αυξανόμενο ποσοστό της εγκληματικότητας. 3. Η τηλεόραση συχνά επιδεινώνει το ξενοφοβικό κλίμα, με συνέπεια να φαίνεται πως για όλα τα εγκλήματα ευθύνονται οι ξένοι και κυρίως οι Αλβανοί. 4. Πολλά αδικήματα δεν καταγράφονται επίσημα, παρόλο που καταγγέλλονται στην αστυνομία. 5. Η άποψη ότι ένας Αλβανός δεν μπορεί να κάνει κάτι αξιόποινο είναι εξίσου ακραία αλλά λιγότερο απειλητική. 6. Εξαιτίας της καλπάζουσας ανεργίας η επίρριψη ευθυνών στους ξένους σήμερα γίνεται αποκλειστικά από εκείνους που έχουν στη δουλειά τους Αλβανούς. 7. Πολλοί απεύχονται να έχουν ξένους στη δούλεψή τους, γιατί εργάζονται με χαμηλά μεροκάματα και χωρίς ασφάλιση. 8. Όσο πιο αποδεκτές γίνονται οι ρατσιστικές αντιλήψεις τόσο πιο πιθανή είναι η εμφάνιση του «Λεπενισμού». 9. Η χορήγηση της πράσινης κάρτας στους ξένους καθυστερεί την εκτόνωση του προβλήματος. 10. Οι αλλοδαποί στην πλειοψηφία τους καθιστούν αισθητή την παρουσία τους με τη δουλειά τους. 11. Σημειωτέον ότι η ιστορία των Ελλήνων ως μεταναστών, που συνέβαλαν τα μέγιστα στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας θα έπρεπε να παραδειγματίζει και να συνετίζει τις «ακραίες» φωνές.
1.4. Συμπληρώστε τα κενά με τις παρακάτω λέξεις ή τα παράγωγά τους στο σωστό τύπο. εσχάτως / προσέλευση / όξυνση, ανεπάρκεια / αδιανόητο / αξιόποινος / ένδεια / προφανής / εκτρέφω / εξευτελιστικός / οξύνω Είναι γεγονός ότι η Ελλάδα (1) ……………………………………. σημαδεύτηκε από μια μαζική (2) ……………………………………. μεταναστών που έρχονται κυρίως από χώρες όπως Φιλιππίνες, Πολωνία, Αλβανία, Τουρκία κτλ. Η (3) …………………………………… (4) ……………………………………. αυτού του φαινομένου έχει απασχολήσει την κοινή γνώμη και δυστυχώς συνοδεύεται από τάση ρατσισμού. Τα ΜΜΕ, με το να προβάλλουν και να τονίζουν συνέχεια τις (5) …………………………………… πράξεις των μεταναστών (6) ……………………………………. το πρόβλημα. (7) ……………………………………. την περιφρόνηση των Ελλήνων για τους ξένους μετανάστες, οι οποίοι εκτός από την (8) ……………………………………. και τις (9) …………………………………… συνθήκες ζωής και εργασίας, έρχονται αντιμέτωποι και με μια έντονη ρατσιστική συμπεριφορά. Αυτό οφείλεται και στην έως τώρα (10) ……………………………………. του ελληνικού κράτους να λάβει μέτρα προστατευτικά για τους ξένους, καθώς καθίσταται σαφές ότι είναι (11) ……………………………………. ο αβίαστος καταλογισμός όλων των ευθυνών για την εγκληματικότητα στους μετανάστες.
137
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Γ2
Γράψτε!
2. ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ
1.5. Γράψτε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία ένα γράμμα, για να σχολιάσετε το παραπάνω άρθρο. Αναλύστε ένα από τα παρακάτω θέματα / ερωτήματα.
2.1. Λεξιλόγιο για το μεταναστευτικό ζήτημα
1. Το συγκεκριμένο άρθρο του Παπαπαναγιώτου γράφτηκε το 1996, όταν τα πρώτα κρούσματα του ρατσισμού απέναντι στους οικονομικούς μετανάστες άρχισαν να ταλανίζουν την ελληνική κοινωνία. Το κείμενο αναδεικνύεται σχεδόν «προφητικό» σε ορισμένες σκέψεις του, καθώς κάποιες από τις κοινωνικές διεργασίες που απεύχεται δυστυχώς τις παρατηρούμε να συντελούνται στην ελληνική και την ευρωπαϊκή πραγματικότητα τα τελευταία χρόνια. α) να επισημάνετε τα σημεία του κειμένου που κατά την άποψή σας λειτουργούν «προφητικά» σε σχέση με την ελληνική και ευρύτερη ευρωπαϊκή πολιτική επικαιρότητα. β) να διαβάσετε το κείμενο του Πιτσιρίκου (γνωστού Έλληνα blogger) http://pitsirikos. net/2011/03/έλληνες-λαθρομετανάστες/ για τη μετανάστευση σήμερα και να συγκρίνετε τα δύο κείμενα. Ποια σημεία από το κείμενο του Παπαπαναγιώτου παραμένουν επίκαιρα παρά την παρέλευση 15 ετών; (300-500 λέξεις).
μεθοριακός / ο αιτών / η επικράτεια / απέλαση / τάξεις υποδοχής / όμορος, ημεδαπός / αλλοδαπός / ιθαγένεια / παραμεθόριος / υπηκοότητα / διερχόμενος / επαναπροώθηση / πολιτογράφηση
2. «Ποιον πυροβολούμε;» Γιατί επιλέγει αυτό τον τίτλο ο συγγραφέας κατά την άποψή σας; 3. Τι νομίζετε πως υποδηλώνουν οι φράσεις σύμφωνα με το κείμενο: «κατάλληλων ειδήσεων», «αυτόπτες μάρτυρες», «έμοιαζε με Αλβανό», «δικά μας παιδιά», «πυροβολώντας τους αλλοδαπούς». 4. Ο δημοσιογράφος αναφέρει τη φράση «άλλο άκρο». Ποιες είναι οι δύο ακραίες στάσεις και ποια θεωρείτε εσείς ως μέση κατάσταση;
2.1.1. Συμπληρώστε με τις ακόλουθες λέξεις – φράσεις.
1. Η ……………………………………. δεν αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την άσκηση του επαγγέλματος του συμβολαιογράφου, αποφάσισε το ευρωπαϊκό δικαστήριο. 2. Άδεια παραμονής και οκτώ χρόνια συνεχούς διαμονής στη Γερμανία είναι οι δυο βασικοί όροι για την απόκτηση της γερμανικής ……………………………………. 3. ……………………………………. κάνουν οι ομογενείς ή αλλογενείς αλλοδαποί που έχουν άδεια διαμονής στη χώρα μας, αφού συμπληρώσουν σχετική αίτηση στο δήμο της κατοικίας τους. 4. Συνελήφθησαν χθες το μεσημέρι στη Λαμία μια ……………………………………. γυναίκα, ηλικίας 44 ετών και δύο ……………………………………. άνδρες, ηλικίας 21 και 24 ετών αντίστοιχα. 5. Ανοίγει ……………………………………. διάβαση προς Βουλγαρία. 6. Την προοπτική ευκαιριών για επενδύσεις δημιουργεί ο αποχαρακτηρισμός της Θεσσαλονίκης ως ……………………………………. περιοχής. 7. Για τη διαμονή στη ζώνη ……………………………………. απαιτείται θεώρηση εισόδου.
138
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
8. Επεκτείνεται σε όλη την ελληνική ……………………………………. η κατασκευή των μητροπολιτικών δικτύων οπτικών ινών από την Intrakat. 9. Σε περιφερειακό επίπεδο, βασική επιδίωξη αποτελεί η επίτευξη καλής γειτονίας με τις ……………………………………. χώρες. 10. Μπλοκάρουν την ……………………………………. προσφύγων στην Ελλάδα. 11. Οι ……………………………………. άσυλο έχουν το δικαίωμα να στεγαστούν κατόπιν σχετικής αίτησης σε Κέντρα Υποδοχής ανάλογα με τη δυναμικότητά τους και τις διαθέσιμες κενές θέσεις. 12. Ως ……………………………………. νοείται η πράξη με την οποία ένα κυρίαρχο κράτος καλεί ή υποχρεώνει έναν ή περισσότερους αλλοδαπούς που βρίσκονται στο έδαφός του να εγκαταλείψουν αυτό σε βραχύτατο, συνήθως προσδιοριζόμενο, χρόνο. 13. Οι ……………………………………. μαζί με τα Σχολεία Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης είναι οι σχολικές δομές, των οποίων η αποστολή είναι η υποδοχή και ένταξη των αλλοδαπών μαθητών.
2.2. Σύνθετες λέξεις με το πρόθεμα αλλο2.2.1. Φτιάξτε σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό τη λέξη άλλο(ς) και με δεύτερο συνθετικό τις λέξεις: • θρησκεία > …………………………………… • πίστη
> ……………………………………
• δόξα
> ……………………………………
• έθνος
> ……………………………………
• γλώσσα
> ……………………………………
• φυλή
> ……………………………………
2.3. Εκφράσεις και ιδιωματισμοί με την αντωνυμία «άλλος» 2.3.1. Συμπληρώστε τις φράσεις με τις ακόλουθες εκφράσεις. α. άλλο το ’να και άλλο τ’ άλλο / β. άλλο να το ακούς και άλλο να το βλέπεις / γ. άλλ’ αντ’ άλλων / δ. κάθε άλλο! / ε. αν μη τι άλλο / στ. από δω πάν’ κι άλλοι! / ζ. πάρ’ τον έναν και χτύπα τον άλλο / η. άλλο πάλι και τούτο / θ. [από ...] άλλο τίποτα / ι. το κάτι άλλο / ια. άλλο που δεν ήθελα / ιβ. από άλλο ανέκδοτο / ιγ. το δίχως άλλο / ιδ. ο ένας κι ο άλλος / ιε. συν τοις άλλοις / ιστ. άλλος αυτός 1. Οι έμποροι ναρκωτικών πρέπει να τιμωρούνται αυστηρά, οι χρήστες όμως δεν είναι εγκληματίες…………………………… 2. Έφυγα από την κόρη μου, που γκρίνιαζε, και πήγα στο γιο μου. ………………………. Από την πρώτη εβδομάδα άρχισε την γκρίνια. 3. Το τι έγινε στη συγκέντρωση δεν μπορείς να το συλλάβεις. …………………………………, σου λέω. 4. Μου ζήτησε να πάμε για ψώνια. …………………………………….! 5. Να κάνεις αυτό που νομίζεις εσύ και να μην ακούς τι λέει ………………………………… 6. …………………………………….! Ενώ είχα πληρώσει το λογαριασμό, μου έκοψαν το ρεύμα. 7. Από λόγια…………………………………. Πράξεις θέλω να δω. 8. Μη τον ρωτάτε αυτόν. Αυτός είναι ………………………………… Δεν καταλαβαίνει τίποτα. 9. Δεν θέλω να ακουστώ κοιλιόδουλος, αλλά το φαγητό σ’αυτή την ταβέρνα ήταν ……………………………….! Όλα ήταν εξαιρετικά. Έχουν δική τους παραγωγή και …………………………………. οι πρώτες ύλες στην κουζίνα τους έχουν 139
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Γ2
υψηλή διατροφική αξία και ασυναγώνιστη νοστιμιά! …………………………………. η εξυπηρέτηση είναι τρομερά φιλική και οι τιμές προσιτές για την όλη ποιότητα. 10. – Πιστεύεις ότι θα τα καταφέρει; – ………………………………….! Είναι λίαν απίθανο, αλλά δεν χάνει τίποτα να το προσπαθήσει.
2.5. Εκφράσεις και ιδιωματισμοί με τη λέξη «ξένος» 2.5.1. Συμπληρώστε με μία από τις παρακάτω εκφράσεις – λεκτικά σύνολα: ξένα προς την αλήθεια / ξένο σώμα / σε ξένα χέρια / «δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένον αχυρώνα» / ξένο προς την κλασική διακόσμηση / στα ξένα.
