819 820 kapital magazin by Kapital Media Group

Cover story

Сите ние живееме во време кога ...само идејата е Капитал, сè друго е пари...

www.kapital.mk

Секоја трета државна компанија е во загуба. Кој ќе понесе одговорност?!

Политика Викторија Нуланд во Скопје не доаѓа со магично стапче... Но, можно е да дојде со боксерски ракавици ?!

анализа Фирмите не можат никако да се наплатат од државата!

Грчкото “НЕ” го стави на тест лидерство на Меркел и иднината на еврозоната

ЕУ мора да се менува за да преживее Бетон добитник на регионална бизнис награда Свет: Исламската држава за својата годишница удри на три континенти двоброј 819/820 | цена 100 ден. | 10 јули/17 јули, 2015 | петок | година 16

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

содржина 10 навигатор 12 cover story

Како работат државните компании? Секоја трета државна компанија во загуба. Kој ќе понесе одговорност?!

18 Капитално 20 Финансии

Грчката криза лекции за Македонија Бизнис заедницата бара промена на Законот за извршување Фирмите не можат никако да се наплатата од државните институции. За нив важат посебни закони!

24 Компании и пазари Капитал анализира: Како Македонија прави над 120 милиони евра годишно од извоз на ИТ услуги?

30 Интервју

Герд Васенберг

маркетинг консултант и визитинг професор на Американ Колеџ-Скопје

Тоа што сте мала земја е голема предност за побрз развој

32 политика 36

Викторија Нуланд во Скопје не доаѓа со магично стапче...Но, можно е да дојде со боксерски ракавици ?!

капитал анализа Грчкото “НЕ” го стави на тест лидерство на Меркел и иднината на еврозоната

42 Свет

Што треба да направи ал-Багдади за да му се случи инвазија како на Садам?

Загубари на јавни пари Секое трето државно претпријатие лани работело со загуба. Вкупните загуби на државните компании изнесуваат 48 милиони евра и се за 40% поголеми во однос на 2013 година. Овие загуби покажуваат оти нив ги управуваат несоодветни луѓе, најчесто најзаслужните партиски кадри, кои наместо да ги извадат од булата, уште подлабоко ги втурнаа во проблеми. XXСтр. 12

Што ќе донесе Нуланд? За да има политички договор во Македонија се чека нова, соодветна доза притисок, која, според одредени кругови, би дошла со Викторија Нуланд, на 13 месецов. Во случај преговорите да не успеат, и во СДСМ се свесни дека со радикализацијата на нивниот пристап нови протести и блокади, не може да се направи битна разлика од претходно, особено не среде лето. XXСтр. 32

Неспособни: Загубите на државните фирми ги п

Импресум// Издава: Капитал Медиа Гроуп доо Скопје, бул. Партизански Одреди бр.17-1/16, п.фах 503, 1000 Скопје l Адреса на уредништвото на издавачот на медиум: бул. ВМРО бр.7, здрада 1, влез 1, ка Основач и директор: Љупчо Зиков l Одговорен уредник: Биљана Здравковска Стојчевска l Печати: Графички центар Скопје, ул. Скупи бб, 1000 Скопје l Тираж: 3.000 примероци l Датум на печатење:

46 CEO Profile Раџив Сури Нокиа

Од електротехничар во Њу Делхи до извршен директор на Нокиа Сури во битка сo Apple и Samsung на глобалниот пазар

48 фељтон

Методи Чепреганов невропсихијатар

Агресијa моќта на човечкиот деструктивен нагон (8) Отуѓувањето на човекот е се поевидентен и поприсутен проблем

Ај ти извоз Дека извозот може да биде силна страна на домашната ИТ индустрија покажуваат податоците на Народната банка на Македонија, според кои земјава на светот му продала компјутерски услуги во вредност од 240 милиони евра во последните пет години. Пред се’ се работи за компјутерски софтвер, веб решенија и апликации кои се нудат на големите ИТ гиганти со кои македонските компании претходно имаат склучено договор за соработка.

XXСтр. 24

Кога државата не плаќа Поради спорно толкување на член од Законот за извршување голем број компании не можат да ги наплатат огромните побарувања од јавните институции. Иако во Законот никаде не стои дека не можат да се извршуваат парични средства, туку само предмети и права, правосудството е целосно застанато во заштита на државните институции на сметка на приватните компании. XXСтр. 20

прават несособни директори-партиски војници

ат 6, стан бр.31 l П. ФАХ 503, 1000 Скопје 09.07.2015

ЗА ВРВНИ МАГИСТЕРСКИ СТУДИИ НЕ МОРАТЕ ДА ОДИТЕ ВО СТРАНСТВО!

СЕГА И ВО СКОПЈЕ! • Престижна МБА програма за развој на вашата кариера • Рангирана помеѓу првите 100 во светот • Со тројна меѓународна акредитација која гарантира квалитет на наставата

УПИСИТЕ СЕ ВО ТЕК! msm.uacs.edu.mk

ЗА ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ:

Универзитет Американ Колеџ Скопје Трета Македонска Бригада 60, 1000 Скопје Тел: +389 2 2463 156

Е-пошта: globalmba@uacs.edu.mk Веб: msm.uacs.edu.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

издава: Капитал Медиа Гроуп основан 1999 година основач: Љупчо Зиков бул. ВМРО бр.7, зграда 1, влез 1, кат 6, стан бр.31

тел. ++ 389 2 3280 910 www.kapital.mk www.facebook/KapitalMK

WWW.KAPITAL.MK

Претплатете се на КАПИТАЛ... Сите ние живееме во време кога ...само идејата е Капитал, сè друго е пари...

COVER STORY

ТУРБУЛЕНЦИИ

НА ЕВРОПСКИОТ ТЕЛЕКОМ ПАЗАР И МАКЕДОНИЈА ЗАФАТЕНА ОД БРАНОТ ПОЛИТИКА

дејата и визијата за тоа што сакаат да направат, беше највредниот капитал кој го поседуваа луѓето што ја почнаа приказната КАПИТАЛ SPECIAL за Капитал пред повеќе од 15 години. Со ТОП 100 ИЗВОЗНИ ПРОИЗВОДИ макотрпна и посветена работа на својот тим, магазинот се наметна како еден од најрелевантните извори на квалитетни информации во Македонија и регионот, значајни за приватниот, јавниот и невладиниот сектор. Да се биде лидер на пазарот во својот сегмент е голема чест и задоволство, но и голема обврска кон сите што секоја недела нетрпеливо го чекаат Капитал да ги информира за економските проблематики и актуелности, но, и да ги едуцира со своите содржини за најновите трендови. ГОЛЕМА ИНВЕСТИЦИЈА НА МАКСТИЛ ОД 22 МИЛИОНИ ЕВРА Капитал се чита во директорски канцеларии, Капитал ЈОРДАНОВ: МЕТАЛУРШКИТЕ КОМПАНИИ ВО ЦЕЛИОТ СВЕТ ИМААТ ПОСЕБЕН се чита во кабинети на политичари, Капитал се чита ТРЕТМАН ОД ДРЖАВАТА на универзитети, институти, “тинк-тенк” центри.... БИЛДЕРБЕРГ: КАКВА ИДНИНА КРОИ СВЕТСКАТА ВЛАДА? едноставно Капитал е секаде кај што се со годишна донесуваат одлуки и креираат п ретплата од политики и стратегии. ШТО ПО ЛИДЕРСКАТА СРЕДБА ВО ПОНЕДЕЛНИК?! АНАЛИЗА

СУПЕРМАРКЕТИТЕ ПЛАЌААТ КОГА САКААТ, КОЛКУ САКААТ И КАКО САКААТ

КОЈ ГО ВЛЕЧЕ МАКЕДОНСКИОТ ИЗВОЗ?

WWW.KAPITAL.MK

4.100 20%

Сите ние живееме во време кога ...само идејата е Капитал, сè друго е пари...

денари, заштедете

Сите ние живееме во време кога ...само идејата е Капитал, сè друго е пари...

www.kapital.mk

 ПРЕДИЗВИЦИ ЗА ДОМАШНИТЕ БИЗНИСМЕНИ ШТО КОГА СЕМЕЈНАТА ФИРМА ЌЕ ИЗЛЕЗЕ ОД „ГАРАЖАТА“?

 ПЕЧАТНИЦА „АНС“, БИТОЛА КАКО ЉУБОВТА КОН ФОТОГРАФИЈАТА СТАНА СЕРИОЗЕН БИЗНИС

 ДИЛЕМИ НА МАКЕДОНСКИТЕ ПРЕТПРИЕМАЧИ КАКО ДА СЕ НАПРАВИ ДОБАР ПЛАН ЗА НАСЛЕДУВАЊЕ

24 месечна претплата 6.100 денари со вклучени 40% попуст

WWW.KAPITAL.MK

СЕКОЈА ТРЕТА ДРЖАВНА КОМПАНИЈА Е ВО ЗАГУБА. КОЈ ЌЕ ПОНЕСЕ ОДГОВОРНОСТ?!

 НОВ ЕКСПРЕСЕН ПАТ

INTERVIEW

ГРАДСКО - ПРИЛЕП

МИЛИОНИ ЕВРА

 ЕКСПРЕСЕН ПАТ

ОХРИД – ПЕШТАНИ

МИЛИОНИ ЕВРА

 ОТКУП НА СТАЖ

НА РАБОТНИЦИ ОД ПРОПАДНАТИ ФИРМИ

АНАЛИЗА ФИРМИТЕ НЕ МОЖАТ НИКАКО ДА СЕ НАПЛАТАТ ОД ДРЖАВАТА!

МИЛИОНИ ЕВРА

 АВТОПАТСКАТА ДЕЛНИЦА ТРЕБЕНИШТЕ – СТРУГА

ПАТРИК ЖИТОН претставник на ММФ во Македонија

ВЛАДАТА ДА НЕ ГИ КРАТИ ИНВЕСТИЦИИТЕ ЗА СМЕТКА НА СИТЕ НОВИ НАЈАВЕНИ ТРОШЕЊА!

МИЛИОНИ ЕВРА

WWW.KAPITAL.MK

ГРЧКОТО “НЕ” ГО СТАВИ НА ТЕСТ ЛИДЕРСТВО НА МЕРКЕЛ И ИДНИНАТА НА ЕВРОЗОНАТА

Буџетот се прекрои на партиски трибини. Новите ветувања на Груевски тежат над

ЕУ МОРА ДА СЕ МЕНУВА ЗА ДА ПРЕЖИВЕЕ специјален прилог - Банките и бизнисот

БЕТОН ДОБИТНИК НА РЕГИОНАЛНА БИЗНИС НАГРАДА

евра 200 милиони Од каде пари?

 МАКЕДОНЦИТЕ ТЕШКО

ГИ МЕНУВААТ НАВИКИТЕ СО “ПЛАСТИКАТА“ СО КАРТИЧКИТЕ НАЈМНОГУ СЕ ВАДИ КЕШ ОД БАНКОМАТ

БАНКАРИТЕ ВО ПОТРАГА ПО ФИРМИ ШТО ЌЕ ГИ КРЕДИТИРААТ

НАД МИЛИЈАРДА ЕВРА ВИШОК ПАРИ ИМААТ БАНКИТЕ. ЌЕ ГИ ДАДАТ ЛИ ЗА КРЕДИТИ?  КАКВИ ТЕХНОЛОШКИ

НОВИТЕТИ НУДАТ ДОМАШНИТЕ БАНКИ СЕГА?

СВЕТ: ИСЛАМСКАТА ДРЖАВА ЗА СВОЈАТА ГОДИШНИЦА УДРИ НА ТРИ КОНТИНЕНТИ ДВОБРОЈ 819/820 | ЦЕНА 100 ДЕН. | 10 ЈУЛИ/17 ЈУЛИ, 2015 | ПЕТОК | ГОДИНА 16

WWW.KAPITAL.MK

БРОЈ 815 | ЦЕНА 100 ДЕН. | 12 ЈУНИ, 2015 | ПЕТОК | ГОДИНА 16

Сите ние живееме во време кога ...само идејата е Капитал, сè друго е пари...

со вклучени 20% попуст

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ СЕМЕЈНИ БИЗНИСИ ПРЕДИЗВИЦИ ЗА ДОМАШНИТЕ БИЗНИСМЕНИ

ШТО КОГА СЕМЕЈНАТА ФИРМА ЌЕ ИЗЛЕЗЕ ОД „ГАРАЖАТА“?

ТУРЦИJA: ЕРДОГАН ОСТАНА, НО “СУЛТАН“ НЕ СТАНА. ШТО СЛЕДИ?

ПОЛИТИКА

12 месечна претплата 4.100 денари

ЦЕНИТЕ НА НЕДВИЖНОСТИ ПОЧНАА ДА РАСТАТ. ИНВЕСТИТОРИТЕ БАРААТ СИГУРНА ОАЗА

СЕМЕЈНИ КОМПАНИИ

ЗОШТО СЕ ВАЖНА АЛКА ВО РАЗВОЈОТ НА ЕКОНОМИЈАТА

ВИКТОРИЈА НУЛАНД ВО СКОПЈЕ НЕ ДОАЃА СО МАГИЧНО СТАПЧЕ... НО, МОЖНО Е ДА ДОЈДЕ СО БОКСЕРСКИ РАКАВИЦИ ?!

со вклучени 15% попуст

АНАЛИЗА

СТРАНСКИТЕ ИНВЕСТИТОРИ СЕ ПРЕМИСЛУВААТ И ОДБИРААТ ДРУГИ ЗЕМЈИ!

специјален прилог - семејни бизниси

COVER STORY

6 месечна претплата 2.200 денари

COVER STORY

ПОТЕЗИ КОИ ЈА УНИШТИЈА КОНКУРЕНЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА

БРОЈ 809 | ЦЕНА 100 ДЕН. | 30 АПРИЛ, 2015 | ПЕТОК | ГОДИНА 16

Во време кога квалитетната информација е најскапоцен ресурс, не дозволувајте да останете без најскапоценото. Станете и вие дел од семејството на редовни читатели на Капитал и искористете ги поволните пакети за претплата што ги подготвивме за вас.

WWW.KAPITAL.MK

БРОЈ 817 | ЦЕНА 100 ДЕН. | 26 ЈУНИ, 2015 | ПЕТОК | ГОДИНА 16

WWW.KAPITAL.MK

БЕСКОНТАКТНИ КАРТИЧКИ И 24/7 ЕКСПОЗИТУРИ, НА РЕД Е МОБИЛНОТО ПЛАЌАЊЕ

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ БАНКИТЕ И БИЗНИСОТ НАД МИЛИЈАРДА ЕВРА ВИШОК КАЈ БАНКИТЕ. ЌЕ ГИ ДАДАТ ЛИ ЗА КРЕДИТИ?

ПОЛИТИКА: ПРОТЕСТИ КАКО ЖЕСТОКА НАЈАВА ЗА 17 МАЈ

*Во цената е вклучен ддв и платена поштарина

...заеднички ја креираме додадената вредност на нашите животни проекти...

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

8 НАВИГАТОР

ИЗЈАВА НА неделата

> БРОЈКА

1.209 потврди за азил само во текот на минатиот викенд издало Министерството за внатрешни работи врз основа на измените и дополнувањето на Законот за азил.

Томас Пикети

француски економист и автор на светски познатото дело „Капиталот во 21 век“

победник на неделата

Кога ќе слушнам како Германците зборуваат дека имаат многу морален став кон долговите и дека силно веруваат дека долговите мора да се вратат, си помислувам дека сето тоа е голем виц. Германија е земја која никогаш не ги враќала своите долгови. Немаат право да им држат лекции на другите нации

Директорка во Фени прогла

вропското здружение на менаџери и списанието Еуроменаџер го додели престижното признание ‘‘ Најменаџер на југоисточна и средна Европа ‘‘ на менаџерот на логистика на Фени Индустри и извршен директор на Нова логистик – Анастазија Илкачева за постигнати извонредни резултати во работењето. На свеченоста која се одржа во Сараево минатата недела во присуство на еминентни претставници на бизнис заедницата на југоисточна и средна Европа наградени се 30-тина менаџери од разни

Негативниот тренд продолжува

Извозот паѓа четири м

Покрај Балканот, сега и ЕУ п Алексис Ципрас

Грчкото гласно “не” на референдумот кој грчкиот премиер Алексис Ципрас го организираше за да ја побара поддршката на народот за продолжување или прекинување на условите кои и ги наметнуваат кредиторите го прави лидерот на Сириза јунак за грчките граѓани кои му ја дадоа поддршката на изборите. Иако можеби Ципрас ќе заврши како трагичен јунак чиј потег ќе ја однесе земјата во колапс, кај обичните граѓани тој се гледа како политичар кој се држи до своите предизборни ветувања без да потклекне пред посилните. Додека кај оние поискусните во политиката тој е само популист кој во време кога треба да се носат тешки одлуки се крие зад гласот на народот. Без разлика колку некој се согласува или не со левичарската политика која тој ја води, неговата победа во Грција успеа да го обедини народот да стави крај на корупциското и неодговорно владеење на политичките елити и да побара спас. Колку Ципрас и Сириза ќе успеат да донесат спас или пак уште подлабоко земјата во калта во која тоне со години останува да се види во периодот кој следи.

