805 kapital magazin 1 by Kapital Media Group

Александар Вучиќ:

број 805 | цена 100 ден. | 3 април, 2015 | петок | година 16

Сите ние живееме во време кога ...само идејата е Капитал, сè друго е пари...

www.kapital.mk

exclusive

македонија и Србија ќе имаат добри односи без оглед кој ќе биде на власт!

www.kapital.mk

exclusive

Анте Тодориќ

потпретседател за малопродажба во Агрокор

Со Акрокор го освојуваме регионот, на ред е Европа! специјален прилог - моќните жени во бизнисот

КОИ СЕ НАЈМОЌНИТЕ ЖЕНИ ВО МАКЕДОНСКИОТ БИЗНИС?  10 НАЈМОЌНИ ЖЕНИ

ВО СВЕТСКИОТ БИЗНИС

 ШТО НАЈМНОГУ ВЛИЈАЕ ДАЛИ ЖЕНИТЕ ДА ПОЧНАТ БИЗНИС?

 ЗОШТО Е ДОБРО ДА

СЕ ИМА ЖЕНИ ВО УПРАВНИТЕ ОДБОРИ?

жени специјален прилог моќните во бизнисот

Кои се најмоќните жени во македонскиот бизнис?

политика: Како светот ја гледа македонската политичка криза?

Сите ние живееме во време кога ...само идејата е Капитал, сè друго е пари... број 805 | цена 100 ден. | 03 април, 2015 | петок | година 16

www.kapital.mk

4-та Регионална конференција на Бизнис плус

Капитал со своите партнери ја собра регионалната елита во Белград

Бизнисот посилен од балканската судбина! interview Лиса Мекилвена експерт за општествена одговорност

Општествената одговорност е клучна за успех во бизнисот

Претприемништво: Трите тајни за успех на Мајкл Дел

5та Регионална конференција

18-19 јуни 2015 Скопје - Македонија

l Со спојувања и преземања до посилни регионални компании l Како до иновативна туристичка понуда l Стартап сцена во ЈИЕ: будење на претприемачите и како државата може да помогне l Потенцијали на обновливата енергија на Балканот: искуства и перспективи l Турција: прилики за повеќе инвестиции и трговија

OSLOBO\ENJE BH NEZAVISNI DNEVNIK • Sarajevo • www.oslobodjenje.ba

Cijena: 1 KM/6 KN

16. strana

PETAK, 4. 7. 2008.

5. strana

Godina LXV • Broj 22.085

43. strana

Капитал број 805 03.04.2015

содржина 09 Stand BY

“Уништувањето на Грција како модел за цела Европа. Дали e тоа иднината која Европа ја заслужила?”

14 cover story

Капитал со своите партнери ја собра балканската елита во Белград Не мора да се сакаме, битно е само да правиме повеќе бизнис

22 Eкслузивно

Анте Тодориќ

потпретседател за малопродажба во Агрокор

Да го освоиме регионот и следна цел: Европа!

28 Eкслузивно

Александар Вучиќ премиер на Србија

Македонија и Србија ќе имаат добри односи без оглед кој ќе биде на власт!

прилог 33 специјален

моќните Жени во бизнисот

86 Капитал анализа

Каде државата ги сервисира службените возила?

88 Репортажа

Амбициозните идеи за центарот на Источна Македонија - Штип стануваат реалност Градот под Исарот” го менува својот лик

94 Интервју

Лиса Мекилвена експерт за општествена одговорност

Опшествената одговорност е клучна за успех во бизнисот

106 Бизнис плус ја собра балканска елита Луксузниот Краун Плаза во Белград овој 26 март го ставивме во функција на активно вмрежување на голем број бизниси од регионот. Заедно со нашите партнери од медиумската платформа Бизнис плус на едно место собравме преку 300 бизнисмени, членови на управни одбори и претставници на медиуми. XXСтр. 14

Понежниот пол Прашањето за учеството и улогата на жените во бизнисот не се поставува само во Македонија, туку и во целиот свет. Но, кога сите повеќе би се фокусирале кон тоа како да се подобрат резултатите во работењето, наместо на родовата еднаквост, тогаш овие теми за учеството на жените во бизнисот би станале сосема незначајни и беспредметни. XXСтр. 36

Заклучок: Политичарите треба да го следа

Импресум// Издава: Капитал Медиа Гроуп доо Скопје, бул. Партизански Одреди бр.17-1/16, п.фах 503, 1000 Скопје l Адреса на уредништвото на издавачот на медиум: бул. ВМРО бр.7, здрада 1, влез 1, ка Основач и директор: Љупчо Зиков l Одговорен уредник: Биљана Здравковска Стојчевска l Печати: Графички центар Скопје, ул. Скупи бб, 1000 Скопје l Тираж: 3.000 примероци l Датум на печатење:

Капитал анализа Дали Македонија треба да стравува од агрокатастрофа?

102 политика

Капитал анализира: Како регионот и светот ја гледаат политичката криза во Македонија?

106 CEO Profile

Хокан Буске директор на СААБ

Со фокус на иновации до поголем профит

108 Претприемништво Трите тајни за успех на Мајкл Дел

Странците за нас Суштината на начинот на кој меѓународната заедница ќе притиска за компромис во актуелната политичка криза во Македонија, можеби најпарагадигматично ја изрази американскиот политички аналитичар Даниел Сервер, велејќи „прекинете со тој политички менталитет дека победникот добива сe, што доминираше во последниве години“ XXСтр. 102

108 Нов Штип Како “највиновни” за новиот изглед на Штип, граѓаните без двоумење ги посочуваат градоначалникот Илчо Захариев и в.д. директорот на Јавното претпријатие „Исар“ од Штип, Ангел Бојаџиев. Капитал отиде на лице место да се увери како овој двоец работи на својата визија за поубав град по Исарот. XXСтр. 88

ат примерот на бизнисмените од регионов

ат 6, стан бр.31 l П. ФАХ 503, 1000 Скопје 02.04.2015

Капитал број 805 03.04.2015 издава: Капитал Медиа Гроуп основан 1999 година основач: Љупчо Зиков бул. ВМРО бр.7, зграда 1, влез 1, кат 6, стан бр.31

тел. ++ 389 2 3280 910 www.kapital.mk www.facebook/KapitalMK

WWW.KAPITAL.MK

Претплатете се на КАПИТАЛ...

(СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ)

"ТЕПАЧКА" МЕЃУ БАНКИТЕ ЗА ДОБРИТЕ КОМПАНИИ. ШТО ЌЕ СЕ БАРА?

Сите ние живееме во време кога ...само идејата е Капитал, сè друго е пари...

БРОЈ 800 | ЦЕНА 100 ДЕН. | 27 ФЕВРУАРИ, 2015 | ПЕТОК | ГОДИНА 16

дејата и визијата за тоа што сакаат да направат, беше највредниот капитал кој го COVER STORY поседуваа луѓето што ја почнаа приказната НОВИОТ РУСКИ ГАСОВОД ЌЕ за Капитал пред повеќе од 15 години. Со ЈА СТАВИ МАКЕДОНИЈА макотрпна и посветена работа на својот тим, ДА ИЗБИРА МЕЃУ ИСТОКОТ магазинот се наметна како еден од најрелевантните И ЗАПАДОТ ?! извори на квалитетни информации во Македонија и регионот, значајни за приватниот, јавниот и WWW.KAPITAL.MK невладиниот сектор. Да се биде лидер на пазарот INTERVIEW во својот сегмент е голема чест и задоволство, но и ЈАНКО МЕДЈА голема обврска кон сите што секоја недела нетрпеливо го чекаат Капитал да ги информира за економските По неколку години, НЛБ Групација со позитивни резултати. проблематики и актуелности, но, и да ги едуцира со Преструктуирањето продолжува своите содржини за најновите трендови. Капитал се чита во директорски канцеларии, Капитал INTERVIEW ВЕРНЕР ШЕРЕР се чита во кабинети на политичари, Капитал се чита СО СИГУРЕН ЧЕКОР КОН ИДНИНАТА на универзитети, институти, “тинк-тенк” центри.... ЈАВНА АДМИНИСТРАЦИЈА: ОГЛАСИ ЗА НАД 1.300 НОВИ ВРАБОТУВАЊА едноставно Капитал е секаде кај што се с о го дишна донесуваат одлуки и креираат п р е т п лата од политики и стратегии. претседател на Управен одбор на НЛБ Љубљана и претседател на Надзорен одбор на НЛБ Тутунска

претседател на Управниот одбор на EOS Group

12 месечна претплата 4.100 денари со вклучени 20% попуст

24 месечна претплата 6.100 денари со вклучени 40% попуст

COVER STORY

ДОМАШНИТЕ БИЗНИС ПОЧЕТОЦИ МЕЃУ СОНОТ И ЈАВЕТО! КАДЕ СМЕ?

АНАЛИЗА

КАКВО ФАЈДЕ ИМААТ ИЗВОЗНИТЕ КОМПАНИИ ОД ЕКОНОМСКИТЕ ПРОМОТОРИ?

COVER STORY

БАЛКАН

БЕРЗИТЕ НOСАТ НАЈГОЛЕМ ЌАР, КАМАТИТЕ НА ИСТОРИСКИ МИНИМУМ

СРБИТЕ ВО ПАНИКА! ХРВАТИТЕ ГИ КУПИЈА НАЈГОЛЕМИТЕ СРПСКИ БРЕНДОВИ

АНАЛИЗА

ЕВТИНИ ПАРИ И СЛАБА ВАЛУТАРЕЦЕПТ ЗА ПОГОЛЕМ РАСТ ИЛИ ОЧАЕН ПОТЕГ ЗА СПАС

БАЛКАН

НА ГРЧКИОТ ХАРИ ПОТЕР НЕМА ДА МУ ТРЕБА МНОГУ ЗА ДА НАПРАВИ МАГИЈА

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

СТРАНСКИТЕ ИНВЕСТИТОРИ

ГО ЖИВНАА ОСИГУРУВАЊЕТО НА БИЗНИСОТ

ЕВРОПА JA ЧЕКА

БРОЈ 796 ЦЕНА 100 ДЕН. | 30 ЈАНУАРИ, 2015, ПЕТОК | ГОДИНА 16

со вклучени 15% попуст

денари, заштедете

www.kapital.mk

6 месечна претплата 2.200 денари

4.100 20% БРОЈ 797 ЦЕНА 100 ДЕН. | 6 ФЕВРУАРИ, 2015, ПЕТОК | ГОДИНА 16

Во време кога квалитетната информација е најскапоцен ресурс, не дозволувајте да останете без најскапоценото. Станете и вие дел од семејството на редовни читатели на Капитал и искористете ги поволните пакети за претплата што ги подготвивме за вас.

ДОМИНО-ЕФЕКТ НА СИРИЗА

ЈАНИС ВАРУФАКИС НОВОТО ЛИЦЕ НА ГРЧКАТА КРИЗА

МАРКСИСТ КОЈ ЌЕ ГО СПАСУВА КАПИТАЛИЗМОТ

КАПИТАЛ ПРОГНОЗИРА:

ЕВРОТО И ДОЛАРОТ ЌЕ СЕ ИЗЕДНАЧАТ!

*Во цената е вклучен ддв и платена поштарина

...заеднички ја креираме додадената вредност на нашите животни проекти...

www.kapital.mk

STAND BY

Капитал број 805 03.04.2015

“Уништувањето на Грција како модел за цела Европа. Дали тоа е иднината која Европа ја заслужила?”

Љупчо Зиков ljupco.zikov@kapital.mk http://www.facebook.com/ljupco.zikov

Наместо моја колумна овој број одбрав да го објавам предговорот кој грчкиот премиер Алексис Ципрас го напиша на книгата на двајцата филозофи Среќко Хорват и Славој Жижек со наслов “Што сака Европа?”. Овој предговор кој Ципрас го напиша во 2013 година, една година пред да победи на парламентарните избори во Грција, ја доловува суштината на една филозофија која ги доведува во прашање политиките кои ги води Европската унија и ја соголува хипокризијата на управувањето со Европа кои само се потенцираа за време на последнава економска криза. Оваа филозофија на Ципрас и Сириза, кои се противат на мерките за штедење, чиј главен пропонент денес е Германија, е филозофија која е блиска и на Капитал. Таа филозофија почива на постулатите дека штедењето не може да донесе економски раст и развој, туку може да предизвика дезинвестиции, деиндустријализација и рецесија, што всушност и се случува на Грција, но и на многу други земји од југот на Европа на кои им беа наметнати мерките за штедење како излез од економската криза со која се соочуваат. Новата филозофија, за која зборува Ципрас, а која подразбира поголемо продуктивно трошење и инфлација, и поголеми капитални инвестиции со истовремено кратење на непродуктивните трошења и разните бенефиции кои ги ужива неефикасната државна администрација, како и силната борба против корупцијата добива се поголем број поддржувачи во Европа.

Од средината на деведесеттите и во текот на речиси цела прва деценија од 21-от век, Грција имаше тренд на економски раст. Главна карактеристика на тој раст беше огромната неоданочена добивка во која уживаа богатите, како и презадолженоста и зголемувањето на невработеноста кај сиромашните. Народните пари се ограбуваа на многу начини, а економијата главно беше ограничена на потрошувачката на увозна роба од богатите европски

земји. Агенциите за рејтинг го сметаа моделот „евтини пари, евтина работна сила“, како модел на динамична економија во развој.

Маѓепсаниот круг на депресија

Меѓутоа, се сè промени после кризата во 2008 година. Загубите создадени со шпекулации банките ги префрлија на државите, а тие за возврат трошокот го пренесоа на општеството. Погрешниот модел за

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

патот напред

развој на Грција се сруши, а земјата лишена од можноста за позајмување, стана зависна од кредитите на Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) и Европската централна банка. А тие беа проследени со исклучително тешки програми за штедење. Тие програми, кои грчката влада ги прифати без никаква расправа, се состоеја од два дела: „стабилизација“ и „реформи“. Условите на програмата беа претставени како позитивни, со цел да се сокрие социјалното уништување, кое тие го предизвикуваат. Грчката програма во делот на„стабилизација“ понуди деструктивно оданочување, големо кратење на јавните трошоци, у ништ у в а њ е н а со ц иј а лн ата држава, особено во здравството, образованието и секторот на социјална сигурност, како и приватизација на основните социјална добра, како вода и енергија. Програмата во делот на „реформи“ се занимаваше со поедноставено отпуштање на вработените, укинување на колективните договори и создавање „посебни економски зони“, чија цел е олеснување на колонијалистичките вложувања на моќните економски сили, кои притоа не мораат да одат далеку, на пример до Јужен Судан. Ова се само некои од условите кои се наоѓаат во „Меморандумот“, договорот кој Грција го потпиша со ММФ, Европската Унија и Европската централна банка. Тие мерки наводно требаа да допринесат за излез од кризата. Строгата „стабилизациска“ програма би довела до вишок во буџетот, кои на Грција ќе и’ овозможи да прекине да се позајмува и истовремено да го отплати својот долг. Од друга страна, „реформите“ би ја повратиле довербата на пазарот. Тоа би довело до нов „развој“, кој не постои никаде освен во „светите книги“ и најизопачените умови на глобалниот неолиберализам. Се претпоставуваше дека програмата ќе биде многу ефикасна и брза, и дека Грција набрзо ќе се врати „препородена“ на патот на развојот. Но, три години по потпишувањето на „Меморандумот“ ситуацијата станува се’ пострашна. Економијата тоне, даноците нормално не се собираат, од единствена причина што граѓаните не можат да ги платат. Намалувањето на потрошувачката целосно задира во сржта на социјалната целовитост, создавајќи услови на хуманитарна криза. Со цел подобро да го објасниме тоа, зборуваме за луѓе кои јадат од сметот и спијат по улиците, за пензионери кои не можат да купат леб, за домаќинства без електрична енергија, за болни кои немаат за лекови и терапија. И сето тоа се случува внатре во еврозоната. Инвеститорите, нормално, не доаѓаат, со оглед на тоа дека можноста за моментален стечај останува отворена. И секако авторите на „Меморандумот“ после секој трагичен

неуспех наметнуваат уште повисоки даноци и уште повеќе кратења. Грчката економија влегува во маѓепсан круг на неконтролиран депресија која не води никаде, освен кон целосна катастрофа.

Талибанците на неолиберализмот

Денешниот конфликт не е конфликт помеѓу дефицитот и суфицитот на земјите, ниту помеѓу дисциплинираните и немирните народи. Денешниот конфликт е конфликт помеѓу европските социјални интереси и потребите на капиталот за континуирана профитабилност.

Грчките план за „спасување“ и мерките за штедење (уште еден згоден термин со кој се опишува оваа катастрофа) го игнорираше темелниот принцип. Економијата е како крава. Таа јаде трева и произведува млеко. Незамисливо е да и одземете една четвртина од храната и да очекувате да произведе четири пати повеќе млеко. Кравата едноставно ќе умре. Тоа истото денес се случува со грчката економија. Левицата во Грција увиде уште од првиот момент дека мерките за штедење нема да ја излекуваат, туку ќе ја продлабочат кризата. Кога некој се дави, потребно е да му дадете појас за спасување, а не тег. Од друга страна, талибанците на неолиберализмот уште и денес тврдат дека состојбата ќе се подобри. Тие лажат и тоа добро го знаат, со исклучок на оние кои се целосно глупави. И водечките луѓе на ММФ неодамна изјавија дека постои грешка во осмислување на грчката програма на мерките за штедење, кои се осудени на пропаст, како и последиците од рецесијата кои потполно се надвор од контрола. Но, програмата се продолжува со непримерна тврдоглавост и упорност, а ситуацијата станува се потешка и потешка. Заклучокот е дека нешто друго се крие во позадина на сето ова. Всушност, во позадина на сето ова е фактот дека излегувањето на грчката економија од криза не е во интерес на Европа и ММФ. Многу поважно е да се отстрани, како најдобро решенија на самата програма, она што во повоена Европа стан познато како „општествен договор“. Не е важно дали на крајот Грција ќе биде доведена до банкрот и социјални проблеми. Она што е важно е дека сега во една држава од еврозоната отворено се расправа за воведување плати на ниво на кинеските, укинување на работничките права, укинување на системот за осигурување и социјална држава, целосна приватизација на јавните претпријатија и јавните добра. Сонот на изопачените неолиберални умови, кои после деведесеттите наидоа на жесток отпор во европските држави, со изговор за кризата, стануваат реалност. Грција е првото скалило. Должничката криза веќе се прошири и на другите земји од јужниот дел на Европа и продира се подлабоко во срцето на Европската Унија. Грција може да ни послужи како пример. На секој кој е изложен на шпекулативни напади на пазарот, не му преостанува

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

11 Постои алтернативно решение за кризата. Тоа е заштита на европските држави од шпекулациите на финансискиот капитал. Тоа е еманципација на реалната економија од ограничувањата на профитот. Тоа е излез од монетаризмот и авторативните фискални политики. Тоа е ново планирање на развојот со општествената корист како главен критериум. Тоа е нов производен модел втемелен на достоинствена работа, на ширење на јавните добра и заштита на животната средина. Тој поглед упорно се остава надвор од расправите на европските лидери. Затоа единствено што им преостанува на народите, на европските работници и на “огорчените” движења е да удрат сопствен печат на историскиот развој и да спречат масовно пљачкање и разорување. ништо друго освен целосно да ги уништи остатоците од социјалната држава, како што направи и Грција. Слични меморандуми во Шпанија и Португалија веќе воведуваат такви промени. Таа стратегија во целост се откри во Европскиот пакт за стабилност, кој Германија го промовира за целата Унија. Земјите членки не се веќе слободни да управуваат со своите финансии. На централните институции на ЕУ им се дозволени интервенции во буџетот и наметнување на тешки фискални мерки со цел да се намалат дефицитите. Тоа силно ги погодува училиштата, градинките и социјалните програми. Ако луѓето ја користат демократијата како одбрана од штедење, како што што неодамна се случи во Италија, резултатот за демократијата е уште полош.