11. Δεν τα πήγαιναν καθόλου καλά. Εντέλει, τον έπιασε στα πράσα και τον χώρισε αμέσως. Μετά αυτός προσπάθησε να την προσεγγίσει πάλι και της έλεγε ……………………………………., για να δικαιολογηθεί… Αυτή ανένδοτη, βέβαια. ……………………………………., σιγά μην έσκαγε…
1. Έμεινε ορφανός από μικρός και μεγάλωσε
12. Η χαμηλή του απόδοση στις εξετάσεις απέδειξε ότι, ………………………………, δεν είχε προετοιμαστεί σωστά.
3. Όσα μου είπες είναι τελείως ………………………………………………
2.4. Σύνθετες λέξεις με το πρόθεμα ξενο-
5. Αισθανόμουν σαν ………………………… ……………………………………………… μέσα σε εκείνη την παρέα των δεκάχρονων παιδιών.
2.4.1. Φτιάξτε σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό τη λέξη ξένος και με δεύτερο συνθετικό τις λέξεις που δίνονται. ξένος + γλώσσα
> ξενόγλωσσος
ξένος + μανία ξένος + λατρεία
> ……………………………… > ………………………………
ξένος + δουλεύω
> ………………………………
ξένος + άγω
> ………………………………
ξένος + κοιμάμαι > ………………………………
……………………………………………… ……………………………………………… 2. Έστησαν ολόκληρο καβγά για κάτι που δεν ήταν δικό τους τελικά: ……………………… ………………………………………………
4. Tο έπιπλο είναι τελείως ……………………… ……………………… του δωματίου.
6. Μάνα, θα φύγω μακριά ……………………… ………………………………………………
2.6. Σύνθετα και παράγωγα με το «πυρ» 2.6.1. Βρείτε τα συνθετικά των παρακάτω λέξεων και τη σημασία τους. πυρομανία > πυρ + μανία πυροσβέστης > …………………………………… πυρίμαχος
> ……………………………………
πυρασφάλεια > …………………………………… λιοπύρι
> ……………………………………
εκπυρσοκροτώ > …………………………………… 140
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
2.6.2. Δείτε τα ακόλουθα παράγωγα της λέξης «πυρ» και συμπληρώστε: η πυρά / πύρινος / πυρετός / πυρετώδης / πυρσός 1. Άναψε έναν …………………………… για να βλέπει στο σκοτάδι της σπηλιάς. 2. Ο υπουργός έβγαλε έναν …………………… λόγο εναντίον των ξένων. 3. Οι μάγισσες κατά τον Μεσαίωνα ρίχνονταν στην ……………………………….…………. 4. Πολλοί αμφέβαλλαν για το αν οι…………… ……………………………… προσπάθειες των Ελλήνων για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας θα είχαν αποτελέσματα, αλλά διαψεύστηκαν. 5. Παραμιλούσε μέσα στον …………………… του και δεν ήξερε τι έλεγε.
2.6.3. Συμπληρώστε τα κενά των προτάσεων με τις παρακάτω εκφράσεις. α. βάπτισμα του πυρός β. δια πυρός και σιδήρου γ. άρξατε πυρ δ. μεταξύ δύο πυρών ε. παρανάλωμα του πυρός
5. Η συνεδρίαση στην εταιρεία ήταν δύσκολη για μένα. Βρέθηκα ………………………………… και δεν ήξερα τι να κάνω. 6. Χρειάστηκε να περάσει ………………………………… μέχρι να καταφέρει να αποδείξει την αθωότητά του. 7. «Τα τρία μεγαλύτερα κακά του κόσμου είναι: ………………………………… », λένε οι μισογύνηδες. 8. Είδε το σπίτι του να γίνεται ………………………………… μέσα σε λίγα λεπτά και δεν πρόλαβε να σβήσει τη φωτιά.
3. ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Άκουσον, άκουσον! Ακούστε την ομιλία στη Βουλή του βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας Αλέξανδρου Δερμεντζόπουλου για το θέμα της «λαθρομετανάστευσης» στον Έβρο, στις 24.2.2011(διάρκεια: 7.55 λεπτά) http://www.inews.gr/116/omilia-dermentzopoulou-gia-tin-tropologia-tou-metanastevtikou.htm
στ. εις το πυρ το εξώτερον! ζ. πυρ, γυνή και θάλασσα η. πυρ και μανία 1. Μόλις έλαβε το σήμα από το στρατηγείο, ο αξιωματικός διέταξε τους στρατιώτες: …………………………………. ! 2. Έγινε ………………………………… όταν άκουσε τα νέα. 3. Αν δεν μετανοήσετε για τις αμαρτίες σας, είπε ο ιερέας, θα πάτε ………………………………… ! 4. Η πρώτη του μέρα στη δουλειά ήταν επεισοδιακή. Πήρε το ………………………………… με τρόπο απότομο. 141
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Γ2
3.1. Διαβάστε τις ακόλουθες φράσεις και σημειώστε ΝΑΙ, εφόσον ευσταθούν και ΟΧΙ, εφόσον δεν ευσταθούν, αφού ακούσετε την ομιλία μία ακόμη φορά. ΝΑΙ 1. O βουλευτής επισημαίνει τις παλινωδίες, την προχειρότητα αλλά και τους εύστοχους χειρισμούς της Κυβέρνησης. 2. Ο βουλευτής συμφωνεί με την αποσύνδεση του Λιμενικού Σώματος από την Εμπορική Ναυτιλία. 3. Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Προσωπικού Λιμενικού Σώματος διεκδικεί κατά προτεραιότητα εδώ και καιρό τη σύσταση Ακαδημίας του Λιμενικού Σώματος στον Έβρο, κάτι που είχε εξαγγελθεί και από τον κ. Παπουτσή. 4. Ο τότε υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας κ. Παπουτσής υπεραμύνθηκε της παλαιότερης επιλογής του σε σχέση με τη σύσταση Ακαδημίας Λιμενικού σε πρόσφατη συζήτηση του παρόντος νομοσχεδίου στη Βουλή. 5. Με το παρόν νομοσχέδιο η Λιμενική Ακαδημία ναυαγεί και προκρίνονται τα κέντρα στέγασης λαθρομεταναστών. 6. Η παρούσα κυβέρνηση φέρνει τώρα προς ψήφιση τη χρήση των στρατοπέδων του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας ως χώρων εγκατάστασης των κέντρων πρώτης υποδοχής και κράτησης των λαθρομεταναστών, θεωρώντας το ως μέτρο εφαρμόσιμο. 7. Φήμες κυκλοφορούν για την ενοικίαση συγκεκριμένων χώρων, εργοστασίων που υπολειτουργούν ή είναι κλειστά, ως χώρων κράτησης και συγκέντρωσης των λαθρομεταναστών. 8. Αυτό που καταγγέλλει ο βουλευτής είναι ότι, εάν περάσει το παρόν νομοσχέδιο, θα έχει τη δυνατότητα ο Υπουργός να αλλάζει όρους δόμησης, να καθορίζει ειδικότερους όρους για εγκαταστάσεις και για έγκριση εργασιών χωρίς οικοδομική άδεια. 9. Η οικολογικά ευαίσθητη Υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής εξανίσταται με την παρούσα τροπολογία, επειδή είναι άτεγκτη για τους όρους δόμησης στις περιοχές NATURA και αντιλαμβάνεται ότι εκχωρούνται υπερεξουσίες που εγείρουν ακόμα και ζητήματα αντισυνταγματικότητας. 10. Στελέχη του Υπουργείου βρίσκονται σε διένεξη με εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που ήδη προσέφυγαν στη δικαιοσύνη λόγω των αντιδράσεων των πολιτών για την ίδρυση στην περιοχή τους του βασικού κέντρου υποδοχής των λαθρομεταναστών του Νομού.
142
ΟΧΙ
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
Επιλέξτε το σωστό! 3.2. Ακούστε μόνο τα 4 πρώτα λεπτά της ομιλίας και επιλέξτε τη σωστή λέξη, για να συμπληρώσετε τα κενά από το ακόλουθο απόσπασμα της ομιλίας. 1. α. προς ψήφο
β. προς ψήφιση
γ. προς καταψήφιση
2. α. παρακράτησης
β. κράτησης
γ. κατακράτησης
3. α. ανεφάρμοστο
β. εφαρμόσιμο
γ. αναφαίρετο
4. α. τροποποίηση
β. τροπή
γ. τροπολογία
5. α. διαχέονται
β. διασύρονται
γ. διατηρούνται
Στην αιτιολογική της έκθεση ομολογεί ότι αυτό που μόλις πριν από ένα μήνα η ίδια η Κυβέρνηση έφερε (1) ………………………, δηλαδή τη χρήση των στρατοπέδων του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας ως χώρων εγκατάστασης των κέντρων πρώτης υποδοχής και (2) ……………………… των λαθρομεταναστών, είναι, λέει, ως μέτρο (3) ……………………… Έρχεται τώρα, λοιπόν, αυτή η (4) ……………………… να αποτελέσει την ταφόπλακα για το Νομό Έβρου και διευκρινίζω γιατί. Εδώ και ένα μήνα, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι (5) ……………………… φήμες, διαρρέουν πληροφορίες, που ούτε διαψεύδονται, αλλά ούτε και επιβεβαιώνονται, για ενοικίαση συγκεκριμένων χώρων, εργοστασίων που υπολειτουργούν ή είναι κλειστά ως χώρων κράτησης και συγκέντρωσης των λαθρομεταναστών.
4. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ Συζητήστε! Φανταστείτε και συζητήστε τι θα γινόταν αν: • δεν είχαν έρθει ποτέ ξένοι στην πόλη σας. • δεν επιτρεπόταν πουθενά στον κόσμο να ζήσει πάνω από δύο μήνες κανένας έξω από τη χώρα του. • θέλατε να μάθετε ελληνικά και δεν σας επιτρεπόταν να έρθετε στην Ελλάδα.
Παιχνίδια ρόλων α) ΡΟΛΟΣ Α: είστε μετανάστης και παίρνετε τηλέφωνο για να νοικιάσετε σπίτι. ΡΟΛΟΣ Β: είστε ευκατάστατη κυρία, ιδιοκτήτρια σπιτιού που θέλει να ενοικιάσει το σπίτι της στην περιοχή της Ακαδημίας Πλάτωνος. Δεν θέλει αλλοδαπούς. Διαβάστε σχετικά και: http://www.lifo.gr/mag/ features/1198
β) ΡΟΛΟΣ Α: είστε μετανάστης που ψάχνει για δουλειά ΡΟΛΟΣ Β: είστε ιδιοκτήτης βιοτεχνίας που ψάχνει για υπάλληλο γ) ΡΟΛΟΣ Α: είστε ιδιοκτήτης σπιτιού με τρία δωμάτια, που δεν θέλει αλλοδαπούς, εκτός αν κερδίζει πολλά χρήματα ΡΟΛΟΣ Β: είστε πρόσφυγας που ψάχνει για σπίτι με την οικογένειά του
Γράψτε! «Η ιστορία μου....». Είστε μετανάστης / μετανάστρια στην Ελλάδα. Γράφετε ένα μικρό κείμενο μιλώντας για τη ζωή σας, που θα δημοσιευτεί στο blog ενός περιοδικού αφιερωμένο στις αφηγήσεις ζωής των μεταναστών. Προσπαθήστε να χρησιμοποιήσετε και τις παρακάτω λέξεις και φράσεις: • το κέντρο υποδοχής • η πράσινη κάρτα 143
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Γ2
• το μεροκάματο • η ασφάλιση / ανασφάλιστος • η κάρτα διαμονής/ παραμονής • η κάρτα εργασίας • ανθρώπινα δικαιώματα • ανειδίκευτος
Μιλήστε! Είστε δικηγόρος και κάνετε μια αγόρευση στο δικαστήριο σχετικά με την υπόθεση ενός πελάτη σας, πρόσφυγα στη χώρα σας, ο οποίος έχει δεχτεί προσβολές και ρατσιστική βία, επειδή είναι μικροπωλητής χωρίς χαρτιά. Προσπαθήστε να χρησιμοποιήσετε όσο το δυνατόν περισσότερες εκφράσεις / λέξεις από τον παρακάτω πίνακα του θεματικού λεξιλογίου. • το στερεότυπο • η ετερότητα • η προκατάληψη • το αδίκημα • ο χώρος εισόδου • ο χώρος κράτησης • ενοχοποιώ / απενοχοποιώ • ημεδαπός / αλλοδαπός • χορηγώ • ηλεκτρονική κάρτα διαμονής • καθεστώς του «επί μακρόν διαμένοντος» • η ένδεια • αξιόποινος, -η, -ο • το παραεμπόριο • η κατάσχεση • μεθοριακός • ο αιτών • η επικράτεια • η απέλαση • η ιθαγένεια • η παραμεθόριος • η υπηκοότητα • διερχόμενος, -η, -ο
144
• η επαναπροώθηση • η πολιτογράφηση • η νομιμότητα • η νομιμοποίηση
5. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 5.1. Αρχαίες μετοχές παθητικού παρακειμένου με αναδιπλασιασμό εν χρήσει.
