12 kapital cetvrtok 01 april 2010 by Kapital Media Group

50 CENT VO SKOPJE OTVORENO PENXER^E

KAKO JAKNEWETO DOLAROT ]E VLIJE VRZ EKONOMIJATA? OD RASTOT NA DOLAROT ]E ]ARAT SAMO IZVOZNICITE!

SRE]NI VELIGDENSKI PRAZNICI-SLEDNOTO IZDANIE NA KAPITAL IZLEGUVA NA 06.04.2010 (VTORNIK)

ZAVR[I VELIGDENSKIOT OTKUP NA JAGNIWA

OTKUPUVA^ITE GI “ZAKLAA ZAKLAA” STO^ARITE! 6

FILIP RIKER DONATORSKATA KONFERENCIJA ZA HAITI, TEST ZA NA[ATA RE[ITELNOST

NA ZATVORAWE, V^ERA 31.03.2010, 13.00~.

MBI 10 MBID OMB

0,48% 0,72% 0,03%

EVRO/DENAR DOLAR/DENAR EVRO/DOLAR

61,52 45,63 1,35

NAFTA BRENT EURORIBOR

82,09 1,21%

INDEKS NA MAKEDONSKA BERZA

PO POSETATA NA BALA[ NA SKOPJE: SOSEDITE I PO “STO GODINI” KUMUVAAT NA IDNINATA NA MAKEDONIJA!?

ZA TRI GODINI CRNA GORA JA RENOVIRA[E CELATA @ELEZNICA

2 01.04.2010

NAVIGATOR

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

^ETVRTOK 1 APRIL 2010

CRVENOTO JAJCE NE LA@E ve milijardi hristijani (i pravoslavni i katoli~ki ) vo celata vselena go proslavuvaat najgolemiot hristijanski praznik Hristovoto Voskresenie. Retko, na sekoi ~etiripet godini, se poklopuva ama ba{ site hristijani da go slavat vo istiot den. Ovoj Veligden e ba{ takov. Vo nedelata site hristijani i nivnite narodi vo svetot }e bide sploteni vo edna misla i vo edna poraka za mir, dobrina, zaedni{tvo i voskresenie vo noviot ìvot. So Voskresenieto treba da se odbeleùva pobedata na verbata i pobedata na ìvotot nad smrtta. ûmu olkav voved. Momentalnata situacija vo koja se nao|a Makedonija (i nejzinoto rakovodstvo) e moèbi najte{kata vo na{ata ponova istorija - no ne e bezizlezna. Ima eden “na{“ zemjak od ovie kraevi, Nikola Pa{i}, legendarniot politi~ar koj za vreme na Prvata svetska vojna koga go pra{ale Srbite: “{to }e bide so nas”, odgovoril : “Nema ni spas- ama nema da propadneme”. Opkruùvaweto ni e takvo kakvo {to e. Nekoi sakaat da n$ oderat i da si napravat obleka od na{ata koà, drugite konspirativno se sostanuvaat i sakaat da ni ja skrojat idninata bez da n$ pra{aat. Na{iot pogled na idninata ne e vo karanicite. Nie na nikogo ne mu se zakanuvame. Svesni sme deka pokraj neprijateli imame i prijateli vo ovaa vselena. Stradaweto go doìvuvame kako preodna faza do blago-

sostojbata. Me|utoa, {okiran sum od na{ata razedinetost vo najte{kite momenti, od razedinetosta vo vreme koga treba da bideme sploteni vo re{avaweto na pra{awata: “Da se bide ili da ne se bide”. Bez ogled {to se slu~ilo i {to se slu~uva, ovoj narod mora da misli na idninata. Ovaa dràva e dràva na na{ite tatkovci, na{a dràva i dràva na na{ite idni generacii. Poradi toa ne smee, poradi toa e z a b r a n e to da ne mislime na nea. Izvr{uvaweto na op{testvenite funkcii podrazbira, sekoj vo svojot mandat maksimalno da se angaìra za dobrobitot na zemjata, da gi oplodi nejzinite kapaciteti i posle istekot na mandatot istoto toa da mu go ovozmoì na onoj koj ja prezema funkcijata, bez da podmetnuva “klipovi”.. Veligden se poklopuva i so ~etirigodi{niot mandat na ovaa vlada. Prigoda e da gi pofalime navistina iskrenite napori na Premierot i negoviot tim za dràvata da se mrdne od mrtvata to~ka. Ako ni{to drugo eden od uspesite na ovaa vlada e {to izborot na patuvawata i spisokot na zemjite kade {to moème da patuvame za ovoj Veligden e neizmerno golem. Posle dve decenii hermeti~ka zatvorenost vo vnatre{nite granici ja ~uvstvuvame ubavinata na slobodata na bezviznoto patuvawe. Po tradicija, vo mnogu semejstva ovie denovi }e se bira pobedni~koto jajce. Destruktivcite i onie koi kritikuvaat,

MAKEDONCITE ZASEGA SAMO STA@ANTI

Politikolozi, pravnici, advokati, lingvisti... Mnogumina sonuvaat za kariera vo nekoja od instituciite na Evropskata unija. Makedoncite zasega mo`at samo da sta`iraat. Hrvatite zapo~naa postapka za vrabotuvawe vo brojnata evropska birokratija

ALEKSANDAR PISAREV ppisarev@kapital.com.mk pis arev@k @ api p tal.com.mk

a pritoa ne nudat re{enija na krajot na krai{tata }e otidat vo pekolot ili }e zavr{at na politi~kata deponija. Celi ~etiri godini & vle~at ra~na na Vladata, n$ zapla{uvaat so kriza i kataklizma, so globalizacijata i ekonomskata kriza. Velat deka za nas nema spas, deka patriotizmot e izlitena forma deka ova e drama vo koja nema da preìveeme. Ekonomskite pokazateli se nepobitni i pokaùvaat deka vo predve~erjeto na ovoj golem praznik ima i podobruvawa: se zgolemuva BDP, raste industrisko proizvodstvo, porasnata e netovrednosta na platite, podobren e platniot bilans na dràvata, pomal e trgovskiot deficit... sakate u{te, mir vladee vo dràvata, namalena e nevrabotenosta....

GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIK

Qup~o Zikov

OFFICE MANAGER I FINANSII:

ZAMENICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Aleksandra Nikolova: ++389 2 2551 441/ lok:104 nikolova@kapital.com.mk

Spasijka Jovanova, Verica Jordanova, Biqana Zdravkovska Stoj~evska

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL:

POMO[NICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Sawa Savovska: ++ 389 2 551441 /lok: 101 pretplati@kapital.com.mk

Igor Petrovski, Maja Bajalska Georgievska, Aleksandar Pisarev

REKLAMA

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 2551441/ lok:103

Makedoncita imaat {ansa da gradat kariera samo kako sta`anti ALEKSANDRA DIMOSKA dimoska@kapital.com.mk

olitikolozi, pravnici, advokati, lingvisti od cela Evropa sonuvaat za kariera vo nekoja od instituciite na Evropskata unija vo Brisel, Strazbur ili Luksemburg. Rabotata e privle~na poradi statusot i privilegiite koi se dobivaat, dobrata zarabotuva~ka i odli~nata preporaka. Viznata liberalizacija {to pred nekolku meseci ja dobi Makedonija, za mnogumina zvu~e{e kako mo`nost za ostvaruvawe na sonot - rabota vo instituciite na EU. Za àl, viznata liberalizacija za makedonskite gra|ani dava legalna mo`nost samo za staìrawe. Spored informaciite koi gi dobivme, ima mnogumina Makedonci koi ve}e staìraat tamu.

Najgolem del od niv se pravnici i lingvisti, no, nikoj to~no go znae nivniot broj. Makedonija, kako zemja koja s$ u{te gi nema zapo~nato pregovorite za polnopravno ~lenstvo, ne mo`e pravno da go regulira raboteweto na nejzinite dr`avjani vo institucii kade {to s$ u{te ne e ~lenka. Vo Hrvatska, koja e na pragot na ~lenstvo vo EU, vo tek e konkurs za regrutirawe na prvite Hrvati koi {to }e sklu~at dogovor za rabota na odredeno vreme. Komisijata za buxet na EU ve}e gi napravi predlog-proekciite kolku pari }e ~inat tie vrabotuvawa. Za slednata godina predvideni se 1,8 milioni evra za 62 hrvatski birokrati. Tie do 2011 godina }e bidat vraboteni vo Evropskiot parlament poradi podgotovkite na Hrvatska za vlez vo EU. Stanuva zbor za 20 preveduva~i,17

simultani preveduva~i, 11 pomo{nici vo zastapni~kite evropski partii i 14 drugi rabotni mesta. Vo slu~aj dogovorot za pristapuvawe na Hrvatska vo EU da se slu~i, kako {to se o~ekuva, na po~etokot na 2012 godina, evropskite institucii imaat ostaveno buxetska rezerva od 3,8 milioni evra, od koi tri milioni se za tro{ocite za dopolnitelna birokratija, 540 iljadi evra za tro{ocite na hrvatskite nabquduva~i vo Parlamentot i 300 iljadi evra za otvorawe na informativen centar na hrvatski jazik. Na konkursot vo Hrvatska se prijavile 3.427 kandidati, na ispit izlegle 1.981 kandidat, a prviot krug go pominale 1.390 kandidati. Izborot e vo tek, a izbranite kandidati }e treba da bidat povikani i na dopolnitelni testirawa od strana na instituciite na EU.

Nikolaj Toma{evski

marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

GRAFI^KI PRELOM I WEB ADMINISTRACIJA

OGLASI

Nade Toma{evska, Igor Toma{evski

Dijana Gulakova: ++389 2 2551441/ lok: 105

FOTOGRAFIJA

gulakova@kapital.com.mk

VRABOTUVAWE VO INSTITUCIITE NA EU

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 2 2551 441; faks: ++ 389 2 2581 440; e-mail: kontakt@kapital.com.mk Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul: Romanija bb (fabrika Gazela) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; PRETSEDATEL NA ODBOROT NA SODRU@NICI: Qup~o Zikov IZVR[EN DIREKTOR: Gordana Mihajlovska

2.5

ilioni evra se sobrani vo buxetot po site osnovi od uvozot na polovni vozila od po~etokot na godinava. Spored ministerot za finansii i vicepremier Zoran Stavreski zaklu~no so ponedelnik, 29 mart vo Carinata bile prijaveni 3.500 polovni i novi avtomobili, od koi se ocarineti okolu 3.400. “Zadovolni sme od interesot na gra|anite. Brojot na uvezenite vozila posledniov mesec e ednakov na vkupniot uvoz lani. Merkata za namaluvawe na carinata i akcizata za uvezeni avtomobili gi ispolni posakuvanite efekti, ne samo od fiskalen aspekt”, ocenuva Stavreski.Carineweto se odviva efikasno, no s$ u{te e mal odyivot na gra|anite za registrirawe na vozilata so stranski registarski tabli~ki. Se o~ekuva vo narednite dva meseca pogolem broj gra|ani da ja iskoristat ovaa mo`nost i da gi preregistriraat svoite vozila so stranski tabli~ki. Za nivno infoirmirawe naskoro }e se izrabotat informativni letoci. Se procenuva deka vo dr`avata se vozat okolu 50.000 avtomobili so stranski tabli~ki, prete`no bugarski.

Aleksandar Ivanovski

SPECIJALNI PRILOZI:

LEKTOR

Jasmina Savovska Tro{anovski: ++389 2 2551 441/ lok: 102,

Meri Kondoska

prilozi@kapital.com.mk Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za nedelnikot “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot. Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

Kolkava plata imaat pratenicite vo Evropskiot parlament? Od juli minatata godina, narodnite izbranici vo Evropskiot parlament dobivaat ista bruto-plata vo iznos od 7.665 evra mese~no. Pred toa platite bea kreirani spored nacionalnite primawa, pa taka italijanskite pratenici bea najplateni i mese~no dobivaa po 11.100 evra, Avstrijcite 8.160 evra, Germacite i Francuzite po 7.009 evra, a [pancite 2.914 evra. Najmala plata dobivaa pratenicite od Bugarija, pomalku od 1.000 evra, i pratenicite od Litvanija koi mese~no dobivaa okolu 1.183 evra.

NAVIGATOR LIDERI

01.04.2010 NE IM BE[E DENOT

POBEDNIK

DOBRA LEKCIJA olgogodi{niot makedonnor ski ambasador Viktor {e Gaber ja promovira{e msvojata najnova kniga “Imo, eto Makedonija”. Ova delo, na koe vsu{nost e svoevidna analiza na site segmenti od bilateralniot spor koj go imame so Grcija za imeto na na{ata dràva, moè da im oposluì na pomladite diploi~ mati kako izvonreden vodi~ vo tajnata diplomatija. {a S$to ona {to go napi{a Gaber vo ovaa kniga e dobra lekcija za mladite diplomati koi se na po~etokot od karierata, a me|u drugoto se obiduvaat da go re{at i dolgogodi{niot spor so Grcija. So smiren i ladnokrven ton, svojstven za najdobrite diplomati, toj gi analizira i elaborira site fakti potrebni za da se izgradi povolna klima za re{avawe na gr~komakedonskiot spor. Gaber prepora~uva vo me|unarodnoto modelirawe na makedonsko-gr~kiot spor diplomatite pove}e da se potpiraat na konspirativnite pregovori i dogovori, kako na edna od najkorisnite formi vo diplomatijata.

D BOBAN MILO[OSKI

VAN^O KARGOV

NIKOLA GRUEVSKI

[EFIK DIRAKI

o doa|aweto na Fifti o dobivaweto na e se oglasi na baegovata Fejsbuk akS Sent u{te edna{ ja SIPA-poddr{ka, u{te Nraweto na mati~nite Ntivnost e pove}e od postavi Makedonija na edna{ potvrdi deka lekari da razgovaraat skandalozna. Funkcilistata na svetskite muzi~ki sceni

uspe{no sproveduva evropski reformi

okolu namalenata kapitacija

ZA TRI GODINI CRNA GORA JA RENOVIRA[E CELATA

jata vladin portparol e seriozna rabota

@ELEZNICA

NEKOJ PRAVI DR@AVA, NEKOJ SI IGRA MAJTAP Dodeka nie gi krpime `eleznicite so stari vagoni, Crnogorcite celosno ja renovirale infrastrukturata i nabavile tri kompletno novi vozovi. Napravile i silen nacionalen avioprevoznik, koj ni go ponudi na raspolagawe kako uteha za Makedonija da ne po~uvstvuva praznina, koga ve}e go nema MAT! GOJKO KE[EQ

gojko@kapital.com.mk

inisterot za transport i vrski, Mile Janakieski, uveruva deka èlezni~kiot soobra}aj vo zemjava e bezbeden i deka ne e potrebno da se kreva panika vo javnosta. N$ zamoli i nas novinarite da zemame izjavi samo od reprezentativni sindikati ili ovlasteni lica. No, od kade da barame izjavi, ministre? Generalniot direktor na M@-Transport, Blagoja Krstevski , go nema{e nikade koga sindikatot izleze da predupredi za bezbednosta vo èlezni~kiot soobra}aj i duri napi{a naredba do vrabotenite da mol~at i da ne davaat izjavi za mediumite. Potoa koga se slu~i nesre}ata vo â{ka, direktorot izjavi deka vozovite se bezbedni i duri re~e deka vo sekoja kabina imalo ko~nici i dokolku po~uvstvuvaat opasnost patnicite sami moèle da go zastanat vozot!? A, koga ma{inskiot kadar vo M@, koi {to se najrelevanten izvor za sostojbata vo vozovite bidej}i ako ne drugo tie upravuvaat so niv, }e izleze so tvrdewe deka postoi seriozna opas-

nost od nesre}i, toa treba da go ignorirame i da ne go slu{ame. Vo pravo ste, ministre! [to znae ma{inovoza~ot za sopstveniot voz, isto kolku i ov~arot za svoite ovci. Janakieski n$ informira{e i deka Vladata vo izminatite tri ipol godini intenzivno investirala vo èleznicite -12 milioni evra za rekonstukcija i podobruvawe na èlezni~kata pruga. Tolku e modernizirana prugata, {to vozovite potskoknuvaat od radost koga itaat po nea, pa izleguvaat od {inite, kako onoj vo â{ka. A, i ovie Crnogorcite najdoa da ni stavaat sol na ranata tokmu sega. Za istiot period od tri godini, kolku {to Crna Gora e samostojna dràva, dodeka nie krpime vagoni i lokomotivi, tie kupile tri kompletno novi vozovi i celosno gi rekonstruirale èleznicite. So pari od Evropskata investiciska banka ja obnovile èlezni~kata infrastruktura i napravile celosna rekonstrukcija na èleznicite. “Ovie denovi go zavr{ivme i finansiskoto konsolidirawe na site u~esnici vo èlezni~kiot prevoz, a tovarniot soobra}aj planirame da go priva-

3 FAKTI ZA...

3,6% 12,6% 7,2%

PORASNALE NETOPLATITE VO JANUARI, SPOREDENO SO ISTIOT MESEC LANI PORASNALA PLATATA VO SEKTOROT RUDARSTVO I VADEWE NA KAMENR

POVISOKI PLATI ZELE VRABOTENITE VO PRERABOTUVA^KATA INDUSTRIJA

tizirame”, izjavi crnogorskiot minister za soobra} aj Andrija Lompar na sredbata so svojot makedonski kolega, v~era. Pokraj toa, Crnogorcite finansiski celosno go odvoile patni~kiot soobra}aj i sega to~no znaat {to treba da napravat za da gi namalat zagubite. Crnogorskiot minister, isto taka, se ponudi na Makedonija da & izleze vo presret koga }e ni bilo potrebno, so ogled na toa {to nemame nacionalen avioprevoznik. “Edna od temite za koi denes razgovaravme be{e i nacionalniot prevoznik i so ogled na toa deka Makedonija vo momentov

nema svoja aviokompanija, nie smetame deka moème da vi pomogneme da ja nadminete sekoja te{kotija {to moè da ja po~uvstvuvate zaradi toa. Na{ata kompanija Montenegro Erlajns kupi tri novi avioni, taka {to vo sekoj moment moème da vi izlezeme vo presret”, re~e Lompar. U{te edna rabota za na{e frustrirawe. Za samo tri godini Crna gora uspea da sozdade nacionalen avinski prevoznik, da kupi nekolku novi avioni i duri i da ni nudi pomo{. A, nie uspeavme da go uni{time i toj, kakov-takov avioprevoznik {to go imavme, pa makar imal i eden edinstven avion!

Crnogorskiot minister za transport, Andrija Lompar, na raspolagawe ni gi ponudi avionite na Montenegro Erlajns

PROCENKI... DEN DON^EV Analiti~ar

IZVOZOT I BDP

o ~etvrtiot kvartal od 2009 godina vkupniot izvoz iznesuva{e 502 milioni evra, sporedeno so 572 milioni evra vo ~etvrtiot kvartal od 2008 godina. Zna~i, vkupniot izvoz opadnal za 70 milioni evra i vo ovoj slu~aj imal negativno vlijanie vrz stapkata na rast na BDP vo ~etvrtiot kvartal od 2009 godina. Vkupniot uvoz na stoki i uslugi na Makedonija pretstavuva minus za tekovnata smetka i minus za mereweto na BDP. Vo ~etvrtiot kvartal od 2009 godina vkupniot uvoz iznesuva{e 961 milioni evra, sporedeno so 1.084 milioni evra vo ~etvrtiot kvartal od 2008 godina . Zna~i, vkupniot uvoz se namalil za 123 milioni evra i vo ovoj slu~aj imal pozitivno vlijanie vrz stapkata na rast na BDP vo ~etvrtiot kvartal od 2009 godina, sporedeno so BDP vo ~etvrtiot kvartal od 2008 godina.

VIKTOR GABER ABER Kako odgovor na pra{aweto zo{to tolku dolgo ne se re{ava ovoj spor, kako eden od “doma{nite” problemi, veli deka hendikepot za Makedonija e vo toa {to ne postoi {irok politi~ki konsenzus kako da se re{i problemot. Toj, kako iskusen diplomat, so seta serioznost predupreduva deka namesto da se vospostavi politi~ko edinstvo vo dr`avata za brzo da se re{i problemot, imeto se koristi za politi~ki marketing.Analizirajki go problemot so diplomatska dioptrija toj uka`uva i na brojni propusti koi gi napravile i mediumite vo re{avaweto na ovoj problem.

GUBITNIK

VO DUPKA oce Trajanovski ne go roslu{a glasot na naroeddot, tuku samo naredbite na partijata. Dokaz za toa e najnoviot konkurs za etdirektori na javnite pretprijatija vo Skopje vo koj cine se baraat kvalifikacile ite koi bi garantirale no deka kandidatot uspe{no }e ja vr{i rabotata, tuku e lo dovolno da ima kakvo bilo visoko obrazovanie. te Da bide nesre}ata u{te ekpogolema, se baraat direkija tori na javnite pretprijatija mi koi se hroni~no so golemi zagubi i so katastrofalno lo{i uslugi koi im se nudat na gra|anite. Na primer JSP, koe ima zaguba od 43,3 milioni denari i n$ vozi vo avtobusi od periodot po zemjotresot vo Skopje, potoa JP Ulici i pati{ta, a ulicite ni se dupka do dupka, i taka so red. Namesto vo konkursot strogo da se definira stru~na kvalifikacija, iskustvo, uspeh vo predhodnata rabota, menaxerski sposobnosti, Trajanovski }e gi “napika” partiskite vojnici vo javnite pret-

KOCE TRAJANOVSKI prijatija koi poslu{no }e gi izvr{uvaat naredbite, a nie, gra|anite ]e patime. Javnite pretprijatija }e prodol`at da natrupuvaat zagubi i lo{i rezultati vo raboteweto, a prevrabotenosta vo nivnite kancelarii tolku }e se zgolemi {to }e mora da se podelat vo “dve smeni” za da si najdat slobodno stol~e. So vakvo vodewe na gradskata politika, Trajanovski ne mora da ~eka naredni izbori, ve}e e gubitnik.

MISLA NA DENOT

FINANSISKITE PAZARI GENERALNO SE NEPREDVIDLIVI, PA ZATOA TREBA DA IMATE PREDVID RAZLI^NI SCENARIJA. POMISLATA DEKA VSU[NOST MO@E DA PREDVIDITE [TO ]E SE SLU^I, SE KOSI SO MOJOT NA^IN NA SFA]AWE

XORX SOROS AMERIKANSKI INVESTITOR I MILIJARDER

4 01.04..2010

NAVIGATOR

SVET

0-24

...LICA NA NOVOTO VREME

...AH TIE ZBOROVI

...PODDR[KATA ZA KOSOVO

Golemite oratori gi ma|epsaa novinarite

Sekoga{ opkru`en so lu|e koi go sakaat

Vtora poseta posle NATO-bombardirawata

razilskiot pretsedatel, Luiz Inasio Da Silva, se topi ikola Sarkozi, pretsedatelot na Francija, zboruva na ermanskiot minister za odbrana, Karl Teodor Fon B vo zborovite na svojot {ef na kabinet, Dilma Rouzef. GGutenberg, zboruva so germanskite vojnici vo blizina na N zaedni~ka pres-konferencija so negoviot doma}in Barak Pretsedatelot govore{e za investiciskite mo`nosti na Prizren. Toj e vo dvodnevna poseta na Kosovo kade od prva Obama. Sarkozi se sretna so amerikanskiot pretsedatel po dvodnevna poseta na SAD.