Има алтернатива

Јасно ќе кажеме: генерализираниот европски модел не е создаден за Грција да се спаси, туку за да се уништи. Европската иднина е веќе испланирана и предвидува среќни банкари и несреќни општества. Предвидува развоен пат во кој капиталот ќе биде јавачот, а општествата ќе бидат коњ. Тоа е амбициозен план, но тој не може далеку да стигне. Причината за тоа е што ниту еден проект никогаш не поминал без консензус на општествата и гаранции за најслабите. Изгледа дека водечките европски елити моментално забораваат на овој факт. На своја жалост, ќе се сретнат со овој факт многу побрзо отколку што се надеваат. Почетокот на крајот на претстојниот н е о л и б е р а л е н к а п и т а л и з а м , т.е . најагресивниот капитализам со кој човештвото некогаш се соочило и кој доминира во последните две децении, веќе е почнат. Уште од крахот на Леман Брадерс постојат две спротивставени стратегии за излез од кризата кои отвораат две различни перспективи за светската економија. Првата стратегија е финансиска експанзија, со печатење на нови пари, национализација на банките и зголемено оданочување на богатите, а другата е штедење, со пренос на долгот на банките на јавниот државен долг, а оттаму на средните и ниски слоеви на општеството, кои претерано се оданочувани само за да богатите можат да ги избегнат даноците. Европските лидери го одбраа вториот модел, но набрзо дојдоа до мртва точка

и дополнителни проблеми. Тие проблеми доведоа до историски конфликт во Европа. Конфликти кои наизглед добија и географски димензии и ознаки: север-југ, но под површината е класен конфликт, кој се однесува на две спротивставени стратегии за Европа. Едната стратегија ја брани целосната доминација на капиталот, без услови, без начела, без било каков план за сигурна социјална кохезија и социјална помош. Другата стратегија ја брани европската демократија и социјалната потреба. Конфликтот е веќе започнат. Постои алтернативно решение за кризата. Тоа е заштита на европските држави од шпекулациите на финансискиот капитал. Тоа е еманципација на реалната економија од ограничувањата на профитот. Тоа е излез од монетаризмот и авторативните фискални политики. Тоа е ново планирање на развојот со општествената корист како главен критериум. Тоа е нов производен модел втемелен на достоинствена работа, на ширење на јавните добра и заштита на животната средина. Тој поглед упорно се остава надвор од расправите на европските лидери. Затоа единствено што им преостанува на народите, на европските работници и на “огорчените” движења е да удрат сопствен печат на историскиот развој и да спречат масовно пљачкање и разорување. Искуството од претходните години доведува до следниот заклучок: постои еден морал во политиката, и еден поинаков морал во економијата. Во годините после 1989 година моралот на економијата целосно преовлада над етиката на политиката и демократијата. Она што им идеше во корист на две, пет или десет силни финансиски институции се сметаше за легитимно, па дури и кога беше спротивно на хуманитарните начела и стандарди. Наша задача денес е да ја повратиме доминацијата на политичките и социјалните морални вредности наспроти логиката на профитот.

Борба на отпорот

Како ќе успееме во тоа? Со динамика на општествени борби. И пред се разбивајќи го еднаш засекогаш оклопот на општествена апатија на која е втемелена градбата на Европа после 1989 година. Токму активното вклучување на

масите во политиката е она од што стравуваат владејачките елити во Европа и светот. Токму затоа треба тоа да се овозможи. Планот за посилен економски циклус е јасен. Да формулираме поинаков политички и социјален проект. И да го одбраниме со сите средства на централно и локално ниво. Да тргнеме од своите работни места, универзитетите, соседството, па се до координирана заедничка акција во сите европски земји. Тоа е борба на отпорот која ќе резултира со победа ако води до заедничка алтернативна програма за Европа. Денешниот конфликт не е конфликт помеѓу дефицитот и суфицитот на земјите, ниту помеѓу дисциплинираните и немирните народи. Денешниот конфликт е конфликт помеѓу европските социјални интереси и потребите на капиталот за континуирана профитабилност. Да ги одбраниме социјалните интереси! Инаку нашата иднина и иднината на нашите деца ќе биде несигурна и мрачна, нешто што во последните децении не можевме да го замислиме. Развојниот модел втемелен на “слободниот пазар” денес е банкротиран. Во овие моменти доминантните сили го напаѓаат општеството, неговото единство и сите оние повластици за кои успеало да се избори. Тоа е она што се случува во Грција, и тоа е планот за цела Европа. Затоа да тргнеме во одбрана со сите средства. И да го поттикнеме општествениот отпор кој еруптира и трајно шири чувство на солидарност и единствена стратегија за народите на Европа. Иднината на му припаѓа на неолиберализмот, на банкарите и на неколкумина моќни мултинационални компании. Иднината им припаѓа на народите и општествата. Време е да отвори пат на демократска, социјална и слободна Европа. Бидејќи тоа е единствено одржливо, реално и изводливо решение за излез од сегашната криза. nnn

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

12 НАВИГАТОР

ИЗЈАВА НА неделата

> БРОЈКА

Италијански Диатек ќе инвест

13,4%

талијанската компанија Диатек ќе инвестира 10 милиони евра во изградба на фабрика во слободната економска зона Бунарџик. Првиот дел од капацитетот ќе биде изграден во ТИРЗ Скопје 1 и во средината на овој месец треба да се инсталираат машините кои се произведуваат од македонска компанија во Кочани. Производството се очекува да почне во јули годинава, а процесот на вработување ќе стартува

пад има индексот на индустриско производство во рударството во февруари годинава

Излезот на Грција од еврозоната би можело да биде добар потег за регионот

Ворен Бафет инвеститор

победник на неделата

Детоил стана домин сопственик на ФЗЦ 1

Квон О–Хјун

Јужнокорејскиот електронски гигант Samsung и досега со Galaxy S ја имаше најпродаваната серија мобилни телефони во Android светот, но, со излегувањето на најновото, шестото издание „S“ флегшипи - S6 и S6 Edge, неподелено ја воодушеви и најпребирливата технолошка јавност. „Најдобрите телефони што Samsung досега ги направил“ (The Verge), „S6 Edge е најубав телефон на светот“ (Forbes), „Осуштествена убавина“ (Wired), се насловите под кои деновиве одат рецензиите на тукушто појавените Galaxy S флегшипи (засега само на одредени пазари). Само една недела по претставувањето на S6-ките (1 март, Барселона, Mobile World Congress), Samsung доби рекордни 20 милиони резервации (pre-orders) 15 за „обичниот“ S6; 5 за „закривениот“, а продажбата на iPhone 6 (директната конкуренција во поглед на стремежот кон совршенство во изработката) значајно опаднала - добар дел од оние на кои им дошло време за менување на смартфонот, а размислувале за производот на Apple, очигледно одлучиле да ја чекаат S „шестката“.

Кумановската компанија Детоил стана доминантен сопственик на фабриката за цевки 11 Октомври откако на јавното наддавање откупи 50,62% од акциите. Детоил купи 234.158 акции по цена од 550 денари што значи дека доминантниот пакет го доби за приближно 2,1 милиони евра. Првичната цена по која што беше објавен вториот оглас за продажба на акциите на Експорт Импорт банката во стечај беше 500

БРОЈКИ

5,2

милиони евра приходи оствари ФЗЦ 11 Октомври лани, што е 60% помалку на годишно ниво

2,1

милиони евра чини преземањето на 50,62% од ФЗЦ 11 Октомври од страна на Детоил денари, а повисоката продажна цена е постигната на наддавањето. Првиот човек на Детоил, Тони Каранфи-

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

тира 10 милиони евра во Бунарџик со 30-ина од вкупно планираните 200 лица. Фабриката во првата фаза ќе се простира на 2.500 метри квадратни и ќе остварува извоз од околу 15 милиони евра, кој ќе биде наменет за пазарите на Источна Европа, Турција, Северна Африка и Персискиот Залив. Групацијата Диатек има годишен обрт од 180 милиони евра и 800 вработени, а покрај во Италија има капацитети и во Швајцарија, Франција, Германија и САД.

> БРОЈКА

мисла на неделата

696

Филозфијата за успех во некој бизнис е да се биде најдобар, а не прв

илјади вработени имало во Македонија во 2014

лидери

нантен 11 Октомври Кумановската компанија Детоил купи 234.158 акции односно 50,62% од акциите на ФЗЦ 11 Октомври по цена од 550 денари што значи дека доминантниот пакет го доби за приближно 2,1 милиони евра.

директор на Епл

губитник на неделата

Светозар Јаневски

Во конкуренција од 340 кандидати од регионот Јаневски доби животна награда во претприемништвото

Серџо Маркионе

ловски, веднаш по преземањето изјави дека одлуката за влегување во сопственичката структура на ФЗЦ 11 Октомври се темели на долгорочни развојни планови. „Првата задача ќе биде пуштање на редовно производство кое би обезбедило профит, за плати на вработените и постепено отплатување на долговите, дури потоа би размислувале за развој“, изјави Каранфиловски. Засега е познато дека ФЗЦ 11 Октомври ќе биде партнер на руската „Стројтранс гас“ во во делот на монтажата на гасоводот до Клечовце, бизнис вреден 75 милиони долари. ФЗЦ 11 Октомври е производител на цевки, шупливи (издлабени) профили и слични производи од челик. Фабриката произведува и цевки за гасовод, така што во следните неколку години би можела да добие добар бизнис имајќи ги предвид плановите за гасифицирање на земјата. ФЗЦ 11 Октомври е без доминантен сопственик подолго од десет години откако падна во стечај банката што гo поседуваше мнозинскиот пакет акции. Според последните податоци од финансискиот извештај, компанијата лани оствари приходи од 5,2 милиони евра што е дури за 60% помалку споредено со 2013 година. Крајниот финансиски резултат покажува загуба за компанијата од 4,1 милиони евра. nnn

Тим Кук

на менаџерите на Ферари „проблем“ им е преголемата продажба

не им беше неделата

Франсоа Оланд

Социјалистите во Франција на локалните избори ги загубија половина од општините што ги држеа

Ехуд Олмерт

поранешниот израелски премиер доби втора затворска казна по обвиненијата за корупција

Реџеп Таип Ердоган Турскиот претседател сe поскапо ја плаќа цената за начинот на кој што ја заштитува сопствената власт од процесите со кои граѓаните се обидуваат да ја заштитат демократијата во земјата. Стотици луѓе загинаа во бројните протести (насочени лично против него), задушени со насилство од полицијата лојална претходно на премиерот, а сега и на претседателот Ердоган. Турскиот Парламент каде што мнозинство има ердогановата Партија на правдата и развојот, неодамна одобри безбедносен закон за проширување на овластувањата на полицијата со цел таа да може да употребува и огнено оружје против демонстрантите. Директно со ваквите репресивни мерки на Ердоган е поврзано и киднапирањето (и смртта) на турскиот обвинител Мехмет Селим Кираз, кој беше заложник на членови на радикална левичарска група, зашто не преземал мерки за кривично гонење на полицајците кои на антивладини протести со солзавец раниле момче кое по 269 денови во кома, на крајот починало. Дека хаосот во Турција на Ердоган нема тука да запре, се покажа веќе следниот ден, кога вооружени лица влегоа во канцелариите на владејачката партија во Истанбул.

Капитал број 805 03.04.2015

www.kapital.mk

COVER STORY: 4-та Регионална конференција на Бизни

Капитал со своите партнери ја собр

Не мора да битно е само повеќе

www.kapital.mk

нис плус

Капитал број 805 03.04.2015

бра балканската елита во Белград

се сакаме, о да правиме бизнис

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

COVER STORY: 4-та Регионална конференција на Бизни

Н Анте Тодориќ

Агрокор, Хрватска

ам ни е особено важен развојот на малите и средни компании, нашите снабдувачи, кои што ќе стануваат сè посилни и посилни, односно главни играчи во регионот во своите бизниси. Ние сакаме да ги поддржуваме овие бизниси, затоа што без големи, нема мали и средни.

енерално, проблем кој се држи во регионот под тепих се нецаринските бариери . Тоа нè прави побавни , помалку конкурентни, ни ги затвора можностите. Мислам дека тоа треба да се надмине што побрзо. Иако реторички сите влади сакаат регионална соработка, резултатите се навистина слаби. Постојат навистина позитивни приказни, но резултатите во вид на Мујо Селимовиќ вистинска поддршка главно MIMS групација, БиХ остануваат само на зборови.

изнисмените први ги “прескокнуваат“ границите и ги разбиваат бариерите, и дотолку повеќе конференцијата на Бизнис плус добива на значење. А, политичарите Горан да го следат Свилановиќ треба Совет за регионална примерот на соработка бизнисмените

Краун Плаза, порано познат како Интерконтинентал, легендарниот белградски хотел во кого што престојувале илјадници славни луѓе од светот, овој 26 март го ставивме во функција на активно вмрежување на голем број бизниси од регионот. Заедно со нашите партнери од медиумската платформа Бизнис плус на едно место собравме преку 300 бизнисмени, членови на управни одбори и претставници на медиуми од Словенија, Хрватска, БиХ, Црна Гора, Македонија, Турција и Србија. Помогнавме да се запознаат луѓето кои што имаат ист интерес – како да го зголемат приходот и добивката на своите компании, а добар дел од нив во моментов веќе работат на нови зделки. За јуни месец, подготвуваме нова регионална конференција на Бизнис плус, петта по ред - овој пат ќе дојдат бизнисмени од сите балкански земји.

пишува:

Игор Петровски

П igor.petrovski@kapital.mk фотографија:

Дејан Азески

dejan.azeski@kapital.mk

Престижниот белградски хотел Краун Плаза минатата недела беше место каде што на купче беа собрани неколку десетици милијарди евра, олицетворени во првите луѓе на најголемите компании од регионов. Само Анте Тодориќ, наследникот на империјата Агрокор “тежи“ седум милијарди евра, а тој беше сигурно

најголемата ѕвезда на Регионалната конференција што ја организираше Капитал, заедно со партнерите од Бизнис плус, по четврти пат. Синот на Ивица Тодориќ и негов наследник на челната позиција на оваа регионална мегакомпанија, пред присутните преку 300 менаџери и политичари од регионот, ја раскажа приказната за растот на Агрокор, особено по аквизицијата на словенечкиот трговски синџир Меркатор што се случи пред две години, а како процес почна уште во 2004 година. “Девет години траеше преземањето на словенечки Меркатор, 57 банки беа вклучени во самиот процес, и од бизнис вреден 4 милијарди евра годишно, стигнавме до 7 милијарди евра“, рече Анте Тодориќ, извршен потпретседател за малопродажба на најголемата хрватска компанија Агрокор. Поопширно за патот на успехот на Агрокор и визијата на неговите сопственици за идниот раст на концернот, може да прочитате во ексклузивното интервју што за Капитал го даде Анте Тодориќ во Краун Плаза. Краун Плаза, порано познат како Интерконтинентал, легендарен хотел во кого што престојувале илјадници славни луѓе од светот – артисти, пејачи, спортисти,

политичари... овој 26 март го ставивме во функција на активно вмрежување на голем број бизниси од регионот со цел нивен заеднички настап на трети пазари. На едно место собравме преку 300 бизнисмени, членови на управни одбори и претставници на медиуми од Словенија, Хрватска, БиХ, Црна Гора, Македонија, Турција и Србија. Конференцијата, на која покрај вмрежувањето обележје беше и опуштената атмосфера, ја подготвивме заедно со регионалните медиумски партнери во рамки на Регионалниот деловен клуб Бизнис плус - Финанце (Словенија), Ослобоѓење (БиХ), Вијести (Црна Гора), Привредни вјесник (Хрватска) и Нови Магазин (Србија). Конференцијата на Бизнис плус ја отвори претседателот на српската Влада Александар Вучиќ, а учествуваа и тамошниот министер за економија Жељко Сертиќ и српскиот министер за енергетика и рударство Александар Антиќ. Српскиот министер за трговија, туризам и телекомуникации Расим Љајиќ заедно со турскиот министер за царина и трговија Нуретин Чаникли учествуваа на тркалезната маса "Како до повеќе бизнис со Турција", а посебни панели беа посветени за регионалните перспективи на градежништвото, човечките ресурси,

Соработка: Балканските компании се „осудени“

www.kapital.mk

нис плус

Капитал број 805 03.04.2015

Капитал ќе биде домаќин на 5-та Регионална конференција на Бизнис плус

Зиков: Овој пат ќе донесеме компании од целиот Балкан

ште една регионална конференција на Бизнис плус за јуни месец, што ќе се одржи во Скопје, најави вчера директорот и основач на Капитал, Љупчо Зиков, за време на минатонеделната 4-та Конференција на Бизнис Плус во Белград. “Во духот на она што го зборувавме на сите панели денес, дека само со меѓусебна соработка помеѓу балканските компании тие може да бидат поконкурентни на трети пазари, Капитал со партнерите од Бизнис плус во јуни месец годинава, ќе организира 5-та Регионална конференција, на која што повтороно ќе се дискутира за потецијалите на повеќе бизнис сектори од регионот. Со задоволство сакам да најавам дека ово пат ќе го прошириме бројот на учесници од регионот, односно ќе дојдат бизнисмени и од Албанија, Косово, Бугарија, Романија и Турција. Со тоа уште повеќе ќе се зголемат можностите за запознавање, поврзување и евентуална соработка меѓу нив и ние како организатори се надеваме и на нови зделки, заеднички проекти и сл. “ рече Зиков. Потоа тој ги претстави потенцијалите за бизнис и инвестиции во Македонија, преку неколкуте видеоспотови што досега државата ги сними на таа тема.

“ заедно да одат на трети пазари

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

COVER STORY: 4-та Регионална конференција на Бизни Како до посилно градежништво во регионот

покрај тоа што Хрватска има и понатаму најголеми приходи во градежниот сектор, во однос на остатокот од регионот, таму приходите се повеќе години со ред во константен пад, додека земјата со најмали приходи во овој сектор, Ирина Босна и Херцеговина, Здравковиќ единствена бележи Bisnode, Србија раст на приходите.

