905 kapital magazin

COVER STORY НЕИЗВЕСНОСТА ГИ СТАВИ ПЛАЌАЊАТА НА ПАУЗА!

БИЗНИС И ПОЛИТИКА ТОП 100 НАЈГОЛЕМИ ТЕНДЕРИ ВО 2016 ГОДИНА

ИНТЕРВЈУ: ЃОРЃЕ ВОЈНОВИЌ

ГЛАВЕН ИЗВРШЕН ДИРЕКТОР, ТРИГЛАВ ОСИГУРУВАЊЕ

ЛИДЕРСКАТА ПОЗИЦИЈА НА ПАЗАРОТ Е ПРИВИЛЕГИЈА, НО И ГОЛЕМА ОДГОВОРНОСТ

Сите ние живееме во време кога ...само идејата е Капитал, сè друго е пари...

INTERVIEW

ЉУПЧО НИКОЛОВСКИ ПРАТЕНИК, ШЕФ НА КАБИНЕТ НА ПРЕТСЕДАТЕЛОТ И ЧЛЕН НА ИЗВШРЕН ОДБОР НА СДСМ.

НЕМА БЕГАЊЕ ОД ОДГОВОРНОСТА. ПРАВДА МОРА ДА ИМА!

INTERVIEW

ЃОРЃЕ ВОЈНОВИЌ СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

ОСИГУРУВАЊЕ

ГЛАВЕН ИЗВРШЕН ДИРЕКТОР НА ТРИГЛАВ ОСИГУРУВАЊЕ

ЛИДЕРСКАТА ПОЗИЦИЈА НА ПАЗАРОТ Е ПРИВИЛЕГИЈА, НО И ГОЛЕМА ОДГОВОРНОСТ

ОСИГУРИТЕЛНИОТ ПАЗАР СО ПОРАСТ ПОВИСОК ОД ОНОЈ НА ЦЕЛАТА ЕКОНОМИЈА:

КОНЕЧНО СЕ УЧИМЕ ДЕКА ОСИГУРУВАЊЕ НЕ Е САМО АВТОМОБИЛСКОТО

И БАНКИТЕ ГО СТИМУЛИРААТ РАСТОТ:

ЖИВОТНОТО ОСИГУРУВАЊЕ ПРОДОЛЖУВА СО ПОЗИТИВНИОТ ТРЕНД

УШТЕ ЕДНА ГОДИНА НА РАСТ

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

ОСИГУРУВАЊЕ

ОСИГУРИТЕЛНИОТ ПАЗАР СО ПОРАСТ ПОВИСОК ОД ОНОЈ НА ЦЕЛАТА ЕКОНОМИЈА

КОНЕЧНО СЕ УЧИМЕ ДЕКА ОСИГУРУВАЊЕ НЕ Е САМО АВТОМОБИЛСКОТО БРОЈ 905 | ЦЕНА 100 ДЕН.

3 МАРТ 2017 | ПЕТОК | ГОДИНА 18

СВЕТ: ОД ДАНОЧНИТЕ РЕФОРМИ НА ТРАМП ЌЕ “ЌАРАТ”НАЈБОГАТИТЕ

3

Капитал број 905 03.03.2017

СОДРЖИНА

08 04 06 08

ПРОФИЛ

Жан Клод Јункер предложи 5 сценарија за развој на ЕУ Европа во две брзини станува се пореална опција

НАВИГАТОР

Успешна година за најголемата фармацевтска компанија Алкалоид со раст на продажбите и профитот

COVER STORY

Се пробиваат сите рокови за наплата, компаниите на работ на неликвидност! Неизвесноста ги стави плаќањата на пауза

50

40 14

INTERVIEW

n

ЉУПЧО НИКОЛОВСКИ пратеник, шеф на кабинет напретседателот и член на Извшрен одбор на СДСМ.

INTERVIEW

n Ѓорѓе Војновиќ главен извршен директор на Триглав Осигурување

Нема бегање од одговорноста. Правда мора да има!

24 29

Лидерската позиција на пазарот е привилегија, но и голема одговорност

БИЗНИС И ПОЛИТИКА ТОП 100 најголеми тендери во 2016 година За најголемите 100 јавни набавкипотрошени 378 милиони евра

ОСИГУРУВАЊЕ n

Осигурителниот пазар со пораст повисок од оној на целата економија Конечно се учиме дека осигурување не е само автомобилското

Животното осигурување продолжува со позитивниот тренд

44

СВЕТ БИЗНИС

50

ЛИДЕРИ

Најбогатите најмногу ќе добијат од даночната реформа на Трамп СТИВ КЕЈС

ко - основач на AOL

Упорноста не е гаранција дека ќе успеете во нешто, но без неа, сигурно нема да успеете

ПЛАЌАЊАТА НА СТЕНД- БАЈ

ЛАВ МИ ТЕНДЕР

ПАРА НА ПАРА СЕ ЛЕПИ

Менаџерите што ги консултиравме потврдуваат дека техничката влада ги паузира плаќањата на државата и нејзините институции кон приватните компании, откако претходно јавно алармираа дека долгот надминува една милијарда евра. Меѓутоа, освен државата, нередовно плаќаат и приватните фирми. „Речиси и да нема компанија која што плаќа редовно“, велат бизнисмените. Најновото истражување на Центарот за граѓански комуникации спроведено во текот на ноември и декември лани меѓу компании кои што добиле државни тендери, покажа дека просечното време што го чекаат за наплата на побарувањата за спроведените договори за јавни набавки е 6 месеци.

Вкупно 378 милиони евра се потрошени лани преку 100-те најголеми договори за јавни набавки, во 2016 – та. Во 2015 година, пак, најголемите 100 тендери биле склучени во вредност од 226 милиони евра. На врвот на оваа листа за 2016 година е тендерот за изградба на гасоводната делница Неготино – Кавадарци - Битола во вредност од 36,4 милиони евра, додека во 2015-та најголемиот тендер бил вреден 12,8 милиони евра. Најголем вредносен удел пак, во ТОП 100 тендери за 2016 година има АД Македонски енергетски ресурси Скопје со 87 милиони евра, а за 2015 година имало Министерство за здравство со 48 милиони евра.

Во своето обраќање во Конгресот, американскиот претседател Доналд Трамп потврди дека неговиот економски тим работи историска даночна реформа, со која ќе се намалат даночните оптоварувања за американските компании со цел тие да бидат поконкурентни, но и со која се предвидуваат големи даночни олеснувања за средната класа. “Мораме да го поедноставиме даночниот систем, да ги намалиме даночните стапки и да ја направиме Америка конкурентна“, изјави Трамп. Според анализите на Центарот за даночна реформа, најбогатите луѓе во САД, или оние со доходи над 1 милијарда долари годишно, ќе заштедат 9,3% својот доход со новиот даночен режим.

XX Стр. 8

XX Стр. 24

XX Стр. 44

Импресум// Издава: Капитал Медиа Гроуп доо Скопје, бул. Партизански Одреди бр.17-1/16, п.фах 503, 1000 Скопје l Адреса на уредништвото на издавачот на медиум: бул. ВМРО бр.7, здрада 1, влез 1, кат 6, стан бр.31 l П. ФАХ 503, 1000 Скопје l Директор и одговорен уредник: Љупчо Зиков l Печати: Графички центар Скопје, ул. Скупи бб, 1000 Скопје l Тираж: 3.000 примероци l Датум на печатење: 02.03.2017

Капитал број 903 17.02.2017

www.kapital.mk

PROFILE 4

ЖАН КЛОД ЈУНКЕР ПРЕДЛОЖИ 5 СЦЕНАРИЈА ЗА РАЗВОЈ НА ЕУ

ЕВРОПА ВО ДВЕ БРЗИНИ СТАНУВА СЕ ПОРЕАЛНА ОПЦИЈА

Она што Јункер го даде до знаење дека тој е против тоа Европската комисија да биде само администратор на заедничкиот пазар и дека не верува во можноста ЕУ да напредне многу повеќе во интеграцијата. “Ние не сме Соединети европски држави”, изјави Јункер и посочи дека во ЕУ има многу повеќе интереси кои сакаат композицијата да ја одвлечат во различна насока.

КРИТИКИ: „БЕЛАТА КНИГА ЗА ИДНИНАТА НА ЕВРОПА“ С

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

PROFILE

П

Планот за иднината на Европската унија (ЕУ), кој неделава беше претставен о д п р е тсе д а те л о т н а Европската комисија (ЕК) Жан Клод Јункер, предлага пет сценарија за развој на Европската унија до 2025 година. Првичниот впечаток кој се добива од “Белата книга за иднината на Европа” која беше претставена од Јункер, е дека се претпочита Европа во повеќе брзини. Предлозите од Европската комисија доаѓаат како подготовка пред средбата на 27-те земји членки на ЕУ која треба да се одржи на 25 март. Тогаш ќе се одбележи 60 годишнината од потпишувањето на основачките договори на ЕУ и се очекува да се стави во фокус процесот каде ќе се движи Европската унија, посебно по излегувањето на Велика Британија. “Тоа треба да биде роденденот на ЕУ, но треба да одговориме и на прашањето Quo vadis Europe”, изјави Јункер.

Раѓањето на Европска Унија во две брзини

Освен сценаријата Европа во две брзини и запазувањето на status quo, Европската комисија разгледува уште три можни сценарија. Првото е намалување на амбициите на ЕУ до понатамошно развивање на единствениот пазар и откажување од изградба на општа одбранбена политика или заеднички дејства во социјалната сфера. Тоа е политика, која беше поддржана од Велика Британија, која често беше обвинувана дека ги стопира поамбициозните планови на Брисел. Втората е разделување на земјите членки на групи (Европа во повеќе брзини), во кои дел од нив се интегрираат повеќе или согласност на 27 земји да изберат области за засилена соработка, и да ги намалат амбициите во некои други области (да правиме помалку, но поефективно). Така тие ќе се фокусираат на неколку клучни области, кои се важни за европските граѓани, како на пример заедничка гранична безбедност, но и ограничување на области каде ЕУ и така има мали можности да ја промени ситуацијата, како на пример во здравството. Се тврди дека ова е сценариото кое го претпочита и Јункер. Последното сценарио “Да правиме многу повеќе заедно” предвидува Европската унија да ја засили интеграцијата во сите можни области. Таа опција би била претпочитана за повеќето луѓе, кои сакаат посплотен сојуз и е претпочитана од ЕУ од гледна точка на решавање на проблемите во управувањето во еврозоната. Овој потег меѓутоа може да го засили и евроскептицизмот. Она што Јункер го даде до знаење дека тој е против тоа Европската комисија да биде само администратор на заедничкиот пазар и дека не верува во можноста ЕУ да напредне многу повеќе во интеграцијата. “Ние не сме Соединети европски држави”, изјави Јункер и посочи дека во ЕУ има многу повеќе интереси кои сакаат композицијата да ја одвлечат во различна насока.