Παρατηρήστε! Παραδείγματα χρήσης των μετοχών με αναδιπλασιασμό. 1. Ο πρόεδρος του δικαστηρίου αποφάσισε να γίνει η δίκη κεκλεισμένων των θυρών. 2. Η καλή μου διάθεση είναι δεδομένη. Ελπίζω λοιπόν να μην υπάρξουν προβλήματα. 3. Δεδομένου ότι ο καιρός είναι κακός, δεν θα σε συμβούλευα να ταξιδέψεις. 4. Δεδομένης της θέλησής του να κάνει αυτό το ταξίδι, δεν νομίζω ότι πρέπει να τον εμποδίσουμε. 5. Αυτός ο κακοποιός είναι σεσημασμένος. Η αστυνομία τον γνωρίζει, γι’ αυτό είναι ο πιθανότερος δράστης. 6. Αισθάνθηκα προσβεβλημένος όταν μου μίλησε τόσο άσχημα. 7. Το κείμενο αυτό θεωρείται δεδιδαγμένο, γι’ αυτό βρίσκεται εντός της ύλης των εξετάσεων. 8. Η ατμόσφαιρα ήταν τεταμένη μετά την ανακοίνωση της παραίτησής του. 9. Το νέο κόμμα αποτελείται από τα δια(γε) γραμμένα στελέχη του παλιότερου, πιο συντηρητικού κόμματος. 10. Ό,τι υπογραμμίζω με διακεκομμένες γραμμές παρακαλώ να γραφτεί με κεφαλαία γράμματα. 11. Φιλοξενήσαμε τον επιτετραμμένο του κυρίου υπουργού.
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
12. Δύο νομίζω είναι οι βασικές συντεταγμένες του προβλήματος: υπάρχει η ηθική και η πολιτική διάσταση. 13. Έγραψε πολλές λέξεις συντετμημένες επειδή δεν είχε χρόνο και δυσκολεύτηκα να καταλάβω το κείμενο. 14. Νομίζω ότι έχεις πεπαλαιωμένες ιδέες. Χρειάζεται να εκσυγχρονιστείς πια. 15. Ένιωσε συντετριμμένος μετά το ατύχημα, το οποίο ο ίδιος είχε προκαλέσει. 16. Με έφερε προ τετελεσμένου γεγονότος: δεν μπορούσα να κάνω τίποτα πια. 17. Είναι άνθρωπος με βεβαρημένο παρελθόν, δεν μπορείς να τον εμπιστευτείς λοιπόν. 18. Όλα αυτά που μου λες είναι τετριμμένα πια. Θα ήθελα να ακούσω κάτι καινούριο. 19. Η πρόταση αυτή είναι εγκεκριμένη από την Επιτροπή, λοιπόν μπορείς να την εφαρμόσεις. 20. Δεν με υποστήριξε καθόλου όταν με κατηγόρησαν. Με άφησε εκτεθειμένο. 21. Το πρόβλημα έχει λάβει εκτεταμένες διαστάσεις. Πρέπει να δράσουμε γρήγορα. 22. Φαίνεται πολύ καταβεβλημένος και δικαιολογημένα, μετά από δέκα ώρες δουλειά. 23. Όταν φέρεσαι με αγένεια είναι επιβεβλημένο να ζητήσεις συγγνώμη. 24. Ο τόπος αυτός είναι τόσο απομεμακρυσμένος που δεν νομίζω ότι θα μπορέσω να πάω ποτέ.
31. Δεν καταλαβαίνω τι γίνεται: έχω μια συγκεχυμένη εικόνα για όσα έχουν συμβεί. 32. Η αίτησή μου είναι κατατεθειμένη στο γραφείο 2. 33. Γιατί να το κάνεις εσύ; Αυτή η εργασία είναι ανατεθειμένη στο συνάδελφό σου. 34. Φοράει πάντα πολύ εξεζητημένα ρούχα. 35. Δεν θέλω να κάνω βεβιασμένες κινήσεις, πρέπει να περιμένω λίγο. 36. Αυτή η γραμμή είναι τεθλασμένη. Μπορείς να ζωγραφίσεις και μια ευθεία γραμμή; 37. Απαιτώ τα δεδουλευμένα πριν αποχωρήσω από τη δουλειά μου. 38. Δεν υπάρχουν στην εποχή μας πλέον πολλοί εστεμμένοι. Ξέρω όμως ότι έχει η Δανία βασιλιά. 39. Η πορεία του ήταν προδιαγεγραμμένη, αφού άρχισε να παίρνει ναρκωτικά. 40. Όλοι οι υπάλληλοι ήταν παρατεταγμένοι για να κάνει επιθεώρηση ο νέος διευθυντής.
5.1.1. Συμπληρώστε τον κατάλληλο τύπο της παθητικής μετοχής με αναδιπλασιασμό των ρημάτων που δίνονται σε παρένθεση:
25. Πιστεύω ότι κι ο ίδιος ο υπουργός είναι αναμεμειγμένος στη σκοτεινή αυτή υπόθεση.
1. Επανέλαβε τα ……………………………… (τρίβω) και κανείς δεν πρόσεχε πια την ομιλία του.
26. Έγινε μια παρέλαση τεθωρακισμένων στην πλατεία Συντάγματος.
2. Βρέθηκε ……………………………… (εκθέτω) μετά την παραίτηση του υπουργού.
27. Αυτές είναι μεμονωμένες περιπτώσεις. Δεν συμβαίνει συχνά αυτό. 28. Είναι αρκετά πεπειραμένος δάσκαλος και δεν μπορώ να καταλάβω πώς έκανε αυτό το λάθος. 29. Θα ήθελα παρακαλώ αύριο να μου έχετε έτοιμη μια έκθεση πεπραγμένων για να ελέγξω τι έγινε τον τελευταίο μήνα. 30. Αυτός ο φυσιοθεραπευτής είναι συμβεβλημένος με τα δημόσια ασφαλιστικά ταμεία.
3. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα ……………………………… (εγκρίνω) από την Ευρωπαϊκή Ένωση. 4. Αναφέρθηκαν ……………………………… (εκτείνω) ζημιές μετά το αυτοκινητιστικό ατύχημα. 5. Αισθάνομαι ……………………………… (καταβάλλω) μετά τη διδασκαλία των μετοχών. 145
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Γ2
6. Βρήκε καταφύγιο σε ένα ………………………………(απομακρύνω) χωριό στο βουνό. 7. Οι εργαζόμενοι απαίτησαν τα ………………………………(δουλεύω). 8. Οι στρατιώτες ήταν ……………………………… (παρατάσσω) μπροστά στο φυλάκιο. 9. Η πορεία της οικονομίας δεν είναι ποτέ ……………………………… (προδιαγράφω).
5. Σε τέτοιες περιπτώσεις δεν πρέπει να μιλάει κανείς. Η σιωπή θεωρείται …………………………… 6. Δε ζητάω περισσότερα χρήματα από τα …………………………… μόνο. 7. Είναι πολύ συντηρητικός. Πάντα βαδίζει την ……………………………, λέει κοινοτοπίες.
10. Η έκθεση των ……………………………… (πράττω) δεν ικανοποίησε τον διευθυντή.
8. Αυτός ο φυσιοθεραπευτής είναι …………………………… με το Ασφαλιστικό Ταμείο μου;
11. Τα ………………………………(θωρακίζω)
9. Το Διοικητικό Συμβούλιο συμφωνεί.
άρματα μάχης έκαναν πρώτα επίθεση. 12. Μην κάνεις ……………………………… (βιάζομαι) κινήσεις γιατί θα μετανιώσεις. 13. Έχω μια ……………………………… (συγχέω) ιδέα για τον οικονομικό απολογισμό. 14. Είναι ……………………………… (επιβάλλω) ρυθμίσεις για να βελτιωθεί το νομοσχέδιο.
5.1.2. Συμπληρώστε τα κενά με την παθητική μετοχή που ταιριάζει. 1. Εφόσον δεν πρόκειται για …………………………… κείμενο, δεν μπορεί να συμπεριληφθεί στην εξεταστέα υλη. 2. Σημειώνει λάθη του κειμένου, υπογραμμίζοντας με …………………………… γραμμές. 3. Δεν θυμάμαι καλά. Έχω μια …………………………… εικόνα στο κεφάλι μου για ό,τι έγινε. 146
4. Ψυχραιμία! Μην κάνεις …………………………… κινήσεις.
Ήδη ο προϋπολογισμός είναι …………………………… από αυτό και η έκθεση …………………………… το ικανοποίησε. 10. Τα όρια των δυνατοτήτων μου είναι ……………………………, όπως καταλαβαίνεις. Δεν μπορώ να κάνω τα πάντα. 11. Πάντα φοράει …………………………… ρούχα, για να τραβήξει την προσοχή. 12. Μα τι λέτε; Δεν μπορώ να τον εμπιστευθώ. Έχει …………………………… ποινικό μητρώο. Από παλιά ήταν ……………………………διαρρήκτης. 13. Τα χρήματά μας είναι …………………………… στην Τράπεζα. 14. Προκάλεσε …………………………… βλάβες στο αυτοκίνητό μου, κύριε πρόεδρε. 15. Νιώθω …………………………… για το φοβερό λάθος μου, που του στοίχισε τη ζωή. 16. …………………………… ότι θα βρέξει αύριο, δε θα βγω από το σπίτι. 17. Η ατμόσφαιρα ήταν πολύ …………………………… μετά από
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
αυτά τα λόγια. Όλοι αισθάνθηκαν …………………………… και αποχώρησαν αμέσως. 18. Εμφανίστηκαν τρία ………………………… άρματα σε ένα χωριό στα σύνορα. 19. Δε μπορούμε να κρίνουμε την κατάσταση από ένα …………………………… περιστατικό. 20. Η πορεία της οικονομίας δεν είναι …………………………… κανείς δεν μπορεί να την προεξοφλήσει. 21. Δεν είναι όλοι οι …………………………… καλοί και ……………………………. 22. Οι στρατιώτες ήταν …………………………… στην πρώτη γραμμή της μάχης.
6. ΑΛΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 6.1. Έλληνες λαθρομετανάστες Είναι απίστευτη η υποκρισία της ελληνικής πολιτείας και της ελληνικής κοινωνίας και μάλλον φτάνει η ώρα που θα πληρωθεί ακριβά. Σε μια εποχή που σχεδόν όλοι μιλούν για την ανάγκη να επικρατήσει νομιμότητα στη χώρα, ελάχιστοι είναι αυτοί που επιθυμούν τη νομιμοποίηση των μεταναστών. Τους προτιμούν παράνομους. Μα οι περισσότεροι μετανάστες θέλουν τη νομιμοποίηση, για να φύγουν από την Ελλάδα και να πάνε σε μια πλούσια ευρωπαϊκή χώρα. Από τη στιγμή που η πλειοψηφία των μεταναστών θα φύγει από την Ελλάδα μόλις νομιμοποιηθούν, γιατί τόσοι Έλληνες δεν επιθυμούν τη νομιμοποίηση των μεταναστών; Δεν λένε πολλοί «να φύγουν οι μετανάστες»; Ε, αν νομιμοποιηθούν, θα φύγουν. Η πραγματικότητα είναι πως θέλουμε –και χρειαζόμαστε– τους μετανάστες, αλλά τους θέλουμε χωρίς δικαιώματα. Δηλαδή θέλουμε σκλάβους. Να δουλεύουν φτηνά, χωρίς εργασιακά δικαιώματα, να είναι υπάκουοι και –αν είναι δυνατόν– να μην κυκλοφορούν στους δρόμους μας.