П пишува :

Игор Петровски

4,8%

igor.petrovski@kapital.mk

После неколку години раст на извозот од Македонија, во првите пет месеци годинава, тој паднал за 10,5%, покажуваат податоците од Државниот завод за статистика, и изнесува 1,96 милијарди долари. Извозот кон ЕУ - што беше главниот генератор на растот на вкупниот извоз изминативе години благодарение на фабриките во слободните економски зони - од јануари до мај паднал за 12,6%, на 1,54 милијарди долари. Капитал неодамна пренесе ставови на бизнисмени околу намалените нарачки од странство и неизвесноста за тоа како ќе се заврши оваа година, од која што половина веќе помина, а извозот не запира со падот. Владата пак, излезе со податоци дека од слободните економски зони извозот во првиот квартал годинава пораснал за 25%, што значи дека домашните компании извозници имаат дотолку полоши перформанси, односно кај нив падот на извозот е уште поголем од оној општиот. Политичката криза во Македонија,

Јануари

Февруари

-5%

-10%

-11,8%

-15%

-20%

-25%

но и економските прилики на пазарите од каде што одат најголемите нарачки за македонски производи, имаат свое влијание врз овој негативен тренд на извозот, оценуваат домашните аналитичари. Исто така, загрижувачки е што извозот во Западен Балкан паѓа веќе четврта година по ред, односно во првите пет месеци од 2015 е помал за дури 23,5% во однос на истиот период лани и изнесува 200,6 милиони долари. Извозот во најблиското окружување минатата година изнесуваше вкупно 688,5 милиони долари и беше за 8,4% понизок во однос на 2013. Од 2011, кога изнесувал 1,23 милијарди долари и учествувал со речиси 30% во вкупниот извоз на Македонија, заклучно со минатата година тој е намален за дури 44% - речиси преполовен. Гледано по индустрии, од најзначајните извозни производи, кај хемиските производи извозот е намален за 6,1% во првите пет месеци годинава, производи класирани според материјалот бележат пад од 15%,

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

9 мисла на неделата

асена за “најменаџер на југоисточна Европа“ области на бизнисот во земјите на југоисточна и средна Европа во конкуренција на 2000 менаџери. “Претставува голема чест и задоволство да се работи за Фени Индустри и Нова логистик и да се биде на чело на тимот кој придонесе компанијата да оствари значителни резултати во своето работење и да стане лидер за транспорт на овие простори и пошироко“, рече Илкачева по повод признанието.

лидери

Ништо што ќе кажам денес нема да ме научи нешто ново. Па, ако сакам да научам, мора тоа да го сторам со слушање на другите.

Лери Кинг

американски ТВ водител

губитник на неделата

месеци по ред!

помалку купува Март

Април

Страшо Милковски

Милковски е прогласен за најуспешен менаџер во Европа за 2015 година од страна на Европското здружение на менаџери и списанието „Еуроменаџер“.

Мај

-10% -15% -24%

Македонскиот извоз продолжува да паѓа. Во мај паднал за 10%, а во првите пет месеци за 10,5%, во што најголем удел има помалиот извоз во ЕУ, за 12,6%. Загрижувачки исто така е, што продолжува да паѓа извозот во балканските земји, и тоа четврта година по ред! храната со речиси 20% пад, пијалаците и тутунот од 24%, додека кај машините и транспортните уреди е забележан раст од 0,5%. Една од најпогодените индустрии извознички е металургијата, која што во континуитет бележи пад на извозот и производството. Деновиве претставниците на домашната челична индустрија побараа и поддршка од Владата со цел да се спречат поголеми отпуштања во овој сектор. nnn

Кристијан Даниловски

Македонската компанија ФХ3Х влезе во учебникот за претприемништво како успешна приказна, од кој ќе учат студенти на повеќе универзитети од Југоисточна Европа

не им беше неделата

Ада Колау

Контроверзната одлука на градоначалничката на Барселона за стопирање на сите проекти од туристичкиот сектор, предизвика бурни реакции во Шпанија

Џулијан Асанж

Француската влада го одби барањето за азил на основачот на Викиликс, велејќи дека тој не се соочува со никаква опасност.

Виктор Орбан И официјално унгарскиот парламент одобри изградба на ѕид долж Унгарската граница со кој ќе се запрат мигрантите од југот да влегуваат во оваа земја членка на Европската унија. Јавноста ширум светот на нож ја дочека ваквата одлука и ја доживеа не само како кулминација на неконвенционалните политики на унгарскиот премиер Виктор Орбан, туку и како пораз на целата приказна за космополитските вредности на Европска Унија. Останува нејасно како е можно човечки суштества со многу тешки судбини да се третираат на ваков варварски начин на самиот порти на самопрогласената лулка на цивилизацијата. Иако официјално останатите членки на Унијата не даваат преголема поддршка за потегот на Орбан, аналитичарите сметаат дека веројатно на никого од раководството на ЕУ премногу не му пречи ваквата постапка на официјална Будимпешта. Целата оваа состојба со мигрантите сериозно го отвора прашањето дали творбата на Де Гол и Аденауер е создадена за отворање на Европа кон светот или пак за дополнително затворање во сеништата на срамната средновековна историја со сите нејзини мрачни карактеристики кои 500 години подоцна повторно се јавуваат на сцена.

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

НАВИГАТОР

график на неделата...

Индекс на Шангајската берза

5.062

15.06

4.478

20.06

Извор: Bloomberg

4.277

30.06

3.686

Кинеските берзи во слободен пад

3.07

3.580

8.07

аника на кинескиот пазар на капитал се случува изминативе денови, откако индексите на двете најголеми берзи, Шангај и Шенжен, паднаа за повеќе од 30%. Кинеските власти се обидуваат со разни мерки да ја смират ситуацијата, во што се вклучи и Кинеската народна банка.

3 факти за...

73,7 8 34

милиони евра паднаа девизните резерви за еден месец милиони евра падната е вредноста на монетарното злато за истиот месец милиони евра е намалена вредноста на валутите и депозитите за месец јуни според податоците на Народната банка

> БРОЈКА

150

милиони евра изнесува вредноста на првата еврообрзница (издадена во 2005) која достасува за плаќање оваа година- плус каматата од 4,625%.

светот низ медиумите... Der Spiegel

Дали падот на еврото ќе значи и пад на Ангела Меркел заедно со нејзиниот концепт за обединета Европа. Ова прашање го поставува германскиот магазин кој со месеци ја разработува оваа комплицирана проблематика од која буквално се тресе целиот свет. lll

The Economist

Европската иднина повторно е во грчки раце. Ова го констатира лондонскиот неделник кој смета дека ефектите од случувањата во Грција допрва ќе ги чувствуваат сите развиени западноевропски земји. Сепак останува надежта дека нешто ќе се промени. lll

FT Weekend

Кинеските берзи се во слободен пад. Глобалните инвеститори за прв пат почнуваат да се плашат за иднината на кинеската економија. Ова се шокантните вести кои ги пренесува Фајненшл Тајмс без точно да наведе кои се причините за кризата и каде е нејзиниот крај. lll

The Jerusalem Post

Нема опиплив договор за Иранското нуклеарно прашање. Помина и вториот „детлајн“ без да се договори буквално ништо. Израелскиот власти повторно ја засилуваат реториката, а јавноста во еврејската држава веќе повикува на акција. lll

Во конкуренција на компании од Словенија, Унгарија, Романија, Молдавија, Хрватска, Босна и Херцеговина, Црна Гора, Албанија, Бугарија, Грција и Кипар македонскиот градежен гигант е награден за: професионалност и ефикасност во работењето, квалитет на производи и услуги, искажана доверба од инвеститорите, општествена одговорност екологија и нормално за постигнатите резултати во 2014 година.

пишува:

Дејан Азески

dejan.azeski@kapital.mk

Бетон до на регио бизнис Градежната компанија Бетон од Скопје е добитник на регионалната наградата Бизнис Партнер која 21 пат по ред ја доделува компанијата за пазарни комуникации „Мас Медиа Интернешнл“ од Белград. Во конкуренција на компании од Словенија, Унгарија, Романија, Молдавија, Хрватска, Босна и Херцеговина, Црна Гора, Албанија, Бугарија, Грција и Кипар македонскиот градежен гигант е награден за: професионалност и ефикасност во работењето, квалитет на производи и услуги, искажана доверба од инвеститорите , општествена одговорност екологија и нормално за постигнатите

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 03.07.2015

проценки... > БРОЈКА

Димитар Богов гувернер на НБРМ

Македонските банки немаат потреба од надворешна помош поради кризата во Грција

еруваме дека домашниот банкарски сектор е отпорен, но секогаш е добро да се има отворени опции. Сепак, не е јасно дали инструментите на Европската централна банка ќе се применуваат и на земјите надвор од ЕУ. Ако се применуваат, тоа би била совршена поддршка.

6,1

милијарда евра изнесува бруто надворешниот долг на Македонија на крајот на првиот квартал годинава или 68.7% од БДП.

добитник онална награда резултати во 2014 година. Генералниот директор на Бетон Дејан Нешковиќ за Капитал изјави дека оваа награда е регионална верификација на успешното работење во компанија во последните неколку години. „Ни претставува чест и задоволство да бидеме избрани помеѓу толку компании од целиот регион. Специфичноста на наградата и посебна чест за нејзините добитници е во фактот што компаниите сами избираат и ги оценуваат своите бизнис партнери за кои сметаат дека исполнуваат одредени критериуми“ Годишната награда Бизнис партнер на „Мас Медиа Интернешнл“ е востановена пред 21 година со цел да се афирмираат сите најдобри компании и институции од регионот. Сеопфатниот исцрпен и аналитички

избор на лауреатите од номинацијата до конечната одлука со ангажираност на голем број, компании и институции, медиуми и бизнис асоцијации според организаторите поттикнува создавање на нови партнерства и воспоставување на подобра бизнис соработка во регионот. Друштвото за Градежништво БЕТОН - Акционерско Друштво – Скопје е градежна компанија, која е основана уште во далечната 1947 година и претставува една од посолидните југословенски градежни компании како

на домашниот така и на меѓународниот пазар. Денес БЕТОН е современа, високо технолошки опремена градежна компанија, подготвена да се носи со сите предизвици на модерната архитектура и на современите градежни оперативни зафати. nnn

Капитал број 819/820 10.07.2015

COVER STORY

cover www.kapital.mk

Како работат држа

Секоја трета државна

кој ќе понесе о

работењето на вкупно 101 претпријатие во државна сопственост. Економистите велат дека милионските загуби што ги натрупаа поголем дел од државните компании, покажуваат дека нив ги управуваат несоодветни луѓе, најчесто најзаслужните

story www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

авните компании?

компанија во загуба.

одговорност?!

партиски кадри, кои наместо да ги извадат од булата, уште подлабоко ги втурнаа во проблеми. Јавноста малку знае како работат државните компании бидејќи најголем дел од нив воопшто не даваат отчет ниту пак објавуваат финансиски извештаи. Нетранспарентноста

ја чува комотната атмосфера во државните фирми, нема притисок за нивно реформирање од загубари натрупани со партиски кадри во здрави компании што ќе работат со солидни резултати. Но, како што вели еден од директорите на јавните претпријатија, „за реформи треба политичка волја“.

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

COVER STORY

Жарко Караџоски

генерален директор на Македонски Шуми

акедонски Шуми е едно од претпријатијата со преголем број на вработени од една страна, а од друга малку од работниците се стручни за дејноста во која што работат. Трошокот за бруто плати на вработените е огромен и има големо влијание врз негативниот финансиски резултат. Но, за реформи во тој правец, потребна е политичка волја.

С пишува:

Александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

Секое трето претпријатие во државна сопственост лани работело со загуба. Вкупните загуби на државните компании изнесуваат 48 милиони евра и се за 40% поголеми во однос на 2013 година, покажуваат податоците што ги објави Центарот за граѓански комуникации за работењето на вкупно 101 претпријатие во државна сопственост (јавни претпријатија и акционерски друштва) основани од Владата или од Советите на општините и Град Скопје. Државните фирми што прикажаа позитивен финансиски резултат лани, имаат вкупна добивка од 29,3 милиони евра, но е за 4,2% помала во споредба со годината претходно. Сите 101 компании во јавниот сектор минатата година инкасирале вкупно 698 милиони евра приходи што е за 0,1% помалку отколку во 2013 година, но потрошиле 712,4 милиони евра или 1,9% повеќе. Во сите нив, работат вкупно 26.989 луѓе. Економистите велат дека финансискиот резултат на една компанија е основен показател колку некој менаџер е добар или лош, успешен или не, така што милионските загуби што ги натрупаа поголем дел од државните компании, според нив, покажуваат дека нив ги управуваат несоодветни луѓе, најчесто најзаслужните партиски кадри, кои наместо да ги извадат од булата, уште подлабоко ги втурнаа во проблеми. Јавноста малку знае како

околку власта продолжи да именува директори само по партиски клуч, некои кои слепо ќе ги извршуваат нивните наредби, јавните претпријатија ќе продолжат да тонат во проблеми. Директорите на јавните претпријатија мора да се именуваат преку јавен конкурс, а клучен критериум да биде нивниот квалитет и успешност, а не Абдулменаф партиската книшка. Тие што работат Беџети со загуби, мора веднаш да понесат академик одговорност или да бидат разрешени.

работат државните компании бидејќи најголем дел од нив воопшто не даваат отчет ниту пак објавуваат финансиски извештаи. Нетранспарентноста ја чува комотната атмосфера во државните фирми, нема притисок за нивно реформирање од загубари натрупани со партиски кадри во здрави компании што ќе работат со солидни резултати. Но, како што вели еден од директорите на јавните претпријатија, „за реформи треба политичка волја“. Капитал анализира како работеа најголемите државни компании лани и зошто дел од нив пријавија загуби?!

Загуби од неколку илјади до 14 милиони евра

Рангирањето на државните фирми според загубите покажува дека најголема загуба од 14,2 милиони евра лани направила компанијата за производство на електрична енергија Електрани на Македонија (ЕЛЕМ) која што е и најголема компанија со највисоки приходи. Споредено со 2013 година, ЕЛЕМ ја продлабочи загубата за повеќе од пет пати. Од менаџментот на компанијата објаснуваат дека загубата всушност е направена со исправка на побарувања постари од три години во износ од 17,1 милиони евра. „Удел има и намаленото производство од хидроелектраните како последица на неповолната хидрологија особено во првата половина од минатата година. Трошоците на компанијата лани се значително намалени, редовно се сервисирани обврските кон деловните субјекти и не е забележан проблем со финансиската ликвидност. Само во 2014 година кумулативно се реализирани инвестиции во износ од 57 милиони евра, а целосно се завршени два големи енергетски проекти ревитализацијата на хидроелектраните (втора фаза) и изградбата на Паркот на ветерни електрани Богданци, проекти во вкупна вредност од 92,1 милиони евра“, објаснуваат од АД ЕЛЕМ и посочуваат дека годинава продолжува реализацијата на предвидената инвестициска програма. Освен што е најголема државна компанија според приходите, со 4.566 вработени лани, ЕЛЕМ важи и за најголем работодавач. Втора најголема државна компанија според приходите лани е Јавното претпријатие за државни патишта. Податоците покажуваат дека ова претпријатие лани инкасирало 79,8

милиони евра што е за 12,3% повеќе отколку во 2013 година и со добивка од 13,6 милиони евра е на врвот на најпрофитабилните компании во јавниот сектор. Со вкупни приходи од 66,2 милиони евра, трето на листата претпријатија со највисоки приходи е АД Македонски електропреносен систем оператор (МЕПСО). Оваа компанија во целосна државна сопственост лани прикажа добивка од 8,2 милиони евра што е над 30 пати повисока отколку во 2013 година. Од менаџментот на МЕПСО објаснуваат дека „во најголема мерка финансиската добивка е резултат на зголемените приходи од аукциите за закуп на расположливи прекугранични капацитети на интерконективните далекуводи на МЕПСО“. „Овие приходи се остваруваат во транспарентна недискриминаторска постапка по пат на аукции, а количините на капацитети за пренос се определуваат по програма одобрена од соседните систем-оператори. Овие приходи се тешко предвидливи затоа што, пред се, зависат од конзумот, производството и транзитот на електрична енергија во регионот на Југоисточна Европа. Токму заради зголемените приходи Регулаторната комисија за енергетика неодамна ја намали вредноста на преносната тарифа што ја наплаќа МЕПСО“, велат од компанијата и додаваат дека годинава се очекува финансискиот резултат да биде исто така позитивен. Јавното сообраќајно претпријатие (ЈСП) минатата година оствари вкупни приходи од 32 милиони евра што го сместува меѓу првите пет најголеми државни компании. Крајниот финансиски резултат на ЈСП е добивка од околу 116 илјади евра. Со приходи од 26,2 милиони евра, ЈП Македонски Шуми е петта најголема државна компанија, а на ранг листата високо котира и според остварената загуба од 2,1 милиони евра. Директорот на претпријатието, Жарко Караџоски, објаснува дека загубата е последица на намалената продажба на огревно дрво лани. „Продажбата на огревно дрво од нашето претпријатие лани драстично се намали бидејќи на пазарот се појави нелегална понуда од бесправна сеча, па дури и