ајголем дел од фирмите имаат големи проблеми, пред сè поради неуспешните приватизации и стечаи, просечната плата е под 300 евра... Сивата економија, тоа е болка на српското градежништво оти се дека 30% Александра проценува од вработените во Дамјановиќ овој сектор работат Министерство за градежништво, Србија на црно

Н Радмила Спасиќ

Delta Real Estate, Србија

ие планираме милионски проекти во Србија и регионот, а и изградба на хотел во Љубљана. Меѓутоа, комплицираните процедури се најголем кочничар за развој и надминување на проблемите во градежниот сектор на Балканот.

енергетиката и агробизнисот. “Не сме тука да се сакаме меѓу себе, нормално е дека имаме несогласувања околуи некои политички прашања меѓу државите, но она што е најбитно, е да најдеме начин како да ја зголемиме соработката во бизнисот, како компаниите од регионот заеднички да настапат посилни на трети пазари. Докажавме дека може да го правиме тоа во градежништвото, зошто да не можеме и во другите сектори“, истакна премиерот Вучиќ на отворањето на конференцијата.

Градежните фирми од регионот мора да се здружат

На првиот панел од 4.Регионална конференција на деловниот клуб на Бизнис плус, под назив “Заживување на градежништвото како услов за економски раст“, Ирина Здравковиќ од Bisnode, ги изложи резултатите од истражувањата кои покажуваат дека и покрај тоа што Хрватска има и понатаму најголеми приходи во градежниот сектор, во однос на остатокот од регионот, таму приходите се повеќе години со ред во константен пад, додека земјата со најмали приходи во овој сектор, Босна и Херцеговина, единствена бележи раст на приходите и единствена остварува добивка во секторот градежништво. Со истражувањето, за жал, не е опфатена Македонија, која исто така последниве години, според државната статистика, бележи раст во градежниот сектор. Македонија ја немаше во истражувањето на Bisnode, но на конференцијата имаше свој претставник во Сеад Кочан, косопственик на градежната фирма Трансмет од Скопје. “Градежниот сектор е во нешто подобра ситуација отколку во останатите држави на регионот. Градежништвото учествува со 7% во македонскиот БДП, а во последниве 6-7 години тој сектор континуирано расте, и има прилика да стане лидер на домашната економија“, рече Кочан.

Најголемата зделка во земјата е поврзувањето на коридорот 10 кај Гевгелија, во вредност од 300 милиони евра, како и инвестициските работи што ги финансира државата. “Македонија гради технолошки развојни зони за сместување на странските инвеститори, со целосна инфраструктура“, нагласи Кочан. Србија по прашање на овој сектор може да се пофали со кратките рокови за издавање на дозволи за кои е потребно најмногу 28 дена, но состојбата не е розова кога бизнисот е во прашање. „Најголем дел од фирмите имаат големи проблеми, пред с$ поради неуспешните приватизации и стечаи, просечната плата е под 300 евра... Сивата економија, тоа е болка на српското градежништво оти се проценува дека 30% од вработените во овој сектор работат на црно“, рече Александра Дамјановиќ, државен секретар во Министерството за градежништво, сообраќај и инфраструктура на Србија, која нагласи дека власта мора да обезбеди добри закони кои мора да се применуваат.

Словенија сепак е во малку подобра состојба, вели Јанез Шкрабец, директор на Рико, оти како што вели Словенија има подобар рејтинг на финансиските пазари, а минатогодишното успешно користење на инвестициските фондови и донесе раст во градежниот сектор од 2,5%. Тој нагласи и дека се работело воглавно за еколошки проекти. „Комплицираните процедури се најголем кочничар за развој и надминување на проблемите во градежниот сектор“, нагласи Радмила Спасиќ од Delta Real Estate, еден од најголемите инвеститори во регионот кој планира милионски проекти во Србија, а во план имаат и изградба на хотел во Љубљана. Светислав Костиќ, директор на Секторот за даночно советување во Deloitte Србија, вели дека не е пресудна висината на данокот, туку повеќе проблем е правната несигурност. „Тоа е проблем во целиот регион- нејасните даночни закони подложни на разни толкувања и потпирање на други законски прописи кои не ги следат измените во даночните закони. Оваа

Бариери: Нецаринските пречки го кочат бизнисот

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

нис плус За добри работници треба да се потрудиме

В Андреа Брбаклиќ Ерсте банка Србија

о моментот има многу малку отворени позиции на раководните места во Србија. Понекогаш е подобро да се бара и да се развива кадар внатре во фирмата, а понекогаш надвор од неа, преку агенциите. Ако сите кадри ги барате на пазарот тогаш тоа на некој начин е лоша порака за тие што веќе работат кај вас

неприлагоденост доведува до сериозни проблеми кај инвеститорите“, смета Костиќ, кој додава дека за инвеститорите многу е важна сигурноста во даночните системи со цел веднаш да знаат што и колку мора да платат. Кочан проблем гледа и во влезот на големите европски компании на регионалните пазари, оти тие се финансираат од странски фондови и на тој начин се во предност во однос на домашните компании. “Владата мора да направи баланс. Свесни сме дека бевме дел од голема држава од 22 милиони луѓе и дека бевме конкурентни секаде. Со распадот сме раситнети па мораме да се адаптираме на многу помали

В Дренислав Жекиќ Preclarus, Хрватска

о регионот дефицитот на кадар е сè поприсутен, добрите работници си одат. Конкретно, на Хрватска и фалат добри медицински сестри, доктори но и туристички работници. Мораме да ја промениме културата на однесување со цел тој дефицит да се надомести.

пазари. Сè почести се иницијативите за регионална соработка и се јавува потреба за поврзување на градежните компании“, заклучува Кочан.

Предност на класичните обновливи извори на енергија

“Енергетската сигурност и ефикасност на регионот” беше тема на вториот панел на Конференцијата на Бизнис плус. Покрај српскиот министер за рударство и енергетика Александар Антиќ, на панелот учествуваа и Јоже Торкар, директор на словенечки Елтек Петрол, Енес Ченгиќ, директор на Енергоинвест од БиХ, Изток Бартол, директор во Електро Љубљана,

Матич Вошњак Competo, Словенија

екоја препорака е „сјајна“ по содржина, но дека треба да се води сметка и за оној кој ја потпишува таа препорака. Зекиќ додаде дека е изгубен институтот на менторство, односно дека доста луѓе си одат од позицијата без претходно да се обезбеди наследник.

Љубиша Петковиќ, експерт во секторот Енегија и гас во Сименс Србија и Драган Ковачевиќ, претседател на Управниот одбор на Јадрански нафтовод – Јанаф од Загреб. Говорниците се согласија дека енергетската соработка помеѓу државите во регионот е недоволна, иако има позитивни примери. Помеѓу тие позитивни примери е токму и еден од панелистите, Енес Ченгиќ, кој заедно со една српска компанија успеа да добие зделка во Црна Гора. Алтернативните извори на енергија, како што се енергијата од ветер или од сонце многу се поскапи од класичните обновливи извори на енергија, како што е во случајот со нашиот регион, водата, се согласија соговорниците. Хидропотенцијалите се и понатаму недоволно искористени, а едно од решенијата како да се направи регионот независен е токму изградбата на големи хидроцентрали, кои лесно може да се изградат, додека енергијата од ветер чини 6 пати повеќе, а од сонце дури 10 пати повеќе. Исто така, земјите од регионот треба да стават поголем фокус на енергетската ефикасност. Од истражувањето на Bisnode кое е спроведено во БиХ, Хрватска, Словенија и Србија, може да се види дека Словенија и покрај падот и понатаму најмногу приходува во енергетскиот сектор. Во Хрватска приходите на овој сектор во последните две години растат благодарение на либерализацијата на пазарот на електрична енергија, при што добивката на

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

COVER STORY: 4-та Регионална конференција на Бизни Што изјавија македонските бизнисмени во Белград

Сеад Кочан Трансмет

еални шанси за регионална соработка постојат, меѓутоа, многу е важно да не дозволиме во овој регион бизнисите да ни ги земаат компании од Шпанија, Португалија, Австрија и слично. Пологично е бизнисмените во регионот да најдат начин да ги заштитат пазарите. Нормално е дека за ова имаме потреба и од помош од институциите.

Н Глигор Цветанов Макпрогрес

ие постојано инвестираме во нова технологија и нови производи со единствена цел да бидеме лидер и на странските, а не само на домашните пазари. Целата филозофија ни е базирана на извозот. Ако нешто треба да научиме од оваа конференција, тоа е дека за да си успешен прво треба да направиш квалитетен и истовремено евтин производ.

Љупчо Велески Витаминка

окрај декларативни и протоколарни изјави, потребни се и конкретни практични мерки. Администрацијата со години ја отежнува нашата деловна комуникација и вештачки нè прави неконкурентни.

енергетскиот сектор значително е зголемена во 2013 година во однос на претходната година. Добивката на енергетскиот сектор во Србија во последните две години благо опаѓа, додека во БиХ во истиот период има блага тенденција на раст.

Регионот има дефицит на квалитетен кадар

Добрите кадри се еден од клучните фактори во успехот на една фирма, па темите поврзани за овој сегмент досега место наоѓаа и во програмите на Бизнис плус конференциите. Така беше и минатата недела во Белград. Директорот на компанијата Competo од Словенија, Матич Вошњак рече дека неговата фирма потребниот кадар го бара преку агенциите оти, како што оцени тој, на класичните огласи за работа се јавуваат или сосема невработени или оние кои се незадоволни со сегашната работа. „Затоа преку агенцијата бараме добри луѓе кои веќе некаде работат“, рече Зекиќ. Директорката на Службата за комуникации и Службата за човечки ресурси на Ерсте банка Србија, Андреа Брбаклиќ оцени дека во моментот има многу малку отворени позиции на раководните места во Србија. „Понекогаш е подобро да се бара и да се развива кадар внатре во фирмата, а понекогаш надвор од неа, преку агенциите. Ако сите кадри ги барате на пазарот тогаш тоа на некој начин е лоша порака за тие што веќе работат кај вас“, вели Брбаклиќ. Дренислав Жекиќ, прокурист на Прекларус

комуникации рече дека во Подравка најмногу научил за човековите ресурси. „Таму постоеја мапи на наследувања, план за развој и подготовка на сопствен кадар. Сите средени фирми имаат база на кадри, и на тој начин прават континуитет“. Зборувајќи за значењето на препораките приложени со биографиите на кандидатите кои аплицираат за работа, генералниот директор на Сава осигурување Душко Јовановиќ рече дека такви прилози може доста да помогнат при правиот избор. „Имам добро искуство кога препораките се во прашање, но и влијанието на фамилијарното потекло. Се покажа дека децата и роднините на добриот работник исто така се добри“, оцени Јовановиќ. Вошњак рече дека секоја препорака е „сјајна“ по содржина, но дека треба да се

води сметка и за оној кој ја потпишува таа препорака. Зекиќ додаде дека е изгубен институтот на менторство, односно дека доста луѓе си одат од позицијата без претходно да се обезбеди наследник. „Во регионот дефицитот на кадар е сè поприсутен, добрите работници си одат. Конкретно, на Хрватска и фалат добри медицински сестри, доктори но и туристички работници. Мораме да ја промениме културата на однесување со цел тој дефицит да се надомети“, рече Жекиќ. Брбаклиќ рече дека пазарот во регионот е мал, па лесно може да се проверат кандидатите кои привлекуваат внимание. „Најзначајно е искустото во претходната работа, а препораките треба да се објективизираат и да се види дали се тие оправдани и основани“, рече таа. Таа не се

Конкуренција: Опасност од светските трговски синџири

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

нис плус согласи со оцената на еден од панелистите кој рече дека пазарот на труд во регионот е инертен и дека доаѓаат сè потешки времиња за вработување. „Дека пазарот е многу активен зборува податокот дека само од Белград, според некои податоци, си заминале 200.000 луѓе. Исто така не сум толку голем песимист дека доаѓаат тешки времиња и сметам дека мораме да ги мотивираме вработените и да им дадеме на значење, а не да се однесуваме кон нив како кон некој кој треба да го искористиме“, порача Брбаклиќ.

Турција е голем инвеститор надвор, но и огромна можност за инвестирање

Бројни се неискористените можности за соработка со Турција. Потпишани се бројни билатерални договори, а најзначаен е оној за слободна трговија со Србија. Турскиот пазар е голем и нуди големи можности. Нуретин Чаникли, министер за царина и трговија на Турција истакна дека пред петнаесетина години Турција била многу нестабилна земја, јавните банки имале 35 отсто долгови кои не можеле да ги вратат, а државата била принудена да воведе принудна управа во повеќе од осум банки. “Таквата состојба нè доведе нè чинеше

преку 200 милијарди долари, невработеноста беше поголема од 11%, значаен дел од фирмите прогласија банкрот. Дојдовме во таква состојба што моравме да земаме кредити за да се спасиме. Во 2002 година расположивите резерви на централната банка беа анулирани, а сега тие изнесуваат 130 милијарди долари. Таков успех постигнавме поради политичката стабилност која е воспоставена изминатите години во Турција”, рече Чаникли. Според Расим Љајиќ, министер за трговија, туризам и телекомуникации на Србија, многу напор било вложено за воспоставување на соработка со Турција, но често имало многу малку разултати. “Тие резултати порано не беа подобри затоа што постоеа бројни политички проблеми, но и поради стереотипите кои ги имаше многу и кои во голема мера ги кочеа односите. Со Турција моментално имаме најдобри односи до сега и имаме големи можности тие односи да бидат и подобри. Ние како поединечни земји не сме многу атрактивни за Турција за соработка, затоа мораме да се здружиме. Со потпишувањето на договорот за слободна трговија со Турција за два и пол пати ја зголемивме трговската размена со таа земја, а тој договор сè уште не е доволно искористен. Минатата година

сме го искористиле само за суви сливи, оваа година е подобро. Никогаш порано немало толкав интерес на турските фирми за инвестирање во Србија. Ние како регион мораме да знаеме дека само ако се здружиме можеме да го промениме лошото мислење за Балканот и да доведеме инвеститори тука.”, смета Љајиќ. Амбасадорот на Турција во Србија, Мехмет Бозај, смета дека српските фирми мора малку повеќе да се интересираат за инвестирање во Турција. Според Андреј Пребил, претседател на управата на “Сава туризам”, Турција е една од големите држави во светот. “Ние треба да поработиме Словенија во светот ја претставиме како атрактивна дестинација. Турција ќе инвестира во еко и здравствен туризам. Ние веќе тоа го направивме.”, рече Пребил. Некои од учесниците на панелот истакнаа и проблеми во соработката. Според Саглик Захид директор на Саглик Група, Србија за неговата компанија е транзитен регион. За него проблем се повеќедневното чекање на царинските премини. Од друга страна Само Иванчиќ, извршен член на управата на Интекно Груп вели дека сликата за Турција не е точна. “Таму не течат само мед и млеко, има и проблеми”, рече Иванчиќ. nnn

Капитал број 805 03.04.2015

exclusive Ексклузивно

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

exclusive

Анте Тодориќ со акрокор го освојуваме регионот, на ред е

Европа!!! Какво е чувството да “тежиш“ седум милијарди евра, имавме прилика да чуеме од прва рака: Анте Тодориќ, наследникот на Агрокор основан од неговиот татко Ивица, за Капитал раскажа како се создаваше најголемата бизнис империја на Балканот, сега уште посилна по преземањето на словенечки Меркатор.

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

exclusive

разговара:

Игор Петровски

Г igor.petrovski@kapital.mk фотографија:

Дејан Азески

dejan.azeski@kapital.mk

Го “уловивме“ непосредно по неговото излагање на регионалната конференција на Бизнис плус во Белград минатата недела. Бизнис плус, каде што Капитал е партнер заедно со пет други медиуми од Балканот, имаше привилегија да слушне од прва рака што значи да си во врвот на компанија што “врти“ седум милијарди евра годишно. Анте Тодориќ е потпретседател на дивизијата малопродажба во хрватскиот концерн Агрокор, што значи дека е одговорен за клучниот бизнис на компанијата, вреден шест милијарди евра годишно, додека остатокот отпаѓа на делот производство на храна, пијалоци и останатите дејности во кои е раширен Агрокор. Истовремено тој е и претседател на Надзорниот одбор на Меркатор, словенечкиот трговски синџир кој што по повеќегодишна операција на преземање и спојување минатата година конечно стана дел од Агрокор. XX Г-не Тодориќ, прво да ве прашам какви се плановите на Агрокор за ширење на бизнисот во Македонија? Како што знаете, во Македонија имаме два бизниси, едниот е откуп на овошје и зеленчук, а вториот винарската визба Валандово лозја, засега сме во нив, реинвестираме постојано и задоволни сме од резултатите. XX Дали останувате само на нив, имате ли планови за влегување во некои производни капацитети, трговија и сл.? Многу инвестиравте во Адриа регионот, во Македонија некако слабо досега... Сега сме фокусирани да го финишираме ова наше спојување/преземање на Меркатор, да ја направиме интеграцијата на најдобар можен начин, а потоа ќе видиме што ќе направиме понатаму со бизнис операциите во Македонија. Не само во производството, туку и во секторот малопродажба, кој

што е наш носечки бизнис во моментов, долгорочно размислуваме за инвестиции и во Македонија. Но, секако ние веќе ја развивавме дистрибуцијата за дел од нашите производи во Македонија и сигурно кога додатно ќе се консолидираме во овие наши земји каде дополнително делуваме и Македонија ќе дојде на ред. XX Кога сме кај преземањето на Меркатор... До каде е процесот на интеграција на неговиот бизнис со вашиот малопродажен дел, односно Конзум? Тоа значи дека за шест месеци споивме по два бизниса во секоја од петте земји каде што и двете компании имаат операции (Словенија, Хрватска, Србија, БиХ и Црна Гора) во една компанија. Во една компанија ги пренесовме маркетите, притоа постигнувајќи синергија на секое ниво – софтвер, набавки, логистика, синџир на додадена вредност, итн. – постигнувајќи таков квалитет што е долгорочно одржлив и може да им конкурира на најголемите светски играчи. XX Колку време траеше всушност самиот процес на преземање? Овде на Балканот имавме чувство дека е тоа една одисеја без крај... Па, имате право, процесот траеше цели девет години, почнувајќи од првиот документ што го размениле меѓу себе двете компании. Во аквизицијата, односно рефинансирањето на кредитите на Меркатор и Агрокор и останатите аспекти на оваа мега операција учествуваа 57 банки, a во еден момент имаше дури 4.000 професионалци од најголемите консултантски куќи во светот кои што работеа на преземањето. XX Дали може да издржите толкава задолженост, со оглед дека толку многу банки учествувале во процесот на рефинансирање и преземање? Рефинансирањето на Меркатор е извршено успешно, и верувајте, ниту Меркатор, ниту Агрокор не би добиле пари од сите тие големи банки, доколку тие не ценеле дека нашиот бизнис модел и потенцијалот за раст се на ниво за да сме способни тие кредити да ги вратиме. XX Што добивте на крајот? Колкава компанија сега е Агрокор? Агрокор сега, со спојувањето на операциите од малопродажниот бизнис на Меркатор и Конзум, е компанија со преку седум милијарди евра приходи годишно, од кои што шест милијарди евра се од трговијата, а една милијарда од производството на храна и останатите бизниси на концернот. Во регионот на петте земји каде што сме присутни со трговијата, севкупно сме бр.1 во малопродажбата. Во Словенија со 1,7 милијарди евра приход држиме 33% од пазарот со нашите 500 маркети. Меркатор е компанија што своевремено имаше и преку 40% пазарно учество во

Еве каква империја создадоа Ивица и Анте Тодориќ Агрокор

1976 7 60.000 24 65 почетоци на компанијата, како бизнис со цвеќе

милијарди евра приход во 2014г.