Όλη αυτή η υστερία για τους «μετανάστες που έχουν έρθει στην Ελλάδα, για να απειλήσουν τις ζωές μας και τις δουλειές μας» είναι ένα ψέμα – ένα ψέμα που λέγεται συνέχεια. Οι μετανάστες δεν έρχονται στην Ελλάδα – οι μετανάστες περνάνε από την Ελλάδα. Αλλά δεν τους αφήνουμε να περάσουν. Τους εγκλωβίζουμε εδώ. Πριν από μερικά χρόνια, η εθνική οδός περνούσε μέσα από την πόλη της Πάτρας. Αν θυμάμαι καλά, οι κάτοικοι της Πάτρας ήταν αντίθετοι στη δημιουργία της νέας εθνικής οδού –η οποία περνάει έξω από την Πάτρα– επειδή επιθυμούσαν να περνάνε τα αυτοκίνητα και τα λεωφορεία μέσα από την πόλη, ώστε να κάνουν στάση και οι οδηγοί και οι επιβάτες να αφήνουν τα ωραία τους χρήματα. Φυσικά, τα υπεραστικά λεωφορεία έκαναν υποχρεωτικά στάση στην Πάτρα. Περνούσα κι εγώ μέσα από την Πάτρα, για πάρα πολλά χρόνια. Από την ημέρα που φτιάχτηκε η νέα εθνική οδός δεν έχω περάσει ούτε μία φορά μέσα από την Πάτρα. Δεν είναι η Πάτρα ο προορισμός μου – αλλού πηγαίνω. Το ίδιο ισχύει και για χιλιάδες μετανάστες (όπως αυτοί στη φωτογραφία που προσπαθούν να ανέβουν σε μια νταλίκα κοντά στο λιμάνι της Πάτρας, για να μπουν στο πλοίο και να πάνε στην Ιταλία). Η μεγάλη ανοησία των ξεπουλημένων συνδικαλιστών και των Ελλήνων εργαζομένων ήταν ότι δεν απαίτησαν από την πρώτη στιγμή από τις κυβερνήσεις οι μετανάστες να έχουν τους ίδιους όρους εργασίας, τις ίδιες συλλογικές συμβάσεις και τα ίδια δικαιώματα με τους Έλληνες. Με αυτόν τον τρόπο οι μετανάστες χρησιμοποιήθηκαν επί δεκαετίες ως φτηνά χέρια, έγιναν αντικείμενο αισχρής εκμετάλλευσης και –μοιραία– υπονόμευσαν τα εργατικά κεκτημένα των Ελλήνων εργαζομένων. Στερνή μου γνώση, να σ’ είχα πρώτα. Τώρα πια το πουλάκι πέταξε και στην Ελλάδα του μνημονίου οι εργασιακές σχέσεις, τα εργατικά δικαιώματα –αλλά ακόμα και η εργασία πια– είναι ανέκδοτο τόσο για τους Έλληνες όσο και για τους μετανάστες. Δεν ήθελε και ιδιαίτερο μυαλό για να αντιληφθεί κάποιος πως, αν οι μετανάστες εργάζονται ανασφάλιστοι, είναι σίγουρο πως θα έρθει η στιγμή που και εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες εργαζόμενοι θα είναι ανασφάλιστοι. Δεν ήθελε και ιδιαίτερη ευφυία για να καταλάβει κάποιος πως η νόμιμη εργασία των μεταναστών συμφέρει και τους Έλληνες εργαζόμενους, αφού θα τόνωνε τα ασφαλιστικά ταμεία και τις συντάξεις. Επίσης θα δημιουργούσε ένα ισχυρό κοινό μέτωπο απέναντι σε όσους θα προσπαθούσαν να καταπατήσουν τα εργατικά δικαιώματα. 147
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Γ2
Αντί να ζητηθούν ίσα δικαιώματα και για τους μετανάστες, τους βλέπαμε –και τους βλέπουμε– επί χρόνια να κάνουν τις πιο σκληρές δουλειές. Φτηνά εργατικά χέρια και ανασφάλιστη εργασία. Όταν κάποιος μετανάστης έπεφτε θύμα εργατικού ατυχήματος –και ήταν εκατοντάδες αυτοί–, σχεδόν κανείς δεν έδινε σημασία. Άλλωστε τις περισσότερες φορές δεν το μαθαίναμε καν – οι εργάτες μετανάστες χωρίς δικαιώματα είναι σαν να μην υπάρχουν. Ακόμα και πριν από τρεις μήνες, ο Αιγύπτιος καθαριστής τζαμιών με τα τέσσερα παιδιά που σκοτώθηκε ενώ δούλευε ανασφάλιστος –ημέρα Κυριακή(!) στο Υπουργείο Εργασίας– δεν απασχόλησε κανέναν παρά μόνο δέκα μέρες μετά το θάνατό του. Την ίδια εποχή που οι μετανάστες πέθαιναν στη δουλειά ή στα εργατικά ατυχήματα, εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες εργάτες νόμιζαν πως είναι πια Κροίσοι και χόρευαν τσιφτετέλια πάνω στα τραπέζια, έχοντας την οικτρή αυταπάτη πως έχουν γίνει ίδιοι με τον εφοπλιστή που καθόταν στο διπλανό τραπέζι. Οι καιροί άλλαξαν και πολλοί απ’ αυτούς τους εργάτες βρίζουν σήμερα τους μετανάστες και είναι έτοιμοι να ψηφίσουν ΛΑΟΣ και Χρυσή Αυγή. Όταν δεν έχεις συναίσθηση και συνείδηση του ποιος είσαι, από πού έρχεσαι και πού πας, ο κατήφορος δεν έχει τέλος. Η εγκληματικότητα στην Ελλάδα του 2011 είναι ένα τεράστιο θέμα –με πολλές γνωστές αιτίες– και ένα μέρος αυτού του θέματος είναι η εγκληματικότητα των μεταναστών. Βέβαια, όσοι την επικαλούνται ξεχνούν να αναφέρουν πως άνθρωποι που είναι εγκλωβισμένοι σε μια χώρα και δεν μπορούν να φύγουν ζουν στην απόλυτη εξαθλίωση, τους κυνηγάει η αστυνομία και ο κάθε υπερπατριώτης, δεν μπορούν να βρουν δουλειά, δεν έχουν πού να μείνουν και δεν έχουν φαγητό, οπότε θα στραφούν σχεδόν αναγκαστικά στην παρανομία και στο έγκλημα. Εντάξει, κάποιοι μπορεί να αυτοκτονήσουν και κάποιοι άλλοι να κάνουν απεργία πείνας –για να κερδίσουν κάποια στοιχειώδη δικαιώματα– αλλά ακόμα κι αυτοί μας ενοχλούν. Τι θέλουμε τελικά; «Θέλουμε να φύγουν!» «Μα δεν τους αφήνουμε! Τους κρατάμε παράνομους εδώ!» Η νομιμοποίηση των μεταναστών και η καταγραφή των στοιχείων τους θα τους απέτρεπε από το να στραφούν στην παρανομία και θα έκανε πιο ασφαλή την ελληνική κοινωνία. Αλλά, όταν δεν ξέρουμε πόσοι είναι, πώς ονομάζονται και πού μένουν, τι ακριβώς ζητάμε από αυτούς τους ανθρώπους; Βέβαια, η ελληνική κυβέρνηση δεν γνώριζε –μέχρι πριν από μερικούς μήνες– πόσοι είναι οι δημόσιοι υπάλληλοι, οπότε πώς θα μπορούσε να έχει στοιχεία για τους μετανάστες; Κι όμως, αυτή είναι μια από τις δουλειές
148
των κυβερνήσεων σε όλον τον κόσμο. Είμαι βέβαιος πως η σχεδόν ανύπαρκτη πολιτική των ελληνικών κυβερνήσεων στο μεταναστευτικό θέμα δεν είναι καθόλου τυχαία. Ο κανονισμός «Δουβλίνο ΙΙ» –τον οποίο επικαλούνται οι ελληνικές κυβερνήσεις– είναι ένα ισχυρό επιχείρημα, αλλά το ερώτημα είναι «γιατί ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης ψήφισαν το “Δουβλίνο ΙΙ” το 2003; Τι έκανε η κυβέρνηση Καραμανλή, όταν το μεταναστευτικό ζήτημα γιγαντώθηκε;». Σε κάθε περίπτωση, ο κανονισμός «Δουβλίνο ΙΙ» θα τροποποιηθεί οπωσδήποτε –και υπό την πίεση του μεγάλου μεταναστευτικού ρεύματος από τις αραβικές χώρες–, οπότε οι μάσκες θα πέσουν. Οι μετανάστες ήταν ένας από τους κύριους παράγοντες για το «οικονομικό θαύμα» της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια. Σήμερα, χρησιμοποιούνται από την κυβέρνηση –και μέρος του πολιτικού συστήματος– για να απορροφήσουν την οργή ενός μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας, ώστε να μην στραφεί εναντίον τους. Θέλει κότσια για να τα βάλεις με την εξουσία που σε οδήγησε στη χρεοκοπία, στην ανεργία και στον εξευτελισμό, αλλά είναι πιο εύκολο να ξεσπάσεις σε μετανάστες χωρίς δικαιώματα από το Πακιστάν και τη Σρι Λάνκα. Είναι άσχημο να την πατάς συνέχεια και να πέφτεις σε όλες τις λούμπες που θέλουν να σε ρίξουν. Την ώρα που κάποιοι θα κυνηγούν τους εξαθλιωμένους μετανάστες, εγώ θα έχω το νου μου σε κάτι άλλους μετανάστες, πλούσιους και νόμιμους. Τους λένε «επενδυτές». Και έρχονται για να αγοράσουν ό, τι έχει απομείνει από την ξεπουλημένη χώρα μας. Οι μετανάστες είναι παράνομοι στην Ελλάδα επειδή δεν θέλουμε να είναι νόμιμοι. Δεν μας συμφέρει – ή τουλάχιστον έτσι νομίζουμε. Είναι τέτοια η κατρακύλα της ελληνικής κοινωνίας που –μακάρι να βγω ψεύτης– δεν θα αργήσει η μέρα που οι Έλληνες θα εργάζονται παράνομα στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Παράνομα και φτηνά. Έλληνες λαθρομετανάστες. Τι; Κανένας άνθρωπος δεν είναι λαθραίος; Άργησες.