FOTO NA DENOT

Brazil i finansiskata sostojba na zemjata.

Ekonomija i prijatelstvo Germanskiot minister za finansii, Volfgang [aeuble, zaedno so svojot {ef, Angela Merkel, se sretna so francuskata ministerka Kristin Lagard i ministerot za nadvore{ni raboti na Italija, Gvido Vestervele, na nedelnata sredba na kabinetot na kancelarijatot vo Berlin. Prisustvoto na Lagard e prvo prisustvo na minister za finansii na Francija na sobir vo germanskiot kabinet. Visoko na agendata }e bidat razgovorite okolu postignatiot dogovor so MMF za obezbeduvawe na sredstva za Grcija, dokolku istata ne uspee da najde dovolno pari za pokrivawe na golemiot deficit. Pokraj ova pra{awe, }e se razgovara za sostojbata na trite ekonomii i pritisokot od golemiot deficit i nevrabotenosta vrz [panija, Portugalija, Italija i Irska, i kakvi dopolnitelni merki mo`e da prezeme Unijata.

raka }e ja vidi rabotata na 2.703 germanski vojnici.

DVA, TRI ZBORA

“Dr`avniot vrv kone~no se dogovori okolu izgradbata na pati{tata i pove}e nema da se gubi vreme. Koridorot 10 }e bide gotov do 2012 godina, a odlukata za drugite pati{ta koi }e se finansiraat od proda`bata na Telekom u{te ne e donesena” MILUTIN MRKOWI] minister za infrastruktura na Republika Srbija

“Iako po mediumite se spomenuva, jas ne se se}avam deka so niv sme razgovarale za sponzorstvo ili druga forma na sorabotka. Planirame da razgovarame, a prethodno bi sakale signal dali i tie sakaat da sorabotuvaat so Cibona” ANDRO KNEGO direktor na Cibona

“Dr`avata nema pove}e da se me{a za imotot na crnogorskoprimorskata Mitropolija, kako ni za manastirot Ostrog i za drugite crkvi i manastiri” FILIP VUJANOVI] pretsedatel na Crna Gora

GADGETS

NOV IPHONE VO JUNI?

ako {to nabliùva letoto, se zasiluvaat i glasinite za izleguvaweto na dva novi modeli na Apple iPhone. Spored {pekulaciite, tehni~kite karakteristiki na dvata modeli bi trebalo da bidat isti, so toa {to edniot model za prv pat bi ja poddrùval CDMA-mreàta na Verizon i bi go prekinal ekskluzivitetot so AT&T vo SAD. Novite modeli najverojatno }e gi nosat oznakite HD (menaxerite na Apple se svesni na koi dodavki se “pali” populacijata) zatoa {to telefonite }e se ispora~uvaat so vgraden A4 ~ip, koj ve}e se koristi vo iPad, kako i displej so rezolucija od 960h640 pik-

SO SEKOJ KUPEN PRIMEROK NA MAGAZINOT KAPITAL SLEDUVA BESPLATEN DNEVEN VESNIK KAPITAL

seli. Spored nekoi izvori, novite modeli na iPhone }e raspolagaat i so kamera na prednata strana na telefonot kako i sposobnost za koristewe na pove} e aplikacii istovremeno, odnosno - famozniot multitasking. Se pretpostavuva deka ovaa mo`nost }e bide pretstavena so novata verzija na softverot iPhone OS 4.0. Oficijalnoto pretstavuvawe na novite modeli na iPhone HD se o~ekuva na 22 juni, koga }e bidat objaveni to~nite tehni~ki specifikacii. Dotoga{, }e u`ivame vo tipi~nata Apple tainstvenost koga stanuva zbor za isfrlaweto na novi proizvodi na pazarot.

6 01.04.2010

FOKUS

ZAVR[I VELIGDENSKIOT OTKUP NA JAGNIWA

OTKUPUVA^ITE GI “ZAKLAA” STO^ARITE!

GORAN LEFKOV

lefkov@kapital.com.mk

ilogram jagne{ko meso za Boì}nite i Veligdenskite praznici vo Italija se prodava po sedum evra, a kaj nas za Boì}, jagniwata se otkupuvaa po 220 denari za kilogram ìva mera, no za Veligden po 140 denari. Ovie ceni se tolku nelogi~ni zatoa {to godinava se pogodija katoli~kiot i pravoslavniot Veligden vo isto vreme i pobaruva~kata za jagniwa e pogolema od voobi~aeno. Nekoj o~igledno }aruva na grbot na sto~arite, koi {to za ovie sostojbi direktno gi obvin-

140 380

denari se pla}a za kilogram `iva mera jagne{ko meso

denari ~ini eden kilogram jagne{ko vo mesarnici

90%

od veligdenskite jagniwa zaminuvaat za italijanskiot pazar

klanici imaat izvozni broevi za kolewe na jagniwa za pazarite na EU

Jagniwata vo veligdenskiot {pic vo maloproda`ba dostignuvaat ceni od 380 denari za eden kilogram, a na sto~arite im se pla}a po 140 denari za kilogram ìva mera. Najgolemiot }ar i godinava go delat otkupuva~ite i mesarnicite. ija otkupuva~ite na jagniwa. Spored niv tie predizvikale panika deka nema da moàt da gi otkupat site jagniwa, so cel da im gi namalat cenite. “Ova be{e napraveno za da n$ ispla{at i da ni gi zemat jagniwata za xabe. Vo Makedonija ima ~etiri kompanii koi otkupuvaat jagniwa. Tie gi pravat vi{ocite i nedostigot od jagne{ko meso napazarot vo zemjava. Ne moè jagneto da se pla}a po 140 denari, a vo mesarnica da se prodava po 380 denari”, ni izjavi odgleduva~ na ovci koj saka{e da ostane anonimen. Toj potencira{e deka razlikata od 240 denari ja delat otkupuva~ite i mesarnicite i dodava deka jagneto godinava moè{e da pomine od 180 do 200 denari za kilogram ìva mera.

Dopolnitelen argument e {to cenata na evropskiot pazar na jagne{ko meso ostanuva ista vo tekot na cela godina. Otkupuva~ite od porano se àlat deka na{ite jagniwa imaat pogolema teìna od onaa {to ja preferiraat italijanskite potro{uva~i, no sto~arite potvrduvaat deka pote{kite jagniwa zaminuvaat za Hrvatska, Grcija i na doma{niot pazar, kade {to se baraat postari jagniwa, i toa po sli~ni ceni kako na makedonskiot pazar. Sme{no e tvrdeweto na otkupuva~ite, deka makedonskite gra|ani moàt da platat cena od 380 denari za kilogram jagne{ko meso, a Italijancite da ne moàt da ja platat taa cena, veli ov~ar od {tipsko. Vo make-

OD IZVOZ NA JAGNE[KO ]ARUVAME 11 MILIONI EVRA

Makedonija na tradicionalnite pazari lani izveze 1.783 toni jagne{ko meso, velat oficijalnite podatoci. Najgolem del od jagne{koto e plasiran na pazarot vo Italija, Grcija i vo Hrvatska , dodeka pomali koli~ini }e zavr{at vo Srbija i vo Bosna i Hercegovina. Godi{niot izvoz na jagne{ko meso vo prosek se dvi`i od 2.200 do 2.500 toni. Vkupniot devizen priliv od izvozot na jagne{ko e okolu 11 milioni evra na godi{no nivo.

donskite mesarnici godinava pred veligdenskite praznici ima nedostig na jagne{ko meso. V~era i poslednite kamioni so makedonski jagniwa zaminaa na italijanskiot pazar, a dodeka za hrvatskiot i za gr~kiot pazar denes i utre }e zaminat izvezenite koli~ini so jagne{ko meso. KOJ ]E GO OTKUPI OV^OTO MLEKO? Golgotata na sto~arite ne zastanuva ovde. Po zavr{uvaweto na otkupot na jagniwata, zapo~nuva periodot na pogolema laktacija na ovcite i problemot so otkupot na mleko. Kako }e se odviva otkupot ovaa godina, ostanuva da vidime. Dnevno vo zemjava se otkupuvaat od 50-100 toni ov~o mleko.

Sto~arite baraat od dràvata da prezeme merki za da ne se slu~uvaat vakvi problemi. Od edna strana se stimulira zemjodelstvoto so 100 milioni evra, a od druga nikoj ne vodi smetka po koi ceni }e se otkupuvaat ovie proizvodi. Dràvata mora da bara izlez od ovie sostojbi. “Ne moème da prodolìme vaka. Ako i narednata godina mi gi zemaat jagniwata po cena od 140 denari za kilogram, a mlekoto e 30 denari, jas }e prestanam da se bavam so ov~arstvo i }e gi ispratam ovcite vo klanica. Ne moàm da go prehranam moeto semejstvo so ovie ceni”, ni izjavi Dobre Minov, sto~ar od Ko~ansko. Ne e dobro da se davaat subvencii za pogolemo proizvodstvo, a od druga strana istoto proizvodstvo da se frla na ulica ili da se dava po bagatelni ceni, obvinuvaat sto~arite. KLANICITE TESNO GRLO Sto~arite gi obvinuvaat otkupuva~ite deka napravile panika kaj niv, tvrdej}i deka nema da moè da im gi otkupat site jagniwa, zatoa {to na po~etokot izvozni broevi za EU dobija samo dve klanici, pa potoa dobija u{te dve. Godinava za prv pat izvozen broj ne dobi prilepskata klanica, Klaneks, koja vo izminatite 25 godini postojano kole{e jagniwa za evropskiot pazar. Na po~etokot od mart mi dojdoa na dva pati komisii od Veterinarnata uprava, no dosega ne dobiv nikakva odluka za dobivawe izvozen broj za EU. Sega koleme jag-

niwa samo za hrvatskiot i doma{niot pazar. Godinava imame zaklano 10.000 jagniwa, a izminatite godini samo za veligdenskiot {pic kolevme po 30.000 jagniwa, veli Risto Nikoloski, sopstvenik na klanicata Kalneks od Prilep. Od Vetinarnata uprava na Makedonija potvrdija deka poradi usoglasuvawe so zakonodavstvoto na EU, sekoja godina }e vr{i inspekcii na klanicite koi }e se kolat jagniwa za evropskiot pazar i deka dve klanici ovaa godina nema da mo`at da kolat jagniwa. Klani~arite potvrduvaat deka za da se odviva nepre~en otkup na jagniwa za Veligdenskiot {pic neophodno e vo Makedonija da rabotat {est klanici. No, godinava dve klanici ne gi dobija izvoznite broevi za kolewe za pazarite na EU. “Golem problem imame so klanicite vo Makedonija. Nam ni trebaat u{te 2-3 klanici, bidej}i vo vreme na {picot koga se izvezuvaat jagniwata imame nedostig na klani~ni kapaciteti. Dopolnitelen problem so koj se soo~uvaat i klanicite e nedostigot na mesari. Dobrite mesari zaminaa vo Romanija da rabotat za povisoki plati. Sega{nite kapaciteti za kolewe se okolu osum iljadi jagniwa dnevno, {to e nedovolno da se zakolat site jagniwa vo veligdenskiot {pic”, ni izjavi Slobodan Bixovski, sopstvenik na Dimi kompani, firma izvoznik na jagniwa. Vo idnina morame da posvetime pove}e vnimanie na kapacitetite za kolewe na jagniwa, zatoa {to {picot trae samo nekolku nedeli i morame da go do~ekame podgotveni, smetaat otkupuva~ite.

FOKUS

01.04.2010

PO POSETATA NA BALA[ NA SKOPJE:

SOSEDITE I PO “STO GODINI” KUMUVAAT NA IDNINATA NA MAKEDONIJA!? S KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

porot za imeto me|u Makedonija i Grcija vleguva vo mo`ebi naj~uvstvitelnata faza dosega! Kako {to i premierite Nikola Gruevski i Jorgos Papandreu najavija - dvete strani bi trebalo da se najdat na polovina pat! Ottuka, se o~ekuva osven za makedonskata, Brisel da se zagri`i malku pove}e i za gr~kata crvena linija (!?). Vo me|uvreme, za imeto na Makedonija po~naa da zboruvaat i Srbija i Grcija bez prisustvo na na{i “zvanici”! Isto kako i pred sto godini!? Brisel i deneska uporno mol~i za sredbata vo Budimpe{ta na gr~kiot minister za nadvore{ni raboti Dimitris Drucas, i negoviot srpski kolega Vuk Jeremi}, na tema imeto na Makedonija(!?) . Oficijalni detali {to to~no se razgovaralo okolu sporot za imeto, nema ni od gr~ka ni od srpska strana. Doma}inot, ministerot za nadvore{ni raboti na Ungarija, Petar Bala{ v~era, den po konferencijata itno

ZO[TO UNGARSKIOT MINISTER ZA NADVORE[NI RABOTI PETAR BALA[ VÊRA DOJDE VO SKOPJE, A NE ODGOVORI ZO[TO MAKEDONIJA PRED DVA DENA NE JA POKANI VO BUDIMPE[TA KADE NA SOSTANOK UÊSTVUVAA SRBIJA, HRVATSKA I GRCIJA!? NA TAA SREDBA ZBORUVALE ZA IMETO NA MAKEDONIJA! AKO PRIMENIME TIPI^NO “GR^KI RECEPT” ZA PRA]AWE PORAKI, KOJ DENOVIVE VO PORIGIDNA FORMA BE[E JAVNO MANIFESTIRAN, TOGA[ ]E KA@EME DEKA VO NAJMALA MERKA MAKEDONSKATA DIPLOMATIJA VÊRA NE TREBA[E DA GO PRIMI UNGARSKIOT MINISTER! KOJ I [TO IGRA VO OVAA “PARTIJA POKER NA OTVORENO”?

dojde vo Skopje, no navodno ne nosel nikakvi poraki od Drucas, tuku posetata bila vo nasoka na podobruvawe na bilateralnite odnosi i zabrzuvawe na evrointegraciite na Zapaden Balkan. “Jas ne mo`am da prenesuvam poraki od drug, zboruvam vo sopstveno ime. Ungarija se zalaga za brza integracija na Zapaden Balkan vo Evropskata Unija, no toa zavisi od individualnite postignuvawe na sekoja zemja poedine~no. ” – izjavi Bala{. Iako vo poblaga forma, ovoj pat ne spomenuvaj}i gi direktno, toj go povtori stavot deka Makedonija i Srbija }e mora da po~ekaat pred da stanat

~lenki na Unijata i dodade deka potrebno e zemjite od regionot da si pomagaat me|usebno. So ogled na toa deka samiot minister poso~i deka Brisel ja tretira Ungarija kako svoeviden portparol na Unija za Balkanot, toga{ jasno e deka porakite {to gi prati Bala{ v~era se pove}e od seriozni! Porakata deka Makedonija definitivno e vo grupa so Srbija za vlez vo Unijata, samo go potencira porazot na makedonskata diplomatija koja vo poslednata nedela se gleda na otvorena scena! Najgolemata e nepokanuvaweto na Makedonija na “balkanskiot mini samit” vo Budimpe{ta, nebare

se raboti za nepriznaena dràva kako Kosovo! U{te Ministerot Bala{ srede Skopje dodade deka deklaracijata {to ja potpi{ale so Grcite, Srbite i Hrvatite }e sme ja dobiele vo pismena forma!? No, ne kaà zo{to Makedonija ne ja pokanija na Samit, na koj za nejzinata idnina zboruvaa sosedite!? A samiot Bala{ povika na pogolema sorabotka: “Razlikite pome|u zemjite od Zapaden Balkan, treba da se namaluvaat, ne da se zgolemuvaat. Se gubi smislata ako se sozdade ~uvstvo na konkurencija pome|u dràvite” – izjavi Bala{ Analiti~arite komentiraat

deka mo`ebi zatoa, makedonskiot minister, Antonio Milo{oski v~era be{e prili~no ostar vo stavovite kon Grcija. “Grcija mora da go smeni odnosot so sosedite. Da ne be{e popre~uva~kiot i neodgovoren odnos na Grcija, Makedonija sigurno dosega ve}e }e be{e ~lenka na Unijata, vo najmala raka, barem vo paketot so Romanija i Bugarija ... Gr~kata politi~ka elita ~estopati edno govori, a drugo pravi. Se zboruva za dobrososedski odnosi, a se paradira so slogani za netolerancija”, izjavi Milo{oski po sredbata . Milo{oski dodade deka Makedonija }e ostane posvetena i konstruktivna

vo pregovorite i deka pred prestojnata sredba na medijatorot Metju Nimic, so pregovara~ite od dvete strani, makedonskata diplomatija ve}e e podgotvena za nova serija pregovori na Jolevski i Vasilakis! Spored informaciite koi doa|aat preku atlantikot posrednikot na Obedinetite Nacii Metju Nimic kon krajot na april } e se sretne so dvajcata pregovara~i po {to se o~ekuva da izleze so nov predlog za re{avawe na sporot! Analiti~arite prognopziraat deka i najdobro e so sporot da prodol`i da se zanimvaat OON, namesto da im se ostavi prostor na na diplomati od evropskite dr`avi da se pojavuvaat vo svojstvo na razni posrednici da pra}aat razni poraki! Vakvo ne{to se sugerira I od nekoi amerikanski diplomati koi se za scenarioto sporot koga I da se re{I toad a bide vo Wujork! “Kapital” pred nekolku dena poso~i deka mo`noso scenario e sepak sporot da ne se re{i vo ramkite na {panskoto pretsedatelstvo do juni, tuku vo o~i na NATO-samitot vo noemvri!

VESTI

01.04.2010 VEQANOVSKI: NA IZBORI SO SEGA[NIOT IZBOREN ZAKONIK

MILO[OSKI NAJAVI SREDBA SO NIMIC VO APRIL

osrednikot vo makedonsko-gr~kiot spor za imeto Metju Nimic, najavi nova sredba so makedonskata vlast kon sredinata na april, izjavi v~era {efot na makedonskata diplomatija Antonio Milo{oski. „Od gospodinot Nimic imame najavi deka slednata sredba-razgovori vo odnos na bilateralniot spor nametnat od Republika Grcija mo`e da se

JANAKIESKI: KONCESIJATA SE ODLAGA PORADI GOLEM INTERES

enderot za koncesija na pati{ta e prolongiran po barawe na kompaniite bidej}i sakale da napravat detalni analizi za da moàt da konkuriraat. Spored ministerot za transport i vrski, Mile Janakieski za trieset dena treba da zavr{i javniot oglas za pribirawe na ponudi, a interesot od stranski kompanii bil golem. Po barawe na kompaniite javniot povik za dostavuvawe na barawe be{e odloèn, a isto taka bea napraveni i izmeni vo krajnite rokovi. Ima golem interes od renomirani stranski kompanii koi }e se javat na tenderot preku svoite lokalni pretstavnici. Se raboti za golema investicija od okolu edna milijarada evra, taka {to kompaniite skaat da napravat svoi detalni analizi za da moè da vlezat vo celokupniot process”, izjavi Janakieski.

KAPITACIJATA NA STOMATOLOZITE NEMA DA SE NAMALUVA ema da se namali na kapitacijata za stomatolozite, izjavi deneska Ministerot za zdravstvo Bujar Osmani. Po razgovorite so Fondot za zdravstvo tie odlu~ile povtorno da ne ja namaluvaat kapitacijata na stomatolozite koga pred dve godini taa be{e namalena. „Kapitacijata na stomatolozite dve godini se namalila od 45 na 35 denari po pacient. Namaluvaweto od 35 na 30 bi bilo premnogu”. Odlukata za namaluvawe na kapitacijata za privatnite lekari od 50 na 45 denari ostanuva vo slednite {est meseci. Tie pobaraa sredba so premierot Nikola Geruevski, no ve}e vtor den ~ekaat odgovor. Privatnite lekari se celosno nezadovolni od merkite za {tedewe vo zdravstvoto.

ELEM ]E GRADI VETERNA ELEKTRANA KAJ BOGDANCI o 2016 godina, ELEM najavi deka }e ja izgradi prvata veterna elektrana kaj Bogdanci, investicija vredna okolu 70 milioni evra. Proektot Park na veterni elektrani predviduva izgradba na 30-50 metarski stolb, so kapacitet od okolu 50 megavati, kako i na balansen sistem pokraj veternata elektrana. Direktorot na ELEM, Vlatko ^ingoski najavi deka Makedonija mora da gi koristi alternativnite izvori za proizvodstvo na struja. "Makedonija sama treba da ja gradi veternata farma, bidej}i stranskite kompanii sekoga{ gi gledaat i svoite pridobivki. So ovoj proekt bi se proizveduvale nad 100 gigavat/~asovi struja”, veli ^ingoski. Spored nego, investicijata bi se obezbedila preku krediti od me|unarodnite institucii. ELEM tri godini ja podgotvuval studijata i postavuvale merni stanici na ~etiri lokacii po te~enieto na Vardar, {to gi ~inelo eden milion evra. Regulatornata komisija za energetika ve}e usvoila povlastena tarifa za kupoproda`ba na strujata.

itu }e se promeni izborniot model, nitu Makedonija }e stane edna izborna edinica. Ova e decidniot stav na pretsedatelot na Sobranieto, Trajko Veqanovski, vo odnos na predlogot na NDI za otvoreni izborni listi. Porakata od Veqanovski e {lakanica i za koalicioniot partner DUI, koj

o~ekuva okolu sredinata na mesec april. Nie sme podgotveni za toa, kako i sekoga{ dosega i bi zele konstruktivno u~estvo”, izjavi ministerot Milo{oski. MNR prethodno najavi deka ovaa sredba treba{e da se odrì vo mart. Nema detali zo{to taa se odloì. Poslednata sredba so medijatorot se odrà vo noemvri minatata godina vo Viena.

na baraweto za otvoreni prateni~ki listi, vedna{ se “zalepi” so ve}e poznatata inicijativa – celata teritorija na Makedonija da bide edna izborna edinica. Vo DUI ne ja komentiraa vakvata ve}e i oficijalna odluka na VMRO – DPMNE, no velat deka bez razlika na odbivaweto od nivnite partneri, tie ostanuvaat na svoite barawa.