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

COVER STORY

топ 10 најголеми државни компании Ранг Јавно претпријатие АД ЕЛЕМ Скопје 1

Остварени приходи (во евра) 240.930.700

Годишна промена во % -5,27

Финансиски резултати (во евра) -14.223.452

Јавно претпријатие за државни патишта

79.886.114

12,27

13.629.525

АД МЕПСО Скопје

66.235.999

33,35

8.153.692

Јавно сообраќајно претпријатие

32.042.543

-2,20

116.036

Јавно претпријатие МАКЕДОНСКИ ШУМИ

26.152.757

-1,21

-2.125.601

АД Македонска пошта Скопје

22.350.532

-9,70

14.673

МАКЕДОНСКА РАДИОТЕЛЕВИЗИЈА Скопје

21.566.435

-13,19

699.389

Македонски железници Транспорт АД

21.206.509

-3,07

-7.406.198

Јавно претпријатие ВОДОВОД И КАНАЛИЗАЦИЈА-Скопје

19.455.712

-6,65

156.363

Јавно претпријатие КОМУНАЛНА ХИГИЕНА-Скопје

18.791.025

3,13

1.363.493

10 најголеми загубари Загуба *во евра 2014 -14223452

Ранг Јавно претпријатие 1 АД ЕЛЕМ Скопје

Промена во однос на 2013 во % 559,86

Јавно претпријатие за железничка инфраструктура Македонски железници

-7813562

19,71

Акционерско друштво АЕРОДРОМИ НА МАКЕДОНИЈА

-7790984

140,98

Македонски железници Транспорт АД

-7406198

-11,07

Јавно претпријатие СТРЕЖЕВО Битола

-3980379

-6,39

Јавно претпријатие за стопанисување со државните шуми МАКЕДОНСКИ ШУМИ

-2125601

44,94

Јавно претпријатие за водостопанство ЛИСИЧЕ Велес

-984405

-39,72

Меѓуопштинско јавно претпријатие ПРОАКВА Струга

-925993

-5,33

Јавно претпријатие МАКЕДОНИЈА ПАТ

-812997

118,60

Друштво за изградба, управување и издавање на повеќенаменска сала БОРИС ТРАЈКОВСКИ

-680334

-10,97

приватна продажба на дрва од државно потекло. Таквата нелојална конкуренција манипулираше со цените на пазарот и тоа значително се одрази на нашата продажба“, објаснува Караџоски. ЈП Македонски Шуми е и меѓу претпријатијата со најголем број на вработени. Според податоците од Центарот за граѓански комуникации, лани во ова претпријатие работеле вкупно 2.229 луѓе. Директорот Караџоски признава дека преголемиот број на вработени дополнително создава огромни трошоци за плати што се одразуваат и на негативниот финансиски резултат. „Проблемот со преголемиот број на вработени е генериран уште од основањето на претпријатието. Од една страна, имаме проблем поради тоа што најголем дел од вработените се возрасни и просечната старост е многу висока, а од друга страна, малку од нив се стручни за дејноста во која што работат. Нам ни требаат шумарски инженери и техничари, информатичари, а овие кадри на пазарот на труд се дефицитарни“, вели Караџоски кој на прашањето зошто не го реформира ова јавно претпријатие во поефикасно преку намалување на бројот на вработени, вели дека „за реформи во тој правец потребна е политичка волја“. Тој вели дека немал никакви притисоци да вработува по партиска линија бидејќи ова јавно претпријатие и не било атрактивно за вработувања. „Овде работата е тешка, повеќето бараат да најдат лесна работа“, вели Караџоски.

броjки:

милиони евра изнесува загубата на 36 државни фирми загубари лани и е зголемена за 40% на годишно ниво

29,3

милиони евра добивка пријавија останатите 65 државни фирми што е за 4,2% помалку отколку во 2013 година

26.989 луѓе се вработени во сите државни фирми

За годинава Караџоски очекува дека загубата на претпријатието ќе биде преполовена, бидејќи побарувачката за дрва нагло пораснала. АД Македонска Пошта исто така е меѓу државните компании со највисоки приходи и најголем број на вработени. Лани оваа компанија инкасирала вкупно 22,4 милиони

евра, што е за 9,7% помалку отколку во 2013 година, а бројот на вработени се зголемил за 2,2% на 2.280 луѓе. Финансискиот резултат на АД Македонска Пошта покажува мала добивка од околу 14 илјади евра. Јавното радиодифузно претпријатие Македонска Радио Телевизија (МРТ) лани оствари приходи од 21,6 милиони евра што

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

17 Годишна промена во % 559,90%

Број на вработени 4.566

Годишна промена во % -2,30%

-32,00%

335

6,40%

3138,00%

500

6,60%

-49,20%

1.382

2,70%

44,90%

2.229

-1,30%

2.280

2,20%

38,80%

852

-10,80% -6,90%

-11,10%

1.174

511,90%

1.190

-2,00%

3024,00%

1.337

18,50%

е за 13,2% помалку во однос на годината претходно. МРТ прикажа добивка од околу 700 илјади евра. Една од државните фирми што прикажа најголема загуба е и Македонски Железници – Транспорт. Минусот минатата година кај оваа компанија достигна 7,4 милиони евра. Приходите на компанијата за 2014 година изнесуваат 21,2 милиони евра и се за 3,1% пониски отколку годината претходно. Другото јавното претпријатие во железничкиот сектор, Македонски Железници – Инфраструктура исто така лани прикажа минус од 7,8 милиони евра. Тоа е за 20% поголема загуба отколку годината претходно. Од менаџментот на Македонски Железници – Инфраструктура објаснуваат дека загубата на компанијата се должи исклучиво на трошокот за амортизација. „Доколку се исклучи трошокот за амортизација од околу 9 милиони евра, произлегува дека компанијата остварува добивка. Тој трошок е непаричен, што значи дека ние сме ликвидни и редовно си ги помируваме обврските“, објаснува помошник финансискиот директор во компанијата, Димитрула Ацевска. Јавното претпријатие Водовод и Канализација кое што со приходи од 19,5 милиони евра исто така котира меѓу десетте најголеми, минатата година ја заврши со добивка од околу 156 илјади евра. Првите десет најголеми државни компании ги заокружува ЈП Комунална хигиена со приходи од 18,8 милиони евра. Ова јавно претпријатие лани прикажа 30 пати поголема добивка отколку во 2013 година, од 1,4 милиони евра.

Директорски смени

Лошите финансиски резултати во некои од јавните претпријатија, од годинава ги наследија нови директори. На местото на Оливер Дерковски на кого му измина директорскиот мандат, во Македонски Железници – Транспорт дојде Никола Костов. Тој претходно извршувал повеќе општествени функции меѓу кои и генерален секретар на Фудбалската федерација на Македонија. На местото Мишо Николов кој четири години беше на чело на ЈСП назначен е Игор Јанушев. Тој доаѓа од Министерството з а т р а н сп о рт и в р ск и, ка д е ш то досега бил раководител на секторот за воздухопловство. Во медиумите се шпекулираше дека претходниот директор Николов е сменет поради несогласувањата со градоначалникот на Скопје, Коце Трајановски, но оваа вест ја демантираа и двајцата. Со јавното претпријатие Водовод и Канализација од почетокот на годината раководи Александар Атанасов кој претходно ја извршувал функцијата генерален директор за шински возила Велес. Јавното претпријатие Државни патишта исто така доби нов директор откако Владо Мисајловски стана министер за транспорт и врски. На негово место дојде Александар Стојанов како вршител на должност. Во АД Македонска Пошта за нов директор е назначен Фаадис Реџепи кој дојде на местото на Рафиз Алити кој што пак е унапреден во потпретседател на Собранието.

Како да се реформираат?

Експертите сметаат дека за успешно функционирање на јавните претпријатија не треба промена на законите, туку политичка волја. Тие велат дека државата треба повеќе да се насочи кон концесии и јавно-приватно партнерство, каде што ќе делегира дел од своите овластувања за вршење дејности од јавен интерес на приватниот сектор. „Со тоа би се намалила можноста од форсирање кадри подобни првенствено по политичка, отколку по професионална основа. Приватниот капитал е профитно мотивиран и не трпи импровизации. Но, за ова е потребна политичка волја“, коментираат експертите. Дел од нив оценуваат дека е потребно да се промени законот за јавни претпријатија

и членовите на управните одбори и директорите да се одбираат на јавен конкурс. „Досега изборот на директори се одвиваше или преку оглас објавен од управниот одбор на претпријатието или на предлог на Владата. За поголема транспарентност сметам дека би било добро да се смени законот за јавни претпријатија и за јавни установи каде и управниот одбор и директорите ќе се одбираат на јавен оглас“, сметаат професорите. Академик Абдулменаф Беџети, смета дека клучната реформа за јавните претпријатија треба биде во концептот на управување. “Власта мора да ги департизира раководствата на овие државни компании. Доколку продолжи да именува директори само по партиски клуч, некои кои слепо ќе ги извршуваат нивните наредби, јавните претпријатија ќе продолжат да тонат во проблеми. Мора да се смени начинот на избор на менаџерите, директорите на јавните претпријатија да се именуваат преку јавен конкурс, а клучен критериум да биде нивниот квалитет и успешност, а не партиската книшка. Потоа на директорите да им се постави програма на која што фокусот ќе и биде јавниот интерес, па потоа врз основа на постигнатите резултати ќе оценуваме дали раководството било успешно или не. Тие што работат со загуби мора веднаш да понесат одговорност или да бидат разрешени”, оценува академик Беџети кој вели дека дури и во комунизмот неуспешните директори на компаниите со општествен капитал кои на крајот на годината прикажувале загуби, биле разрешувани. Економистите се согласни дека најголемиот проблем со јавните претпријатија е тоа што ниту една власт досега не спровела реформи. Тие коментираат дека во западно-европските општества постојат начини како тоа се прави, а без притоа тие да се приватизираат. Еден од основните принципи е да се евалуираат завршните сметки на претпријатието, да се следи системот на плати и наградувања, бројот на вработени и тоа колку секој од нив е соодветен за работната позиција. Со еден збор, јавните претпријатија целосно да се потпираат на принципите на пазарната економија. nnn

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

Капитално

Грчката криза – лекц Биљана Здравковска Стојчевска biljana.zdravkovska@kapital.mk

Ако Македонија може да извлече некоја лекција од грчката криза тоа е дека слабите економии не може вечно да живеат со задолжување и дека колку е поголемо одложувањето на потребните реформи во економијата, толку е поголема цената која земјата ќе ја плати. Проблемот со Грција не е толку долгот и големината на долгот, колку што е неможноста на економијата редовно да го отплаќа и сервисира долгот. Додека политичките елити во Грција можеа евтино и лесно да се задолжуваат никој во земјата, па ниту европските кредитори, не ги споменуваа економските реформи кои сега се бараат итно да бидат направени. И немаше никаков проблем со растечкиот долг, додека грчкиот БДП се пумпаше со поголемите јавни инвестиции и услуги. Никој посебно не реагирал додека јавниот сектор во Грција се превработувал, а имало откази во приватниот сектор. Никој не реагирал кога се зголемувале платите на јавната администрација, а платите во приватниот сектор се намалувале. Корумпираните политички елити наназад со години лесно доаѓале до кредити, кои потоа под велот на јавни инвестиции ги користеле за разни популистички трансфери до гласачкото тело кое ги одржувало на власт. И сега кога земјата дојде до работ на провалијата читаме дека никој, а посебно големите бизниси и бизнисмени

блиски до властите, не плаќале даноци, дека се исплаќале илјадници пензии на одамна починати лица, дека ако потплатиш државен службеник може да добиваш лажна инвалидска пензија, дека ако потплатиш доктор дека си слеп ќе добиваш доживотно помош од државата. На кратко сите со години живееле како паразити закачени и цицале од државниот буџет. И нормално во еден момент земјата се соочила со вистината дека преголем е бројот на оние што цицаат, а премал е бројот на оние кои го полнат буџетот. Оваа ситуација ја имаме во Македонија со години наназад. И секоја година се смислуваат нови и нови социјални бенефиции, разни субвенции за гласачкото тело. Еве на пример во екот на грчката криза во Македонија премиерот се пофали дека на над 13 илјади сиромашни граѓани им се отпишани долгови во износ од 25 милиони евра, а имало и уште барања кои биле во фаза на разгледување. И дека тоа ќе било голема помош за ранливите категории кои не можат да си ги платат долговите. Овие долгови ќе се плаќаат од парите на сите кои плаќаат даноци. Како што ќе се плаќаат загубите на јавните и државните претпријатија, кои лани достигнаа фантастични 50 милиони евра и се за 40% зголемени за само една година. Исто како и новите субвенции од 10 илјади евра за секој млад земјоделец. И сите овие квази економски мерки се носат во време кога Македонија има историски најголема дупка во буџетот од 4,2% од БДП или 360 милиони евра кои ќе треба да ги позајмиме од дома или од странство. Во истата таа година власта донесе и одлука да ги зголеми платите на јавната администрација за 5%, да ја зголеми социјалната помош за 10%, да вработи неколку илјади нови лица во јавната администрација...Во исто време кога Македонија е рекордер според невработеноста на младите, извозот паѓа веќе петти месец по ред, а

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

Капитално

ции за Македонија Ситуацијата со висината на задолженоста на Македонија се уште не е така алармантна како во Грција. Односно долгот на Македонија е под критичното ниво од 50% од БДП. Но, тоа не е никаква утеха, бидејќи во изминативе неколку децении имало случаи на земји кои банкротирале и со долг помал од 50% од БДП. Македонија ќе може да ја води оваа политика се додека има пристап до нови кредити за да ги враќа старите кредити, односно додека товарот за отплата на тој долг не стане преголем за фирмите и за граѓаните кои го полнат буџетот. Но, сите треба да бидат свесни дека ваквата политика води во големи ризици. Како за оние кои се задолжуваат, така и за оние кои ги кредитираат таквите политики. Тие ризици за Македонија, која има слаба и неконкрентна економија, се уште поголеми. фирмите тонат во неликвидност. Оттука, прашање на време е кога ќе се соочиме со фактот дека на буџетот му се натоварени премногу цицачи, кои не можат да ги издржат оние малку кои останаа да го полнат буџетот. Ситуацијата со висината на задолженоста на Македонија се уште не е така алармантна како во Грција. Односно долгот на Македонија е под критичното ниво од 50% од БДП. Но, тоа не е никаква утеха, бидејќи во изминативе неколку децении имало случаи на земји кои банкротирале и со долг помал од 50% од БДП. Проблемот во Грција настана на првата економска криза, кога секна и чешмата од каде што течеа кредитите, и земјата која со години ги одложуваше потребните реформи, се соочи со реалноста дека нема економија доволно силна која може редовно да ги отплаќа кредитите без да се задолжува со кредити за нивна отплата. Македонија ќе може да ја води оваа политика се додека има пристап

до нови кредити за да ги враќа старите кредити, односно додека товарот за отплата на тој долг не стане преголем за фирмите и за граѓаните кои го полнат буџетот. Грција во изминативе 15-20 години паралелно со задолжувањето на земјата водеше популистички политики на надворешно презадолжување и трошење на кредитите за поткупување на гласачкото тело или на јавни проекти кои носат само трошоци, а не и економска корист. Слична економска политика со години наназад се води и во Македонија. Но, сите треба да бидат свесни дека ваквата политика води во големи ризици. А затворањето на очите пред ризикот е ризик сам по себе. Како за оние кои се задолжуваат и кои ќе треба да го враќаат долгот, така и за кредиторите, односно оние кои ги кредитираат таквите политики. Тие ризици за Македонија, која има слаба и неконкрентна економија, се уште поголеми. nnn

Капитал број 819/820 10.07.2015

www.kapital.mk

Финансии Бизнис заедницата бара промена на Законот за извршување

Фирмите не можат никако да се наплатата од државните институции.

За нив важат посебни закони! Членот 211 од законот за извршување создава конкретен проблем на фирмите бидејќи го оневозможува извршувањето во должничкодоверителските односи помеѓу компаниите и јавните претпријатија и локалната самоуправа. Со овој член од Законот претседателите на основните судови имаат дискреционо право да го утврдуваат нужниот лимит на финансиски средства за функционирање на тие институции. Па така тие секогаш ги утврдуваат највисоките лимити и практично ги оневозможуваат фирмите преку извршување да си ги наплатат побарувањата кои ги имаат кон овие институции.

Факт: Илјадници фирми секојдневно трпат пор

www.kapital.mk

П пишува:

Дејан Азески

dejan.azeski@kapital.mk

Поради спорно толкување на член од Законот за извршување голем број компании не можат да ги наплатата огромните побарувања од јавните институции. Иако во Законот никаде не стои дека не можат да се извршуваат парични средства, туку само предмети и права, правосудството е целосно застанато во заштита на државните институции на сметка на приватните компании. За овој проблем се жалат повеќе компании. „Повеќе од пет години од кога е донесен законот за извршување ние не можеме да наплатиме скоро ништо од државните институции. Ако пресметаме само колку ни должи општината од која потекнуваме и во која најмногу функционираме треба

Капитал број 819/820 10.07.2015

21 веднаш да затвориме. Не знам дали се работи за законска дупка или некој тоа намерно го вметнал, но државните институции кога работат со нас приватните фирми се заштитени како мечки. Само да ви покажам колку извршни решенија за наплата имам, а особено да ги видите датумите од кога тие се издадени и се ќе ви стане јасно“, вели сопственик на мала градежна компанија од внатрешноста на Македонија кој се јави во Капитал за да се пожали на овој проблем. Други негови колеги од поголемите компании додаваат дека моменталниот Закон за извршување вака како што е поставен е само залажување дека нешто воопшто може да се наплати од државните институции. „Проблемот е што државата ти го признава долгот, но не кажува кога ќе го наплати. Официјално Законот е поставен да го штити финансиското функционирање на институциите во секое време и тоа можеби е во ред. Но, никој не гледа што се случува на другата страна кај приватниот сектор. Тие пари кои не можеме да ги наплатиме со години најчесто се клучни за опстанок или пропаѓање на нашите компании“.