Pitsirikos, 11.3.2011 pitsirikos.net/2011/03/έλληνες-λαθρομετανάστες/
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
Απαντήστε τις ερωτήσεις κατανόησης. 1. Γιατί σύμφωνα με τον Πιτσιρίκο κάποιοι δεν επιθυμούν τη νομιμοποίηση των μεταναστών; 2. Τι θεωρεί ως ανοησία των Ελλήνων συνδικαλιστών και εργαζομένων; 3. Σε ποιες συνθήκες εργασίας ζούσαν και ζούνε οι μετανάστες στην Ελλάδα; 4. Ποια η σχέση μεταναστών και εγκληματικότητας; Πώς θα άλλαζε η κατάσταση με τη νομιμοποίησή τους σύμφωνα με τον Πιτσιρίκο; 5. Ποια η σχέση μεταναστών και «οικονομικού θαύματος» στην Ελλάδα; Πώς τους χρησιμοποιεί η ελληνική κυβέρνηση και το πολιτικό σύστημα σήμερα; 6. Ποιοι είναι οι πλούσιοι και νόμιμοι μετανάστες που προσέχει ο Πιτσιρίκος να καταφθάνουν; Ποια είναι η ζοφερή πρόβλεψή του για το μέλλον;
6.2. Χαρτογράφηση εθνικών στερεοτύπων Ένας νεαρός Βούλγαρος γνώρισε πολύ μεγάλη επιτυχία στο ίντερνετ όταν δημοσίευσε αστείους χάρτες όπου οι χώρες της Ευρώπης δεν αναγράφονται με την ονομασία τους, αλλά με το κύριο στερεότυπο που τους αποδίδεται από τους κατοίκους των άλλων χωρών. Διάβασα χθες στην Telegraph ότι η μεγαλύτερη τελευταία επιτυχία στο ίντερνετ είναι κάτι χάρτες που παρουσιάζουν τις χώρες της Ευρώπης με βάση τα στερεότυπα που υπάρχουν γι’ αυτές. Ήταν μια ιδέα του Βούλγαρου σχεδιαστή και σκιτσογράφου Yanko Tsvetkov, ο οποίος κατοικεί στο Λονδίνο. Ο Tsvetkov (33 ετών) έφτιαξε 7 συνολικά χάρτες, όπου οι χώρες καταχωρίζονται ανάλογα με τα στερεότυπα που πιστεύουν οι άλλοι λαοί για αυτές. Στο χάρτη της Ευρώπης σύμφωνα με τους Αμερικανούς, η Αγγλία καταχωρίζεται ως «μαμάκα», η Γερμανία ως «σκληρό πορνό», ενώ η Γαλλία, χώρα που ως γνωστόν χρησιμοποιεί πολλά αρώματα αλλά ελάχιστο σαπούνι, καταχωρίζεται ως «χώρα αυτών που μυρίζουν»… Αυτά τα στερεότυπα, που έχουν ζωή αιώνων, με έκαναν πολλές φορές και γέλασα. Για τους Γάλλους, η Ρωσία
καταχωρίζεται ως «Το όνειρο του Βοναπάρτη», η Αγγλία ως «σφαγείς παρθένων» (προφανής αναφορά στη Ζαν ντ’ Αρκ) και η Γερμανία, σαρκαστικά, «καλοί φίλοι». Οι Ισπανοί καταχωρίζονται ως «Χορευτές φλαμένκο» και οι Τούρκοι, αφού η Τουρκία βρίσκεται κοντά στην Ευρώπη, ως «σίγουρα μη Eυρωπαίοι»… Οι κοινωνιολόγοι πιστεύουν ότι δεν μπορούμε να αποφύγουμε την κατηγοριοποίηση. Αυτή η κατηγοριοποίηση οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ψυχολογική ανάγκη των ανθρώπινων ομάδων να αισθανθούν ανώτερες από τις άλλες ομάδες. Ο κοινωνιολόγος Charles E. Hurst μάλιστα πιστεύει ότι η ύπαρξη των στερεοτύπων οφείλεται στην έλλειψη προσωπικής επαφής με τις άλλες φυλές, τις οποίες έχουμε πάντα την τάση να θεωρούμε κατώτερες. Τα στερεότυπα είναι γενικεύσεις που κάνουμε πάνω στα χαρακτηριστικά άλλων φυλών, βασιζόμενοι, πολύ συχνά, σε μια εντελώς πλαστή εικόνα που δημιουργήσαμε, δίκαια ή άδικα, γι’ αυτές. Όταν ήμουν φοιτητής στη Γαλλία, με εντυπωσίασε πολύ το γεγονός ότι, επειδή ήμουν Έλληνας, οι Γάλλοι ήταν σίγουροι ότι διαθέτω χαρακτηριστικά που πραγματικά δεν είχα. Νόμιζα ότι μας έχουν σε καλύτερη μοίρα, αλλά δυστυχώς μας θεωρούν ψεύτες και απατεώνες, χαρτοπαίκτες και… βλάχους. Το αστείο είναι ότι σέβονται πάρα πολύ την Αρχαία Ελλάδα, μιλούν και γράφουν γι’ αυτήν πολύ περισσότερο από εμάς τους ίδιους, αλλά τον νεοέλληνα τον θεωρούν, αναμφισβήτητα, «κατώτερη φυλή». Από όσο ξέρω, κάτι παρόμοιο σκέφτονται για μας και οι Γερμανοί, για τους οποίους υπάρχουν βέβαια –και όπως είναι λογικό μετά τον Χίτλερ– τα πλέον σαρκαστικά και συχνά υβριστικά στερεότυπα. Κατά καιρούς αναφέρθηκαν στα στερεότυπα αυτού του είδους διάφοροι θεωρητικοί. Ο William James, κατά πολλούς πατέρας της Ψυχολογίας, συνιστούσε στους ψυχολόγους της εποχής του μεγάλη προσοχή στη χρήση των στερεοτύπων, αφού αυτά βασίζονται σε γενικεύσεις και προκαταλήψεις και όχι σε ακριβή γνώση. Κατά τα άλλα, τα στερεότυπα δικαιολογούνται από την ανικανότητά μας να γνωρίσουμε τους άλλους από κοντά, ως άτομα. Αν και τα στερεότυπα είναι συνήθως λανθασμένα, υπερβολικά και συχνά υποτιμητικά, μας επιτρέπουν να οργανώσουμε διανοητικά μεγάλη ποσότητα πληροφόρησης. Η κατηγοριοποίηση είναι σημαντική ικανότητα των ανθρώπων, αφού μας επιτρέπει να απλοποιήσουμε, να προβλέψουμε και να οργανώσουμε τον κόσμο μας. Το πρόβλημα είναι ότι, από τη στιγμή που κάποιος δημιουργεί μια πρόχειρη αλλά απαραίτητη κατηγοριοποίηση στο μυαλό του, αρνείται να επεξεργαστεί τα νέα δεδομένα της πληροφόρησής του 149
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Γ2
και παραμένει δέσμιος μιας εντύπωσης η οποία μπορεί να είναι και εντελώς λανθασμένη. Κάποτε πίστευαν ότι τα στερεότυπα τα χρησιμοποιούσαν μόνο καταπιεσμένοι, αμόρφωτοι, μονοκόμματοι και εξουσιαστικοί άνθρωποι, όμως όλες οι νεότερες έρευνες, από το 1950 και μετά, έδειξαν ότι αυτό είναι λανθασμένο, όλοι οι άνθρωποι χρησιμοποιούν στερεότυπα, και οι εντελώς αγράμματοι και οι καθηγητές πανεπιστημίου. Μερικοί, πρέπει να το ομολογήσουμε, το παρακάνουν. Μια άλλη εξήγηση για την τόσο ευρέως διαδεδομένη χρήση στερεοτύπων είναι ότι εξυπηρετούν την ανάγκη μας να αισθανόμαστε καλά με τον εαυτό μας. Οι λανθασμένες δοξασίες μάς προστατεύουν από το άγχος και ενδυναμώνουν την αυτοπεποίθησή μας. Μερικές φορές, όπως αποδείχθηκε ιστορικά, αυτές οι δοξασίες, αποτέλεσμα στενοκεφαλιάς, φανατισμού και προκατάληψης, έχουν ολέθριες συνέπειες, όπως για παράδειγμα το ολοκαύτωμα των Eβραίων, η γενοκτονία των Αρμενίων, ή η αλληλοσφαγή Χούτου και Τούτσι στη Ρουάντα. Το πρόβλημα γίνεται
περίπλοκο γιατί πολλά στερεότυπα είναι αθώα, πχ οι Ιταλοί είναι «μακαρονάδες», αλλά άλλα δεν είναι καθόλου αθώα και οδηγούν, με μαθηματική ακρίβεια, σε διακρίσεις. Γνώρισα έναν νεαρό Κούρδο που εργάζεται ως ηλεκτρολόγος στη χώρα μας και μου διηγήθηκε πραγματικά απίστευτα πράγματα που πιστεύουν οι Τούρκοι για τον κουρδικό λαό. Θα τελειώσω με το πώς βλέπουν την Ελλάδα διάφοροι λαοί με βάση τους χάρτες του Tsvetkov. Οι Γάλλοι αποκαλούν την Ελλάδα «το μέρος όπου ζουν θορυβώδεις τριχωτοί άνθρωποι»! Οι Αμερικανοί ονομάζουν, τιμητικά, την Ελλάδα «δημοκρατία». Οι Γερμανοί μάς χαρακτηρίζουν με το πολύ αστείο «φτηνά ξενοδοχεία», ενώ οι Βούλγαροι αποκαλούν τους Έλληνες «αυτοί που σπάνε πιάτα».
blog Τάκη Αθανασόπουλου, 23.9.2010 Ελευθεροτυπία http://dialogoi.enet.gr/post/χαρτογράφηση-εθνικώνστερεοτύπων
6.2.1. Aντιστοιχίστε τις φράσεις της Στήλης Α με αυτές της Στήλης Β, ώστε οι προτάσεις να έχουν ένα πλήρες νόημα σύμφωνα με το κείμενο. Στήλη Α 1. Μια κοινωνιολογική ερμηνεία για τη στερεοτυπική κατηγοριοποίηση αναδεικνύει 2. Τα στερεότυπα είναι γενικεύσεις που εδράζονται 3. Τα στερεότυπα τροφοδοτούνται από 4. Η κατηγοριοποίηση σε ένα πρώτο επίπεδο συμβάλλει 5. Σύμφωνα με έρευνες οι άνθρωποι αναπαράγουν 6. Ένας λόγος της ευρείας χρήσης στερεοτύπων απορρέει από 7. Οι δοξασίες και οι προκαταλήψεις που τρέφουν τα στερεότυπα έχουν ιστορικά αποδείξει
150
Στήλη Β α. τα ολέθρια συνεπακόλουθά τους πολλάκις. β. την ψυχολογική ανάγκη των ομάδων να υπερέχουν έναντι των άλλων. γ. την ανάγκη ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης και της αυτεπίγνωσης που έχουμε όλοι. δ. στερεότυπα ανεξαρτήτως μορφωτικού επιπέδου. ε. προκαταλήψεις και όχι από αληθή και ακριβή γνώση. στ. στη διανοητική οργάνωση της πληροφόρησής μας. ζ. στην ελλιπή ή παντελώς απούσα προσωπική επαφή με τους άλλους λαούς.
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
Γράψτε!
και να μην σε υποφέρω
Γράψτε κι εσείς μια ανάρτηση στο blog του Αθανασόπουλου, απαντώντας συνοπτικά σε μία ή και περισσότερες από τις παρακάτω ερωτήσεις. http://dialogoi.enet.gr/post/ χαρτογράφηση-εθνικών-στερεοτύπων
Αχ Ελλάδα θα σ’το πω πριν λαλήσεις πετεινό δεκατρείς φορές μ’ αρνιέσαι μ’ εκβιάζεις μου κολλάς σαν το νόθο με πετάς μα κι απάνω μου κρεμιέσαι
1. Τι πιστεύετε εσείς για τα αίτια δημιουργίας των στερεοτύπων; 2. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τις απόψεις που υποστηρίζει στο blog του ο Αθανασόπουλος; 3. Ποια είναι τα στερεότυπα που έχουν οι άλλοι λαοί για τη δική σας εθνικότητα; Αισθάνεστε άβολα με κάποιο από αυτά;
7. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ – ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ Ένα τραγούδι θα σου πω.... 7.1. Ακούστε το τραγούδι «Αχ Ελλάδα...» με τον Νίκο Παπάζογλου http://www.youtube. com/watch?v=MzhmAj1xOKA&feature=related ή τον Μανώλη Ρασούλη http://www.youtube.com/watch?v=zz-JHUKC lhY&feature=related και διαβάστε τους στίχους
Αχ Ελλάδα... Στίχοι: Μανώλης Ρασούλης Μουσική: Βάσω Αλαγιάννη Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Παπάζογλου
Χαρά στον Έλληνα που ελληνοξεχνά και στο Σικάγο μέσα ζει στη λευτεριά εκείνος που δεν ξέρει και δεν αγαπά σαν πως φταις κι εσύ καημένη και στην Αθήνα μέσα ζει στη ξενιτιά Αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ και βαθιά σ’ ευχαριστώ γιατί μ’ έμαθες και ξέρω ν’ ανασαίνω όπου βρεθώ να πεθαίνω όπου πατώ
Η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιά Οδυσσέα, γύρνα κοντά μου που τ’ άγια χώματά της πόνος και χαρά Κάθε ένας είναι ένας που σύνορο πονά κι εγώ είμαι ένας κανένας που σας σεργιανά Αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ και βαθιά σ’ ευχαριστώ γιατί μ’ έμαθες και ξέρω ν’ ανασαίνω όπου βρεθώ να πεθαίνω όπου πατώ και να μην σε υποφέρω Αχ Ελλάδα θα σ’το πω πριν λαλήσεις πετεινό δεκατρείς φορές μ’ αρνιέσαι μ’ εκβιάζεις μου κολλάς σαν το νόθο με πετάς μα κι απάνω μου κρεμιέσαι
7.2. Η γλώσσα των χειρονομιών Στη μητρική γλώσσα κάθε Ευρωπαίου πρέπει απαραίτητα να προσθέτει κανείς και μια δεύτερη. Πρόκειται για τη γλώσσα των χειρονομιών ή, απλά, των νευμάτων, που άλλοτε εμφανίζεται εντελώς διαφορετική από τόπο σε τόπο κι άλλοτε έχει κοινά γνωρίσματα με κάποια άλλη, με διαφορετική, ωστόσο, σημασία. Σε ολόκληρη, σχεδόν, την Ευρώπη, για παράδειγμα, όταν ένας άνθρωπος, μιλώντας για κάποιον άλλο, βάλει το δείκτη στο πλαϊνό μέρος του κροτάφου εννοεί ξεκάθαρα πως το άτομο αυτό είναι τρελό. Οι Ολλανδοί, όμως, με τη χειρονομία αυτή δείχνουν την εκτίμησή τους στον άλλο, ενώ για να υπαινιχθούν την παλαβομάρα βάζουν απλά το δείκτη καταμεσής στο πρόσωπό τους. Εξάλλου, ο δείκτης στο μάγουλο είναι χαρακτηριστική χειρονομία των Ιταλών, κάθε φορά που θα περάσει δίπλα τους μια όμορφη κοπέλα.
