WANDELEN
Stad van kruisheren en volksdevotie
Het Maastricht van Sint-Servaas Aan de hand van heiligen neemt De Verwondering u mee op wandelingen door verschillende steden. Deze keer loopt journaliste Kalien Blonden langs monumenten en bijzondere plekken in Maastricht. TEKST: KALIEN BLONDEN FOTO’S: SHUTTERSTOCK/HOLLANDSE HOOGTE ILLUSTRATIE: KIRSTEN VERMEULEN
Dat Maastricht een stad is van vele heiligen wordt meteen duidelijk als ik het Centraal Station uitloop. Op de hoek van de Stationsstraat en de Wilhelminasingel staat een negen meter hoge Mariazuil, omringd door de vier heilige bisschoppen van Maastricht: Lambertus, Servatius, Monulphus en Hubertus. Het monument, dat in de volksmond ‘de kaarttafel’ heet, staat op een verkeersrotonde, waar Maria en de bisschoppen neerkijken op de drukte van alledag. Ik ben er op zaterdag en loop over de antiekmarkt die van 10.00 uur tot 16.00 de ruimte van de Stationsstraat tot aan de Mariazuil beslaat.
1
38
De Verwondering
Bonnefantenmuseum. Vanaf het station loop ik in een kwartiertje naar het Bonnefantenmuseum. Met zijn raketvormige toren aan de Maas is het een van de opvallendste gebouwen van Maastricht. Ik bekijk op de eerste verdieping een prachtige collectie middeleeuwse houtsculpturen. Daar sta ik oog in oog met een veertiende-eeuws Mariabeeld en een eeuwenoud houten beeldje van de heilige Anna-te-Drieën: een bijzondere ervaring. Alsof je door de tijd heenkijkt! Ook de collectie-Neuteling spreekt tot mijn verbeelding. Willem Neuteling (1916-1986), zoon van de uitvinder van het Liga-koekje, gebruikte zijn
2
2
miljoenenerfenis om een unieke verzameling middeleeuwse religieuze kunstvoorwerpen samen te stellen. Ook hier blik ik eeuwen terug, staand voor een houten beeld van de Heilige Bernardus van Siena uit 1520 en een marmeren beeld van de Heilige Catharina van Alexandrië uit 1500. Serpentilunet 6221 Voor ik verder de stad in ga, drink ik een kopje koffie bij Eetcafé Servaas, vernoemd naar SintServaas. Een gezellig café aan de Maas met prachtig uitzicht over het water en de stad aan de overkant. Corversplein 10
3
4
Sint-Matthiaskerk. Aan de monumentale Boschstraat loop ik een van de vier grote
rooms-katholieke parochiekerken in het centrum van Maastricht binnen: de gotische Sint-Matthiaskerk, toegewijd aan de heilige apostel Matthias. De kerk werd gebouwd tussen de dertiende en de zestiende eeuw en het verhaal gaat dat de lakenwevers van het Bosschstraatkwartier de bouw hebben bekostigd door elke keer als er gevloekt werd, een boete te heffen. In de kerk word ik stil onder de prachtig gebrandschilderde ramen. Andere bezienswaardigheden: een groot negentiende-eeuws kerkorgel en een paar kostbare beelden, zoals een beeldje van de Heilige Caecilia, gemaakt door Jan van Steffensweert, een bekende beeldsnijder uit het Maasland. Boschstraat 99 Boekhandel Dominicanenkerk. A bookshop made in heaven, kopte de Britse krant The Guardian over deze boekhandel, gevestigd in een eeuwenoude kerk. Ik kan het alleen maar bevestigen. De winkel lijkt in niets op wat ik ooit eerder ergens zag. In de kerk is een ‘boekenflat’ gebouwd: twee
5
De Verwondering
39
WANDELEN
7 4 maasboulevard
Maastricht st at e
ns
in
ge l
Sint-Matthiaskerk
Sint-Servaasbasiliek
el
g asin
3
station
lmin
7
10
e wilh
6
1
5
8 Onze Lieve Vrouwbasiliek
9
2
Bonnefantenmuseum
hotel-restaurant: het vijfsterren Kruisherenhotel. Alleen de binnenkomst is al bijzonder: ik loop door een enorme koperen toeter. Commentaar van een bezoeker: ’De glans trekt je als het ware naar binnen toe.’ In het schip van de monumentale gotische kerk is een entresol waar je kunt eten ‘met hemels uitzicht’. In het koor van de kerk strijk ik neer in de wijnbar. Ik kijk mijn ogen uit: eeuwenoude glas-in-loodramen en muurschilderingen, gemixt met moderne ontwerpen van vormgevers als Piet-Hein Eek en Philippe Starck. Eigenaardigheidje: als ik naar het glazen toiletgedeelte ga, lijkt het alsof iedereen me kan zien… Kruisherengang 19-23 Onze Lieve Vrouw ‘Sterre der Zee’ Basiliek. ‘O goede Moeder, op deze heilige plaats zult Gij, door uw alvermogende voorspraak, mij hulp in mijn nood en troost in mijn lijden verwerven. Amen.’ Zo eindigt het gebed tot de ‘Sterre der Zee’ dat bij de ingang van de kapel hangt. Ik ben een van de vele bezoekers die er vanuit het drukke stadsgewoel binnenkomt om een kaarsje op te steken, een ‘bougieke’, zoals Maastrichtenaren zeggen. Ik kan het nauwelijks geloven, maar het blijkt uit de kaarsjesverkoop: per dag bezoeken zo’n duizend Mariavereerders deze houten Maria uit de vijftiende eeuw! Ook na meer dan vijfhonderd jaar is zij nog een middelpunt van volksdevotie. Zouden er op haar voorspraak nog steeds wonderbaarlijke genezingen plaatsvinden? Onze Lieve Vrouweplein 9
8
De Bisschopsmolen. Als ik vanaf het Onze Lieve Vrouweplein een klein stukje in zuidelijke richting loopt, hoor ik geklater: een eeuwenoude watermolen in hartje Maastricht. Als ik er naartoe loop, ruik ik de geur van versgebakken brood. Die blijkt uit De Bisschopsmolen te komen, een molen uit de elfde eeuw waarin nu een biologische bakkerij is gevestigd. De watermolen maalt het graan dat in de bakkerij wordt gebruikt. Hoe ambachtelijk wil je het hebben? Ze verkopen vlaaien (natuurlijk!) en speciale broden. Ik kies voor een van de speltmixen om thuis brood te bakken. Een lunch en een rondleiding door de molen bewaar ik voor een volgend bezoek. Stenenbrug 3. • Lezers van De Verwondering krijgen bij een stuk vlaai naar keuze gratis een kopje koffie. Zie pag. 80.
8
9
boekenkasten van meer dan 30 meter lang en 7,5 meter hoog. Volgens de eigenaar van de winkel is er geen andere plek ter wereld waar je midden in een kerk neer kunt kijken op de absis, een zijkapel waarin nu een eetcafeetje is gevestigd. Via een trap loop ik de boekenflat op en kijk naar beneden. Mooi detail: de tafels staan in de vorm van een kruis opgesteld! Beneden eet ik een broodje en lees dat deze kerk tweehonderd jaar geleden aan de eredienst werd onttrokken en sindsdien dienst deed als fietsenstalling en carnavalstempel. Vandaar het gedicht ‘Eerherstel’, dat op een spandoek boven de bar hangt: ‘Waar oude mergelstenen de geschiedenis hebben opgeslagen. En kerkvader Thomas van Aquino ons zijn leven vertelt, wordt na 200 jaar het woord, vrucht van studie en beschouwing, weer overgedragen.’ De boekhandel organiseert regelmatig optredens en exposities. Dominicanerplein 1
40
De Verwondering
Sint-Servaasbasiliek. Als u maar één kerk wilt bezoeken, bezoek dan de Sint-Servaasbasiliek, verzekeren Maastrichtenaren. Het is de oudste kerk van Nederland, gebouwd tussen 1000 en 1200, op het graf van Sint-Servaas. In 1985 bracht paus Johannes Paulus II de kerk een bezoek en verhief haar tot ‘basiliek’. Voor een klein bedrag kan ik de basiliek en de schatkamer bekijken, een museum met relieken van heiligen en andere religieuze voorwerpen. Een van de topstukken is de kist van prachtig edelsmeedwerk met daarin het gebeente van Sint-Servaas. In de basiliek loop ik eerst langs de zijkapellen die elk zijn opgedragen aan een heilige. Dan ga ik midden in de kerk staan en kijk omhoog. Ik zie het licht, de eenvoud en de volmaakte harmonie. Alsof de hemel boven me opengaat. Keizer Karelplein 3 (bij het Vrijthof)
6
7
Tijd voor een drankje in een vijftiende-eeuws kloostercomplex dat verbouwd is tot een uniek
10 Antiquariaat Stille Librairie. Op de terugweg
naar het station loop ik door het stadsdeel Wyck, het Quartier Latin van Maastricht, met veel trendy woon- en kledingwinkeltjes. Ik stuit er op dit verstilde antiquariaat in een eeuwenoud pand. Met een gevel
6
steen van Maria Sterre der Zee: zij beschermt dit huis. Binnen tref ik een gezellige chaos bij eigenaar en oud-zeeman Ton Stille. Hij laat graag zijn schatkamer zien: antiquarische boeken, prenten, oude ansichtkaarten en zijn grootste schat: een stukje van de mantel van Sint-Servaas, een kostbaar reliek. Erg mooi vind ik de verzameling ‘santjes’: devotieprentjes met afbeeldingen van heiligen. Met een santje van Christoffel, patroonheilige van de reizigers, verlaat ik de winkel én Maastricht. Iech goan trök nao hoes… Rechtstraat 85
De Verwondering
41