Коморите со конкретен предлог на разрешување на небулозите

Претседателот на Стопанската комора Бранко Азески кој го контактиравме на оваа тема ни го објасни проблемот и од формално правен карактер. „Членот 211 од Законот за извршување создава конкретен проблем на фирмите бидејќи го оневозможува извршувањето во должничко-доверителските односи помеѓу компаниите и јавните претпријатија и локалната самоуправа. Со овој член од Законот претседателите на основните судови имаат дискреционо право да го утврдуваат нужниот лимит на финансиски средства за функционирање на тие институции. Па така тие секогаш ги утврдуваат највисоките лимити и практично ги оневозможуваат фирмите преку извршување да си ги наплатат побарувањата кои ги имаат кон овие институции. Овие дискрециони права им создаваат посебно големи проблеми на градежните компании кои не можат да си ги наплатат услугите кои ги извршиле за сметка за јавните претпријатија и локалните институции“, објаснува Азески. Азески предлага ова дискреционо право целосно да се укине или да се одреди колкав процент точно може да биде одреден за нужен лимит, а од останатиот дел на средства да се исплаќаат обврските. Според него, тоа е во интерес и на јавните претпријатија, бидејќи ако ова продолжи вака ќе дојдеме до ситуација во која ниту една компанија нема да има интерес да работи со нив и тоа ќе им создаде голем проблем во работењето. Во врска со оваа проблематика Стопанската Комора на Македонија до Министерот за правда Аднан Јашари веќе има доставено иницијатива за изменување и дополнување

ради погрешно толкуван закон

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

Финансии

С Бранко Азески

претседател на Стопанска комора на Македонија

о овој член од Законот претседателите на основните судови имаат дискреционо право да го утврдуваат нужниот лимит на финансиски средства за функционирање на тие институции. Па така тие секогаш ги утврдуваат највисоките лимити и практично ги оневозможуваат фирмите преку извршување да си ги наплатат побарувањата кои ги имаат кон овие институции.

Арсен Јаневски универзитетски професор

мено никаде во членот 211 од законот за извршување не се споменати парични средства на кои не би можело да се спроведе извршување кога се во прашање Република Македонија, нејзините органи, единиците на локалната самоуправа и јавните претпријатија. Членот 211 се однесува на предмети и права непходни за вршење на дејноста на институциите. Ваквото толкување е противуставно бидејќи автоматски ги става во нерамноправна положба државните институции и приватните компании.

на членот 211 од Законот за извршување на која засега нема никаков одговор. Сепак неофицијално дознаваме дека законот веќе е стигнат на Влада и дека наскоро се очекува разврска (позитивна или негативна) на сета оваа навистина проблематична ситуација.

Каде е проблемот?

Спорниот член 211 од Законот за извршување дословно гласи: „ Врз предмети и права на Република Македонија и нејзините органи, единиците на локалната самоуправа и јавните претпријатија не може да се спроведе извршување за наплата на парични побарувања, доколку тие се неопходни за вршење на нивната дејност, односно задачи. Кои предмети и права се неопходни за вршење на дејноста и задачите на должникот ќе определи претседателот на судот на чие подрачје се спроведува извршното дејство, ако во текот на спроведувањето на извршувањето, странките за тоа прашање не се согласат или инаку се укаже тоа како потреба“. Професорот Арсен Јаневски од Правниот факултет Јустинијан Први е со став дека проблемот не во законот туку во неговото погрешно толкување односно неговата примена. „Имено никаде во членот 211 од Законот за извршување не се споменати парични средства на кои не би можело да се спроведе извршување кога се во прашање Република Македонија, нејзините органи, единиците на локалната самоуправа и јавните претпријатија. Членот 211 се однесува на предмети и права непходни за вршење на дејноста на институциите. Ваквото толкување е противуставно бидејќи автоматски ги става во нерамноправна положба државните институции и приватните компании. “ Професор Јаневски не потсети дека во 2011 година веќе постоела иницијатива за автентично толкување на членот од законот од Собранието на РМ за која Законодавно правната комисија одлучила дека законот е јасен и нема потреба од автентично толкување. Затоа тој предлага во самиот закон кој веќе е во постапка за измена конкретно да се дополни дека:

Што бара бизнис заедницата?

Да се укине дискреционото овластување на 1.начин претседателите на основните судови, и на тој субјектите од приватниот и од јавниот сектор да се постават во еднаква положба на пазарот Да се предвиди можност за извршување без ограничување на извршувањето врз паричните средства кои се наоѓаат на сметка Паричните средства кои се наоѓаат на сметка кај носител на платен промет не се сметаат за средства што се неопходни за вршење на дејноста и задачите на должникот. Извршување да се спроведе врз паричните средства кои се наоѓаат на сметка кај носител на платен промет во сразмерен износ во месечни ануитети

2. 3.

„Не може да се спроведе извршување единствено на парични средства кои се наменети за плати и придонеси на вработените во конкретната институција“. Според Јаневски, на ваков начин ќе

јасно ќе се потенцира дека никој нема да смее да им забранува на компаниите да си ги наплатат нивните побарувања од парите кои се веќе на сметката на државната институција. nnn

Потреба: Што поитно да се разреши оваа небулоза

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

Компании и пазари

КАПИТАЛ АНАЛИЗИРА

Како Македонија прави над 120 милиони евра годишно од извоз на ИТ услуги? Веќе неколку годни наназад слушаме дека домашниот ИТ сектор има голем потенцијал за успех на меѓународниот пазар. Во прилог одат и бројките на Народната банка на Македонија, кои покажуваат дека само во последната година земјава на светот му продала компјутерски услуги во вредност од 121,3 милиони евра. Но, колку овој раст е реален и дали истиот има дополнителна вредност за македонските софтверски компании, ако се земе предвид фактот дека голем дел од странските клиенти, со тек на време се обидуваат сами да отворат свои претставништва во земјава, пред се поради ефтината работна сила и квалитетниот кадар.

ИТ-кадар: Македонскиот е конкурентен на меѓународните пазари

www.kapital.mk

В пишува:

Оливер Трајчески

oliver.trajceski@kapital.mk

Веќе неколку години во јавноста се слушаат проценки дека македонската информатичка индустрија има голем потенцијал за развој. Дека извозот може да биде силна страна на домашната ИТ индустрија покажуваат податоците на Народната банка на Македонија, според кои земјава на светот му продала компјутерски услуги во вредност од 240 милиони евра во последните пет години. Пред се’ се работи за компјутерски софтвер, веб решенија и апликации кои се нудат на големите ИТ гиганти, со кои македонските компании претходно имаат

Капитал број 819/820 10.07.2015

25 склучено договор за соработка. Главни извозни дестинации се земјите од регионот, Западна Европа, односно Соединетите Американски Држави. Експертите се децидни дека ИТ секторот е еден од најброрастечките, нагласувајќи го потенцијалот за зголемување на приходите од извоз на овој тип услуги. Иако земјава е мала по бројност, сепак станува една од поатрактивните дестинации кога станува збор квалитетни ИТ услуги. Во прилог и фактот дека само во 2014 година од Македонија биле извезени телекомуникациски, компјутерски и информатички услуги во вредност од 121,3 милиони евра, што е највисок извоз досега. Сепак, многумина ги нагласуваат недостатоците со кои се соочуваат софтверските фирми од земјава, а кои се однесуваат на неможност за целосна интеграција на електронската трговија и користењето на „PayPal“. „Капитал“ анализираше како се извезуваат, плаќаат и колку се проценува дека „тежи“ пазарот на компјутерски услуги во Македонија, што е најбарано и дали земјава може да се етаблира како квалитетен „играч“ на маѓународниот ИТ пазар. „За разлика од стандардното продуктно тргување, тргувањето со услуги има сопствена специфика и зависи најмногу од различните бизнис-модели, коишто ги практикуваат компаниите. Постојат

броjки:

240

милиони евра е вредноста на извезени компјутерски услуги од земјава во последните 5 години

121,3 57%

милиони евра е вредноста на извезените ИКТ услуги во 2014

е растот на извезените компјутерски услуги од земјава во последните 5 години

ʶ̛̛̬̖̯̦̯̖̔ ̸̡̡̛̛̬̯̌ DĂƐƚĞƌ ĂƌĚ ̛ sŝƐĂ ̨̔

̛̏ ̪̬̖̣̯̔̌̐̌̌ • Ʉɪɟɞɢɬɟɧ ɥɢɦɢɬ ɜɨ ɜɢɫɢɧɚ ɞɨ ɦɟɫɟɱɧɢ ɩɪɢɦɚʃɚ • Ɇɢɧɢɦɚɥɟɧ ɢɡɧɨɫ ɧɚ ɩɥɚʅɚʃɟ • Ȼɟɡ ɱɥɟɧɚɪɢɧɚ ɡɚ ɩɪɜɚɬɚ ɝɨɞɢɧɚ • Ȼɟɡ ɤɚɦɚɬɚ ɡɚ ɩɥɚʅɚʃɟ ɧɚ ɪɚɬɢ ɂɧɮɨ ɰɟɧɬɚɪ www.unibank.com.mk ɋɥɟɞɟɬɟ ɧࣉ ɧɚ www.facebook.com/unibank.mk

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

Компании и пазари

поред податоците на Народната Банка на Македонија, во 2014 година од земјава биле извезени во странство телекомуникациски, компјутерски и информациски услуги во вредност од 121,3 милиони евра, што е највисок извоз досега. Во истиот период, увозот на овие ИТ услуги изнесува 67,3 милиони евра, што значи дека Македонија лани имала нето извоз од овој тип услуги од 54 милиони евра. Само извозот на компјутерски услуги неколку бизнис-модели, по коишто се тргува со услуги, меѓутоа најзастапен е класичниот оутсорсинг модел. Во овој случај, домашната компанија склучува договор со странскиот доверител за давање одреден тип на услуга, за која што странскиот клиент плаќа по извозна фактура која што се подготвува од страна на домашната компанија“, вели Горан Калајџиски, главен оперативен директор и директор на човечки ресурси во Digital

лани изнесувал 58,6 милиони евра, што е највисок извод досега од земјава и претставува раст од дури 57% за период од пет години. Увозот, пак, на компјутерски услуги во Македoнија во 2014 изнесувал 32 милиони евра, што значи дека Македонија од извод на компјутерски услуги лани направила нето извозен прилив од 26,6 милиони евра. Колку за споредба, во 2010 земјава имал нето увоз на компјутерски услуги од 3,7 милиони евра. Dreams Team. Со популаризацијата на интернетот, се’ повеќе стануваат актуелни услугите кои можат да се направат од оддалечена дистанца, а притоа самата испорака да претставува дигитален облик кој е пренослив преку интернет. „Овој концепт претставува атрактивен, затоа што се намалуваат трошоците на учество за самите учесници во соработката, а воедно и брзината на испорака на

Извоз на компјутерски услуги (во милиони евра)

2010

58,6

Извозна експанзија на компјутерски услуги

52,4

главен оперативен директор и директор на човечки ресурси во Digital Dreams Team

амиот факт што секоја година се зголемува обемот на информатички услуги што се извезуваат во странство ја позиционира Македонија во земја која има понуда, поседува способност, знаење и вештини за Кире Анѓушев извоз на информатички извршен директор услуги. Се уште на "Veobit" претставува предизвик електронската трговија, како и неможноста за целосна интеграција со PayPal. Тоа се само некои од проблемите со кои се соочуваат софтверските компании од Македонија.

50,9

Горан Калајџиски

онкретно во ИТ индустријата, во моментов најактуелен е развојот на софтверски решенија со или без спецификација, како и промена и одржува на постоечките софтверски решенија. Во однос на првата група, Дејан Димитровски далеку помалку се долгодишен експерт во фирмите кои извезуваат домашниот ИТ сектор свои продукти, наспроти се повеќе забележителните специјализации во однос на одредени технологии или производи.

40,7

уѓето кои што работат во ИТ индустријата во најголем процент се високообразовани кадри кои се ценети и барани од странските клиенти. За жал, нашите компании најчесто се позиционират само како услужен подизведувач на некои поголеми странски играчи. Тоа доведува до користење на нашиот кадар како квалитетна работна сила.

37,3

2011 2012 2013 2014 Извор: Народна банка на Македонија

услугата е екстремно кратка, бидејќи во вакво опкружување нема никако физички извоз, не подложи на никаков посебен третман од и кон царинските служби и самата испорака се изведува преку интернет. Интересен е фактот што се повеќе и другите индустрии започнуваат со примена на овој формат“, вели Дејан Димитровски, долгогодишен експерт од ИТ сектор во земјава, кој потенцира дека иако за наплата во целост се користи македонскиот

Капитал број 819/820 10.07.2015

28 банкарски систем, сепак зголемените давачки за хонорарците можат да поттикнат голем број индивидуалци и помали компании, да размислуваат на алтернатични начини за исплата со кои би ги намалите големите давачки кон државата. Кире Анѓушев, извршен директор на домашната компанија „Veobit“ вели дека во однос на формата на начинот и деловната активност, извозот на информатички услуги е многу поедноставен во однос на извозот на стоки. „Самиот факт што секоја година се зголемува обемот на информатички услуги што се извезуваат во странство ја позиционира Македонија во земја која има понуда, поседува способност, знаење и вештини за извоз на информатички услуги. Во зависност од типот на договорот и комерцијалните услови, дали се работи за конкретен ИКТ проект, аутсорсинг или консултантски услуги, по извршените услуги заедно со детален извештај од работата се фактураат услугите. Финансиските детали, начинот на фактурирање и исплата најчесто се прецизираат на самиот почеток на договорот“, вели Анѓушев.

Колку „тежи“ домашниот ИТ пазар?

Иако податоците на Народната банка покажуваат забрзан раст на ИТ сектор во Македонија, сепак екпертите кои „Капитал“ ги консултира не сакаа да шпекулираат со конкретни бројки за тоа колку во суштина „тежи“ ИТ пазарот во земјава. „Шпекулирањето со конкретни бројки би било неблагодарно, бидејќи конкретната бројка зависи од мног у фактори. Најважниот којшто влијае на конкретната бројка е човечкиот капитал, којшто за жал е доста ограничен не само кај нас, туку и на глобално ниво. Навременото прилагодување и вклопување на човечкиот капацитет спрема побарувачката од странските пазари, ја одредува успешноста во тргувањето со ИТ услугите“, смета Калајџиски. Со сличен став е и Димитровски, според кој голем број од компании веќе се преориентираат кон овој тип на извоз. „Не би можел да зборувам во апсолутни бројки, но се позабележително е дека добар дел од постоечките фирми се преориентираа кон овој тип на извоз, а за ново-отворените некако е очекуван избор. Дури и се поголем е бројот на поединци и мали групи, кои се ориентират кон овој начин на работа. Се што треба да имате е компјутер и интернет врска, а тоа веќе секоја дом го поседува“, вели Димитровски. Од друга страна, Анѓушев смета дека растот се однесува повеќе на трендот дека изминативе пет години на македонскиот пазар почнаа со деловни операции повеќе странски компании, во кои најголем дел од нив работат како класичен „outsorсing“. „Сепак останува дилемата колку од овој раст има дополнителна вредност за македонските софтверски компании.

Колку од овие компании ќе имаат можност да бидат конкурентни на меѓународниот пазар со сопствени софтверски продукти и колку реалните бариери ги ограничуваат софтверските компаниии да постанат следен Google, Facebook, Dropbox итн.“, смета Анѓушев. „Со оглед на тоа што просечната плата на добар инжењер во областа на програмирање изнесува 1000 евра, ако на тоа ги придодадеме придонесите кон државата, даноците на добивка и трошоците за канцелариски простор, односно дибивката на компанијата, оваа цена ќе порасне на 3.000 евра. Ако се земе во предвид дека овој сегмент работат повеќе од 1.500 луѓе, слободната проценка е дека овој пазар месечно тежи повеќе од 4,5 милиони евра“, вели Дејан Карамачоски, извршен партнер во домашната компанија „ITcrowd“.