10 01.04.2010

OP[TESTVO

AGENCIJATA ZA STRANSKI INVESTICII I PROMOCIJA NA IZVOZ

OPOZICIJATA BARA POGOLEMA ODGOVORNOST OD PRVIOT ^OVEK NA AGENCIJATA GABRIELA DELOVA delova@kapital.com.mk

pozicijata ne se soglasuva so pregolemite nadle`nosti {to }e gi dobie prviot ~ovek na Agencijata za stranski investicii i promocija na

Za efikasna i transparentna Agencija za stranski investicii i promocija na izvozot, opozicijata bara su{tinski promeni vo sostavot, nadle`nosta i odgovornosta na ~lenovite na Upravniot odbor izvoz. Spored sega{niot predlog-zakon, direktorot na upravniot odbor na ovaa agencija e nerazre{liv. Za opozicijata e neprifatlivo zakonot da ne predviduva vo koi slu~ai toj mo`e da bide razre{en. “Ova

e edinstven zakon vo Makedonija koj ne bara direktor na edna institucija da bide razre{en. Ne postoi nitu eden ~ovek vo dràvata {to e poza{titen od direktorot na Agencijata za stranski investicii”, tvrdi Jani Makraduli od SDSM. Opozicijata bara direktorot da se bira na javen oglas, da bide izbran od Sobranieto i da postojat mehanizmi so koi {to toj moè da bide razre{en. Predlog-zakonot za Agencijata za stranski investicii i promocija na izvozot be{e na vtoro ~itawe na v~era{nata Sobraniska komisija za ekonomski pra{awa. ^lenovite na Komisijata bea slo`ni za vakviot proekt, no ne se sloìja okolu konceptot na predlog-zakonot. Tie sporea za sostavot, nadle`nosta i odgovornosta na ~lenovite na ovaa agencija. Opozicijata obvini deka dosega{noto neupe{no rabotewe na Agencijata e rezultat na skromnite nadle`nosti koi

RISTO PENOV:

Da se pra{uvav jas, bi ja ukinal ovaa institucija za{to ova e najlo{a institucija {to postoi vo Makedonija. Dosega raboti ~etiri godini i nema doneseno nitu eden stranski investitor, a potro{ila pove}e od 20 milioni evra za nikakva rabota.

gi imaat ~lenovite na Upravniot odbor na Agencijata i toa {to me|u ~lenovite na odborot nema pretstavnici od biznis-sektorot, lu|e koi {to najdobro vladeat so ovaa tematika i mo`at vo zna~ajna mera da pomognat za efikasnosta i uspe{nosta vo privlekuvaweto na stranski investicii. Marijan~o Nikolov od SDSM pobara trojca od sedumte ~lena na Upravniot odbor da bidat pretstavnici na biznissektorot vo Makedonija, a celiot sostav da go bira Sobranieto, a ne Vladata kako {to se predlaga. “Potrebno e da se zasili kadrovskiot sostav na odborot, da se zgolemat kriteriumite za birawe na negovite ~lenovi i potrebno e tie da se izbiraat od Sobranieto, a ne od Vladata, so {to }e se zgolemi stepenot na nivnata odgovornost”, re~e toj. Ova go poddr`uva i Liberalno- demokratskata partija. “Da se pra{uvav jas, bi ja ukinal ovaa institucija za{to ova e najlo{a institucija {to postoi vo Makedonija. Dosega raboti ~etiri godini i nema

VIKTOR MIZO:

doneseno nitu eden stranski investitor, a potro{ila pove}e od 20 milioni evra za nikakva rabota”, smeta Risto Penov. Toa se pari koi mo`ea da bidat prenameneti za avtopati, da pomognat vo infrastrukturata, {to e najgolemiot problem poradi koj stranskite investitori ne investiraat vo zemjata. Nieden od predlo`enite amandmani ne be{e prifaten od pretstavnikot na Ministerstvoto za ekonomija. DISKRIMINACIJA KRIMINACIJA Diskriminatornata minatornata uloga na Vladata data vo odnos na doma{nite ite i stranskite r ineden problem vesticii e u{te u r {to ja blokira r uspe{nosta u i efikasnosta nosta na Agencijata. j Opozicijata ata obvini deka Vladata gi zatvora r postoe~kite fabriki vo zemjava j za da se pofali deka donela stranski investitor. or. r Diskriminacijata duri ima negativno ativno vlijanie i na doma{nite ite investitori. Predlog-zazakonot preded-

Vo novata Agencija za stranski investicii i promocija na izvoz mestoto na prviot ~ovek e nedopirlivo.

viduva sega{nata Agencija za stranski investicii da dobie uloga i na promotor na izvozot. Za taa cel prvo }e se izraboti strategija i potoa }e se implementira, a seto toa }e ~ini dva milioni evra. Opozicijata pobara tie pari da bidat za{tedeni. Vo zaklu~ocite, opozicijata i LDP se slo`ija deka tokmu poradi ovie problemi, Makedonija ostana posledna vo regionot vo privlekuvaweto na stranski investicii i “ostana duri ur pozadi edna Bosna za koja ne e jasno dali e dr`ava r ili protektorat”.

OP[TESTVO

01.04.2010

IZBRANI 10-TE NAJUSPE[NI @ENI-MENAXERI

ZAD USPE[NA @ENA STOI KRAJNO TOLERANTEN MA@ VIKTORIJA MILANOVSKA milanovska@kapital.com.mk

o prekrasniot ambient na TC Soravia vo Skopje po 14 pat bea izbrani desette najuspe{ni `eni-menaxerki. Vo poln izraz blesnaa glamurot i `enskata prefinetost, no i nivnata pretpriema~ka nadarenost. Manifestacijata po tradicija ja organizira{e marketingagencijata Marili. Titulata Najuspe{ni menaxerki ja ponesoa: Mar-

Ne postoi ma{ka i `enska profesija, tuku sposobnost i nesposobnost za ne{to dobro da se odraboti ica Ugrinovska Batkoskageneralen menaxer na PZU VIA Farm Vev~ani, Lea Banedeji~-glaven direktor za marketing i gri`a na korisnici na ONE, Kaliopi Bukle-generalen menaxer na

Kaliopi mjuzik prodak{n, Elena Pandeva Kitrozoskageneralen menaxer na Elena Luka, Violeta Pop Vasileva-izvr{en menaxer na Evroins osiguruvawe Skopje, Vinka Sazdova, generalen menaxer na Izdava~ki centar TRI, Valentina Setinova-menaxer za flotna proda`ba na Por{e Makedonija, Aleksandra Dilevska Simovaglaven izvr{en direktor na Publicis-Skopje, Verica Mileska Stefanovska-generalen menaxer na agencija za obezbeduvawe Lupus i Vita Huzjan-generalen me-

naxer na Vizba Valandovo. Sekoja od niv, vo kratkite izjavi iznese po nekoj segment od tajnata na sopstveniot uspeh. Lea Banedeji~ koja od neodamna e vo Makedonija veli: "Od 3 firmi vo Makedonija uspeavme da napravime nov brend i vo isto vreme da go osvoime i zacvrstime pazarot. Na{ite kompanii ONE i BOOM Tv se dobro prifateni od strana na klientite", izjavi g-ca Benedej~i~. Vinka Sazdova dobro & e poznata na makedonskata javnost po toa {to

ja otvori prvata kafekniàrnica vo zemjava. 'Uspeavme da privle~eme 7.000 ~lenovi na na{ata kafe-kniàrnica", za mene e uspeh da go rabotam toa {to go sakam veli Sazdova. Menaxerkata na Vizba Valandovo, Vita Huzjan, izjavi deka ènite go nosat agrobiznisot, a Verica Mileska-Stefanovska od agencijata za obezbeduvawe imot i lica Lupus vo {ega izjavi deka ènite moàt da bidat posilni i od maìte. Izbranite menaxerki gi pozdravija svoite rabotni

timovi i im se zablagodarija na poddr{kata vo rabotata naglasuvajki deka steknatata titula e rezultat na nivniot zaedni~ki trud. Sepak glavniot accent za uspeh vo nivnata rabota be{e staven na poddr{kata od semejstvoto. Nivnata poraka be{e: Ako dosega vaè{e deka zad sekoj uspe{en ma` stoi u{te uspe{na èna, v~era damite pora~aa deka zad nivniot uspeh stojat tolerantni maì. "Samo rabotata ja pravi ènata ednakva so maòt", re~e menaxerkata na Elena Luka i dopolni deka tajnata na nejziniot uspeh e iskrenosta kon klientite. Lidija Tripunoska, generalen menaxer na agencijata Marili so zadovolstvo ja organizira ovaa manifestacija. "Od finansiski aspekt ova ~ini mnogu, no so pomo{ na sponzori i marketin{ki trikovi, uspevame da ja prodolìme tradicijata", izjavi za Kapital Tripunoska. Od Marili velat deka eden od kriteriumite pri izborot bila li~nata soglasnost na menaxerkite za u~estvo na istiot. Agencijata zaedno so svoite sorabotnici od oblasta na ekonomijata i javnite komunikacii, vo tekot na prethodnata godina gi sledele rezultatite na ènite koi imaat aktivno u~estvo vo biznisot i pritoa vnimavale godinava da proglasat menaxerki koi prethodnite godini ne bile del od izborot.

PADNA CENATA ZA TRANSPORTOT NA PRIRODEN GAS ZA 40% SLEDNATA NEDELA ]E SE ZNAE KOJ ]E GO KONTROLIRA TAV a 40% se namaluva cenata za transportot na priroden gas za tarifnite potro{uva~ki koi se priklu~eni na prenosnata mre`a. Regulatornata komisija za energetika v~era donese odluka da se namali za 40% cenata za prenos i za snabduvawe. Od Komisijata velat deka pridobivka od ova namaluvawe }e imaat golemite kompanii koi dominantno rabotat na gas, kako Topli-

fikacija, Makstil, Pivara, Evropa, toplanata Energetika. Cenata za prenos na normalen metar kuben priroden gas za GAMA sega }e iznesuva 2,2 denari, a za snabduva~ot Makpetrol 0,17 denar. Na po~etokot od april Regulatornata Komisija treba da ja korigira i cenata na prirodniot gas. Pri~inata za ova namaluvawe na trensportnata cena na prirodniot gas od Komisijata ja

objasnuvaat so ogromnite koli~estva na gas od koi {to ima potreba stopanstvoto, kako i so najavata za vklu~uvawe vo mre`a na novi potro{uva~i na gas.

arednata nedela }e se znae koja kompanija }e go vr{i nadzorot vrz izgradbata na dvata aerodromi od strana na turskiot investitor TAV. â&#x20AC;&#x153;Deneska e posledniot den koga mo`at da apliciraat kompaniite za nadzor na izgradbata na aerodromite a izborot }e go soop{time narednata nedela. Vo me|uvreme, TAV ve}e zapo~na so podgo-

tovkite na terenot za start na grade`nite aktivnostiâ&#x20AC;? izjavi ministerot za transport i vrski, Mile Janakieski. Ministerstvoto za transport i vrski pred dva meseci raspi{a javen oglas preku koj bara konsultant {to }e vr{i nadzor vrz sproveduvaweto na koncesiskiot dogovor. Izbranata kompanija }e treba da dava konsultantski,

arhitektonski i in`enerski uslugi i da pravi tehni~ki ispituvawa i analiza na aerodromite vo Skopje i vo Ohrid, no i na prostorot kade {to po nekolku godini treba da se gradi kargo-aerodromot vo [tip. Konsultantskata kompanija }e bide anga`irana za period od dve godini, a vo timot {to }e raboti vo Makedonija treba da vklu~i iskusni i stru~ni lu|e.

KOMENTARI I ANALIZI

01.04.2010

KOMENTAR POVE]E ZIJAN OTKOLKU ]AR OD RASTOT NA DOLAROT! astot na vrednosta na dolarot gi raduva Amerikancite bidej}i vo momentov toa e i signal deka nivnata ekonomija zakrepnuva, no na na{a po~va ova ne e povod za radost ! Jakneweto na amerikanskata valuta na pove} e biznismeni im predizvikuva glavobolki poradi zagubite {to gi ostvaruvaat od uvozot na stoki {to go pla} aat vo dolari. Tie } e treba da dadat pove} e denari od svojot xeb za da ja platat sumata vo dolari. Analiziraj}i ja strukturata na makedonskata trgovska razmena, se procenuva deka okolu 30% od uvozot na stoki vo zemjava se pla}a vo dolari. Tuka vo najgolem del spa|a uvozot od Rusija, SAD, Brazil, Ukraina i nekolku drugi zemji, taka {to negativnite efekti od pozitivnite promeni na kursot na dolarot ne se ba{ taka nezna~itelni. Od druga strana, makedonskite kompanii mnogu malku ili re~isi, voop{to, ne izvezuvaat vo ovie zemji koi pla}aat vo dolari i ne mo`e da se o~ekuva nekakva korist od toa. Ako gi stavite rabotite na kantar, uvoznicite vo dolari }e nate`nat nad

izvoznicite {to zna~i deka makedonskata ekonomija pove}e gubi otkolku {to dobiva! A svetskite analiti~ari

narodot ~esto ja koristi koga nekoj ~ovek pravi ili mu se slu~uva s$ obratno od drugite. E, taka se slu~uva i so Makedonija. Koga celiot region izvestuva za pad na nevrabotenosta, pad na platite i s$ ona {to logi~no se slu~uva koga edna ekonomija e vo kriza, vo Makedonija Dr`avniot zavod za s tatis tika raportira sprotivno. Statistika presmetala deka brojot na vrabotenite vo 2009 godina porasnal za 3,4% vo odnos na 2008 godina, a brojot na nevraboteni se namalil za 3,7%?! Totalna nebuloza. Iskrivena slika za makedonskata realnost vo koja so meseci nanazad se slu~uva pad na industriskoto proizvodstvo, zatvorawe ili reducirawe na proizvodnite kapaciteti. I naedna{, falbi deka nevrabotenosta se namalila. Odgovorot e pove}e od jasen. Toa {to Vladata demantira deka na golemo vrabotuva partiski kadri vo javna administracija, jasno se gleda. Barem za onie {to znaat da gi ~itaat nerazbirlivite statisti~ki pokazateli. Ako industrijata pa|a, a vrabotenosta i platite

Avtor: Filip Riker, ambasador na SAD vo Republika Makedonija 5 sekundi. Tolku trae{e zemjotresot na Haiti {to ja potrese dràvata na 12 januari. Vo ~asovite po zemjotresot, me|unarodnata zaednica se mobilizira{e za da mu pomogne na Haiti. Pove}e od 140 zemji, vklu~uvaj}i ja i Makedonija, vedna{ se angaìraa vo naporite za spasuvawe. Zemjite so bliski odnosi kako i tie ~ii odnosi se napnati rabotea ramo do ramo obedineti vo zaedni~kata humana cel. Zaedni~kata akcija be{e primer za toa deka iako na{eto dràvjanstvo se definira spored zemjata vo koja {to ìveeme, site nie sme del od edna pogolema zaednica na globalni gra|ani koi, koga e potrebno, im pomagaat na drugite. Na 31 mart, sreda, vo Obedinetite nacii, pove}e od 110 zemji povtorno se sobraa za da iskaàt poddr{ka na narodot na Haiti. Nie gi slu{navme viziite na Vladata na Haiti za idninata na dràvata, kako i nejziniot plan taa idnina da ja pretvori vo realnost. Celta na konferencijata be{e da se obezbedi osnova za obnova i rekonstrukcija na Haiti preku zalagawa na site mo`ni izvori – javni, privatni, nevladini i multilateralni institucii. Ovaa poddr{ka na naporite na Haiti da se izgradi povtorno i podobro nema da bide kratkotraen obid. Analizata na Obedinetite nacii i na Svetska banka, za procenkata na potrebite po katastrofa-

ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

predviduvaat deka dolarot }e se bori se evroto do krajot na godinata i re~isi site tipuvaat na nego! Makedonskite biznismeni (onie {to se najzasegnati) da ne “si spijat na uvce”, dolarot }e raste (se o~ekuva do krajot na 2010 da dostigne nivo nad 50 denari za eden dolar), a toa }e zna~i pogolemi tro{oci i zagubi nad profitot! Stavete go prstot na glava i prezemajte merki za za{tita!

SITE “PO VRAT” NIE “POva[IJA” e izrekata koja rastat- nema drug odgovor

DONATORSKATA KONFERENCIJA ZA HAITI, TEST ZA NA[ATA RE[ITELNOST

za toa koj vrabotuva? Se znae, dr`avata! Deka ovaa razubavena slika na realnosta ne e od marcipan, potvrduva poslednata vladina

VERICA JORDANOVA

j dan jo jor jordanova@kapital.com.mk da ova ova@ka @ appittal. a .com co .mk .

merka. Za pottiknuvawe na vrabotuvaweto }e go vra}a nekoga{niot mnogu kritikuvan i neuspe{en Brankov zakon. Vlasta }e se otka`e od del od personalecot so cel firmite da se re{at da vrabotuvaat. Nema drugo. Vo prenatrupanite institucii pove}e nema stol~iwa. Ve}e ni statistika ne n$ spasuva!

Po~ituvani ~itateli ... Va{ite komentari, zabele{ki i pofalbi na temite objaveni vo dnevniot vesnik Kapital, kako i vo magazinot Kapital, mo`ete da gi napi{ete i ispratite na na{iot meil: kontakt@kapital.com.mk i naskoro i na facebook ... Kontaktirajte so nas, ima zo{to ...

ta, predviduva deka }e bidat potrebni mnogu godini i 11,5 milijardi dolari za povtorno da se izgradi Haiti. Na Konferencijata, se pobara pomo{ vo iznos od 3,8 milijardi dolari za da se poddràt naporite za obnova vo narednite dve godini. Ovie resursi se potrebni za da se postavi osnova za stabilen i prosperiteten Haiti. Me|unarodnite napori za pomo{ na Haiti mora da bidat pove}e od ednokratni, odnosno dràvite mora da se obvrzat na dolgotrajna i zaedni~ka rabota so narodot i so Vladata na Haiti, da gi poddràt nivnite napori za povtorna izgradba na zemjata, takva kakva {to nejzinite gra|ani zasluùvaat. A toa e zemja so dinami~en privaten sektor, povtorno izgradeni i zajaknati javni institucii, i vlada i me|unarodna zaednica koi }e bidat odgovorni pred narodot na Haiti. Vladata na Haiti i nejzinite me|unarodni partneri se obvrzaa da sledat {es t glavni na~ela definirani na ministerskata konferencija vo Montreal, {to se oddrà neposredno po zemjotresot. Tie se: planot za idninata na zemjata e sopstvenost na Haiti; vklu~enost na site ~initeli, pred s$ na narodot na Haiti, kako za vreme na rekonstrukcijata,taka i vo slednite fazi; odgovornost i transparentnost od strana na Vladata na Haiti i nejzinite donatorski partneri, pred s$ kon narodot na Haiti, no i kon me|unarodnata

zaednica; koordinacija pome|u Vladata na Haiti i donatorite; posvetenost kon toa investiciite da bidat efikasni preku merewe na stepenot na podobruvawe na kvalitetot na ìvotot na gra|anite na Haiti kako rezultat od na{ite investicii; i odr`livost na na{ite investicii preku postojana posvetenost na sorabotkata so narodot i so Vladata na Haiti so cel da se zajakne kapacitetot {to }e ovozmoì transfer na operaciite od donatorite na Haiti. Gledaweto kon idninata i kon rekonstrukcijata, ne zna~i deka moème da gi ignorirame predizvicite na sega{nosta. Nie }e prodolìme da rabotime so Vladata na Haiti za da gi zadovolime itnite humanitarni potrebi. Znaeme deka denes za da se ostvari prosperitetna idnina treba da obezbedime vitalna pomo{ za onie ~ii ìvoti se pogodeni od zemjotresot – onie koi gi izgubile svoite domovi, onie koi se soo~uvaat so nedostig od hrana, i onie koi nemaat pristap do adekvatni sanitarni jazli. Vo izminatite dva i pol meseci, site vidovme zatvori od

Haiti. Vidovme sliki na o~aj i stradawe, no isto taka i na re{itelnost, izdr`livost i radost za ìvotot kaj narodot na Haiti. Ne smeeme da dozvolime naporite na Haiti da izbledat taka kako {to }e izbledi interesot na mediumite. Bez razlika dali poseduvate kompanija, odite na u~ili{te, ili rabotite za vlada, moète da pomognete da se prenese porakata za nade`ta koja postoi na Haiti, i za vizijata na Vladata na Haiti za rekonstrukcijata na dràvata i re{itelnosta taa nade` da se pretvori vo realnost. Za kraj, }e ja citiram izjavata na dràvniot sekretar Hilari Klinton: “Za nekoi od nas Haiti e sosed, za drugite toa e zemja na istoriski i kulturni vrski. No, za site nas, Haiti sega e test za na{ata re{itelnost i posvetenost.”

FILIP RIKER ambasadorot na SAD vo Republika Makedonija

KOMPANII & PAZARI 15

01/APRIL/2010 KAKO JAKNEWETO NA AMERIKANSKATA VALUTA ]E VLIJE VRZ MAKEDONSKATA EKONOMIJA

OD RASTOT NA DOLAROT ]E ]ARAT SAMO IZVOZNICITE! ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

akneweto na amerikanskata valuta vo odnos na evroto i o~ekuvawata za rast na vrednosta na dolarot i vo idnina mo`at da im sozdadat problemi na makedonskite kompanii koi uvezuvaat od stranstvo i pla} aat vo dolari, no }e imaat }ar na{ite izvoznici vo SAD i vo drugi zemji kade {to prodavaat za dolari. Izvoznite kompanii za pomalku denari }e dobijat pove}e dolari, sprotivno na uvoznicite koi }e treba da platat pove}e. Sepak, analiziraj}i gi statisti~kite podatoci za uvoz i izvoz na zemjata, pove}e kompanii }e zagubat od rastot na dolarot, bidej}i zemjava pove}e uvezuva odo{to izvezuva vo dolari. Me|u 25-30% od uvozot na Makedonija e od Rusija, Kina i u{te nekolku zemji so koi trguvame vo dolari. Minatata godina samo od Rusija sme uvezle stoki za 500 milioni dolari (prete`no nafta), taka {to kompaniite uvozni~ki }e treba da odvojat pove}e denari za da kupat dolari na devizniot pazar. Kaj izvozot pak, najgolem del, ili nad 60% e naso~en kon zemjite od EU, taka {to od rastot

TRAJKO SLA SLAVESKI

EKS MINISTER ZA FINANSII

“NEGATIVNIT ATIVNITE [OKOVI ZA MAKEDONSKITE K KOMPANII OD PROMENITE NA KUR KURSOT NA DOLAROT SE VE]E APSOR APSORBIRANI VO MINATOTO, KOGA VREDNO D VREDNOSTA NA 1 DOLAR OD 70 DENARI PAD PADNA POD 40 DENARI. SEGA NE O^EK O^EKUVAM OVOJ TREND NA PORAST NA D DOLAROT DA IMA POGOLEMO VLIJA VLIJANIE VO MAKEDONIJA. VO D DENE[NO VREME NAJGOLEM DEL OD PLA]AWATA PLA]AW ZA IZVOZ I UVOZ SE VR[AT VO EVRA, TAKA [TO EFEKTITE OD OVO OVOJ TREND VO DOMA[NATA EKONOMIJA BI BILE SOSEMA MALI.”