5

Првичниот впечаток кој се добива од “Белата книга за иднината на Европа” која беше претставена од Јункер, е дека се претпочита Европа во повеќе брзини. Само две сценарија

Ако се прифати дека статус-квото е неприфатливо, од наведените сценарија за иднината на ЕУ остануваат само две – разделувањето на државите-членки на групи, во кои дел од нив ќе се интегрираат повеќе; или согласност на 27-те да изберат области за засилена соработка, откако ќе ги намалат амбициите во останатите. Пример за првата варијанта е еврозоната, а за втората сегашната дејност на ЕК, која се сосредоточи само во неколку главни области – енергетски сојуз, враќање на заедничкиот дигитален пазар, планот за инвестиции „Јункер“, заедничка миграциска политика. Претседателот на ЕК всушност им се пофали на пратениците со последното, кое, според него, одговорило на повиците на европските граѓани ЕУ да не се занимава со сè, а само со тоа што им носи реална корист на луѓето. За разлика од извештаите на иста тема на Европскиот парламент, документот на ЕК не исцртува некоја јасна патека за реформи. Според Јункер, тој треба да ги нафрли само најопштите црти на дебатата, а деталите да се изјаснуваат подоцна. „Белата книга за иднината на Европа“ веќе беше критикувана од социјалистите, кои ја нарекоа „политичка грешка“, зашто не претставува поамбициозен план. Џани Патела алудираше дека овој приод е преземан за да се задоволат политичарите во државите каде што претстојат избори. Германската канцеларка Ангела Меркел, која годинава ќе се обиде по трет пат да стане канцелар, веќе изјави дека претпочита Европа во повеќе брзини. Всушност, досега во ЕУ се применувале различни варијанти на секој од овие приоди, но никогаш немало таков распоред на силите што би можел да ги сврти уздите одлучно во одредена (една од тие) насока. Сега, со претстојното излегување на Велика Британија од ЕУ, балансот се менува и ќе нема како, на

Оние кои се во еврозоната се во првата брзина ?!

Н

о, планот на Јункер наиде на спротивставување од страна на некои источноевропски држави, предводени од Полска и Унгарија. Тие се плашат дека можат да бидат маргинализирани од воведувањето на француско-германско јадро на Европа. Унгарскиот економски министер Михали Варга предупреди дека големите играчи во Европа можат да ги омаловажат земјите кои ќе одлучат да не се приклучат кон еврото. И дополни дека тоа може дури и да доведе до социјално незадоволство во земјите кои се оставени на опашката на Европа. “Има вистинска опасност оние кои сакаат Европа во две брзини да кажат дека оние кои се во еврозоната се внатре, а оние кои не се, остануваат надвор”, изјави Варга.

пример, државите надвор од еврозоната да ја блокираат желбата на земјите што користат евро, да ја засилат својата интеграција. Овој приод е поддржан од Париз и од Берлин, кои сметаат дека има потреба од повисока хармонизација на нивните економски политики и засилување на управувањето на еврозоната. И покрај тоа што ова во теорија не би требало да ги нарушува интересите на останатите држави членки, евентуалното создавање на посебен буџет на еврозоната не може да не влијае и на заедничкиот европски буџет, со сите последици што би произлегле. nnn

СОЦИЈАЛИСТИТЕ ЈА НАРЕКОА „ПОЛИТИЧКА ГРЕШКА“

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

6

НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА НЕДЕЛАТА

„ТРУСТ“ – НОВА ИСТРАГА НА С

> БРОЈКА

3.457

денари изнесува просечната исплатена нето плата во декември лани што е 3,3% повеќе отколку истиот месец во 2015 година, објави Државниот завод за статистика

Во демократијата, мора да се признае парламентарното мнозинство, дури и ако тоа не го сакате.

ЈОХАНЕС ХАН

еврокомесар за проширување на ЕУ

Т

ри физички и три правни лица се осомничени во истрагата под името „Труст“ што ја објави Специјалното јавно обвинителство. Финансиската истрага се однесува на добивање тендер на „АД Електрани на Македонија“ (ЕЛЕМ) од страна на конзорциум од три фирми, со фалсификувана документација. Осомничени се управителите на „Транс Мет“ ДОО Скопје, на „Силекс Неметали СТ“ ДООЕЛ Кратово “, и на „Вато“ Доо Скопје, кои за учество на тендер во 2011 година доставиле невистинита

УСПЕШНА ГОДИНА ЗА НАЈГОЛЕМАТА ФАРМАЦЕВТСК

АЛКАЛОИД СО РАСТ Н ПРОДАЖБИТЕ И ПРОФ

БРОЈКИ

134

милиони евра достигнаа консолидираните продажби на Алкалоид

8%

е зголемен вкупниот консолидиран извоз

Компанијата Алкалоид објави дека во текот на изминатата 2016 година имала раст на консолидираните продажби од 6%, раст на консолидираната нето добивка од 10%, инвестиции во износ од 712,28 милиони денари и 157 нови вработувања.

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

7

СЈО ЗА НЕЗАКОНСКИ ДОБИЕН ТЕНДЕР документација за поседување соодветна механизација. Конзорциумот на овој начин го добил тендерот, на кој потоа имало и анекс, а фирмите заработиле 17,2 милиони евра. „Постои основано сомнение дека на 14.11.2011 година во Скопје, првоосомничениот како одговорно лице-управител на осомниченото правно лице „Транс Мет“ ДОО Скопје, второ осомничениот како застапник на осомниченото правно лице СИЛЕКС НЕМЕТАЛИ СТ“ ДООЕЛ Кратово, и трето осомничениот како управител на осомниченото правно лице

„ВАТО“ ДОО Скопје, свесно ги повредиле прописите за постапката за доделување на договор за јавна набавка и му овозможиле на конзорциумот противправна имотна корист“, изјави обвинителката Фатиме Фетаи. Предистражната постапка е почната врз основа на содржината, како што рече Фетаи, на три прислушувани телефонски разговори, од кои два не се објавени. „Од оваа истрага се гледа до каде одела борбата со конкуренцијата за добивање тендери“, рече Фетаи.

> БРОЈКА

358,5

милиони евра изнесува салдото на странски инвестиции во 2016 година, објави Народната банка

лидери

КА КОМПАНИЈА

НА ФИТОТ

Ф

Фармацевтската компанија „Алкалоид АД“ Скопје објави дека изминатата година работела успешно и оствариле раст на продажбите и на финансискиот резултат. Според единечниот и неревидиран Биланс на успех, Алкалоид во периодот јануари – декември лани реализирал продажби од 6.418.580.770 денари или 104 милиони евра, што е за 7% повеќе во споредба со истиот период од претходната година. Добивката пред финансиски трошоци, даноци и амортизација (ЕБИТДА), која изнесува 1.208.748.918 денари или 19,6 милиони евра, и бележи зголемување од околу 13%. Неконсолидираната нето добивка, пак, на компанијата за 2016 година достигна изнесува 704.269.882 денари или 11,5 милиони евра и е зголемена за 9% за една година. Во периодот јануари – декември, вкупните консолидирани продажби на компанијата Алкалоид достигнуваат 8.292.770.038 денари или 134 милиони евра, што е за 6% повеќе во споредба со истиот период од претходната година. Консолидираните продажби остварени на домашен пазар се зголемени за 3%, додека вкупниот консолидиран извоз на компанијата е зголемен за 8%. Од вкупните консолидирани продажби, 40% се остварени на домашен пазар, додека 60% се остварени на странски пазари. Гледано по региони, во земјите од Југоисточна Европа се остварени 35%, во

КВОН О-ХЈУН

Samsung Galaxy S7 Edge е прогласен за најдобар смартфон за 2016 година на MWC во Бареселона

Русија и другите земји од ЗНД се остварени 6%, во земјите од Западна Европа (ЕУ и ЕФТА) се остварени 17% и на останатите пазари се остварени 2% од вкупните консолидирани продажби. Најголем пораст кај извозните пазари е остварен во следните земји: САД раст од 30%, Русија раст од 15%, Романија раст од 63%, Словенија раст од 13%, Полска раст од 141%, В.Британија раст од 125%, Унгарија раст од 135%, Турција раст од 72%, Чешка раст од 122%, Албанија раст од 47% итн. Гледано по групи на производи, во структурата на вкупните консолидирани продажби, најголемо учество заземаат производите од сегментот Фармација и тоа 83%. Од нив поголем удел имаат ОТЦ препаратите со 19%, Кардиолошките препарати со 17%, Невролошките препарати со 13%, Антибиотиците заземаат 13% од вкупните консолидирани продажби итн. Сегментот Хемија, Козметика и Билкарство учествува со 17% во вкупните консолидирани продажби или поточно Хемија учествува со 3%, Козметика со 10% и Билкарство учествува со 4%. Консолидираната добивка пред финансиски трошоци, даноци и амортизација (ЕБИТДА), која достигнува 1.296.423.420 денари или 21 милион евра бележи раст од 12%, додека нето консолидираната добивка во износ од 731.818.674 денари или 11,9 милиони евра е зголемена за 10%. Вкупните инвестиции во основни средства на Алкалоид во изминатата 2016 година изнесуваат 712.282.757 денари или 11,6 милиони евра, а само лани во компанијата имало 157 нови вработувања.

nnn

ИЛОН МАСК

Неговата SpaceX најави туристички летови до Месечината веќе за година и половина

не им беше неделата

НИКОЛА ГРУЕВСКИ

тепањето на новинарите ја потврди неодговорноста на повикот: „Само народот може да ја одбрани државата“

АНГЕЛА МЕРКЕЛ

анкетите покажуваат натамошен пад на рејтингот на нејзината ЦДУ – Шулц придобива сè повеќе од неопределените

Капитал број 905 03.03.2017

www.kapital.mk

STORY СЕ ПРОБИВААТ СИТЕ РОКОВИ ЗА НА 8 COVER COVER STORY:

НЕИЗВЕСНОСТА ГИ СТАВИ ПЛАЌАЊАТА НА ПАУЗА Менаџерите што ги консултиравме потврдуваат дека техничката влада ги паузира плаќањата на државата и нејзините институции кон приватните компании, откако претходно јавно алармираа дека долгот надминува една милијарда евра. Меѓутоа, освен државата, нередовно плаќаат и приватните фирми. „Речиси и да нема компанија која што плаќа редовно“, велат бизнисмените. Најновото истражување на Центарот за граѓански комуникации спроведено во текот на ноември и декември лани меѓу компании кои што добиле државни тендери, покажа дека просечното време што го чекаат за наплата на побарувањата за спроведените договори за јавни набавки е 6 месеци.

