898 kapital magazin by Kapital Media Group

ПОЛИТИКА

БАЛКАН БИЗНИС

СВЕТ

ГРУЕВСКИ СТАНА МАНДАТАР, НОВА ВЛАДА НИТУ НА ПОВИДОК

ГОЛЕМАТА ЗАДОЛЖЕНОСТ ПОЧНА ДА МУ ПРАВИ ПРОБЛЕМИ НА АГРОКОР

НА ПРАГОТ СМЕ НА НОВА ТРАНСПОРТНА РЕВОЛУЦИЈА

Сите ние живееме во време кога ...само идејата е Капитал, сè друго е пари...

WWW.KAPITAL.MK

ПОРАЗИТЕЛНО

МАКЕДОНИЈА VS РЕГИОНОТ

НИ ТРЕБА ДЕЦЕНИЈА ЕКОНОМСКИ РАСТ ОД 7% ЗА ДА ГИ СТИГНЕМЕ СОСЕДИТЕ

ТОП 100 НА СТОПАНСКАТА КОМОРА НА СЕВЕРОЗАПАДНА МАКЕДОНИЈА КОЈ Е КОЈ МЕЃУ БИЗНИСИТЕ ШТО ГИ ДРЖАТ АЛБАНЦИ ВО МАКЕДОНИЈА? БРОЈ 898 | ЦЕНА 100 ДЕН. 13 ЈАНУАРИ 2017 | ПЕТОК | ГОДИНА 18

ТРЕНД: РАСТАТ ВРАБОТУВАЊАТА ВО ЈАВНИТЕ ПРЕТПРИЈАТИЈА

Капитал број 898 13.01.2016

СОДРЖИНА

08 04 06 08

PROFILE

БАРАК ОБАМА ВО ПРОШТАЛНИОТ ГОВОР „Да ги сочуваме американските вредности – да ја отфрлиме дискриминацијата“

НАВИГАТОР

Растат вработувањата во државните претпријатија

COVER STORY

МАКЕДОНИЈА VS РЕГИОНОТ ПОРАЗИТЕЛНО: Македонската економија е на дното во Централна и Источна Европа Ни треба деценија економски раст од 7% за да ги стигнеме соседите

30 ЛУЃЕ И КОМПАНИИ

ТОП 100 на Стопанската комора на Северозападна Македонија Кој е кој меѓу бизнисите што ги држат Албанци во Македонија

КАПИТАЛ АНАЛИЗА

ПОЛИТИКА

Цените на суровините и металите во 2017

Македонија никако да излезе од фазата „сè е можно“ Груевски стана мандатар нова влада ниту на повидок

БАЛКАН БИЗНИС

СВЕТ

ЛИДЕРИ

Големата задолженост почна да му прави проблеми на Агрокор На прагот сме на нова транспортна револуција CES 2017 без големи изненадувања, но со неколку „први во светот“ уреди ХАМДИ УЛУКАЈА,

основач и директор на Chobani

Не брзајте многу да пораснете како компанија, може да изгорите!

ДНО

КОЈ Е КОЈ

ОДИМЕ НА МАРС!

Македонската економија која што неколку меѓународни институции како на пример Светската банка во извештајот Doing business, ја рангираат како топ реформатор меѓу десетте земји каде што е најлесно да се води бизнис, сепак не ги поправи клучните индикатори и според бруто домашниот производ (БДП) по жител, просечната плата и стапката на невработеност е на самото дно во Централна и Источна Европа. Доходот по жител во земјава според последните податоци на ММФ изнесува 5.060 долари и е четири пати понизок отколку на пример во Словенија која што е прво рангирана. Само во Босна и Херцеговина, БДП по жител е понизок и изнесува 4.289 долари.

Нептун Македонија е шампион во најновиот преглед на најголемите 100 компании во земјава што се во сопственост на бизнисмени Албанци. Компанијата што има преку 20 продавници за потрошувачка електроника и бела техника има најголем приход, најголема нето добивка и вработува најмногу луѓе меѓу сите рангирани компании во едицијата на Стопанската комора на Северозападна Македонија. Меѓу најголемите од најголемите, односно во првите 10, доминираат фирми од секторите трговија и дистрибуција, дури 9. Меѓу оние пак со најголема заработка, има и неколку градежни фирми, еден изведувач на електроинсталатерски работи, како и еден производител на пластична амбалажа.

Речиси и да нема фан на научна фантастика, кој што за момент не мечтаел дека кога ќе порасне ќе се вози со вселенски брод. Ако визијата на технолошкиот гуру Илон Маск стане факт, следното поколение има шанса да стане првото кое ќе може со свои очи да ја види следната етапа во комерцијализацијата на патувањето надвор од земјината атмосфера. И тоа е само еден од револуционерните пробиви, кои во следните години би требало генерално да го променат начинот на кој се движиме. Тоа се разбира нема да се случи за 2,3 или 10 години, но со сигурност ќе ја покаже насоката и ќе го трасира патот на транспортот на следните генерации.

XX Стр. 8

XX Стр. 14

XX Стр. 40

Импресум// Издава: Капитал Медиа Гроуп доо Скопје, бул. Партизански Одреди бр.17-1/16, п.фах 503, 1000 Скопје l Адреса на уредништвото на издавачот на медиум: бул. ВМРО бр.7, здрада 1, влез 1, кат 6, стан бр.31 l П. ФАХ 503, 1000 Скопје l Директор и одговорен уредник: Љупчо Зиков l Печати: Графички центар Скопје, ул. Скупи бб, 1000 Скопје l Тираж: 3.000 примероци l Датум на печатење: 12.01.2017

Капитал број 898 13.01.2017

www.kapital.mk

PROFILE 4 PROFILE

ОБАМА ВО ПРОШТАЛНИОТ ГОВОР

ДА ГИ СОЧУВАМЕ АМЕРИКАНСКИТЕ ВРЕДНОСТИ

ДА ЈА ОТФРЛИМЕ ДИСКРИМИНАЦИЈАТА „Црните и другите малцинства треба да ја поврзат својата борба за справедливост со предизвиците пред кои се исправени и други луѓе - бегалецот, мигрантот, сиромашниот селанец, транссексуалниот Американец. Белиот маж на средна возраст, исто така; иако изгледа како тој да ги има сите предности. Но, економските, културните и технолошките промени го превртеа неговиот свет наопаку“, истакна Обама во својот проштален говор во својство на претседател на САД

ОБАМА: АМЕРИКА СЕ БРАНИ КОЛКУ СО АРМИЈАТА, Т

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

Повик Американците да се заземат за американските вредности и да ја отфрлат дискриминацијата, испрати во својот проштален говор како претседател на САД, Барак Обама. Бидете солидарни со своите сонародници, бранете ја демократијата од заканите против неа, беа главните негови пораки. „Подеднакво како што како граѓани мораме да останеме внимателни во однос на надворешна агресија, така мораме да се чуваме од слабеењето на вредностите што нè прават она што сме“, рече Обама пред околу 18.000 приврзаници во својот роден град, Чикаго. Се опкружуваме со луѓе кои ни се слични, ги делат нашите политички уверувања и никогаш не ни се спротиставуваат, дополни претседателот во заминување. А пристрасноста, непоткрепена со факти; економските и регионалните раслојувања; цепкањето на медиумите во канали за сечиј вкус - сето тоа прави овие поделби да изгледаат природни и дури неизбежни, оцени Обама. „Во нашите безбедни меури се чувствуваме самоуверено, и примаме само информации што одговараат на нашето мислење, без разлика дали се точни, наместо да си го градиме мислењето на докази“, рече американскиот претседател во заминување, пред да заклучи дека оваа тенденција е закана за американската демократија. „Демократијата не значи еднаквост. Татковците-основачи на нацијата, спореле и правеле компромиси, и очекувале дека истото ќе го правиме и ние. Но, тие знаеле дека демократијата бара едно основно чувство на солидарност - идејата оти без разлика на разликите, ние сме заедно; дека се воздигаме или пропаѓаме како еден“, рече Обама. Избраниот претседател на САД, Доналд Трамп, кој функцијата ќе ја преземе на 20 јануари, во кампањата предложи да им се забрани влез на муслиманите во земјата (подоцна го ублажи овој предлог); изградба на ѕид на границата со Мексико; укинување на Парискиот договор за климатските промени, како и на законот на Обама за здравствената реформа. Претседателот во заминување, јасно се спротистави на овие предлози во говорите што ги одржа во кампањата во која ја поддржа Хилари Клинтон. И во својот проштален говор, Обама стави до знаење дека не го променил мислењето. „Ја одбивам дискриминацијата против

Обама се расплака кога во својот прошален говор ја спомена сопругата Мишел, за која рече дека „направила Белата куќа да биде на сите“, и оти „едно ново поколение цели повисоко“ зашто ја има неа за пример

американските муслимани“, рече тој, што беше проследено со аплауз од публиката. „Ако некој може да изнесе план што ќе биде подобар од подобрувањата што ги направивме за нашиот систем на здравствена заштита, а што ќе покрива што повеќе луѓе со што помали трошоци, тоа јавно ќе го поддржам“, изјави Обама. Тој призна и дека надминувањето на расните поделби во Америка се покажало како невозможна цел. „По мојот избор, имаше приказни за пострасна Америка. Таквата визија, колку и да е добронамерна, никогаш не беше реална. Расата и натаму останува моќно средство на поделба во нашето општество“, рече Обама. „Ако секој економски проблем влегува во рамката на борбата меѓу трудољубивата бела работничка класа и „недостојните“ малцинства, работниците од секоја раса ќе се борат за остатоците, додека богатите ќе се повлечат уште подлабоко во своите енклави. Ако се откажеме од инвестирањето во децата на имигрантите, само зашто не изгледаат како нас, ќе им ги ограничиме можностите на нашите деца - зашто оние кафеави деца ќе станат поголем дел од работната рака на Америка. А економијата не е игра во која еден победува, а другиот губи“, рече претседателот на САД во заминување. „Црните и другите малцинства треба да ја поврзат борбата за справедливост со

предизвиците пред кои се исправени и други луѓе - бегалецот, мигрантот, сиромашниот селанец, транссексуалниот Американец. Белиот маж на средна возраст, исто така; иако изгледа како тој да ги има сите предности. Но, економските, културните и технолошките промени го превртеа неговиот свет наопаку“. Обама рече дека Американците родени во САД треба да се сетат дека денешните стереотипи за имигрантите се истите што биле изразувани кон Ирците, кон Италијанците, кон Полјаците ... „Новодојдените тогаш не ја ослабеа Америка - тие ги примија уверувањата на нацијата и ја зајакнаа“. Обама се осврна и на заканите од радикалниот ислам. „Редот кај нас беше нападнат од фанатици кои тврдат дека дејствуваат во името на исламот. Тираните ги сметаат слободните пазари, отворените демократии и самото граѓанско општество за закана за нивната власт“, рече тој во својот проштален говор. Оцени дека поопасни од автомобилитебомби и од ракетите се заканите за демократијата. „Станува збор за создавањето страв од промени, став од луѓето кои изгледаат, зборуваат или се молат поинаку од нас“. Од заканите, рече Обама, Америка ќе се брани колку со армијата, толку и со зачувување на нејзините вредности. nnn

ТОЛКУ И СО ЗАЧУВУВАЊЕ НА НЕЈЗИНИТЕ ВРЕДНОСТИ

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА НЕДЕЛАТА

> БРОЈКА

2,7% ќе порасне светската економија во 2017

АЛИ АХМЕТИ

претседател на ДУИ

За ДУИ се отворени четири опции: коалиција со ВМРО-ДПМНЕ, коалиција со СДСМ, техничка влада како до 11-декември и преоѓање на ДУИ во опозиција. Не се исклучува ни неопходност од нови избори.

БРИТАНСКО – МАКЕДОНСКИОТ ИНВЕСТИЦИЈА ВРЕДНА ПОЛОВ

тартапот со канцеларии во Лондон и Скопје, Cognism, доби инвестиција од 500 илјади долари за развој на своето технолошко решение што ќе им помогне на компаниите да продаваат на поефикасен начин и со поголема заштита на приватноста да ги таргетираат потенцијалните купувачи. Во инвестицијата учествуваат софтверската компанија Netcetera со седиште во Швајцарија, која

РАСТАТ ВРАБОТУВАЊАТА ВО ДРЖАВНИТЕ ПРЕТПРИЈАТИЈА

ројот на вработени во најголемите 50 државни претпријатија за шест години е зголемен за 1.781 работник односно за 8%, покажуваат податоците на Центарот за граѓански комуникации. Зголемување на вработените имало во 36 од 50 анализирани претпријатија. Нови вработувања не биле пречка ниту за оние државни претпријатија кои во своето работење оствариле загуба или пак се на листата на даночни должници што ја објави неодамна Управата за јавни приходи Најголемите 50 државни претпријатија во земјава во 2016 година вкупно имаат 25.121 вработен, дополнителни 1.285 работници се со статус на привремено вработени, а 562 луѓе се ангажирани со договор на дело. Повеќе од половина од новите вработувања во јавните претпријатија се во АД Електрани на Македонија (ЕЛЕМ), каде што во септември годинава работеле вкупно 4.907 луѓе, односно 1.104 повеќе отколку пред шест години. Во проценти, зголемувањето е 29%. Второ на листата државни претпријатија каде што најмногу се вработувало е ЈП Комунална Хигиена Скопје каде што бројот на вработени се зголемил за 332, на 1.144 луѓе. Трето на листата е ЈП за државни патишта кое што е основано на крајот на 2012 година, но всушност ги наследи имотот, средствата и вработените од Агенцијата за државни патишта. Податоците покажуваат дека во септември 2010 година во ова тело работеле 51 луѓе, додека пак во септември годинава, овој број достигнал 347, што е зголемување за 296 луѓе. Со тоа, ова јавно претпријатие е рекордер ако се споредува зголемувањето на бројот на вработувањата во релативен износ –