Најбарани веб-решенијата

Македонија може да се пофали со доста сериозен и добро-обучен кадар во ИТ индустријата, кој може да парира на меѓународните пазари. Најголемата конкуренција од странство доаѓа од доста „поефтините“ Индијци, но и далеку поквалитетните „играчи“ од источниот и централниот дел на Европа. „Луѓето кои што работат во ИТ индустријата во најголем процент се високообразовани кадри кои се ценети и барани од странските клиенти. За жал, како што споменав претходно, најчесто нашите компании се позиционират само како услужен подизведувач на некои поголеми странски играчи. Тоа доведува до користење на нашиот кадар како квалитетна работна сила“, потенцира Калајџиски. Тој нагласува дека доста често се случува странските компании да бараат долгорочни партнери во областа на услуги на домашните фирми. „Ретки, но не и за потценување се компаниите кои покрај услужната дејност, произведуваат и цели продуктни решенија и како готови производи ги пласираат на странските пазари. Но, уште еден поразителен момент е што во последно време, поради бизнис климата и географската положба, странските клиенти се обидуваат сами да отворат свои претставништва во земјава“, нагласува тој. На домашниот пазар побарувачката се однесува на софтверски услуги за развој на апликации, додека на меѓународниот најчести софтверските решенија во форма на „outsorсing“ и консултански услуги за специфични технологии и индустрии. „Постои голема разлика во однос на

услугите на домашен и меѓународен пазар. На домашниот пазар најдоминантен потрошувач и конзумент на ИТ услугите останува јавниот сектор, од приватниот сектор средните и големите компании инвестираат во развој на софтверски решенија прилагодени според нивните потреби во зависност од индустријата која работат. Побарувачката најчесто се однесува на софтверски услуги за развој на софтверски апликации, софтверски решенија прилагодени за конкретни потреби, клуч на рака софтверски решенија со целосна системска и хардверска инсталација. Полека но сигурно се наметнува нов тренд на конзумирање “Cloud” базирани софтверски решенија и продукти кои се нудат по принцип “софтвер како услуга” во форма на претплатнички договори“, вели Анѓушев. Во глобала, на меѓународниот пазар најмногу се извезуваат веб базираните решенија, а се уште е голема побарувачката за мобилни, наспроти облачните и класичните декстоп решенија. „ИТ секторот е најпрогресивниот во практикувањето на ваква испорака на услуги, но очекувам дека со експанзија на Интернетот во сите сегменти на работење ова ќе стане се почеста практика на фирмите кои сакат да си ги намалат своите трошоци со најмување на поефтина, а сепак квалификувана работна сила. Конкретно во ИТ индустријата, во моментов најакутелен е развојот на софтверски решенија со или без спецификација, како и промена и одржува на постоечките софтверски решенија. Во однос на првата група, далеку помалку се фирмите кои извезуваат свои продукти, наспроти се повеќе забележителните специјализации во однос на одредени технологии или производи“, смета Димитровски. Тој смета дека Македонија e малa како земја за да се етаблира на меѓународната сцена, но дефинитивно se nametnuva kako edna od proprilvfe;nite destinacii. “Mожам констатирам дека сме една од поатрактивните дестинации за овој тип на бизнис, посебно за европските соработници – се наоѓаме во иста временска зона, за неколку часа можете да пристигнете во Европа, Азија или Африка, ценовно сме прифатливи итн. Но, истовремено и не можеме да го игнорираме процесот на глобализација, што значи подеднакво сме атрактивни како и сите останати светски локации“, смета Дејан Димитровски, долгогодишен експерт од домашниот ИТ сектор. nnn

Анализа: Најчесто се извезуваат веб-решенија

Дводневна обука на тема: „Имплементација на Управување со ризици во организацијата според стандардот ISO 31000” 13 и 14 јули 2015 година (понеделник и вторник), 09:00-16:00 часот, во просториите на Институт КОНЦЕПТ, Скопје (Обуката е наменета за компании од производствена и услужна дејност: металопреработувачка, хемиска, автомобилска, текстилна индустрија, фармација, телекомуникации, банкарство, осигурување, земјоделство и сл.)

Рок за пријавување: 10 јули 2015 година

КОНТАКТ: м-р Ленче Зикова и м-р Бојана Делидинкова

       

Ден 1: Концепти и дефиниции од управување со ризикот Вежба 1 – Личен vs. организациски апетит за ризик Стандардот и регулаторната рамка Дефинирање на рамка за управување со ризикот Вежба 2 – Воспоставување на контекст Улоги и одговорности за управување со ризик Вежба 3 – Дефинирање на критериуми за оценка на ризик

Ден 2:  Идентификација на ризици  Вежба 4 – Идентификација на изворите на ризици  Анализа и евалуација на ризиците  Вежба 5 – Идентификување на влијание и веројатност  Третман на ризици  Вежба 6 - Опции за третман на ризици  Прифаќање на ризикот и управување со преостанатиот ризик  Комуникација и консултација во врска со ризиците со засегнатите страни  Вежба 7 – Комуникација во врска со ризиците  Мониторинг и преиспитување на ризикот

 е-маил: institut@koncept.com.mk • 02 3216 962

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

интервју

Г пишува:

Оливер Трајчески

oliver.trajceski@kapital.mk

Герд Васенберг е визитинг професор по Меѓународен маркетинг на Американ Колеџ во Скопје, а предава и предмети како Меѓукултурен маркетинг и Иновации на универзитетите во Германија, Бразил и Финска. Исто така, тој е консултант и советник на голем број извозно ориентирани компании ширум светот, меѓу кои и македонската „Витаминка“. Во интервјуто за „Капитал“, професорот Васенберг говори за тоа каква треба да биде извозната стратегија на Македонија, како македонските претприемачи поефективно да се вклучат на светската сцена, дали се доволни напорите земјава да се брендира како туристичка дестинација, односно во кои сектори треба повеќе да се инвестира. XX Професоре, за време на вашите наставни активности во Македонија во изминатите години, имавте можност да разговарате со бројни извозни компании. Кој е вашиот коментар за нивната меѓународна стратегија? За македонските претпријатија е важно да се справат со конкуренцијата на пазарот, но исто така и да ја зајакнат соработката со одредени корпорации. Уште еднаш ќе кажам дека Македонија не е голема земја, како на пример Германија и САД, но тоа само по себе има една одредена предност. На пример, полесно е да ги обучите вашите кадри, да одржите различни семинари и да развиете многу стратегии. Треба да се земе предвид и изборот на компании што би го носеле идниот економски развој и идните побарувања на пазарот, на пример во информатичката технологија и електротехниката, како идни профитабилни индустриски гранки. Ќе го споменам и здравството, како сектор кој се повеќе расте и се развива. Треба да си ги поставиме прашањата кои странски компании се спремни да инвестираат во Македонија и истите да бидат стимулирани. Како пример ќе ја земам германската компанија, „Кромберг и Шуберт“, која е дојдена во земјава поради ниските даноци и малите трошоци за производство. Единствена пречка за потенцијалните инвеститори би биле евентуални тензии, кои би се

Герд Васенберг

маркетинг консултант и визитинг професор на Американ Колеџ-Скопје

Тоа што сте мала земја е голема предност за побрз развој За македонските претпријатија е важно да се справат со конкуренцијата на пазарот, но исто така и да ја зајакнат соработката со одредени корпорации. Уште еднаш ќе кажам дека Македонија не е голема земја, како на пример Германија и САД, но тоа само по себе има една одредена предност. На пример, полесно е да ги обучите вашите кадри, да одржите различни семинари и да развиете многу стратегии.

Фокус: Занаетчиството, туризмот и храната имаат н

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

31 прикажале надвор од земјата. со своја култура. Тоа е нешто кое денеска Затоа е важно да се обезбеди даночна луѓето го сакаат. Сум ги посетил Охрид, и правна сигурност на компаниите кои Битола и Прилеп и слободно можам инвестираат тука. Но, сето тоа би било да кажам дека цените се достапни за далеку поедноставно, доколку Македонија секој, пред сè за германските туристи стане членка на Европската Унија. кои веројатно би гледале на Македонија како следна дестинација за XX Македонија е земја со Сепак, комплицирано мал број производи Треба да се земе одмор. е пристигнувањето до тука, кои може да се предвид и изборот бидејќи Холандија, Франција, пофалат со висока на компании Швајцарија и Австрија се додадена вредностшто би го носеле доста поблиски дестинации ориентирани сме на идниот економски за одмор. Тука мислам и лон текстил, метали, суровини... Каква развој и идните на инфр ас т рук т урното Битен сегмент извозна стратегија побарувања на поврзување. е и угостителскиот сектор. треба да има пазарот, на пример Сметам дека персоналот Македонија според во информатичката треба да биде добро обучен вас? На што треба да за да ги задоволи потребите технологија и се фокусираме како електротехниката, на гостите кои пристигнуваат земја? тука. Исто така, потребно е Преговорите за влез во како идни да се доработат и прошират Европската Унија, коишто профитабилни туристичките програми, со траат со години, треба да го олеснат пристапот до индустриски гранки цел привлекување на нови туристи од западноевропските меѓународните пазари. Но, земји. останува прашањето со кои Македонските стартапи тешко производи да се настапи во Европа. По мое XX доаѓаат до финансии во својата мислење и со моето искуство коешто сум почетна фаза, во земјава нема го стекнал со текот на годините, убеден сум venture capital фондови, бизнис дека Македонија има капацитет во делот ангели и сл. Од неодамна на занаетчиството и услугите и потребно формираниот државен фонд за е да се стимулира отворањето на мали и иновации ќе помага финансиски средни претпријатија. Сето тоа е директно селектирани стартапи, но поврзано со релативно ниските трошоци прашањето е како поефективно за производство во земјата. Други земји да се вклучат македонските како Полска и Ирска во пракса покажаа претприемачи на светската сцена дека клучна работа е инвестирањето каде што се достапни огромен во образованието поради недостигот на број фондови и сл.? квалификувана работна сила. Услови за тоа постојат, но потребно е сите заедно да Во многу земји, како на пример Германија, работат на тоа, почнувајќи од политичарите, постои финансиска помош за малите па сè до компаниите. Исто така, треба да се и средни претпријатија кои сакаат да учи од компаниите кои веќе имаат искуство се презентираат во с транс тво на на меѓународните пазари. Не е лошо да меѓународните саеми. Според мене, доколку се настапи со помалку производи, како на една земја сака да стане атрактивна за пример со прехранбени или пак со вино. инвестирање, мора да го покаже своето Пример ќе ја земам домашната компанија „меѓународно лице“. За постигнување на „Витаминка“, која е апсолутно одржлива, таа цел потребно е домашната економија има повеќе од 600 вработени и се наоѓа во да биде одговорна, да гледа и воочува каде константна експанзија. Едно претпријатие се недостатоците и да прави корекции на кое е извозно - ориентирано треба да ги истите. Важно е да се помогне на оние кои искористи шансите, кои европскиот пазар ги имаат можност и сакаат да извезуваат на нуди. Потешко е на пример, да се успее на странските пазари. На пример, да се даде пазарот со метал, или пак со челик, бидејќи еден стимул и поддршка за создавање тој е постојано под надзор на Европската мрежа во странство. Ризикот во земјите не е поради девалвација на валутата, Комисија. туку тоа е прашање на интеркултурална XX Како Македонија треба да се компетенција, која мораат да ја исполнат брендира како земја? Дали се доволни напорите да се брендира сите вработени и самите раководители на претпријатијата. како туристичка дестинација, XX Ако ве праша некој да дадете полна со природни и културни три битни совети за еден богатства или потребно е и нешто претприемач, кои би биле тие? друго? Во суштина Македонија изобилува со Пред сè да се биде отворен и искрен, а потоа прекрасни природни богатства, љубезни да се мотивираат вработените, бидејќи во луѓе и гостопримство. Во сите овие суштина тие претставуваат првите клиенти години не можам да се сетам на нешто на компанијата. За ова можам да кажам негативно во врска со вашата земја, а тоа една кратка мисла кажана од некој мудар претставува добар предуслов Македонија човек - „Доколку сакаме да блескаме да се презентира како туристичка земја однадвор, најпрво мора да имаме искра

Кој е проф. Герд Васенберг

рофесор Васенберг е визитинг професор на Универзитет Американ Колеџ Скопје (УАКС), каде предава Меѓународен маркетинг на МБА студенти во последните две години. Сепак соработката со УАКС е подолга од четири години, каде во рамки на Решица – академска мрежа за развој на претприемништво во Југоисточна Европа се развиваат и имплементираат голем број едукативни и истражувачки проекти во текот на годината Проф. Васенберг е професор по Маркетинг, Претприемништво и Меѓукултурен менаџмент на неколку универзитети во Германија (WestfälischeHochschule Campus Bocholt, Aachen University of Applied Sciences and at Essen-Duisburg University) и визитинг професор за Претприемништво и регионален развој на два универзитети во Бразил, и Меѓукултурен менаџмент на универзитетотCENTRIA UAS, Kokko-la/Ylivieska во Финска. Освен академското искуство професорот е врвен и признат консултант на повеќе значајни мали и средни претпријатија како претседавач на управни и советодавни одбори, но и како сопственик и косопственик на неколку претпријатија. Бил владин консултант за Регионален трансфер на технологија на германскиот регион Северна Рајна Вестфалија (State Government of North Rhine Westphalia) и директор за маркетинг и деловен развој на владината програма за економски развој на Ирска.

одвнатре“. Третиот совет се однесува на соработка на средните претпријатија и заедничко делување на странските пазари. Има доволно примери кога настапот на една компанија на меѓународен саем е прилично тежок, но сè би било далеку полесно доколку две или три помали заеднички се претстават на вакви настани. XX Со оглед дека сте предавале во Европа, Бразил итн., колку се слични и различни истовремено претприемачките култури на различните континенти? Од гледна точка на претпремаштвото, условите во Македонија и во Бразил се слични. Културите се насочени кон посветување внимание, почитување на другата страна и градење доверба. nnn

најголем потенцијал за брендирање на Македонија

Капитал број 819/820 10.07.2015

www.kapital.mk

политика

Преговорите Груевски-Заев како “турска серија“

Викторија Нуланд во Скопје не доаѓа со магично стапче... Но, можно е да дојде со боксерски ракавици ?!

Тоа што периодов во новостите од преговорите меѓу Груевски и Заев не се појавуваат изјави на претставници на меѓународниот фактор (за разлика од претходно), може да значи дека странците стануваат подискретни за да не го делат со македонските актери евентуалниот неуспех на преговорите што запнале околу тоа дали Груевски ќе си оди три или шест месеци (или колку и да е во овој интервал) пред изборите најавени за април 2016. А може да значи и дека за да има договор се чека нова, соодветна доза притисок, која, според одредени кругови, би дошла со Викторија Нуланд, на 13 месецов. Во случај преговорите да не успеат, и во СДСМ се свесни дека со радикализацијата на нивниот пристап - нови протести и блокади, не може да се направи битна разлика од претходно, особено не среде лето. Што би значело, ништо од избори во април, а според извори од СДСМ, не е исклучено дури и Груевски да го одработи мандатот до крај, до 2018 година

СДСМ: За некои пресудни точки за догов

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

З пишува:

Максим Ристески

maksim.risteski@kapital.mk

Од извесниот оптимизам по лидерската средба одржана на 29 јуни, кога се чинеше дека договорот тукушто не е постигнат - Заев очигледно тогаш добил накаков охрабрувачки знак од Груевски штом прифати да даде шанса од уште неколку дена (а претходно изјавуваше дека со евентуален неуспех на 29 јуни ќе ги снема причините за опозицијата да продолжи со процесот), преговорите влегоа во ќорсокак. Или барем во информативен (са)мрак. Ако претходно редовно имаше изјави од еврокомесарот Јоханес Хан/портпаролката Коцијанчич, од амбасадорите на САД и на ЕУ, од европратениците Вајгл, Кукан, Ховит ..., деновиве во новостите од преговорите имаме само повикување на неименувани дипломатски извори, и впечаток дека иницијативата за нова лидерска средба им е оставена на домашните актери/ преговарачи. Тоа може да значи (само) дека меѓународниот фактор смета оти веќе го направил она што може, и својот дел сега треба да го одработат Груевски и Заев. Да не речеме дека странците можеби стануваат подискретни за да не го делат со македонските актери евентуалниот неуспех на преговорите што запнале околу тоа дали Груевски ќе си оди три или шест месеци (или колку и да е во овој интервал) пред изборите најавени за април 2016. Откако најавената (само од медиумите не и од преговарачките страни) средба за 3 јули не се одржа, секој следен ден се чека нова (до затворањето на овој број на „Капитал“ таква не беше закажана), а од штурите брифинзи од партиите не доаѓаат добри вести. Сè уште се преговара за тајмингот на повлекувањето на Груевски од премиерското место (наводно СДСМ бараат да си оди минимум 150 дена пред изборите најавени за април догодина), а начинот на опозициска контрола врз министерствата што најмногу се сомничат за изборни злоупотреби одвај бил начнат. За голем дел други прашања поврзани со барањата на опозицијата за да се добие нејзината доверба во изборниот процес разговорите уште не биле ниту почнати. А ден по средбата на 29 јуни, Алсат-М повикувајќи се на свои извори, и показателно

l „САД продолжуваат со поддршката за евроатланските аспирации на Македонија,

како и на процесот кој се води во рамките на ОН за решавањето на спорот за името меѓу Македонија и Грција“, му порача Нуланд на Груевски при ланската јулска посета

споменувајќи го американскиот амбасадор Џес Бејли како посредник во пост-29 јуни преговорите водени „далеку од очите на јавноста“ меѓу Груевски и Заев, напиша дека „на маса е предлог со кој преодната влада со вклучување на СДСМ и на супервизори во некои клучни министерства, би почнала со работа во ноември, а мандатот на премиерот Никола Груевски би престанал во јануари 2016 година“. Самото прифаќање на Заев да има нова средба по онаа на 29 јуни, покажува дека Груевски прифатил/барал време да размисли за предлогот на СДСМ околу тајмингот за негово повлекување како премиер. А тоа, пак, значи дека за да има договор можеби се чека само соодветната доза притисок, која, според одредени кругови, би дошла со американската помошник-државна секретарка за европски и евроазиски прашања, Викторија Нуланд, на 13 месецов. Во меѓувреме, извори блиски до опозицијата велат дека не се чека Нуланд, туку оти Груевски одолговлекува со новата средба за да добие на време - веројатно за на крајот евентуално да испадне дека опозицијата го загубила тактот и се повлекла од преговорите, станувајќи неконструктивниот фактор. Од СДСМ изјавуваат дека нема да подлегнат на ваквото сценарио, односно, оти во случај на неуспех на преговорите ќе инсистираат да се подели одговорноста - самите нема да објават прекин (на преговорите), туку ќе чекаат во секој случај да седнат на заедничка маса (со Груевски), и откако таму би се видело дека се исцрпени можностите во сегашниот формат на преговори да се дојде до решение, одлуката заеднички, со ВМРО-ДПМНЕ, да и ја соопштат на јавноста.