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

9 АПЛАТА, КОМПАНИИТЕ НА РАБОТ НА НЕЛИКВИДНОСТ!

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

10

COVER STORY

Ф

инансиските проблеми на државата очигледно се продлабочуваат и тоа најмногу го чувствуваат приватните компании. Повторно ќе кажам дека долгот на државата по разни основи кон стопанството дури е повисок од една милијарда евра и затоа сметам дека ќе биде неминовно задолжување, најдобро би било да се позајмат ГОРАН пари од меѓународни финансиски РАФАЈЛОВСКИ институции како ММФ со ниска потпретседател на камата, па потоа да се расчистат Стопанска комора на Македонија натрупаните државни долгови. Би било добро властите да успеат да позајмат поголема сума пари, така што освен за раздолжување, да се искористат и за поголеми инвестиции во инфраструктурата и покривање на други буџетски дефицити, за да се зголеми ликвидноста во економијата“

пишува:

Д

Александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

Државата и нејзините институции ги паузираат плаќањата кон приватните компании и го блокираат целиот бизнис сектор, велат менаџерите што ги консултиравме откако тие алармираа во јавноста дека јавниот долг кон стопанството надминува една милијарда евра. Според нив, техничката влада веќе некои време не врши плаќања или тоа го прави со задоцнување со што неликвидноста во бизнис секторот се продлабочува. Еден од потпретседателите на Стопанската Комора на Македонија, Горан Рафајловски, вели дека властите на централно и локално ниво, не ги потпишуваат налозите за плаќања кон приватните фирми. „Финансиските проблеми на државата

Н

ФАТМИР БИТИЌИ

извршен директор на Стопанска комора на Северозападна Македонија

еликвидноста на нашите компании е премногу изразена во последните 3-4 години и фирмите функционираат на работ на ликвидност. Бизнис секторот е многу подвижен, во зависност од индустријата и видот на производите варира и периодот на наплата на побарувањата во зависност од договорите што ги имаат фирмите. Оттука, многу е тешко да се извлече просек, но во глобала фирмите си наоѓаат начин како да ги „извлечат“ нивните пари, бидејќи во овие кризни времиња се потешко е да се наплатат побарувањата во пари. Проблемот е особено изразен кога станува збор за договори меѓу приватни фирми и државни институции, бидејќи во тој случај не може да се извлечат парите со разни компензации и слично. Затоа велиме дека во ваква мала и кревка економија државата сериозно треба да биде претпазлива во подмирување на обврските кон домашните добавувачи“.

очигледно се продлабочуваат и тоа најмногу го чувствуваат приватните компании. Повторно ќе кажам дека долгот на државата по разни основи кон стопанството дури е повисок од една милијарда евра и затоа сметам дека ќе биде неминовно задолжување, најдобро би било да се позајмат пари од меѓународни финансиски институции како ММФ со ниска камата, па потоа да се расчистат натрупаните државни долгови. Би било добро властите да успеат да позајмат поголема сума пари, така што освен за раздолжување, да се искористат и за поголеми инвестиции во инфраструктурата и покривање на други буџетски дефицити, за да се зголеми ликвидноста во економијата“, вели Рафајловски за Капитал. Извршниот директор на Стопанската Комора на Северозападна Македонија, Фатмир Битиќи, вели дека неликвидноста во последните 3-4 години е особено изразен проблем и станува се потешко да се наплати едно побарување. „Неликвидноста на нашите компании е премногу изразена во последните 3-4 години и фирмите функционираат на работ на ликвидност. Бизнис секторот е многу подвижен, во зависност од индустријата и видот на производите варира и периодот на наплата на побарувањата во зависност од договорите што ги имаат фирмите. Оттука,

многу е тешко да се извлече просек, но во глобала фирмите си наоѓаат начин како да ги „извлечат“ нивните пари, бидејќи во овие кризни времиња се потешко е да се наплатат побарувањата во пари“, вели Битиќи. Според него, проблемот е особено изразен кога станува збор за договори меѓу приватни фирми и државни институции бидејќи во тој случај не може да се извлечат парите со разни компензации и слично. „Затоа велиме дека во ваква мала и кревка економија државата сериозно треба да биде претпазлива во подмирување на обврските спрема домашните добавувачи“. Меѓутоа, она што ги загрижува бизнисмените е неизвесноста од политичката криза, односно формирањето на новата Влада и претстојните локални избори. „Првин се надеваме дека нема да има големо одложувања на локалните избори, ние во повеќе наврати истакнавме дека ниту одложување на локалните избори ниту нови предвремени парламентарни избори (во овој случај се поизвесно е дека нема да има предвремени избори) нема да придонесе за економски раст. Напротив доколку се оствари ваквото сценарио тоа ќе биде голем удар за економијата кој што може да влијае не само на стагнирање на економијата, туку и регрес на економскиот раст и ова може да влијае на бизнисите

ФАКТ: ЗА НАПЛАТА ОД ТЕНДЕР СЕ ЧЕКА ВО ПРОСЕК 6 МЕСЕЦИ

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

11 да се соочуваат со проблеми, односно со неликвидност, вклучувајќи ги тука и државните институции. Поради овие причини ова во никој случај не треба да биде на агендата на политичките партии. Сметаме дека во овој период треба да владее разумноста кај политичките партии за реалните економски проблеми, а не за некои тесно партиски интереси“, истакна Битиќи. Најновото истражување на Центарот за граѓански комуникации спроведено во текот на ноември и декември лани меѓу компании кои што добиле државни тендери, покажа дека просечното време што го чекаат за наплата на побарувањата за спроведените договори за јавни набавки е 6 месеци. Ова е одредено подобрување во однос на претходното истражување, кога просечното време на чекање изнесуваше 8 месеци. Подетално, 36,4% од фирмите изјавиле дека чекаат меѓу 3 и 6 месеци за наплата на побарувањата, 28,1% чекаат од 1 до 3 месеци, а 16,2% чекаат по 6 до 9 месеци.

12,3% чекаат од 9 до 12 месеци, 3,9% меѓу 1 и 2 години, а 4,7% изјавиле дека на наплата на побарувањата чекаат и по повеќе од 2 години. Освен наплатата од државните институции, од јавните претпријатија и од општините, бизнисмените признаваат дека нередовна

е и наплатата меѓу приватните фирми. „Речиси и да нема компанија која што плаќа редовно. Ова е голем проблем во бизнис секторот. Нашето искуство е наплата во рокови од 60 до 90 дена што е во законските рамки, меѓутоа неретко има компании кои што ги пробиваат и овие рокови“, вели Горан Антевски, генерален директор на компанијата Раде Кончар ТЕП. И последната анкета на Стопанската комора повторно како најголеми проблем во економијата ја посочи неликвидноста на приватните фирми. Дури 40% од анкетираните бизнисмени одговориле дека плаќањата се вршат подоцна од договорените рокови. „Ова особено е потенцирано дека се однесува кога компаниите даваат услуги на јавниот сектор и оваа наплата е со продолжени рокови кои, иако се договорни на 30, 60 или 90 дена, повторно не се почитуваат. Како резултат на ваквите состојби, од страна на бизнис - заедницата e посочено непочитување на одредбите од Законот за финансиска дисциплина, кој системски треба да ги регулира меѓусебните плаќања и исполнувањето на меѓусебните договори. Воедно, се јавуваат и случаи кога компаниите се принудени да земаат нови кредити за да ги намируваат своите потреби и обврски во работењето, бидејќи навремено не успеваат да ги

наплатат побарувањата за услуги кои веќе ги реализирале кон клиентите со кои соработувале. На овој начин компаниите генерираат дополнителни трошоци и загуби, со што значително се нарушува нивната тековна ликвидност“, изјавија од Стопанската комора. Последниот Извештај за финансиската стабилност за 2015 година што го објави Народната банка минатата година покажа дека точно четири месеци чекаат македонските компании во просек за да наплатат некое побарување. Овој просек е значително поголем кога станува збор за фирми загубари и тие едно побарување го наплатуваат просечно за дури 234 дена, додека пак профитабилните компании за наплата чекаат 107 дена. Кога станува збор за исплата на обврските, роковите се дури и подолги. Така, краткорочните обврски македонските фирми во просек ги плаќаат за 175 дена. Ова се убедливо најдолги рокови на плаќања во Европа и тоа го покажуваат и резултатите од истражувањето на шведската компанија Intrum која што секоја година го изработува европскиот индекс на плаќања, според кои со рок на плаќање од 80 денови, најнедисциплинирани се италијанските компании. Во Португалија и Шпанија, во просек се чека по 69 дена за наплата на побарување.

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

12

COVER STORY

Од земјите во регионот, најлошо е рангирана Грција каде што за наплата од бизнис секторот се чека просечно по 63 дена, во Хрватска 51 ден, во Словенија 42 дена а во Бугарија 36 дена. За споредба, германските компании плаќаат во просек за само 15 дена. Кога станува збор за плаќања на обврските од страна на јавниот сектор, повторно Италија е на дното на табелата каде што за наплата се чека 131 ден. Останатите држави кои што беа најпогодени од европската должничка криза, како Грција, Португалија и Шпанија, исто така ги пробиваат сите нормални рокови за плаќање на обврските. Индексот на ризик во плаќањата пак на првите позиции како најдисциплинирани ги рангира Литванија, Данска, Австрија, Латвија и Словачка, додека пак на дното каде што ризикот е најголем се рангирани Босна, Италија, Португалија, Шпанија и Грција. Македонија не е вклучена во истражувањето на Intrum.