151
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Γ2
Οι Ιταλοί, άλλωστε, έχουν μεγάλη παράδοση στη γλώσσα των χειρονομιών! Δείκτης και μικρό δάχτυλο τεντωμένα στην κατεύθυνσή σας είναι ένας σίγουρος τρόπος για να καταλάβετε πως το άτομο που χειρονομεί δε σας έχει καμία υπόληψη! Ίσα ίσα, σας βρίζει, αποκαλώντας σας κερατά! Ορισμένοι Ιταλοί, μάλιστα –σίγουρα, όχι οι πιο λεπτοί στους τρόπους– συνηθίζουν και μια άλλη χειρονομία. Μόλις αντικρίσουν νεκροφόρα, αγγίζουν διακριτικά το άνοιγμα του παντελονιού τους, για να ξορκίσουν το κακό. Στην ίδια πάντα περιοχή της Ευρώπης χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Αν τσιμπήσετε μηχανικά το λοβό του αυτιού σας την ώρα που κουβεντιάζετε με κάποιον, ο συνομιλητής σας μπορεί να πιστέψει πως τον αντιμετωπίζετε σαν ομοφυλόφιλο... Η μούντζα –ή αλλιώς το «παράσημο της ανοιχτής παλάμης»– αποτελεί συνήθεια άγνωστη στην υπόλοιπη Ευρώπη και ισχύει μονάχα στην Ελλάδα και στην Κύπρο, με προέλευση, όπως φαίνεται τουρκική. Κάτι άλλο, επίσης, που συνηθίζουν οι Έλληνες είναι το νεύμα της κατάφασης, που ορίζεται από ένα απότομο κατέβασμα του κεφαλιού, ενώ οι Τούρκοι, όταν θέλουν να αρνηθούν, ρίχνουν το κεφάλι πίσω υψώνοντας ταυτόχρονα τα φρύδια. Καμιά φορά η κίνηση περιορίζεται στο σήκωμα των φρυδιών. Κεφάλι που κουνιέται αριστερά δεξιά σε μας τους μεσογειακούς σημαίνει: «Δεν καταλαβαίνω τι μου λες». Ας ανηφορίσουμε τώρα προς την Αγγλία, όπου το συνηθισμένο σήμα της νίκης –το V με τα δύο δάχτυλα– θέλει ιδιαίτερη προσοχή και δεν πρέπει να γίνεται ποτέ με την παλάμη στραμμένη προς τα μέσα, αφού η χειρονομία αυτή υπαινίσσεται ξεκάθαρα δυσπιστία σχετικά με τις σεξουαλικές ικανότητες του συνομιλητή μας!
Katie Breen, Fr. Marc, Anne Placier
Μιλήστε! Σας έτυχε ποτέ να κάνετε μια «λάθος» χειρονομία, η οποία σας έφερε σε δύσκολη θέση; Αφηγηθείτε μας το περιστατικό.
152
8. ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Μιλήστε! Χωριστείτε σε ομάδες ή σε ζευγάρια.Διαλέξτε από τον παρακάτω πίνακα τρία πράγματα που θα πάρετε μαζί σας, αν υποθέσουμε ότι σας λένε ότι πρέπει να φύγετε σε δέκα λεπτά από το σπίτι σας λόγω έκτακτης ανάγκης ή ανώμαλης πολιτικής κατάστασης. Συζητήστε για το τι πήρε ο καθένας και γιατί. Ύστερα επιλέξτε ένα αντικείμενο από αυτά που αποφασίσατε να πάρετε, το οποίο τελικά πρέπει να αφήσετε γιατί δεν επιτρέπεται / δεν μπορείτε να το πάρετε. Συζητήστε γιατί διαλέξατε/ γιατί αφήσατε τα αντικείμενα που επιλέξατε. αναπτήρας, κοσμήματα, κουβέρτα, φάρμακα, ξηρά τροφή, ζεστά ρούχα, βαλίτσα, διαβατήριο, ταυτότητα, ραδιόφωνο, φωτογραφίες, μαχαίρι, όπλο, ατζέντα τηλεφώνων, κουτί πρώτων βοηθειών, παπούτσια.
Γράψτε! Διαβάστε τα παρακάτω δημοτικά τραγούδια με θέμα την ξενιτιά. Μπορείτε να γράψετε κι εσείς δύο στίχους στο ίδιο μέτρο (15σύλλαβος) ή με ομοιοκαταληξία; Βαρύτερη η ξενιτιά Όλα τα δέντρα το πρωί δροσιά είναι γεμισμένα και μένα τα ματάκια μου δάκρυα είν’ γεμισμένα απ’ τον καημό της ξενιτιάς κι απ’ την πικρή ορφάνια. Η ξενιτιά, η φυλακή, η φτώχια, η ορφάνια τα τέσσερα ζυγιάστηκαν σ’ ένα βαρύ καντάρι και πιο βαριά η ξενιτιά με τα πολλά φαρμάκια.
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
Ο ζωντανός ο χωρισμός Άνοιξε θλιβερή καρδιά και πικραμέν’ αχείλι άνοιξε πες μας τίποτες και παρηγόρησέ μας. – Παρηγοριά ’χ’ ο θάνατος και λησμονιά ο Χάρος, ο ζωντανός ο χωρισμός παρηγοριά δεν έχει. Χωρίζ’ η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα χωρίζουνται τα αντρόγυνα τα πολυαγαπημένα τώρα όντας χωρίζονται, τα δέντρα ξεριζώνουν, και παλ’ όταν ’νταμώνονται, τα δέντρα φύλλα βγάζουν.
Ποια κατάσταση περιγράφει ο σκιτσογράφος Κ. Μητρόπουλος* στο παρακάτω σκίτσο; Σχολιάστε!
9. ΠΡΟΦΟΡΑ (Άρρινη προφορά <d> <b>: μαντάμ, βεντέτα (σταρ), σαμποτάζ, Ένρινη προφορά <nd>, <mb>: γάμπες, βεντέτες (εκδίκηση), πάντα, λεβάντα, μέντα Προφορά δίχως σύμπλεγμα <nt>: αβαντάζ)
Διαβάστε! Η μαντάμ Ορτάνς ήταν μεγάλη βεντέτα. Βέβαια το μόνο αβαντάζ που είχε ήταν οι πανέμορφες γάμπες της. Κατά τ’άλλα ήταν δύστροπος χαρακτήρας, δημιουργούσε σαμποτάζ στους άλλους και της άρεσαν πολύ οι βεντέτες. Τα ρούχα της μύριζαν πάντα λεβάντα και το μόνο ποτό που έπινε ήταν η μέντα. από το βιβλίο της αξιόλογης καθηγήτριας Ορθοφωνίας ΝΑΓΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ, Μέθοδος ορθοφωνίας, Ορθοφωνία – Φωνητική – Τραγούδι, η ορθή προφορά της ελληνικής γλώσσας και πώς να χρωματίζετε τον λόγο σας, εκδ. Βεργίνα, 2005
* O K. Mητρόπουλος είναι πολιτικός γελοιογράφος. Έχει εκθέσει και διακριθεί σε διάφορες διεθνείς εκθέσεις και έχει βραβευθεί από την Aκαδημία Aθηνών. (http://www.cartoonists.gr/view_cat. php?language=Greek&cat_id=21) 153
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Γ2
10. ΠΙΝΑΚΕΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ Πίνακας των πιο συχνόχρηστων αρχαίων μετοχών παθητικού παρακειμένου με αναδιπλασιασμό
154
Μετοχή
Ρήμα
Σημασία και παράδειγμα
αναμεμ(ε)ιγμένος
αναμ(ε)ιγνύομαι
απογεγραμμένος
απογράφομαι
αποδεδειγμένος
αποδεικνύομαι
απομεμακρυσμένος
απομακρύνομαι
απονενοημένος
απονοούμαι
αποσυνδεδεμένος
αποσυνδέομαι
αποσυντεθειμένος
αποσυντίθεμαι
αποτεθειμένος
αποτίθεμαι
βεβαρημένος, βεβαρυμμένος
βαρύνομαι
βεβιασμένος
βιάζομαι
δεδηλωμένος
δηλούμαι
δεδικασμένος
δικάζομαι
δεδομένος
δίδομαι
δεδουλευμένος
δουλεύομαι
διαγεγραμμένος
διαγράφομαι
διαδεδομένος
διαδίδομαι
= αυτός που έχει αναμιχθεί, αυτός που έχει εμπλακεί αναμεμ(ε)ιγμένος σε σκάνδαλο = αυτός που έχει απογραφεί, απογραμμένος απογεγραμμένος κάτοικος = αυτός που έχει αποδειχθεί είναι αποδεδειγμένο, αποδεδειγμένα (επίρρ.) = αυτός που έχει απομακρυνθεί απομεμακρυσμένος = αυτός που έχει απονοηθεί (= που βρίσκεται σε απόγνωση) απονενοημένο διάβημα = απεγνωσμένη ενέργεια = αυτός που έχει αποσυνδεθεί αποσυνδεδεμένη συσκευή (από δίκτυο, από άλλη συσκευή κτλ.) = αυτός που έχει αποσυντεθεί αποσυντεθειμένο πτώμα = αυτός που έχει αποτεθεί αποτεθειμένος οπλισμός, αποτεθειμένη χειροσυσκευή = αυτός που έχει βαρυνθεί βεβαρημένο ποινικό μητρώο, βεβαρημένο παρελθόν, βεβαρημένος οργανισμός = αυτός που έχει βιασθεί βεβιασμένη ενέργεια, βεβιασμένη κίνηση, βεβιασμένο χαμόγελο = αυτός που έχει δηλωθεί δεδηλωμένος εχθρός αρχή της Δεδηλωμένης = η αρχή της πλειοψηφίας κόμματος που έχει αποδειχθεί με ψηφοφορία στη Βουλή = αυτός που έχει δικασθεί το δεδικασμένο = ανέκκλητη δικαστική απόφαση, που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί = αυτός που έχει δοθεί δεδομένος = θεωρούμενος ότι υπάρχει ή είναι γνωστός από την αρχή δεδομένη κατάσταση τα δεδομένα (ενός προβλήματος), δεδομένα, επεξεργασία δεδομένων (στην Πληροφορική) = αυτός που έχει δουλευθεί (και είναι οφειλόμενος) δεδουλευμένα ημερομίσθια, δεδουλευμένοι τόκοι, τα δεδουλευμένα = αυτός που έχει διαγραφεί, διαγραμμένος διαγεγραμμένο μέλος συλλόγου/κόμματος = αυτός που έχει διαδοθεί διαδεδομένος = ευρέως γνωστός, συχνά απαντώμενος, συνηθισμένος
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
Μετοχή
Ρήμα
Σημασία και παράδειγμα
διακεκομμένος
διακόπτομαι
διακεκριμένος
διακρίνομαι
διαλελυμένος
διαλύομαι
διασυνδεδεμένος
διασυνδέομαι
διατεθειμένος
διατίθεμαι
διατεταγμένος
διατάσσομαι
εγγεγραμμένος
εγγράφομαι
εγκαταλελειμμένος
εγκαταλείπομαι
εγκεκριμένος
εγκρίνομαι
εκπεφρασμένος
εκφράζομαι
εκτεθειμένος
εκτίθεμαι
εκτεταμένος
εκτείνομαι
εναποτεθειμένος
εναποτίθεμαι
ενδεδειγμένος
ενδεικνύομαι, ενδείκνυμαι
ενδεδυμένος
ενδύομαι
εντεταγμένος εντεταλμένος
εντάσσομαι εντέλλομαι
επιβεβλημένος
επιβάλλομαι
επικεκαλυμμένος επιτετραμμένος
επικαλύπτομαι επιτρέπομαι
κακοανατεθραμμένος
ανατρέφομαι
καταβεβλημένος
καταβάλλομαι
καταγεγραμμένος
καταγράφομαι