Porastot r na vrednosta r na dolarot r im godi na izvoznicite,, a kompaniite, pak, k {to uvezuvaat i pla}aat vo dolari }e zagubat b od ovie promeni! Zemjava sepak, pove}e gubi, bidej}i pove}e uvezuvame otkolku {to izvezuvame vo dolari. Od druga strana, namaluvaweto na vrednosta na evropskata valuta nema da ima nikakvi negativni vlijanija vrz makedonskata valuta bidej}i denarot e fiksno vrzan za evroto. na dolarot vo odnos na evroto ne se o~ekuvaat pozna~ajni efekti vrz ekonomijata. Od druga strana, denarot e fiksno vrzan za evroto, i namaluvaweto na vrednosta na evropskata valuta nema da ima nikakvi negativni vlijanija vrz makedonskata valuta. “Negativnite {okovi za makedonskite kompanii od promenite na kursot na dolarot se ve}e apsorbirani vo minatoto, koga vrednosta na 1 dolar od 70 denari padna pod 40 denari. Sega ne o~ekuvam ovoj trend na porast na dolarot da ima pogolemo vlijanie vo Makedonija. Vo dene{no vreme najgolem del od pla}awata za izvoz i uvoz se vr{at vo evra, taka {to efektite od ovoj trend vo doma{nata ekonomija bi bile sosema mali”, veli profesorot

i eks minister za finansii, Trajko Slaveski. Zaradi za{tita od promenite na vrednosta na dolarot, finansiskite eksperti im sugeriraat na kompaniite da po~nat da koristat novi instrumenti koi ima garantiraat pogolema bezbednost i za{tita od kursen rizik. “Kaj nas s$ u{te ne se dovolno razvieni novite instrumenti, kako opcii ili fju~ersi koi moàt da obezbedat pogolema za{tita od rizik pri nepovolni pridviùvawa na nekoja valuta. Treba bankite da po~nat pove}e da gi primenuvaat i da gi nudat ovie instrumenti, no i biznismenite }e treba da si gi promenat starite naviki”, veli Emil Jakimov, pretsedatel na Zdruènieto za finansiski pazari vo Makedonija. DOLAROT RASTE, EVROTO PA\A, DENAROT STABILEN! So jakneweto na dolarot, vrednosta na evroto se namaluva na svetskite finansiski pazari, no denarot ostanuva stabilen poradi fiksniot kurs. Ekspertite komentiraat deka makedonskata ekonomija nema da ima nikakva korist od padot na evroto. Dokolku kursot na doma{nata valuta be{e fluktuira~ki, odnosno, ako reagira{e i se prisposobuva{e na pazarnite dvièwa na evroto, od namaluvaweto na negovata vrednost, polza }e ima{e makedonskiot izvoz. “Nie nemame poseriozen problem od porastot na dolarot i padot na

evroto. Sosema malku izvezuvame vo dolari, re~isi celiot izvoz i uvoz gi vr{ime vo evra. Dokolku kursot na denarot be{e promenliv, toga{ }e imavme nekakov efekt poradi kursnite razliki”, veli Aleksandar Panov od kompanijata Makstil. Bankarite pora~uvaat deka i pokraj toa {to vrednosta na evroto se namaluva, za{tedite vo evra se bezbedni i garantirani, bidej} i nivnata vrednost nema da se menuva. DOLAROT ]E ZAJAKNUVA DO KRAJOT NA GODINATA Finansiskite eksperti komentiraat deka vrednosta na dolarot i ponatamu }e raste i do krajot na godinata se o~ekuva da dostigne i nad 50 denari za eden dolar. O~ekuvawata za jaknewe na dolarot se temelat na nekolku slu~uvawa vo globalnata ekonomija. Amerikanskata ekonomija poka`a seriozni znaci na zazdravuvawe, cenite na hartiite od vrednost na amerikanskite berzi porasnaa, a od druga strana, Evropa se soo~uva so finansiska kriza koja zafati golem del od zemjite od Unijata, a japonskata ekonomija zapadna vo te{ka deflacija i se o~ekuva da ostvari najnizok ekonomski rast vo G7. Se smeta deka SAD mnogu poagresivno nastapija so merki protiv krizata i taa strategija poka`uva rezultati, nasproti needinstvoto vo EU koe dopolnitelni gi prodlabo~i problemite vo Grcija, [panija, Portugalija, Irska i Italija. Pri~ini pove}e koi davaat znaci za

25% 60%

od uvozot vo Makedonija se pla}a vo dolari

od makedonskiot izvoz e vo Evropskata unija

ponatamo{en rast se i o~ekuvawata deka amerikanskoto Ministerstvo za trud na 2 april }e izjavi deka se kreirani okolu 190 iljadi novi rabotni mesta za mesec mart, {to zna~i nov rekord vo poslednive tri godini. Duri i ekspertite od “Ekonomist” i “Blumberg” o~ekuvaat najgolemiot rast na valutata od 2008 godina navamu da bide dopolnitelno osve`en koga pretsedatelot na Federalnite rezervi na SAD } e prestane da pe~ati pari i }e gi zgolemi kamatite za pozajmuvawe, so {to se o~ekuva deka ekonomijata na SAD }e raste dva pati pobrzo od taa na EU i Japonija. Ovie najavi za ponatamo{en rast na dolarot se o~ekuva da gi nateraat hrabrite investitori da gi promenat svoite za{tedi od evra vo dolari. Me|utoa, spored ekonomskite analiti~ari, takviot izbor baziran na {pekulacii e i rizi~en i bara vnimatelna analiza i sledewe na promenite na kursot na dolarot. Dokolku se slu~at podramati~ni negativni promeni na vrednosta na dolarot, depozitite } e treba navreme da se promenat vo druga valuta. Dokolku se ispolnat pak o~ekuvawata za kontinuiran porast na vrednosta na amerikanskata valuta do krajot na godinata, {teda~ite vo dolari osven od kamati, }e mo`at da profitiraat i so proda`ba na devizite ostvaruvaj}i pozitivna kursna razlika.

16 01.04.2010

MBI 10 E SOSTAVEN OD 10 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA OFICIJALNIOT PAZAR NA MAKEDONSKA BERZA

BERZA/AKCII/TRGUVAWE

MBID E SOSTAVEN OD 15 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA PAZAROT NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA

Vo biznis-plan-

ot na Hoteli Metropol za godinava e predvidena izgradba na spacentar, no negovata realizacija }e zavisi od toa kolku dru{tvoto }e bide vo mo`nost da obezbedi krediti za negovo finansirawe KOSTADIN GU[EV gusev@kapital.com.mk

zgradba na nov spacentar vo ramki na kompleksot hoteli Metropol i Belvi, planira menaxmentot na dru{tvoto Hoteli Metropol za godinava, no realizacijata na ovoj proekt }e zavisi od toa kolku kompanijata }e bide vo mo`nost da obezbedi krediti za finansirawe na ovaa investicija. Ova, zaedno so natamo{no ureduvawe na pla`ata kaj Metropol i Belvi i nejzino zbogatuvawe so novi sodr`ini, kako i doureduvawe na sportskite tereni, se glavnite aduti vo biznis-planot na dru{tvoto za godinava, so ~ija pomo{ menaxmentot se nadeva deka }e privle~e pove}e turisti od stranstvo. Sepak, direktorot na Hoteli Metropol, Dimitar Stevanovski veli deka godinava dru{tvoto ne e vo mo`nost da ostvari nekoi pogolemi investicii vo trite hoteli, Metropol, Belvi i Turist, pred s$ poradi padot na dobivkata i na prihodite od minatata godina, koi se slu~ija kako rezultat na namaleniot broj turisti.Stevanovski veli deka godinava, pokraj tradicionalno zastapenite Holan|ani, se nadevaat i na redovni gosti od Izrael, a kuriozitet za ovaa sezona }e bidat i pobrojnite turi so gosti od Japonija i Ju`na Koreja. Vo rasporedot za sklu~eni paketi so stranski

OMB E SOSTAVEN OD NAJLIKVIDNITE OBVRZNICI KOTIRANI NA MAKEDONSKA BERZA

NELIKVIDNOSTA NAJGOLEMA BOLKA elikvidnosta, za àl, e glavnata karakteristika na makedonskiot pazar na kapital, a taa proizleguva od plitkosta na pazarot. Plitkosta na pazarot e merka za brojot na edinicite koi moè da se kupat ili prodadat pri odredena cena. Dodeka, likvidnost na sredstvata podrazbira mo`nost za vpari~uvawe na imotot koj se poseduva, t.e. ako zboruvame za akcii deka tie moè da se prodadat mnogu brzo so minimalna korekcija na vrednosta vo koe bilo vreme dodeka trae berzanskoto trguvaweto, {to bi zna~elo deka vo sekoj moment postojat i kupuva~i i prodava~i koi se zainteresirani za taa akcija. Izminatiot period be{e prosleden so niska likvidnost na makedonskiot pazar na kapital, iako dobar del od kompaniite iskaàa pozitivni rezultati vo svoeto rabotewe i gi soop{tija raspredelbite na dobivkite. Vakvata sostojba e karakteristi~na kako za na{iot, taka i za regionalnite pazari. Investitorite se zagrièni poradi situacijata so Grcija poradi koja evroto zna~itelno ja izgubi vrednosta vo odnos na amerikanskiot dolar, kako i so sostojbite na u{te nekolku evropski dràvi. Vo momentov, vnimanieto na investitorite sekako e naso~eno i kon izve{tajot za vrabotenosta vo SAD, koj treba da pokaè dali se podobruva situacijata na pazarot na trud. Toa moè kratkoro~no da vlijae na dvièweto na pazarite. Podobru-

N KAKO HOTELI METROPOL SE PODGOTVUVA ZA PRESTOJNATA SEZONA?

IZRAELCI I HOLAN\ANI ]E GI POLNAT METROPOL, BELVI I TURIST turoperatori za ovaa sezona Hoteli Metropol o~ekuvaat na 18 maj da pristigne prviot avion so 120 gosti od Izrael. Gostuvaweto od Izrael vo maj se o~ekuva da bide nadopolneto i so pristignuvaweto na gosti od Holandija, za koi se obezbedeni sedumnevni aran`mani. Spored direktorot Stevanovski, turistite od Holandija i od Izrael e predvideno da letuvaat vo trite hoteli do oktomvri. Interesno e {to za prestojnava sezona, dru{tvoto ima dogovoreno mese~ni poseti na po 50 lu|e od Japonija i od Ju`na Koreja. Stanuva zbor za gosti koi voobi~aeno pominuvale po dva dena vo Ohrid vo sklop na balkanskite turi koi se organiziraat. Inaku, Hoteli Metropol godinava tradicionalno o~ekuva najmnogu gosti od Balkanot, od sosednite zemji Srbija i Bugarija. Godinava vo Hoteli Metropol se o~ekuva priliv na gosti i vrz osnova na odr`uvawe na razni konferencii. Stavanovski veli deka menaxmentot bi bil sre} en dokolku ovaa sezona ja pominat so 50% ispolnuvawe

na smestuva~kite kapaciteti. "Vakvata slika i ne e tolku za potcenuvawe imaj}i go predvid faktot deka Makedonija, osobeno Ohrid ne nudi nikakvi paketi koi bi go napravile atraktiven. Nemaweto na informativni kiosci pokraj glavnite koridori vo zemjata, evtinite letovi do Skopje i Ohrid, dogovori so poznati turoperatori se samo nekolku od problemite koi se provlekuvaat sekoja godina i kratat golem del od na{iot potencijal za profit", veli Stevanovski.Hoteli Metropol lani imale vkupno 25.219 gosti, {to e namaluvawe od 15% vo odnos na 2008 godina. Vo minatata godina bile ostvareni vkupno 68.921 no}evawa, {to poka`uva deka sekoj gostin vo hotelite pominal vo prosek 2,73 no}i. Vo vkupniot broj gosti, strancite u~estvuvale so 60%, a ist soodnos se o~ekuva i godinava. Spored proekciite na menaxmentot na Hoteli Metropol, godinava o~ekuvaat namaluvawe na prihodite za 20%, kako posledica na te{kite uslovi za stopanisuvawe vo zemjava, ekonomskata kriza

i o~ajnata sostojba vo turizmot. Menaxmentot isto taka proektira i pad na rashodite za 30%, no i kratewe na tro{ocite za 15%, kako rezultat na namaleniot broj na vraboteni i namaluvaweto na platite na vrabotenite. Hoteli Metropol e akcionersko dru{tvo koe kotira na oficijalniot pazar za hartii od vrednost na Makedonskata berza. Ima izdadeno vkupno 1.035.000 akcii ~ija prose~na cena na 26 ovoj mesec, koga so istite posleden pat se trguvalo bila 211 denari. Vo poslednite 12 meseci so akciite na dru{tvoto se zabele`ani 109 transakcii, so {to se istrguvani 34.907 akcii pri {to e ostvaren promet od 134 iljadi evra. Vo istiot period najgolema cena po akcija e postignata na 15 oktomvri minatata godina od 390,3 denari, a najniskata na 9 juli 2009 od 181 denar. Vo poslednive tri meseci vedna{ posle visokiot rast po Nova godina od 23%, koga akcijata vrede{e 295 denari, vo tri trguvawa dojde do namaluvawe na vrednosta od 28%, na sega{noto nivo od 211 denari.

Izminatiot period be{e prosleden so niska likvidnost na makedonskiot pazar na kapital, iako dobar del od kompaniite iska`aa pozitivni rezultati i gi soop{tija raspredelbite na dobivkite. No, vakvata sostojba e karakteristi~na kako za na{iot, taka i za regionalnite pazari. vaweto na svetskata ekonomija i na pazarite na kapital e vidliva so toa {to vrednosta na Dov Xons (Dow Jones) ja dostigna vrednosta koja ja ima{e pred bankrotot na Leman Bradrs (Lehman Brothers). Seto toa dopolnitelno }e zna~i i ogromna poddr{ka za natamo{niot rast na indeksite na aziskite berzi vo narednoto tromese~je.

LAZE KAM^EV direktor na KD fondovi

BERZANSKI INFORMACII

(Podatocite vo tabelite i graficite gi obezbeduva Makedonskata berza za hartii od vrednost. Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, sreda-31.03.2010)

KOMPANII & PAZARI

18 01.04.2010 KB PRV PENZISKI FOND SO POVE]E ^LENOVI vata zadol`itelni privatni penziski fonda, KB Prv otvoren penziski fond i NLB nov penziski fond gi objavija podatocite od dosega{noto rabotewe. Spored informativnite prospekti, KB Prv otvoren penziski fond za dve godini ima ostvareno prinos od 4,32%, dodeka NLB nov penziski fond za tri godini ostvaril prinos na vkupnite sredstva vo iznos

VIV PROM DOBI POMO[ OD AGBIZ

od 3,33%. Fondot na KB za dve godini ima vkupno 125.627 ~lenovi, {to e za 12,8% pove} e od vkupniot broj ~lenovi koi NLB nov penziski fond uspeal da gi animira za tri godini rabotewe. Neto-vrednosta na sredstvata na KB prv otvoren penziski fond zaklu~no do krajot na minatata godina iznesuva 4,7 milijardi denari, a neto-vrednosta na sredstvata so koi

raspolaga NLB nov penziski fond e ne{to nad 4 milijardi denari. Mnozinski akcioner vo KB prv penziski fond e slovene~ki Skupina prva zavarovalniski holding, so 51% od kapitalot, a 49% se na Komercijalna banka. Mnozinski akcioner pak na NLB nov penziski fond e slovene~ka Nova Qubqanska banka, so 51%, a 49% od kapitalot e na NLB Tutunska banka.

den od glavnite izvoznici na makedonskite proizvodi od sve`o ovo{je i zelen~uk Vivi prom, dobi tehni~ka pomo{ od programata na USAID Agbiz, za izrabotka na konsultantska studija koja }e i pomogne na kompanijata za investicijata vo izgradbata na komora za ladewe na zelen~ukot. “Studijata }e ni pomogne da podgotvime i aplikacija za IPARD ili barawe

do Ministerstvoto za zemjodelstvo i negovata programata za poddr{ka na ruralen razvoj. Ovaa studija go potvrdi na{iot potencijal za pro{iruvawe i voedno ja poddr`a na{ata verba deka mo`eme da bideme u{te podobri“, veli, Dragan Kostadinov, menaxerot na Vivi prom. Studijata im pomognala i vo delot na planiraweto na proizvodstvoto na kalibriran zelen~uk za

izvoz. Vivi prom proizveduva i prodava zemjodelski proizvodi, glavno domati. Kompanijata po~na so proizvodstvo vo 1991 godina, koga rabotela so mal broj na proizvoditeli, a denes sorabotuva so 640 proizvoditeli. Izvezuva pove}e od 7.000 toni zemjodelski proizvodi na godi{no nivo, od koi 95%, nameneti za me|unarodnite pazari.

SE PROLONGIRA OTVORAWETO TRGOVSKI CENTAR NA VEROPULOS

VERO-CENTAR ]E SE OTVORI NA PRVI SEPTEMVRI Iako be{e zaka`ano za po~etokot na mesecov, otvoraweto na noviot trgovski centar na Veropulos }e se otvori na prvi septemvri. Od menaxmentot na kompanijata velat deka zakupcite na du}anite s$ u{te ne bile podgotveni i zatoa zaedni~ki re{ile da go odlo`at otvoraweto na {opingcentarot

KOSTAS TEODOSIADIS KOS GENERA GENERALEN MENAXER NA VEROPULOS "Noviot Vero-centar }e bide otvoren na "Nov prvi septemvri 2010 godina. Iako otvoraweto be{e zaka`ano za maj ili juni, vora nekoi od zakupcite na proda`niot prostor neko ne bbea sosema gotovi, pa se dogovorivme zaedno da otvorime na prvi septemvri" zae ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

oviot Verocentar koj ve}e edna godina se gradi vo centarot na Skopje, sproti Narodnata banka, }e bide otvoren na prvi septemvri, a ne kako {to prvi~no be{e najaveno vo maj. Od kompanijata velat deka zakupcite na du}anite s$ u{te ne bile podgotveni i zatoa zaedni~ki re{ile da go odlo`at otvoraweto na ovoj najgolem {opingcentar na gr~kiot trgovski sinxir vo Makedonija. “Noviot Vero-centar }e bide otvoren na prvi

septemvri 2010 godina. Iako otvoraweto be{e zakaàno za maj ili juni, nekoi od zakupcite na proda`niot prostor ne bea sosema gotovi, pa se dogovorivme zaedno da otvorime na prvi septemvri”, veli Kostas Teodosiadis, generalen menaxer na Vero. Teodosias najavuva deka vo planot na sinxirot za ovaa godina e i izgradbata na nov prodaèn objekt vo Kisela Voda. “Vo planovite na Vero za godinava pokraj otvoraweto na noviot Vero- centar, na krajot na godinata planirame da po~neme da gradime nov prodaèn objekt vo op{tina Kisela Voda” veli Teodosiadis. Iako minatata godina makedonskata ekonomija

be{e vo kriza i prometot vo golema merka be{e namalen, od Vero velat deka proda`bata dobro rastela, a krizata duri vo septemvri po~nala da se ~uvstvuva vo nivniot promet. “I pokraj toa {to minatata godina be{e krizna, proda`bata zabele`a rast i lani imavme najuspe{na godina otkako sme prisutni na makedonskiot pazar” veli Teodosiadis. Od kompanijata ne objavuvaat koi brendovi }e bidat prisutni vo Vero Centarot, no spored prethodnite najavi, se raboti za popularni brendovi koi dosega gi nemalo na makedonskiot pazar, me|u koi i poznatiot Xambo. Vkupnata investicija na Vero vo izgradbata na

ovoj trgovski centar e okolu 40 milioni evra. Vkupnata povr{ina na koja se prostira e 40.000 metri kvadratni. Vo nego }e ima golem supermarket Vero koj }e se prostira na povr{ina od 5.000 metri kvadratni. Pokraj supermarketot vo ovoj objekt }e ima i banki, restorani, butici, kafuliwa, kniàrnici, prodavnica za elektroaparati i informati~ka oprema itn. Se planira parking-prostor za 600 avtomobili. Samo vo super marketot }e ima 200 novi vraboteni. Vo odnos na krizata od menaxmentot na Vero velat deka se zabeleùva namaluvawe na proda`bata. “Zabeleìtelno e deka potro{uva~ite kupuvaat pomalku otkolku prethodno, a potro{uva~kata ko{ni~ka sega sodrì pomalku proizvodi i po koli~ina i po broj na artikli” objasnuva Teodosiadis. Za da izlezat od ovoj krizen ciklus, najavuvaat promena na strategijata za privlekuvawe

40.000 5.000 metri kvadratni e vkupnata povr{ina na koja se prostira {opingcentarot

metri kvadratni povr{ina }e ima supermarketot koj }e bide smesten vo {oping-centarot

milioni evra iznesuva vkupnata investicija za izgradba na {opingcentarot Vero-centar

na potro{uva~i, kako i voveduvawe na novi proizvodi. “Strategijata na sinxirot za slednata godina e da vovedeme novi proizvodi, kako i so zasiluvawe na menaxmentot da go podobrime kvalitetot vo na{ite proda`ni objekti, a so toa i da gi menuvame navikite na potro{uva~ite.

]e vovedeme antikrizni merki vo oblasta na {tedeweto i }e se orientirame kon politika na ceni vo krizen period i otka`uvawe na del od profitot” objasnuva Teodosijadis. Vero e vtoriot najgolem trgovski sinxir vo Makedonija. Vo prvite {est meseci od minatata godina kompanijata ostvarila vkupni prihodi od 24 milioni evra {to e za 6,3% pove}e sporedeno so istiot period lani, a profitot vo istiot period iznesuval dva milioni evra ili 11% pogolem, sporedeno so prvite {est meseci lani.