Ликвидноста под нормалните граници

Показателите кои што покажуваат каква е ликвидноста во бизнис секторот покажуваат дека македонските фирми немаат доволно пари за нормално работење. Коефициентот за тековна ликвидност кој што би требало да изнесува 2, според податоците од Извештајот за финансиската стабилност за 2015 година, изнесува 1,25. Многу полош е овој показател кај фирмите загубари каде што изнесува само 0,79, додека пак кај профитабилните компании е 1,42. Коефициентот на моментална ликвидност, пак, кој што треба да биде 1, минатата година е измерен дека изнесува 0,89. Висината на овие коефициенти јасно покажува дека најголемиот проблем на македонскиот корпоративен сектор е одржување задоволителна ликвидносна позиција, што се потврдува и со ниското ниво на показателот за паричната ликвидност. И двата коефициенти споредено со 2014 година се зголемени за 0,02 процентни поени. „Мало подобрување во 2015 година се забележува кај показателите за

ликвидноста, иако тие сè уште се наоѓаат на релативно скромно ниво. Имајќи предвид дека во континуитет показателите за ликвидноста се наоѓаат на релативно слично ниво, се чини дека поради постоечкото скромно ниво на нето работен капитал на домашниот корпоративен сектор, во комбинација со структурата на тековните средства и нивните ликвидносни карактеристики, поголемиот дел од домашните претпријатија сепак имаат можност за одржливо оперативно работење“, пишува во Извештајот од Народната банка. Економистите од централната банка потенцираат и дека е забележлива нееднаква распределба на ликвидноста помеѓу одделни фирми. „Претпријатијата коишто прикажуваат добивка од работењето имаат речиси двојно повисока ликвидност во споредба со претпријатијата коишто работат со загуба. Ова се потврдува и преку негативниот нето работен капитал на субјектите од корпоративниот сектор што работат со загуба. По одделни дејности, највисоки показатели за ликвидноста се забележуваат кај дејноста „трговија, транспорт, складирање и угостителство“, кај која е концентриран речиси 60% од вкупниот нето работен капитал во корпоративниот сектор“, оценуваат аналитичарите на Народната банка. Од бизнис секторот пак, коментираат дека

годинава овие коефициенти и деновите на наплата на побарувањата ќе покажат дека неликвидноста е многу поизразена од лани. „После оваа двегодишна политичка криза што го разори бизнисот, состојбата со наплатата на побарувањата не била никогаш полоша. Нема ниту еден параметар што би ни дал оптимистички очекувања дека нешто може да се подобри, туку напротив, сигурен сум дека коефициентите за ликвидност годинава се дури и полоши а и се чека повеќе денови за наплата. Приватните компании се истоштени од пролонгирањето на кризата, огромен дел од нив ништо не произведуваат, им се намалуваат нарачките од странство, се намалува потрошувачката и на домашниот пазар. На почетокот се потрудивме да ја игнорираме политиката и да водиме бизнис меѓутоа овие услови не дозволуваат фирмите да опстанат“, коментираат бизнисмените. Ниту Законот за финансиска дисциплина кој што пред две години почна да се применува со цел да ги скрати роковите на плаќања не ги испорачува очекуваните ефекти бидејќи наместо во најкратките предвидени рокови од 60 дена, компаниите ја користат одредбата што дозволува да се плаќа најдоцна во рок од 120 дена, така што просечниот рок на наплата на побарувањата во земјава произлегува дека е и законски. nnn

БИЗНИСМЕНИ: НЕМА КОМПАНИЈА ШТО ПЛАЌА РЕДОВНО

Капитал број 905 03.03.2017

14

www.kapital.mk

ИНТЕРВЈУ

INTERVIEW

ЉУПЧО НИКОЛОВСКИ ПРАТЕНИК, ШЕФ НА КАБИНЕТ НА ПРЕТСЕДАТЕЛОТ И ЧЛЕН НА ИЗВШРЕН ОДБОР НА СДСМ.

НЕМА БЕГАЊЕ ОД ОДГОВОРНОСТА. ПРАВДА МОРА ДА ИМА!

НИКОЛОВСКИ: ВЛАДАТА ПРЕДВОДЕНА ОД СДСМ ЌЕ

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

O

15

XОд X ВМРО-ДПМНЕ најавуваат проблеми ако не бидат дел од новата влада. Што може да се очекува во овој контекст ако формирањето влада заврши со ВМРО-ДПМНЕ во опозиција? Николовски: Граѓаните треба да бидат спокојни. СДСМ како предводник на граѓанска, слободарска Македонија е најголем гарант за стабилна и сигурна иднина на Македонија. Владата предводена од СДСМ ќе ја врати државата на вистинскиот колосек, и тоа во еден демократски процес. Впрочем, ние и во последните две години покажавме дека на еден демократски начин, со „пенкало“, може да се урне режим. Мнозинството граѓани избраа коренити промени, реформи, нови вредности и стандарди. Транзицијата на власта мора да започне и да заврши по мирен пат. Тоа го бараат граѓаните. Сегашните најави дека ако ВМРО-ДПМНЕ биде опозиција, а ќе биде секако, ќе има тензии, се само грчевити обиди за заплашување на народот, надевајќи се дека тоа ќе им помогне на поединци во таа партија да се спасат за целото зло изминатите години. Но, нема бегање од одговорноста. Правда мора да има. Македонија ќе оди напред. Ако се вратиме малку наназад во изјавите дадени од ВМРО-ДПМНЕ во последните две години ќе видите дека ништо од тоа што го кажаа, што го предвидуваа, ниту една партиска одлука, па дури ниту нивните закани не се исполнија. Само за потсетување, Никола Груевски велеше: нема оставки – па речиси цела влада поднесе оставка. Потоа тврдеше дека нема да има избори, но тие се случија. Говореше дека нема да има техничка Влада, па таа се случи, нема да има одлагање на изборите, па тие се одложија два пати. Самиот поднесе оставка што дотогаш беше тешко да се поверува и се надеваше дека народот ќе одлучи и ќе му даде 63 пратеници. Две години ги лажеа граѓаните и за некакви странски комбиња и служби само за да не одговараат за криминалот. На крајот, граѓаните го поразија режимот. Груевски не можеше да се спаси од одговорноста и со нарачаната аболиција на целата негова криминална банда. И таа беше поништена. Со него е завршено. Граѓаните знаат дека ВМРО-ДПМНЕ не може да ги уценува повеќе, затоа не подлегнуваат на нивните манипулации. Не подлегнаа ниту во кумановските настани, прочитани се веќе, ниту обидите за етнички тензии не

Е ЈА ВРАТИ ДРЖАВАТА НА ВИСТИНСКИОТ КОЛОСЕК

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

16

ИНТЕРВЈУ

им поминуваат како порано. Нормално, партијата си има симпатизери, членство и нормално е тие во некое идно време да бидат на улица, да протестираат, но и самите се свесни дека партијата ќе мора да се реформира во еден демократски процес, да ги напушти криминалните и диктаторски патеки што ги постави Никола Груевски во нивните редови, и дури потоа да бидат една здрава опозиција на политичката сцена. Така што, не очекувам некакви поголеми проблеми и нестабилност на државата. Секако, тие имаат право да протести, затоа што тоа е суштината на демократијата. Или, како што се вели познатата: „Не се согласувам со тоа што го кажуваш, но ќе се борам до крајот на животот за твоето право да го кажеш тоа„. Така што, иако не се согласувам со причината поради која најавуваат протести, бидејќи на овие избори, граѓаните со 612 илјади гласа, му кажаа „не“ на режимот, сепак, членството на ВМРО-ДПМНЕ има право да протестира по улиците. ВМРО-ДПМНЕ е веќе минато. Ве уверувам дека и овој процес на враќање на општеството во нормала ќе заврши успешно, во интерес на граѓаните. Мислам дека на сите веќе им е јасно дека со Зоран Заев и оваа нова генерација на политичари нема пазарење, нема играње со интересите на граѓаните. Македонија премногу страдаше во изминатите 10 години. Ние немаме право на грешка и цврсто стоиме на тоа дека одговорност ќе има. Ќе спроведеме неселективна и бескомпромисна битка против криминалот и корупцијата, а секој украден денар ќе го вратат назад во буџетот. Целосно ќе се спроведат препораките од Прибе и итните реформски приоритети. Тоа е основа на идната владина програма. Ќе има храбри и темелни реформи во општеството што се инкорпорирани во нашата изборна програма. Институциите и судството мора да функционираат на високо професионално ниво без да зависат од нечија волја и инструкции. Никогаш повеќе. Познавајќи го идниот премиер Заев, визијата и тимот, знам дека во ниту еден случај нема да има отстапки без разлика за кого и да станува збор и од која партија и позиција доаѓа. Тоа нема воопшто да биде важно и тоа е новиот пристап и промена што ја очекуваат граѓаните. Секој што ќе згреши мора да сноси политичка и друга одговорност. Без исклучок. Ние на никого не сме му должни, освен на граѓаните. Граѓаните очекуваат системски промени и реални политики за подобар живот. Тоа е и мојот личен мотив зошто сум дел од оваа битка. Тоа е наш долг кон следните генерации.

XПретпоставките X се дека, со оглед на околностите, новата влада произлезена од изборите на 11 декември нема долго да трае. Кои се условите што треба да се исполнат за владата да

може да потрае доволно, за добро да се фати правецот за излез од политичката криза? Николовски: Изгледа дека самиот факт што многу долго живееме во еден режим, една опасна диктатура, не тера со недоверба и сомнежи да гледаме на промените кои се случија и кои доправа ќе се случуваат. Овој процес на промени можеби оди споро, но затоа, пак, се случува сигурно. Беше потребно време, трпение и верба пред се, за да се превземат соодветни чекори, добро обмислени, да нема простор за грешки. И целиот овој период, од моментот на првата „бомба“ постојано слушавме различни негативни претпоставки, кои сепак се покажаа како погрешни. Сепак, како одминуваше времето, така и скпетицизмот околу успехот на СДСМ и коалицијата со граѓаните се намалуваше, па сега веќе разговараме за формирање на идната демократска и реформска влада на граѓаните. Македонија ќе оди напред. Мора да се менува општествената филозофија на размислување како што доликува на едно нормално, демократско општество. Мора да има дебати, отвореност и транспарентност. Парламентот да биде храм на демократијата и вистински да ја контролира извршната власт. Пратенициите не смеат повеќе да бидат слепи извршители, законите не може да се менуваат кога ќе им текне, зошто мора да има правна сигурност за инвеститорите, бизнис секторот, граѓаните. Со синдикатите, професионалните здруженија, коморите и цивилното општество мора да имаме задолжителни консултации при промените во легислативата и законите. Граѓаните и медиумите исто така ќе бидат силна контрола, а институциите мора да се сервис на секој човек. Ни треба целосна департизација на општеството. Само еден пример ќе дадам. Списоци за вработувања, сместување на студенти, лекувања, стипендии, субвенции, социјална помош и што и да било не може повеќе како во овие десет години да се прават во месни комитети и ограноци на ниту една партија. Мора да одиме многу чекори напред. Чесноста, моралните и етички вредности, како и одговорноста на секој ќе бидат најбитен критетриум во делењето на одговорноста во идната извршна власт, а исто така мора да се искористи целиот критички капацитет во општеството за да одиме напред.