= αυτός που έχει διακοπεί διακεκομμένη συνουσία = αυτός που έχει διακριθεί διακεκριμένος επιστήμονας, διακεκριμένο στέλεχος = αυτός που έχει διαλυθεί διαλελυμένη οικογένεια, διαλελυμένη ουσία = αυτός που έχει διασυνδεθεί διασυνδεδεμένα δίκτυα = αυτός που έχει διατεθεί Δεν είμαι διατεθειμένος να υποχωρήσω στις απαιτήσεις του = αυτός που έχει διαταχθεί διατεταγμένη υπηρεσία = αυτός που έχει εγγραφεί εγγεγραμμένος κύκλος, εγγεγραμμένο τετράπλευρο = αυτός που έχει εγκαταλειφθεί εγκαταλελειμμένο σπίτι, εγκαταλελειμμένο αυτοκίνητο = αυτός που έχει εγκριθεί εγκεκριμένος τύπος, εγκεκριμένο φάρμακο = αυτός που έχει εκφρασθεί εκπεφρασμένη άποψη = αυτός που έχει εκτεθεί εκτεθειμένος στον άνεμο = αυτός που έχει εκταθεί εκτεταμένη έρευνα = αυτός που έχει εναποτεθεί εναποτεθειμένες ελπίδες = αυτός που έχει ενδειχθεί ενδεδειγμένος τρόπος, ενδεδειγμένη ενέργεια, ενδεδειγμένη λύση = αυτός που έχει ενδυθεί ενδεδυμένος φως ως ιμάτιον (εκκλ.) = αυτός που έχει ενταχθεί = αυτός που έχει ενταλεί εντεταλμένος σύμβουλος, εντεταλμένος αντιπρόεδρος = αυτός που έχει επιβληθεί επιβεβλημένα μέτρα = αυτός που έχει επικαλυφθεί = αυτός που του έχει επιτραπεί κάποιο έργο ο επιτετραμμένος (ανώτερος διπλωματικός υπάλληλος που αναπληρώνει τον πρεσβευτή) = αυτός που έχει κακοανανατραφεί κακονατεθραμμένο παιδί = εξαντλημένος, αποκαμωμένος (από κούραση, ασθένεια, μεγάλη θλίψη) καταβεβλημένος οργανισμός = αυτός που έχει καταγραφεί καταγεγραμμένη πρόταση
155
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Γ2
156
Μετοχή
Ρήμα
Σημασία και παράδειγμα
κατατεθειμένος
κατατίθεμαι
κατατετμημένος κεκλεισμένος
κατατέμνομαι κλείομαι
κεκλημένος κεκλιμένος
καλούμαι κλίνομαι
κεκοιμημένος
κοιμώμαι
κεκορεσμένος
κορέννυμαι
κεκτημένος
κτώμαι
κεκυρωμένος
κυρούμαι
λελογισμένος
λογίζομαι
λελυμένος
λύομαι
μεμονωμένος
μονούμαι
μεταγεγραμμένος
μεταγράφομαι
μετατεθειμένος
μετατίθεμαι
νενομισμένος
νομίζομαι
παραγεγραμμένος
παραγράφομαι
παραδεδεγμένος παραδεδομένος παρατεθειμένος παρατεταγμένος
παραδέχομαι παραδίδομαι παρατίθεμαι παρατάσσομαι
παρατεταμένος
παρατείνομαι
πεπαιδευμένος πεπαλαιωμένος
παιδεύομαι παλαιούμαι
πεπατημένος
πατούμαι
= αυτός που έχει κατατεθεί κατατεθειμένο ποσό = αυτός που έχει κατατμηθεί = αυτός που έχει κλεισθεί, κλεισμένος δίκη κεκλεισμένων των θυρών = δίκη χωρίς ακροατήριο (με απαγορευμένη την είσοδο στο κοινό) = αυτός που έχει κληθεί = αυτός που έχει κλιθεί, γερμένος κεκλιμένο επίπεδο = αυτός που έχει κοιμηθεί κεκοιμημένος δούλος = ο νεκρός δούλος (εκκλ.) = αυτός που έχει κορεσθεί κεκορεσμένο διάλυμα, κεκορεσμένος ατμός = αυτός που έχει κτηθεί κεκτημένα δικαιώματα, το Κοινοτικό κεκτημένο, κεκτημένη ταχύτητα = αυτός που έχει κυρωθεί κεκυρωμένο αντίγραφο = αυτός που έχει λογισθεί λελογισμένη χρήση = αυτός που έχει λυθεί, λυμένος λελυμένη άσκηση, λελυμένο πρόβλημα = αυτός που έχει μονωθεί (έχει μείνει μόνος) μεμονωμένο παράδειγμα, μεμονωμένη περίπτωση = αυτός που έχει μεταγραφεί μεταγεγραμμένος στο Υποθηκοφυλακείο = αυτός που έχει μετατεθεί είναι δυο χρόνια μετατεθειμένος στην επαρχία = αυτός που έχει νομισθεί (θεωρηθεί ως πάτριο έθιμο) νενομισμένος όρκος = ο καθιερωμένος όρκος = αυτός που έχει παραγραφεί παραγεγραμμένο αδίκημα = αυτός που έχει παραδεχθεί = αυτός που έχει παραδοθεί = αυτός που έχει παρατεθεί = αυτός που έχει παραταχθεί παρατεταγμένο άγημα = αυτός που έχει παραταθεί παρατεταμένο χειροκρότημα, παρατεταμένη ανομβρία = αυτός που έχει παιδευθεί (μορφωθεί), μορφωμένος = αυτός που έχει παλαιωθεί πεπαλαιωμένος οίνος, πεπαλαιωμένη αντίληψη = αυτός που έχει πατηθεί πεπατημένη (οδός) = ο ασφαλής γνωστός και συνηθισμένος δρόμος ή τρόπος ακολουθεί την πεπατημένη
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
Μετοχή
Ρήμα
Σημασία και παράδειγμα
πεπειραμένος
πειρώμαι
πεπεισμένος
πείθομαι
πεπερασμένος
περαίνομαι
πεπιεσμένος πεπλανημένος
πιέζομαι πλανώμαι
πεπλεγμένος
πλέκομαι
πεπραγμένος
πράττομαι
περιβεβλημένος
περιβάλλομαι
περιγεγραμμένος
περιγράφομαι
περικεκομμένος
περικόπτομαι
περιπεπλεγμένος
περιπλέκομαι
περιτετμημένος πεφιλημένος
περιτέμνομαι φιλούμαι
πεφωτισμένος προβεβλημένος
φωτίζομαι προβάλλομαι
προδεδικασμένος προδιαγεγραμμένος
προδικάζομαι προδιαγράφομαι
προδιατεθειμένος
προδιατίθεμαι
προεκτεταμένος
προεκτείνομαι
προκαταβεβλημένος
προκαταβάλλομαι
προκεχωρημένος
προχωρούμαι
προσβεβλημένος
προσβάλλομαι
προσδεδεμένος
προσδέομαι (προσδούμαι)
= αυτός που έχει πειραθεί πεπειραμένος τεχνίτης, πεπειραμένος υπάλληλος = αυτός που έχει πεισθεί είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι ... = αυτός που έχει περανθεί πεπερασμένη σειρά, πεπερασμένο σύνολο = αυτός που έχει πιεσθεί πεπιεσμένος αέρας = αυτός που έχει πλανηθεί πεπλανημένη εντύπωση = αυτός που έχει πλεχθεί/πλακεί πεπλεγμένη συνάρτηση (μαθ.) = αυτός που έχει πραχθεί τα πεπραγμένα έκθεση πεπραγμένων = αυτός που έχει περιβληθεί περιβεβλημένος με φωτοστέφανο = αυτός που έχει περιγραφεί περιγεγραμμένος κύκλος = αυτός που έχει περικοπεί περικεκομμένος προϋπολογισμός = αυτός που έχει περιπλεχθεί/περιπλακεί περιπεπλεγμένη κατάσταση = αυτός που έχει περιτμηθεί = αυτός που έχει φιληθεί (= αγαπηθεί) πεφιλημένος σύζυγος = αυτός που έχει φωτισθεί πεφωτισμένος ηγέτης = αυτός που έχει προβληθεί προβεβλημένο θέμα, προβεβλημένη κατάσταση = αυτός που έχει προδικασθεί = αυτός που έχει προδιαγραφεί προδιαγεγραμμένο μέλλον, προδιαγεγραμμένη πορεία, προδιαγεγραμμένα χαρακτηριστικά = αυτός που έχει προδιατεθεί είμαι προδιατεθειμένος ... (προετοιμασμένος για κάτι ...) = αυτός που έχει προεκταθεί προεκτεταμένη καμπύλη = αυτός που έχει προκαταβληθεί προκαταβεβλημένο μίσθωμα = αυτός που έχει προχωρηθεί προκεχωρημένο φυλάκιο = αυτός που έχει προσβληθεί προσβεβλημένα άτομα (από ασθένεια) = αυτός που έχει προσδεθεί προσδεδεμένος στο άρμα (του, της...) (οπαδός, ακόλουθος, τσιράκι)
157
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Γ2
Μετοχή
Ρήμα
Σημασία και παράδειγμα
προσκεκλημένος
προσκαλούμαι
προστεθειμένος προτεταμένος
προστίθεμαι προτείνομαι
σεσημασμένος
σημαίνομαι
συγκεκομμένος
συγκόπτομαι
συγκεκριμένος
συγκρίνομαι
συγκεχυμένος
συγχέομαι
συμβεβλημένος
συμβάλλομαι
συμπεφωνημένος
συμφωνούμαι
συνδεδεμένος
συνδέομαι
συντεθειμένος συντεταγμένος
συντίθεμαι συντάσσομαι
συντετμημένος
συντέμνομαι
συντετριμμένος
συντρίβομαι
τεθλασμένος
θλώμαι
τεθλιμμένος
θλίβομαι
τεθωρακισμένος
θωρακίζομαι
τεταγμένος
τάσσομαι
τεταμένος
τείνομαι
τετελεσμένος
τελούμαι
τετριμμένος
τρίβομαι
υπογεγραμμένος
υπογράφομαι
= αυτός που έχει προσκληθεί, ο προσκαλεσμένος προσκεκλημένα άτομα, οι προσκεκλημένοι = αυτός που έχει προστεθεί = αυτός που έχει προταθεί προτεταμένο στήθος = αυτός που έχει σημανθεί σεσημασμένος κακοποιός = αυτός που έχει συγκοπεί συγκεκομμένη λέξη = αυτός που έχει συγκριθεί συγκεκριμένα μέτρα, συγκεκριμένα ουσιαστικά = αυτός που έχει συγχυθεί συγκεχυμένη κατάσταση, συγκεχυμένες πληροφορίες = αυτός που έχει συμβληθεί συμβεβλημένο ταμείο, συμβεβλημένο φαρμακείο = αυτός που έχει συμφωνηθεί δεν τήρησε τα συμπεφωνημένα συμπεφωνημένη λύση = αυτός που έχει συνδεθεί συνδεδεμένη συσκευή, άρρηκτα συνδεδεμένος = αυτός που έχει συντεθεί = αυτός που έχει συνταχθεί συντεταγμένη πολιτεία = αυτός που έχει συντμηθεί συντετμημένη επιλογή, συντετμημένη λέξη = αυτός που έχει συντριβεί συντετριμμένος (= υπερβολικά θλιμμένος) = αυτός που έχει θλασθεί τεθλασμένη γραμμή = αυτός που έχει θλιβεί τεθλιμμένος συγγενής = αυτός που έχει θωρακισθεί τεθωρακισμένα άρματα = αυτός που έχει ταχθεί τεταγμένη (= συντεταγμένη στον άξονα y) = αυτός που έχει ταθεί τεταμένη κατάσταση, τεταμένη αρμόσφαιρα = αυτός που έχει τελεσθεί τετελεσμένο γεγονός, τετελεσμένος μέλλων = αυτός που έχει τριβεί τετριμμένη έκφραση = αυτός που έχει υπογραφεί υπογεγραμμένη σύμβαση
Τα στοιχεία αντλήθηκαν, κατά το σημαντικότερο μέρος τους, συμπληρώθηκαν, διορθώθηκαν ή τροποποιήθηκαν από τις σελίδες του ηλεκτρονικού περιοδικού Ορόγραμμα της Ελληνικής Εταιρείας Ορολογίας (ΕΛΕΤΟ). Μπορείτε να δείτε όλες τις αρχαιόκλιτες μετοχές παθητικού παρακειμένου στο σύνδεσμο: http://sfr.ee.teiath.gr/ htmSELIDES/Technology/Orogramma/metoxes0.htm 158
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
Προσοχή!