KOMPANII & PAZARI POL FI[ER ]E GO POMAGA IZVOZOT VO RUSIJA topanskata komora na Makedonija organizira ednodneven seminar za pomo{ na makedonskite kompanii za vlez na ruskiot pazar. Trener na seminarot “Podgotovka na kompaniite za vlez na ruskiot pazar” koj }e se odr`i na 14 mart vo Komorata }e bide Pol Fi{er, guru za vlez i poddr{ka na pazarite na Rusija, Kina

SKOPSKI PAZAR SE VKLU^I VO AKCIJATA DEN NA DRVOTO

i Indija. Ruskiot pazar e eden od najgolemite evropski pazari so 141 milioni `iteli. Vo 2009 godina vkupniot uvoz na Rusija iznesuval 267 milijardi amerikanski dolari. Rusija najmnogu uvezuva zemjodelski proizvodi i proizvodi od prehranbenata industrija, ruda, farmacevtski i hemiski proizvodi, ko`a, krzno i proizvodi od istite,

01.04.2010

drvo i proizvodi od drvo, tekstil i tekstilni proizvodi, obuvki, metal i proizvodi od metal, ma{ini i oprema. Na seminarot, u~esnicite }e imaat mo`nost da se zapoznaat so delovnite mo`nosti za sorabotka, pazarni predizvici, strategiite za vlez, vode~ki uvozni sektori, karakteristiki na pazarot, regulativata i standardite vo Rusija.

kopski pazar tradicionalno po petti pat se vklu~i vo akcijata „Den na drvoto-zasadi ja svojata idnina". Vrabotenite od ovaa kompanija pred direkcijata, vo naselbata Aerodrom, zasadija zimzeleni sadnici. "Skopski pazar kako op{testveno odgovorna kompanija so golemo zadovolstvo se vklu~i vo dene{nata akcija za zasaduvawe na sadnici so koi ja za~uvuvame na{ata ìvotna sredina i go razubavuvame javniot prostor”, izjavi Predrag Tasi}, rakovoditel na sektorot za marketing. Skopski pazar u{te edna{ pokaà deka e golem poddrùva~ na site akcii koi se za dobroto na site.

MASIT PROSLAVI 10 GODINI POSTOEWE

ULTRA NAGRADENA ZA SOFTVEROT ZA CARINA jata Ultra, so re{enieto za edno{alterskiot sistem za dozvoli za uvoz, izvoz i tranzit na stoki i tarifni kvoti, ~ij korisnik e Carinskata uprava na Makedonija. Vtoronagradena e kompanijata Sivus, so re{enieto za integriraniot elektronski sistem za javni nabavki za Biroto za javni nabavki. Na tretoto mesto se najde kompanijata Nekstsens, koja go izraboti re{enieto e- Parlament za potrebite na Sobranieto na Makedonija. Dobitnik na nagrada vo privatniot sektor e kompanijata Gord sistemi so delovnoto re{enie za rabotewe na me|unarodna kompanija za proda`ba, instalacija i servisirawe na medicinska oprema za kompanijata Dia-

ASIT ili Stopanskata komora za informati~ki i komunikaciski tehnologii, v~era go odr`a redovnoto, ~etvrto godi{no sobranie, na koe be{e odbele`ana i 10-godi{ninata od nejzinoto postoewe. Na sve~eniot del, posveten na desetgodi{ninata, bea dodeleni ovogodine{nite nagradi za IKT- izvonrednost. Na konkursot vo organizacija na MASIT, za izvonredno izedna~ena konkurencija na 7 kompanii- ~lenki na komorata, bea nagradeni ~etiri kompanii vo dve kategorii: IKTre{enija za javniot sektor i IKT-re{enija za privatniot sektor. Dobitnik na prvata nagrada za re{enija vo javniot sektor e kompani-

Hem ag od [vajcarija. Tradicionalno, sekoja godina, MASIT nominira tri re{enija za svetskiot natprevar vo organizacija na Svetskata organizacija za informati~ka tehnologija i uslugi- WITSA. Ovaa godina MASIT na svetskiot natprevar gi nominira re{enijata na kompaniite Ultra, Sivus i Nekstsens. Na istiot svetski natprevar, vo 2006 godina za najdobro svetsko re{enie vo kategorijata digitalni mo`nosti, be{e izbrano re{enieto na On.net za proektot “Makedonija prva bez`i~na zemja”, izraboteno za Ministerstvoto za obrazovanie i nauka. Na ovaa sve~enost, MASIT im dodeli i priznanija na institucii i poedinci koi O

pridonele vo uspe{noto rabotewe na MASIT vo izminatite 10 godini. Priznanija dobija USAID, GTZ, SIPPO, Ministerstvoto za informati~ko op{testvo, Ministerstvoto za ekonomija, Biroto za javni nabavki i Stopanskata komora na Makedonija. Stopanskata komora za informati~ki i komunikaciski tehnologii- MASIT e volonterska, neprofitna institucija. Komorata be{e osnovana kako asocijacija vo 2000 godina, na inicijativa od najdobrite 15 makedonski IKT-kompanii kako del od Stopanskata komora na Makedonija. Vo april 2007 godina, na godi{noto sobranie na MASIT be{e usvoena pravnata transforK

MASIT ja odbele`a desetgodi{ninata od

postoeweto, so dodeluvawe na nagradite za IKT-izvonrednost. Dobitnik na prvata nagrada za re{enija vo javniot sektor e kompanijata Ultra, za re{enieto za edno{alterskiot sistem za dozvoli za uvoz, izvoz i tranzit na stoki i tarifni kvoti, ~ij korisnik e Carinskata uprava na Makedonija.

macija na MASIT, koga od asocijacija stana komora. Denes MASIT e glasot na makedonskata IKT-industrija. Komorata pretstavuva 80 kompanii od site IKT- sektori vklu~uvajki: softverski kompanii i kompanii za C

IT-uslugi, hardver kompanii i distributeri, transportni i drugi telekom kompanii, kako i trening-provajderi i IKT-konsultantski kompanii. ^lenkite na MASIT opfa} aat okolu 80% od doma{niot IKT-pazar. O

20 01.04.2010

BANKI I FINANSII

EBOR SO NOVA STRATEGIJA ZA MAKEDONIJA o tekot na slednite godini, aktivnostite na Evropskata banka za obnova i razvoj vo Makedonija }e se fokusiraat na poddr{ka na realnata ekonomija, podobruvawe na konkurentnosta i energetskata efikasnost, kako i promovirawe na diverzifikacija na izvozot, se veli vo novata strategija za zemjava {to ja usvoi bordot na direktori na EBOR. Vo strategijata se utvrdeni i klu~nite predizvici na koi treba da se obrati vnimanie vo sledniot period - zabrzuvawe na podobruvaweto na biznis-klimata, vklu~uvaj}i ja i reformata na sudstvoto, ponatamo{no jaknewe na finansiskiot sektor zaradi podobruvawe na pristapot na privatnite kompanii do finansiski izvori, kako i modernizacija na infrastrukturata.

ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

ompaniite se àlat deka stradaat od te{ka nelikvidnost, dràvata se zadolùva vo stranstvo, a Narodnata banka (NBM) ~uva vo trezorot 810 milioni evra, pari od blagajni~ki zapisi i zadolìtelni rezervi. Ekspertite komentiraat deka te{kata sostojba vo koja se nao|a biznissektorot e rezultat na ovie nelogi~ni dràvni politiki! Iako NBM minatata nedela ja olabavi monetarnata politika namaluvaj} i ja osnovnata kamata na blagajni~kite zapisi od 7,5% na 6,5%, ekonomistite i bankarite komentiraat deka mora da se intervenira i so namaluvawe na stapkata na zadolìtelna rezerva, pari {to bankite gi izdvojuvaat na smetka vo NBM kako procent od nivnite depoziti, za da se oslobodat pove}e pari za krediti. Sega{nite visoki limiti na zadolìtelna rezerva, 20% za obvrskite vo denari i 13% za obvrskite vo stranska valuta imobiliziraat golem del od parite {to treba da gi plasiraat kako krediti. “Namesto da se zgolemuva koli~inata na pari vo optek za da se zgolemi likvidnosta i da se izvle~e ekonomijata od recesija, kaj nas se sproveduva sprotivna politika. Stapkite na zadolìtelna rezerva se zgolemuvaat i se dràt na visoko nivo vo vreme na inflacija, no kaj nas toa ne e slu~aj. Nie nemame problem nitu so inflacijata, tuku naprotiv minatata godina ja zavr{ivme so destruktivna deflacija, a ve}e nemame problemi nitu so nivoto na deviznite rezervi”, veli profesorot Tome Nenovski. Deka kompaniite ne treba da o~ekuvaat golema poddr{ka od bankite i godinava, zboruva i faktot {to NBM proektira godi{en krediten rast od 6,5% {to e daleku pozabaveno tempo na kreditirawe vo sporedba so 2008

Otkako NBM

minatata nedela ja namali osnovnata kamata na blagajni~kite zapisi od 7,5% na 6,5%, ekonomistite i bankarite komentiraat deka e potrebno dopolnitelno olabavuvawe na monetarnata politika preku namaluvawe na zadolìtelnite rezervi. Kompaniite se àlat deka nemaat pari, dràvata se zadolùva vo stranstvo, a Narodnata banka vo trezorot ~uva okolu 800 milioni evra od blagajni~ki zapisi i zadolìtelni rezervi. Za da se podobri likvidnosta, potrebno e pogolemo koli~estvo na pari vo optek, pove}e krediti, a ne sterilizirawe na parite kako zadolìtelna rezerva vo trezorot.

godina, koga kreditniot rast dostigna do 40%. NBM DA GI NAMALI STAPKITE NA ZADOL@ITELNA REZERVA Spored profesorot Mihail Petkovski, NBM ima prostor i treba da razmisli da ja spu{ti stapkata na zadol`itelna rezerva so koja golem del od parite, namesto vo ekonomijata, se steriliziraat kaj NBM. “Ima prostor za blago namaluvawe na zadol`itelnite rezervi i

SRBIJA: GOLEMA POBARUVA^KATA ZA SUBVENCIONIRANI KREDITI enificiranite krediti koi zapo~naa da gi davaat komercijalnite banki vo Srbija predizvikaa golema pobaruva~ka me|u naselenieto kaj ovaa na{a sosedna zemja. Samo za primer, vo tekot na v~era{niot den do 15 ~asot, Komercijalna banka od Srbija primila 1.445 barawa za krediti, od koi samo 62 bile barawa za namenski krediti, a

ostanatite za gotovinski. Vakviot interes se dol`i na povolnite kamatni stapki koi iznesuvaat 7,5% za onie gra|ani koi imaat li~en dohod do 30 iljadi dinari, a 8,95% za onie so li~en dohod me|u 30 i 80 iljadi dinari. Maksimalniot iznos na kreditot iznesuva 300 iljadi dinari so rok na otplata od tri godini i grejs-period od 12 meseci.

NBM DA OSLOBODI POVE]E PARI VO OPTEK

NA RED SE ZADOL@ITELNITE REZERVI!

436 375

milioni evra ~uvaat bankite kaj NBM kako zadol`itelna rezerva

milioni evra vo momentov poseduva NBM od prodadeni blagajni~ki zapis

treba da se razmisluva vo taa nasoka. Tie pari {to gi odvojuvaat bankite na smetka vo NBM po taa osnova, pretstavuvaat tro{ok za niv i go destimuliraat kreditiraweto i gi dr`at kamatite na visoko nivo. Sega mislam deka dojde fazata da se intervenira vo spu{tawe na procentot na zadol`itelnite rezervi, poteg {to }e oslobodi

pove}e pari za krediti i poniski kamati. Sekako deka NBM ne treba da se vpu{ta vo avanturi, no mislam deka uslovite sega go dozvoluvaat toa i bi bilo dobredojdeno za bankarite i osobeno za biznis-sektorot”, smeta Petkovski. Posleden pat, NBM vo maj minatata godina gi zgolemi zadol`itelnite rezervi

{to gi izdvojuvaat bankite kako procent od depozitite i se dol`ni da go dràt kako rezerva vo centralnata banka, od 10% na 20% za obvrskite vo denari so devizna klauzula i od 10% na 13% za obvrskite vo stranska valuta. I bankarite velat deka toa se sterilni pari, koi nemoàt da gi koristat i im pretstavuvaat tro{ok, bidej}i NBM za toa im pla}a minimalna kamata od 2% za denarskite i 0,1% za deviznite rezervi. “Mislam deka bi trebalo dopolnitelno da se olabavi monetarnata politika, preku odredeno namaluvawe na zadolìtelnite

rezervi {to gi izdvojuvame kaj NBM, barem do nivoto od minatata godina pred da bidat zgolemeni. Toa zgolemuvawe na procentot na zadol`itelni rezervi rezultira{e so zna~itelno zabavuvawe na kreditiraweto i zgolemuvawe na kamatnite stapki za kreditite, {to be{e i celta na NBM. Toa se ogromni iznosi na pari za koi NBM pla}a minimalna kamata i dokolku sega se namali procentot na rezervite, toa }e zna~i pomal tro{ok za bankite, pove}e slobodni likvidni sredstva koi }e se plasiraat kako krediti koi im trebaat na kompaniite”- veli Jovanka

BANKI I FINANSII

01.04.2010

VO BOSNA 150 ILJADI @IRANTI VRA]AAT TU\I KREDITI

HRVATSKATA LIZING-INDUSTRIJA LANI SO ZAGUBA OD 83 MILIONI EVRA

roblemite so vra}aweto krediti vo Bosna i Hercegovina rastat, a brojot na `iranti {to vra} aat tu|i krediti porasnal na duri 150 iljadi lica, procenuva Agencijata za bankarstvo na federacijata. Agencijata }e upati sugestija do komercijalnite banki vo Bosna {to pomalku da go koristat instrumentot `iranti kako obezbeduvawe na kreditite. Spored nea

rvatskata industrija za lizing, lanskata godina ja zavr{ila so zaguba od 83 milioni evra, veli izve{tajot na Hrvatskata agencija za nadzor na finansiskite uslugi. Za razlika od 2008 godina, koga zagubata vo dobar del se odnesuvala na kursnite razliki, lani zagubite gi generiral kreditniot rizik. Vo takvi okolnosti rezervaciite porasnale

taa praktika se napu{ta vo evropskite zemji, a namesto ìrantite treba da se koristat hipoteki na imot i osiguritelni polisi. Deka problemot so ìrantite koi {to zaglavile so vra}awe na tu|i krediti e s$ poseriozen, svedo~at i neodamne{nite dve samoubistva na vakvi lica vo Bosna, a formirano e i zdruènie na izmameni ìranti.

pove}e od 100%, veli pretsedatelot na Zdru`enieto na lizing-dru{tva, Dubravko Orlovac. Zagubata vo odnos na 2008 godina e pogolema za 30%, no spored Orlovac zna~ajno se smenila i nejzinata struktura. Vo Hrvatska rabotat triesetina lizing-kompanii vo momentov, najgolem del formirani od doma{nite banki.

NBM SOBRA 114 MILIONI EVRA NA POSLEDNATA AUKCIJA Namaluvaweto na osnovnata kamata na blagajni~kite zapisi od 7,5% na 6,5% ne gi odvrati bankarite da gi vloàt svoite pari vo NBM, tuku naprotiv, interesot e duri i zgolemen. Na v~era{nata aukcija na blagajni~ki zapisi, bankite vloìja 114 milioni evra. Ovoj iznos e pogolem od vrednosta {to dostasuva za ispla}awe, taka {to sega u{te pove} e se zgolemi sumata na sterilzirani pari {to se ~uvaat na smetka vo NBM. Ekspertite komentiraat deka ovoj podatok pokaùva deka namaluvaweto na osnovnata kamata od minatata nedela nema da ima nikakov efekt vrz namaluvawe na bankarskite kamati i zgolemuvawe na kreditite za biznisot, bidej}i namesto vo privatniot sektor, bankarite i ponatamu pove}e sakaat da vloùvaat vo blagajni~ki zapisi.od duri 63,3%. Dobro e {to se oporavuva proizvodstvoto na osnovni metali kade {to ima porast od 54%. Joleska- Popovska, direktor na Pro Kredit banka. DR@AVATA DA SI GO VRA]A DOLGOT REDOVNO! Golem problem {to komapniite nemaat pari e i dolgot na dràvata kon niv i neredovnoto pla}aweto na obvrskite. Biznis-sektorot postojano bara pogolema aùrnost od dràvata, da si gi ras~istat smetkite i da kaè, koj komu i kolku dolì. Vladata ne kaùva kolkav e dràvniot dolg kon privatniot sektor, no spored nekoi neoficijalni informacii, dràvata im dolì na kompaniite nad

100 milioni evra. “Vladata vedna{ da kaè kolku pari im dolì na privatnite kompanii i navreme da si gi pla}a obvrskite, za da moème i nie navreme da si gi izvr{uvame dogovorenite raboti. Kompaniite nemaat pari i dovedena e vo pra{awe nivnata rabota”, veli Ilija Ge~ev od IGM, Kavadarci. Predupreduvawa deka nedostigot na pari vo biznis-sektorot moè da im sozdade seriozni problemi na kompaniite stignaa i od MMF. Nivniot pretstavnik vo Skopje, Aleksander Tie-

man vo intervju za Kapital izjavi deka likvidnosta e osnovna za ekonomijata! “Dokolku klientot ne ja isplati svojata obvrska na kompanijata, taa, od druga strana ne }e mo`e da im plati na svoite dobavuva~i ili na vrabotenite. Vakvite efekti kaskadno se prelevaat vo celata ekonomija. Zatoa e zna~ajno da se odr`uva likvidnosta i dokolku, na primer, zadocnuvaweto vo pla}awata se zgolemuvaat, potrebno e da se spravite so ovaa tendencija preku odlu~ni merki. Pribiraweto na po-

17.03.2010 21 TOME NENOVSKI

profesor na Amerikan Kolex “Namesto da se zgolemuva koli~inata na pari vo optek za da se zgolemi likvidnosta i da se izvle~e ekonomijata od recesija, kaj nas se sproveduva obratna politika. Stapkite na zadol`itelna rezerva voobi~aeno se zgolemuvaat i se dr`at na visoko nivo vo vreme na inflacija, no kaj nas toa ne e slu~aj” datoci za zadocnetite pla} awa kako i sledeweto na nivnite promeni e krucijalen prvi~en ~ekor kon procenuvawe na goleminata

MIHAIL PETKOVSKI

profesor na Ekonomski fakultet "Ima prostor za blago namaluvawe na zadolìtelnite rezervi i treba da se razmisluva vo taa nasoka. Tie pari {to gi odvojuvaat bankite na smetka vo NBM po taa osnova, pretstavuvaat tro{ok za niv i go destimuliraat kreditiraweto i gi dràt kamatite na visoko nivo. Sega mislam deka dojde fazata da se intervenira vo spu{tawe na procentot na zadolìtelnite rezervi” na problemot”, izjavi Tieman.

JOVANKA JOLESKAPOPOVSKA,

director na Prokredit banka “Zgolemuvaweto na stapkata na zadol`itelni rezervi rezultira{e so zna~itelno zabavuvawe na kreditiraweto i zgolemuvawe na kamatnite stapki za kreditite, {to be{e i celta na NBM. Toa se ogromni iznosi na pari za koi NBM pla}a minimalna kamata i dokolku sega se namali stepenot na rezervite, toa }e zna~i pomal tro{ok za bankite, pove}e slobodni likvidni sredstva koi }e se plasiraat kako krediti koi im trebaat na kompaniite”

22 01.04.2010

BALKAN BIZNIS POLITIKA

SAD NE SAKA BOSNA DA ZAOSTANUVA ZAD ZEMJITE OD REGIONOT

BUGARIJA ]E DOBIE CELOSNA PATNA INFRASTRUKTURA DO 2020

amenikot na amerikanskiot dr`aven sekretar Hilari Klinton, Xejms [tajnberg, koj slednata nedela }e ja poseti Jugoisto~na Evropa, apelira{e do Vladata i do liderite na Bosna i Hercegovina zaedno da rabotat na integracijata na zemjata vo Evropa i vo evroatlantskite institucii. “Ne sakame da gledame kako BiH zaostanuva zad svoite partneri vo regionot, zemjata

ugarskiot minister za regionalen razvoj, Rosen Plevneliev veti deka negovata zemja do 2020 godina }e ima celosno funkcionalna patna infrastruktura. Ministerstvoto, kako {to navede toj, }e podgotvi proekti vredni ~etiri milijardi evra vo periodot od 2014 -2020 godina. Plevneliev zabele`a

zaslu`uva da bide na isto nivo kako i drugite. Nie } e napravime s$ za da & go ovozmo`ime toa, istakna [tajnberg. Toj pokraj BiH }e gi poseti i Slovenija, Srbija i Kosovo. “Ovaa administracija od po~etokot istaknuva deka SAD ostanuva posvetena na izgradbata na stabilen i prosperiteten Balkan, pomagaj}i im na zemjite od regionot da gi realiziraat svoite evroatlantski

aspiracii, ohrabruvaj} i gi da go unapredat vladeeweto na pravoto” re~e [tajnberg.

deka finansiraweto na patnata infrastruktura za izminatite deset godini iznesuvalo nedovolni 100 -150 milioni evra, so neadekvatna patna mre`a, so samo 2% avtopati{ta ili 418 kilometri, 3.000 kilometri vo magistralni pati{ta i 4.000 kilometri vo lokalni pati{ta. Celta na ovie proekti

}e bide da se razvie regionalen potencijal so poddr{ka na mre`ata na novo izgradenite i popravenite pati{ta, so cel, na naselenieto da mu se obezbedi da ostane kade {to `ivee. Ministerot ja najavi i programata za renovirawe na 64 mostovi i podobruvawe na bezbednosta na 100 najopasni krstosnici vo Bugarija.