XВие X бевте дополнителен заменик министер за земјоделие во преодната влада, па јавноста најмногу ве поврзува со овој ресор. Кои се клучните потези кои СДСМ смета дека му се потребни на македонското земјоделие тоа да стане попродуктивно и поефикасно? Николовски: Земјоделството е на листата на итните реформски приоритети што ќе бидат спроведени во првите шест

Познавајќи го идниот премиер Заев, визијата и тимот, знам дека во ниту еден случај нема да има отстапки без разлика за кого и да станува збор и од која партија и позиција доаѓа. Тоа нема воопшто да биде важно и тоа е новиот пристап и промена што ја очекуваат граѓаните. Секој што ќе згреши мора да сноси политичка и друга одговорност. Без исклучок!”. месеци од формирањето на новата влада предводена од СДСМ. Но, првиот чекор што ќе биде направен е дека повеќе нема да има земјоделци - уценети со субвенции и бизнисмени - наградени со тендери. Времето кога земјоделството практично беше злуопотребувано како „коруптивна“ алатка за купување гласови, корумпирање на медиумите и добивање на изборите – завршува со завршувањето на владеењето на ВМРО-ДПМНЕ. Со тоа, практично ќе биде поставена една нова основа врз која ќе се прават темелите на неопходните структурни реформи за вистински развој на земјоделството. Во таа насока, во првите шест месеци од власта прво ќе направиме ревизија на законите и подзаконските акти, регистрите на производители, преработувачи, одгледувачи на стока, извозници и увозници на земјоделски производи, комплетна и длабинска ревизија на доделеното земјоделско земјиште, но и план за негова правична распределба. Земјоделските површини кои се узурпирани од неовластени корисници ќе одат во рацете на вистинските земјоделци. Едно од нашите клучни ветувања е дека ќе биде воведена популарно наречена „зелена“, односно поефтина нафта. За младите земјоделци до 35 години имаме проект со кој ќе ги ослободиме од закуп за државно земјоделско земјиште во период од 3 години, но и ќе им обзебедиме зголемено учество на државата во трошоците за набавка на земјоделска механизајција. Граѓаните, пак, кои чија што основна дејност е земјоделство, и ги исполнуваат

НИКOЛОВСКИ: ГРАЃАНИТЕ ЗНААТ ДЕКА ВМРО-ДПМНЕ НЕ МОЖЕ ДА ГИ УЦ

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

17

“ВМРО-ДПМНЕ е веќе минато. Ве уверувам дека и овој процес на враќање на општеството во нормала ќе заврши успешно, во интерес на граѓаните. Мислам дека на сите веќе им е јасно дека со Зоран Заев и оваа нова генерација на политичари нема пазарење, нема играње со интересите на граѓаните. Македонија премногу страдаше во изминатите 10 години. Ние немаме право на грешка и цврсто стоиме на тоа дека одговорност ќе има. Ќе спроведеме неселективна и бескомпромисна битка против криминалот и корупцијата, а секој украден денар ќе го вратат назад во буџетот. Целосно ќе се спроведат препораките од Прибе и итните реформски приоритети. Тоа е основа на идната владина програма. Ќе има храбри и темелни реформи во општеството што се инкорпорирани во нашата изборна програма. Институциите и судството мора да функционираат на високо професионално ниво без да зависат од нечија волја и инструкции. Никогаш повеќе!”, вели во интервјуто за магазинот Капитал, Љупчо Николовски, член на Извршниот и Централниот одбор на СДСМ. условите за паушално оданочување ќе бидат ослободени од плаќање данок, со што ќе има повеќе бенефити, односно ќе се зголеми праведноста, но и конкурентноста на земјоделието. Паралено со конкретните мерки за директна помош на земјоделството, ќе се работи и на поедноставување на законската регулатива, и секако тоа ќе биде во координација со земјоделците и нивните здруженија и организации. На тој начин, ќе се слушнат нивните реални потреби и промени, заеднички ќе се лоцираат слабостите и донесат соодветни решенија кои ќе им помогат. Законската легислатива треба да биде поедноставна, разбирлива и прилагоденана новите трендови во економијата и актуелните

движења на пазарот. Секако во согласност со директивите и регулативите на ЕУ. Исто така, и администрацијата ќе мора да ги подобри услугите што им ги пружа на земјоделците. Ќе мора да биде поефикасна и вистински нивен сервис. Ова го зборувам и од аспект на фактот што додека бев дополнителен заменик министер за земјоделство констатирав дека има многу реакции од извозниците на кои од македонска страна им се запира извозот поради нелогични инспекциски и административни проблеми. Затоа во овој дел, кај инспекциските служби мора да дојде до темелно реорганзиирање со што истите да бидат сервис на извозниците и увозниците, а не нивна пречка при извозот и увозот. Ќе мора да се постават да

работат на највисоко професионално ниво, исклучиво согласно законските прописи, а не партиски директиви како досега. Паралено со ова ќе се работи и на подобрување на едукацијата на земјоделците, со цел да им се приближат модерните техники и технологии на работа, но и едукација за искористување на парите од европските фондови. И тоа нема да биде само формалност, туку вистинска поддршка, од која земјоделците ќе имаат бенефит, а секако и државата. Но, нема да изостане ниту соработката со професионалните организации на земјоделците, кои ќе бидат вистински партнер на Владата предводена од СДСМ, и со кои заеднички ќе ги лоцираме и решаваме проблемите. Ќе воведеме и задолжителни консултации при носењето

ЦЕНУВА ПОВЕЌЕ, ЗАТОА НЕ ПОДЛЕГНУВААТ НА НИВНИТЕ МАНИПУЛАЦИИ

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

18

ИНТЕРВЈУ

и промените во легислативата. Ова го зборувам бидејќи потребни се промени во основата, на земјоделството му е потребна коренита промена, па затоа истите мора да се случат и во најситните детали.

XСДСМ X ветува зголемување на субвенциите за земјоделците на 160 милиони евра годишно. Дали планирате да направите промена во моделот на доделување на субвенции и што најмногу ќе се субвенционира? Николовски: Да, моделот на доделување на субвенциите, кои сега се користат како алатка за манипулација со земјоделците, ќе биде променет. Тоа можеби е и суштинската промена која е неопходна за да може земјоделството да има вистински развој бидејќи Македонија е аграрна земја, а сепак резултатите се поразителни, поради погрешните и криминални политики во целиот сектор. Исплатата на субвенциите ќе биде редовна, целосна и неселективна. Ова е појдовна точка за поправање на состојбите во овој дел од земјоделските политики. Манипулациите завршуваат. Промената започнува оттаму што ќе ја зголемуваме сумата наменета за субвенции, и која ќе изнесува 160 милиони евра годишно. И сите пари ќе се исплаќаат во целост, а не како досега кога се исплаќаа само 60% до 70% од она што беше планирано. Но, уште поважно е што субвенциите ќе завршуваат кај вистинските земјоделци, односно нема да се делат по партиски клуч. И, трето и подеднакво важно е земјоделците ќе ги добиваат субвенциите во време кога им се најпотребни, односно кога имаат најголеми вложувања во процесот. И во нашата програма ветивме, а тоа и ќе го оствариме, и за секој нов хектар зафатена земјоделска површина, субвенциите ќе ги зголемиме за 20% над основната субвенција и за секое ново грло добиток со кое ќе се зголеми основното стадо, субвенциите ќе ги зголемиме за 30% над основната субвенција. А ќе се овозможи и субвенционирање на втори култури каде условите тоа го овозможуваат. Тука би сакал да потенцирам дека во поглед на оцената за постапката за доделување на субвенциите што ја практикуваше претходната власт, може да констатирам дека тие креираа модел што ја зема предвид партиската припадност, и во овој дел ние ќе изработиме целосно нов пристап и законска процедура што ќе биде јавно видлива и проверлива. Субвенциите ќе ги добиваат оние производители што ги исполнуваат утврдените критериуми независно од партиската припадност. Ќе се знае, кој и колку субвенции добил – и по која основа. Транспарентноста во доделувањето на субвенциите и постапките ќе бидат врвен приоритет за надлежните

На Македонија и се потребни чесни, скромни и одговорни луѓе во политиката. институции. Но, и одговорност за секоја една констатирана злоупотреба мора да има. Тоа го очекуваат граѓаните. Субвенциите кои моментално ги добиваат земјоделците воопшто немаат развојна стратегија затоа што во нивниот концепт постои обратнопропорционален принцип, односно со зголемување на засадената површина или поголема продукција се намалува субвенцијата. Доколку вистински се сака развој на земјоделство потребно е субвенционирањето да биде правопропорционално односно колку поголема продукција, толку поголема субвенција. Но, и во самата изборна кампања веќе најавивме дека Министерството за земјоделство пред да започне со доделување субвенции на земјоделците ќе направи соодветна компаративна анализа на досега дадените средства во земјоделството и ќе се утврди што е приоритет како производство. Бидејќи, јасно е дека досегашниот пристап во распределба на субвенциите има многу недостатоци и затоа е потребна детална анализа на секој исплатен денар за субвенции. Политиките за субвенционирање ги креира Министерството, но за нивната имплементација и исплата одговорна и надлежна е Агенцијата за финансиска поддршка за земјоделство и рурален развој. А во периодот додека бев дополнителен заменик министер за земјоделство, се повеќе стана јасно дека токму оваа Агенција е најнетранспарентната и најмистериозна институција во овој ресор. Спроведувањето на нетранспаретна политика на оваа Агенција, која годишно има буџет за исплата на субвенции во земјоделството и руралниот развој од над 150 милиони евра, пари на граѓаните, доведе во Македонија да имаме само негативни тенденции во земјоделството и сиромашни земјоделци. И тоа е така од една причина, бидејќи токму оваа Агенција како и Агенцијата за храна и ветеринарство и Државниот земјоделски инспектоарт се главните „извршители“ за уцена и заплашување на земјоделците. Како потрекрепа на ова само ќе го наведам фактот до кој дојдовме дека пред неколку години, ден пред избори, биле извршени уплати по основ на субвенции во висина од 50% од вкупниот износ на субвенциите. Тоа е доволен показател, како се купувале изборите, како на ден пред избори се

уценувале земјоделците. Оваа Aгенција е најодговорна за лошото и селективно исплаќање на субвенциите и таквото работење ќе биде во корен исечено, а личностите што извршиле злоупотреба на положбата ќе одговараат. После транзицијата на власта многу работи што досега не и беа достапни на јавноста, а се криеја бидејќи не се постапувало по закони и прописи, сега ќе излезат на виделина. Можам да кажам дека токму во периодот кога бев во Министерството, многубројни земјоделци ми се обратија со докази за селективниот пристап на Агенцијата. Некои од нив ми покажаа судски правосилни решенија за исплата на субвенции, а Агенцијата воопшто не сакала да постапи по нив. Тоа е потврда на узурпираноста на институциите во корист на една фамилија или врхушка, а на штета на земјоделците и граѓаните. Една главна мерка во пазарната економија - субвенциите, власта предводена од ВМРОДПМНЕ ја претвори во алатка за изборна манипулација.