вработени, по преземањето на Меркатор

компании поседува концернот во моментов

брендови поседува концернот во областа малопродажба и производство храна и пијалоци

малопродажбата, но во земјата влегоа најголемите европски трговски синџири и имаме сериозен предизвик да се бориме против нив и да го вратиме Меркатор на некогашната позиција. Во Хрватска исто така, се присутни седум големи европски малопродажни синџири, а ние држиме една третина од пазарот и остваруваме 2,4 милијарди евра приходи во 750 маркети на Конзум. Во Србија имаме 1,1 милијарди евра продажба, 15% од пазарот и 315 продавници под Меркатор Србија, односно брендовите Рода и Идеа, и сме најголем трговец. Во БиХ со 500 милиони евра приход, 15% од пазарот и 250 продавници на Конзум, и на крајот, во Црна Гора со истото пазарно учество, правиме 100 милиони евра годишно во нашите 87 продавници под брендот Рода.

Преземање: 57 банки и 4.000 консултанти ангаж

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

exclusive

XX Како е да се управува со таков малопродажен бизнис, голем и за европски, а да не зборуваме за балкански прилики? Која е вашата стратегија за продор на пазарите? Како што гледате, се работи за огромна бројка на продавници, околу 2.000, со вкупно преку еден милион метри квадратни трговски простор. Тоа пружа огромни прилики за локалните снабдувачи. Нашата клучна стратегија е да играме локално, а потоа се шириме регионално. Од нашите снабдувачи очекуваме да го направат она што ние го направивме - да се окрупнат, да се иновативни, да станат поконкурентни. Без тоа нема да бидеме одржливи на долг рок. Па замислете, ние конкурираме со компании кои што годишно имаат набавка само на чоколади во вредност колку што е целиот наш приход. Ако чоколадите што ние ги набавуваме вредат, да речеме, 200 милиони евра, и не се конкурентни колку оние на европските играчи, односно Меркатор и Конзум немаат маржа каква што имаат светските конкуренти, ние нема да бидеме одржливи, а ниту нашиот снабдувач. XX Како ги поддржувате локалните производители и дистрибутери, колку се грижите за нивниот раст и развој, со што и вие побрзо растете? Видете, ние може да работиме и без маржа извесен период, да помогнеме на некои производители да се пробијат на трговските полици и сл., но мора да сфатиме дека во регионов странските трговски синџири

Регионот има најголеми шанси во агробизнисот и туризмот! XX Каде гледате најголеми прилики за раст во регионот, во кои бизнис сектори? рвиот голем потенцијал, јас лично, а и ние во Агрокор, го гледаме во агро-бизнисот, а вториот во туризмот. Туризмот, има огромен неискористен потенцијал. Па, видете го само овој пример: цел Јадран носи седум милијарди евра годишно, а една Ибица, остров голем колку Крк, носи исто така седум милијарди евра. Кажете ми сега дека нема потенцијал за туризмот?! Затоа Агрокор реши со партнер, како што е светскиот гигант во туризмот, ТУИ, да инвестира во хотелиерство и досега донесовме 200 милиони евра инвестиции на Јадранот. Ние сме партнер 33% во заедничката компанија. Но, не само со ТУИ, ние разговараме и со неколку други големи светски компании што би можеле да инвестираат во Хрватска и регионот.

имаат огромно влијание, тие со себе носат и огромен број на приватни марки од нивните матични земји и мене воопшто не ме радува кога гледам како некој друг се радува на доаѓањето на некој голем мултинационален трговец, затоа што тие имаат долгорочен интерес да ги поддржат своите снабдувачи. Агрокор, односно Конзум и Меркатор, мора да ги поддржат своите снабдувачи и да ги прават што поконкуретни. Ако погледнеме во регионот, во секоја од земјите кај што сме присутни има одлични компании кои се наши снабдувачи, кои можеби не се значајни на европско ниво, но се доволно конкурентни и заедно со нас може да се унапредат и одржат.

XX Колку се промени пазарот на малопродажба во регионов во периодот додека траеше вашиот обид да го преземете Меркатор? “Ритејл“ секторот доста се промени последнава деценија. Потрошувачите своевремено одеа во еден маркет, а денес пазаруваат во 3-4 различни трговски брендови. Денес купецот има повеќе можности, поголема понуда на маркети, купување преку интернет, подобро е информиран, гледа што помалку да потроши, но да купи квалитетно. Рецесијата страшно ги демотивираше потрошувачите во регионов, и мораме да постигнеме што поголема вработеност со помош на инвестиции, за да нашите потрошувачи почнат што повеќе да купуваат и да излеземе од негативниот циклус на кризата. Не случајно во САД се грижат само

жирани во преземањето на Меркатор

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

exclusive

Анте Тодориќ и директорот на Капитал Медиа Груп, Љупчо Зиков, на Бизнис плус регионалната конференција во Белград. Капитал, заедно со уште пет балкански медиуми е партнер во Бизнис плус и ко-организатор на сите досегашни конференции, а ќе биде и домаќин на следниот ваков настан, во јуни месец, во Скопје. за зголемување на вработеноста, за ништо друго. Агрокор е токму тој што вработува – во Хрватска вработуваме 30.000 луѓе, и исто толку надвор од земјата. Нам ни е особено важен развојот на малите и средни компании, што ќе стануваат сe посилни и посилни, односно главни играчи во регионот во своите бизниси. Ние сакаме да ги поддржуваме овие бизниси, затоа што без големи, нема мали и средни. XX Дали би биле толку конкурентни ако не се ширевте силно во регионот? Компанија може да биде силна во некои локални бизниси, но имате бизниси што се т.н. “volume driven”, односно без постигнување на голем обем на продажба е тешко да сте конкурентни. Ние кога ја купивме Јамница, фабриката произведуваше 20 милиони литри вода годишно, а денес стигнавме до 550 милиони литри. Кога го купивме Конзум, трговскиот синџир имаше 20 милиони евра приходи и работеше со загуба, денес Агрокор малопродажба, со сè Меркатор има шест милијарди евра приходи. Кога го купивме Ледо, прометот беше три милиони евра, денеска е 300 милиони евра. Ова сето е доказ дека во овој регион може да се успее, има перспектива, овој регион може да оди напред. Во некои бизниси, како земјоделие,

туризам и сл., ако се инвестира многу, ако се направи иновативен производ, може долгорочно да бидете конкурентни. Но, мора да постигнете светска цена, која што е на светските берзи, инаку ќе пропаднете. XX Што ќе прави Агрокор понатаму? Каква е компаниската стратегија за иден раст и развој? Агрокор направи голем исчекор, преземајќи го Меркатор од компанија што правеше

Македонија: Ќе дојдете и вие на ред за нови инвестиции

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

exclusive

4 милијарди евра приход годишно, станавме гигант од седум милијарди евра. Потребни ни се уште неколку месеци за интеграцијата помеѓу двата трговски синџири, Меркатор и Конзум да се заврши, и уште година-две за да го максимизираме квалитетот во секој сегмент и на двете страни. Агрокор постојано бара прилики да влезе на пазарите во некоја брзорастечка економија на долг рок, затоа што сметаме дека имаме капацитет за тоа, и кадровски, и логистички, и во секој друг поглед. Нашата најголема сила се преку 5.000 менаџери, способни луѓе во своите најдобри години, кои што израснаа со Агрокор и повеќе од 15 години се борат со најголемите светски конкуренти. nnn

Цел Јадран носи седум милијарди евра годишно, а една Ибица во Шпанија, остров голем колку Крк, носи исто така седум милијарди евра. Кажете ми сега дека нема потенцијал за туризмот во регионов

Капитал број 805 03.04.2015

exclusive Ексклузивно

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

exclusive

Александар Вучиќ Македонија и Србија ќе имаат добри односи без оглед кој ќе биде на власт! Македонија и Србија имаат значајна трговска размена која што мислам дека можеме да ја зголемиме дури до една милијарда евра. Нас не поврзуваат и големи инфраструктурни проекти за кои што веќе дебатиравме на последната заедничка владина седница. Сега веќе и министрите добро се запознаа и ние ќе продолжиме заеднички да правиме напори да ги постигнеме планираните цели

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

exclusive

М разговара:

Александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

Нашите две земји секогаш ќе имаат добри односи без оглед како ќе се развиваат работите во Македонија или кој ќе биде на власт во Србија, одговори српскиот премиер, Александар Вучиќ, на нашето прашање како ја коментира актуелната политичка криза во земјава. Не навлегувајќи во детали, Вучиќ само рече дека Србија нема да се меша во политичкиот живот на Македонија и ќе го почитува суверенитетот на државата. На економски план, српскиот премиер смета дека има огромен потенцијал што треба да се искористи за да се унапреди соработката меѓу двете земји, а заедничките седници на владите според него се конкретен исчекор во таа насока. „Македонија и Србија имаат значајна трговска размена која што мислам дека можеме да ја зголемиме дури до една милијарда евра. Нас не поврзуваат и големи инфраструктурни проекти за кои што веќе дебатиравме на последната заедничка владина седница. Сега веќе и министрите добро се запознаа и ние ќе продолжиме заеднички да правиме напори да ги постигнеме планираните цели“, одговори Вучиќ. Тој вели дека двете држави во следниот период ќе се фокусираат на изградба на автопатите (договорено е Коридорот 10 и на македонската и на српската територија да биде готов до септември догодина), железничка пруга, гасовод енергетско поврзување, како и дополнителни чекори за создавање повеќе контакти на приватни

компании од Македонија и Србија. Зборувајќи за економската перспектива на целиот регион, премиерот на Србија, Александар Вучиќ, вели дека мора да се случи интеграција на сите мали пазари во еден голем и конкурентен на европскиот пазар. Тој смета дека после долги години на воени конфликти и неретко заладени односи, време е да се размислува за поврзување а не за разделување. „Најважна работа за сите земји во регионот е степенот на интеграција на нашите економии. Ние сме сите мали земји, со релативно мал број на жители така што секој поединечен пазар не е доволно атрактивен, но ако на регионот гледаме како на единствен пазар, стануваме многу подобри, поконкурентни. Многу светски компании покажуваат интерес за регионот како целина. Во тоа е и нашата сила. Ако сме сите сами, не можеме да бидеме доволно продуктивни. Поради тоа ние сме навистина заинтересирани за сите интегративни процеси, компаниите од нашиот регион повеќе да соработуваат и заеднички да освојуваат трети пазари. Тоа е единствен начин да остваруваме успеси“, коментира Вучиќ. Тој вели дека политичките услови не биле никогаш подобри од сега за да му овозможат регионот да се сплоти. „Географијата не може да ја промените. Живееме едни покрај други и мора да работиме заедно. Политичките услови за такво нешто никогаш не биле подобри од сега. И економските услови никогаш до сега не биле подобри бидејќи сите добро знаеме дека економскиот развој е единствен услов за сите ние да живееме подобро. Се надевам дека оваа можност ќе ја искористиме и дека сите ќе дадеме се од себе во процесот на економската интеграција на регионот. Не ни треба ниту некаков супервизор, ниту контролор. Убеден сум дека интеграцијата може да ја направиме сами бидејќи сме доволно свесни за нашите потреби. Тој вели дека дел од земјите во нашиот регион од политички причини можеби се уште не се подготвени за дополнително отворање, меѓутоа, според него мора да се надминат сите предрасуди. „Мора да најдеме начин како да ги надминеме сите економски бариери, од царински до даночни за да може да правиме бизнис. Дали се сакаме доволно или не е едно

прашање, но мислам дека најважно за нас е дали можеме да бидеме поконкурентни, дали можеме да ги продаваме нашите производи на светскиот пазар. Одговорот на ова прашање ќе биде потврден ако сите сфатиме дека економската интеграција е од клучно значење. Јас не кријам дека ова е една од главните цели на Србија и сметам дека заеднички можеме многу подобро да правиме бизнис отколку што го правевме тоа до денес“, оценува Вучиќ.

Да нема физички граници

Во име на поврзување на регионалните економии, премиерот на Србија оди до таму што предлага и укинување на физичките граници меѓу државите за да може и луѓето да се движат слободно но и трговската размена да се одвива без ограничувања. „Сметам дека е непотребно камионите да се задржуваат понекогаш и по стотина часови на нашите граници, од тоа никој ништо не добива. Се залагам за што поголемо слободно движење на граѓани, стоки и услуги и тоа само би ги унапредило нашите економии, без да ги загрозиме сопствените слободи или суверенитетот на секоја од земјите во регионот. Ефектот од тоа би бил формирање на голем пазар, користење на потенцијалот на економијата во обем која настанува како последица на големиот пазар, зголемување на конкурентноста, пораст на продуктивноста и ефикасноста на компаниите, и во крајна линија повисок степен на иновативност. Тоа ќе доведе до зголемување на обемот на трговијата во регионот односно зголемување на производството, подобра алокација на ресурсите и тоа ќе ни помогне да го решиме еден од најголемите проблеми што е карактеристичен за целиот регион, а тоа е ниската вработеност, особено на младите“, вели Вучиќ. Осврнувајќи се на обемот на трговија во регионот, српскиот премиер истакна дека извозот на Србија во земјите од ЦЕФТА и Хрватска е само 22%, додека пак ЕУ е значително поголем трговски партнер. „Не сме задоволни од овие бројки. Имаме голем потенцијал да ги искористиме домашните суровини и за сметка на тоа да ја намалиме увозната зависност, но и значително да го зголемиме извозот“, истакна Вучиќ. Според него, интеграцијата на регионот е

Мора да најдеме начин како да ги надминеме сите економски бариери, од царински до даночни за да може да правиме бизнис. Дали се сакаме доволно или не е едно прашање, но мислам дека најважно за нас е дали можеме да бидеме поконкурентни, дали можеме да ги продаваме нашите производи на светскиот пазар. Одговорот на ова прашање ќе биде потврден ако сите сфатиме дека економската интеграција на регионот е од клучно значење. Јас не кријам дека ова е една од главните цели на Србија и сметам дека заеднички можеме многу подобро да правиме бизнис отколку што го правевме тоа до денес

Вучиќ: Не мора да се сакаме, но мора заедни

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

exclusive

уште позначајна во време кога сите земји поминуваат низ тешка економска криза. „Сакаме да ја излечиме нашата економија и тоа бараше спроведување на тешки економски мерки, но би рекол дека излегувањето од кризата за сите нас би било побрзо и полесно со заеднички сили, во рамки на еден интегриран регионален пазар. Странските инвеститори кои што многу важни за сите нас исто така би биле далеку позаинтересирани кога на сите мали поединечни пазари би гледале како на еден, но голем пазар. Што се однесува до извозот и увозот, мора да се обидеме да ги користиме сите домашни потенцијали што ги имаме и притоа да ја намалиме увозната зависност од европската унија, а за сметка на тоа да го зголемуваме извозот“, потенцира Вучиќ. Тој смета дека е многу важно земјите од регионот да имаат што повеќе билатерални договори за слободна трговија. Освен со земјите од регионот и ЕУ Србија, има потпишано договори за слободна трговија и со Русија, Казахстан и Белорусија. „Таков договор потпишавме и со Турција и можам да кажам дека сме многу задоволни од соработката. Доколку сите направиме такви договори, тоа само ќе ја олесни економската интеграција на регионот“, вели Вучиќ. Српскиот премиер смета дека компаниите

имаат богато искуство на заедничко работење. „На последните Олимписки игри во Сочи, градежните компании од Србија и Словенија докажаа дека можат заеднички да работат и во иднина“, вели Вучиќ.

Војните не разделија, време е да се обединиме

Во периодот на војните по распаѓањето на Југославија изгубивме значителни комуникациски средства, изгубивме многу патишта, ја срушивме и железничката инфраструктура но време е сериозно да почнеме да размислуваме како да ги поврзуваме не само нашите територии, туку и нашите луѓе, вели премиерот на Србија, Александар Вучиќ. „Ајде да разговараме како нашата наменска индустрија да настапува на трети пазари заеднички, како нашите градежни компании да учествуваат во најважните градежни активности како во земјите од регионот, така и во останатите држави. Предност е што секоја од земјите од регионот има, да речеме, подобри односи со некоја конкретна земја во Европа, или во Азија или во Африка и тоа може да ни помогне на сите подобро да се пробиеме заеднички како единствен пазар“, оценува Вучиќ. Тој потенцира дека Србија нема никаков политички товар или други предрасуди што може да ја обременат добрата соработка со сите соседи. nnn

ички да правиме бизнис

10 специјален прилог - агробизнис

април 2015

l Зошто конзервната

индустрија е скриен извозен шампион?

l На кои пазари

најдобро поминуваат македонските агро-производи?

l Конечно заживува кредитирањето на агробизнисот

агробизнис и фармерство l кои се понудите на

банките за земјоделците?

l Како да се зголеми

производството на храна? Што е тоа што може да ја заживее македонската прехранбена индустрија?

Повеќе информации во врска со прилогот и за претставување во истиот можете да добиете на е-мail: marketing@kapital.mk l sanja.savovska@kapital.mk или на телефонскиот број 02 3298 111

Лицe за контакт:

Сања Савовска

Капитал број 805 03.04.2015

www.kapital.mk

Капитал анализира

Каде државата ги сервисира службените возила?

1,5 милиони евра потрошила државата лани за сервирање на службените возила. Најмногу пари потрошило Јавното сообраќајно претпријатие Скопје и владината Службата за општи и заеднички работи. Од вкупните 48 објавени тендери, најмногу добиле компаниите „АУТОМАКЕДОНИЈА АД Скопје, „ВАДРА – ПРОДУКТ“, и„ ЈУГОКОМЕРЦ“. Сепак, највредните тендери завршила на контото на „Ка- Дис“, „Аутомакедонија АД Скопје“,„ПОРШЕ МАКЕДОНИЈА Скопје“ и „МАК АУТОСТАР Скопје“.