речиси седум пати повеќе отколку во 2010 година. Меѓу првите десет државни фирми во кои што најмногу се вработувало во последните шест години се и АД МЕПСО, каде што бројот на вработени се зголемил за 138 луѓе; ЈКП Комуналец Прилеп со 128 нови вработувања; ЈП паркинзи на општина Центар со дополнителни 98; ЈП Паркови и зеленило со плус 95 вработени, МРТ со уште 94 вработувања; ЈКП Дервен Велес со 74 нови вработувања и ЈП Исар Штип каде што за шест години се вработиле уште 58 луѓе. Бројот на вработени најзначително се намалил, пак, во ЈП Македонија Пат, каде што во септември годинава работеле 828 луѓе, односно 665 помалку отколку во септември 2010 година. За 254 се намалил бројот на вработени во МЖ Инфраструктура; 157 вработени помалку во МЖ Транспрот, 44 вработени помалку во ЈП Комуналец Гостивар, 42 помалку во АД Градски трговски центар (ГТЦ) и намалување од 24 вработени во ЈП Водовод Куманово. Вкупниот број на вработени во најголемите јавни претпријатија според приходите што ги остварија лани, ќе се

зголеми доколку се додаде и бројот на привремено вработени кој што до септември годинава изнесува 1.285. Во споредба со септември 2010 година, кога привремено вработени во 49 државни претпријатија биле 1.968 луѓе, бројот е намален, но најголем дел од нив се претпоставува дека се трансферирани во трајни вработувања откако во 2014 година се донесе Законот за трансформација во редовен работен однос, со кој што се предвиде државните институции и јавните претпријатија да им понудат редовен работен однос на неопределено време на волонтерите, хонорарците, ангажираните со договори на дело и вработените само на одреден период. Овој број е најголем во Македонски Шуми, каде што до септември годинава имало 184 привремено вработени, и во споредба со 2010 година кога во ова јавно претпријатие имало само 4 привремено вработени, бројот е енормно зголемен. Во АД ЕЛЕМ има вкупно 153 привремено вработени; 118 во ЈПКД Комуналец Струмица; 117 во ЈП Комунална Хигиена Скопје; 97 во ЈП Паркови и зеленило. Во првите десет државни претпријатија

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

Т СТАРТАП COGNISM ДОБИ ВИНА МИЛИОН ДОЛАРИ што има претставништво и во Скопје, регионалниот инвестициски фонд South Central Ventures – SCV, како и уште неколку други меѓународни институционални инвеститори и бизнис ангели, меѓу кои кинескиот фонд Tsingbay Venture Capital, Том Џејмс, Џејмс Ходсон, Усман Кан и др. Cognism развива софтверско решение што поседува уникатен механизам за подобрување на процесот на

продажба на сите оние бизниси што имаат што да понудат на пазарот и се соочуваат со предизвикот за привлекување потенцијални купувачи. Софтверот помага да се усоврши CRM – менаџментот на односите со клиентите и користејќи вештачка интелигенција да се идентификуваат потрошувачките навики и трендови. “Среќни сме што ќе му помогнеме на Cognism да ги усоврши своите автоматизирани алгоритми базирани на вештачка интелигенција што ќе помогнат на продажните тимови на многу компании

да дојдат до повеќе потенцијални купувачи, на многу поефикасен начин“, вели Татјана Забасу, партнер во Soutn Central Ventures фондот, кој што има канцеларии и во Скопје. Генерирање на т.н. “лидови“ (leads), што значи иницирање интерес кај потенцијален купувач, што подразбира пред се’ обезбедување на негови контакт информации. Обезбедувањето на овие податоци, нивната обработка и на крајот, процесот на обраќање кон тие потенцијални купувачи бара време, напор и пари.

лидери СО НАЈГОЛЕМ ПОРАСТ 10ПРЕТПРИЈАТИЈА НА РЕДОВНО ВРАБОТЕНИ (2010-2016) КВОН О-ХЈУН

во последниот квартал од 2016 Samsung има раст од 50% на оперативната добивка на годишно ниво, и покрај скандалот со Note 7

ИЛОН МАСК

Најави дека до 2024 година луѓето ќе може туристички да патуваат на Марс

не им беше неделата извор: Центар за граѓански комуникации

Бројот на вработени во најголемите 50 државни претпријатија за шест години е зголемен за 1.781 работник односно за 8%, покажуваат податоците на Центарот за граѓански комуникации. Зголемување на вработените имало во 36 од 50 анализирани претпријатија. со најмногу привремени вработувања се и ЈКП Комуналец Прилеп со 82 луѓе; КЈП Водовод Кочани со 58 луѓе; Јавно сообраќајно претпријатие (ЈСП) со 53 привремено вработени; 52 во ЈП за државни патишта и 46 во ЈП Водовод и Канализација Скопје. Само 16 од анализираните државни фирми имаат нула привремено вработени. Со договор на дело, пак, во 20 од овие 50 најголеми државни претпријатија се ангажирани вкупно 562 луѓе. Во 26 претпријатија нема ангажирано работници со договор

на дело, а за четири државни фирми нема податоци. Најмногу од вработените со договор на дело, односно 207 се во АД Македонска Пошта, што е речиси 10% од вкупниот број на редовно вработени; 92 договори на дело има во ЈП Чистота и зеленило Куманово што е третина од бројот на редовно вработени; 83 во ЈП Комуналец Гостивар каде што редовно се вработени 120 луѓе; 45 вработени со договор на дело во Македонски Шуми и 29 во АД ЕЛЕМ. nnn

МАРИСА МАЕР

со престанувањето на постоењето на Yahoo се стави печат на нејзиниот неуспех да ја спаси некогаш успешната компанија

РЕЏЕП ТАИП ЕРДОГАН

одговори со солзавец и водени топови на демонстрациите против зголемување на неговите овластувања

8 COVER STORY / МАКЕ Капитал број 898 13.01.2017

ПОРАЗИТЕЛНО

www.kapital.mk

МАКЕДОНСКА ЕКОНОМИЈА Е ЦЕНТРАЛНА И

НИ ТРЕБА ДЕЦЕНИЈА ЕКОНОМСКИ РАСТ ОД 7% ЗА ДА ГИ СТИГНЕМЕ СОСЕДИТЕ

9 ЕДОНИЈА VS РЕГИОНОТ www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

АТА Е НА ДНОТО ВО И ИСТОЧНА ЕВРОПА Македонската СПОРЕДБА НА ЕКОНОМСКИ ИНДИКАТОРИ ВО ЗЕМЈИТЕ СПОРЕДБА НАКЛУЧНИ КЛУЧНИ економија е рангирана на ОД ЦИЕ ЕКОНОМСКИ ИНДИКАТОРИ ВО ЗЕМЈИТЕ ОД ЦИЕ самото дно во БДП по жител Просечна плата Стапка на Централна и Источна (долари) (евра) невработеност Европа според Словенија 21.370 $ 1.020 € 7,9 неколку клучни економски 18.326 $ 745 € 4,1 индикатори како Чешка што се бруто Словачка 16.648 $ 680 € 9,9 домашниот производ (БДП) Унгарија 11.903 $ 558 € 6,0 по жител, просечната Хрватска 11.859 $ 750 € 16,4 плата и стапката на Романија 9.439 $ 426 € 6,4 невработеност. Бугарија 7.091 $ 361 € 8,2 Доходот по жител во Црна Гора 6.809 $ 497 € 16,9 земјава според последните Србија 5.294 $ 369 € 18,6 податоци на ММФ изнесува Македонија 5.060 $ 365 € 25,4 5.060 долари и е четири пати Босна и Херцеговина 4.289 $ 427 € 25,4 понизок отколку Извор: ММФ, национални статистички заводи на пример во Словенија која што е прво рангирана. Само во Босна и Херцеговина, БДП по жител е понизок и изнесува 4.289 долари. Пресметките покажуваат дека доколку во последните десет години, економијата растеше со просечна стапка од 7% како што ветуваа властите, а не 3,1% колку што испорачаа, денес доходот по жител навистина ќе беше дуплиран, од 3.360 долари во 2006 година на 6.600 долари и сосема блиску до нивото во Црна Гора и Бугарија.

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

5,2%

Годишен пораст на плати и трошоци на живот

ПРОСЕЧНА ПЛАТА

2012

пишува:

М Александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

2013

2014

четири пати понизок отколку на пример во Словенија која што е прво рангирана. Само во Босна и Херцеговина, БДП по жител е понизок и изнесува 4.289 долари. Иако властите ветуваат стапки на економски раст од 6% до 8% и дуплирање на доходот по жител, порастот на БДП единствено во 2007 година достигна 6,5%. Просечниот раст во овие десет години е само 3,1%, а вината за потфрлувањето властите ја припишаа на глобалната економска криза. Пресметките покажуваат дека доколку во последните десет години, економијата растеше со просечна стапка од 7%, денес доходот по жител навистина ќе беше дуплиран, од 3.360 долари во 2006 година на 6.600 долари. Просечната плата во земјава според последните податоци за ноември лани, изнесува 365 евра и само Бугарите заработуваат во просек по четири евра помалку отколку ние. Србите пак, четири евра повеќе од нас. На врвот и според овој индикатор, повторно е Словенија со просечна плата од 1.020 евра.

1,1%

2015

0,1%

-0,4%

0,6%

1,3%

1,5%

2011

2,3%

2,2%

-0,5%

3,4%

ТРОШОЦИ НА ЖИВОТ

2016

Ако се споредува просечната плата во Македонија денес и во 2010 година, податоците покажуваат зголемување за 9,1%, но, во исто време трошоците за живот пораснале за 9,5%, што значи дека сега платата ни вреди 0,4% помалку отколку пред шест години. Со други зборови, порастот на платите е помал отколку порастот на цените и според тоа, платите ја губат моќта. Ако пак просечната плата се спореди со месечните потреби на едно семејство, кои што според пресметките на Сојузот на синдикати изнесуваат околу 525 евра, произлегува дека таа е доволна за само две третини од потрошувачката кошница. Стапката на невработеност од 23,4% што ја измери Државниот завод за статистика во третиот квартал лани, повторно не рангира едно место до дното на табелата меѓу земјите во Централна и Источна Европа. Повисока стапка на невработеност е евидентирана во Босна и Херцеговина, од 25,4%, додека лидери со најмалку невработени се Чешка и Унгарија.

ДАЛЕКУ Е СОНЦЕТО: И СО РАСТ ОД 4,5%, ТРЕБААТ 20 ГОДИНИ ЗА

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

Како ли јас да пораснам?!

За да забрза економскиот раст со годишни стапки меѓу 6% и 8% колку што е се потребни на земја во развој како Македонија за да направи видлива разлика, економистите коментираат дека е потребен нов склоп од политики и мерки. Тоа значи дека се потребни длабоки и болни реформи кои ќе обезбедат стабилна бизнис клима, раст на извозот, зголемување на вработеноста и подобар животен стандард за граѓаните. Тие велат дека нема магично стапче, надвор од контекстот на економската наука, кое што би можело веднаш да ја мрдне економијата од точката на стагнација. „Основно е да се работи на подобрување на клучните сегменти на инвестиционата клима. Тука е особено значајно натамошно зацврстување на сопственичките права и ефикасноста на договорите, особено реформите во судскиот систем, вложување во крупната инфраструктура како што се патишта, железници, енергетски капацитети и во научно

- истражувачка работа, добра и фер регулација што значи дека регулативните тела и агенции треба да ги водат компетентни луѓе, а не партиски кадри, подобрување на пристапот на бизнисите до пари за финансирање на развојот преку натамошно намалување на каматните стапки, длабоки реформи во јавната администрација. Тоа ќе овозможи растот да го креира бизнис секторот, а не државата којашто сега се претвори во најголем инвеститор и работодавач и која по дефиниција е неефикасна и нерационално ги користи ресурсите“, оценуваат економистите. Една од клучните препораки на меѓународните финансиски институции до Владата е да инвестира повеќе пари за капитални објекти, меѓутоа за изградба на автопати и железнички пруги кои на долг рок ќе генерираат профит за инвестициите да бидат исплатливи. Статистиката во последните неколку години во услови на криза покажа дека градежништвото преку проектите финансирани од државата со народни пари беше

главниот столб на домашната економија, меѓутоа, меѓународните финансиски институции забележаа дека поголем дел од парите што ги вложија властите биле наменети за помалку продуктивни проекти, како на пример споменици, фонтани, плоштади, фасади и сите други барокни зданија кои што го сочинуваат Скопје 2014, чија вредност според последните истражувања се проценува на околу 670 милиони евра. На пример, растот од 2,4% за девет месеци лани, без градежната експанзија што во најголем дел ја стимулира државата со јавните инвестиции, би бил преполовен. Поточно, пресметките на податоците од Државниот завод за статистика покажуваат дека во првите девет месеци од 2016 година, доколку се исклучи градежништвото растот на економијата би бил само 1,1%. Бидејќи јавните инвестиции се директно поврзани со задолжувања на државата, од Светска банка неодамна сугерираа парите да се трошат продуктивно како основа за забрзување на економскиот раст.

МАКЕДОНИЈА ДА ГО СТИГНЕ СЕГАШНИОТ ПРОСЕЧЕН БДП НА ЕУ.