XВо X последните неколку години извозот на свежо овошје и зеленчук се зголемува, но никако Македонија да почне да извезува храна и готови прехранбени производи со поголема додадена вредност. Како, според Вас, да се зголеми производството и извозот на храна? Николовски: Целиот пакет мерки кои се предвидени во програмата, новиот и чесен начин на пристап во земјоделство, како и натамошните консултации со земјоделците и нивните здруженија ќе ги даваат постепено резултатите за зголемување на производството и извозот. Тоа не може да се случи одеднаш, потребни се вистински и сеопфатни мерки, затоа што власта на ВМРО-ДПМНЕ која постојано кажува дека се грижи за земјоделците, практично има поразителни резултати во овој сектор. За да се поправат состојбите ќе биде потребно време и труд, но затоа велиме дека ќе бидат направени коренити промени, после кои никој не ќе може да си поигрува со земјоделецот. Ние сега немаме ниту законска регулатива за дефинирање, одгледување и продажба на тоа кој земјоделски производи и култури се стратешки. Потребно е итно законско регулирање и определување на стратешките култури во нашата држава. Регулатива за тоа во кои региони стратешки ќе се поддржи одгледувањето на одредени култури и стока кои имаат потенцијал и услови за развој на тој регион и со чие што производство би добиле најголем бенефит производителот и државата. За ова ќе биде потребна законска регулатива за договорно производство на овие стратешки култури со земјоделецот и истиот ќе биде сигурен дека сето произведено ќе му се откупи и ќе се осигура државата дека нема да останат неоткупени количини

НИКОЛОВСКИ: НЕ ОЧЕКУВАМ НЕКАКВИ ПОГОЛЕМИ ПРОБЛЕМИ И Н

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

19 Повеќе нема да има земјоделци - уценети со субвенции и бизнисмени наградени со тендери. Времето кога земјоделството практично беше злуопотребувано како „коруптивна“ алатка за купување гласови, корумпирање на медиумите и добивање на изборите – завршува со завршувањето на владеењето на ВМРО-ДПМНЕ”. на земјоделски производи и нема да има социјални тензии. Понатаму, стратешките култури ќе бидат со заштитна минимална откупна цена која ќе ја гарантира државата, во која ќе бидат содржани сите реални трошоци за производство на одредената култура и минимален профит за земјоделците. Доколку на слободниот пазар не се постигне таа минимална заштитна откупна цена, државата ќе интервенира и ќе го откупи вишокот од производството за стокови резерви со што ќе се регулира пазарната цена. Администрацијата во Стоковите резерви ќе се потруди да најде реален пазар за одреденото производство во форма која ќе ја откупи или ќе обезбеди преработка на истото во одредени прера-ботувачки капацитети до некој соодветен полупроизвод, кој потоа би можел подолго време да се чува и да се бара пазар за истиот. Има многу работи кои треба да се направат, но тука само уште би додал растот на домашниот извоз треба да го гледаме во најконкуретните земјоделски производи кои ги имаме, но од друга страна треба да го поттикнеме и растот на домашно производство и на оние производи кои сега се со најголема ставка на увоз. Меѓутоа, за извоз на храна не треба само да се гледа дека нашиот земјоделец треба да биде конкурентен со производната цена, ако ние имаме трговски фирми или

преработувачки капацитети што својата неконкуретност ја компензираат на штета на земјоделците, со тоа што им плаќаат ниска цена за производот. Императив е зголемување на конкурентноста, преку изградба на современи ладилници, откупни центри што нема да служат само за вагање или за мерење на производот, туку и за калибрирање, за разладување, за пакување во нова и модерна амбалажа и други пост-бербени активности. Ова сметам дека треба да биде направено со цел фирмите да станат конкурентни. Заедно да влезат во договорно производство со земјоделецот. Затоа во овој дел на зго-лемување на конкуретноста на домашните фирми на странски пазари, ние во Планот за живот, а и во следната владина програма планираме поттикнување на изградба на современи капацитети и откупно дис-трибутивни центри во производните ре-гиони за специфични земјоделски производи чиј капацитет ќе биде над 5 илјади тони. Субвенционирање со 20% од транспортните трошоци за извоз на македонски производи на странски пазари, така што со сет мерки очекуваме значајно да го подобриме извозот на земјоделските производи, а со тоа и на намалување на разликата меѓу увозот и извозот на храна. Денес таа разлика е еден спрема два, односно за едно извезено евро, увезуваме стока во вредност од две евра.

НЕСТАБИЛНОСТ НА ДРЖАВАТА

XСо X години наназад во Македонија се најавуваат проектите откупнодистрибутивни центри и агроберза, но тие никако да профункционираат. Кои се плановите на СДСМ за овие прашања? Како да се зајакне преговарачката улогата на земјоделците и да се постине реална откупна цена? Изградбата на современи складишни и откупно-дистрибутивни центри за земјоделски производи секако дека ќе биде поттикната во производствените региони за специфични земјоделски производи чиј капацитет ќе биде над 5.000 тони. Парите ќе се обезбедат преку програмите за рурален развој, ИПАРД програмата, земјоделските кредитни линии. Откупно- дистрибутивните центри секако се добра работа, бидејќи најмногу можат да помогнат во производството на овошје и на зеленчук што се главните извозни производи во свежа состојба. Но, проблемот е што досега не постоеше искрена намера тоа да профункционира. Како што беше случајот со Еплленд. Откако го отворија веднаш го затворија, поради неплаќање. Или да потсетам само за пропаднатиот проект Агриленд уште од 2008 година. Таков несериозен пристап во оваа стратешка гранка не смее и нема да си дозволи владата предводена од СДСМ. Со години наназад се изна-слушавме приказни за агро-берза, а агроберза и

Капитал број 905 03.03.2017

20

www.kapital.mk

ИНТЕРВЈУ

денес нема. Со други зборови, избори, како и за агроберзата се користи за парламентарните залажување на земјоделците избори во 2014 и јавноста дека со неа ќе се година, трите помогне на земјоделците. Моделот на земјоделски Слична алатка за агроберза доделување на организации, има во Министерство за водени од нивните субвенциите, кои земјоделство, каде што се лидери потпишаа следат цените на пазарите сега се користат Меморандум за на големо и на мало. Меѓутоа, како алатка за поддршка на проблемот е што информа- манипулација со програмата на циите од Земјоделско-пазарно земјоделците, ќе Груевски. Овие информативниот систем три организации, никогаш не се објавуваат во биде променет. според Законот Тоа можеби е јавноста. за земјоделство Во фаза во која што се на- и суштинската и рурален развој оѓа денес стопанството и промена која се економско развојот на земјоделството социјални партнери во Македонија, постоењето е неопходна на Министерството, на агроберза во вистинска за да може а се формирани со смисла на зборот, каде би земјоделството цел да ги штитат се сретнувале понудата и да има вистински правата и интересите побарувачката и би се вршена земјоделците. ле пазарни трансакции е не- развој бидејќи Наместо заштита на возможно да се реализира. Македонија правата и интересите Како што реков, би можело е аграрна на земјоделцитетие, само да се пласираат инфор- земја, а сепак со своите активности мации, како се движи пазарот во наведениот период резултатите се на одредени берзански произги поддржуваа води. Знаеме дека кај нас, поразителни, раководството на берзанските производи, поради ВМРО-ДПМНЕ со како што се: пченка, јачмен, погрешните и учество во нивната пче-ница соја и други во криминални изборна кампања. најголем дел се увезуваат, а Затоа, кога зборуваме тоа ја диктира и цената на политики во за ревизија, освен пазарот и во Македонија. целиот сектор”. на земјоделското Оние производи што ние земјиште, на ги извезуваме, како што доделувањето се: овошјето и зеленчукот субвенции, на не можеме да кажеме дека се типични програмите за развој, инвестиции, берзански производи и затоа проектот се потребни ревизии и измени во агроберза, како што се очекува, не може многубројни законски решенија за кои добро да профункционира, освен до сме утврдиле дека се нефункционални. ниво да дава информации за цените на XПодатоците X покажуваат дека берзански производи. македонскиот земјоделец Затоа тука поважно е менаџирањето. поседува многу малку земја и Земјоделците, треба да бидат и менаџери, многу застарена опрема. Како да се поседуваат вештини што го прават да се окрупнии осовремни квалификуван да преговара со соодветни македонското земјоделие? личности од фабриките што вршат откуп на Која треба да биде улогата на нивните земјоделски култури. Министерстводржавата во овие процеси? то ги креира политиките, врши контрола на тоа што го регулирала со закони и Николовски: Окрупнувањето и консолидаправилници, а не може да учествува во ција на земјоделското земјиште е повеќе проговарањето меѓу стопанските суб- од неопходно, бидејќи на тој начин ќе јекти. Чувствувам дека доаѓа време кога се овозможи примена на современите земјоделците ќе започнат да се здружуваат технологии, намалување на трошоците за и обединуваат при производството и производство, поголема продуктивност и продажбата на своите култури и да го зголемени приходи. остварат својот интерес. Тој процес мора Со таа цел, за да се спречи натамошно да го поддржиме и помагаме. Точно е тоа раситнување на земјоделското земјиште, дека преговарачката улога на земјоделците во следниот период ќе продолжи ограние многу слаба, но оваа ослабната улога на чувањето на физичката делба на парцели земјоделците се должи токму од ваквото помали од два хектари. Овој процес на раководење и управување на секторот окрупнување, како државна политика, и претставниците кои треба да ја јакнат ќе се одвива преку процеси на размена позицијата на земјо-делците во системот. на парцелите со или без промена на нивната форма, до целосна промена на Како потсетување, пред кампањата границите на земјишните парцели за да се за предвремените парламентарни

добијат окрупнети земјишни површини со правилна форма погодна за земјоделско производство. Сегашната состојба во која имаме земјоделството со мали површини и премногу раситнето земјоделско земјиште, земјоделци со застарена и несоодветна опрема и механизација за обработка на земјата и на сето ова би додал дека не постои систематско и редовно следење на новите трендови во земјоделството ќе мора да се промени. Но, секако, окрупнувањето на земјиштето е процес што подолго ќе трае. Процесот на осовременувањето, пак, може побргу да се постигне, за да дојдеме во фаза на модерно и современо земјоделство ориентирано кон производство. Очекувам дека откако ќе ја формираме владата и ги обелодениме мерките за развојот во земјоделството, сите субјекти да се вклучат на начин што приоритено ќе извршат квантитативни промени, за да дојдат до квалитет во производството и да се прилагодат на условите на пазарот. Затоа, за да го интензивираме овој процес се потребни силни фирми во конкретни гранки што во Македонија би дошле како стратешки партнери на државата и директно договорни и одговорни за производство што би било планирано на краток и долг рок. Тоа би било вршено научно со претходна изработена анализа за тоа кои се најконкурентните производи според поднебјето и околината, што успева со најмалку трошоци, како и употреба на педолошката карта во зависност од почвата која култура дава најдобри и квалитетни приноси. Клучен фактор за практикување современо земјоделство е конструкција на мрежата за наводнување, во која за жал во последните десет години ништо не е инвестирано да биде приближена до нивите или, пак, да се ревитализираат одредени системи. Затоа, планираме годишно вложување од 10 милиони евра за капитални проекти за санација на постојните и за изградба на нови системи за наводнување и одводнување. Како што велат земјоделците, дека земјоделството или нивната работа е фабрика на отворено, предвидуваме интервентен фонд од 6 милиони евра за помош во кризни состојби при пласманот на земјоделски производи кога производната цена е пониска од откупната.