Биро за јавни набавки: во 2014 година биле објавен

www.kapital.mk

Р пишува:

Габриела Делова

gabriela.delova@kapital.mk

Речиси 1,5 милиони евра потрошила државата лани за сервисирање на службените возила. Според податоците на Бирото за јавни набавки, во изминатата 2014 година биле објавени 48 тендери за сервисирање на службени возила, за кои државата и јавните претпријатија потрошиле 1,43 милиони евра. Притоа, најголем број од склучените договори се за период од една година, освен договорите на Јавното претпријатие „Комунална Хигиена“, кое склучило рамковна спогодба за три години, Јавното сообраќајно претпријатие Скопје, чии договори за сервисирање на автобусите се склучени за две годни, и договорот кој го склучил АД Електрани Македонија, кој се однесува на услуги за две години. Според анализата која ја направи Капитал, најмногу средства потрошило Јавното сообраќајно претпријатие Скопје и владината Служба за општи и заеднички работи. Првото потрошило 192 илјади евра, додека пак владината служба потрошила 115 илјади евра за оваа намена. Најголем дел од тендерите се направени во отворена постапка, а истите ги добиле вкупно 26 фирми. Меѓу нив највредни се тендерите кои добила „КАДИС“ која за овие услуги на државата и наплатила сметка во вредност од 198 илјади евра. По неа следи компанијата „АУТОМАКЕДОНИЈА АД Скопје“ на чија сметка во изминатата година се слеале 183 илјади евра.Останатите компании наплатиле сметки помали од 50 илјади евра. Гледно по број на тендери пак, најмногу тендери, вкупно 14, добила фирмата „АУТОМАКЕДОНИЈА АД Скопје“. По неа, со вкупен број тендери 6 е компанијата „ВАДРА – ПРОДУКТ“, по која со 5 тендери следи „ ЈУГОКОМЕРЦ“, исто така фирма од Скопје. Останатите фирми, кои може подетално да се

Капитал број 805 03.04.2015

87 БРОЈКИ

Кои институции ги сервисирале своите возила БР на тендери

Колку платиле вкупно

Агенција за разузнавање на Република Македонија

24 илјади евра

JП Македонска радиодифузија

15 илјади евра

Агенција за катастар на недвижности

58 илјади евра

АД Електрани на Македонија - Скопје

58 илјади евра

АД Македонска пошта

11.500 евра

Дирекција за заштита и спасување

27 илјади евра

Јавно претпријатие за железничка инфраструктура Македонски железници - Скопје

66 илјади евра

Јавно сообраќајно претпријатие СКОПЈЕ

192 илјади евра

Институција

ЈП Комунална хигиена Скопје

412.500 евра

ЈП Паркови и зеленило - Скопје

63 илјади евра

ЈП Улици и Патишта - Скопје

40 илјади евра

Министерство за култура

57.500 евра

Министерство за одбрана сектор за логистика

81.300 евра

Министерство за транспорт и врски

50 илјади евра

Служба за општи и заеднички работи на Владата на Република Македонија

115 илјади евра

Фонд за здравствено осигурување на Македонија

38 илјади евра

Фонд на пензиското и инвалидското осигурување на Македонија

52 илјади евра

Царинска управа на РМ

77 илјади евра

ВКУПНО: 18 институции

48 тендери

1,43 милиони евра

видат во табелата, добиле по еден или два тендери.

Повредните тендери си ги поделиле повеќе фирми

Податоците на Бирото за јавни набавки покажува дека дел од тендерите, вкупно пет, се поделени помеѓу повеќе фирми, а вредноста на истите е речиси колку останатите 43 тендери заедно, односно 691 илјада евра. Притоа колку средства од вкупната вредност на тендерот добила секоја од компанијата која го добила истиот, податок нема. Такви се два тендери објавени од Јавното сообраќајно претпријатие Скопје, два на Службата за општи и заеднички работи како и еден од тендерите на Јавното претпријатие „Комунална хигиена“ Скопје. Двата тендери на Јавното сообраќајно претпријатие Скопје се однесуваат на услугата дијагностицирање, сервисирање и поправка на автобуси од програмата ЛАЗ и YUTONG и истите се договорени во постапка без претходно објавување на оглас, односно со т.н. „договор во четири очи“, а се однесуваат на услуги за две години. Вредноста на првиот тендер е 163 илјади евра, а истиот го добиле три компании, и тоа: „Ман импортер Македонија“, „Мак- Дизел“ и „Аутомакедонија АД Скопје“. По колку

државни институции и претпријатија ги сервисирале возилата во изминатата година

тендери за овие услуги биле објавени на Бирото за јавни набавки

1,43

милиони евра биле потрошени за оваа намена

од 48 тендери биле договорени во „четири очи“

средства добила секоја од компаниите, набавката објавена на Бирото за јавни набавки, не открива. Вториот тендер, пак, е во вредност од 29 илјади евра, а истиот го добиле четири компании: „Аутомакедонија АД Скопје“, „ВИАМАК ГЛОБАЛ ДООЕЛ Гевгелија“, „МАН Импортер Македонија Илинден“ и “МакДизел Скопје“. Што се однесува до двата тендери на владината Служба за општи и заеднички работи, пак, набавката е спроведена преку отворена постапка и се однесува на услуга сервисирање на моторни возила. Вредноста на двата тендери е по 97. 500 евра. И двата тендери се поделени меѓу четири компании. И на двата тендери се јавуваат истите компании, и тоа: „ПОРШЕ МАКЕДОНИЈА Скопје“, „МАК АУТОСТАР Скопје“, „ЦИЛАС Лазе Скопје“ и „Аутомакедонија АД Скопје“. Тендерот на ЈП Комунална Хигиена Скопје, пак, е во вредност од 384 илјади евра, а истиот го поделиле пет компании, и тоа: „МАК АУТОСТАР Скопје“, „МЕХАНИКА ВЛАЕ Скопје“, „Каргомакс Миладиновци Илинден“, „ИЗУМ 94 Иле Скопје“ и „Аутомакедонија АД Скопје“. Инаку тендерот е направен во отворена постапка, за времетраење од три години. nnn

ни 48 тендери за сервисирање на службени возила

Капитал број 805 03.04.2015

www.kapital.mk

Репортажа

Амбициозните идеи за центарот на Источна Македонија - Штип стануваат реалност

"Градот под Исарот" го менува својот лик Штип, „градот по Исарот“ полека, но сигурно го менува својот изглед. По многу децении реконструираниот кеј долж реката Отиња комплетно го промени изгледот на централното градско подрачје, а општината е прва во источниот дел на земјава која доби сопствен ЗОО парк. Обновената бања „Кежовица“ претставува предуслов за развивање алтернативен туризам, а новиот водоводен систем треба да го зголеми квалитетот на живот на граѓаните. ЗОО паркот, реновираната бања Кежовица и новиот автопат треба да го направат Штип регионален центар во источна Македонија. Како “највиновни” за новиот изглед на градот штипјани без двоумење ги посочуваат градоначалникот Илчо Захариев и в.д. директорот на Јавното претпријатие „Исар“ од Штип, Ангел Бојаџиев.

Бојаџиев: Иако ни сè потсмеваа, сега сите го позд

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

89 пишува:

Оливер Трајчески

ш oliver.trajceski@kapital.mk фотографија:

Дејан Азески

dejan.azeski@kapital.mk

Штип, „градот по Исарот“ полека, но сигурно го менува својот изглед. По многу децении реконструираниот кеј долж реката Отиња комплетно го промени изгледот на централното градско подрачје, а општината е прва во источниот дел на земјава која доби сопствен ЗОО парк. Обновената бања „Кежовица“ претставува предуслов за развивање алтернативен туризам, а новиот водоводен систем треба да го зголеми квалитетот на живот на граѓаните. Како “највиновни” за новиот изглед на градот Штипјани без двоумење ги посочуваат градоначалникот Илчо Захариев и в.д. директорот на Јавното претпријатие „Исар“ од Штип, Ангел Бојаџиев. Екипа на Капитал отиде во Штип и при посетата на градот разговараше со Бојаџиев околу планираните проекти, соработката со градоначалникот Илчо Захариев и централната власт, како и придобивките кои треба да се очекуваат од Универзитетот „Гоце Делчев“ и новата автопатска делница која се гради до Штип. „Во овие 10 месеци како в.д. директор на Јавното претпријатие „Исар“ нема ден да сум отсуствувал од работа и да не сум одржал колегиум со вработените. Ги искоренивме репрезентативните трошоци, максимално штедиме на сите полиња и затоа имаме огромен успех како јавно претпријатие. Заедно со градоначалникот ја спроведуваме програмата, со цел граѓаните да видат благодет од нашето работење. Се трудиме да работиме посветено и ангажирано“, вели Бојаџиев. Покрај намалувањето на долгот на претпријатието, во мандатот на Бојаџиев реновинарана е бањата Кежовица, која штипјани ја споредуваат со Карлови Вари. Со триесетина легла, лековита вода која достигнува 60 степени Целзиусови и пристапни цени, овој спа центар има потенцијал да стане еден од најголемите на Балканот.

Коритото на реката Отиња се уредува ударнички

Реновинарниот кеј го

промеени изгледот на „градот под Исарот“

И јавно претпријатие може да работи успешно

„Комплетно ја реновиравме бањата Кежовица, заедно со пристапниот влез. Собите за престој на туристите се обновени со ламинат и клима уреди, а поставен е нов водоводен систем и електрична инсталација. Во план е комплетно да го реновираме машкиот дел на бањата и дневно да имаме по 600 посети“,објаснува Бојаџиев.

Ангажман и за осудените лица, градот се уредува ударнички

Речното корито на реката Отиња кое поминува низ центарот на Штип, пред речиси една година започна да се уредува буквално ударнички. Покрај волонтери и припадници на армијата, во неговата изградба беа вклучени и неколкумина осудени лица кои работеа на доброволна основа, а кои истовремено издржуваат казна затвор во штипскиот Казнено поправен дом. Бојаџиев вели дека Штипјани се горди со овој проект, кој целосно го промени изгледот на градот. „Уредувањето на коритото и кејот долж реката Отиња го започнавме со пет осудени лица, а подоцна во проектот се вклучија и припадниците на армијата. Иако сите не критикуваа, сега реката е најдобриот

авното претпријатие „Исар“ има 400 вработени и е подделено на повеќе сектори. Во него спаѓаат „Комунална Хигиена“, „Водовод и Канализација“, „Бања Кежовица“, „Погребални услуги“, „Паркови и зеленило“, „Филтер станица за преработка на вода“ и „ЗОО Парк“. „Имам 18 годишно работно искуство. Најпрво бев вработен во Казнено поправниот дом Штип како раководител на Секторот за економија, кадешто се произведуваше храната за осудените лица. Имам работено и на други позиции, а во еден период бев и в.д. директор на установата. Политички се активирав во 2005 година како член на владејачката ВМРО-ДПМНЕ. Три години бев портпарол на партијата и претседател на центарот за комунакации. Исто така, член сум на Окружниот комитет и потпретседател на Месниот комитет на партијата во Штип“, вели Бојаџиев.

дравуваат проектот за уредување на реката Отиња

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

Репортажа

Ј Ангел Бојаџиев директор на ЈП „Исар“ Штип

ас сум отворен за странките. Тие можат секојдневно да дојдат во просториите на Јавното претпријатие или да нè контактираат телефонски. Работниот ден ми започнува во седум часот наутро и трае до 23 часот. Слободно време имам од 15 до 17 кое го користам за одмор со семејството.

проект со кој градот може да се гордее. Лицата кои издржуваат казна затвор беа вклучени и во изградбата на кејот долж реката Брегалница во должина од 2.5 километри, а во моментов работат и на православниот храм „Св. Злата Мегленска“ на излетничкото место „Езерце“, кој за неколку месеци официјално ќе биде отворен“, потенцира в.д. директорот на ЈП „Исар“.

Сите го чекаат новиот автопат до Штип

Новиот автопат кој се гради од Миладиновци до Штип ќе овозможи брзо поврзување на цела југоистона Македонија со главниот град. Бенефит од овој крупен проект со кој од Скопје до Штип ќе се стигнува за половина час, ќе има и бизнис секторот. Вкупната должина на новопроектираниот пат ќе биде 53,5 километри и по него ќе се вози со брзина од 100 до 120 км/час. Првиот човек на Јавното претпријатие „Исар“ смета дека со новата магистрала Штип ќе постане главен центар во југоисточниот дел од земјава. „Сега ако патувате до Штип за еден час, со новиот автопат ќе ви бидат потребни 20 до 30 минути. Кога ќе влезете во градот ќе видите осветлен булевар во две ленти. Нема да има неасфалтирани улици без канализација. Ќе забележите дооформен ЗОО парк од европски размери, реконструирана Андонова куќа, раздвижени студенти од сите краеви на светот. Ќе го перцепирате Штип како главен центар на источна Македонија, така да секој ќе посака да живее во овој град. Можеби и дел од министерствата ќе бидат префрлени токму во нашата општина, од каде што потекнуваат големи

Кежовица има потенцијал да стане најголем спа-центар на Балканот

Лековитата вода достигнува

температура од 60 степени Целзиусови

Кежовица како Карлови Вари

ежовица претставува македонски спа центар кој се наоѓа на десниот брег на реката Брегалница, на околу 2 километри југозападно од центарот на Штип. Бањата е позната уште во турско време, а се претпоставува дека била изградена на крајот на 16-ти век. Пред 25 години на Кежовица постоела стара каптажа, чија термоминерална вода се користела исклучиво за лековити цели. Денес на ова место постои нова бања со уредени купатила и базени, како и центар за рехабилитација. На околу 300 метри оддалеченост се наоѓаат појавите на термоминерални води Кежовица и Л’џи. Температурата на главниот извор на бањата изнесува 57 степени Целзиусови, а издашноста е 7 литри во секунда. Карактеристично е тоа што со зголемувањето на нивото на Брегалница, се покачува и температурата на водата. Според својата радиоактивност, бањата Кежовица спаѓа во најрадиоактивните термоминерални води не само во Македонија, туку и пошироко на Балканот и има многу сличности со познатите Карлови Вари. Инаку, подземјето на Штип изобилува со термоминерални води, а водата покрај за лековити цели, може да се користи за топлификација и енергетски цели.

проекти: Штип се уредува ударнички, ангажман и за осудените лица

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

Репортажа

имиња поврзани со македонската историја“, вели Бојаџиев.

Некогашниот „парк на пауните“ сега е уреден во модерен ЗОО парк. Паркот е дом на 40-тина видови животни

35 милиони денари повеќе од наплатата на вода

Јавното претпријатие „Исар“ работи со позитивно салдо, а минатата година прибрани се 35 милиони денари повеќе од наплатата на вода. Бојаџиев вели дека овие средства ќе бидат мудро изменаџирани и вложени во проекти од кои бенефит ќе имат штипјани. „Ние успеавме да ја намалиме загубата на вода од 63 на 57%. Започнавме со најнеблагодарната мерка, исклучување од водоводниот систем на оние корисници кои имаат огромни сметки и одбиваат истите да ги платат. Им понудивме можност 50% од долгот веднаш да го подмират, а остатокот на рати. Водата мора секој да ја плаќа без разлика на бојата на кожа, верската и политичката припадност. Имаме максимална подршка од централната власт, која секогаш ни излегува во пресрет. Би им порачал на сите јавни претпријатија да соработуваат со централната власт и да го следат нашиот пример“, вели Бојаџиев.

Новите проекти во Штип

За претстојната година предвидени се нови зелени површини во градот под Исарот, дооформен ЗОО парк, реконструкција на улиците и поставување атмосферска канализација. Бојаџиев вели дека еден од најголемите проекти ќе биде приклучување на околу 800 семејства од штипската населба „Караорман“ на канализациониот систем. „Во тек е тендерска постапка за механичките чистачи на улица. Планирано е поставување жардинерии долж булеварот „Партизанска“, имаме новина со која на заинтересираните граѓани им даваме бесплатен семен материјал за дворовите. Во овој момент ги реконструираме улиците меѓу кои Пиринска, Вардарска и Кристијан Тодороски Карпош. Онаму каде што се менува асфалтот се’ поставува атмосферска канализација. Новост е тоа што граѓаните ќе можат своите сметки да ги плаќаат преку интернет, односно преку нашиот веб портал. Исто така, постои можност да достават барања за поставување вода или канализација, по што како Јавно претпријатие реагираме во рок од 24 часа“, потенцира Бојаџиев. nnn

ЗОО парк

мето на реонот Бриони, кадешто денеска се наоѓа ЗОО паркот, е добиено по некогашното одморалиште на Јосип Броз Тито. Овој дел на градот познат како „парк на пауните“, со децении бил омилен на штипјани како место за рекреација. Со проектот на Јавното претпријатие „Исар“ и локалната самоуправа вратен е сјајот на запуштениот дел од месноста викана Суитлак. Паркот кој се простира на површина од 5000 квадратни метри, во моментов е дом на 40-тина видови животни меѓу кои срни, елени, дива коза, пауни, пони конче, дива свиња и голем број птици. Животните се донација од штипската бизнис-заедница, а за нивното здравје се грижи ветеринарна станица. „Од едно запуштено место кое со децении не беше средувано, направивме ЗОО парк којшто е единствен во источна Македонија и веќе има над 12 000 посети. Првичната идеја наиде на потсмев, многумина беа скептични, но денеска на ова место имаме едно вистинско катче за уживање. Паркот има повеќе видови животни како срни, ној, зему, лама, диво прасе, пони коњче, пауни, папагали, гуски, патки. Имаме катче за најмалите со бројни детски реквизити, пешачки патеки, голем шах за пензионерите, а сето тоа е бесплтано, заградено и хортикултурно уредено. Сигурен сум дека ова место е едно од најпосетуваните во Штип“, смета в.д. директорот на ЈП „Исар“.

ЗОО парк: претставува дом на 40-тина видови животни

ВЕСЕЛИ ЈАЈЦА ЗА ВЕС

Е ЛИ ЛУЃЕ

Високо-квалитетно млечно чоколадо полнето со фин крем од лешници кое е вистински избор за Вас и Вашите најблиски. Нивната форма и шарено пакување ќе ви разбудат насмевка на прв поглед! За која боја и да се одлучите (жолта, црвена или зелена) ефектот е ист: се топат во уста. Штом пробате едно од нив, нема да можете да му одолеете на искушението да изедете уште едно.

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

интервју

Лиса Мекилвена e пасиониран поборник на општествено одговорни бизниси и има докторирано општествена одговорност на претпријатијата на Queen’s University во Белфаст. Верува дека бизнисот е, и треба да биде, алатка за добри дела. Таа ги предизвикува и ги поддржува бизнисите да бидат одговорни. Има советувано стотици организации за нивната активност за ООП, почнувајќи од мали, микро-организации до големи, глобални компании како што се BT, PricewaterhouseCoopers, Marks and Spencer, B/E Aerospace, Bombardier, Caterpillar и Citi. Во поширок контекст, Лиса има советувано организации во голем број земји, вклучувајќи ги Република Ирска, Англија, Романија и САД. Во Македонија дојде на покана на Здружението Конект, со поддршка на Амбасадата на САД. За време на својот престој реализираше средби и работилници со компании, гр аѓан ски ор ганиз ац ии, мла д и претприемачи и студенти со кои размени искуства и сподели научени лекции и совети за општествена одговорност и начините на меѓусебна соработка за општо добро. XX Како наједноставно би ја опишале општествената одговорност на претпријатијата (ООП)? Постојат толку многу различни дефиниции за ООП, што понекогаш навистина може да дојде до забуна. Јас не мислам дека тоа мора да биде толку комплицирано. Во основа, станува збор за обврските на една организација коишто излегуваат надвор од рамките на остварувањето профит и почитувањето на законите, и коишто се насочени кон постигнувањето на некој вид на општествено добро. Во Business in the Community („Бизнис во заедница“), ние предлагаме овие одговорности да се поделат на три категории: луѓе, планета и место. Во сегментот „Луѓе“ станува збор за одговорностите на организацијата кон своите сегашни и идни вработени; „Планета“ се фокусира на одговорностите кон животната средина; а „Место“ ги вклучува одговорностите на организацијата кон заедницата во којашто работи. При тоа, не зборуваме за залудно давање пари. Се работи за начинот на кој организациите ги интегрираат ваквите одговорности како суштински дел од нивниот бизнис. XX Како компаниите можат да имаат придобивки од примена на општествено одговорни практики? Почнувајќи од подобрени профитни маржи,

Лиса Мекилвена експерт за општествена одговорност

Опшествената одговорност е клучна за успех во бизнисот Придобивките од опшествената одговорност на претпријатијата се многубројни-почнувајќи од подобрени профитни маржи, преку зголемена продуктивност, па сè до намален број на отсуство од работа и подобар медиумски профил. Тие се разликуваат од една организација до друга, во зависност од фокусот на нивната активност. Меѓутоа, ако соодветните активности за општествена одговорност се спроведуваат како што треба, придобивките доаѓаат сами по себе.