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

COVER STORY

„Ние сме застапници на тоа кога една мала економија се задолжува тогаш овие средства што е можно попродуктивно да ги инвестира. Значи, нема ништо лошо во задолжувањето, но важно е како ќе се користат овие средства“, изјави Марко Мантованели, директор на канцеларијата на Светска банка во Македонија. Бизнисмените исто така посочуваат дека парите што ги собираат властите од даноци, придонеси и царини, како и тие што ги позајмуваат, мора да ги трошат попродуктивно. „Очекуваме конструктивен пристап кон инфраструктурни проекти според реалните потреби на економијата или протокот на луѓе и стоки и секако намалување на влијанието на државата врз целокупната економија. Иако се пропагира дека сме настроени кон економски раст и развој, ние не успеавме да имаме раст кој ќе биде на

ниво од 5%-6% со кој би се оживеала или “преродила” економијата. Растот просечно во последните години се движи околу 2,5%, за кој ние сме скептични дека е реален. Очигледно е исто така дека голем дел од растот на БДП се должи на градежништвото, односно фамозниот проект Скопје 2014 и некои други инфраструктурни проекти, кои реално не и помагаат на економијата на долг рок. Оваа инфузија со народни пари некој ден ќе се потроши, па прашањето е што потоа“, истакна неодамна директорот на Стопанската комора на Северозападна Македонија, Фатмир Битиќи. Светска банка сугерира земјите во развој да инвестираат околу една четвртина од БДП (што во нашиот случај би било над 2 милијарди евра) во капитални проекти за да се забрза економската активност. Кај нас, ниту една Влада досега, не одвоила повеќе од 3%-4% од БДП за

јавни инвестиции. Од оваа меѓународна финансиска институција потенцираа дека приближувањето на земјите од Западен Балкан до животниот стандард на Европската Унија е во застој, а ако Македонија сака побрзо да се доближи до европскиот просек, ќе треба да остварува натпросечни стапки на економски раст. Проценките на Светската банка покажуваат дека доколку економскиот раст забрза на 6% годишно, Македонија ќе го стигне европското ниво на БДП по жител за 15 години. Со раст од 4,5%, ќе треба да поминат над 20 години за да се изедначи животниот стандард на Македонците со стандардот на Европејците, додека пак со раст од 2%, изедначувањето би се случило дури по 60 години. Токму затоа аналитичарите на Светската банка сугерираат властите целосно да се фокусираат на

ИНВЕСТИЦИИ: ДВЕ МИЛИЈАРДИ ЕВРА ТРЕБА ВО ИНФРАСТРУКТУРА

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

13 забрзување на економската активност. Тие истакнаа дека невработеноста во Македонија се намалува, меѓутоа, констатираа дека 89% од новоотворените работни места државата фискално ги стимулирала. „Затоа се потребни структурни реформи со кои ќе се динамизира приватниот сектор да создава нови работни места“, потенцираа од Светска банка.

Економскиот раст ги полни џебовите на газдите

Факт е дека раслојувањето во Македонија веќе поприма загрижувачки размери. Економистите објаснуваат дека порастот на економијата не го чувствуваат сите граѓани бидејќи тој нееднакво се распределува помеѓу различните слоеви. Според нив, посиромашните граѓани најмалку чувствуваат подобрување на животниот стандард бидејќи најголем дел од доходот што се создава завршува во џебовите на газдите на компаниите, а сосема мал дел кај работниците.

„Ако го гледаме економскиот раст низ перспектива на факторите на производство, тогаш ќе забележиме дека поголем дел од новосоздадената вредност е распоредена кај сопствениците на капиталот, а помал дел кај трудот. Тоа значи дека богатите стануваат побогати, а сиромашните помалку го чувствуваат економскиот раст на сопствена кожа“, коментираат економистите. Овој проблем е особено истакнат кај доходот во секторот градежништво. Во последните пет години, вкупните средства кои завршуваат кај работниците во градежништвото пораснале за 25%, додека пак во индустријата, за 10%. Во истото ова време, профитите на сопствениците на капиталот во градежништвото пораснале за 90%, а во индустријата за 100%. Или со други зборови, работниците, кои всушност ги изградиле патиштата со нивниот труд, добиваат само трошки, а сопствениците на фирмите, го собираат кремот.

Евиденцијата на Светската банка покажува дека во периодот од 2000 до 2010 година, најбогатите луѓе во земјава станале уште побогати, а најсиромашните уште посиромашни. Ако во 2000 година најбогатите 10% од луѓето во земјава поседувале 25,7% од вкупниот доход, десет години подоцна нивното учество се зголемило на 32%. Во исто време, учеството на најсиромашните граѓани во националниот доход се намалило од 2,4% на 1,9%. Уште еден показател што покажува дека разликата меѓу оние што имаат и немаат е огромна е Gini коефициентот кој во 2015 година во Македонија изнесува 33,7. Колку што е овој индекс повисок, толку е понерамномерна распределбата на доходот. Според податоците на Евростат, само Србија и Бугарија имаат повисок Gini коефициент од Македонија од 38,2 и 37. Од останатите земји во регионот, во Хрватска е 30,6 додека пак во Словенија е најнизок и изнесува 24,5.

nnn

Капитал број 898 13.01.2017

www.kapital.mk

ЛУЃЕ И КОМПАНИИ

ТОП 100 НА СТОПАНСКАТА КОМОРА НА СЕВЕРОЗАПАДН

КОЈ Е КОЈ МЕЃУ БИЗНИСИТЕ ШТО ДРЖАТ АЛБАНЦ ВО МАКЕДОНИЈА

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

15 Нептун Македонија е шампион во најновиот преглед на најголемите 100 компании во земјава што се во сопственост на бизнисмени Албанци. Компанијата што има преку 20 продавници за потрошувачка електроника и бела техника има најголем приход, најголема нето добивка и вработува најмногу луѓе меѓу сите рангирани компании во едицијата на Стопанската комора на Северозападна Македонија. Меѓу најголемите од најголемите, односно во првите 10, доминираат фирми од секторите трговија и дистрибуција, дури 9. Меѓу оние пак со најголема заработка, има и неколку градежни фирми, еден изведувач на електроинсталатерски работи, како и еден производител на пластична амбалажа.

НА МАКЕДОНИЈА

О ГИ ЦИ А

Топ 20 меѓу членките на СКСЗМ според остварен приход Р.бр. Име

Дејност

Вкупен приход Годишна (2015) промена

Нептун Македонија

Гемак Траде

Трговија со апарати за домаќинство Дистрибуција

Даути Комерц

Дистрибуција

Алма - М

Дистрибуција

27.335.769

3,6%

Киппер Маркет

Трговија

21.541.247

43,9%

Адријус

Дистрибуција

20.175.553

-10,4%

Еуро Актива

Трговија и угостителство

18.900.207

-8,0%

Атлантик

Дистрибуција

17.313.774

2,9%

БАС Тути Фрути

П-во на пластична амбалажа

12.434.871

5,1%

Принце Ентерпрајс

Дистрибуција

10.300.167

-24,1%

Пофикс

Градежна индустрија

10.016.849

13,5%

53.574.445

21,5%

46.051.056

8,4%

36.195.377

5,1%

Бесјани

Трговија

9.110.999

-11,6%

Трим

Градежна индустрија

8.437.045

51,6%

Паком Компани

Информатичка индустрија

8.171.314

22,2%

Фрукт Импорт

Дистрибуција

7.923.850

-0,3%

Сељман - туризам

Трговија

7.759.316

-2,6%

ЈУС МБ

Дистрибуција

7.607.998

-10,9%

Бунар Петрол

Нафтена индустрија

7.438.600

-23,2%

Буља Транс Компани

Транспорт

7.406.996

7,5%

Набизи

Градежна индустрија

6.355.858

18,7%

Извор: Стопанска комора на Северозападна Македонија

Топ 20 меѓу членките на СКСЗМ според остварен профит Р.бр. Име

Дејност

Профит Годишна (2015) промена

Нептун Македонија

Трговија со апарати за домаќинство

2.986.318

БАС Тути Фрути

П-во на пластична амбалажа

2.448.430

0,2%

Трим

Градежна индустрија

1.531.353

49,6%

Алма - М

Дистрибуција

1.511.124

33,5%

Пофикс

Градежна индустрија

1.452.068

-25,2%

Универзал - Комерц

Трговија

1.300.452

294,2%

Даути Комерц

Дистрибуција

1.249.595

29,7%

ЗСФ-КОМ

Градежна индустрија

1.143.254

724,8%

Инсталација

Електроинсталатерски работи

1.123.861

76,6%

Киппер Маркет

Трговија

1.104.501

93,2%

Стар - М Инженеринг

Градежна индустрија

764.664

120,0%

Унија финансиска

Финансиско работење

684.532

13,0%

ИНГ-ЛУПИ

Трговија

666.761

28,9%

Алдако

Дистрибуција

621.537

32,9%

Буља Транс Компани

Транспорт

548.821

39,0%

Еуро Актива

Трговија и угостителство

535.547

-0,6%

Атлантик

Дистрибуција

534.849

109,3%

Океан Ком-Трејд

Дистрибуција

511.338

-36,8%

Набизи

Градежна индустрија

481.985

0,1%

Принце Ентерпрајс

Дистрибуција

419.772

-13,7%

Извор: Стопанска комора на Северозападна Македонија

100,3%

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

ЛУЃЕ И КОМПАНИИ

Г НЕБИ ХОЏА претседател на Стопанската комора на Северозападна Македонија

одишниот обрт на најголемите 100 компании наши членки во претходните четири години е зголемен за 28,5%. Годишниот обрт на овие компании претставува речиси 7% од бруто домашниот производ на Република Македонија. Во земјава има нешто помалку од 25.000 компании во сопственост на Албанци кои што остваруваат помеѓу 25% и 30% од БДП.

пишува:

Н Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

Нептун Македонија, компанијата што продава потрошувачка електроника и апарати за домаќинство во своите дваесетина продавници низ земјава е најголемата компанија според остварени приходи, меѓу компаниите членки на Стопанската комора на Северозападна Македонија –

В ФАТМИР БИТИЌИ

извршен директор на Стопанската комора на Северозападна Македонија

СКСЗМ. Според публикацијата Топ 100 за 2016 што неодамна ја издаде СКСЗМ, Нептун Македонија во 2015 година (анализите во публикацијата се правени според финансиските резултати на компаниите за 2015 година, последни достапни, н.з.) имала вкупни приходи од 53,57 милиони евра, што е пораст од 21,5% во однос на годината претходно. Стопанската комора на Северозападна Македонија по шести пат го прави овој каталог на компании што се во сопственост на бизнисмени Албанци во земјава, или пак се дел и од регионални или меѓународни групации каде што доминира албански капитал. Компаниите се лоцирани во регионот каде што претежно е концентрирана

ажно е да се спомне дека меѓу првите 100 најголеми во Македонија генерално, има 5 компании што се во сопственост на Албанци, со вкупни приходи од речиси 185 милиони евра. Топ 100 компаниите, пак, од нашата едиција вработуваат вкупно 4.787 лица или 0,87% од вкупниот број активно вработени во приватниот сектор во Македонија.“

албанската етничка заедница, како што и сугерира името на самата комора, како и во Скопје, се разбира. Вкупниот приход на 100-те најголеми компании од ова издание на Комората е 622,4 милиони евра, што е за 22 милиони евра или околу 4% повеќе во однос на претходната година на пресметката, 2014. Како што истакнува претседателот на СКСЗМ, Неби Хоџа, годишниот обрт на најголемите 100 компании во претходните четири години е зголемен за 28,5%. “Годишниот обрт на овие компании претставува речиси 7% од бруто домашниот производ на Република Македонија. Во земјава има нешто помалку од 25.000 компании во

РАСТ: ЗА 28,5% Е ПОРАСНАТ ВКУПНИОТ ПРИХОД И ЗА 27

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

17 БРОЈКИ

622,4

милиони евра е вкупниот приход на 100-те најголеми компании во сопственост на Албанци во Македонија за 2015

е порастот на вкупниот приход на 100-те најголеми компании

6,8%

од БДП на Македонија претставува вкупниот приход на 100-те најголеми компании во сопственост на Албанци во Македонија

36,5

милиони евра е вкупната нето добивка на 100-те најголеми членки на СКСЗМ

10%

е порастот на вкупната нето добивка на 100-те најголеми компании

43.4%

од вкупната нето добивка на 100те најголеми, ја прават првите 10 компании

4.787

луѓе вработуваат 100-те најголеми членки на СКСЗМ, што е 0,87% од вкупниот број вработени во приватниот сектор во Македонија

сопственост на Албанци кои што остваруваат помеѓу 25% и 30% од БДП“, вели Хоџа.