Нуланд ќе дојде и во Скопје, но, ќе се подзамори ли и со кризата?

Релевантен извор од СДСМ не очекува дека доаѓањето на Нуланд на 13 јули во Скопје може да го врати преговарачкиот процес во колосекот. Посетата е подготвувана со месеци и нема врска со македонската криза, смета тој. Се работи за регионална посета чија ударна тема/цел е српско-косовската оска, дефинитивно пацивизирање на двете страни со потпишување дефинитивен договор. „Македонската криза за разлика од српскокосовскиот проблем, сè уште има само внатрешни белези - нема надворешни што би можеле да го засегнат регионот. И затоа Америка и другите големи играчи не доаѓаат овде, односно не се ангажираат со нас. Се ангажираат таму кадешто постои опасност од надворешно прелевање на кризата. И кумановскиот настан покажа дека нам од надвор може да ни дојдат проблеми, а не ние да извеземе такви“, вели изворот, кој од посетата на Нуланд на Скопје очекува таа да испрати некоја кратка порака за кризата овде, и толку. „Ако нешто се договори до нејзиното доаѓање на 13 јули, тоа ќе се договори без неа. Ако не се договори, тоа повторно нема да има влијание врз поставеноста на Нуланд“. За вклучување на Американците во преговарачкиот процес аналитичарите зборуваат одамна, а ваквите очекувања особено се засилија по заострувањето на односите меѓу Заев и еврокомесарот Хан (со изјавата на последниот дека извештајот на ОБСЕ/ОДИХР за изборите во 2014 бил генерално позитивен, по што Заев го обвини Хан за пристрасност). Тогаш во некои од медиумите се појавија претпоставки дека Хан има бизнис интереси

вор ниту оддалеку нема согласност

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

политика

„За некои црвени линии не може да има отстапки“,

изјави Заев од дебатата на младите социјалдемократи

„Нова лидерска средба ќе има кога ќе се создадат услови за

тоа, односно, кога ќе има потреба“, загадочно врати Груевски

во австриска компанија (Новоматик) која работи во Македонија, и оти поради тоа не е неутрален во преговорите со македонските лидери. Во оваа фаза аналитичарот Алберт Муслиу во изјава за „Капитал“ оцени дека не е исто САД само да учестуваат во процесот (преку амбасадорот Бејли), и да го преземат неговото водење. „Сите ја знаеме разликата. И во 2001 година имавме и Американци и Европјани, но, во моментот кога се вклучија Американците и постојаниот нивен претставник почна разрешницата“, изјави тогаш Муслиу. И универзитетскиот професор Јове Кекеновски потсети дека факторот „преку барата“ го издејствува Дејтонскиот договор и Охридскиот договор, значи, заклучи, „на овие простори, тие знаат како да постапуваат со политичарите“. Политичкиот, пак, аналитичар Сашо Клековски, тогаш изјави дека вклучувањето на Американците во преговорите, особено со функционер од повисок калибар (како Нуланд), би можело да го олесни постигнувањето компромис, зашто би им дало извесно право на лидерите да го објаснат со „виша сила“ попуштањето од претходно декларираните позиции.

Што ако преговорите пропаднат?

Извор од СДСМ вели дека за некои пресудни точки за евентуалниот договор ниту оддалеку нема согласност меѓу Груевски и Заев. Не само за тоа кога ќе се повлече премиерот, туку и за некои други прашања поврзани со структурата на транзициската влада - како она за начинот на кој ќе дејствуваат најавените заменици, или копотписници, министри супревизори. Во случај преговорите да не успеат, и во СДСМ се свесни дека со радикализацијата на нивниот пристап - нови протести и блокади, не може да се направи битна разлика од претходно, особено не среде лето. „Проблемот е што власта успеа да се стабилизира во фотељите последниов месец, за разлика од првиот (месец) кога се појавија „бомбите“, кога беа прилично испаничени. Но, Груевски веќе нема ниту еден параметар да владее комотно после објавата на материјалите од „Вистината за Македонија“, вели извор од СДСМ. Според него неуспехот на преговорите би значел дека нема ништо од изборите во април догодина, поради што Груевски би можел да остане номинално на власт, и да го тера мандатот до крај, до 2018 година.

„Ако нема договор опозицијата не може со сила да го натера Груевски да спроведе нормални избори. Нема ни странците да притискаат по секоја цена, ако видат дека Груевски и во вакви услови на целосно изгубена доверба грчевито се бори за да остане на власт“, вели изворот. Официјалните, пак ,изјави на премиерот и на претседателот на СДСМ, оставаат простор да се толкува дека до договор можеби и може да се стигне. Груевски, секако, не пропушти да ја обвини опозицијата дека води деструктивна политика и оти прави сè за да не дојде до договор, но, изрази и очекување дека „за излез од политичката криза треба да се најде некое разумно решение, односно разумен компромис“. И Заев, од своја страна, беше доследен во нападите кон власта - рече дека не го признава правосудството како независна власт зашто било под контрола на Груевски, и оти нема да присуствува на закажаните рочишта и нема да се пријавува во судот (ова дојде откако Кривичниот суд го прифати обвинителниот акт за „Пуч“) - но, тоа не пречеше да изјави и дека преговорите со Груевски се водат сериозно, со тоа што „за некои црвени линии не може да има отстапки“. nnn

Нуланд: Во регионот доаѓа главно за српско-косовскиот проблем

www.kapital.mk

Грчкото “НЕ” го стави на тест лидерство 36 COVER STORY Капитал број 818 03.07.2015

ЕУ мора да за да пр Грчкото отфрлање на мерките за штедење наметнати од кредиторите на виделина ги изнесе слабите основи на кои се поставени и изградени ЕУ и еврото и покажа дека ЕУ не е ниту силен политички проект, ниту, пак, еврото е валута која им одговара на

( во милијарди евра ) 68,20

Германија

43,80

Франција

38,40

Италија

25,00

Шпанија

21,40

ММФ

18,10

ЕЦБ Холандија

13,40

САД

11,30

Велика Британија

10,8

Белгија

7,5

Кому должи Грција?

www.kapital.mk

о на Меркел и иднината на еврозоната 37

Капитал број 818 03.07.2015

а се менува реживее сите земји членки. Без оглед како ќе заврши грчката драма, без фундаментални промени во начинот на кој досега функционираше монетарната унија, само е прашање на време кога ќе се случи распадот на овој досега најголем експеримент за глобализација.

Франција Германија

Јавен долг (% од БДП) 95% 73% 177%

Грција

132%

Италија

130%

Португалија

97%

Шпанија

105%

Белгија

109%

Ирска Холандија

68%

Колку се задолжени најголемите европски економии?

КУРС ПО ОСНОВИ НА СМЕТКОВОДСТВО И СМЕТКОВОДСТВЕНА АДМИНИСТРАЦИЈА септември 2015 година Во просториите на Институт КОНЦЕПТ, Скопје

Доколку имате свое претпријатие, сакате да работите како сметководител или сакате вашето теоретско знаење да го преточите во практична примена тогаш оваа обука ќе Ве оспособи за тоа! Курсот е наменет за почетници во областа на сметководството, студенти и вработени лица коишто се на позиција сметководствена администрација, како и оние лица коишто имаат допирна точка со сметководство или пак сакаат теоретски и практично да го научат. Предавањата ќе се одржуваат во текот на месец септември 2015 година, три пати неделно во попладневните часови од 16.30 до 20.00 часот, во просториите на Институт КОНЦЕПТ.

Пријавувањето е во тек !!!

КОНТАКТ: м-р Ленче Зикова и м-р Бојана Делидинкова м

Учесниците преку високо професионални предавања, практична работа и соодветна литература за 42 часови ќе го научат основното ниво на сметководство.

 е-маил: institut@koncept.com.mk • 02 3216 962

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

Капитал анализа

E пишуваат:

Биљана Здравковска Стојчевска biljana.zdravkovska@kapital.mk

Евопските лидери и дадоа краен рок на Грција до крајов на неделава да предложа реформи за да ја добие финансиската помош која и е потребна за да се спаси од банкрот. Во спротивно првиот човек на Европската комисија Жан Клод Јункер најави дека ќе следува излез на Грција од евозоната, за што Комисијата имала и детален план. Германската канцеларка Ангела Меркел, пак, пред итниот европски самит свикан за недела, изјави дека не е многу оптимист дека е можен договор со Грција. И францускиот претседател Франсоа Оланд потврди дека ако не се постигне договор со Грција, сите мора да го разгледуваат опцијата за грекзит. Што тоа значи и колкави ќе бидат штетите од еден ваков развој на настаните никој не може со прецизност да предвиди.

Впечатокот во јавноста е дека овие преговори досега не беа неуспешни без причина и дека е повеќе од очигледно дека ниту еврозоната, ниту Ципрас не сакале да се најде договор во преговорите. По грчкиот референдум и силното “не” на мерките за штедење, има уште поголема спротивставеност на двете страни околу тоа како треба да продолжи да се управува Европската унија, односно еврозоната за да се надмине должничката криза во која се потонати повеќе европски членки. За социјалистите низ Европа грчкото “не” на референдумот е силен шамар за финансиската “олигархија” која веќе неколку години во трка во профити и спасување на големите банки го остави народот да тоне со мерките за штедење. Но, дали Меркел и богатите земји членки се подготвени да ја жртвуваат Грција за да спречат вакви трендови во остатокот од Европа, ќе покаже европскиот самит во недела. Ако Грција се остави да потоне, тоа би било рушење на принципот на солидарност што е еден од основите на кои е поставена ЕУ и еврото. Дури и кредиторите да одлучат да ја спасат уште еднаш Грција, без таа да се обврзе на реформи, останатите задолжени европски земји како Шпанија, Португалија, Италија, може да го следат истиот пат кој го одеше Грција и да ги отфрлат мерките кои во 2010 година им беа наметнати токму за да се спаси еврозоната и еврото. Влогот во оваа точка во која се доведоа европските лидери од една и Ципрас од друга страна е преголем. Меркел за целиот период додека траеше грчката криза ја повторуваше мантрата дека ако пропадне еврозоната и еврото ќе пропадне

и Европската унија. Иако, излезот на Грција од еврозоната на европските лидери сега им се чини како единствен пат за да се спаси еврозоната, факт е дека едно вакво сценарио ќе предизвика силни потреси врз светската економија. Како и да заврши грчката драма, еврозоната и светот, не можат да продолжат понатаму како досега. Бидејќи европската должничка криза не е само економска, туку и политичка криза, која создава предизвици не само за ЕУ, туку и за либералната демократија во целост.

Судир на две идеологии за иднината на Европа

Податоците покажуваат дека мерките за штедење и реформите кои и беа наметнати на Грција како услов за да добие нови кредити, ја одвлекоа грчката економија во уште подлабока рецесија и депресија. Така во изминатите пет години откако беа наметнати овие мерки кои ги бараше Тројката, грчкиот БДП падна за 25%, невработеноста се зголеми на 25%, а долгот се искачи на 177% од БДП, што е повисоко ниво од периодот пред да почне да се спроведува програмата за спасување на Грција. Овие податоци се чини дека не се доволен факт за Тројката да си признае дека спасителната програма уште од самиот почеток била поставена на нереалистични проценки и очекувања за грчката економија. Единствено нешто што еврокредиторите успеаа да го остварат со овие мерки е да ги спасат европските банки од поголеми загуби и да купат време одложувајќи го вистинското решение на грчкиот проблем. Но, како што се буткаше проблемот подолго под тепих, така незадоволството

По 5 години мерки за штедење: Грчкиот БДП падна за 25%

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

Капитал анализа

Жан Клод Јункер претседател на Европска Комисиа

ко Грција не се обврзе на потребните реформи до недела, ќе следува излез од еврозоната. Комисијата веќе има детален план за грекзит.

кај грчките граѓани од буџетските кратења и поголемите даноци стануваше преголемо и отвори простор да се појави левичарската партија Сириза, која на чело со Алексис Ципрас, победи на предвремените избори во јануари годинава. Сириза на изборите победи со ветување на Грците дека ќе стави крај на мерките за штедење и дека ќе го намали долгот на земјата, став кој доби уште една голема поддршка на референдумот

Г Алексис Ципрас

премиер на Грција

рчката криза не ја загрижува само Грција, туку е епицентар помеѓу две дијаметрално спротиставени стратегии за иднината на Европската унија.

против условите на кредиторите кои се одржа на 5 јули, на кој дури 61% од граѓаните гласаа да не се прифатат условите на кредиторите. Тоа само покажа дека спасувањето на банките и кредиторите, оставајќи ги притоа луѓето да тонат во калта, може да води единствено до Сириза, односно до засилување на популизмот и евроскептицизмот во Европа.

Мерките за штедење кои во изминатите пет години им беа наметнати на посиромашните и презадолжени земји членки на еврозоната предизвикаа засилување на левицата низ Европа, која како и Ципрас смета дека ваквата економска политика, за која главна асоцијација е Германија, не ги дава посакуваните резултати и има огромни хуманитарни последици. Многу аналитичари сметаа дека начинот на кој ќе се реши кризата во Грција ќе ја одреди иднината по која ќе продолжи да се управува Европската унија. Аналитичарите посочуваат без разлика дали на европските им се допаѓа или не она што го говори Ципрас, тоа укажува на постоење на дефекти кои ако не бидат вистински разбрани и поправени, можат многу лесно да ја ги внесат во агонија и Европската унија и еврото.

Дали исфрлањето на Грција од еврозоната ќе го спаси еврото?!

Грекзит или излез на Грција од еврозоната станува се пореално сценарио како што наближува 20 јули кога земјата треба да

Правилата на еврозоната не ги почитува никој

рчкото отфрлање на мерките за штедење наметнати од кредиторите на виделина ги изнесе слабите основи на кои се поставени и изградени ЕУ и еврото и покажа дека европската монетарна унија не е ниту силен политички проект, ниту, пак, еврото е валута која им одговара на сите земји членки. Европа е изградена на идејата дека поддршката на заедничката валута и заедничките економски интереси ќе преовладуваат во националните политики на земјите членки.

Но,се чини дека оваа идеја функционира само во добри економски времиња, но не и во време на економска криза. Европската монетарна унија е воспоставена 1 јануари 1999 година со цел да се обезбеди подобро функционирање на европскиот заеднички пазар и економски да се зајакне Европа на светскиот пазар. Но, додека монетарното управување со ЕУ беше во рацете на ЕЦБ, фискалната политика остана и понатаму исклучиво одговорност на владите во земјите членки. Со Пактот за стабилност се поставија одредени фискални ограничувања и правила познати како Мастришки критериуми, со цел да се спречат преголемите дефицити и јавни долгови на земјите членки. Тие меѓудругото предвидуваат секоја земја членка на еврозоната да има буџетски дефицит до 3% од БДП и јавен долг до 60% од БДП. Но, праксата покажува дека ниту лидерите како Германија и Франција, а ни другите земји во еврозоната не ги почитуваат правилата за фискална дисциплина

кои самите ги поставиле. На пример уште во 2003 година Германија и Франција ги надминаа поставените критериуми и имаа буџетски дефицити поголеми од 3% од БДП. Но, Европската комисија, предводена тогаш од Романо Проди наместо финансиски да ги казни земјите кои не ги почитуваат критериумите за фискална дисциплина, ги послуша министрите за финансии кои тогаш гласаа Комисијата да ги остави на мира Германија и Франција. Исто така податоците на ММФ покажуваат дека повеќето земји членки на еврозоната имаат многу поголеми долгови од дозволените 60% од БДПм вклучително и Германија и Франција. За многу експерти токму меката монетарна политика, односно политиката на лесно и евтино задолжување на земјите членки, која ја водела еврозоната од 2002 година до 2008 година односно пред избивањето на должничката криза, е една од најголемите причини за должничката криза во која западна Европа. Многу економски експерти сметаат дека Европа за да го зачува еврото и монетарната унија ќе мора да ги направи да прерасне и во фискална и политичка унија. Но, тоа ќе биде многу тешко во време на економска криза кога се засилува евроскептицизмот низ цела Европа.