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

95 преку зголемена продуктивност, па сè до намален број на отсуство од работа и подобар медиумски профил - придобивките од ООП се многубројни. Тие се разликуваат од една организација до друга, во зависност од фокусот на нивната активност за ООП. Меѓутоа, ако соодветните активности за ООП се спроведуваат како што треба, придобивките доаѓаат сами по себе. Сум работелa со ИТ организации кои ги намалиле отсуствата од работа на 1%, со градежни организации кои имаат добиено договори од повеќе милиони фунти и со производствени организации кои заштедиле 1,2 милиони фунти, сè како резултат на нивните активности за ООП. XX Business in the Community, организацијата којашто ја менаџирате, истакнува дека општествената одговорност е поважна од кога било. Може ли ова дополнително да ни го образложите? Глобалната економска криза резултираше со тоа што клиентите почнаа да ги преиспитуваат улогите и одговорностите на бизнисите. Денес, генерирањето профит по секоја цена ретко се толерира. Клиентите и владите сакаат да бидат сигурни дека бизнисите носат одговорни одлуки и дека одговорноста лежи во основата на нивното работење. ООП е составен дел на тоа. Покрај тоа, постои и силен деловен мотив – и без разлика дали тоа ќе се направи преку воспоставување на нивниот бренд, преку стекнување на симпатиите на некоја целна публика, преку привлекување на вистинските вработени, или преку квалификување за тендери и договори, организациите сè повеќе ја сметаaт ООП за клучен аспект за успешност во денешното деловно опкружување. XX Дали сметатe дека претпријатијата од различни земји имаат различни можности и модели на поддршка при применувањето на општествено одговорни практики? Колку е важен локалниот контекст? Локалниот контекст е навистина важен. Тој ги одредува социјалните прашања, предизвиците и можностите со кои се соочуваат бизнисите и заедниците. Сепак, и покрај тоа што активностите за ООП на една организација честопати ги одразуваат локалните култури и општествените приоритети, принципите остануваат исти во сите земји – се работи за тоа дека организациите имаат одговорност да дадат позитивен придонес кон општеството, над она што е неопходно за да се смета дека има почитување на законот. Организациите треба да ги идентификуваат проблемите и одговорностите кои се најрелевантни и најприменливи за нив и да ги интегрираат во нивните основни деловни активности. XX Според Вас, кои ООП практики се покажале како ефективни кога компанијата има ограничени ресурси? Најочигледни се иницијативите поврзани со животната средина. Нивниот фокус на

Лесно е да се каже дека тоа е одговорност на бизнисот, но сметам дека тоа не е доволно. Исто толку важно е и државата да овозможи амбиент и да ја признае ООП во пракса, без оглед дали тоа ќе биде неформално или формално преку даночни олеснувања или преку набавки. Business in the Community Business in the Community е организација од Северна Ирска, основана во 1989 година. Брои над 260 членови и е најголема коалиција посветена на корпоративната одговорност којашто е предводена од бизнисот. Организацијата ги повикува лидерите на компаниите кои се на високи позиции да се ангажираат во решавањето на клучните општествени прашања и да ги искористат своите вештини и ресурси како алатки за добри дела. Таа ги охрабруваа компаниите да се вклучат поединечно и да ги искористат своите вештини и ресурси за доброто на општеството и на животната средина со заедничка работа преку колективни деловни активности.

Конект Конект е здружение на граѓани кое работи на поттикнување и промовирање на приватното донирање и општествената одговорност насочено кон ефективен и долгорочен развој на Македонија. Особено внимание се посветува на поддршката во градењето на суштински и продуктивни меѓусекторски партнерства помеѓу претпријатијата и непрофитните организации, јавните институции и заедниците. намалување на отпадот, намалување на потрошувачката на енергија и поттикнување на повторна употреба на материјалите многу често резултира со очигледни и брзи деловни придобивки. Сум работелa со многу организации коишто имаат многу ограничени ресурси - нашиот пристап отсекогаш бил да се има мал број на „лесни" активности коишто се фокусираат на животната средина и заедницата. Откако ќе се видат придобивките од таквите активности, станува полесно да се премине на некоја посуштинска активност. XX За време на Вашиот престој во Македонија одржавте повеќе средби и работилници со различни засегнати страни. Како ги дефинирате улогите на приватниот, јавниот и граѓанскиот сектор во создавањето поволни услови за општествена одговорност? Секој има своја улога кога станува збор за ООП. Лесно е да се каже дека тоа е одговорност на бизнисот, но сметам дека тоа не е доволно. Исто толку важно е и државата да овозможи амбиент и да ја признае ООП во пракса, без оглед дали тоа ќе биде неформално или формално

преку даночни олеснувања или преку набавки. Слично на тоа, граѓанскиот сектор треба да ги надополнува и да ги зајакнува активностите за ООП на приватниот сектор. Тие честопати имаат потенцијал да ги советуваат и да ги насочуваат бизнисите како најдобро да се вклучат во ООП на начин којшто ќе биде корисен и за општеството и за бизнисот. XX Би споделиле ли со нас, неколку корисни совети и трикови за компаниите, коишто тие можат да ги користат кога планираат проект од доменот на општествената одговорност? Мои најважни три совети би биле: 1) Одвојте време за да осигурите дека вашата активност за ООП помага во решавањето и на вашите деловни потреби и на некој социјален проблем 2) Определете одреден број на „шампиони“ во рамките на организацијата - тие ќе осигурат дека ООП се смета за иницијатива на целата организација, а не иницијатива којашто се спроведува по налог на менаџментот 3) Кажете ја вашата приказна – запознајте ги вашите тимови и останатите со позитивните влијанија коишто произлегле од вашата активност за ООП. nnn

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

клуб на истражувачи

Промовирани два нови стручни труда во Народната банка

Трудот „Wage and Price Setting in Macedonia: Evidence from Survey Data“ на авторите Гани Рамадани и Никола Наумовски презентира резултати од анкетно истражување за начинот на формирање на платите и цените во Република Македонија, аналогно на спроведеното од ЕЦБ за земјите на ЕУ. Анкетата е спроведена во првата половина на 2014 година на репрезентативен примерок и опфаќа фирми со различни големини од преработувачката индустрија, градежништвото, трговијата и од услужниот сектор. „Целта е идентификување на главните детерминанти на динамиката на платите и цените релевантни за монетарната политика, разјаснување на врската помеѓу платите и цените, како и извлекување на заклучоци во поглед на реакцијата на претпријатијата во случај на неповолни економски шокови од различна природа“, велат авторите. Резултатите од анкетата укажуваат дека фирмите во Македонија се карактеризираат со низок степен на индексација на платите, умерена покриеност на вработените со колективни договори, како и со трудоинтензивни процеси. „Платите имаат тенденција да останат непроменети подолго време споредено со цените. Главен фактор за прилагодување на платите е должината на стажот, додека најмало влијание има инфлацијата“, пишува во резимето на истражувањето. Резултатите покажуваат и релативно висока надолна ригидност на номиналната плата, но и многу пониска надолна реална ригидност. Ова според авторите, се објаснува со доминацијата на договори за работен однос на неопределно време, како и со поголемиот број на колективни договори на ниво на фирма, а не на ниво на дејност или сектор. „Пренесениот ефект од платите кон цените во случај на неочекуван шок кај платите, се покажува како релевантен кај половина од анкетираните фирми. Во случај на неповолни шокови, фирмите покажуваат поголема наклонетост кон прилагодување на трошоците и цените, отколку на профитните маржи и обемот на производство. Дополнително, Анкетата ги испитува и каналите преку кои била погодена активноста на фирмите од економската и финансиската криза. Како и во ЕУ, падот

на побарувачката и отежнатата наплата на побарувањата, се издвојуваат како највлијателни“, велат авторите. Студијата „ Цикличниот карактер и детерминантите на фискалната политика во старите, новите и потенцијалните земјичленки на ЕУ“ на Рилинд Кабаши што беше исто така прфезентирана, ги истражува цикличниот карактер и детерминантите на фискалната политика во европските земји меѓу 1995 и 2012. „Цикличниот карактер на фискалната политика е едно од клучните макроекономски прашања. Доколку тој е контра-цикличен, тоа укажува дека владата води фискална политика која ги стабилизира економските флуктуации, т.е. бизнис циклусите. Од друга страна, процикличната политика ги амплифицира флуктуациите, т.е делува де-стабилизаторно. Студијата го истражува и ефектот на низа политички, институционални и други фактори врз фискалната политика.“, вели Кабаши. Главните резултати покажуваат дека постојат значителни разлики во цикличниот карактер и детерминантите на фискалната политика меѓу трите групи на земји. „Поточно, во двете групи на транзициски земји дискреционата фискална политика е про-циклична, односно мерките на фискалната политика ги влошуваат економските флуктуации. Од друга страна, дискреционата политика во старите-земји членки е а-циклична. Понатаму, автоматските фискални стабилизатори се ефективни во сите три групи на земји. Резултатите укажуваат и на тоа дека фискалната политика е порелаксирана во изборни години. Понатаму, носителите на фискалната политика во европските земји посветуваат релативно малку влијание на движењата на јавниот долг, што е загрижувачко од аспект на оддржливоста на долгот“, оценува Кабаши. Анализата на детерминантите, според

него, исто така укажува на интересни заклучоци. „Бројот на контроли во системот (checks and balances) и претседателските системи резултираат со пониски буџетски салда во транзициските земји. Во старите земји членки на ЕУ, негативен ефект врз буџетските салда имаат мнозинските изборни системи и промените на идеолошкиот состав кон лево-ориентирани влади. Понатаму, нивото на демократија и контролата на корупцијата имаат позитивен ефект врз буџетските салда. Исто така, имплементацијата на фискални правила резултира со подисциплинирани фискални политики во двете групи на земјичленки на ЕУ“, вели Кабаши. Резултатите на истражувањето укажуваат и на препораки за носителите на политиките. „Во транзициските земји е потребно елиминирање на досегашното дестабилизаторско влијание на дискреционата фискална политика врз економските флуктуации. Тоа би можело да се постигне со подобри и понавремени проценки за цикличните движења на БДП и подобри макроекономски проекции. Овие чекори понатаму би овозможиле подобрување на дизајнот и имплементацијата на дискреционите мерки, со краен исход елиминација на про-цикличноста. Понатаму, потребно е да се посвети поголемо внимание кон движењето на јавниот долг со цел да се обезбеди фискална оддржливост. Исто така, порелаксираната политика во изборните години би можела да се избегне преку усвојување и имплементација на фискални правила. Понатаму, буџетските салда може да се подобрат преку зголемување на нивото на демократија и контрола на корупцијата, што е особено значајно за земјите од Југоисточна Европа“, вели Кабаши. nnn

ЗА ВРВНИ МАГИСТЕРСКИ СТУДИИ НЕ МОРАТЕ ДА ОДИТЕ ВО СТРАНСТВО!

СЕГА И ВО СКОПЈЕ! • Престижна МБА програма за развој на вашата кариера • Рангирана помеѓу првите 100 во светот • Со тројна меѓународна акредитација која гарантира квалитет на наставата

УПИСИТЕ СЕ ВО ТЕК! msm.uacs.edu.mk

ЗА ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ:

Универзитет Американ Колеџ Скопје Трета Македонска Бригада 60, 1000 Скопје Тел: +389 2 2463 156

Е-пошта: globalmba@uacs.edu.mk Веб: msm.uacs.edu.mk

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

Капитал анализа

Огнен Оровчанец

Борис Анакиев

пензионираниот професор

оради уништените посеви, ќе имаме увоз на околу 200.000 тони пченица. Се очекува и намален извоз на раноградинарски култури, бидејќи голем дел од расадите, пластениците и обработливите површини во струмичкиот регион се уништени.

бројки 2014: l Ожнеани 76.686 хектари l Остварено производство од 287.954 тони пченица l Просечен принос од околу 3,5 тони по хектар

фото: МИА

претседател на Земјоделската комора при ССК.

ожеби нема да имаме целосно уништување на земјоделското производство за оваа година, но сигурно ќе има големо намалување, кое засега никој не може да го процени.

Поплавите ги уништија насадите со пченица и раноградинарски култури

Дали Македонија треба да стравува од агрокатастрофа?

Експерти: Поплавите ги уништија земјоделските по

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

Николчо Ѓорѓиев

Групацијата на мелничкопекарската индустрија

е очекуваме промени во однос на цената, бидејќи млиновите имаат обезбедено доволни количества пченица. Македонија е многу мала, за да може да ги одреди или диктира цените.

Душко Мукаетов

поранешен директор и експерт за почви.

оплави во полјоделското производство е недозволиво да се случуваат бидејќи вишокот на вода после подолго време предизвикува ерозија на почвата и долгорочни штети“

Експертите велат дека зголемениот увоз на пченица годинава нема да се одрази врз цената на прехранбените производи, но сигурно не очекува поскапување на раноградинарските култури пишува:

н Оливер Трајчески

Oliver.trajceski@kapital.mk фотографија:

МИА / Ивана Батев

Намалено производство, уништени раноградинарски и житни култури, задоцнета сеидба и сериозни оштетувања кои ќе се одразат на квалитетот на почвата, се само дел од последиците од поплавите кои изминатите месеци ја зафатија земјава. Ова го тврдат агроекспертите, кои Капитал ги консултира во врска со приносите и годишното земјоделско производство во Македонија. Според првичните проценки, најголеми штети има кај посевите со жито и површините на кои се одгледува зеленчук во пластеници. Од поплавите беа погодени илјадници хектари обработливо земјиште на кое традиционално се одгледуваат домати, краставици, пиперки, пролетна зелка, пченица, јачмен, пченка и репка. Најкритично е во пелагонискиот, но и во

кочанскиот, кумановскиот, струмичкиот и југоисточниот регион. Иако засега нема податоци колку од расадите се уништени, сепак дел од експертите сметаат дека не очекува намалено и задоцнето производство на пченица, кое нема да ги задоволи домашните потреби. Капитал истражуваше дали Македонија треба да стравува од агрокатастрофа, колку посеви со печница и раноградинарски култури се уништени и дали не’ очекува зголемен увоз и евентуална ценовна експлозија. Според Огнен Оровчанец, експерт за земјоделство и претседател на Земјоделската комора при ССК, последиците и штетите од природните катастрофи се неминовни и истите долгорочно ќе се одразат врз земјоделството во претстојната година. „Пченица може да се сади во одредена временска рамка за да стаса во потребното време за жетва. Слично е со сите останати култури. Така да, можеби нема да имаме целосно уништување на земјоделското производство за оваа година, но сигурно ќе има гоолемо намалување, кое засега никој не може да го процени“, вели Оровчанец. Пензионираниот професор од Земјоделскиот Факултет, Борис Анакиев, смета дека иако во изминатиот период земјоделството претрпи сериозни штети од поплавите кои ги зафатија обработливите површини, Македонија не треба да стравува од евентуална агрокатастрофа. „Ќе има сериозни штети, но не треба да се очајува. И без нив, Македонија е зависна од увоз на пченица, ко Се очекува и намален извоз на раноградинарски култури, бидејќи голем дел од расадите, пластениците и обработливите површини

бројки 2013: l Обработлива површина 509.000 хектари l Земјоделска површина 1.261.000 хектари Оранци и бавчи l 413.000 хектари

Само 45% проценти од земјоделските површини посеани со пченица

омашното производство на пченица може да задоволи најмногу 60% од потребите на државата. За да се избегне зависноста од увоз, потребно е да се инвестира во производството на сертифициран семенски материјал и системи за наводнување. Според проценките на експертите, само 45% од обработливите површини во Македонија се посеани со пченица. Во 2014 година ожнеани биле 76 686 хектари, од кои остварено е производство од 287.954 тони со просечен принос од околу три и пол тони на хектар. во струмичкиот регион се уништени“, смета Анкиев. Податоците на Федерацијата на фармери на Република Македонија покажуваат дека најголеми штети има во магацините каде се чуваат житните култури, како и на површините на кои се одлгедува пченица, јачмен, домат, зелка и краставици. Експертите сметат дека пролетната сеидба во пелагонискиот регион ќе доцни, но доколку влагата се намали, истата ќе може да се реализира. Слично е и во струмичко, каде се доцни со сеидбата на раноградинарските култури. „Пролетната сеидба ќе се надомести, а во прилог одат и временските услови. Поради уништените посеви, очекувано е зголемување на увозот на пченица, од соседните земји и од Србија. Според моите проценки, ќе имаме увоз на околу 200.000 тони пченица“, смета Анакиев.

Не очекува ли ценовен шок?

Агрокспертите кои Капитал ги контактитира

овршини, но евентуална агрокатастрофа е нереална

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

100

Капитал анализа

Со насипи се бранеа земјоделските површини во пелагонискиот регион

не очекуваат зголемување на цените на прехранбените производи и брашното, кои директно зависат од пченицата. Пред неколку седмици Агенцијата за стокови резерви продаде 25.000 тони пченица по поволна цена, што значи дека во овој момент пазарот е заситен. Единствената загуба од зголемениот увоз би бил одливот на девизи од Македонија. „Не очекуваме промени во однос на цената, бидејќи млиновите имаат обезбедено доволни количества пченица. Македонија е многу мала, за да може да ги одреди или диктира цените. Откако стоковите резерви беа продадени, пазарот е заситен, а српските извозници немаат откуп во Македонија. Со оглед на тоа, може да се очекува и намалување на цената поради големата понуда на пазарот“, вели Николчо Ѓорѓиев од Групацијата на мелничко-пекарската индустрија при Стопанската комора на Македонија. Властите преку ослободување на стоковите резерви по поволни цени ги презедоа првите чекори за стаблизирање на пазарот. „Јас не се сомневам дека владата во Македонија или сите влади на Балканот ќе направат се што е можно за да ја нормализираат состојбата и да не дозволат скок на цените. Но, ограничен е тој дел од цената кој може да се компензира на ваков начин. Се зависи од големината на кусокот кој ќе се појави на пазарот. А дека ќе има кусок е повеќе од сигурно“, вели Оровчанец, потенцирајќи дека на ваков начин многу тешко ќе се одржи контролата на цената на земјоделските производи. Од друга страна, акгроекспертите XX

Поплавите ја уништија пролетната сеидба на пченица

Мал број земјоделци ги осигуруваат своите имоти

роизводителите на земјоделски производи постојано се соочуваат со низа ризици, кои непосредно влијаат врз приносот. Најголем дел од нив се врзани за временски услови, природните катастрофи, штетниците и болестите. Временските услови се значаен фактор за производството на земјоделските култури, кои за жал, не можат да бидат контролирани и претставуваат главен извор на неизвесност за земојоделците. Еден од начините за справување со ризиците е осигурување на земјоделските производи, со што ќе се обезбеди обештетување и заштита на приносите. Практиката во европските земји е земјоделските имоти, посеви, насади и производи да се осигуруваат во огромен процент. Иако овој тренд во Македонија постепено расте, сепак бројката е се’ уште ниска. Од 300 земјоделските осигуреници во 2008 година, бројот е искачен на околу 1200 во 2012. За таа цел, Агенцијата за супервизија на осигурување во соработка со Агенцијата за финансиска подршка во земјоделството и руралниот развој издаде брошура, која ги објаснува предностите од осигурување на земјодлеското производство ширум земјава. Обично свеста за знајчјноста на осигурувањето се зголемува при непогоди и природни катастрофи.