Меѓу најголемите 10 доминираат дистрибутери и трговци По Нептун Македонија, на листата со најголем приход следат неколку

Топ 10 компании со најголем пораст на приходите 1

ЗСФ - КОМ

Градежна индустрија

Вкупен приход (2015) 6.218.961

Градежна индустрија

2.371.570

152,2%

Здравство

2.332.972

146,9%

Стар - М - Инженеринг Група Македонија Медикал ВАС Тоур Оператор

Транспорт

2.101.168

127,7%

Урбан План Конструктион

Градежна индустрија

4.037.181

84,1%

Дукла

4.685.339

77,9%

Астра Фруит

3.083.124

75,8%

Кокра Е Арт - 1

5.556.633

70,0%

Еколог

5.968.039

55,1%

Трим

П-во, транспорт, трговија Трговија и п-во на овошје и зеленчук Прехранбена индустрија П-во и трговија со интегрирани услуги Градежна индустрија

8.437.045

51,6%

Годишна промена 877,8%

Р.бр. Име

Дејност

Годишна промена 267,6%

Извор: Стопанска комора на Северозападна Македонија

Топ 10 компании со најголем пораст на нето добивката 1

Перпарими

Градежна индустрија

Нето добивка (2015) 140.208

ЗСФ - КОМ

Градежна индустрија

1.143.254

724,8%

Зонатек

Текстилна индустрија

182.438

434,6%

Р.бр. Име

Дејност

Модинг

Градежна индустрија

253.797

430,4%

Голец Транс

Трговија

217.173

379,7%

Екошар

Трговија

128.756

312,4%

Урбан План Конструктион

Градежна индустрија

405.744

295,4%

Универзал - Комерц

Трговија

Насир Туризам

Транспорт, туризам

Трим и Лум

Градежна индустрија

1.300.452

294,2%

100.729

248,8%

64.342

217,0%

Извор: Стопанска комора на Северозападна Македонија

компании од секторите дистрибуција: скопските Гемак Трејд - дистрибутери на познати брендови алкохолни, безалкохолни пијалаци и кафе, како и цигарите на ТКС Империјал Тобако за територијата на Скопје со 46 милиони евра, Даути Комерц - дистрибутер на прехранбени производи и средства за хигиена и козметика со 36,2 милиони евра, Алма – М - познати по дистрибуцијата на програмот на Wrigley, Nestle и картичките на Т- Мобиле на територијата на Македонија, со 27,3 милиони евра, итн. Сите овие компании бележат раст на приходите во 2015, а најголем раст меѓу првите 10, од 44% на 21,5 милиони евра има тетовската Киппер Маркети, синџирот маркети што интензивно се шири последниве години во регионот на Северозападна Македонија, и сега има околу 20 продавници во Тетово, Гостивар и Кичево. Од извештајот на СКСЗМ се гледа дека

меѓу најголемите 10 компании според приходи доминираат дистрибутери и трговци, односно, само 1 е од секторот производство, Бас Тути Фрути, фабриката за пластична амбалажа од Скопје, која што има приходи од 12,4 милиони евра, односно пораст од 5%. Инаку, првите 10 компании остваруваат дури 42% од вкупниот износ на годишниот обрт на стоте најголеми. Најголем, пак, пораст на приходите во 2015-та има градежната фирма ЗСФ-КОМ, од 267% на 6,2 милиони евра, додека најголем пад на приходите има Импексел 2, од 82% на 3,35 милиони евра. Претседателот Хоџа, вели дека продолжува трендот на ориентација на бизнисмените Албанци во секторите трговија и градежништво и имајќи го предвид ова, Комората особено се залага и го поддржува развојот на компании во секторот производство. “Ние постојано се обидуваме да

27,2% ВКУПНИОТ БРОЈ НА ВРАБОТЕНИ ЗА ЧЕТИРИ ГОДИНИ

сумдеценискиот нераскинлив дијалог со природата, „Алкалоид“ годинава го круниса со нова палета билни производи, како одговор на сé поголемата доверба кај луѓето во природните препарати произведени од компанијата која цели 80 години во фокусот на својата основна дејност ги има растителните суровини. Овие природни производи се категорија која опфаќа повеќе видови различно именувани препарати, како: традиционални хербални лекови, гранични производи и додатоци во исхраната.

Билните суровини се природни суровини со огромен потенцијал и широк спектар на дејства врз човековиот организам. При концепирање природен производ, особено е значајно дефинирањето на главната/ите состојка/и, како и ограничувањата кои мора да бидат правилно поставени во однос на дозирањето, возрасните граници на корисниците, можните интеракции и несаканите ефекти. Производната палета HERBAL на „Алкалоид“ нуди производи во облик на капки, гел, сируп, крем, капсули и масла, наменети за широк спектар на индикации. Регистрирани во согласност со националните регулативи за овој тип производи, со одобренија за пуштање во промет од соодветните институции, Агенцијата за лекови и медицински средства МАЛМЕД и Агенцијата за храна и ветеринарство, HERBAL производите имаат строго контролиран квалитет и загарантирана безбедност. Истите непречено може да ги употребуваат и сосема здрави лица, за подобрување на функциите на одредени системи, како имунолошкиот, циркулаторниот, системот за варење, респираторниот, како и метаболните процеси. Ехинал и Тимиал капките можат да се користат пред започнување или во екот на сезоната на настинки и грип,

УБЛАЖЕТЕ ЈА БОЛКАТА со помош на БИЛКА капсулите Уринохербал и Билните капки од коприва се препорачуваат за одржување на нормалната функција на уринарниот систем, додека Женшен капсулите се препорачуваат за подобрување на мноштво состојби, меѓу кои и издржливост на организмот при потешка умствена и физичка работа, при спортски активности, за подобрување на работната способност, концентрација и слично. Производите од палетата се вклопуваат и во концептот кој вклучува безбедно користење природни производи при појави како што се одредени кожни промени (рани, изгореници, лузни, убоди), состојби со отоци, скршеници и слични спортски повреди, состојби при кои се препорачуваат геловите со невен, жолт кантарион и гавез. HERBAL линијата е изработена во согласност со концептот за здрав живот, кој сé поинтензивно се пропагира во светски рамки, барајќи промена на голем дел од секојдневните навики и ставајќи ја превенцијата во прв ред, во рамки на борбата чија главна цел е Здравјето пред сé!

ERBAL палетата ги содржи следниве производи:

Капки: Венохербал - помагаат за подобра циркулација; Ехинал - го помагаат зајакнувањето на имунитетот; Валериал – го помагаат смирувањето; Тимиал - помагаат за подобрување на одбранбената активност на организмот; Бил-ол - за инхалација – помагаат за олеснување на симптомите на настинка и главоболка; Билни капки од артичока – придонесуваат за нормална функција на црниот дроб и жолчката; Билни капки од лук – помагаат за

нормална функција на одбранбената функција и за нормална циркулација; Билни капки од коприва – помагаат за нормална функција на уринарниот систем; Билни капки кои помагаат за зголемување на апетитот – придонесуваат за одржување на нормален апетит; Билни капки кои го помагаат слабеењето – помагаат за регулирање на телесната тежина.

Капсули: Уринохербал – придонесуваат за одржување на нормалната функција на уринарниот систем; Женшен – помагаат за подобрување на издржливоста на организмот при потешка умствена и физичка работа и за ублажување на стресни состојби.

Гелови: Гел со невен – помага при воспалителни процеси на кожата, при изгореници, лузни и убоди од инсекти; Гел со жолт кантарион – помага за олеснување на симптомите од хемороиди, при изгореници, лузни; Гел со гавез – помага за олеснување на состојби со отоци, со хематоми, со скршеници и со спортски повреди; Бил-ол гел – помага за олеснување на симптоми на настинка и за ревматски и мускулни болки.

Сируп: Примулин сируп - помага во олеснување на искашлувањето.

Креми и масла: Крем што помага за олеснување на симптоми при појава на хемороиди и при хронична венска инсуфициенција, проширени вени; Масло од кантарион – помага при изгореници, исеченици, рани, како и при нарушувања во системот за варење.

www.herbal.com.mk

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

19 најдеме алтернативни можности за поттикнување на производството, создавање на нови работни места и економски развој како предуслов за надминување на проблемите со кои што се соочува општеството во целина, а особено бизнисите“, вели Хоџа.

Половина од добивката на Топ 100 ја прават Топ 10

Топ 20 меѓу членките на СКСЗМ според број на вработени Р.бр. Име

Дејност

Бр. Врабо- Годишна тени (2015) промена

Нептун Македонија

Даути Комерц

Трговија со апарати за домаќинство Дистрибуција

Алма - М

Дистрибуција

Киппер Маркет

Еколог

Дебарски бањи - Цапа

Трговија Производство и трговија со интегрирани услуги Физикална рехабилитација

132

2,3%

Гемак Траде

Дистрибуција

123

32,3%

Принце Ентерпрајс

Дистрибуција

120

-41,7%

Еуропеан Плант

Земјоделство

108

350,0%

Алсат - М

Телевизија

108

14,9%

Вардар Доломит

Металопреработувачка инд.

-2,2%

Фламинго

Трговија

-7,5%

Хаџи Лачка ЛМ

Продажба на мебел

87,0%

Еуро Актива

Трговија и угостителство

2,5%

Инсталација

Електроинсталатерски работи

-8,0%

Жито Интеграл Пекара

Прехранбена индустрија

19,4%

Даути - Транспортшпед

Транспорт и шпедиција

-3,9%

Омер Компани

Трговија

26,0%

Хацат

Прехранбена индустрија

-1,4%

Буши Фашион

Трговија и услуги

132,0%

310

12,3%

261

1,6%

231

1,3%

150

29,3%

145

31,8%

Извор: Стопанска комора на Северозападна Македонија

www.herbal.com.mk

Според остварената чиста добивка за 2015-та, на прво место е повторно Нептун Македонија, со безмалку три милиони евра, што е двојно повеќе одошто годината претходно. Следат Бас Тути Фрути со 2,45 милиони евра (+0,2%), Градежната фирма Трим со 1,53 милиони евра (+49,6%), дистрибутерите Алма – М со 1,5 милиони евра (+ 33,5%), производителите на градежни материјали Пофикс од Тетово со 1,45 милиони евра (-25%), трговците Универзал – Комерц со 1,3 милиони евра (+294%), итн. Сите заедно 100-те најголеми компании членки на СКСЗМ имаат 36,5 милиони евра, што е пораст за 3,5 милиони евра или 10%, додека најголемите 100 во Македонија според анализата на Капитал имаат околу 409 милиони евра вкупна добивка. “Важно е да се спомне дека меѓу првите 100 најголеми во Македонија, има 5 компании што се во сопственост на Албанци, тоа се Нептун, Гемак Трејд, Даути Комерц, Алма – М и Киппер Маркети со вкупни приходи од речиси 185 милиони евра и вкупна нето заработка од седум милиони евра. Првите 10 компании од нашата листа пак, имаат нето профит од 15,9 милиони евра, додека првите 10 компании во Македонија имаат чиста добивка од 147 милиони евра. Но, треба да се нагласи дека Топ 10те компании со најголема добивка во

Здравје од природата...

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

ЛУЃЕ И КОМПАНИИ

Топ 20 меѓу членките на СКСЗМ според поврат на средства - ROA Р.бр. Име

Дејност

Нимет

Џумкар

Претставништво за машини, алати и материјали Трговија и услуги

Леском Траде

Трговија

Киппер Маркет

ВФП Фунд Манагмент

ROA (2014)

ROA (2015)

76,0%

19,0%

38,6%

35,5%

23,0%

33,0%

26,8%

Ројал Хотел

Трговија Управување со инвестициски фондови Угостителство

25,5%

Стар - М - Инженеринг

Градежна индустрија

15,0%

24,7%

Алдако

Дистрибуција

27,0%

24,7%

МК Комерц

Градежна индустрија

26,0%

22,0%

Унија финансиска

Финансиски работи

28,0%

21,0%

Матоши Груп

34,5%

18,0%

Фриготехника 2000

15,0%

17,8%

Инсталација Исмаил

12,0%

17,1%

Була Транс Комерц

23,0%

16,8%

Бас Тути Фрути

18,0%

16,0%

Атлантик

Трговија и услуги Производство на угостителска опрема Електроинсталатерски работи Национален и меѓународен транспорт Производство на пластична амбалажа Дистрибуција

9,0%

15,9%

Хит Оил

Нафтена индустрија

14,0%

15,5%

Хацат

Прехранбена индустрија

17,0%

15,4%

Гипс Имобилиа Дизајн

13,0%

14,9%

Буља Транс Компани

Градежна индустрија Национален и меѓународен транспорт

12,0%

14,7%

Извор: Стопанска комора на Северозападна Македонија

Топ 20 меѓу членките на СКСЗМ според поврат на капитал - ROЕ Р.бр. Име

Дејност

ROЕ (2014)

ROЕ (2015)

97,0%

86,0%

219,0%

71,4%

55,8%

Леском Траде

Нимет

Вас Тоур Оператор

Трговија Претставништво за машини, алати и материјали Транспорт

Ритнор Копи

Транспорт

Алпи Фарм

Фармацевтска индустрија

73,0%

53,4%

Киппер Маркет

Трговија

48,0%

Џумкар

Трговија и услуги

22,0%

42,3%

Стар - М - Инженеринг

Градежна индустрија

29,0%

39,2%

Бе-Да Логистикс

Трговија и услуги

21,0%

35,8%

Гетро АД

Трговија на големо и мало

63,0%

34,4%

Реми комерц - 93

Трговија, туризам и услуги

26,0%

32,7%

Ројал хотел

Угостителство

31,7%

Евита Груп

Трговија и услуги

31,6%

Алдако

Дистрибуција

32,0%

30,6%

Трим

Градежна индустрија

28,0%

29,3%

Нептун Македонија

Трговија со апарати за домаќинство

17,0%

28,2%

ВФП Фунд Манагемент

Управување со инвестициски фондови

27,8%

Фриго Техника - БЕИ

Трговија со системи за ладење

18,0%

27,6%

Бујо - градба

Трговија и услуги

7,0%

27,6%

Матоши Груп

Трговија и услуги

42,1%

27,0%

Извор: Стопанска комора на Северозападна Македонија

земјава се странски компании и јавни претпријатија, а некои од нив уживаат и монополски статус “, вели Фатмир Битиќи, извршен директор на СКСЗМ. Меѓу 100-те најголеми во едицијата на СКСЗМ најголем пораст на добивката има градежната компанија Перпарими, од 877% на 140,2 милиони евра, додека најголем пад забележала Импексел 2 од 82,5% на 274 илјади евра.