RECESIJA VO HRVATSKA

NAJOTPORNI SE FARMACIJATA, ZDRAVSTVOTO I PREHRANBENATA INDUSTRIJA azli~nite industrii i kompanii razli~no reagiraa na ekonomskata kriza. Nekoi bea mnogu pobrzo i pote{ko pogodeni, kako {to se avtoindustrijata i grade`ni{tvoto, drugite krizata ja pominaa pomalku bolno, a ima i takvi koi i sega se uspe{ni (farmacijata i zdravstvenite uslugi). Analizirani se glavnite trendovi po industrii, koristej}i go pred s$ amerikanskoto iskustvo koe {to sodrì nekoi op{ti trendovi koi vaàt i za Evropa, a vo toj kontekst se interesni za analiza i vo Hrvatska. Strukturata na potro{uva~kata vo periodot na krizata pokaùva deka |ra|anite brzo se prisposobuvaat na recesiskite uslovi i pritoa gi kupuvaat samo onie proizvodi koi se neophodni za ìvot, a se odrekuvaat od kupuvaweto skapi, trajni proizvodi kako {to se avtomobilite ili aparatite za doma}instvo. Li~nata potro{uva~ka, koja be{e i s$ u{te e najzna~ajnata komponenta na hrvatskiot ekonomski rast, zabeleà pad od 8,5% na nivo na celata godina. Oporavuvaweto na doma{nata pobaruva~ka ne e na povidok, dodeka, pak, nadvore{nata pobaruva~ka najverojatno }e bide nestabilna vo tekot na godinata, so ogled na toa {to nejzinoto oporavuvawe e na po~etok. Vo prilog na isklu~itelno lo{ite doma{ni parametri odat i podatocite spored koi trgovijata na malo vo

Nevozmo`no e da se odloàt griàta za zdravjeto i lekuvaweto za vo idnina, a i hranata pripa|a me|u poslednite proizvodi od koi potro{uva~ite bi se otkaàle. Hrvatite lani jadele pove}e leb i testenini

tekot na januari 2010 godina zabeleà realen pad od 9,3%, dodeka kaj motornite vozila i motociklite be{e zabeleàn pad od re~isi 10%. Trgovijata na malo zabeleùva pad re~isi dvanaeset meseci po red. So ogled na negativnite o~ekuvawa na naselenieto vo pogled na dvièwata na pazarot na trudot, rastot na nevrabotenosta, padot na prose~nata nominalna plata vo januari, no i o~ekuvanite lo{i vesti od Ministerstvoto za finansii za nedostigot na pari za isplata na boì} nite bonusi i regresite vo dràvnite i javnite pretprijatija i kompanii, te{ko e da se o~ekuvaat zna~itelni promeni vo dvièwata na

trgovijata na malo, ako se zemat predvid niskite efekti vo tekot na minatata godina, naveduvaat vo svoite analizi analiti~arite na Komercijalna banka- Zagreb. Analiti~arite na IBIS Vorld smetaat deka edinstveno farmacevtskata industrija i zdravstvoto, kako i prehranbenata industrija, se otporni na recesijata. Nevozmo`no e da se odloàt za vo idnina griàta za zdravjeto i bolni~koto lekuvawe. Vo Hrvatska, krizata se sovpadna so reformite na zdravstveniot sistem, a toa delumno im pomogna na osiguritelnite kompanii koi preku zgolemuvaweto na premiite za zdravstveno osiguruvawe go amortiziraa padot na premiite kaj drugite nezadolìtelni vidovi osiguruvawa. Vkupnata isplatena neto-premija za 2009 godina, vo odnos na 2008 godina, doìvea pad za 2,7%, dodeka premijata za zdravstveno osiguruvawe se zgolemi za 0,9%. I pokraj toa {to prihodite na bolnicite treba da se nabquduvaat niz reformata na zdravstveniot sistem, vo prilog na postojanosta na zdravstvoto vo tekot na krizata odat i podatocite na Hrvatskiot zavod za zdravstveno osiguruvawe (HZZO), spored koi vo tekot na minatata godina bolnicite ostvarile prihodi koi se za 800 milioni kuni (110 milioni evra) povisoki od 2008 godina. Me|u farmacevtskite kompanii treba da se spomene

SRBIJA SE IZVINI ZA MASAKROT VO SREBRENICA rpskiot Parlament ja usvoi rezolucijata, so koja Belgrad se izvinuva za masakrot na okolu osum iljadi ma`i i mom~iwa vo Srebrenica za vreme na vojnata vo Bosna i Hercegovina. Vo tekstot na rezolucijata, sepak, najmasovnoto ubistvo vo Evropa po Vtorata svetska vojna ne e opredelno kako genocid. So rezolucijata Belgrad izrazuva so~uvstvo do `rtvite na masakrot i se izvinuva deka ne napravil pove}e za da

go spre~i toa zlostorstvo. Parlamentarnata debata, koja be{e emituvana vo `ivo na srpskata televizija, ja poka`a dlabokata podelenost vo Srbija vo odnos na slu~uvawata vo bliskoto minato. Nekoi pratenici napomenuvaa deka rezolucijata e nepravedna, bidej}i vo nea ne se spomenuvaat voenite zlostorstva izvr{eni vrz etni~kite Srbi. Spored opoziciskiot pratenik Vladimir Ili} masakrot vo

Srebrenica ne e pogolemo zlostorstvo od drugi akcii izvr{eni od hrvatskite sili protiv Srbite za vreme na vojnata.

8,5

pad na hrvatskata ekonomija vo 2009 godina

Farmal od Lud Breg, koj vo tekot na izminatata godina gi zgolemi prihodite za 40%, odnosno ostvari prihodi od okolu 90 milioni kuni,(12,5 milioni evra), dodeka, pak, Belupo od Koprivnica vo prvite deset meseci od 2009 godina ostvari prihodi za 7% povisoki vo odnos na istiot period prethodnata godina. Rast bele`i i maloproda`bata, elektro-sektorot i obrazovniot sektor.

Ovie sektori, spored niza istraùvawa, beleàt kumulativen rast, so toa {to i vo nivni ramki postojat kompanii koi vo uslovite na kriza ne uspeale da go prisposobat svoeto rabotewe na momentalnite barawa. I vo Hrvatska nekoi trgovski sinxiri beleàt rast: Spar ima zgolemuvawe na prihodite od 32%, DinovaDiona 36%, Lidl 10%, dodeka Plodine 15%. Od druga strana, pak, malite trgovci se pod golem pritisok. Nivniot udel vo maloproda`bata od nekoga{nite 70% se simna na 20 do 25%. Za vreme na krizata, eden od najva`nite segmenti se

prehranbenite proizvodi, odnosno netrajnite proizvodi za {iroka potro{uva~ka. Sporedbite na prosekot na pazarot ukaùvaat na pad na industrijata vo prvite tri kvartali vo 2009 godina, no i na rast vo ~etvrtoto tromese~je. Ovoj sektor, vo celiot nabquduvan period poaùva pozitiven skok od prosekot na pazarot. Analiti~arite na IBIS Vorld ukaùvaat na uspe{niot rast na industrijata od vtorata polovina na 2009 godina, poradi prilagoduvaweto na strukturata na proizvodite, zgolemenata ponuda na diskontni proizvodi i silnoto namaluvawe na tro{ocite.

ROMANIJA ]E BIDE PODGOTVENA ZA VLEZ VO EVROZONATA omanija }e bide dobro podgotvena za momentot koga }e odlu~i da stane ~lenka na evrozonata, blagodarenie na programata usoglasena so MMF, izjavi direktorot na Fondot, Dominik [tros-Kan. “Ne znam dali Vladata kako cel }e go zadr`i ~lenstvoto vo evrozonata vo 2015 godina ili }e go odlo`i, no smetam deka }e bidete dobro podgotveni so programata na

Fondot. MMF e tuka za da vi pomogne”, izjavi toj. [tros-Kan dodade deka Romanija dobila 20 milijardi evra za da se spravi so krizata, no }e treba da napravi napori za obnova i nekoi merki }e bidat te{ki. Direktorot na MMF navede deka o~ekuva nevrabotenosta vo Romanija da prodol`i da raste i pokraj ekonomskata obnova. [efot na misijata na MMF vo Romanija, Xefri

Franks, izjavi deka vo prvite dva meseca od 2010 godina se zgolemil buxetskiot deficit vo dr`avata.

BALKAN BIZNIS POLITIKA

Cirih, Moskva, Pariz, London, Kopenhagen, Skopje, Pri{tina i Ni{. “So nabavuvaweto na u{te eden avion od tipot "embraer 195", koj pripa|a na avionite od najnovata generacija, podgotveni sme da gi zadovolime barawata na pazarite od celiot region i sekako da gi stavime na raspolagawe svoite kapaciteti vo funkcija na promocija na crnogorskiot turizam”, re~e portparolot na kompanijata, Nenad Markovi}.

CVETKOVI]: POGOLEM IZVOZ E KLUÔT ZA RAST NA SRBIJA rite glavni problemi so koi se soo~uva Srbija se niskata konkurentnost, nedovolnata orientiranost na ekonomijata kon izvozot i nevrabotenosta, izjavi srpskiot premier, Mirko Cvetkovi}. Toj naglasi deka edna od pri~inite za problemite e u~estvoto na izvozot vo brutodoma{niot proizvod (BDP), koj e pomalku od 20%, dodeka vo drugi zemji toj iznesuva pove} e od 50%. Cvetkovi} istakna deka zgolemuvaweto na izvozot e klu~en uslov za obezbeduvawe na ekonomski rast i novi rabotni mesta. Srpskiot premier naglasi deka pogolemoto angaìrawe na srpskite menaxeri moè da pridonese za zgolemuvawe na konkuretnosta na ekonomijata i namaluvawe na nevrabotenosta.

TENDEROT ZA PRODA@BA NA TELEKOM SRBIJA NA 10 APRIL

enderot za proda`bata na akciite na Telekom Srbija, }e bide objaven okolu 10 april, soop{ti Ministerstvoto za finansii na Srbija. Spored planiranata dinamika, do polovinata na juni bi trebalo da bide sklu~en dogovorot so najpovolniot ponuduva~. Ministerstvoto za finansii soop{ti deka se formira rabotna grupa i komisija za javni nabavki koja }e ja sledi proda`bata na delot od akciite od Telekomot, a na ~elo na ovaa grupa }e bide dràvniot sekretar Slobodan Ili}. “So proda`bata na del od akciite vo sopstvenost na dràvata se sozdavaat i uslovi za raspredelba na besplatni akcii na sega{nite i porane{nite vraboteni vo Telekomot”, izjavi Ili}. Telekom Avstrija bi moèl da u~estvuva na tenderot za otkupuvawe na 40 % od akciite.

ROMANIJA GI NAMALI KAMATNITE STAPKI

omanskata nacionalna banka po tret pat ovaa godina gi namali osnovnite kamatni stapki od sedum na 6,5%. Centralnata banka vo januari gi namali kamatnite stapki od osum na 7,5%, a vo fevruari od 7,5 na 7%. Analiti~arite ocenuvaat deka namaluvaweto na kamatnite stapki }e stimuliraat i brzo namaluvawe na kamatite na kreditite i }e ja obnovat ekonomijata. Po trimese~en rast, godi{nata stapka na inflacijata vo Romanija se namali od 5,2% na 4,49%, dodeka mese~nata stapka na inflacija padnala od 1,68% na 0,2%. Romanskata nacionalna banka (BNR), za ovaa godina prognozira stapka na inflacija od 3,5%.

rvatska postigna dobar napredok vo poslednite meseci. Nema problemi {to ne mo`at da bidat re{eni i zemjata treba da se prisoedini kon EU bez mehanizmite na monitoring, koi bea vovedeni vo slu~ajot so Bugarija i Romanija, izjavi evrokomesarot za pro{iruvawe [tefan File. “Nie sme tolku fokusirani vrz kvalitetot na pregovor-

HRVATSKA ]E SE PRIKLU^I KON EU BEZ MEHANIZMOT NA MONITORING

MONTENEGRO ERLAJNS ]E LETA NA 14 DESTINACII acionalniot avioprevoznik, Montenegro Erlajns, letnata sezona ja do~ekuva so osum avioni koi od Crna Gora redovno }e letaat kon 14 destinacii. Vo flotata na Montenegro Erlajns ima pet avioni od tipot "foker 100" i tri "embraer 195". Avionite na Montenegro Erlajns redovno }e letaat od aerodromite vo Podgorica i Tivat kon Belgrad, Viena, Frankfurt, Dizeldorf, Qubqana, Rim,

01.04.2010

ite za prisoedinuvawe, {to {pekulaciite za eventualen mehanizam za monitoring nemaat mesto i jas go prezemam svojot del od odgovornosta mnogu seriozno vo ovoj odnos”, re~e File. Dva pati godi{no Evropskata komisija go sledi napredokot, napraven od Romanija i Bugarija vo reformata na sudskiot sistem, borbata so korupcijata i vo slu~ajot so Bugarija vo borbata so

organiziraniot kriminal. Merkite bea vovedeni otkako stana jasno deka dvete zemji ne se celosno podgotvni za ~lenstvo. File izjavi deka mnogu lekcii bile nau~eni od minatite pro{iruvawa, dodavaj}i deka fokusot sega e vrz glavnite problemi, za da bidat zatvoreni poglavjata za pregovori i da se garantira deka Hrvatska e podgotvena da se prisoedini kon unijata.

24 01.04.2010 K O M E R C I J A L E N

SVET BIZNIS POLITIKA O G L A S

KOMPANIJATA VOLVO SINONIM ZA BEZBEDNOST Potreben bil samo

eden deloven ru~ek na 25 juli 1924 godina, vo restoranot [turehof vo Stokholm, [vedska, za in`enerot Gustav Larson i smetkovoditelot Asar Gabrielson da ja donesat odlukata za formirawe na novata {vedska avtomobilska kompanija.

1,8

milijardi dolari Ford go prodade Volvo na Gili

VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

nènerot Gustav Larson i smetkovoditelot Asar Gabrielson, rabotele zaedno vo kompanijata za proizvodstvo na lageri, SKF (Svenska Kullagerfabriken) i podolgo vreme razmisluvale da proizvedat {vedski avtomobil koj }e bide porazli~en od drugite. Avtomobil, proizveden od {vedski ~elik- najdobar na svetot, koj }e bide so visok kvalitet i sigurnost i }e se natprevaruva uspe{no so vode~kite amerikanski avtomobili na toga{niot avtomobilski pazar. Potreben bil samo eden deloven ru~ek na 25 juli 1924 godina, vo restoranot [turehof vo Stokholm, [vedska, za da ja donesat odlukata za formirawe na novata avtomobilska kompanija. Crteìte za prvite avtomobili bile napraveni vo detskata soba vo domot na Larson, od strana na mladiot inèner Jan Smit. Henri Vastenberger, duri vo 1925 godina uspeal da gi finalizira prvite crteì na avtomobilot. Vo toj proces, toj stanal i prviot vraboten ~ovek vo Volvo i prviot koj }e bide otpu{ten privremeno narednata godina, za da se vrati povtorno posle kratko vreme i da ostane kako dizjaner celi 55 godini. Proletta, 1926 godina bile napraveni 10 prototipa, 9 so otvoren pokriv i samo 1 so zatvoren, vo fabrikata Galko AB kade Larson vo toa vreme bil glaven inèner. Na istite im bile staveni imiwa kako “Svetlo- zelena Sirena”, “Crven mal trol” i “Jakob”, kako se} avawe na denot koga Gabrielson i Larson se sretnale za da ja oformat nivnata ideja. Vo toa vreme kompanijata SKF odlu~ila da zapo~ne so proizvodstvo na avtomobili vo svojot ogranok AB Volvo, i gi nazna~ile Gabrielson i Larson vo odborot. Kako nadopolnuvawe na kapitalot od 200.000 kruni koj tie go vloìle vo idejata, SKF vloìla dopolnitelni 1 milion kruni.

NOV SOPSTVENIK NA "[VEDSKATA KRUNA" Na 8 mart 1999 godina, predsedatelot na odborot na grupacijatata Volvo, Ingvar Gulnas, ja donese odlukata so koja Volvo premina vo sopstvenost na Ford, za cena od 6,45 milijardi dolari. I pokraj nesoglasuvawata na akcionerite po ovaa odluka, na kraj site ja sogledaa potrebata od proda`ba na kompanijata {to dotoga{ ja narekuvaa “{vedska kruna”. So tekot na godinite, proizvod-

stveniot dizajn na Volvo, zna~itelno se integrira so onoj na Ford, tolku mnogu, {to se upotrebuvala i sli~na tehnologija vo proizvodstvoto, koj denes posle prezemaweto od strana na kineski Gili (Geely), te{ko }e moè da se razdvoi. Na 28 mart 2010 godina, @ijang gili holding grup ko. (Zhejiang Geely Holding Group co.) i Ford motor kompani (Ford Motor Company) potpi{aa dogovor so koj podru`nicata na Ford, Volvo, preminuva vo sopstvenost na kineskiot konglomerat Gili za samo 1,8 milijardi dolari. Od Gili izjavija deka }e go odràt proizvodstvoto na Volvo vo [vedska, no i deka planiraat da otvorat nova fabrika vo Kina, najverojatno vo Peking ili [angaj, koja } e proizveduva Volvo za potrebite na aziskiot avtomobilski pazar. Vkupnata suma pari koja }e bide vloèna vo Vovlvo vo idnina, od Gili proektiraat deka }e iznesuva okolu 2,7 milijardi dolari. Zexiang Gili e vo mnozinska sopstvenost na Gili avtomobile holdings (Geely Automobile Holdings), koj e 12-ti najgolem avtomobilski proizvoditel vo svetot, a se nao|a na vtoro mesto vo Kina. Kolku ovaa kompanija }e uspee da gi odrì misijata i vizijata na koi {to e baziran brendot na Volvo, ostanuva da vidime vo idnina. Skoro 20 milioni avtomobili se proizvedeni vo farikite na Volvo dosega i milioni kamioni, avtobusi, aero i industriski motori itn. Od site vozila proizvedeni dosega, 8 milioni s$ u{te se aktivni. RA]AWETO NA VOLVO Na 14 april 1927godina, posle celove~ernata makotrpna rabota, ne{to posle 10 ~asot nautro e proizveden prviot avtomobil “Volvo”. Bidej}i menuva~ot na brzini bil pogre{no instaliran, avtomobilot moèl da se upravuva samo vo sprotivna nasoka. No, Lasorn bestra{no go testiral, izjavuvaj}

Zexiang Gili e vo mnozinska sopstvenost na Gili avtomobile holdings, koj e 12-ti najgolem avtomobilski proiz voditel vo svetot

i deka go “skrotil diviot kow”. Avtomobilot bil so otvoren pokriv i go nosel imeto OV4, me|utoa vo javnosta ovoj model ostana poznat pod imeto Jakob. Modelot so zatvoren pokriv se pojavil duri na 4 juli istata godina pod imeto Tetrebova koà (Grouse Hide), zaradi sli~nosta so tipot na koà koja ja upotrebuvale {vedskite lovxii. Modelot PV4 e prviot avtomobil koj bil izvezen vo Danska vo 1927 godina. Me|utoa izvozot se zgolemil duri vo 1928 godina koga i bil otvoren prviot ogranok, Volvo Auto AB vo Finska. Prviot model na kamion bil napraven istata godina, kako i prviot avtobus vo koj bile vgradeni pozacvrsteni {asii od avtomobilite. Prviot avtomobil so usovr{en motor i pojaki {asii, modelot PV651, bil pretstaven vo 1929 godina. PRVIOT PROFIT Volvo go ostvaril prviot profit vo avgust 1929 godina, iako prethodno se na{ol na rabot da bide prodaden na korpracijata Ne{ od SAD, pred Gabrielson da uspee da go nagovori generalniot menaxer na SFK, Bjorn Prajtz, deka na kompanijata naskoro }e & se slu~i presvrt. Prajtz se konsultiral so odborot telefonski, utroto koga ârs Ne{ pristignal od SAD za da go sklu~i dogovorot za kupoproda`ba na Volvo. Posle dobienite prihodi, vo sredinata na 30-te godini, Volvo se stekna so sopstvenost vrz mnozinskiot paket-akcii na kompanijata koja go snabduvala so motori Pentaverken of Shkovde. Iako proda`bata na avtomobilite ne ja zadovoluva{e proektiranata brojka, sepak, “Volvo” stana popularen avtomobil koj se upotrebuva{e kako taksi-vozilo vo [vedska. Ve}e vo 1932 godina izvozot na avtomobilite raste i toa vo Danska, Finska, Norve{ka i Holandija. Od oktomvri 1929 godina, Volvo rabote{e so dobivka se do ranite devedesetti godini.

26 01.04.2010

PATOT DO USPEHOT

KEN [ENOL, GLAVEN IZVR[EN DIREKTOR NA AMERIKEN EKSPRES

INTEGRITETOT E KLU^EN ZA VISTINSKOTO LIDERSTVO Karti~arskata kompanija formirana pred pove}e od 150 godini, uspe{no ja prebroduva ekonomskata kriza, no pred nejziniot ~elnik s$ u{te ima golemi predizvici. IGOR PETROVSKI

igor@kapital.com.mk

rviot ~ovek na Ameriken Ekspres (American Express), golemata svetska karti~arska kompanija, Kenet [enol e eden od malkute {efovi na Vol strit koj {to niz finansiskata kriza i recesijata pomina mo{ne dobro. Negovite spo-

sobnosti za menaxment vo kriza, mu pomognaa da ja predvodi kompanijata i niz krizata {to se slu~i po 9/11, koga biznisot so karti~ki doìvea kolaps, a 11 vraboteni na Ameriken Ekspres zaginaa vo napadot na kulite blizna~ki (sedi{teto na kompanijata e vedna{ nasproti mestoto na tragedijata). Toj veli deka iskustvoto od toj uàsen period go nau~ilo lekcii {to toj gi primenil sega. “Edna od rabotite {to ja nau~iv od 9/11 e deka mora da komunucirate so svoite vraboteni postojano, osobeno za promenite {to se slu~uvaat na finansiskiot pazar i vo ekonomijata, voop{to. Treba{e da bideme sigurni deka lu|eto razbiraat zo{to kompanijata e zagrièna, koi se najgolemite problemi so koi se soo~uva, i potoa da im se dade pri~ina zo{to treba da imaat nade` deka nie moème da gi nadmineme tie

KEN [ENOL GLAVEN IZVR[EN DIREKTOR NA AMERIKEN EKSPRES

problemi. A, 9/11 be{e vreme koga mora toa itno da go napravime”, veli [enol. Od gledna to~ka na liderstvoto, dodava toj, razlikata me|u toj period i aktuelnava kriza e {to toga{ ne se slu~i kolaps na finansiskite pazari. Minatata godina, vo ekot na kulminacijata na finaniskata kriza vo SAD, Ameriken Ekspres dobi dozvola od Federalnite rezervi da se registrira kako bankarski holding, so cel da mo`e da dobie vladina pomo{. Kompanijata ostana profitabilna niz celata kriza dosega. Vo juni lani, kompanijata vrati 3,4 milijardi dolari od pomo{ta, plus 74,4 milioni dolari kako dividenda, a vo juli tie gi zavr{ija svoite obvrski kon vladinite institucii so otkupuvawe na 340 milioni dolari dr`avni obvrznici. LIDER NA EDEN OD NAJSKAPOCENITE BRENDOVI NA SVETOT [enol, 58-godi{en, e na ~elo na Ameriken Ekspres od 2001 godina, i toj e tretiot AfroAmerikanec vo istorijata {to e glaven izvr{en direktor na kompanija od listata Fortune 500. Vo Ameriken Ekspres e od 1981 godina, po~nuvaj}i vo sektorot za strate{ko planirawe. Pretsedatel i glaven operativen direktor stanal vo 1997 godina, i vo momentov e eden od najcenetite {efovi na golema svetska kompanija, i e postojan gostin predava~ na najpoznatite svetski biznis-u~ili{ta. Kompanijata {to ja vodi e rangirana me|u 20-te najskapoceni svetski brendovi, spored magazinot Biznis vik (BusinessWeek), a brendot e procenet na 22 milijardri dolari. Spored For~n, Ameriken Ekspres

e postojano me|u 30 kompanii vo svetot na koj {to lu|eto najmnogu im se voshituvaat. I dodeka akutnata faza na ovaa kriza e ve}e minato za negovata kompanija, [enol s$ u{te se soo~uva so golemi predizvici. Najgolemiot pazar za Ameriken Ekspres, amerikanskiot, najverojatno bavno }e raste slednite nekolku godini, a Va{ington podgotvuva novi regulativi {to mo`at zna~itelno da go zabavat rastot na kompanijata, i na celata finansiska industrija, voop{to. Doznajte kako [enol se soo~uva so svoite predizvici i {to e za nego najva`no kako biznis-lider. VO SEKOJA KRIZNA SITUACIJA MORA DA POSTAVITE GLAVNI PRIORITETI “Koga se slu~i 9/11 be{e mnogu va`no da se odlu~i na {to prvo }e se fokusirame. Pa taka jas ostanav fokusiran na rastot, i vospostaviv svoevidna mantra vo kompanijata deka mora da ostaneme likvidni, profitabilni i selektivno da investirame vo razvojot”, veli [enol. SEKOGA[ BARAJTE SOVET OD LU\ETO [TO GO RAZBIRAAT BIZNISOT Najgolemiot poedine~en akcioner vo Ameriken Ekspres e legendarniot investitor Voren Bafet. “U`ivam da razgovaram so Voren zatoa {to sekoj pat u~am ne{to od nego”, veli [enol. “Toj e neverojatno objektiven za mnogu raboti. A, drugata dobra rabota kaj nego e {to ostanuva smiren i koga e pod najgolem pritisok. Vo najte{kite denovi, koga }e mu se javam i }e go pra{am, Voren, kako odi? Toj samo }e re~e, nikoga{ podobro. Toa e negoviot temperament.