очекуваат повисоки цени за најмалку 10% на зеленчукот. Поради поплавите и нарушениот квалитет, наносите се значително намалени, додека пролетното производство на раноградинарски култури под пластеници и на отворено, подоцна ќе стаса на пазарот. Ерозија го уништива земјиштето Најмалку две години се потебни за обновување на земјоделското земјиште погодено од поплави. Поради ерозија, почвената маса се губи, а неопходно е да се направат агротехнички, биохемиски и педолошки анализи со цел поплавената земја повторно да стане плодна. Душко Мукаетов, поранешен директор

на Институтот за земјоделство и експерт за почви, предупредува вишокот вода за почвите е поеднакво штетен како и кусокот. „Поплави во полјоделското производство е недозволиво да се случуваат бидејќи вишокот на вода после подолго време предизвикува ерозија на почвата и долгорочни штети. Доколку оваа вода е загадена или пребогата со одредени супстанци може да се оштети почвата и на долг рок. Затоа пред многу години се измислени системите за одводнување за да се контролира ваквиот процес но кај нас за жал не функционираат“, вели Мукаетов. nnn

Поплави: Најголеми штети има кај пченицата

kонцепт.

Институтот за бизнис образование КОНЦЕПТ заедно со МЦБ едукација од Белград организираат

Академија за контролинг (ниво 1, 2, 3, 4 и 5)

Институт за Бизнис и Корпоративно Образование

КАМБУРИС И БАРБА доо

Институт за бизнис образование КОНЦЕПТ во соработка со МЦБ едукација од Белград, организира Академија за контролинг која е направена по лиценца на германската Controlling Akademie Munich. Таа e соодветна на нивната “Диплома програма”, која е стандардна за германскиот контролинг.

Академијата за контролинг се состои од 5 сесии (тренинзи) по 3 дена: I. Техника во контролингот + Ниво 1 – Контролинг систем + Ниво 2 - Контролинг алатки + Ниво 3 - Контролинг планирање

II. Луѓето во контролингот

+ Ниво 4 - Психологија во контролингот и известување + Ниво 5 - Тимска работа, анализа на проблемот и презентација

Институт КОНЦЕПТ, Скопје март - јули 2015 година

Controller Akademie Munich (CA)

Controller Akademie Munich (CA) е основана 1971 година и е најголемата светска компанија специјализирана за обуки за контролинг. CA има повеќе од 50 различни тренинзи за контролинг, а најпозната е по “Диплома програмата“ од 5 нивоа. На CA обуките поминаа повеќе од 50.000 контролери и CA е синоним за “Контролинг на германски начин”. “Диплома програмата” е општ прифатен стандард за контролери во германските компании. http:// www.controllerakademie.de

За кого е наменета академијата?

Академијата е наменета за сите професионалци во контролингот и финансиите: контролерите, шефовите за контролинг, план и анализа, репортинг, економика, перформанс менаџмент, известување, аналитика, буџетирање, sales controlling, CAPEX controlling, фабрички контролери, IT controlling, business inteligence аналитичари, претпријатија кои го имаат имплементирано SAP стандардот и сл.

ДАТУМИ НА ОДРЖУВАЊЕ НА НИВОАТА Ниво

Дата

Ниво 1

30, 31 март и 1 април 2015

Ниво 2

4, 5 и 6 мај 2015

Ниво 3

27, 28 и 29 јули 2015

Ниво 4

1, 2 и 3 јуни 2015

Ниво 5

29, 30 јуни и 1 јули 2015

НАЧИН НА РАБОТА НА AКАДЕМИЈАТА ЗА КОНТРОЛИНГ + Академијата за Контролинг е соодветна на Controlling Akademie Munich. Сите материјали се преведени на српски јазик и адаптирани на домашната терминологија и окружување. Начинот на работа и методологијата е 100% идентична како и во Минхен. + Ниво 1, 2 и 3 се занимаваат со техничките алатки на контролингот (управувачко сметководство), додека нивоата 4 и 5 се занимаваат со луѓето во контролингот. + Можно е одделно да се посетува техничкиот дел (Ниво 1, 2 и 3) и делот околу луѓето во контролингот (Ниво 4 и 5). + Работа во мали групи, што гарантира висока интерактивност. + Специфика на Академијата е тоа што не постојат PowerPoint слајдови, туку тренерот активно црта и визуелизира. Овој метод се покажа како најдобар начин за пренесување на знаењето. + Академијата за контролинг е исклучително практична со што, покрај цртањето, на тренингот ќе имате прилика да видите и многу ефектни контролинг извештаи изработени во Excel (Ниво 4-Психологија во контролингот и известувањето).

Ниво 1 - контролинг систем + Контролинг системот l Поставување на цели, планирање и навигација l Принципи на контролингот l Холистички пристап на контролингот l Утврдување на ROI таргетот l Однос помеѓу менаџерите и контролерите

+ Управувачко сметководство l Контролерска коцка на трошоци l Full costing (DM, DL, MOH) или marginal costing (VT, FT). l Планирање на трошоците за кост центрите l Цена на чинење (product costing) l Contribution 1 и контрибуциски P&L

+ Донесување на одлуки во контролингот l Микс на производите l Рабат- колку дополнителни количини се потребни? l Одредување на BEP Break Even Point l Анализа на варијансата

+ Корпоративно планирање l Стратешко, оперативно и реактивно планирање l BCG матрица l Quo vadis матрица l PLC Product Life Cycle l SWOT анализа l Конкурентен профил l Стратешки план за 1 А4 страница

+ Улогата на контролерите l Контролерот како бизнис партнер на менаџерот l Организација на секторот за контролинг

Предавач: Бојан Шчепановиќ е еден од најискусните професионални тренери во Србија од областа на менаџмент, финансии и контролинг, со повеќе од 12 годишно искуство како тренер и над 950 одржани тренинзи. Тој има повеќе од 22 години искуство во областа на финансиите, контролингот и менаџментот, работејќи како сметководител, раководител на сметководствено одделение, контролор, менаџер на контролинг, финансиски менаџер и извршен директор. Има развиено 15-20 различни тренинзи од областа на контролингот, финансиите и менаџментот. Претседател е на Клубот на контролинг професионалци во Србија. Од февруари 2002 е Генерален менаџер на MCB – Menadzment Centar Beograd, специјализирана компанија за едукација на менаџери и личен развој.

n Сите учесници ќе добијат работен материјал на српски јазик, диплома за секое завршено ниво, како и финална диплома за успешно завршување на Академијата за контролинг, а која е еднаква на минхенската диплома. n Работен јазик е српски. За сите дополнителни информации во врска со академијата слободно контактирајте со: м-р Ленче Зиков и Бојана Делидинкова, тел. 02 3216 962 и 02 3216 963, e-mail: institut.concept@gmail.com

Капитал број 805 03.04.2015

102

www.kapital.mk

политика

Капитал анализира:

Како регионот и светот ја гледаат политичката криза во Македонија? Ако досега странците не покажуваа разбирање за бојкотот од страна на СДСМ, сега впечатокот е дека тие не ја купуваат приказната што ВМРО-ДПМНЕ сака да ја продаде - кучињата си лаат, караванот на преродбата си врви. Суштината на начинот на кој меѓународната заедница ќе притиска за компромис во актуелната политичка криза во Македонија, можеби најпарагадигматично ја изрази американскиот политички аналитичар Даниел Сервер, велејќи „прекинете со тој политички менталитет дека победникот добива сè, што доминираше во последниве години“

Вајгл: Решение треба да најдат сами

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

103

Р пишува:

Максим Ристески

maksim.risteski@gmail.com

Размерот на политичката криза во Македонија се мери и со степенот на реакциите на меѓународната заедница за истата. Првпат меѓународните организации и институции се принудени да излезат од комфорната поставеност кон Македонија што им ја дозволуваше прет ходната сит уација на силно доминантна власт, и на опозиција што се жали, но, нема капацитет да направи проблем што би барал поодлучна меѓународна реакција. Надежта на странците дека ескалацијата на кризата одново може да се одложи со враќање на опозицијата во Собранието, ја разби претседателот на СДСМ, Зоран Заев, одбивајќи ги сите апели за враќање во Парламентот, а сите дилеми во контестот дефинитивно ги разреши кога стана јасно дека има материјал (таканречените „бомби“) на кој ќе ја гради понатамошната

стратегија на опозицијата. Ако досега меѓународната заедница не покажуваше разбирање за бојкотот од страна на СДСМ, сега впечатокот е дека странците не ја купуваат приказната што ВМРОДПМНЕ сака да ја продаде - кучињата си лаат, караванот на преродбата си врви. Во овој контекст, реакции на меѓународните организации, односно институции, покрај со соопштенија, беа покажани и со откажаните средби за македонскиот државен врв од страна на челниците на одредени европски институции. Кризата, како ретко досега во историјата на независна Македонија, одекна и во светските медиуми; дури и во Азија, особено по „бомбата“ која, според Заев, содржи докази за договарање на десетици милиони евра вредни провизии со компанија од Кина, од страна на функционери во Владата. Поради актуелност, прегледот на меѓународните реакции за кризата во земјава ќе го почнеме со изјави на тројцата европарламентарци, олеснувачи на преговорите меѓу ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ - известувачот за Македонија, Иво Вајгл, од групата на либералдемократите, Ричард Ховит (поранешниот известувач), од групата на социјалисти, и Едвард Кукан, од групата народни партии. Вајгл во една од своите изјави се осврна и на опасноста поради идеолошка блискост со едната или со другата страна, тројцата европарламентарци да покажат пристрасност. „Ние, Европарламентот, Еврокомисијата и европските влади и политички партии, не сме секогаш успешни во помагањето на нашите братски и сестрински партии во земјите од Западниот Балкан. Има многу случаи каде некоја послаба партија има поддржано своја братска или сестринска партија многу некритички. Тоа не придонесува за кредибилитетот на ЕУ. Нема да кажувам имиња и предмети, но, имаше случаи каде очигледно не беше потребно да се упати поддршка на братската партија, туку требаше да се дадат европски совети и да се држат европските стандарди“, изјави Вајгл, на неодамнешната дебата посветена на политичката култура, што се одржа во Европарламентот во Брисел. Известувачот за Македонија, на некој начин ги потврди и сомнежите дека европските институции се затечени од развојот на ситуацијата во Македонија, и оти идеи за тоа каде треба да се бара излезот од кризата чекаат од судредните страни, чија реторика не остава простор за компромис. „Медијатори значи дека ние би дале предлог, а тоа не е нашата улога. Ние можеме да бидеме олеснувачи, за да се разговара, затоа што решението треба да го најдат самите политички партии”, изјави Вајгл, кој смета дека постојат

ите политички партии

два дела во македонската криза - од една страна е политичкиот дијалог за што Европарламентот е подготвен да помогне, и од друга, истрагата за случаите „Пуч“ и „Прислушување“, во која треба да помогнат меѓународни експерти за правни прашања. Неговиот став е дека „политичката криза треба да се решава одвоено од проблемите кои се однесуваат на правната разврска“. Потребата СДСМ да се врати во Парламентот ја пренесе и тој, но, сега веќе се подразбира дека враќањето би било резултат на евентуално постигнат политички договор од кој би биле задоволни во опозициската партија (особено во делот на гаранциите) и кој би содржел делови што би морало да бидат изгласани од пратениците. Против бојкотот на Парламентот се изјасни и Едвард Кукан, а поранешниот известувач, Ричард Ховит, кој на крајот на февруари ја посети СДСМ, изрази сомнеж во демократскиот капацитет на власта, и побара „наметнување нови елементи за набљудување и оценка што ќе овозможат компетентност во земјата, и кредибилитет кон надворешниот свет“. „Нема сомнеж дека се случувало масовно прислушување и дека барем дел од објавените материјали се вистинити, и ние не можеме да ги игнорираме тие докази“, изјави Ховит. Во контекстот, и еврокомесарот за соседска политика и преговори за проширување, Јоханес Хан, побара објавите на Заев (снимените телефонски разговори што тој ги пушта на прес-конференциите) да се истражат и во зависност од тоа што ќе го покаже истрагата, да се преземат адекватни мерки. „Без разлика на изворите на прислушувањето, кои треба да се истражат, секоја потенцијална злоупотреба која се открива во нивната содржина мора да биде истражена и да се преземат адекватни мерки. Особено ако се нарушуваат такви фундаментални прашања како што се владеењето на правото и поделбата на власта. Во период кога довербата во институциите е ниска, сите јавни личности мора да се однесуваат одговорно и да преземат одговорност за своите постапки“, порача Хан.

Амбасадите “особено загрижени“

Не изостанаа реакции и од амбасадите во Македонија - според Заев најмалку шест амбасадори биле прислушувани, а тој веќе им ги предаде папките со односните материјали. Амбасадата на САД во Македонија р е агир аш е на со о пштението на Јавното обвинителство за случајот „Пуч“ (обвинителеството на 3 февруари излезе со соопштение дека објавувањето материјали што може да станат предмет на натамошна кривична постапка е забрането и казниво со закон), и побара

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

104

политика

Б Јоханес Хан еврокомесар

ез разлика на изворите на прислушувањето, кои треба да се истражат, секоја потенцијална злоупотреба која се открива во нивната содржина мора да биде истражена и да се преземат адекватни мерки. Особено ако се нарушуваат такви фундаментални прашања како што се владеењето на правото и поделбата на власта.

да се дообјасни кога една информација се третира како службена тајна. „Слободните медиуми се столб на едно демократско општество и медиумите играат клучна улога во презентирањето на информации од јавен интерес, вклучувајќи и информации кои би можеле да укажуваат на злоупотреба на власта и да резултираат со кривични постапки против јавни личности. Загрижени сме дека медиумите во Македонија може да ја толкуваат изјавата на Јавното обвинителство како истата да

Иво Вајгл

известувач за Македонија

значи дека тие не треба да ја играат оваа значајна улога“, соопштија од американската амбасада. Оттаму изјавија и дека кога се во прашање медиумите, судството и другите основни демократски вредности во Македонија, „македонските институции сега имаат можност да покажат дека имаат капацитет да им служат на граѓаните ефикасно и непристрасно“, и го повторија апелот „за примена на највисоките стандарди на правната држава, за транспарентност и правичност, и за

Компатибилни и оригинални тонери и кертриџи со врвен квалитет, професионална услуга и брза испорака.

КРЕАТИВА.инк  тел.+ 389 2 32 33 132  www.kreativa.ink

арламентот е местото каде сите што имаат мандат треба да бидат активни и да преземат дел од одговорноста. Не знам дали има некоја земја во ЕУ каде опозицијата има 30% од гласовите. 30% е важен мандат и треба да се преземе одговорноста. А, нерегуларностите, кои се очигледни, треба да се испитаат од органите на земјата и од институциите.

заштита на слободата на говорот и судската независност, така како што овие случаи (со аферите „Пуч“ и „Прислушување“, н.з.) продолжуваат да се развиваат“. Од германска амбасада побараа „сериозните обвинувања од страна на опозицијата за значително погрешното однесување на Владата, да се расветлат преку фер и транспарентни правнодржавни постапки според меѓународните стандарди“. „Ние навистина сме многу загрижени за кризата која, од наша гледна точка, е комбинација од политичкото назадување на кое сме сведоци во последните години во земјава, така што со гонење на господинот Зоран Заев и другите обвинети луѓе, функционирањето на опозицијата, демократската опозиција се става под знак прашалник“, изјави амбасадорката Кристине Алтхаузер во интервју за Радио Слободна Европа, во кое, исто како и Американците, оцени дека „кризата нуди уникатна шанса за македонските власти и институции, и вистински предизвик и шанса што се појавува еднаш во животот, да го покажат својот капацитет и посветеност на демократските стандарди“. Алтхаузер вели дека ако снимените разговори се автентични, тогаш, се чини, ја потврдуваат загриженоста на Европската комисија изразена во извештаите за напредокот на Македонија. „Ова навистина многу сериозно нè загрижува и треба да биде итно решено од властите на сериозен начин. На пример, преку целосно објаснување на владата на содржината на прислушуваните разговори, но, од друга страна, судството не е надлежно да се справи и да ги реши другите отворени прашања, кои исто така беа спомнати во извештајот за напредок - одвојувањето на партијата од државата, независноста на медиумите, слободата на говор, владеењето на правото во поширока смисла.“ Амбасадорката потенцира и дека е многу важно политичкиот дијалог да се одвива внатре, во Парламентот. Британскиот амбасадор, Чарлс Гарет, откако оцени дека „содржината на обелоденетите разговори, како и самото прислушување се исклучително сериозни работи и бараат сериозно справување“, препорача оти добар почеток за излез од кризата „би бил коментар од владата за содржината на обелоденетите разговори и добар нареден чекор би бил дух на компромис, конструктивност, креативност од сите инволвирани страни на состаноците и дискусиите во обидите за наоѓање решение“. А кога станува збор за решението, Гарет

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

105

Ричард Ховит европарламентарец

ема сомнеж дека се случувало масовно прислушување и дека барем дел од објавените материјали се вистинити, и ние не можеме да ги игнорираме тие докази.

смета дека „прашањето за можноста за формирање преодна влада треба да биде дел од разговорите меѓу двете страни“.