Меѓу најголемите вработувачи и една телевизија

Нептун Македонија е лидер и во третата категорија според која СКСЗМ ги рангира своите најголеми 100 членки, а тоа е бројот на вработени. Компанијата во 2015 имала 310 вработени, или 12,3% повеќе во однос на годината претходно. Следат Даути комерц со 261 (+1,6%), Алма – М со 231 (+1,3%), Киппер Маркет со 150 (+29,3%), итн. Од менаџментот на Комората истакнуваат дека компаниите од нивниот преглед Топ 100 вработуваат вкупно 4.787 лица или 0,87% од вкупниот број активно вработени во приватниот сектор во Македонија. “Со оглед дека вкупниот број на компании што се во сопственост на Албанци е околу 25.000, може да се каже дека тие значително придонесуваат за намалување на невработеноста, со над 20% од вработените во приватниот сектор или околу 100.000 луѓе“, истакнуваат од раководството на СКСЗМ. Од 10-те компании со најголем број вработени, шест работат во трговскиот сектор. Околу 1.200 вработени од овој сектор, се 70% од сите вработени во 10-те најголеми вработувачи. Меѓу првите 10 со најголем број вработени се и Дебарските бањи Цапа, со 132 лица, една компанија од земјоделскиот сектор, Еуропеан Плант, со 108 лица, како и една телевизија, Алсат – М, исто така со 108 вработени. nnn

ШТО ДОБИВАТЕ СО ОН-ЛАЈН ПРЕТПЛАТА НА КАПИТАЛ: претплата на 1. Со електронското издание на Капитал

заштедувате 20% попуст на цената за претплата на печатеното издание

за најава од 2.Можност три различни уреди – домашен компјутер, службен компјутер и мобилен телефон

до електронското 3. Пристап издание од било каде во Светот

ШТО ДОБИВАТЕ СО ПРЕТПЛАТА НА ПЕЧАТЕНОТО ИЗДАНИЕ НА КАПИТАЛ: l 49 броја на редовното издание на Капитал l 45 специјални додатоци годишно, интегрирани во рамки на редовното издание на Капитал l Бесплатна достава на магазинот на домашна адреса или на работа l Платена поштарина l Вклучено ддв l Бесплатен он-лајн пристап до сите електронски изданија на редовниот број на Капитал и сите специјални прилози

www.kapital.mk www.kapital.mk

Капитал број број 898 898 13.01.2017 13.01.2017 Капитал

БАНКИ И ФИНАНСИИ КАПИТАЛ АНАЛИЗА

КАПИТАЛ АНАЛИЗА

БАКАР

СЕ ОЧЕКУВА МНОГУ ДОБРА ГОДИНА СО ЦЕНИ НАД 6.000 ДОЛАРИ ЗА ТОН

НАФТА

ЦЕНИТЕ НА НАФТАТА СЕ ОЧЕКУВА ДА ДОСТИГНАТ ДО МАКСИМАЛНО 60 ДОЛАРИ ЗА БАРЕЛ

ПЧЕНКА И ПЧЕНИЦА

ЦЕНАТА НА ПЧЕНКАТА И ПЧЕНИЦАТА СЕ ОЧЕКУВА ДА СЕ НАМАЛУВААТ ВО 2017 ГОДИНА ЗАРАДИ ДОБРИТЕ РЕКОЛТИ

ЦЕНИТЕ НА СУР И МЕТАЛИТЕ ВО

www.kapital.mk www.kapital.mk

ШЕЌЕР

Капитал број број 898 898 13.01.2017 13.01.2017 Капитал

ЦЕНИТЕ НА ШЕЌЕРОТ СЕ ОЧЕКУВА ДА РАСТАТ И ДА ДОСТИГНАТ НАЈВИСОКО НИВО ОД 2012 ГОДИНА

РОВИНИТЕ О 2017

пишува:

Биљана Здравковска Стојчевска

biljana.zdravkovska@kapital.mk

Инвеститорите се оптимисти кога станува збор за цените на суровините и металите во 2017 година. По победата на Трамп сите очекуваат да заврши периодот на ниска инфлација и ниски камати, па веројатноста е дека инвеститорите ќе ги преместуваат парите од ниско ризините обврзници кон инвестиции со поголем ризик. Очекувањата се дека суровините ќе бидат во фокусот на инвеститорите. Аналитичарите од Goldman Sachs предвидуваат биков пазар за суровините во 2017 година, појаснувајќи дека берзите на суровини ќе се движат во позитивна коњуктура. Особено поволни очекувања има за индустриските метали, чија побарувачка се очекува да се зголеми по најавите на Трамп за 500 милијарди долари инфраструктурни инвестиции. Аналитичарите на Bank of America и Merrill Lynch предвидуваат дека силниот пазар на обврзници кој траеше 35 години се ближи до својот крај, а инвеститорите планираат да ги префрлаат своите пари кон пазарите на суровини и другите пазари за да профитираат од повисоките камати и инфлација. Но, сите очекувања за повисоки камати и повисока инфлација во голема мера ќе зависат од економските политики кои ќе ги водат САД и Кина.

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

КАПИТАЛ АНАЛИЗА Цената на шеќерот почнаа да растат минатата година и бележат раст од околу 20%. Цените на шеќерот се очекува да го имаат истото ниво од лани, што е највиско од 2012 година, што сигурно ќе им ги зголеми трошоците на македонските кондиторски компании и ќе им ја намали извозната конкурентност. Прогнозите за нафтата се дека цените ќе стабилизираат по двегодишниот пад и дека при крајот на годината можат да достигнат до 60 долари за барел.

“Новите политики на популизам ипротекциони-остички трговски политики имаат потенцијал да ја нарушат понудата и побарувачката за различни суровини”, се вели во анализата на Barclay објавена на почеткот на годинава. Металците конечно можат да здивнат

И Народната банка на Македонија во својот последен извештај очекува раст на цените на металите следната година. “Најновите проекции за светските цени на нафтата во 2016 година упатуваат на минимално помал пад во однос на октомврискиот циклус. Од друга страна, сега се очекува значително повисок раст на цените во 2017 година, како и помал раст во 2018 година. Кај цените на металите по падот во изминатите неколку години, се очекува значително повисок раст во 2017 година”, се вели во проекциите на Народната банка Очигледно рударските и металопреработу-вачките капацитети во Македонија можат да се надеваат конечно на добра коњуктура, по неколку годишните ниски цени на металите.

Македонската асоцијација на рударство на самиот почеток на годинава излезе со проекција дека 2017 година ќе биде успешна за нив и дека ќе работат сите производни капацитети. “Изминатава 2016 година беше прилично тешка, со многу ниски цени на металите, најниски во последната деценија, Злетово и Тораница не работеа. Но, и во вака тешки услови, рударскиот сектор ја заврши успешно. Очекуваме и 2017-та да биде успешна година и да работат сите производни капацитети, Злетово, Саса, Тораница и Бучим”, вели претседателот на Асоцијацијата Николајчо Николов. Сепак, заради големата неизвесност која владее во светот, очекувањата за цените на овие примарни производи можат да бидат исклучително променливи, што создава неизвесност околу процената на

нивната идна динамика и ефектите кои ќе ги имаат врз домашната економија, особено на подолг рок.

Нафта

Прогнозите за нафтата се дека цените ќе стабилизираат по двегодишниот пад. Цената на нафтата Брент само во изминатата година се зголеми за 45%. Најголемата дилема за тоа како цената на нафтата ќе се движи годинава е како договорот на ОПЕК за намалување на производството на нафта ќе биде имплементиран од земјите членки. Ако договорот, кој стартува од јануари 2017 година, се почитува од сите земји членки, цената на нафтата на New York Mercantile Exchange би можела до крајот на годината да се искачи до околу 60 долари за барел. Меѓународната агенција за енергетика

ПРОГНОЗА: БАКАРОТ ЌЕ БИДЕ ЅВЕЗДА МЕЃУ СУРОВИНИТЕ ВО 2017

www.detoil.com.mk

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

КАПИТАЛ АНАЛИЗА

НИКОЛАЈЧО НИКОЛОВ рудник Бучим

Очекувањата на инвеститорите се дека инфраструктурниот план на Трамп со кој се предвидуваат инвестиции од 500 милијарди долари ќе ја зголеми побарувачката за бакар, алуминиум и другите метали кои се користат во градежништвото. (IEA) предвидува дека побарувачката и понудата на нафта ќе се изедначат во втората половина од 2017 година и дека е речиси неверојатно дека годинава може да очекуваме цените на нафтата да поднат под 30 долари за барел, како што беше случај во 2016 година.

Индустриски метали

Бакарот се очекува да биде една од суровините ѕвезди во 2017 година. Иако бакарот во изминативе две години имаше ниски цени, по победата на Трамп за претседател на САД, неговата цена почна да расте во ноември во очекување дека неговиот план за 500 милијарди долари инвестиции во инфраструктурата ќе ја зголеми побарувачката за метали. Goldman Sachs предвидува цената на бакарот во следните шест месеци до достигне до 6.200 долари за тон. Очекувањата на инвеститорите се дека инфраструктурниот план на Трамп освен бакарот, ќе ја зголеми и побарувачката за алуминиум и другите метали кои се користат во градежништвото. Заздравувањето во Кина, најголемиот потрошувач на бакар во светот, исто така ќе ја зголеми побарувачката за овие метали. На Лондонската берза за метали тримесечната цена на бакарот во ноември достигна 6.000 долари за тон, што е највисока цена од јуни 2015 година. Значителен раст имаат и цените

на алуминиумот, никелот и цинкот. Голем раст досега има и цинкот од спектакуларни 72%. Иднината на цинкот како индустриски метал тесно зависи од економијата на Кина, која е најголем производител, потрошувач и преработувач во светот. Инвеститорите очекуваат зголемување на инфраструктурните проекти во САД, Кина и Индија, што ќе ја зголемува побарувачката за цинк и цените ќе продолжат да растат. Очекувањата се дека американската економија во 2017 година ќе се зголеми за 2,2%, што е повеќе од претходно предвидените 1,6%. Забрзаниот раст на американската економија се очекува да ја зголеми побарувачката за суровини, што пак ќе го зголеми извозот на земјите кои извезуваат суровини.

Злато

За разлика од индустриските метали и покрај големата неизвесност со која ќе биде исполнета 2017 година, аналитичарите очекуваа дека цената на златото не само што нема да расте, туку некои предвидуваат и пад на цените на златото. Еден од најважните фактори кои влијаат врз цената на златото се каматните стапки во развиените земји. Колку што каматите се повисоки, толку се поголеми и приносите за инвестирање во државни обврзници и штедење во банка. Очекуваното зголемување на каматите

зминатава 2016 година беше прилично тешка, со многу ниски цени на металите, најниски во последната деценија, Злетово и Тораница не работеа. Но, и во вака тешки услови, рударскиот сектор ја заврши успешно. Очекуваме и 2017-та да биде успешна година и да работат сите производни капацитети, Злетово, Саса, Тораница и Бучим.

во САД, кое годинава може да се случи два до ти пати, ќе ја зголеми инфлацијата и веројатно ќе ги одврати инвеститорите од златото бидејќи тоа нема да им носи добар принос. Веројатно е деа и неколку европски централни банки и јапонската централна банка годинава ќе најават крај на ниските камати и скорешен раст. Во такви услови се очекува дека ќе се намалува интересот за поседување злато, чие држење нема да им носи интересен принос на инвеститорите кои ќе одлучуваат да го продадат, нарушувајќи му ја со тоа и цената под 1.000 долари за унца.

Земјоделски суровини

Клучните земјоделски суровини го достигнаа неколкугодишното дно минатата година, но трговците имаат прилично оптимистички очекувања за 2017 година. Позитивни се очекувањата за житарките и маслодајните култури. Цената на шеќерот почнаа да растат минатата година и бележат раст од околу 20%. Цените на шеќерот се очекува да го имаат истото ниво од лани, што е највисоко од 2012 година, што сигурно ќе им ги зголеми трошоците на македонските кондиторски компании и ќе им ја намали извозната конкурентност. Цените на пченицата и пченката се очекува да се намалат во 2017 година, а посилно да растат во 2018 година. Цените на какаото измината година паднаа за речиси 28%, по претходен четиригодишен раст. Инвеститорите очекуваат добра реколта годинава, заради што цените се очекува да се задржат на ниско ниво од околу 2.000 долари за метрички тон. nnn

ОПТИМИЗАМ: МЕТАЛУРЗИТЕ ОЧЕКУВААТ ПОДОБРА ГОДИНА

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

29 Неизвесноста може да влијае врз цените на суровините

Случувањата во Блискиот исток се само еден од настаните кои можат да ги пореметат цените на суровините

о, некои аналитичари предвидуваат дека во 2017 година може да се очекува неочекуваното. Победата на Трамп на претседателските избори во САД и излегувањето на Британија од Европската Унија беа клучните и најголеми изненадувања за пазарите на суровини, кои имаат потенцијал да ги пореметат прогнозите и очекувањата за овие пазари. Анализата на Barclays PLC предвидува дека пазарот на суровини и репроматеријали, почнувајќи од енергија до метали, годинава се соочуваат со голема веројатност од пореметувања, на пример од можниот банкрот на Венецуела, немирите во Чиле, трговска војна со Кина, потоа тука се и случувањата во Русија, Блискиот Исток, Турција... Банката во својот извештај има наведено десетина настани кои ги наречува црни лебеди, кои имаат потенцијал да предизвикаат пореметувања, а кои пазарите не се во можност да ги вкалкулираат во цените. “Новите политики на популизам и протекционистички трговски политики имаат потенцијал да ја нарушат понудата и побарувачката за различни суровини”, се вели во анализата на Barclay објавена на почетокот на годинава. Суровините во 2017 година ќе ја имаат најсилната година од 2010 година, а водство ќе имаат индустриските метали, предводени од железната руда, бакарот, цинкот..

НИЕ СМЕ ВРСКАТА СО СИТЕ ДЕЛОВНИ ПОДАТОЦИ КОИ ВИ СЕ ПОТРЕБНИ

ЗА БИЗНИС ИНФОРМАЦИИ

ЗА ПАМЕТНИ ДЕЛОВНИ ОДЛУКИ!