XДодека X бевте во преодната влада објавите многу незаконитости и криминал во работењето на министерството особено во поделбата на субвенциите и земјоделското земјиште според кои многу функционери на владејачката ВМРО ДПМНЕ и луѓе блиски до нив добивале пари и земјиште. Дали СДСМ ќе прави ревизија доколку дојде на власт? Николовски: Ревизија ќе има. И таа ќе

НИКОЛОВСКИ: ИДНАТА ВЛАДА ПРЕДВОДЕНА ОД СДСМ НЕМА НАМЕР

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

21

По одржувањето на локалните избори ВМРОДПМНЕ ќе доживее целосно развластување и на локално ниво. Не ќе може веќе да ги местат изборите, да ги уценуваат и потпкупуваат гласачите”. биде комплетна и детална. Но, тука сакам да потенцирам дека ревизијата ќе ја прават, професионални и стручни кадри во државните институции. Ова особено го истакнувам бидејќи идната влада предводена од СДСМ нема намера да продолжува со политиката на партизирана држава како што тоа го правеше ВМРОДПМНЕ. Факт е дека лошото работење, злоупотребата на службената положба, како и криминалните постапки ќе бидат процесуирани, но од професионални и непартиски институции и органи. Кога ја вршев функцијата заменик-министер, обелоденивме многу коруптивни афери, делења на тендери, земјоделско земјиште и субвенции на луѓе блиски на ВМРО-ДПМНЕ, но и на нивни функционери. Поднесовме и соодветни пријави и убеден сум дека ќе има одговорност и враќање на парите назад во буџетот. При тоа, морам да потенцирам дека обелоденувањето на она што се правело не беше иницирано поради различната партиска припадност, туку затоа што има кршење на законите, затоа што има извршени криминални постапки и постојат докази и материјали. Ние работевме во текот на тој мандат во целост бескомпромисно и неселктивно. Никој не смее да биде поштеден без разлика на неговата моќ и позиција. Тоа за мене и мојот тим беше небитно. Затоа, ревизијата на се што е сработено во последните 11 години е неизбежна, бидејќи во последните 11 години доделени се околу 80.000 хектари државно земјоделско

земјиште на над 7.800 субјекти. Но, сега дел од земјоделското земјиште е во рацете на поединци на кои им е дадена концесија и добивааат субвенции за него, но не го обработуваат. Повеќето од нив го даваат под закуп на други лица, или, пак, воопшто не го обработуваат. Тоа ќе се промени, бидејќи тоа е една од причините кои доведуваат до погрешно одлевање на субвенциите, а ефекти нема.

XШто X може да се очекува од локалните избори, кои следуваат за неколку месеци? Изборите на 11 декември и анкетите најавуваат поволен ветар за СДСМ, но во влада што би ја направила вашата партија, покрај ДУИ би требало да влезе барем уште една од партиите на Албанците, а ДУИ, БЕСА и Алијансата за Албанците неспорно ќе бидат најжестоки конкуренти на изборите, што може да предизвика нестабилност во евентуалната коалиција. Николовски: Прво, по одржувањето на локалните избори ВМРО-ДПМНЕ ќе доживее целосно развластување и на локално ниво. Не ќе може веќе да ги местат изборите, да ги уценуваат и потпкупуваат гласачите. Во СДСМ веќе тече внатрепартиската постапка на избор на кандидатите за градоначалници и советничките листи. Во дел на општинските организации одиме и чекор напред, а тоа е што целото членство непосредно на внатрепатиски избори ги определува нашите кандидати

за градоначлници и советници. Отворените листи за парламентарни и локални избори се исто така дел од нашата изборна програма. Граѓаните директно да ги изберат најдобрите пратеници и советници што ќе работат исклучиво во нивен интерес. Цврсто стоиме за оваа крупна реформа. Ќе понудиме еден нов концепт и таа нова енергија граѓаните ќе ја препознаат уште повеќе и уште посилно од енергијата и отвореноста што ја почувствуваа и за која гласаа на 11 декември 2016 година. Во делот на коалициите за локалните избори, се уште е рано да се зборува, иако можеби насоките се веќе генерално поставени. Сепак, тоа дополнително ќе се одлучува. Но, уште еднаш би потенцирал, јасно е дека некому му одговара уште сега да зборува за нестабилни коалиции, но исто така јасно е дека граѓаните се повеќе веруваат на партијата, односно коалицијата која им вети живот и која покажува дека е подготвена да се грижи за сите подеднакво, за секој човек, без разлика на која етничка заедница припаѓаат, без разлика на која политичка партија се симпатизери. Коалицијата која силно го промовираше концептот на едно општество и ќе се грижи за вистинските и реални потреби на граѓаните, за нивниот животен стандард, за нивните инфраструктурни проблеми, за нивните социјални права, економски статус, за правда и правичност. На Македонија и се потребни чесни, скромни и одговорни луѓе во политиката.

nnn

ЕРА ДА ПРОДОЛЖУВА СО ПОЛИТИКАТА НА ПАРТИЗИРАНА ДРЖАВА

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

ИНОВАТИВНИ ПРОИЗВОДИ И УСЛУГИ

17 МАРТ

2017

Политичката криза во земјава и економската нестабилност што таа ја предизвикува, не поколеба добар дел од компаниите да продолжат со иновативноста во своите процеси, производи и услуги. Дотолку повеќе, токму во време на неизвесност и тешкотии организациите ги прегрупираат своите редови и воведуваат нови начини за рационализација на трошоците, поголема ефективност и ефикасност, односно квалитативни промени во начинот на производство и управување. Во специјалниот прилог ќе анализираме какви иновативни решенија воведоа домашните компании од различни сектори изминатава година. Еве што ќе може да прочитате во “Иновативни производи и услуги“ што ќе излезе на 17 март годинава.

l КОЛКУ СЕ ИНОВАТИВНИ МАКЕДОНСКИТЕ КОМПАНИИ: ЕУ ЈА СМЕТА ДРЖАВАВА ЗА “СКРОМЕН ИНОВАТОР“, НО КАЈ БИЗНИСИТЕ СЕ БЕЛЕЖИ ИЗВЕСЕН НАПРЕДОК l ИНОВАТИВНОСТ ВО ПРАКСА: ЗАПОЗНАЈТЕ ГИ ИНОВАТИВНИТЕ ПРОИЗВОДИ И УСЛУГИ ВОВЕДЕНИ ИЗМИНАТАВА ГОДИНА ВО НАЈУСПЕШНИТЕ ДОМАШНИ КОМПАНИИ l КАКО ДО ПАРИ ЗА ИНОВАТИВНИ ПРОЕКТИ: НАЈПОВОЛНИТЕ БАНКАРСКИ КРЕДИТНИ ЛИНИИ, НО И ОСТАНАТИТЕ ИЗВОРИ ЗА ФИНАНСИРАЊЕ l ДОМАШНА СТАРТАП СЦЕНА: ПРЕТСТАВУВАМЕ ИНОВАТИВНИ ПРОДУКТИ ЧИЈА ЦЕЛ Е СВЕТСКИОТ ПАЗАР l ДЕСЕТ ИНОВАЦИИ ШТО ЌЕ ЈА СМЕНАТ КОМПЛЕТНО ИДНИНАТА НА ГЛОБАЛНАТА ЕКОНОМИЈА

Повеќе информации во врска со прилогот и за претставување во истиот можете да добиете на е-мail: marketing@kapital.com.mk l gordana.mihajlovska@kapital.mk или на телефонскиот број ++ 389 2 3298 505

ЛИЦE ЗА КОНТАКТ:

ГОРДАНА МИХАЈЛОВСКА

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

24

БИЗНИС И ПОЛИТИКА МАКЕДОНСКИ ЕНЕРГЕТСКИ РЕСУРСИ Скопје

87.384.577

Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство

48.337.494

Министерство за образование и наука Народна банка на Република Македонија

44.051.818 24.874.269

Јавно претпријатие за државни патишта

23.475.311

АД Електрани на Македонија - Скопје

23.322.351

ЈЗУ Институт за белодробни заболувања и туберкулоза ц.о. Скопје Јавно сообраќајно претпријатие СКОПЈЕ

TOP 10 институции со

најголемо учество во ТОП 100 тендери (во евра)

12.387.101

10.901.252

Управа за заштита на културното наследство

8.011.386

Министерство за здравство

7.655.523

2016

Министерство за здравство

48.524.811

Министерство за образование и наука

27.698.027

АД Електрани на Македонија - Скопје Дирекција за задолжителни резерви на нафта и нафтени деривати Акционерско друштво за изградба и стопанисување со станбен простор и со деловен…

21.462.583

13.467.099 12.518.059

Служба за општи и заеднички работи на Владата на Република Македонија

12.354.761

Град Скопје

12.188.756

Министерство за внатрешни работи

10.583.713

Министерство за култура

5.564.617

ЈП Македонијапат - Скопје

5.539.065

2015

ТОП 100 НАЈГОЛЕМИ ТЕНДЕРИ ВО 2016 ГОДИНА

ЗА НАЈГОЛЕМИТЕ 100 ЈАВНИ НАБАВКИ ПОТРОШЕНИ 378 МИЛИОНИ ЕВРА Вкупно 378 милиони евра се потрошени лани преку 100-те најголеми договори за јавни набавки изнесуваат, покажува истражувањето на Центарот за граѓански комуникации. Според ова истражување, во 2015 година, пак, најголемите 100 тендери биле склучени во вредност од 226 милиони евра. Најголем вредносен удел во ТОП 100 тендери за 2016 година има АД Македонски енергетски ресурси Скопје со 87 милиони евра, а меѓу компаниите на врвот е Гранит АД Скопје со удел во ТОП 100 тендери од 54 милиони евра ФАКТ: ГРАНИТ АД Е НА ВРВОТ МЕЃУ КОМПАНИИТЕ СО НАЈВРЕДНИ ТЕНДЕРИ