Baziran vrz negovite analizi i o~ekuvawata {to gi ima vo idnina”. VERUVAJTE VO KOMPANISKITE VREDNOSTI “Navistina ne se dvoumam okolu ova. Prvo, navistina veruvam vo vrednostite na na{iot brend i ona {to zna~i Ameriken Ekspres za ekonomijata i ìvotot na lu|eto, voop{to. Vtoro, silno veruvam vo mo`nostite za razvoj na firmata i za toa deka pred nas e mnogu vozbudliva idnina. Treto, sakam da rabotam so lu|e”. ULOGATA NA LIDEROT E DA JA OBJASNI REALNOSTA I DA DAVA NADE@ [enol gi pottiknuva svoite 40.000 vraboteni da vodat izbalansiran profesionalen i li~en ìvot. “Potrebna e doverba vo institucijata i liderstvoto. Na krajot na denot, ona {to sekoj go saka e da bide po~ituvan. Vrabotenite sakaat da uspeat, i sakaat da po~uvstvuvaat deka nivnata kompanija e otvorena za nivniot na~in na mislewe”, veli [enol. REPUTACIJATA E S$. INTEGRITETOT E KLUÊN PRINCIP VRZ KOJ SE GRADI VISTINSKOTO LIDERSTVO. “Toa zna~i da ste konzistentni vo va{ite dela i zborovi”, smeta [enol. KONKURENCIJATA VO BIZNISOT MORA DA JA SFA] ATE I LI^NO “Toa zna~i deka mora da ste cvrsti, pa ponekoga{ i tvrdoglavi na patot kon ostvaruvawe na celite {to ste gi postavile, no toa mora da go postignete na ispraven na~in.”

MENAXMENT

01.04.2010

NEKOLKU PRAVILA ZA GRADEWE DOBAR PROFESIONALEN IMIX

MENAXIRAJTE JA VA[ATA REPUTACIJA Gradete kolku {to moète po{iroka mreà na kontakti. Odete na site delovni sostanoci, konferencii, saemi i kokteli do koi {to imate pristap. Zapoznavajte lu|e {to imaat sli~ni interesi kako va{ite i koi {to moè da vlijaat vrz va{ata kariera. Kontaktite se dragoceni i nikoga{ ne znaete vo koj moment moè da vi se najdat

ma dva pristapi so koi moè da ja gradite va{ata reputacija. Edniot e so pomo{ na direktna impresija, {to e proizvod na kontaktot o~i v o~i so lu|eto i nivnite iskustva so vas. So drugi zborovi, toa e na~inot na koj vie gi gradite personalnite vrski. Drugiot pristap e preku gradewe na imixot. Toj se kreira od lu|eto {to moèbi i ne ve poznavaat li~no, no slu{nale za vas(moèbi slu{nale za vas od vas samite, i bez da bidat svesni za toa). I dvata pristapi se va`ni i treba da bidat komplementarni. Vi davame pregled na nekolku praktiki koi {to se klu~ni vo kreiraweto direktni vpe~atoci kaj va{ite sorabotnici i {efovi, no, i pri obezbeduvaweto osnova za gradewe na imix od strana na drugi lu|e. Rezultatot- pozitivnata reputacijae najva`nata vrednost za vas. Nadvore{niot izgled. Ne e iznenaduvawe ako nekovencionalna frizura, tetovaì, ekscentri~na obleka i sli~no, moàt da zabavat ne~ija kariera vo golema mera. Ako rabotite vo menaxment-

okolina kade {to ni{to od ova ne e va`no, toga{ nema za {to da se griìte. No, vo sprotivno, obrnete pove}e vnimanie na profesionalnata biznis- menaxment pojava, {to zna~i pristoen izgled. Investirajte vo nova obleka. Nekolku kvalitetni par~iwa od dobar brend imaat podobar efekt od desetina evtini raboti kupeni na pazar. Patot kon uspehot vo biznis-okolinata vo golema mera e zasilen so dobro skroen kostum i kvalitetna ko{ula i ~evli, koi {to, se razbira, treba da se sekoga{ svetnati. Ako ste vo profesija {to ima standardi za oblekuvawe (dràvni slu`bi ili banki), toga{ sledete gi bez isklu~oci. Ako pak rabotite vo sredina kade {to dres-kodot e polabav, sepak, ne go zanemaruvajte dobriot vkus i stil. Kontakti. Gradete kolku {to moète po{iroka mreà na kontakti. Odete na site delovni sostanoci, konferencii, saemi i kokteli na koi {to imate pristap. Zapoznavajte lu|e {to imaat sli~ni interesi kako

UPRAVUVAJTE EFIKASNO SO SVOETO VREME

TAJM-MENAXMENT amislete si eden va{ sosema voobi~aen den. Moè i dene{niot. Dosega moèbi ste re{ile nekolku problemi povrzani so proektot na koj {to vo momentov rabotite, ste odgovorile na mejlovite, ste napravile nekolku telefonski razgovori, ste odràle dva sostanoci, ste go soslu{ale kolegata koj e deprimiran...Doma }e se pogriìte i za decata, nabavkite i doma{nite raboti, }e go posetite prijatelot vo bolnica, }e pogledate vesti na televizija, }e go isfrlite |ubreto, }e pro{etate so ku~eto... [to i da rabotite, moète da go smestite vo eden od ovie ~etiri kvadranti spored kriteriumot na itnost i va`nost. No, da po~neme so red. Gore levo, toa e prviot kvadrant. Toa se ne{ta koi se va`ni i itni. Dete so visoka temperatura, mleko {to e gotovo da zagori, nezadovolen klient, {to e inaku vaèn kupuva~,

piewe na tableta na vreme i sl. Nema {ega so prviot kvadrant. Nediscipliniranite vedna{ se kazneti. Vo dolniot lev kvadrant, toa e tretiot, se nao|aat obvrskite {to se itni, no ne se va`ni. Na prv pogled moè da izgledaat va`ni, no, vsu{nost, ne se. Telefonot {to yvoni moèbi e iten, no razgovorot {to }e sledi ne mora da e vaèn. Vo ovoj kvadrant vleguvaat i del od sostanocite, del od mejlovite i rabotite {to treba da gi napravite vedna{, samo {to vie ne ste tie koi bi trebalo da se zanimavaat so niv. Tretiot kvadrant e vistinska stapica. Vi dava privid deka ste mnogu zafateni i efikasni, a voop{to ne bi trebalo da se najdete vo nego. Vo gorniot agol, desno, smesten e vtoriot kvadrant. Toa se raboti koi se va`ni, no ne se itni. Ako se zanemarat, }e stanat itni porano ili podocna i }e preminat vo prviot kvadrant.

va{ite i {to moè da vlijaat vrz va{ata kariera. Kontaktite se dragoceni i nikoga{ ne znaete vo koj moment moè da vi se najdat. Lu|eto od proda`ba obi~no se majstori vo ova i gradat mreà od poznanici i potro{uva~i {to im ovomoùva komunikacija vo sekoe pole od nivnata oblast. Komuniciraweto e zna~ajno vo sekoj stadium od va{ata kariera. Kontaktite se va`ni zatoa {to vi nosat informacii za toa koj {to pravi i za okolinata nadvor, no, i vnatre vo va{iot biznis. Moèbi, eden od lu|eto {to }e vi bide od najgolema pomo{ vo karierata e asistentot na va{iot {ef. Asistentite ~esto imaat golemo vlijanie, pa bidete prijatelski nastroeni i kooperativni so ovie lu|e. Razvijte specijalnost. Stanete eksperti vo nekoja oblast. Stanete fokusna to~ka na va{ata kompanija vo taa oblast. Prou~uvajte ja, istraùvajte i znajte pove}e za taa tema od koj bilo drug vo va{ata okolina. Moèbi e toa znaewe {to ve}e go poseduvate-na primer, znaete nekolku stranski jazici, ili imate {iroki poznavawa za me|unarodnite odnosi, polovata diskriminacija, ili Internetot. Zna~i, imate ne{to {to moè da ja zajakne va{ata reputacija. Sega, najdete na~in da go primenite toa znaewe. Prijavuvajte se za proekti i zada~i, istaknuvajte gi svoite ve{tini, i eden den moè da se najdete

Tuka vleguva seto ona za koe {to mislime deka bi bilo mnogu dobro za nas, samo {to nemame vreme vo ovoj moment- redovno ve`bawe, zdrava ishrana, dobra kniga pred spiewe, postavuvawe ìvotni celi, razmisluawe za idninata, razvivawe strategija na kompanijata, gradewe odnosi so bliskite...Va`no e, no ne e itno, pa, naj~esto te{ko doa|a na red. Dolu desno e ~etvrtiot kvadrant. Vo nego se ne{tata koi nitu se va`ni, nitu se itni - gledawe reklami, bezvredni serii na TV, ozboruvawe, bescelno lutawe po Internet. Duri i nekoi hobija, koga podobro } e razmislite, ne pridonesuvaat za da stanete li~nost kakva {to posakuvate. Va`no e za kvalitetot na va{iot ìvot kolku vreme pominuvate vo sekoj od ~etirite kvadranti. Celta e da se pominuva dovolno vreme vo vtoriot kvadrant i da prepoznaete ste vo tretiot, a, vsu{nost, mislite deka ste vo prviot. Prakti~no, celta e sekoga{ da bidete svesni vo koj kvadrant ste i kako ste stignale vo nego. Zatoa {to ne ste napravile ne{to navreme ili ste im dozvolile na drugite da ve odvle~kaat tamu zaradi nekoi nivni problemi? Neli vi se ~ini deka svetot e prepoln so lu|e {to se nao|aat vo prviot kvadrant? A, mnogu raboti bi moèle da se izbegnat ako ste pominuvale dovolno vreme vo vtoriot. Prviot kvadrant e odli~no mesto za onie {to sakaat da stanat zavisni od adrenalinot. Poglednete go spisokot na sigurni znaci {to upatuvaat na toa i lesno }e gi prepoznaete. Ili sebesi. DESET SIGURNI ZNACI DEKA STE STANALE ZAVISNICI OD ADRENALIN ûvstvuvate fizi~ki pritisok postojano da se zanimavate so ne{to. Va{ata budna sostojba e sostavena od neprekinata niza aktivnosti Ne ostavate razumni rezervi na vreme, pari i prostor za

sebesi kako blisku sorabotuvate so najvisokiot menaxment na kompanijata. Poka`ete deka ste informirani. Ako ~itate mnogu, toga{ } e naidete na nekoja dobra biznis-informacija. Ovie informacii se pojavuvaat vo vesnicite i delovnite magazine, da ne go spomenuvame Internetot. Stanete neformalen informativen servis na va{ite sorabotnici i menaxeri. Osobeno sega, so pomo{ na e-mejl komunikacijata, mnogu

e lesno da prosledite informacija, novinski tekst i sl. do nekogo za koj znaete deka bi mu zna~ela. Taka }e gi ubedite lu|eto deka ste li~nost {to e posvetena na biznisot i ~asovite na rabota i doma ne gi pominuva bespolezno gledaj} i vo monitorot ili izle`uvaj}i se na krevetot. A, istovremeno, terminite kako “ekspert” i “dobro informiran” poleka }e po~nat da se pripi{uvaat na va{ata reputacija.

Znaete li vo koj kvadrant ste? Ova pra{awe e asocijacija na sjajnata kniga na Stiven Kovi “Sedum naviki na uspe{nite lu|e” koja vleguva vo spisokot na zadolìtelna literatura. Imate takov spisok, neli? Zatoa, da premineme na osnovnata ideja. Vi treba moliv~e i par~e hartija podeleno na ~etiri dela. ]e gi nare~eme ~etiri kvandranti sebe. Na sostanocite redovno doa|ate vo posleden mig ili docnite. Vetuvate pove}e otkolku {to moète da napravite. Odolgovle~uvate, a potoa zavr{uvate s$ nabrzina. Vi se ~ini deka lu|eto bavno sfa}aat {to im zboruvate i nemate trpenie za nivnoto tempo. Te{ko vi e da bidete podolgo vreme na edno mesto. Stanuvate ~esto, izleguvate od prostorijata, se vra}ate. Silno ve voznemiruva ako ne moète vedna{ da dobiete odgovor, duri i koga za toa postojat sosema opravdani pri~ini. Dodeka rabotite na eden proekt, niz glavata vi se motaat misli povrzani so drug. I sekako, vo potraga ste po zanimawa ili situacii {to ja hranat va{ata zavisnost. Zavisnicite od adrenalin imaat potreba postojano da se preokupirani so ne{to. Za niv e zastra{uva~ki da ostanat sami so svoite misli. Zatoa, ako nema rabota vo prviot kvadrant, preo|aat vo tretiot. Toa zna~i deka se zanimavaat so raboti {to moèbi se itni, no ne se va`ni ili, pak, treba nekoj drug da gi zavr{i. Da pogledneme {to zna~i da se bide majstor na tretiot kvadrant: DALI STE MAJSTOR NA TRETIOT KVADRANT? Nekoj vi doa|a so problem, a

vie vedna{ go ostavate svojot i po~nuvate da se zanimavate so negoviot Za vreme od sostanocite go prezemate sekoj telefonski povik, nezavisno od brojot na lu|e {to ve ~ekaat pritoa. Sami fotokopirate ili pra} ate faksovi, iako nekoj drug e zadolèn za toa Va{iot kompjuter e taka namesten {to sekoj nov mejl vedna{ go gledate na ekranot Raste brojot na ~asopisi {to gi dobivate, kontaktite {to gi odrùvate, op{testvenite nastani {to gi sledite. “Dajte mi kopija od ova” e va{ata voobi~aena re~enica “Dobro, toga{ jas }e se pogriàm za toa” e va{ata vtora voobi~aena re~enica. Na krajot “Izvini, vo gu`va sum poslednive denovi”, stanuva va{a s$ po~esta re~enica. Nikoj ne moè da go izdrì tempoto {to go nametnuvaat prviot i tretiot kvadrant, a da ne pobegne povremeno vo ~etvrtiot. Odnenade`, sred najgolema me{anica i itnost, koga site o~ekuvaat odgovori i re{enija, najsoodvetno se ~ini da ostavite s$, da stanete nedostapni, da se odmorite so omilenoto hobi, da se ute{ite so hrana i piewe, a moè da doìveete i nekoj mal nerven slom, so site logi~ni posledici. Ete taka, sega znaete na {to ste. Sledi proverkata na znaewa. Vo koj kvadrant ste tokmu sega, dodeka go ~itate ova?

28 01.04.2010

MENAXMENT

28 01.04.2010

MARKETING

ONLAJN REKLAMIRAWE

10 NAJGOLEMI GRE[KI VO INTERNET-MARKETINGOT

osetitelite na va{ata veb-strana premnogu ~ekaat. Lu|eto o~ekuvaat Internetot da bide brz. Ako va{iot server e baven ili koristi grafika za koja {to treba dve minuti da bide daunloudirana, mo`ete da se zboguvate so va{ite potencijalni kupuva~i. Za da napravite efikasen onlajn-marketing,treba brzo da ja stavite va{ata informacija pred o~ite na lu|eto. Tehni~ka arogancija. Nemojte da si pretpostavuvate deka site ja imaat najnovata verzija na programata potrebna za da se vidi va{iot sajt. Nemaat site instalirano Macromedia Flash, na primer. Sekoga{ imajte gotovi HTML i tekst-verzii za ovie posetiteli. Nemate oflajn-marketing. Celta e da go naso~uvate internet-soobra}ajot kon va{iot sajt, no nikoj ne e onlajn celo vreme. Za uspe{no da pravite marketing na internet-sajt, isto taka vi treba i oflajnmarketing. Va{iot sajt ne e na listata na internet-prebaruva~ite. Iznenaduva~ki e kolku mnogu lu|e cello vreme gi koristat internet-prebaruva~ite(Google, Yahoo i dr.), a ne im teknuva

oga ne bi trebalo da razmisluvate za parite, tuku edinstveno za zadovolstvoto na kupuvaweto, na primer obleka, vo kakva prodavnica poprvo bi vlegle? Vo prostran svetol prostor kade {to pu{taat tivka ambientalna muzika ili vo butik so skapi par~iwa kade {to tre{ti muzikata od lokalnoto komercijalno radio? Marketin{kiot guru Filip Kotler, u{te odamna ja prepozna muzikata kako mnogu silen element vo percepiraweto na trgovskata marka, iako muzikata otsekoga{ imala pozadinska uloga vo sporedba so ostanatite elementi na marketing miksot-proizvodot, cenata i promocijata. Muzikata e va`en element vo sozdavaweto na ~uvstvoto na zadovolstvo dodeka ste vo prodavnica, kako i na direktnata vrska so emociite na potro{uva~ot. Del od dobra strategija vklu~uva i upotreba na muzi~ka podloga ne samo kako slu~aen zadninski zvuk, tuku i so dobro smislena namera. Na primer, vo buticite na poznatata dizajnerska ku}a Eskada, se pu{ta muzika {to modnite kreatori ja upotrebile na svoite modni revii. Muzi~kite kulisi se menuvaat {tom }e dojde novata kolekcija, a marketing-slu`bata na kompanijata na site butici im dostavuva isto CD so odbrana muzika.

PET ELEMENTI NA ISKUSTVENIOT MARKETING Istraùvawata pokaàle deka muzikata moè da gi ublaì negativnite emocii povrzani so dolìnata na ~ekaweto i da go navede kupuva~ot pozitivno da gi oceni uslugite vo prodavnicata. Lesnotijata so koja muzikata moè da vlijae vrz emociite, od nea pravi kriti~na alatka za marketingprofesionalcite, bidej}i silno gi povrzuva emocionalnite odgovori i zadovolstvoto. No, ni muzukata ne deluva samostojno. Stru~wacite naglasuvaat deka nejzinata upotreba ne moè da se nabquduva izolirano, tuku edinstveno vo korelacija so ostanatite elementi na emocionalnoto brendirawe: vizuelnite(boja, arhitektura), mirisnite i onie za vkus(posebna ponuda na hrana i pijalaci), opiplivite(dizajn, oblici, svetlo, tekstura) i sekako,

da gi stavat svoite sajtovi na istite ovie prebaruva~i. Treba da go stavite svojot sajt na sekoja od ovie prebaruva~ki ma{ini i, bidej}i site tie ne rabotat na ist na~in, doznajte kakvi se uslovite na sekoja posebno, za da se najdete na nivnite listi. Ne go obnovuvate sajtot so informacii. Mnogu biznisi gi ostavaat nivnite veb-strani so zastareni informacii. Treba postojano da bidete sveì ako sakate da privle~ete kupuva~i. Ako na va{iot sajt imate marketing-materijal za specijalnite novogodi{ni popusti, a ve}e e mesec fevruari, samo si gi gubite potencijalnite kupuva~i. Lo{o izbrano partnerstvo. Bidete mnogu vnimatelni so kogo vleguvate vo zaedni~ki marketing-potfat. Nekoi kompanii so koi {to moète da napravite partnerstvo, t.e. posetitelite na va{ata strana da bidat prenaso~eni na nivnata strana, znaat da pu{tat spamovi ( od ang. spam - ispraten mejl {to ne ste go pobarale, obi~no so reklamni poraki i sl), koi {to moàt da bidat mnogu iritira~ki za va{ite potencijalni klienti i tie seto toa da go povrzat so va{iot sajt.

KAKO

Gi maltretirate posetitelite so beskrajni formulari. Ako sakate da gi zainteresirate potro{uva~ite da se registriraat za dobivawe na redovni informacii ili, pak, da izvr{at kupuvawe od va{iot sajt, ne gi terajte da pominuvaat niz eden kup pra{awa. Sekoe naredno pra{awe {to im go postavuvate, osven za imeto i e-mejl adresata, }e ve ~ini 10% do 15% od va{ite potencijalni kupuva~i. Ne go koristite viralniot marketing. Mnogu e efikasno i vi gi namaluva tro{ocite da postignete va{ite klienti da pravat marketing za vas. Po~nuvaj}i od ednostavniot link ” preprati go na prijatel”, pa s$ do ponudite od tipot “dve za edno” kaj mai~kite i drugite sitnici {to mo`at da gi nosat va{ite potro{uva~i, mo`ete da izvle~ete korist od t.n viralen marketing ili “od usta na usta”. Ne sobirate e-mejl adresi. Za da pravite uspe{en onlajnmarketing, vi trebaat lu|e kon koi }e go naso~ite. Iskoristete ja sekoja prilika da soberete e-mejl adresi od va{ite posetiteli za da kreirate lista na

Internet-marketingot mo`e da bide mnogu mo} en, no potrebno e da se napravi kako {to treba, za da bide efikasen. Mnogu po~etnici vo reklamiraweto na Internet, pa duri i nekoi veterani vo toa, prodol`uvaat da gi pravat istite gre{ki. ]e vi dademe pregled na nekolku gre{ki {to treba da se izbegnuvaat. onie koi {to }e se soglasat da im pra}ate reklamni poraki i vo idnina. Spaming. Ne podlegnuvajte na isku{enieto na spamingot. Mar-

ketirajte se samo preku dozvoleni listi na korisnici. Ako imate nekakvi somne`i, ili ne ste sigurni dali spamirate ili ne, podobro ne gi pra}ajte mejlovite.