02 / 3117 100 info@targetgroup.mk www.targetgroup.mk

Капитал број 898 13.01.2017

www.kapital.mk

ПОЛИТИКА

МАКЕДОНИЈА НИКАКО ДА ИЗЛЕЗЕ ОД ФАЗАТА

ГРУЕВСКИ СТАН МАНДАТАР НОВА ВЛАДА НИТУ НА ПОВИД

КОЦИЈАНЧИЧ: ОЧЕКУВАМЕ ШИРОКО БАЗИРАНА ВЛАДА

www.kapital.mk

А „СÈ Е МОЖНО“

НА

ДОК

Капитал број 898 13.01.2017

фото: МИА

Од ЕУ, во изјавата на денот кога Груевски го доби мандатот од Иванов, порачаа дека очекуваат брзо формирање на нова, широко-базирана влада, под што се подразбира таа да обезбеди претставеност на мнозинството гласови, што граѓаните ги дадоа за промени, кои не може да не се гледаат како кохерентна целина, зашто беа дадени за опции кои се за продолжување на имплементацијата на Пржинскиот договор и на итните реформски приоритети; за на СЈО да му се дадат услови и време за да ја заврши својата работа. Но, сигналите се дека Груевски и ако не успее да состави влада, мандатот нема да отиде кај никој друг пишува:

Максим Ристески

maksim.risteski@kapital.mk

фотографија: МИА

ВМРО-ДПМНЕ жестоко ги бранеше своите 51 мандат од изборите на 11 декември, за претседателот на државата, Ѓорѓе Иванов, да нема дилеми кому ќе го даде мандатот за составување влада. ВМРО-ДПМНЕ, се чини, докрај ќе се бори за тоа - ако не може да направи влада, да не може ниту СДСМ. Контурите на ваквото сценарио почнаа да се исцртуваат истиот ден кога Груевски го доби мандатот од Иванов. Професорката за која во јавноста се смета дека има

блиски ставови со ВМРО-ДПМНЕ, Тања Каракамишева, веќе вечерта излезе со став оти Уставот не предвидува втор мандатар, кој би се обидел да состави влада ако, во случајов, тоа не му успее на Груевски. „Ставот 1 од член 90 прецизно регулира кој е мандатар во државата. Согласно Уставот, може да има само еден мандатар. Уставот не предвидел резервен, или втор мандатар. Ниту Уставот, ниту Законот за влада, ниту Деловникот на Собранието, ниту кој било друг правен акт во земјата не регулира резервна варијанта која би се применила ако мандатарот не успее да состави влада во уставниот рок од 20 дена... Тоа значи дека постапката мора да се врати од почеток и согласно Уставот истиот мандатар да проба повторно да состави Влада. На изборниот победник мора да му се остави толку време колку што е потребно за да се договори владина коалиција која ќе одговара на изборните резултати“, изјави Каракамишева за ТВ Алфа. Слични нејзини изјави проциркулираа и низ други медиуми.

А И УСЛОВИ И ВРЕМЕ ЗА СЈО ДА ЈА ЗАВРШИ РАБОТАТА

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

ПОЛИТИКА

Дел од аналитичарите токму платформата на албанските партии (ваква каква што е, во која националните прашања на Албанците ги потиснуваат горливите наднационални, за кои се чинеше дека и во албанскиот блок ги чувствуваат како поургентни) ја протолкуваа како подметната пречка за да не може да се состави влада (во случај кога за претседателот на ДУИ, Али Ахмети, поради многу силни причини би било погубно да ја обнови владината коалиција со ВМРО-ДПМНЕ). Ваквата платформа, во случај да не успее да се договори со Ахмети, Груевски секако ќе ја искористи како изговор. Ако биде вака, и ако Иванов се однесува онака како што толкува Каракамишева, односно, не му го дава мандатот на претседателот на СДСМ, Зоран Заев (на втората политичка сила во Парламентот, со 49 пратеници), за очекување е ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ да сакаат да си го продолжат заедничкото владеење преку сегашната влада, и така до следните парламентарни избори, што најверојатно би се совпаднале со локалните (во мај). Подваријанта на ова сценарио е Груевски и Ахмети да бидат изложени на домашен и меѓународен притисок, и во случај да не може да се состави влада што би

произлегла од изборите на 11 декември, тогаш да се формира некаква техничка или широка влада, со јасно ограничен мандат и агенда, врзани со нови брзи предвремени парламентарни избори. Ваков развој на ситуацијата е можен и ако Иванов сепак, по евентуалниот неуспех на Груевски, мандатот му го довери на Заев, но и тој не успее да состави влада. Против нова владина коалиција на ВМРОДПМНЕ и на ДУИ има повеќе фактори. Тука е одлуката на ВМРО-ДПМНЕ да не се продолжи рокот на Специјалното јавно обвинителство и да не се исполнат барањата на СЈО за измени во Законот за заштитени сведоци, како и противењето на партијата на Груевски на формирањето судско одделение за предметите на СЈО. Ако ова е пречката за ДУИ, Груевски во последното интервју за Дневник им препорача начин да ја надминат: „Ако ДУИ не сака да коалицира со нас поради тоа што не прифаќаме продолжување на 18-те месеци на СЈО, тогаш би одговорил дека тие можат да постапуваат како што ќе одлучат“. Иако, Груевски во овој дел дополни дека без волјата на ВМРО-ДПМНЕ барањата на СЈО и онака се загубена кауза. „ДУИ знае дека биле ние во владата или

во опозиција, барањето за СЈО нема да се реализира, бидејќи и договорот од јуни-јули 2015 година и Законот за СЈО предвидуваат дека за негова промена не е потребно само двотретинско мнозинство, туку и согласност на сите 4 партии потписнички“, вели Груевски во интервјуто за Дневник. Патем речено, без барем 11 од пратениците на коалцијата на ВМРО-ДПМНЕ да им се приклучат на сите други кои би ги поддржале барањата на СЈО, во Собранието нема двотретинско мнозинство. Проблемот за Ахмети да договори нова владина коалиција со Груевски поради реториката на последниот во кампањата, која кај албанските гласачи го забетонира ставот дека коалиција на албанска партија со ВМРО-ДПМНЕ на Груевски не би смеела да дојде предвид, претседателот на ВМРОДПМНЕ се обиде да го ублажи во последното интервју за Република, кое, во овој дел, во јавноста беше сфатено како обид пред официјалниот почеток на преговорите за формирање влада, да му се остави простор на Ахмети да рече дека ете, реториката на поранешниот премиер во однос на Албанците многу омекнала. Во меѓувреме, останататите албански партии (освен ДУИ), чиј потпис стои на

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

ПОЛИТИКА

заедничката платформа, се изјаснија против коалицирање со ова ВМРО-ДПМНЕ. Од БЕСА повторија дека нема да коалицираат со осомничени од страна на СЈО. „Ние не можеме да предвидиме кој со кого ќе коалицира. Ние можеме да зборуваме за нашите принципи и неколку пати сме кажале дека ДУИ му должи на Никола Груевски и на ВМРО-ДПМНЕ. Ние не можеме да го процениме ова, ние знаеме дека тие со години се поддржуваат и нивната 10-годишна љубов остава заложници“, изјави портпаролот на Движењето БЕСА, Фатон Фазлиу. Од Алијансата за Албанците изјавија дека се изненадени што Иванов воопшто му го дал мандатот на Груевски, и оти со последниот во никаков случај не би прифатиле коалиција. „За осумгодишната коалиција (на ВМРОДПМНЕ и на ДУИ, н.з.), која ние како Алијанса за Албанците постојано сме ја критикувале, остануваме на ставот дека тоа била најлошата двојка за Албанците во 26-годишната историја на Македонија“, изјавија од Алијансата.

Наместо нова влада, ќе продолжи ли „пржинската“ серија договори, до нови избори? Во осамените преговори од албанска страна на ДУИ со ВМРО-ДПМНЕ, на Ахмети на помош може да му дојде ДПА, со нејзините два пратеници, кои би се нашле или за нешто посилно мнозинство (од 63 мандати), или за да се постигне неопходното (од 61), ако се точни гласините дека Ахмети не би можел да смета на сите десет гласа од неговата партија во Парламентот, кога тие би требало да кренат рака за влада со Никола Груевски. Како и да е, Груевски, како што рече во интервјуто за Дневник, е подготвен и да оди и во опозиција. „Ќе се обидам да составам влада, но не по секоја цена“, рече претседателот на ВМРОДПМНЕ, истовремено вршејќи и притисок врз ДУИ, повикувајќи се токму на принципот на Ахмети, дека коалицискиот партнер од другиот етнички блок не треба да се бира по вкус, туку по бројот на освоени мандати. „Ако ВМРО-ДПМНЕ како победничка партија биде изиграна од ДУИ, независно кои ќе бидат причините за тоа, бидете

убедени дека наскоро ВМРО-ДПМНЕ ќе се врати на голема врата во владата, и тоа најмалку два мандати по ред. И ќе бидеме без каква било обврска при составувањето на владата“, вели Груевски. И аналитичари кои се сметаат за блиски по ставовите до ВМРО-ДПМНЕ, оставија простор дека „ДУИ под притисок на странците“ може и да не прифати влада со ВМРО-ДПМНЕ, за што оценија дека би било „погубно за ДУИ и за нивниот лидер“. Во ваков случај, и ако мандатот сепак го добие Заев, тој ќе треба да преговара со сите потписници на заедничката платформа на албанските партии. Од СДСМ досега не излегоа со став за платформата. Но, јасно е дека и ДУИ и БЕСА и Алијансата за Албанците без проблем би седнале да преговараат со Заев, расположени да ја искористат еластичноста на платформата за да се дојде до врзивно ткиво за владина коалиција, особено оставена со просторот преку тркалезната маса на албанските парламентарни партии (предвидена во платформата), на која ќе се врши „усогласување на политичкото дејствување и транспарентна комуникација со меѓународните партнери на Македонија, особено барајќи ја поддршката на Европската Унија и на меѓународните институции“. ЕУ, во изјавата на денот кога Груевски го доби мандатот од Иванов, излезе со став дека очекува брзо формирање на

нова, широко-базирана влада, под што, секако, се подразбира таа да обезбеди претставеност на мнозинството гласови, што граѓаните ги дадоа за промени, кои не може да не се гледаат како кохерентна целина, зашто беа дадени за опциите продолжување на имплементацијата на Пржинскиот договор и на итните реформски приоритети; за на СЈО да му се дадат услови и време неопходни за тоа да ја заврши својата работа. Токму ова буквално беа и препораките што портпаролката на Европската комисија, Маја Коцијанчич, ги пренесе до Македонија по доделувањето на мандатот за формирање влада од страна на Иванов. А токму против она што го порача Коцијанчич за СЈО, ден претходно се изјасни Груевски (во споменатото интервју за Дневник), кој рече дека СЈО некој однадвор сака да го искористи за продолжување на кризата во Македонија. „Нема правни или суштински потреби за продолжување на 18-те месеци на СЈО, туку има политички потреби на надворешни фактори поради остварување некои други нивни цели и интереси“, е ставот на претседателот на ВМРО-ДПМНЕ. Во секој случај, односно, како и да се развиваат работите наредниов период, политичките дубиози ќе продолжат, и не е исклучено дека ќе има потреба од нова засилена меѓународна интервенција во „пржинската“ серија договори. nnn

Капитал број 898 13.01.2017

www.kapital.mk

БАЛКАН БИЗНИС И ПОЛИТИКА

MOODY’S ГО НАМАЛИ КРЕДИТНИОТ РЕЈТИНГ НА НАЈГОЛЕМАТА ХРВАТСКА КОМПАНИЈА

ГОЛЕМАТА ЗАДОЛЖЕНОСТ ПОЧНА ДА МУ ПРАВИ ПРОБЛЕМИ НА АГРОКОР Во официјалното објаснување на Moody’s стои дека кредитниот рејтинг е намален заради комбинација од послабите лански резултати и високото ниво на задолженост на Групацијата Агрокор. За многумина оваа вест е само дополнителен сигнал дека за најголемиот работодавец во Хрватска оваа година би можела да биде најпредизвикувачка досега.

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

БАЛКАН БИЗНИС И ПОЛИТИКА

За хрватскиот гигант Агрокор во сопственост на бизнисменот Ивица Тодориќ новата 2017 година не почна баш најдобро. Рејтинг агенцијата Moody’s на почетокот на годинава го намали кредитниот рејтинг на Агрокор и на неговите обврзници од B2 на B3, а веројатноста за доцнење во сервисирање на финансиските обврски од B1-PD на B3-PD. Истивремено, Moody’s го намалил рејтингот на хартиите од вредност кој ги има издадено Агрокор, а кои доспеваат во 2019 и 2020 година од B2 на B3. Прогнозите за идниот рејтинг се стабилни. Во официјалното објаснување на Moody’s стои дека рејтингот е намален заради комбинација од послабите лански резултати и високото ниво на задолженост на Групацијата Агрокор. Хрватската групација Агрокор неодамна го заврши опсежното рефинансирање, продолжувајќи го доспевањето на постојните долгови во износ од околу 840 милиони евра за две до три години. Со VTB банка Агрокор договорил продолжување на рокот на доспевање на постојниот долг од околу 340 милиони евра за околу две до три години. Агрокор со тоа ја намали краткорочната задолженост. Најголемиот дел од неговите финансиски аранжмани доспеваат за наплата од 2019 година, заради што е очигледно е дека финансиски најтешкиот период за Агрокор ќе започне токму тогаш. Долгот на Агрокор се состои главно од

Концернот на Тодориќ во последно време е фокусиран на раздолжување. Своевидна потврда на тоа е неодамнешната вест дека веледрогерискиот ланец Козмо го препушта на германскиот Muller.

обврзници и билатерални кредитни аранжмани со банките и финансиски институции. На три обврзници кои доспеваат во 2020 година, Агрокор плаќа изразито висока камата од 8,875% до 9,875%. Кредитните аранжамни со банките се нешто поповолни, со променливи каматни стапки кои се движат во распон од 3% до 10%.

Зошто е намален рејтинот на Агрокор?