Еврозона: Фискалните ограничувања не ги почитува никој

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

врати 3,5 милијади евра од долгот кон ЕЦБ. Ако не го исплати овој износ, ЕЦБ нема да може да им ги обезбеди потребните пари за ликвидност на грчките банки, без кои тие ќе банкротираат. Според некои неофицијални проценки, грчките банки кои останаа затворени и по референдумот, имаат готовина само за до крајот на неделава. Во вакво сценарио Грција ќе остане без пари и ќе биде принудена да печати нови пари, односно или да се врати кон драхмата или да воведе некои привремени

пари, што би било техничко исфрлање на Грција од еврозоната и напуштање на еврото. Воведувањето на драхмата или привремената валута ќе предизвика загуби и кај кредиторите и кај грчките граѓани, бидејќи надворешниот долг и депозитите на граѓаните ќе бидат деноминирани во драхми, која според некои проценки ќе биде во старт девалвирана за над 50% во однос на еврото. Тоа од една страна ќе го направи поконкурентен и ќе го зголеми грчкиот извоз и туризмот, но од друга страна ќе ги стопи депозитите на граѓаните во банките кои ќе

бидат од евра деноминирани во новата помалку вредна валута. Повеќе светски познати економисти како Пол Кругман и Јозеф Стиглиц сметаат дека збогувањето на Грција со еврото може да биде најдобрата надеж на земјата да ја заживее економијата, и дека останувањето во еврозоната под овие мерки за штедење само ќе ја пролонгира мизеријата во која е доведена земјата. Како и да завршат преговорите на релација Грција –Европа, на земјата и претстои тешка и неизвесна економска иднина. nnn

Капитал број 819/820 10.07.2015

www.kapital.mk

свет

Исламската држава за својата годишница удри на три континенти

Што треба да направи ал-Багдади за да му се случи инвазија како на Садам? Тоа што опстојува цела година и покрај постојаните провокации што му ги прави на светот со масовните и брутални егзекуции, како на Исламската држава да и дадоа за право да се почувствува спремна тлото на својот терор да го прошири на други континенти, во Европа и во Африка. За закани од ИД на Балканот, периодов стигнаа повеќе сигнали - овој регион е во втората фаза од плановите за ширење на калифатот. Експерите предупредуваат дека „калифот“ Ибрахим можеби не секогаш успева да ги оствари заканите, но, кога ги најавува секогаш мисли сериозно. Потценувањето на второво е една од причините што проблемот со тероризмот инспириран од извитопереното толкување на исламот не само што не е решен, туку е дури и зголемен

Хаџи-Јанев: Кога се закануваат од ИД, никогаш не излажале

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

З пишува:

Максим Ристески

maksim.risteski@kapital.mk

Заканите од тероризам инспириран од извитопереното толкување на исламот и на џихадот, надлежните за безбедноста во Европа, на Балканот, во Македонија, ќе треба да ги сфаќаат сè посериозно. Сè дури таканаречената Исламска држава, или калифатот што беше објавен пред една година (на 29 јуни 2014 година), ја задржува главнината на освоените територии во Ирак и во Сирија, ќе привлекува и ќе му се приклучуваат нови борци - кои ќе направат хиџра (ќе се преселат, на пример, од Балканот, на територијата на калифатот - терминот хиџра терористите на ИД го употребуваат во контекстот, а по углед на преселувањето на пророкот Мухамед од Мека во Медина) или ќе покажат спремност за дејствување таму каде што се (на пример, во некоја европска држава), како „осамени волци“. Во неодамна објавеното пропагандно видео на ИД, борци од Балканот (од Босна, од Албанија, од Косово) кои му се заколнале на верност на „калифот“ Ибрахим, познат и како Абу Бакр ал-Багдади, ги повикаа нивните поддржувачи во Албанија, во Косово, во Македонија, ако веќе не можат да направат хиџра, да напаѓаат овде, „убивајќи на секое место каде што ќе стигнат“. Тоа што опстојува цела година и покрај постојаните провокации што му ги прави на светот со масовните и брутални егзекуции, како на Исламската држава да и дадоа за

право да се почувствува спремна тлото на борбата, на својот терор, да го прошири на други континенти, во Европа и во Африка, односно да почне да го остварува планот за светски калифат. Нападите во Франција (во фабрика во близина на Лион еден човек беше обезглавен), во Тунис (беа убиени 39 туристи, од кои повеќето Британци), и конечно на континентот на ИД, во Кувајт (во самоубиствен бомбашки напад во шиитска џамија загинаа 27 лица), упатуваат на ваков заклучок. Аналитичарите одамна ја направија разликата меѓу Ал-Каеда и Исламската држава, во корист на втората, кога е во прашање степенот на терористичка закана за светот. Целта и на Ал-Каеда беше создавањето калифат, но организацијата чие заштитно лице е Осама бин Ладен, смета дека држава со ваква исламска форма на власт има шанса само откако Америка и нејзините европски сојузници би биле победени до степен што нема да можат да се мешаат во муслиманските држави. Ваквиот пристап јасно е дека подразбира долгорочна војна, која кога би успеала да издејствува неутрализирање на влијанието на Западот, би продолжила со цел соборување на властите во муслиманските држави, и воспоставување на калифатот. Ова значи дека Ал-Каеда не може на своите потенцијални приврзаници практично да им покаже што значи калифат овде и сега, и нејзините ветувања од овој аспект се прилично апстрактни. За разлика од Исламската држава, која освојува, се труди да ги задржи, и управува конкретни територии, и оттаму праќа пропагандни видеа за заинтересираните да видат дека калифатот е реалност, и да се мотивираат да придонесат за неговото ширење.

Зошто сè уште систематски не се удира по терористите на копно?

За закани од Исламската држава на Балканот периодов стигнаа повеќе сигнали. Овој регион е во втората фаза од плановите на ИД за ширење на калифатот. Универзитетскиот професор Методи Хаџи-Јанев гостувајќи во Топ тема

на телевизијата Телма изнесе согледување што безбедносните служби од регионот мора да го имаат предвид. „При проценката на безбедносните ризици од вакви луѓе (од Исламската држава, н.з.) мора да се има предвид дека тие никогаш не излажале. Можеби не успеале секогаш да го реализираат она што сакале во даден момент, но, никогаш не излажале“, рече Хаџи-Јанев. А токму првичното потценување на размерот на заканата што ја претставува Даеш (арапскиот акроним за Исламската држава на Ирак и на Сирија) е една од причините што проблемот со тероризмот инспириран од извитопереното толкување на исламот не само што не е решен, туку е дури и зголемен. А околностите во кои настана калифатот не оставаа, односно, не требаше да остават простор за потценување. Со американска инвазија во Ирак беше сменет режим, но, секуларен, на Садам Хусеин. Го замени верско решение чиј дебакл го олицетвори поранешниот премиер, Нури ал-Малики, кој во своите два мандати не само што не успеа да ја обедини земјата, туку одбиваше да ги интегрира сунитските паравоени формации во ирачката војска (така буткајќи ги во екстремизам), а и на други начини вршеше системска дискриминација на сунитите во земјата. Како резултат, голем дел од сунитите од некогашниот режим на Садам, иако идеолошки можеби не ја поддржуваат ИД, се борат на нејзина страна. Ал-Малики беше донесен на власт поради очекувањето на Американците дека со еден вака потценувачки прост потег - носењето на шиит кој ќе владее шиитско-ексклузивистички со земјата, ќе ги избалансираат сунитско-шиитските влијанија на Блискиот исток, со цел да ја намалат сунитската база за растечкиот екстремизам. Во меѓувреме се покажа дека со потегот не само што не се постигна целта, туку оти ИД доби свои јатаци секаде каде што сунитите се мнозинство во Ирак. Влијанието на шиитски Техеран во Ирак по повлекувањето на Американците, како и застанувањето на Иран на страната на режимот во Дамаск, дополнително ги

САД: сè уште не го спуштаат проблемот на земја, го гледаат од високо

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

свет

Уелбековото демократско „покорување“ на Европа од страна на исламот

оследниот роман на најпознатиот современ француски писател, Мишел Уелбек, „Покорување“ излезе на 7 јануари во Париз; истиот ден кога беше извршен терористичкиот напад на редакцијата на Шарли Ебдо, и кога на насловната страница на весникот се најде токму Уелбек. Наспроти ваквото, терористичко искуство на Французите, на Европа и на светот, од екстремниот ислам, писателот во „Покорување“ нуди една поинаква визија за ширење на религијата што ја донесе пророкот Мухамед, на денес доминантно христијанското тло. Уелбек дејствието на романот го сместува во Франција, во 2022 година, кога заканите (почнати во нашево време) од исламскиот тероризам, и од предрасудите во тој контекст кон имигрантите муслимани, го претвораат Националниот фронт на Марин Ле Пен во фаворит на изборите испровицира селафиско-вахабистичките ис ламски движења во земјите на Персискиот залив и ги доближи до ИД. Саудиска Арабија, чие владејачко кралско семејство Сауд официјално е цел на закани од ИД, преку богати поединци и дава(ше) финансиска поддршка на Исламската држава, само за да се спречат шиитските геополитички претензии во регионот. И по воспоставената контрола на банкарските трансакции за да се спречат големите приватни донации за ИД од арапските земји, се чини дека истите му плаќаат не помал (од претходните донации) „рекет“ на „калифот“ Ибрахим за да не бидат напаѓани. Останува впечатокот дека САД по 14 години борба со тероризмот (по 11 септември 2001) сега покажува очигледна неконзистентност. Ако во 2003 година во Ирак извршија

во земјата, додека за второто место се борат социјалистите и партијата Муслиманско братство (која, разбирливо, ја артикулирала политичката волја на многубројните муслимани). За да ја спречат Ле Пен да стане претседател на државата, социјалистите кои дотогаш владееле не успевајќи да излезат на крај со сè поголемата општественоекономска криза, заедно со помалите граѓански партии, му даваат поддршка на харизматичниот кандидат на Муслиманското братство (во романот се вика Мухамед бен Абес), кој застанува на чело на Франција. За да не се претвори ова во приказ на книгата, ќе напоменеме само дека бен Абес успева да го врати мирот, да ја намали стапката на криминалот, во одредени делови да донесе големи пари од „петромонархиите“, и во истрошената јудео-христијанска Европа прилично лесно (без присила) да шири исламски прозелитизам. Во инвазија под изговор дека водат војна со Ал-Каеда, која никаде немаше воспоставено фронт каде што би можело да биде нападната; денес, на реалната закана од Исламската држава упатена од конкретна и сè поголема територија, воените опции на САД се сè уште повеќе од колебливи, и нормално, даваат не подобри резултати. Оттука, прашањето зошто се остава беснеењето на ИД, која во меѓувреме создаде и голема мрежа низ целиот свет од групи што му се заколнале на верност до „шехидење“ на „калифот“, да влезе во втора година, станува сè поголемо. Се сложуваме се согледувањето на некои од аналитичарите дека успехот на алБагдади повеќе е резултат на политичката ситуација (криза) во регионот, отколку на воената способност на неговите стратези и борци, имајќи го предвид влијанието врз

„Покорување“, во опишаните околности, Европската унија се планира да се шири кон Блискиот исток и кон северот на Африка (средоземноморскиот базен), со што и нејзиното седиште се поместува на југ, во Рим, со сите конотации (особено конспративни) што ова ги отвора. локалното население на десетлетијата авторитаризам, на највулгарна корупција, на наметнатото присуство на САД и неостварените ветувања (со кои се објаснуваше присуството) дури и за најмалите скептици меѓу Арапите, на сè пожестоките конфесионални поделби. Но, токму поради тоа, иако лаици за воени прашања, ние, јавноста, продолжуваме да го поставуваме од експертите неоспореното прашање, зошто сè уште нема меѓународна коалиција што би спровела значајни и систематски копнени напори за елиминирање на заканата од ИД? Па, откако ќе се елиминира, ако навистина се сака да се отстранат политичките фактори што влијаат на виреењето на исламскиот екстремизам, досега добро научивме како не треба да се третира блискоисточното прашање. nnn

Уелбек : ја испровоцира Франција со приказна за муслиман претседател

Новиот комфорен и спортски Audi Q7 претставен на врвот!

Технолошки најнапредниот автомобил во класата на спортско корисни возила од Audi, Q7 денеска беше ексклузивно промовиран на највисоката точка во Скопје, врвот на Водно. Настанот на кој присуствуваа новинари и вљубеници во убавецот на четири тркала беше организиран од „Порше Македонија“ со цел да се претстави автомобилот кој по излегувањето на светскиот пазар беше окарактеризиран како луксузен, комфорен, но со спортска едноставност. Знаменосецот на семејството спортско корисни возила од Audi, моделот Q7 со својата совршеност веќе ги привлече и светските ѕвезди како Шакира, Џастин Тимберлејк и Никол Кидман како и дел од фудбалерите на трофејните Баерн Минхен, Барселона и Реал Мадрид. „Порше Македонија“ го лансира новиот „Audi“ „Q7“ на македонскиот пазар веднаш по светската премиера на моделот што е вистинска потврда за нашето успешно работење. Со овој прекрасен нов модел ние ја прошируваме нашата понудата во премиум сегментот за целосно задоволство на клиентите.“ - изјави Генералниот Менаџер на Порше Македонија г-дин Златко Муцунски, поздравувајќи ги присутните на презентацијата на новиот Q7. Благодарение на лесната конструкција Q7 е најлесен автомобил во својата класа со максимална тежина од 1.995 килограми. Воедно е поекономичен од неговиот претходник и потрошувачката на гориво е намалена за 26%. Неговите надворешни димензии се помали, но внатрешниот простор е поголем така што во ова возило има повеќе простор за патниците и за багажот. Новиот „Audi Q7“ е приказ на компетентностa на брендот со четири прстени. Со самото тоа што тежи 325 килограми помалку поставува повисоки стандарди во својата класа. Поекономичен е во споредба со својот претходник и опремен е со најнови системи за помош на возачот, информативно забавен систем и бројни опции за поврзување. Овој автомобил е издвоен како исклучително комфорен, но во исто време ги нуди сите перформанси кои ги имаат и спортските модели на Audi. „Од неговото прво појавување на пазарот во 2006-тата година до денес Audi Q 7 е продаден во повеќе од 500.000 примероци, за конечно по 9 години да имаме можност да уживаме во најновиот модел кој веќе е изложен во салонот на Audi во Скопје. Audi Q7 има ексклузивен изглед, нуди повеќе простор, технологија, перформанси, економичност и комфорот. Audi Q 7 е првото возило од концернот изградено на новата платформа што придонесува за помала тежина,

многу подобра управливост и намалена потрошувачка. Долга е листата на стандардна и дополнителна опрема како и нови напредни системи за помош на возачот, а секако тука е и новиот незаменлив „Quattro“ погон на сите тркала. Сето тоа го прави ова спортско корисно возило лидер во класата“ потенцираше Бренд Менаџерот за Audi во Македонија г-динот Винко Марашевиќ. Со димензии од 5050x1970x1740 mm и меѓуоскино растојание од 2990 mm новиот Q7 е за 37 mm пократок и 15 mm понизок од претходникот, но со повеќе простор од 21 mm помеѓу првиот и вториот ред седишта со што зголемен е внатрешниот комфор. Audi Q7 има импресивен коефициент на отпор за оваа класа на возила од само 0.32 Cw. На почетокот Q7 ќе биде понуден со три литарски V6 TDI мотор со 272 KS кој забрзува од 0 до 100 km/h за 6.3 секунди и ја достигнува максимална брзина од 234 km/h. Притоа има респектибилна потрошувачка од 6.2 l/100 km во град и емисија на CO2 од 149 g/km. Од бензинските мотори ќе биде достапен три литарскиот V6 TFSI мотор со 333 KS, а од Јануари наредната година ќе биде достапен и три литарскиот V6 TDI мотор со 218 KS. Нешто подоцна најавен е и три литарскиот V6 TDI мотор во плагин хибридна технологија наречен Q7 е-tron кој заедно со електричниот мотор испорачува 373 KS . Врвната технологија се потврдува и преку бројните напредни системи за помош како на пример системот кој сигнализира отворање на врати во сообраќај, системот кој го запира возилото доколку детектира потенцијален судир, полу автономно управување при кое возилото самото забрзува, сопира и се управува. Audi Q7 може самостојно да се паркира, а голема помош при управување на мал простор со приколка овозможува системот „Trailer Maneuver Assist“. Во понуда е и третиот ред на седишта со електрично управување. Достапни се и познатите „Lane assist“ - систем за движење во лента, „Night vision“- систем за ноќно гледање, „Virtual cockpit“ – Audi инструмент таблата од иднината, „систем за озвучување со 3D звук“, „Audi connect“ - системот за поврзување кој вклучува 4G интернет, Apple Car Play и Google Android Auto plus, MMI навигација плус со 8.3 инчен монитор. „Audi Q7 е еден од првите автомобили во светот кој овозможи функции на поврзување со паметен телефон со Google Android Auto и Apple CarPlay. Една од многуте предности на овој модел е и сеопфатната понуда на нови системи за помош на возачот и во таа сфера се уште е ненадминат од ниту едно друго возило на пазарот“ – изјави г-динот Александар Цветковски продукт менаџер во Порше Македонија објаснувајќи ги напредните системи кај новиот Audi Q7.

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

CEO Profile

Во последните неколку години, Нокиа помина низ низа промени. Оние во доцните дваесетти најверојатно имаат убави спомени од овој бренд, бидејќи многу веројатно некогаш го користеле популарниот модел 3210. Кон крајот на 90-тите и на почетокот на новото столетие, финската компанија беше најголемиот светски произведуач на мобилни телефони. Извршниот директор и претседател на Нокиа, Раџив Сури, можеби е најзаслужен за новиот правец по кој се движи финскиот мултинационален гигант. Во април минатата година, еден месец пред неговото назначување, Мајкрсофт официјално ја купи компанијата, во обид да им конкурира на Apple и Samsung на пазарот за мобилни телефони. Со овој потег на претхониот извршен директор Стефен Елоп, Нокиа доби очајна потреба од ново и силно лидерство. Откако во мај минатата година Сури застана на чело на компанијата, многумина се двоумеа дали всушност тој е вистинскиот човек кој треба да го води гиганот. Тој е роден во Њу Делхи во 1967 и поседува сингапурско државјанство. Високото образование го започнува на отсекот за електротехника и комуникациски инженеринг на Технолошкиот институт „Манипал“. Најпрво започнува да работи за компанијата „Calcum Electronics“ во Индија, односно нигеријската „Churchgate Croup“, пред да се приклучи на финскиот гигант во 1995. Усовршувајќи го своите вештини во делот на мобилни мрежи, податочна аналитика и интернет бизнис, тој станува идеален кандидат за нов извршен дирекрот на Нокиа.