Διαβάστε το παρακάτω σκίτσο του ΚΥΡ!*
Πώς βρίσκουμε αυτές τις μετοχές στο online Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Ινστιτούτου Νοελληνικών Σπουδών. Αρχαίες μετοχές του παρακειμένου με αναδιπλασιασμό που χρησιμοποιούνται στην Κοινή ως ουσιαστικά ή ως επίθετα λημματογραφούνται στην οικεία τους αλφαβητική θέση, π.χ. εκτεταμένος, σεσημασμένος. Όσες από αυτές έχουν απομακρυνθεί τελείως από τα ρήματα από τα οποία προέρχονται δεν αναφέρονται στα λήμματα των σχετικών ρημάτων, π.χ. συγκεκριμένος, επιτετραμμένος. Όσες όμως θεωρήθηκε ότι δεν έχουν αυτονομηθεί πλήρως αναφέρονται και στο ρήμα από το οποίο προέρχονται. στην περίπτωση αυτή, η μετοχή σημειώνεται στις γραμματικές πληροφορίες του ρήματος χωρίς να αναλύεται σ’ αυτό, και ο χρήστης παραπέμπεται με αστερίσκο για την ανάλυσή της σε ιδιαίτερο λήμμα, π.χ. συντρίβω […] -ομαι / συντετριμμένος.
* Για τον σημαντικό σκιτσογράφο μας ΚΥΡ (Γιάννη Κυριακόπουλο), διαβάστε περισσότερα στο: http://www.cartoonists.gr/view_cat. php?language=Greek&cat_id=16
159
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Γ2
11. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Περιηγηθείτε στο διαδίκτυο! • http://www.youtube.com/watch?v=erSoby0P5eM Για την ηλεκτρονική κάρτα παραμονής στους μετανάστες • http://folders.skai.gr/main/theme?id=144&locale=el ΟΙ ΝΕΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ταξιδεύουν στην Πάτρα για να ανακαλύψουν 4000 μετανάστες που ζουν «αποκλεισμένοι» Με την κάμερα της εκπομπής μπαίνουμε στον «απαγορευμένο» καταυλισμό τους, που τα τελευταία 10 χρόνια αποτελεί το μοναδικό καταφύγιο για ανθρώπους που φτάνουν παράνομα στη χώρα μας για ένα καλύτερο μέλλον. Μέσα σε νεοαναγειρόμενες οικοδομές, με μοναδικό τρόπο να ζεσταθούν αυτοσχέδιες σόμπες από κάδους σκουπιδιών, οι άνθρωποι που άλλαξαν την όψη της Πάτρας –άνθρωποι χωρίς φωνή– μιλούν στους Νέους Φακέλους. • http://www.youtube.com/watch?v=ECOHHIdLx0Q Ελλάδα, μετανάστευση, ρατσισμός. Με βίντεο ντοκουμέντα και προσωπικές μαρτυρίες από τα χρόνια της μετανάστευσης των Ελλήνων ανά τον κόσμο. • http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.article&id=1264 «Τι είναι οι μετανάστες; Aπειλή ή ευκαιρία;» Άρθρο του Ν.Κ. Αλιβιζάτου, καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. • http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.article&id=7006 Του Διονύση Σαββόπουλου, Για «το κίνημα των 10: εκτός Κέντρου οι παράνομοι μετανάστες». • http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.article&id=5048 Της Κατερίνας Βικάτου, «Ο ρατσισμός και η πλατεία Βικτωρίας». Μια κάτοικος της πλατείας Βικτωρίας μιλάει για τη ζωή της και αναρωτιέται για το αν είναι ρατσίστρια ή όχι... • http://antiracist-her.blogspot.com/2011_01_01_archive.html Ένωση πολιτών κατά του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. • http://www.xemeina.gr/η-ταινία/ Ένα ντοκιμαντέρ διάρκειας 39 λεπτών με 5 πρωταγωνιστές που κατάγονται από άλλες χώρες και διαμένουν στην Ελλάδα. Δημιουργοί του οι Μαρία Γεράκη, Κώστας Αγιαννίτης, Χρυσάνθη Ζουρούδη.
Διαβάστε! • Δραγώνα Θ. – Μπιρτέκ Φ., Ελλάδα και Τουρκία, Πολίτης και Έθνος – Κράτος. Αλεξάνδρεια, 2006.
Δείτε! • Ταινία Ακαδημία Πλάτωνος, 2009. Σκηνοθεσία: Φίλιππος Τσίτος. Πρωταγωνιστούν: Αντώνης Καφετζόπουλος, Μαρία Ζορμπά. Μια ταινία που ψάχνει την ελληνική ταυτότητα και παίρνει σαφή θέση για το θέμα των μεταναστών, χωρίς να μιλάει για το δράμα τους διδάσκοντας ή καταγγέλλοντας. • Ταινία Στέλλα, 1955. Σενάριο – σκηνοθεσία: Μιχάλης Κακογιάννης (από το θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια). Πρωταγωνιστούν: Μελίνα Μερκούρη, Γιώργος Φούντας.
160
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ – ΕΝΟΤΗΤΑ 3 – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ»
• Ταινία Φοβού τους Έλληνες, 2000. Σενάριο: Τομ Γκάλμπρεϊθ σε συνεργασία με τον Λάκη Λαζόπουλο, Σκηνοθεσία: Τζον Τατούλις. • Ταινία Από την άκρη της πόλης, 1998. Σενάριο – σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Γιάνναρης. Ταινία για τους παλιννοστούντες Ρωσοπόντιους.
161
τόμος α΄ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ
ISBN: 9978-1-908362-77-3
Το ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ και το ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ περιλαμβάνουν: • Πέντε διδακτικές ενότητες με ασκήσεις αφόρμησης, κείμενα και ασκήσεις λειτουργικής κατανόησής τους • Δύο CDs με τα κείμενα των ενοτήτων του ΒΙΒΛΙΟΥ ΜΑΘΗΤΗ και του ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ • Δραστηριότητες κατανόησης προφορικού λόγου • Δραστηριότητες παραγωγής προφορικού λόγου • Δραστηριότητες κατανόησης γραπτού λόγου • Δραστηριότητες παραγωγής γραπτού λόγου • Δραστηριότητες επέκτασης του λεξιλογίου • Πολιτιστικά και διαπολιτισμικά στοιχεία για την κάθε Ενότητα • Tραγούδια • Λίστα θεματικού λεξιλογίου για κάθε Ενότητα • Παιχνίδια ρόλων • Ασκήσεις γραμματικής, συντακτικού και λεξιλογίου • Κανόνες και ασκήσεις προφοράς • Ιδιωματισμούς, εκφράσεις και παροιμίες της ελληνικής • Προτάσεις για συνθετικές δημιουργικές εργασίες • Προτάσεις για περιήγηση στο διαδίκτυο, ελληνικές ταινίες και βιβλία σχετικά με το θέμα κάθε Ενότητας • Πίνακες γραμματικής • Τα κείμενα ορισμένων δραστηριοτήτων ακουστικής κατανόησης • Τις λύσεις των κλειστών ασκήσεων • Αυθεντικές φωτογραφίες από την ελληνική πραγματικότητα
Ιφιγένεια Γεωργιάδου
ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ Σειρά εκμάθησης της ελληνικής ως ξένης / δεύτερης γλώσσας
Επίπεδο Γ2 Τόμος α΄
ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ και ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ
s Ι 2 CD Ε Χ Ε Ι ΠΕΡ ΚΕΙΜΕΝΑ Α ΜΕ Τ ΒΙΒΛΙΩΝ ΤΩΝ
ΕΠΙΠΕΔΟ Γ2
Στόχος της σειράς εκμάθησης της ελληνικής ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ είναι να παράσχει στον ξενόγλωσσο σπουδαστή μία όσο το δυνατόν πληρέστερη εικόνα της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας, ιδωμένης από πολλά πρίσματα. Φιλοδοξεί να αποτυπώσει τις αγωνίες, τις χαρές, τον ενθουσιασμό, τους φόβους, τα επιτεύγματα και τους προβληματισμούς των ελλήνων σήμερα, μέσα από την παρακολούθηση της ελληνικής κοινωνίας στα θέματα που θίγονται εδώ. Επίσης στόχος των βιβλίων είναι να καταστήσουν τους μαθητές ικανούς να ανταποκριθούν στις ανάγκες επικοινωνίας αλλά και πιστοποίησης των γνώσεών τους, μέσω της συμμετοχής τους στις εξετάσεις πιστοποίησης της ελληνομάθειας του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας (ΚΕΓ) ή άλλων οργανισμών οι οποίοι οργανώνουν ή πρόκειται να οργανώσουν τη διεξαγωγή παρόμοιων εξετάσεων με βάση του Ευρωπαϊκό Χαρτοφυλάκιο Γλωσσών και τα επίπεδα του ΚΕΓ, βάσει του Π.Δ. 60/30-6-2010 ΦΕΚ Α’ 98. Το ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ Γ2 – Τόμος α΄ (το οποίο κυκλοφορεί σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή) συμπληρώνεται από: 1. Το ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ (και σε ηλεκτρονική μορφή), το οποίο περιλαμβάνεται στην έντυπη μορφή (δεύτερο μέρος της έντυπης έκδοσης) 2. Το audio book ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ Γ2 – Τόμος α΄ σε μορφή 2 CDs, τα οποία περιλαμβάνουν τα κείμενα των ενοτήτων του ΒΙΒΛΙΟΥ ΜΑΘΗΤΗ και του ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 3. Την ηλεκτρονική πλατφόρμα εκμάθησης ελληνικής γλώσσας σε επίπεδο ελληνομάθειας Γ2 (και Γ1) ΓΛΩΣΣΑ www.ellinikiglossa.eu, με επιπλέον κείμενα και ασκήσεις 4. Την υποστήριξη μέσω σεμιναρίων και συμβουλευτικής σε διδάσκοντες από το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού
Παιδαγωγική υποστήριξη και μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας εκμάθησης της ελληνικής «ΓΛΩΣΣΑ» www.ellinikiglossa.eu Εκδόσεις ΑΚΑΚΙΑ Εκδόσεις ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