Винсент Гусдорф, потпретседател и виш аналитичар во Moody’s истакнува дека ставот на агенцијата е дека во услови на “влошување на показателите за оперативно работење кое се случи во првите девет месеци од 2016 година не е веројатно дека Агрокор ќе го врати обемот на задолжување во рамките кое Moody’s го смета соодветно на рајтинг B2. Истовремено, Гусдорф додава дека стабилните изгледи ги одразуваат очекувањата дека компанијата “и покрај оштрата конкуренција во Хрватска и Словенија, ќе ја стабилизира заработката во следната година”. Хрватскиот весникот Пословни лидер пишува дека веста за намалување на кредитниот рејтинг на Агрокор во домашната бизнис јавнист и не се смета за некоја новина и изненадување. За многумина оваа вест е само дополнителен сигнал дека за најголемиот работодавец во Хрватска оваа година би можела да биде најпредизвикувачка досега. Освен што конкурентските притисоци на профитните маржи, во прв ред во сегментот трговија на мало, постојано растат, компанијата заради големите финансиски обврски е изложена и на зголемени ликвидносни проблеми. Задолжувањето како финансиска полуга на која се потпираше долгогодишниот раст на бизнис империјата на Тодориќ сега е прилично затегната. Но, во хрватскиот концерн веќе се навикнати на рефинансирање и на вешто управување

Освен што конкурентските притисоци на профитните маржи, во прв ред во сегментот трговија на мало, постојано растат, компанијата заради големите финансиски обврски е изложена и на зголемени ликвидносни проблеми.

со долговите. Доволно е да се каже дека вкупната задолженост на ниво на Групација , вклучувајќи ги кредитите, обврзниците, на крајот на септември изнесуваше 25,5 милијарди куни или 3,3 милијарди евра. Иако е тоа помалку за околу 40 милиони евра помалку во споредба со година дена порано, теретот за сервисирање на овој долг е се уште многу голем. Но, концернот на Тодориќ во последно време е фокусиран на раздолжување. Своевидна потврда на тоа е неодамнешната вест дека веледрогерискиот ланец Козмо го препушта на германскиот Muller. Во соопштението за намалување на кредитниот рејтиг, од Moody’s објаснуваат дека забавениот раст на заработки ќе ги ограничи и можностите за раздолжување во следните 12 месеци. Од агенцијата исто така потенцираат и дека Агрокор има ниска стапка на покриеност на трошоците за камати, потенцирајќи дека високите капитални издатоци и трошоците за камати не погодуваат за генерирање на слободни парични текови. Како и да е, благодарение на опоравувањето на економската активност и раст на прометот, аналитичарите сметаат дека Агрокор постепено ќе ја стабилизираат консолидираната оперативна добивка во наредните квартали. Подобрувањето на рејтингот ќе следи ако компанијата успее да го намали односот помеѓу долгот и EBITDA под 5,5, кој сега изнесува над 6, што е сценарио кое би било изгледно само поголемиот економски раст во комбинација со пазарниот удел на Агрокор резултира со значително зголемување на оперативната добивка на компанијата. Наспроти тоа, дополнително влошување на рејтингот би било изгледно ако компанијата не успее да го сопре намалување на EBITDA или ако се влоши ликвидноста во компанијата. nnn

АГРОКОР: MOODY’S ГО НАМАЛИ РЕЈТИНОТ ОД B2 НА B3

Капитал број 898 13.01.2017

www.kapital.mk

СВЕТ

ТЕХНОЛОГИЈАТА РАДИКАЛНО ЌЕ ГО СМЕНИ НАЧИНОТ НА

НА ПРАГОТ СМЕ НА НОВА ТРАНСПОРТНА РЕВОЛУЦИЈА

МАКС: BO БЛИСКА ИДНИНА ЌЕ МОЖЕ ДА СЕ ПАТУВ

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

Ракетите на SpaceX ќе дозволат брз транспорт до секоја точка на планетата во рамки на 25 минути

А КОЈ СЕ ДВИЖИМЕ Aко визијата на технолошкиот гуру Илон Маск стане факт, следното поколение има шанса да стане првото кое ќе може со свои очи да ја види следната етапа во комерцијализацијата на патувањето надвор од земјината атмосфера. И тоа е само еден од револуционерните пробиви, кои во следните години би требало генерално да го променат начинот на кој се движиме

Речиси и да нема фан на научна фантастика, кој што за момент не мечтаел дека кога ќе порасне ќе се вози со вселенски брод. За жал, развојот на технологиите не се случуваат со брзина со која децата си замислуваат додека ги читаат бесмртните романи на Жил Верн, Херберт Вуелс, Аисак Азимов, Филип Дик или Артур Кларк. Но, ако визијата на технолошкиот гуру Илон Маск стане факт, следното поколение има шанса да стане првото кое ќе може со свои очи да ја види следната етапа во комерцијализацијата на патувањето надвор од земјината атмосфера. И тоа е само еден од револуционерните пробиви, кои во следните години би требало генерално да го променат начинот на кој се движиме.

Тоа се разбира нема да се случи за 2,3 или 10 години, но со сигурност ќе ја покаже насоката и ќе го трасира патот на транспортот на следните генерации.

Ако подадеш рака кон звездите...

Кон крајот на септември минататагодина технолошкиот милијардер и основач на компанијата Tesla и SpaceX, Илон Маск официјално ги објави своите планови за пилотирана комерцијална експедиција до Марс, во рамки на следното десетлетие. Дали тоа ќе стане реалност во рамки на ветениот временски период се уште е прашање со многу тежок одговор. Но, поинтересни се технологиите кои се во основата на овој приватен вселенски проект, затоа што тие имаат влијание и врз животот на луѓето на Земјата, тука и сега. Станува збор најмногу за ракетите за многукратна употреба, разработени и веќе неколкукратно тестирани од SpaceX. Досегашните вселенски летала кои излегуваа надвор од земјинатата орбита, изгоруваа во атмосферата, што ја зголемуваше цената на секој лет. Кај технологијата на SpaceX ракетите носители се враќаат назад на Земјата и за кратко

ВА НАДВОР ОД ЗЕМЈИНАТА АТМОСФЕРА

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

СВЕТ

Суборбиталните летала на Virgin Galactic ќе донесат комерцијализација на стратосферната авијација

после тоа се подготвени за нов лет. Според Илон Маск, тие се способни да однесат во околуземната орбита летало со околу 450 тона товар и околу 100 луѓе. Таму тој ќе се дополнува со гориво од друго летало танкер, пред да тргне на меѓупланетарно патување. Поинтересниот момент за луѓето од прагматична гледна точка е што технологијата не може да се користи да брзо суборбитално транспортирање на луѓе или товари меѓу кои биле две точки на Земјата. Технологијата за ова веќе постои и е прашање на време кога таа ќе сане реалност. Според Маск, првото летало ќе биде конструиран многу скоро, во следните 4 години, кога ќе почнат и орбиталните тестови, и околу 2024 година ќе биде готов за првата мисија. Според плановите на SpaceX, новото вселенско летало ќе биде способно да прави 12 навлегувања во атмосферата, пред да биде пензиониран. Ракетите за повеќекратна употреба, кои го изведуваат леталото околу Земјата, пак, ќе имаат доста подолг живот или околу 1.000 полетувања. Во земниот контекст, тие сигурно ќе му донесат огромна предност на Маск во бизнисот со изведување на комуникациони и други сателити. Технологијата за ултра брз суборбитален превоз на луѓе и товари по целата планета со сигурност ќе предизвика сериозен интерес од страна на воените организации, кои најверојатно ќе бидат првите клиенти.

Повисоко од небото, побрзо од звукот

Само пред неколку недели во јавноста се зборуваше и за уште еден од пионерите на приватните вселенски летала-Ричард Бренсон. На почетокот на декември, неговата компанија Virgin Galactic изврши успешен тест лет на новата машина за суборбитални полети VSS Unity. Тоа е првата активност на вселенската “авиокомпанија” по трагичниот инцидент од 2014 година,

кога VSS Enterprise се сруши за време на тестирањето. Намерата на Бренсон e Unity и останатите шест летала од типот на SpaceShipTwo да вршат туристички летови со брзина од околу 4.000 километри на час на границата меѓу атмосферата и Космосот. Пред да добијат лиценца за оваа дејност, тие треба да поминат низ серија тестови на висолина од 100 километри. Засега не е јасно кога точно ќе се случи тоа, особено по несреќата со VSS Еnterprise и преминувањето кон друг тип на движење на новите вселенски летала. Технологијата, инаку ги отвара широко вратите за комерцијализирање на “стратосферната авијација”. И ако плановите на Бренсон за суборбитален туризам се уште се соочуваат со многу технички проблеми, има еден друг проект со негово учество, кој има револуционерен потенцијал во сферата на транспортот. Станува збор за денверскиот стартап Boom, кои разработува нов патнички авион. Тој ќе биде способен да се движи со брзина од околу 2.300 километри на час, но ќе биде помал од своите претходници Конкорд и Ту-144, и ќе собира околу 40 патници. Испитувањата на прототипот ќе започнат во текот на 2017 година, а првите комерцијални летови се очекуваат во 2023 година. Американската вселенска агенција NASA заедно со авиациските гиганти Boeing и Lockheed Martin исто така работи засилено на нов вселенски патнички авион, наречен QueSST, така што ренесансата во авионските патнички летови може да се очекува во блиска иднина.

Хипервоз на иднината

Но, да се вратиме на Земјата. Другата технолгија која се обидува да го промени начинот на кој луѓето се движат се нарекува Hyperloop. Таа технологија може да се нареше и воз на иднината или воз на следната генерација, кои не се движи на шини, но би може. Станува збор за систем, кој дозволува

транспортирање на луѓе и товари во капцули, кои се движат на магнетна лпатека и во средина со низок притисок или вакум, што дозволува брзини на движење приближни на авионите или од 1000-1.200 километри на час. Придвижувањето се случува во специјални херметички затворени цилиндри кои можат да се под или над земјата. Идејата за прв пат е лансирана од Илон Маск во средината на 2012 година. Две години подоцна тој основа стартап со име HyperloopOne со почетен капитал од 160 милиони долари и персонал од 200 инженери. Компанијата успешно ја демонстрираше технологијата во акција во мај минатата година на полигон за тестирање во Лас Вегас и во моментот се гради целосно нова тест траса наречена DevLoop, која треба да биде готова во првата половина од 2017 година. HyperLoop веќе има разговори за евентуално градење на траси со властите на САД, Финска, Обединетите Арапски Емирати, Русија, Швајцарија и Холандија.

Еволуција на четири тркала

Што се однесува до автомобилите, промената која претстои се движи постепено и веќе е видлива за сите. Тоа се случува во две насоки. Едната е разбивање на нафтениот монопол кај горивата и пренасочување на автомобилите кон се подигитализирани системи. Тоа што не очекува во блиската иднина се самоуправувачку автомобили, базирани на искуствен интелект. Всушност, прашањето на нивно воведување за широка потрошувачка не е толку технолошко, туку регулаторно, морално-етичкко и социјално. Според некои аналитичари на транспортниот сектор, во многу биска иднина автопилотото може генерално да го промени начинот на кој се движиме, бидејќи ќе ја елиминира потребата од управување на автомобил. Иако најпопуларните имиња во областа на роботизираните автомобили се Google

ТРЕНД: ТЕХНОЛОГИЈАТА ГО МЕНУВА ДВИЖЕЊЕТО

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

Автопилотот ќе ја надмине потребата од управување на автомобил Самоуправувачки автомобили: Се е прашање на регулација

и Tesla, во пракса сите големи играчи во автомобилската индустрија имаа разработки и инвестиции во оваа област. На пример, Fiat Chrysler минатата година објави стратешко партнерство со Waymo, одделот на Google кои ги разработува системите за самоуправување. General Motors, пак, ја купи стартап компанијата

за автомобили со автопилот Cruise за астрономска сума од 1 милијарда долари. Гигантите како BMW, Mercedes, Ford, Toyota, Volkswagen и Honda имаат целосно функционирачки модели на автомобили со автопилот. Така да за автомобилите со автопилот веќе не треба да се зборува како за

иднина, туку во сегашно време. Посебно откако програмерот, хакер и сопственик на стартапот за самоуправувачки автомобили Comma.ai, Џорџ Хоц го пушти во слободна употреба софтверниот код на својот автопилот, кои веќе успешно бил инсталиран на старите модели на Tesla S и Ford Fusion. nnn

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

СВЕТ

ШТО ДОНЕСЕ ЈУБИЛЕЈНОТО ИЗДАНИЕ НА САЕМОТ ЗА ЕЛЕКТРОНИКА ВО ЛАС ВЕГАС?

CES 2017

БЕЗ ГОЛЕМИ ИЗНЕНАДУВАЊА, НО СО НЕКОЛКУ “ПРВИ ВО СВЕТОТ“ УРЕДИ

Тукушто завршениот, јубилеен, педесетти CES, би можел да ни остане во сеќавање како саем на кој беа претставени најмногу уреди чии имиња беа придружени со епитетот „први во светот“. На овој CES го видовме првиот лаптоп со три екрани, првиот мобилен телефон со 8GB RAM, првиот лаптоп со технологија за безжично полнење на батеријата ...

ште една нова година во технологијата почна со Consumer Electronics Show, CES. Во Лас Вегас меѓу петти и осми јануари изложуваа над 3.800 компании, и се состанаа над 175.000 професионалци, вклучувајќи 55.000 надвор

од САД, за да покажат каде оди развојот на технолошката индустрија. Тукушто завршениот, јубилеен, педесетти CES, иако го повтори впечатокот дека сегашната технологија е во својата зрела фаза, кога промените се бавни и предвидливи, би можел да ни остане во

сеќавање како саем на кој беа претставени најмногу уреди чии имиња беа придружени со епитетот „први во светот“. На овој CES го видовме првиот лаптоп со три екрани, првиот мобилен телефон со 8GB RAM, првиот лаптоп со технологија за безжично полнење на батеријата ...