Турбулентен период

Сури има задача да ги искористи своите вештини, како на компанијата би и ја вратил старата слава. 2015 е навистина турбулентен период за финскиот гигант, кој продолжува да трага по својата основа со цел да обезбеди профитабилност на долгорочен план. Според податоците од последниот финансиски извештај на Нокиа, вредноста на акциите во привот квартал од 2015 е опадната. Ова претставува изненадување за многумина, со оглед на тоа што нето-продажбата во тој период изнесуваше 3,2 милијарди евра, или 20% повеќе од истото тримесечје претходната година.

Раџив Сури Нокиа

Од електротехничар во Њу Делхи до извршен директор на Нокиа

Сури во битка сo Apple и Samsung на глобалниот пазар

Нокиа е гигант во индустријата за мобилни телефони, чии скромни почетоци започнуваат пред 150 години како фабрика за хартија. Финската мултинационална компанија речиси век и половина се прилагодува на пазарните барања, експресно одговарајќи на промената на технологијата ширум светот. Но пред новиот извршен директор, Раџив Сури, претстои еден предизвикувачки период, во кој тој треба да ја насочи компанијата на вистинскиот пат „Останувам уверен дека нашиот оперативен модел, кој се фокусира на менаџирање со трошоците и моменталниот обем на нашето портфолио, ќе ни овозможи да се соочиме со нашите цели во оваа 2015 година. Кратко по извештајот, објавивме за склучениот договор постигнат со АлкателЛуцент. Стратешката цел е прилично голема и веруваме дека сето ова ќе обезбеди долгорочна придобивка за акционерите на двете компании, Нокиа и Алкател“, изјави извршниот директор на Нокиа.

Договорот со Алкател вреден 15,6 милијарди евра, би можел да ја „воскресне“ Нокиа во период кога најмногу е потребно. Одлуката за купување на Алкател-Луцент, ќе му помогне на финскиот гигант повторно да стане главен играч на телекомуникацискиот пазар. Нареден чекор за извршниот директор е Нокиа да вметне некоја новина. Компанијата се наоѓа пред голем предизвик, бидејќи во периодот пред да го купат, Алкател разви различен систем на оперативна контрола и потребно е

Факт: Кина му ја додели престижната

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

Нокиа низ броjки:

1865 12,73 61,656 1,17

година основана

милијарди евра приход во 2014

вработени

милијарди евра профит во 2014

време за консолидација на менаџерските стилови. „Нокиа и Алкател се стремат да ја предводат следната генерација на технолошки мрежи и услуги, со цел да создадат непречена поврзаност помеѓу луѓето и работите каде и да се наоѓаат. Очекуваме да бидеме лидер во секоја област во којашто ќе одлучиме да се натпреваруваме. Потребно е да го зголемиме растот на добивка, да ги запознаеме барањата на глобалните потрошувачи, да развиваме нови технологии и да создадеме вредност за нашиот акционери“, вели Сури.

Пробив на кинескиот пазар

Присуството на Нокиа во најголемата светска економија претставува клучна фигура во сложувалката на компанијата. Поволната позиција на кинеско тло делумно се должи на помошта која ја пружи Нокиа преку големиот број инфраструктурни проекти во внатрешноста на земјата. Пред се тоа се однесува на развојот на мобилните телекомуникациски мрежи „TD-SCDMA“ и „TD-LTE“, кои преставуваат глобален стандард уште од 1998 година. Во

изминатите две децении, финскиот гигант даде поддршка и помош за градење на овој „ланец“ од мрежи, вклучувајќи управување, истражување, развој, производство, логистика, маркетинг, продажба и услуги на производот. До денес, компанијата има 47 комерцијални „TD-LTE“ мрежи на шест континенти, а докажано е дека овој технолошки стандард е особено важен за кинеските оператори. Сето тоа резултира со добивањето награда од кинеската влада во 2014, додека во април оваа година Сури се стекна со најголемата награда за заслужни граѓани кои немаат кинеско државјанство, „Марко Поло“. „Нокиа во Кина е присутна од 1982 година и како пионери во телекомуникацискиот сектор, ние сме горди од нашата улога во земјата која станува лидер во светската економија. Оваа награда ја признава нашата иновативна сила која стои зад TDLTE мрежите и нашата макотрпна работа во оваа земја“, изјави Сури.

Платформата „Here“ парира на „Google Maps“

Една од областите кадешто Нокиа го направи најголемиот прогрес е одделот „Here“. Целта е на потрошувачите да им се обезбеди алтернативна платформа на „Google Maps“. Финскиот гигант генерира приход благодарение на Амазон кој ја користи „апликацијата“ како поддршка за сопствениот таблет Kindle Fire, како и употребата во големите германски гиганти

Раџив Сури на состанок со извршните директори на Алкател-Луцент Големото искуство во областа на мобилните мрежи го доведе Сури на чело на финскиот мултинационален гигант Нокиа 80% од ГПС уредите во автомобилите ја користат платформата за навигација на Нокиa, „Here“

до автомобилската индустрија, Ауди, БМВ и Мерцедес Бенз. Речиси 80% од автомоболите коишто имаат вграден ГПС систем за навигација, ја подржуваат оваа платформа на Нокиа. Според извештајот на „The Wall Street Journal“, германските производители не се задоволни поради претплатата, здружувајќи ги силите за да се здобијат со контрола врз мнозинскиот пакет акции на платформата. „Но најголемата закана за автомобилската индустрија би бил Google, кој развива и операра со самоуправувачки автомобили, кои ги прави достапни за секого“, вели неименуван извор за весникот. Конзорциумот на германските произведувачи на автомобили има намера да го стави Google во сенка и да ја преземе контролата на она што многумина го нарекуваат, најсофистицирана услуга за навигација на пазарот. Тие планираат да развијат и сопствен сервис со цел да му парираат на самоуправувачките автомобили на Google“, пишува во извештајот. Последните изјави на извршниот директор Сури навестуваат дека договор со Нокиа е веќе склучен за продавање на платформата „Here“. На крајот, Нокиа ја продолжува својата „авантура“ која трае веќе 150 години. Оние кои се грижат за нејзиниот успех, се надеваат дека Сури ќе може да го однесе финскиот гигант на едно повисоко ниво. nnn

а награда “Марко Поло“ на Раџив Сури

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

Фељтон

Агресијa - моќта на човечкиот дест

Отуѓувањето на чо поевидентен и поп Пишуваат:

П Проф д-р Методи Чепреганов невропсихијатар

Теодора Костовска

интернационален учител на Art of Living

Проф д-р Методи Чепреганов невропсихијатар

Капитал и Професор доктор Методи Чепреганов започнаа со објавување серија текстови поврзани со агресијата. Според мислењето на еминентниот невропсихијатар токму сега е времето да се отвори оваа тема која е длабоко поврзана со сето она што ни се случува во современото македонско општество.

Поимот на отуѓување е многу стар процес, а денес е се’ поевидентен и поприсутен. Отуѓеноста на човек од човека како да го достигнува својот врв: “Ако се отуѓам од себе си, кого и како да сакам“?! “Ако го нема Бог во мене како ќе го препознам во другиот“?! Доживувањата на современиот човек се дека е напуштен од Бога или, уште пострашно, Бог воопшто не постои! Таквото чувство во него создава празнина која не може да ја компензира. Губењето на контактот со Верата е вовед во епохата на нарцисоидната омнипотенција. Постепеното губење на вербата во Бога, како Творец и потиснувањето на емоциите, го попречуваат човекот во разумното согледување и носење на правилни одлуки, кое, пак, од друга страна, буди огромно количество страв, ни најмалку сличен на оној што го имал човекот пред огромниот развој на технологијата и индустријата. Ваквата состојба буди надкомпензаторна надеж, нов пораз или пропаѓање, верување дека науката ќе биде силата која ќе го спаси човекот, а, можеби, ќе ја победи и смртта! Никако, тоа може да биде само заблуда. Сепак, вечната енигма останува, сеуште не знаеме што ќе правиме со духовните архетипови во длабочината на психата на човекот или нашето несвесно, кое не познава ниту смрт ниту време. Архаичната психа е без страв од смртта. На човекот му е дадено да го формира односот кон смртта во текот на животот, но современиот човек, отуѓен од себе си и од Бога, го обзема паничен страв од неа.

XX Прводадената - примарната човекова природа е природата на постоењето. XX Секундарната човекова природа е паѓањето во грев. XX Терцијарната човекова природа е остварувањето. Смислата на животот е остварувањето на прводадената - примарната со дадените, односно создадените содржини на зедницата во склад со изворот на сé што е, на сé што постои. Кога сме во вера (имаме верба,веруваме) немаме никаква потреба да проверуваме, ниту да се сомневаме. Моќта на вербата и безусловната доверба, не може да се произведе или да се постигне како свесност преку когнитивните способности на нашата природа, сама по себе. Смирение – тихување – медитација е свест дека нема друго од она што сме го добиле, свест дека се’ што сме добиле е долг кој треба да го вратиме кон дарителот, Бога, природата, универзумот, дарителот ословете го како сакате, или како ве научиле, тоа е ваш избор и одлука. Послушание е одговорот на зрела личност, благодарна кон Божјата, односно природната милост. Послушание е резултат на безусловна љубов, доверба и верба. Кога го кажуваме ова, сосема треба да сме свесни дека духовниот ум не треба да се меша со разумскиот ум. Нашата нормална будна свест или, како што уште се нарекува рационална свест, е само еден посебен вид свест, а зад неа, одделени со најтенок можен превез, лежат поинакви форми на потенцијална свест. Патот на интроспекцијата е секогаш тежок, токму затоа што е во “борба“ меѓу подсвеста и надсвеста. Процесот на будење на совеста ја создава потребата за покајание, себедавање, интегрирање на распнатиот ерос. Само будењето на човекот со вербата во Бога, други велат во природната сила, го чини радосен, среќен, благ и добар. Само таквиот човек е во можност да ја препознае добрината во другите. Препознавањето на добрината во другите, е можност да се препознае и да се изрази сопствената добрина и да се сфати зададеноста, да се исполни “празниот сад“.

Задоволство или страдање?

На задоволството не треба да се гледа како на привремена забава која ќе даде

Заклучок: Целото страдање на личноста

www.kapital.mk

Капитал број 819/820 10.07.2015

труктивен нагон (8)

овекот е се присутен проблем Доживувањата на современиот човек се дека е напуштен од Бога или, уште пострашно, Бог воопшто не постои! Таквото чувство во него создава празнина која не може да ја компензира. Губењето на контактот со Верата е вовед во епохата на нарцисоидната омнипотенција. некакво задоволување. Дури и за миг да ни се причини или наликува така, таквото задоволство нема исполнетост. “Колку повеќе јадеш толку погладен стануваш“. Постојат пет клишеа, причини, кои предизвикуваат страдање: 1. Непознавање, незнаење, игнорирање на реалноста и реалното опкружување. 2. Гушење на минливоста, променливоста, преодноста. Отпор кон промените. 3. Страв од минливоста, непостојаноста, трансцедентноста. 4. Идентификација со егото. 5. Страв од смртта. Целото страдање на личноста доаѓа од чувството дека е отуѓен, одделен од вкупното случување во неговото опкружување, емоционалниот и социјалниот живот. Што му е потребно на човек да се чувствува исполнет, интегрален, целовит, сплотен, комплетен, со исполнување на потребата на “празниот сад“? За огромен број луѓе од светската популација, кои имаат потреба и цел за мир, почит, доверба, слога, љубов и благосостојба на земјата нашиот живот и постоење е духовноста, човековата трансцеденција, нејзината практично применлива мудрост и знаење, хармонија во постоењето и визионерство. Книгата на Мишел Чосидовски, во основа, ги почитува психосоцијалните фундаменти на човечката агресија но, објаснувајќи ја анатомијата на "Новата војна на Америка ", навлегува во сосема други мултифакторијални параметри, со припремено сценарио, цитираме: "силата на која почива системот на економската слика и вистина, применувана, пред се’ во економски развиените земји се банките и финансиските светски институции, воено-индустриските комплекси, гигантите на петрол-енергија, биотехнолошкиот

конгломерат, како и моќните медии и комуникациски извори, кои фабрикуваат новости, во кои ја менуваат правата вистина и креират нова “вистина“, на тој начин претставуват силен и неповторлив, продолжен стресоген фактор за светската популација". Тоа е, навистина, сосема друга тема, која навлегува во многу високи економски престижи и пресметки, во која малите земји се апсолутно немоќни и не играат никаква улога, а само можат да бидат невини жртви.

Овој комплекс од проблеми го раѓа и еколошкиот стрес и вистина за уништувањето на нашата мајка Планета Земја: 1. Загадувањето и затоплувањето на воздухот. 2. Загадувањето на почвата (инсектициди, пестициди, ратициди, тешки метали). 3. Загадувањето на водата, на што мора да се додадат двете најголеми опасности во иднина за светската популација, но и за мајката планета Земја. 4. Биолошките војни со гасови, вируси или други патогени бактерии и 5. Генетски модифицираните организми со кои се храниме секој ден, енигми и проблеми кои, сосема сигурно, ја разоруваат и ќе ја разоруваат, ја унишуваат и, дефинитивно, еден ден, ако и понатаму се продолжи со неразумноста и некритичноста, можат и да ја уништат планетата, бидејќи во актуелниот момент вистинските сознанија за штетноста на генетски модифицираните енигми е повеќе од енигма, освен брзата матерјална придобивка и бенефит, за што и беа промовирани.

Целта на технологијата

елта на технологијата е да се скроти природата, за да донесе информации и удобност за човечките суштества. Кога духовните вредности - човековите вредности, се игнорирани, запоставени и заменети со покренување удобност, технологијата носи страв и уништување. Технологијата без човековите вредности, на природата ќе гледа како на мртов објект. Науката дава увид во животот на природата, а духовноста прави природата да оживее. На пример, во очите на децата не постои ништо мртво во светот на Природата - животните, дрвјата, сонцето и месечината - сите тие имаат живот, сите имаат емоции, сите имаат чувства, но во очите на едно неуко или под голем притисок и стрес лице дури и човечките суштества се како роботи - објекти! Технологијата, без духовност е деструктивна. Духовноста е технологија на свесноста, така и целиот свет е претстава и прикажување на свесноста. Сепак, за жал, и покрај сите предупредувања, се чини дека човекот и понатаму го следи апсурдот и ирационалноста на неговата сопствена деструкција, бидејќи таа енигма, родена во него и за него, за сопствено уништување, била и останува нерешлива и, пак, за жал, вековно присутна. Ако заклучиме, мораме да признаеме, вртелешката на животот се вртела, се врти и продолжува да се врти и понатаму . Останува сосема отворено прашањето: КАКО ја вртиме? ЗОШТО ја вртиме? и ДО КОГА ќе ја вртиме? за да се уништиме самите себе . Енигмата е наша, а одговорот, со можните идни решенија, е во нас! 7. Екологијата на духот, која го прави нашето постоење среќно или несреќно, полно со трауми или без трауми. Проблем кој навлегува во секојдневните наши меѓучовечки односи, дома во семејството, на работа, во соседството и во општеството.

nnn

а доаѓа од чувството дека е отуѓен

ПОКАНА На 17 септември 2015 година (четврток) во просториите на НБРМ, на 8. кат, со почеток во 14 часот, ќе се одржи 18. сесија на Клубот на истражувачите Доколку сакате да го презентирате Вашиот работен материјал на оваа сесија на Клубот на истражувачите, Ве молиме да нè известите најдоцна до 31 август 2015 година (понеделник). Се надеваме дека ќе предизвикаме интерес кај Вас и кај Вашите колеги за учество на Клубот на истражувачите. Ве молиме да го потврдите Вашето присуство на оваа сесија на Клубот на истражувачите најдоцна до 15 септември (вторник) 2015 година на тел. +389 2 3298 505; електронска пошта: marketing@kapital.mk Напоменуваме дека зачленувањето во Клубот е од отворен карактер, за што подетаљни информации можете да видите на следнава врска: www.nbrm.mk/Клуб на истражувачи.

THINKPAD E СЕРИЈА

МОДЕРЕН СТИЛ, ПРОФЕСИОНАЛНОСТ, МОЌ! 5th Generation Intel® Core™ Processors Windows 8.1 64-bit Operating System Optional Single Cable Connectivity & Power A Professional Style All Its Own Renowned Keyboard & Three-Button TrackPad More Memory for Enhanced Multitasking Dolby® Advanced Audio™ Speakers ThinkPad E550 Black Intel® Core™ i5-5200U Processor 4GB DDR3, 500GB HDD 7200 15,6" HD LED AG + Camera Integrated VGA 5500 Wi-Fi, Bluetooth 4.0 6 Cell Battery HDMI, FPR, 2,35kg

цена: 40.900 ден.

INet

ThinkPad E550 Black Intel® Core™ i5-5200U Processor 4GB DDR3, 1TB HDD 5400 15,6" FHD LED AG + Camera Amd Radeon™ R7 M265 2Gb Wi-Fi/ Bluetooth 4.0 6 Cell Battery HDMI, FPR, 2,35kg Windows 7 Pro preload + Windows 8.1 Pro

цена: 57.300 ден.

Services

ИНЕТ - АВТОРИЗИРАН ЛЕНОВО СЕРВИС

ThinkPad E31-70 Black Intel® Core™ i3-4005U Processor 4GB DDR3, SSD 128GB 13,3" HD LED AG + Camera Integrated VGA 5500 Wi-Fi, Bluetooth 4.0 2 Cell Battery HDMI, FPR, 1,59kg

цена: 29.400 ден.

ЗА ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ: A: Атинска 12 - Скопје E: sales@inet.com.mk W: www.inet.com.mk T: 02/ 3090.625