Реагираа и од ОН, и од НАТО, а европските институции откажаа средби со нашиот државен врв

Со „особена загриженост“ е обоен и тонот на реакцијата на Обединетите нации. Од Канцеларијата на Високиот комесар за човекови права на ОН изразија загриженост поради обвинувањата за шпиунажа против Заев, како и особена вознемираност поради содржината на објавените прислушувани телефонски разговори: „Ние сме особено вознемирени поради содржината на неодамна објавените снимени разговори кои, се чини, инкриминираат високи официјални лица за цела редица нарушувања на човековите права, вклучувајќи изборни измами, застрашување и загрозување на луѓе, мешање во судството и во медиумите, како и во широко распространето следење и прислушување“, изјави портпаролката Сесил Пуили. И генералниот секретар на НАТО, Јенс Столтенберг, на средбата со премиерот Никола Груевски, му порача (на премиерот) дека „во срцето на евроатланската интеграција се создавањето широко раширена доверба во владеењето на

апредокот во реформите зависи од ефективниот демократски дијалог, широката доверба во владеењето на правото и во слободата на медиумите. Овие вредности се во сржта на евроатлантската заедница, сметаме на вас за да се Јенс Столтенберг осигураме дека целосно се почитуваат. генерален секретар на НАТО

правото и слободата на медиумите“. Столтенберг честиташе за напредокот околу реформите во одбранбениот сектор, но, рече дека, исто така, гледа предизвици во последните политички случувања во Скопје, што и во НАТО ги следеле со загриженост. Во контекст на реакциите не може да не се спомне тоа што претседателот на Европската комисија, Жан Клод Јункер, ја откажа средбата со премиерот Груевски, со образложение „посетата е откажана поради состојбите во земјата“. Средбата во Брисел требаше да биде прва на македонскиот премиер со првиот човек на Европската комисија, кој доаѓа од сестринските (на ВМРОДПМНЕ) европски народни партии. Во одредни кругови сличен третман добија и шпекулациите дека Груевски ќе патува во Берлин на средба со канцеларката Ангела Меркел, од чиј кабинет одговорија дека ваков настан на нејзината агенда нема во блиска перспектива. На претседателот, пак, на Македонија, Ѓорге Иванов, му беа одложени (како што изјавија од неговиот кабинет) побараните (од негова страна) средби со претседателите на Европскиот парламент и на Европскиот совет, Мартин Шулц и Доналд Туск. Порака до Владата секако е и одбивањето на Европската комисија да испрати експерти кои би ја мониторирале

работата на Јавното обвинителство. Формално, ЕК соопшти дека работата на македонските обвинители не е предмет за работа на странските експерти, но, значењето на ова одбивање треба да се бара во расчекорот меѓу намерата што еврокомесарот Хан му ја соопштил на Груевски, во Македонија да се испрати реномиран правник за да ги следи судските процеси, и она што се случува во меѓувреме, односно „фидбекот“ што на предизвиците што ги наметнува кризата го дава државниот врв. Со македонската криза се позанимаваа и некои од светски најпознатите печатени медиуми. Фајненшал Тајмс во текстот насловен „Македонија погодена од обвинувања за изборни измами“, пишува дека „ако обвинувањата за изборен фалсификат (асоцирани со „бомбите“) се докажат како точни, тоа ќе биде една од најзначајните изборни измами случени во Европа во последниве децении“. По „бомбата“ за начинот на кој Кинезите го добиле бизнисот со изградба на автопатите во Македонија, агенцијата Франс прес извести со текстот „Македонскиот премиер обвинет дека зел мито од 22 милиони долари“, а Асошиејтед прес, објави поголема анализа со наслов „Македонците поделени околу обвинувањата за прислушување“, што ја пренесоа и Њујорк тајмс и Вашингтон пост. nnn

Алтхаузер: Опозицијата нема услови да функционира

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

106

CEO Profile

Кога Хокан Буске го презеде местото извршен директор на Сааб во септември 2010 година, тој имаше нула искуство во одбрана. Само неколку години подоцна, една одлука за стратегиска аквизиција која беше негова и помогна на компанијата да го проширува својот фокус и да ги надмине некои од големите предизвици со кои се соочуваше. Откако европските влади донесоа одлука да ги намалат буџетите за одбрана, дополнети со одлуката да се повлечат силите од Ирак и Авганистан, компаниите за одбрана мораа да направат тешки и големи чекори на реструктуирање. Хокан Буске го водеше трендот во Сааб, истовремено кога ја направи и мудрата одлука да се фокусира на меѓународниот пазар. Неговиот успех со таквата стратегија беше најголем и највидлив во 2014 година кога обезбеди договор со Бразил за набавка на Gripen авиони- џетови за кои Сааб има специјализирано- со што позади себе остави многу познати и звучни имиња од конкуренцијата како BAE Systems, Dassault и Boeing. Ова беше постигнато и покрај релативно малата големина на Сааб. Во 2010 година имаше 12.500 вработени и 3.7 милијарди долари продажба- нешто помалку од францускиот конкурент Dassault Aviation, кој направи 5.92 милијарди долари приходи во истата година. Но, Буске ја зацврсти позицијата на Сааб и се фокусираше повеќе на специјализирани продукти, додека истовремено инвестираше многу во иновации и во истражување и развој (R&D), со што постигна голем успех. Со имплементација на неколку важни ефективни мерки и одлуки за штедење, специјалистите во логистика му помогнаа да направи раст во клучни сектори од бизнисот и ширење на присуството на Сааб во Латинска Америка.

Големо искуство

Буске е роден во 1963 година во Шведска, каде доби повеќе квалификации: магистер по науки во наука и инженерство, лиценца во инженерство како и диплома за корпоративно управување. Краткиот период во служење на војска во 1980-тите и искуството за работа со техника за оружје му дадоа на идниот гуру за одбрана добра база во познавањата на оружјето. И ова беше единственото неговото искуство во ова поле се додека не се придружи на

Хокан Буске директор на СААБ

Со фокус на иновации до поголем профит

Хокан Буске има силно влијание врз растот на Сааб. Од извршен директор од германскиот енергетски гигант E.ON, Буске дојде на челната функција во Сааб, која му беше дадена поради неговото големо глобално искуство и поради специфичниот фокус кој го има во полето на високата технологија. Под негово водство компанијата во последното тримесечје од 2014 година имаше нето профит кој достигна до 70.1 милиони долари- двојно повеќе од 2013 година кога имаше 33.4 милиони долари. тимот на Сааб. Тој ја започна својата кариера во 1988 година како асистент на директорот во компанијата за логистика Scansped, непосредно пред да стигне до позиција шеф во ЕДП во 1990 година, од каде ја контролираше имплементација на администрацијата за транспорт и ИТ системот задолжен за Европа. Неколку години подоцна, тој отиде во индустријата за производство на пиво и имаше неколку клучни логистички позиции во Carlsberg. Потоа направи уште една голема промена и се пресели во компанијата Storel in 1998 година, каде стана директор. Во 2002 година го презеде местото извршен директор на Schenker North. Буске се приклучи на германскиот енергетски гигант E.ON Sverige во 2006 година како постар потпретседател, а потоа беше именувана и за претседател и извршен директор на оваа фирма за нордискиот пазар од каде се здоби со меѓународно искуство кој го направи непроценлив во

работата во Сааб. Компанијата беше позиционирана на трето место за продажба на струја и четврта за генерирање на струја во тој регион. Со неговата заминување од E.ON во 2010 година тој го прави првиот вистински чекор во одбранбената индустрија со тоа што стана извршен директор на Сааб. Компанијата го ангажираше Буске поради неговото големо и широко глобално искуство и специјалниот фокус кој го има во полето на високата технологија, вели Маркус Воленберг, претседател на Бордот на Сааб. „Со Хокан Буске, Сааб ќе има претседател со големо искуство за работата во меѓународната група“, рече тој кога го објави името на новиот извршен директор. „Буске ги има сите потребни квалитети кои се потребни да се води Сааб, да се води развојот на компанијата како растечка глобална компанија за висока технологија“. Всушност, токму фокусот врз високата технологија стана клучно во стратегијата

Буске: Растечките пазари, со оглед на буџетски

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

107

„Со цел да растеме и да продолжиме да

на Буске во управување на компанијата, со акцент на потребата да се потрошат значајни суми во R&D и да се изгради моменталната репутацијата на Сааб на полето на иновациите. До 2011 година, трошоците за R&D spending чинеа 20% од вкупната продажба на компанијата а во 2014 тие се зголемија на 25%, покажуваат финансиските извештаи на Сааб. Буске не беше човек кој само зборува, а не презема акција; под негово водство Сааб одигра одлична улога во проектот Neuron, проект со кој се сака да се развијат беспилотни борбени авиони, со тоа што пилотот ќе има избор дали да го лета авионот традиционално или да оперира со далечински управувач- нешто што фирмата се надева да го види во своите Gripen авиони во не така далечна иднина. Ефикасен бизнис Иновацијата не беше единствената област во која Буске одлучи да се фокусира веднаш по своето преземање на оваа позиција, кога ги опиша неговите цели како “зголемување на присуството на пазарот, креирање на повеќе фокусирани продукти и подобрување на ефикасноста“. Откако за еден месец го засени поранешниот извршен директор Аке Свенсон, тој се фрли веднаш на работа како да ја подобри ефикасноста, објавувајќи дополнителни 59.3 милиони долари намалување на трошоците за само неколку месеци на оваа позиција- што се плус на веќе испланираните 119.1 милиони долари намалување на трошоците, одлука донесена од неговиот претходник. Во 2013 година, Буске најави друг специфичен сет на ефективни мерки, со што направи компанијата да заштеди на 950 надворешни консултанти. Ваквиот чекор се покажа за плоден, со тоа што минатогодишната заштеда на компанијата беше 59.3 милиони долари колку што и беше проектирана. Тоа им овозможи средства за други инвестиции во развојот и преземање на пазарни

работиме како една од светските компании лидери во високата технологија, ние мора да бидеме поефикасни во трошоците и да развиеме продукти и услуги кои сега се бараат на пазарот и кои ќе се бараат во иднина“, рече тој во неговата изјава во 2010 година. Буске јасно предочи дека растечките пазари, со оглед на буџетските кратење на Западот, се новиот клучен фокус за Сааб. како извршен директор на Сааб една од целите што ја постави беше и зголемување на бизнисот со подморници на Сааб

активности, покажуваат финансиските извештаи на оваа компанија. Овој тренд на заштеда и намалување на трошоците стана пракса во одбранбената индустрија, поради тоа што многу компании правеа слични чекори во однос на намалување на вработени, но и намалување на трошоците генерално, поради тоа што го осетија на своја кожа намалување на буџетите за одбрана на самите држави. Заедно со намалувањето на трошоците, во 2014 година Буске ја најави и планираната аквизиција на ThyssenKrupp Marine Systems, оти како извршен директор на Сааб една од целите што ја постави беше и зголемување на бизнисот со подморници на Сааб и понатамошно проширување на понудите за армиите. Тој направи уште една аквизиција, кога во 2011 година ја купија компанијата за радарска опрема Sensis со цел да формираат нов сектор, кој имаше за цел „дополнително зголемување на нашето присуство на одбранбениот пазар во САД“, рече тогаш Буске. Ваквите негови одлуки очигледно се исплатеа, компанијата во последното тримесечје од 2014 година имаше нето профит кој достигна до 70.1 милиони доларидвојно повеќе од 2013 година кога имаше 33.4 милиони.

Новите фронтови

Буске исто така најави планови да го изгради и зајакне присуството на Сааб на меѓународниот пазар, да капитализира од политичката неутралност на Шведска, и да се позиционира подобро во САД и Велика Британија. Сепак најголемата вредност на компанијата е нејзиниот борбен авион Gripen кој, иако веќе се користи од Унгарија, Јужна Африка, Чешката Република, Тајланд и Шведска, сепак се уште не успеа да влезе во воздушните сили на некои од поголемите цели кои ги постави Сааб откако Буске го презеде местото извршен директор. Некои

Сааб низ бројки:

1937 14,140 2.86

компанијата е основана

вработени

милијарди долари приход во 2013

3.51

милијарда долари вредност обиди претходно без одбиени од Русија, САД и Индија, па така Eurofighter Typhoon и францускиот Dassault Rafale (ривалите на Gripen) се уште почесто ги добиваат тендерите на поголемите земји. Буске го идентификуваше Бразил како потенцијален пазар. По неколку години преговори, конечно дојде до договор тежок неколку милијарди кој предвидува 36 Gripen авиони да бидат доставени за воздушните сили на оваа држава. Договорот направен под водство на Буске, исто така го стави Сааб на радарот и за другите Латиноамерикански држави, вели Бо Терестедт, шеф на девизијата на Сааб за Латинска Америка. Буске јасно предочи дека растечките пазари, со оглед на буџетските кратење на Западот, сега се клучен фокус за Сааб, а слична одлука донесоа и други компании од областа на одбраната. Ако договорот на Буске во Бразил се покаже успешен, Сааб ќе добие цврста позиција да донесе конкурентни продукти на новите пазари и успешно да се натпреварува со локалните, домашни фирми во одбраната. Со оптимистички очекувања за 2015 кои предвидуваат раст на годишната продажба од 5%- Сааб веројатно ќе обезбеди успех и со тоа ќе го сврти трендот во индустријата во која преовладуваат одлуки за намалување на трошоци и индустрија која се соочува со криза. nnn

ите кратење на Западот, се клучен фокус за Сааб

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

108

Претприемништво

“Вистинските претприемачи

го имаат она што јас го викам три букви П -passion, problem, purpose (страст, проблем и причина)”.

Мајкл Дел: “Вистинските претприемачи го

имаат она што јас го викам три букви П -passion, problem, purpose (страст, проблем и причина)”. Компјутерите, кои претходно беа достапни до релативно мал број на луѓе, со Dell станат достапни до масите

Трите тајни за успех на Мајкл Дел

Мајкл Дел, сопственикот на компјутерската компанија Dell важи за еден од најуспешните и најбогати луѓе на светот. Многумина се прашуваат во што е тајната на успехот? Мајкл Дел тврди дека никогаш не би успеал во бизнисот и во животот ако ги слушал другите кога му велеле дека нешто може или не може да се направи. Тој истакнува три работи кои ги разликуваат успешните претприемачи и бизнисмени од останатите. Вистинските претприемачи го имаат она што јас го викам три букви П -passion, problem, purpose (страст, проблем и причина)”. Првиот чекот кон успехот е наоѓање на страст. “Никој нема потешка работа од оној кој допрва почнува бизнис. Но, ако прашате за балансирање помеѓу работата и приватноста, нема да ги слушнете вообичаените замерки. Зошто? Затоа што вистинските претприемачи имаат страст кон тоа што го работат и работата не ја доживуваат како морање или обврска”,

смета Дел. Таквиот пристап на работата е енергичен и забавен, и се исплатува на долг рок, бидејќи покасно можете да уживате во успехот и плодовите на својата работа. “Бев фасциниран од технологијата уште од периодот кога како дете си играв со машините за сметање на мојот татко. Денешната технологија е далеку подобра и помоќна, но јас сум исто толку фасциниран”. Вториот чекор кон успехот е барање на проблемот и негово решение. Секое пробивање на некоја бизнис идеја почнува со решавање на некој заеднички проблем. Колку што е поголем проблемот, толку е поголема шансата. “Мојата идеја на крајот прерасна во Dell Direct Business Model, кој засекогаш ја промени нашата индустрија и реши еден голем светски проблем компјутерите, а за брзо време и серверите, кои претходно беа достапни до релативно мал број на луѓе, а кои со Dell станат достапни до масите”, вели сопственикот на една од најпрофитабилните светски компании, и додава: “Новите и интересни бизнис можности се насекаде околу нас, а тие речиси секогаш почнуваат со некој проблем. Пронајдете проблем кој мислите дека можете да го решите и веќе сте на добар пат”, советува Дел. Третиот чекор кон успехот според Дел e наоѓање на смисла и цел во тоа што го работите. Додека изнаоѓањето на страста и проблемот се доволни за отпочнување на

бизнис, наоѓањето на смислата е она што донесува целосно исполнување. “Да бидам искрен, што се однесува до Dell, не сум сосема сигурен дека ја најдовме нашата смисла. Мислам дека таа не пронајде нас. Нашата цел е да им овозможиме на луѓето да го развиваат својот потенцијал, преку забрзано усвојување на технологијата на глобално ниво, а за возврат добиваме ширум отворена врата за развој на продуктивноста и можностите на луѓето низ целиот свет”, вели Дел. Во 2014 година компанијата Dell прослави 30 години постоење, а малку пред да се прослави јубилејот се случи преседан кога Dell беше приватизиран. Така влезе во историјата како прва најголема приватизирана компанија, а за сопс твениците то а значење повторно раѓање на Dell, враќање на претприемачките корени, но сега со многу поголем капитал, со создавање на стручен глобален тим, со унапредено портфолио. “Кога се одлучив да го основам Dell, никогаш не замислував на какво патување ќе ме однесе таа идеја, ниту кои се промени и искуства ќе ги преживеам на тој пат. Но, три работи останаа сосема исти - страста, проблемот и смислата, односно целта која ме инспирира и ме турка напред. Сето ова и понатаму ме инспирира напорно да работам за својата компанија и нашите купувачи, но и за претприемачите кои се подготвени за направат големи работи за светот”, вели Дел. nnn

Дел: Најдете проблем кој можете да го решите

! " ! # $% & ! ' #% ( # ) *+ ! !"#$

www.kapital.mk

Капитал број 805 03.04.2015

110

Бизнис и технологија

најдобри бизнис социјални мрежи 5.

Бизнис социјалните мрежи (enterprise social networking) ги користат луѓето кои бараат бизнис поврзување преку интернет Компаниите на тој начин можат да ги поврзат своите оддели, па, многу големи светски компании ја употребуваат оваа можност.

Yammer

Мрежата на компанијата е приватна. Пред две години Microsoft го купи Yammer за 1,3 милијарди долари, а оттогаш има „надзорен систем за чувства“, што открива какво е расположението на вработените според пораките што ги оставаат. Го употребуваат 7-Eleven, Shell, DHL.

Chatter

Лесно се поврзува со другите социјални апликации. Со Salesforce Communities ја прилагодува секоја мрежа според клиентите, продажбата и вработените. Го употребуваат Stanley Black & Decker, Coca-Cola Enterprises.

Convo

Tibbr

Исклучителна комуникациска алатка; поддржува триесетина датотеки, обезбедува вести, рачно може да се се истакнат делови од слика, овозможува водење проекти. Го употребуваат NBC, The Next Web, TechCrunch.

Личноста може да ги внесе своите бизнис способности, соработниците со кои претходно работела и минатите проекти. Во рамките на Tibbr може да се употребуваат и Skype, Google Hangouts и WebEx. Го употребуваат Macy's, Scania.

Kaltura

Open source видеоплатформа погодна за интернет и интранет; се однесува како корпоративен YouTube, а изработката и делењето на видеата оди многу едноставно. Го користат Philips, HBO, Nestlé.

SocialCast

Комуникациски центар за корисници преку кој можете да направите лични и јавни групи, да водите проекти и да делите документи. Socialcast Org Chart ја прикажува хиерархијата на компанијата, а task Timeline задачите распоредени по денови. Го употребуваат Humana, SAS.

Slack

Алатка за интернет комуникација на работни групи и вработени. Ја заменува електронската пошта, а нуди повеќе пакети на услуги вклучувајќи и бесплатен. Го користат Sony, eBay, NBC Universal.

Socialtext

Има прилагодива прва страница, на која може да се стават Twitter, Wikipedija или Gmail; меѓу вестите доаѓаат и податоци за сите активности, за лицата и за нивните истории. Го користат Warner Bros, Washington Post, Columbia University.

Зделка: Microsoft го купи Yammer за 1,3 милијарди долари