ШАПИРО: НАШАТА ИНДУСТРИЈА ГО ПОДОБРУВА СВЕТОТ

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

45 Razer Project Valerie

прв лаптоп со три екрани

рвиот во светот, пак, лаптоп со три екрани, го претстави едно од најпознатите имиња во „гејминг“ светот, американски Razer, во форма на прототип со работно име Project Valerie. Замислен за да им ги замени гломазните десктоп конфигурации на гејмерите, Valerie располага со три 17-инчни монитори со Chroma осветлување. Оттука и дебелината од скоро 4 сантиметри (38,1 mm) и тежината од 5,5 килограми. Секако, додека лаптопот е затворен, трите монтитори се еден зад друг, врзани со посебни шарки, а отворањето до финалната верзија за пазарот ќе биде целосно автоматизирано. Мониторите се IGZO, со 4К резолуција, а графичката картичка на лаптопот е Nvidia GeForce GTX 1080 со 8GB меморија, додека RAM-от е 32GB.

Samsung NEXT

фонд за финансирање стартапи

ужнокорејскиот гигант го искористи CES и за да го претстави специјализираниот фонд за финансирање стартапи. Се вика Samsung NEXT и со него ќе управува истоимена подружница на компанијата, која претходно беше позната како Samsung Global Innovation Center. Фондот е вреден 150 милиони долари и првенствено ќе се концентрира на стартапи од областа на виртуелната реалност, на вештачката интелигенција, на Интернетот на нештата ... Ќе ги финансира сите четири фази на стартапите - од оние компании кои уште немаат готов производ, до оние на кои им треба финансиска поддршка за дефинитивна консолидација на работењето. Samsung NEXT има канцеларии во САД (три), во Јужна Кореја и во Израел, и веќе послужи за финансирање на десет стартап компании.

Da Vinci Nano

евтин 3D принтер

ајванската компанија XYZ Printing претстави 3D печатач што се истакнувува со ниската цена. Da Vinci Nano би требало да се најде во продажба во вториот квартал од 2017 година по цена од 249 евра. Уредот може да „принта“ предмети до големина 12 x 12 x 12 сантиметри. Достапен е во различни, живи бои, со што станува уште појасна намерата евтиниот Da Vinci Nano да влезе во што повеќе домови.

Dell Latitude 7285

прв лаптоп со безжично полнење

оследниов е бизнис лаптоп на Dell, две-во-едно (2-in-1); припаѓа на серијата Latitude, во која го носи бројот 7285, и има екран што може да се одвои - станува збор за 12,3-инчен IGZO дисплеј од 2.880 x 1.920 пиксели. Лаптопот има и три различни тастатури, што, исто така, може да се одвојат од него. Според потребите на корисникот може да се опреми со Travel, Productivity и Wireless Charging тастатура. Најинтересната е последнава, преку која батеријата на лаптопот може да се полни безжично, како кај мобилните телефони.

Honda Riding Assist

систем за мотоцикл со кој не може да се падне

апонска Honda на CES привлече внимание со системот за самобалансирање, што на мотоциклот му овозможува постојано да стои исправено, но и да вози без возач. Како што објаснија од Honda, системот го одржува мотоциклот исправен при помали брзини, до 5 km/h, што е подрачје на брзини кога возилата на две тркала се нестабилни. Системот функционира така што го менува аголот на предната вилушка, а се состои од три електромотори. Еден го модулира аголот на вилушката, другиот го прилагодува вртењето на воланот, а третиот, сместен во предната осовина, го движи тркалото. Во теорија ова значи дека сопственикот може со далечински управувач да го изнесе мотоциклот од паркинг без да седнува на него.

Т ДОПИРАЈЌИ ГО СЕКОЈ АСПЕКТ ОД НАШИТЕ ЖИВОТИ

www.kapital.mk

Капитал број 898 13.01.2017

СВЕТ LG OLED W-Series

не знаете дали гледате низ прозорец, или во телевизор

а CES 2017, LG ги импресионираше посетителите со новата генерација ултратенки телевизори. Серијата OLED TV W вклучува десет различни модели, со големина меѓу 55 и 77 инчи. Најинтересниот од нив е 65-инчниот ОLED TV W, со дебелина од одвај 2,57 милиметри, што е споредливо со тенкоста на монета или на парче картон. Овој телевизор потенок од смартфон нуди зачудувачки квалитет на звукот, благодарение на технологијата Dolby Atmos. Рамка околу OLED дисплеите на овие телевизори на LG речиси и да нема, така што, се добива впечаток дека сликата се проектира директно на ѕидот на кој уредот е поставен. Уникатниот дизајн ја создава илузијата дека гледате преку прозорец, а не во телевизор, од каде доаѓа и името W (window) - Series.

Asus Pro B9440

најлесниот 14-инчен бизнис лаптоп

A Asus ZenFone AR

првиот мобилен со 8GB RAM и поддршка и за Daydream и за Tango

а овој смартфон, прв со 8GB RAM, се шпекулираше уште пред CES, како за втор во светот што ќе има поддршка за Google Tango технологијата за проширена реалност (Augmented Reality, AR), после Lenovo Phab 2 Pro. Но, за разлика од Phab 2 Pro, смартфонот на Asus ја поддржува и технологијата на Google за виртуелна реалност, Daydream, која работи во комбинација со новиот Android 7.0 Nougat оперативен систем.

sus на CES 2017 претстави, и, како што тврдат од компанијата, најлесен 14-инчен бизнис лаптоп, Pro B9440, што тежи само 1.04 килограми. Ова им успеало така што 14-инчниот дисплеј, поради исклучително малечките околни рабови, го вметнале во куќиште што по димензиите е посоодветно за 13,3-инчни преносници. Дополнително намалување на тежината е постигнато со изборот на материјалот за изработка на куќиштето - легура на магнезиум. Овој модел ќе може да се набави во конфигурации со процесорите на Intel Core i5 и i7 oд седмата генерација, Kaby Lake, со екрани со „фул-ХаДе“ резолуција; со до 16GB RAM и 512GB SSD диск. Продажбата би требало да почне во текот на мај 2017, по цена од 999 долари.

Zera Food Recycler

плодно ѓубриво произведено во вашата кујна

опствениците на Zera Food Recycler на Whirlpool, не само лесно, туку и ефикасно можат да си направат сопствено плодно ѓубриво. Урбаните градинари или луѓето кои едноставно сакаат да го намалат количеството отпад што го праќаат на депонија, сега со едно притискање на копче на овој уред, можат остатоците од храната да ги претворат во плодно ѓубриво. Овој уред за паметен дом не е од оние што ќе ве поштеди од станување од кауч, туку ви ја дава сатисфакцијата дека го правите светот подобро место за живеење, со секоја следна кора од банана, од портокал, од мандарина ...

РОК ЗА ПРИЈАВУВАЊЕ: 13 ЈАНУАРИ 2017

ИНСТИТУТ КОНЦЕПТ ОРГАНИЗИРА ОБУКА ЗА:

ЗАКОНОТ ЗА РАБОТНИ ОДНОСИ (ПЛАТИ И НАДОМЕСТОЦИ И РАБОТНО ВРЕМЕ), ЗАКОНОТ ЗА БЗР, ПРАВИЛНИКОТ ЗА НАЧИНОТ НА ВОДЕЊЕ НА ЕВИДЕНЦИЈА ВО ОБЛАСТА НА БЗР И ЗАКОНОТ ЗА НЕРЕГИСТРИРАНА ДЕЈНОСТ l 17 јануари 2017 година (вторник) l 10:00-16:00 часот Институт Концепт, Скопје СОДРЖИНА НА ОБУКАТА: Сесија 1: Законот за работни односи (поглавје VIII- плати и надоместоци и IX- работно време) за препознавање на сопствените права и обврски Сесија 2: Законот за безбедност и здравје при работа за препознавање на сопствените права и обврски Сесија 3: Правилник за начинот на водење на евиденција во областа на безбедност и здравје при работа Сесија 4: Законот за нерегистрирана дејност

ПРЕДАВАЧИ:

ЗЛАТЕ СТОЈАНОВСКИ

раководител на Одделение за работни односи - Државен инспекторат за труд

СЛАЃАНА АНДОНОВСКА раководител на Сектор за безбедност и здравје при работа - Државен инспекторат за труд

За повеќе информации посетете ја нашата веб страна: www.koncept.com.mk

КОНТАКТ: м-р Ленче Зикова и м-р Ирена Богоевска l e-mail: institut@koncept.com.mk l 02 3128 526 l 070 272 207

They say diamonds are forever… and so is an MBA!

Enjoy the most Valuable classroom experience – real life Harvard Business School case studies, business simulations and participant centered learning that enhance your strategic decisionmaking skills and critical thinking

a Rare opportunity to learn alongside esteemed professionals in order to build an extensive and exclusive network of useful contacts which could lead to new business opportunities The most Desirable and sought after degree in the world by employers, entrepreneurs and future leaders

World-class curriculum that applies a global outlook on current issues, taught by international faculty from top –tier schools with a rich portfolio of expertise

A brilliant cut to fit your demanding work schedule and maintain your work – life balance, giving you more flexibility to acquire the skills and experiences to fulfil your career objectives

Access to the Highest Quality internationally accredited degree by the Accreditation Council for Business Schools and Programs (USA) created as a combination of European and American educational standards

So don't lose a diamond, while chasing glitter! Enroll at the UACS MBA program! За повеќе информации: Бул. Трета македонска бригада бр. 60, 1000 Скопје Телефон: + 389 (0) 2 2463 156; 2463 159 Е-пошта: graduate@uacs.edu.mk

www.uacs.edu.mk

UACS SKOPJE

UACSKOPJE

YOUTUBE.COM/USER/UACSKOPJE

UACSKOPJE

РОК ЗА ПРИЈАВУВАЊЕ: 20 ЈАНУАРИ 2017

ИНСТИТУТ КОНЦЕПТ ОРГАНИЗИРА ОБУКА ЗА:

ИНТЕРНЕТ ПРАВО И РЕГУЛАТИВА – ЗАКОНСКИ ОБВРСКИ ПРОИЗЛЕЗЕНИ ОД ЕЛЕКТРОНСКАТА ТРГОВИЈA l 24 јануари 2017 година (вторник) l 10:00-16:00 часот Институт Концепт, Скопје СОДРЖИНА НА ОБУКАТА: l Електронска трговија l Онлајн маркетинг l Електронско банкарство l Интелектуална сопственост и авторски права l Заштита и закуп на домен имиња l Криптографија и дигитален потпис l Развој на интернет апликации l Финансиски третман на прилив од Google l Правен аспект на cloud технологија l Следење на трагови на IP адреси l Правни аспекти на рекламирање на социјални медиуми

НИ

ИВ Т МО ЕНИ О ПР Ц

ПРЕДАВАЧИ: ДОЦ. Д-Р ДРАГИ РАШКОВСКИ е доцент на Правниот факултет “Јустинијан Први” при УКИМ во Скопје, на научната област право и информатичка технологија.

ПРОФ. Д-Р ГОЦЕ НАУМОВСКИ е вонреден професор на Правниот факултет “Јустинијан Први” при УКИМ во Скопје, на научната област право и информатичка технологија.

За повеќе информации посетете ја нашата веб страна: www.koncept.com.mk

КОНТАКТ: м-р Ленче Зикова и м-р Ирена Богоевска l e-mail: institut@koncept.com.mk l 02 3128 526 l 070 272 207

АЦ

ЧН

И де 00 8.6

Н АЗ ПР

А ЕН

жи ва 6 ата .201 7 нуд 11 01 по 28. 1.2 од 15.0 до

А ПОПОЛНУВАЊЕ НА БРЧКИ ИА ОБЛИКУВАЊЕ СОИЈ НАЈДОБРИТЕ ФИЛЕРИ ИЛАЦ ЛАСЕРСКАНАЕПУСНИ ТРАЈН

Сакајте ја Вашата к жа

Скопје +389 2 / 321 66 08 www.ancevski.com.mk ancevski@laserlab.com.mk facebook.com / Ординација Д-р Анчевски

Капитал број 898 13.01.2016

www.kapital.mk

ЛИДЕРИ

ХАМДИ УЛУКАЈА ОСНОВАЧ И ДИРЕКТОР НА CHOBANI

НЕ БРЗАЈТЕ МНОГУ ДА ПОРАСНЕТЕ КАКО КОМПАНИЈА, МОЖЕ ДА ИЗГОРИТЕ!

лукаја е турски Курд, чие што семејство се занимавало со производство на млеко и сирење во неговата родна земја. Дошол во САД во 1994 со намера да научи англиски, и решил да остане и да почне свој бизнис. Од почетното производство на фета сирење, во 2005 преминал на т.н. грчки јогурт, купувајќи еден напуштен погон во државата Њујорк. До 2011-та, неговиот јогурт Chobani е веќе бренд бр.1 во оваа категорија во Америка, а Улукаја денес “тежи“ околу две милијарди долари.

Информацијата за напуштениот погон за млечни производи што се нудеше на продажба, прво ми стигна во junk mail и јас ја фрлив во trash can. Потоа ја извадив од таму, и си реков ај ќе се јавам. На крајот, го купив погонот и од таму тргна целата приказна.

Немав диплома за економија, немав искуство да работам за некој друг, во канцеларија, да водам некој оддел и сл. Сам тргнав на моето бизнис патување и одлуките ги носев така како што ми велеше инстинктот.

Како што расте бизнисот, добивате повеќе публицитет и сите сакаат дел од вашето внимание, што е супер. Но, секојпат кога одвојувате време за светот, помалку се посветувате на она што го работите.

Од технолошки аспект гледано, малите стартапи може да направат нешто извонредно. Ним не им треба премногу во смисла на фабрики и инфраструктура.

Иако е тоа цел на многу компании, во производството не треба да барате брза излезна стратегија. Фокусирајте се на долгорочно создавање на вредност.

Кога сте стартап, не брзајте многу за да пораснете, не мора веднаш да бидете во друштво на големите ѕверки. Затоа што ако не изиграте добро, може да загубите сè.

Колку и да звучи веќе како фраза, но луѓето се навистина најбитните во бизнисот. На крајот на денот, вработените се тие што треба идејата да ја претворат во добар производ.