DA SE PRIVLE^E I ZADR@I POTRO[UVA^OT

SO MUZIKA DO KUPUVAÎ Muzikata e vaèn element vo sozdavaweto na ~uvstvoto na zadovolstvo dodeka ste vo prodavnica, kako i na direktnata vrska so emociite na potro{uva~ot. Del od dobrata strategija vklu~uva i upotreba na muzi~ka podloga ne samo kako slu~aen zadninski zvuk, tuku i so dobro smislena namera. Na primer, vo buticite na poznatata dizajnerska ku}a Eskada, se pu{ta muzika {to modnite kreatori ja upotrebile na svoite revii. zvu~nite(muzikata). Taka, na primer, klasi~nata muzika vo kombinacija so diskretnoto svetlo i pogolemiot broj prodava~i, pomaga vo sozdavaweto na prestièn imix, no ovozmoùva i podobra usluga i vlijae vrz podobrata ocena na kvalitetot od strana na kupuva~ot. Spored istraùvawata na avstraliskiot stru~wak za maloproda`ni enterieri, Majkl Morison, ubavo uredenite tezgi so ovo{je i zelen~uk i so klasi~na muzika kako zvu~na kulisa, moàt da go navedat kupuva~ot da plati i dvojno povisoka cena od onaa {to bi ja platil vo nekoja obi~na prodavnical, {to ve}e naveduva i na manipulativniot element na muzikata. Klasi~nata muzika so brz ritam ili polesna popularna muzika kaj mnogu lu|e moàt da vlijaat na percepcijata na kvalitetot i nivnoto zadovolstvo, {to pokraj kvalitetot na proizvodite, moè pozitivno da vlijaat na zadrùvaweto na kupuva~ite. BAROK, SVILA I ÎPKA Spored analizite na Morison, vo maloproda`bata, muzikata se upotrebuva kako del od po{irokata strategija na brendirawe za da se privle~at i zadràt konkretni kupuva~i, vo {to Starbaks(amerikanski sinxir

na kafeterii, ra{iren i nadvor od SAD) pokaàl izvonreden pristap. So ogled deka se opremeni so udobni stol~iwa, nivnite kafeterii pove}e nalikuvaat na prijaten prostor za “bezdelni~ewe”, a muzi~kata podloga, ni pretivka, ni preglasna, vnimatelno e izbrana za da sozdade doìvuvawe na prijatno ispivawe kafe. Posetitelite na Starbaks ~esto izjavuvaat deka ambientot vo nivnite prodavnici, ~esto bi si go ponele doma. Naskoro èlbata im se ostvariStarbaks im ponudi CD so “sopstvena” muzika. Vo amerikanskite prodavnici za ènska obleka i modni dodatoci Antorpoloxi, muzikata e podredena na brendot koj se obra}a na pomladata ènska populacija, {to ja karakterizira i buntovnost, no i urednost. Vo nivnite prodavnici se prodava ìvoten stil, a ne samo torbi~ki i ~evli. Zatoa tamu gi pu{taat pesnite na Alanis Moriset, no i “pomekata” muzika na Enija, za da se poddrì iskustvoto na odreden ìvoten stil. Butikot na Prada vo Wujor{kiot kvart Soho, spored Morison e idealen primer na iskustven marketing i proda`bame{awe na muzika so videoyidovi vo site oblici i golemini, golem

Vo buticite na Eskada se pu[ta odbrana muzika koja se menuva [tom dojde novata modna kolekcija. cilindri~en staklen lift, raspored vo forma na tunel, seto toa sozdava posakuvan imix na fankivisokotehnolo{ki umetni~ki centar, a ne tradicionalna prodavnica. Ugodnosta na Pradiniot butik e zasilena so upotrebata na instrumentalna dens-muzika, ejsid xez i zabaveno tempo na elektronska muzika koja opu{ta i ve pottiknuva na razmisluvawe i istra`uvawe.

Va`nosta na celokupniot vpe~atok na brendot i muzi~kata podloga ja poka`uva i sinxirot na butici za `enska dolna obleka, Viktorias Sikret, kade {to prostorot go ispolnuva tivka barokna muzika {to sovr{eno se vklopuva vo elegantniot prostor vo koj {to yidovite se ukraseni so baroknui tapeti, a vo celiot ambient preovladuva svila, saten i ~ipka.

LIFESTYLE

30 01.04.2010 RAP-MUZIKA

FABER@E

OTVORENO PENXER^E

MEMENTO NA EDNA PROKOLNATA DINASTIJA

Fifti Sent nastapi vo Skopje blagodarenie na penxer~eto {to za rap-muzikata go podotvorija nekolku na{i muzi~ki grupi pred dvaesetina godini, a denes {irum go otvorija eden kup hip-hop artisti {to momentalno vladeat so makedonskata muzi~ka scena. Maksim Risteski

risteski@kapital.com.mk

ilata na izgovoreniot zbor otsekoga{ mu bila poznata na ~ove{tvoto, no se ~ini deka za izvlekuvawe na maksimumot od negovata zvu~nost treba{e da ja po~ekame erata na hip-hopot. Za{to prikaznata raska`ana so dobro odbrani zborovi sekoga{ zvu~i interesno, no ako pri toa zborovite se ve{to rimuvani i perfektno "zalepeni" za ritamot od muzi~kata podloga

specijalno osmislena za poddr{ka na zbororedot ... toga{ dobivame prikazna so perfekten "flou" (flow). Terminot (flou) {to vo hip-hop kontekstot go pomakedon~uvame kako te~no ili pitko recitirawe e prezemen od psihologijata i ozna~uva mentalna sostojba na celosna nurnatost vo predmetot na interes, so silno naglasen fokus pritoa. Vo toa e i ve{tinata na vrvnite emsija (skrateno od masters of ceremony=gospodari na ceremonijata), izveduva~ite (da ne re~am peja~ite) vo rapmuzikata, koi raskaùvaat so spontanost i prirodnost na narator, a pri toa pravat taka sovr{ena interakcija me|u ritamot i rimata {to istata pretstavuva vistinski predizvik za muzi~kata teorija i analiza. Tokmu te~nosta na prikaznata bila neophodna za afro-amerikanskiot narod da ja zapameti svojata verbalno prenesuvana istorija, koja so vekovi go ~uvala od zaborav se} avaweto na slobodata {to crniot ~ovek ja uìval vo svojata pratatkovina. Taka izvesen prototip na rapot prvpat prozvu~il na amerikanskite plantaì od ustite i makata na crnite robovi. Rapot svojata definitivna forma ja dobiva vo ranite sedumdesetti (godini) od minatiot vek, vo wujor{kiot kvart Bronks. Dixejot Kul

Herc (Kool Herc) prv se setil da kupi dva primeroka od ista plo~a za da mo`e miksuvaj}i gi napred-nazad fluidno da go prodol`i petnaeset sekundniot "brejk" (ritmi~kiot del {to mu se dopa|al kako podloga za recitirawe) smesten nekade vo sredinata na plo~ata, tolku kolku {to mu bilo potrebno za negovoto rapuvawe. Kul Herc prv go iskoristil gramofonot kako instrument. Vo Makedonija rapot po~na relativno rano za toga{ni uslovi, vo dale~nite osumdesetti,

so skopskata grupa Super Nova. Potoa na po~etokot od devedesettite se pojavija nekolku grupi, kako Nulta Pozitiv, Risto Bombata i Ku~e{ka Tenija, îsta okolina i SAF, {to meinstrim - {to hardkor, za poslednive godini da se slu~i vistinska hip-hop revolucija koja vo momentov go pravi moèbi najgolemiot procent od muzi~kata produkcija kaj nas. Povtorno ima podelba na meinstrim, so najreprezentativni pretstavnici Toni Zen i Slatkar (koi bi bile makedonski pandan na Xej-Zi, Fifti Sent, Neli, ...) i hardkor ili andergraund pretstavuvan od Klan Istok, Puka Kozmetika, Edinstvena Opcija, Grin Aut, ... (koi "se krstat" vo KRS One, NAS, Big Dedi Kejn, Redmen, Pablik Enemi, ...). Vo zemjite koi ne mu pripa|aat na angliskoto govorno podra~je odamna postoi dilema dali drugite jazici (osven angliskiot) se podatlivi za rapuvawe. Posledniot bran na hip-hop grupi od Makedonija pokaùva deka recitiraweto na makedonski jazik ne samo {to ne pretstavuva nikakov hendikep, tuku (spored misleweto na pove}e muzi~ki kriti~ari) im ovozmoùva na ve{tite em-sija da "vezat" rimi po ni{to ne zaostanuvaj}i zad nivnite yvezdeni kolegi od isto~niot i zapadniot breg na SAD.

Adrijana Atanasova

atanasova@kapital.com.mk

enot na Hristovoto Voskresenie - Veligden e najgolemiot praznik vo kalendarot na hristijanite. Praznik nad praznicite, torèstvo nad torèstvata. Periodot pred Veligden e dolgo patuvawe ispolneto so pokajanie, pro{ka, pomiruvawe, molitva, post i u~ewe. Vistinski spoj na verata i tradicijata. Vo pravoslavieto, prazni~nite podgotvuvawa zapo~nuvaat so Velikite posti, Veliki ~etvrtok i Veliki petok, pa s$ do Hristovoto Voskresenie. U{te od damnina, doma}inkite praktikuvale na Veliki ~etvrtok, pred izgrejsonce, da bojadisuvaat crveni jajca. Crvenata boja ja pretstavuva bo`jata sila i mo}, krvta koja Isus ja proleal na krstot za spasenie na narodot. Spored predanijata, prvoto veligdensko jajce e dadeno od strana na Marija Magdalena i apostolite na rimskiot imperator Tiberij. Vo toa vreme, lu|eto koi doa|ale da mu se poklonat na imperatorot nosele podaroci. Bogatite mu davale nakit, a siroma{nite ona {to moàt da si dozvolat. Taka, Marija Magdalena, zaedno so u{te eden blagorodnik, koj izgubil s$ {to imal materijalno, no, ne i verbata vo Isus, mu odnele jajce na imperatorot i mu se obratile so Hristos voskrese! Ne sakaj}i da veruva deka nekoj moè da se vrati od mrtvite, odgovoril deka }e poveruva vo site prikazni za Isus toga{ koga jajceto }e stane crveno. Duri gi izgovaral ovie zborovi jajceto ja promenilo bojata. Hristos voskrese! Vistina voskrese! Toj pozdrav go koristat site hristijanski vernici koi go ~estvuvaat Voskresenieto, povtornoto vra}awe na Sinot Bo`ji. Veligdenskoto jajce zna~i povtorno ra|awe, sinonim za ìvot, nade`. Tradicijata da se podaruvaat bojadisani jajca datira od minatoto. ZLATNATA KOKO[KA Vo Rusija carevite sekoga{ im prezentirale oboeni jajca na svoite podanici. Vo ramkite na veligdenski jajca gi vklu~ile i onie napraveni od zlato, srebro i skapoceni kamewa, dela na ku}ata Faberè. Mali minijaturni podaroci za Veligden. Ovie jajca se edni od najskapocenite me|u iljadnici jajca napraveni vo periodot od 1885 do 1917 godina. Jajceto “faberè” e sinonim za luskuz i pretstavuva vistinska umetnost.Istorijata zapo~nuva so ra|aweto na Karl Faberè vo 1846 godina. Faberè poteknuva od Francija, me|utoa golem del od negovata familija se doselila vo Rusija. Karl se {koluval vo Germanija, kade {to zapo~nal da go izu~uva zlatarskiot zanaet. Nabrzo ja nasleduva rabotilnicata na tatka si vo ruskata Venecija na sever- Sankt Petersburgkade {to zapo~nuva so kreirawe na originalni remekdela. Prikaznata po~nuva da se zapi{uva koga carot Aleksandar Treti sakal za dvaesetgodi{ninata od brakot

Jajceto “faber`e” e sinonim za luskuz i pretstavuva vistinska umetnost

izraboteni jajca, 42 so~uvani

da & podari ne{to na svojata sopruga Marija Fjodorovna. Taka nastanuva prvoto jajce “faberè”, poznato kako Henn Egg (Koko{kino jajce), koe e napraveno od zlato. Na sredinata se otvora kako {kolka kade {to sleduva edno iznenaduvawe - òltozlatna, mat-koko{ka koja {to isto taka moè da se otvori. Taa sodrì dijamantna replika na imperijalnata kruna na koja ima privrzok od rubin. Od najpoznatite jajca koi se napraveni za Aleksandar Treti i Nikolaj Vtori, zadràni se 42, a prvi~no bile 50. Site se napraveni od skapoceni materijali ili kamewa, a se i mnogu ve{to dekorirani. Poradi rusko-japonskata vojna nemalo proizvodstvo na jajcata “faberè” vo periodot od 1904-1905 godina. UBAVINA ZA OÎ Otsekoga{ bilo presti` da se ima del od kolekcijata na Faberè. Napraveni se pogolemi jajca za odredeni privatni kolekcii i klienti, kako na vojvotkata od Marlboro, za Nobelovci, Rot{ild i Jusupovi. Serija od 7 jajca e napravena za industrijalecot Aleksandar Kel~. So ruskata revolucija ku}ata Faberè bila nacionalizirana od strana na Bol{evicite i, po naredba na Lenin, bogatstvoto od palatite na Romanovi bilo preneseno vo Voenata palata vo Kremq. Poradi ovaa revolucija, poslednoto jajce koe e napraveno vo 1917 godina, pod nadzor na Petar Karl Faberè, se narekuva Constellattion Egg (Soyvezdie). Za àl, ova delo ne e zavr{eno, so ogled na situacijata vo koja se nao|ala Rusija. Ova jajce “faberè” e pronajdeno vo 2001 godina vo minerolo{kiot muzej Fersman vo Moskva, kade {to i sega e izloèno.Edno od dvete jajca koi se praveni pod nadzor na Faberè e i Carelian birtch (Brezovo borin~e), dizajnirano za posledniot ruski car Nikolaj Vtori. Dolgo vreme se smetalo za zagubeno, s$ dodeka ne bilo pronajdeno vo privatna kolekcija kade {to bilo u{te od 1927 godina. Sega e prodadeno na Dràvniot muzej vo Moskva. Moème da spomeneme deka 10 primeroci od onie 42 za~uvani jajca “faberè” (od 50-te izraboteni), za koi se znae kade moàt da se najdat, se ~uvaat vo Voenata palata vo Kremq. Stalin vo 1927 godina prodal mnogu od remek-delata na Faberè. Po kolekcijata vo Voenata palata, narednata pogolema izlo`ba na jajcata na Faberè bila vo Wujork, pod pokrovitelstvo

Jajcata “faberè”, del od razli~nite kolekcii na Malkolm Forbs. Stanuva zbor za 9 jajca i 180 drugi predmeti “faberè” koi podocna bile staveni na proda`ba vo aukciskata ku}a Sotebi, a so dozvola od strana na naslednicite na Forbs. Kolekcijata na Faberè bila kupena u{te pred po~etokot na nastanot od strana na oligarhot Viktor Vekselberg, za suma koja se smeta deka bila pome|u 90 i 120 milioni dolari. Vo noemvri 2007 godina e prodaden ~asovnik “faberè” (napraven za Rot{ild) od strana na aukciskata ku} a Kristi, koja go zavr{ila naddavaweto na 8,9 milioni dolari, so vklu~ena provizija. Stanuva zbor za najskapiot ruski predmet koj e prodaden na aukcija t.e. edinstveno delo od Faberè koe e prodadeno na aukcija. Deneska jajcata “faberè”, privrzocite, kutiite za na-

kit, ramkite za sliki se praveni vo vistinski stil faberè i pretstavuvaat unikaten podarok za veligdenskite praznici, no otsekoga{ pretstavuvale inspiracija za mnogu umetnici kako i za filmskite tvorci. Taka, motivot na Faberè, ili poto~no jajceto, moè da se vidi na filmskite platna od filmovite za Xems Bond (Oktopod od 1983 godina) do Dvanaesetminata na Ou{n, Helboj 2, Carevite jajca “faberè”...Ovie besceneti remek-dela, koi pretstavuvaat olicetvorenie na Veligden, imaat razli~no zna~ewe za razli~ni lu|e. Za kolekcionerite tie se skapoceni, retki unikati so enormno visoki ceni. Za Stalin i negovite sledbenici potsetuvale na vrvovite na ruskata imperijalnost, a za obi~niot ~ovek – ubavina za o~i.

SPORT

01.04.2010

SPORT PREMIER-LIGA

ANGLISKIOT FUDBAL DVOJNO POSKAP

ajgledanoto, a istovremeno, i najkvalitetnoto fudbalsko prvenstvo vo svetot, angliskata Premier liga, zapo~na da gi ru{i site rekordi na gledanost so {to finansiskata vrednost & se poka~i pove}e od dvojno. Agencijata za posreduvawe na televiziskite prava, Bonanca, objavi deka cenata za emituvawe na natprevarite od Premier-ligata porasnala na neverojatni 1,4 milijardi funti, na globalno nivo. Vo 2009 godina angliskoto prvenstvo dostignalo pazarna cena od 625 milioni funti, za vo periodot od 2010 do 2013 godina godi{no se naplatuva po 775 milioni funti poskapo. Ovoj neverojaten skok na cenite pred s$ se dol`i na zgolemeniot interes za angliskiot fudbal vo zemjite od Arabiskiot poluostrov. Vlo`uvawata vo Man~ester siti od strana na kralskoto semejstvo na Abu Dabi pridonelo pravata za emituvawe na ligata vo zemjite od arapskoto govorno podra~je da se zgolemat za 200 milioni evra vo odnos na minatata godina, koga kalifot Bin Zajed Al Najan s$ u{te be{e preokupiran so promocijata na ultra-skapata Formula 1-pateka vo Abu Dabi. Naddavawata na tele-

VO MAKEDONIJA OVOJ FENOMEN SE SLU^I LANI, KOGA VO “TVRDOGLAVOTO” LICITIRAWE NA NA[ITE TELEVIZII, SE ZGOLEMI CENATA NA PREMIER-LIGATA viziite ja zgolemile cenata na angliskoto prvenstvo vo pogolemiot del od aziskiot kontinent, pred s$ vo Kina, Japonija i Ju`na Koreja, kade {to vo poslednite godini vladee vistinska groznica za fudbalot od “ostrovoto”. Vo Makedonija ovoj fenomen se slu~i lani, koga vo “tvrdoglavoto” licitirawe na na{ite televizii, sumata na TV-pravata za Premierligata od 300 iljadi evra po sezona, porasna na neverojatni 570 iljadi evra za doma{niot pazar. Toga{, televizijata Sitel uspea da go prezeme “Premier{ip” od A1 televizija, kade {to ovie natprevari bea emituvani pove}e godini. Vakov “skok” na cenite vo regionov se o~ekuva da se slu~i i vo Albanija, kade s$ u{te se pregovara so zainteresiranite strani za pravata predvideni za narednata godina.

LAZAROV OSTANUVA VO ZAGREB? olemo “proletno ~istewe” najavija vo rakometniot tim na Zagreb, po razo~aruva~kata evrosezona i eliminacijata od Barselona vo natprevarite od Ligata na {ampionite. “Sleduva celosen remont na ekipata. Zadovolija samo Bali} i Gal, site ostanati potfrlija”, izjavi generalniot menaxer na klubot, Zoran Gobac. Sepak, vo analizata na hrvatskiot vesnik “Jutarwi list” se istaknuva i kvalitetot na makedonskiot internacionalec, Kire Lazarov, koj kako igra~ od svetska klasa ja dobiva istata “betonirana” polo`ba kako soigra~ite Ivano Bali} i Xulo Gal.

LIGA NA [AMPIONI

OLI] GI “RANI” \AVOLITE SR\AN IVANOVI] ivanovic@kapital.com.mk

e{ko deka hrvatskiot internacionalec Ivica Oli} go odigra svojot najdobar natprevar vo karierata na posledniot natprevar od Ligata na {ampionite, no vremeto }e pokaè dali golot {to go postigna vo sudiskoto prodolènie e najva`niot vo dresot na Baern od Minhen. Bavarskiot klub vo dramati~en natprevar so 2:1 go sovlada Man~ester junajted na prviot ~etvrtfinalen natprevar od Ligata na {ampionite, odigran pred svojata publika na Alijanc arenata. Sredbata, samo vo obratna nasoka, zali~i na onaa od 1999 godina, koga dvete ekipi igraa vo golemoto finale na istoto natprevaruvawe. Ovojpat “crvenite |avoli” dojdoa vo rano vodstvo, u{te vo 64 sekunda preku Vejn Runi, za potoa fudbalerite na Baern preku “sre}niot” gol na Frank Riberi vo vtoroto poluvreme postignat od sloboden udar i pobedonosnoto “kradewe” na topkata od odbranata na Junajted, od strana na Ivica Oli}, da dojdat do golem presvrt i pobeda na germanskiot tim. “Na krajot, zasluèno dojdovme do pobedata. Odigravme dobar natprevar, najdobar vo nastapite za na{iot klub”, izjavi vedna{ po me~ot Oli}, na samo nekolku sekundi po postignuvawto na golot i golemoto slavewe na negovite fanovi. Pri~ina za sre}a ima{e i holandskiot strateg Lui van Gal, koj uspea da ja prodolì klubskata

Se zgolemi vrednosta na Prmierligata za pove}e od 700 milioni funti

sekundi mu bea potrebni na Runi za gol

tradicija i ostana neporazen na doma{en teren vo duelite so Man~ester junajted. “So vodstvoto od 2:1 imam {ansa na revan{ot vo Man~ester. Sposobni sme na sekogo da mu dademe gol”, istakna Holan|anecot. Golem natprevar odigraa i fudbalerite na Olimpik Lion, vo duelot na dvete

francuski ekipi. Lion go sovlada favoriziraniot Bordo so 3:1, sozdavaj}i “opipliva” prednost pred vozvratniot duel, {to } e se igra na terenot na protivnikot.

SREDBATA, SAMO VO OBRATNA NASOKA, ZALI^I NA ONAA OD 1999 GODINA, KOGA DVETE EKIPI IGRAA VO GOLEMOTO FINALE NA ISTOTO NATPREVARUVAWE

MARADONA NAPADNAT OD SOPSTVENOTO MILENIÊ! elektorot na argentinskata fudbalska reprezentacija, voedno i legenda na svetskiot fudbal, Diego Armando Maradona, be{e itno prefrlen vo edna bolnica vo Buenos Aires kade {to mu be{e izvr{ena itna hirur{ka intervencija, otkako se zdobi so dlaboki ise~enici na liceto po napadot na negovoto ku~e. Mileni~eto na Maradona e rasata #{ar pei# i e lesno prepoznatliv po nabranata koà na teloto. Na internet-stranicata *dogbreedinfo moè da se pro~ita deka ovaa rasa na ku~iwa znae da ima problemati~no odnesuvawe dokolku se pogre{i so dresiraweto.

S Naviva~ite na klubot se nadevaat deka makedonskiot reprezentativec }e ja pre`ivee “~istkata” Vo istiot tekst e navedena i golemata poddr{ka na zagrepskite fanovi za Makedonecot.

[ar Pei - e problemati~en dokolku e pogre{no dresiran Poslednite izve{tai govorat deka Maradona e vo red, i po kusoto boleduvawe }e mo`e nepre~eno da im se vrati na obvrskite.

Ja iskoristi zaspanosta na odbranata na Junajted