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

25 ГРАНИТ АД Скопје

53.928.959

РАПИД БИЛД Куманово

47.624.187

МАКЕДОНИЈА АД Скопје

32.194.394

СИЛЕКС НЕМЕТАЛИ СТ Кратово

30.572.137

БЕТОН Скопје

24.883.452

АК-ИНВЕСТ Тетово

АЛОВ АД Гевгелија ПУЦКО ПЕТРОЛ Пласница

ВАРДАРГРАДБА Скопје ЕЛБИЈОР Скопје

TOP 10 компании со

најголемо учество во топ 100 тендери (во евра)

23.451.296 10.076.049 8.352.470

7.392.466

2016

6.829.268

БЕТОН Штип

19.798.069

БЕТОН Скопје

13.005.457

БАУЕР БГ Скопје

11.751.606

СЕКЈУРИКОМ МУЛТИСЕРВИС…

10.745.282

ДЕКОН-КОМ Скопје

9.965.892

АЛКАЛОИД КОНС Скопје

9.526.077

МАРКОВСКИ КОМПАНИ Борче Битола

7.527.784

ОКТА АД Скопје

7.453.659

РУБИТОН Битола

7.367.805

В

МАКПЕТРОЛ Скопје

купно 378 милиони евра се потрошени лани преку 100те најголеми договори за јавни набавки изнесуваат, покажува истражувањето на Центарот за граѓански комуникации. Според ова истражување, во 2015 година, пак, најголемите 100 тендери биле склучени во вредност од 226 милиони евра. На врвот на оваа листа за 2016 година е тендерот за изградба на гасоводната делница Неготино – Кавадарци - Битола во вредност од 36,4 милиони евра, а 2015 година најголем бил тендерот за

7.181.352

изградба на Факултетот за физичко образование, спорт и здравје, Факултетот за информатички науки и компјутерско инженерство и подземните гаражи и партерното уредување при Универзитет Св. Кирил и Методиј, Скопје во вредност од 12,8 милиони евра. Најголем вредносен удел во ТОП 100 тендери за 2016 година има АД Македонски енергетски ресурси Скопје со 87 милиони евра, а за 2015 година имало Министерство за здравство со 48 милиони евра. Меѓу компаниите на врвот се Гранит АД Скопје со удел во ТОП 100 тендери за 2016 година од 54 милиони евра, а Бетон

2015 Штип со удел од околу 20 милиони евра во 2015 година е на врвот на најголемите 100 тендери. Меѓу државните институции коишто ги склучиле најголемите 100 договори за јавни набавки 2016 година спаѓаат: АД Македонски енергетски ресурси Скопје, Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство, Министерство за образование и наука, Народна банка на Република Македонија, ЈП за државни патишта, АД Електрани на Македонија, ЈЗУ Институт за белодробни заболувања и туберкулоза, Јавно сообраќајно претпријатие – СКОПЈЕ, Управа за заштита

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

26

БИЗНИС И ПОЛИТИКА

на културното наследство и Министерство за здравство. АД Македонски енергетски ресурси Скопје го обезбеди првото место за 2016 година со склучените четири договори за јавни набавки за изградба на три делници од гасоводниот систем (Неготино – Кавадарци - Битола; Скопје – Тетово - Гостивар и Блок станица 5) и за надзор на нивната изградба. На второ место е Министерство за здравство со три договори за јавни набавки во вкупна вредност од 48 милиони евра, а наменети за реконструкција на ЈЗУ Градска општа болница-Струмица, потоа за санација, реконструкција и доградба на ЈЗУ Универзитетска Клиника за хируршки болести Св. Наум Охридски - Скопје и за набавка на лекови за ретки болести. На трето место е Министерство за образование и наука со седум тендери во топ 100, во вкупна вредност од 44 милиони евра и тоа за изработка на техничка документација за изградба на училишни објекти и спортски сали, за откупи на учебници за основно и средно образование и за изградба и санација на студентски домови. Гледано од аспект на носителите на набавките, во групата со најголемо учество во вредност на најголемите 100 тендери во

2016 година се компаниите: Гранит - Скопје, Рапид Билд - Куманово, Македонија АД Скопје, Силекс Неметали СТ Кратово, Бетон Скопје, АК -Инвест – Тетово, Алов АД – Гевгелија, Пуцко Петрол – Пласница, Вардарградба – Скопје и Елбијор – Скопје. Градежната компанија Гранит АД – Скопје има склучено 6 договори од ТОП 100 2016 година во вкупна вредност од речиси 54 милиони евра од кои четири со ЈП за државни патишта за санација и рехабилитација на патишта и мостови, со Општина Битола за изградба на северна трибина на локалниот фудбалски стадион и еден со АД Македонски енергетски ресурси за гасоводна делница.

НИЕ СМЕ ВРСКАТА СО СИТЕ ДЕЛОВНИ ПОДАТОЦИ КОИ ВИ СЕ ПОТРЕБНИ

#1

ЗА БИЗНИС ИНФОРМАЦИИ

ЗА ПАМЕТНИ ДЕЛОВНИ ОДЛУКИ!

02 / 3117 100 info@targetgroup.mk www.targetgroup.mk

На второ место е Рапид Билд – Куманово која има само два тендера од најголемата 100-ка, но финансиски големи и се однесуваат на изградба на гасоводната мрежа и вкупно изнесуваат 47,6 милиони евра. На трето место е Градежен институт Македонија АД – Скопје со пет тендери во вкупна вредност од 32 милиони евра. Истражувањето е направено преку прибирање и обработка на податоците за склучените договори за јавни набавки во 2015 до 2016 година, објавени на Електронскиот систем на јавни набавки и нивна селекција според критериумот за вредноста на поединечните договори за јавни набавки. nnn

РОК ЗА ПРИЈАВУВАЊЕ: 15 МАРТ 2017

ЧЕТИРИДНЕВЕН МОДУЛ ЗА:

КВАНТИТАТИВНИ ФИНАНСИИ, АНАЛИЗИ И МЕНАЏМЕНТ МОДЕЛИ СО НАПРЕДЕН EXCEL l 17, 24, 31 март и 7 април 2017 год l 10:00-16:00 часот Институт КОНЦЕПТ, Скопје Тренингот се состои од предавања базирани на Excel spreadsheet, објаснувајќи напредни техники во Excel, со практични примери од бизнисот од анализа на процеси, производство, логистика, продажба, трошоци и финансии.

КЛУЧНИ КАРАКТЕРИСТИКИ НА ТРЕНИНГОТ: l фокусиран, интензивен тренинг во четири дена l напредни техники во Excel l создавање софтвери

Обука 1: “Напредни Ексел алатки и финансиско моделирање“ Обука 2: “Мерење на ризици и портфолио менаџмент“ Обука 3: “Оптимално моделирање и симулации 1“ Обука 4: “Оптимално моделирање и симулации 2“

НА ОСНОВА НА “ЖИВИ“ ПРИМЕРИ СЕ ОБЈАСНУВААТ ОПЦИИТЕ ВО EXCEL: l What if анализа (data table). l Random variables l Tips & tricks (трикови)

За повеќе информации посетете ја нашата веб страна: www.koncept.com.mk

КОНТАКТ: м-р Ленче Зикова и м-р Бојана Делидинкова le-mail: institut@koncept.com.mk l02 3128 526 l070 272 207

Т УС ОП РП а н КС

ПЕ

СУ

ТО БО

17 .20 17 .02 20 01 02. од 28. до

Сакајте ја Вашата к жа

Скопје +389 2 / 321 66 08 www.ancevski.com.mk ancevski@laserlab.com.mk facebook.com / Ординација Д-р Анчевски

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

ЖЕНИТЕ ВО БИЗНИСОТ

31 МАРТ

2017

Иако неоправдано потценети и запоставени - за што досега многу сме пишувале (причини, фактори, решенија...)

- жените низ голем број примери од домашната пракса се покажале како еднакви, често и поуспешни бизнис лидери од своите машки колеги. Во специјалниот прилог “Жените во бизнисот “ ќе се позанимаваме токму со овие своевидни хероини на македонската економија: основачи или сопственици, а неретко и двете; претприемачи; главни или секторски менаџери; секакви профили на деловни жени кои што во растот и развојот на компаниите што ги поседуваат или работат во нив придонеле со парче од својата душа и срце. Во “Жените во бизнисот“ ќе може да прочитате:

l КОЈА Е КОЈА: НАЈУСПЕШНИ ЖЕНИ БИЗНИСМЕНИ ВО МАКЕДОНИЈА СПОРЕД КРИТЕРИУМИТЕ НА КАПИТАЛ l раст и развој на компаниите l пробив на странски пазари l иновативни продукти и процеси во бизнисот l придонес во развој на заедницата l ПРЕТСТАВУВАМЕ “ЛИДЕРИ ОД СЕНКА“: МЕНАЏЕРКИ ШТО НЕ СЕ СОПСТВЕНИЦИ НА БИЗНИСОТ, НИТУ НА CEO ПОЗИЦИЈА, НО ПРЕДВОДЕЈЌИ НАЈРАЗЛИЧНИ СЕКТОРИ HR, маркетинг, финансии, PR, итн. СО СВОЈАТА СПОСОБНОСТ СЕ ДОКАЖАЛЕ КАКО ЕДНИ ОД КЛУЧНИТЕ ФИГУРИ ЗА РАЗВОЈОТ И УСПЕХОТ НА КОМПАНИИТЕ ВО КОИ ШТО РАБОТАТ l КАКО МАКЕДОНСКИТЕ ЖЕНСКИ БИЗНИС ЛИДЕРИ ГО МЕНАЏИРААТ УСПЕХОТ: СОВЕТИ ЗА КАРИЕРАТА И БАЛАНСИРАН ЖИВОТ ОД ПРВА РАКА l ЗАПОЗНАЈТЕ ГИ НАЈМОЌНИТЕ ДИРЕКТОРКИ ВО РЕГИОНОТ И СВЕТОТ, СПОРЕД РАНГИРАЊАТА НА НАЈПРЕСТИЖНИТЕ БИЗНИС МЕДИУМИ НА ПЛАНЕТАВА Капитал, традиционално во специјалните прилози, ви нуди можност и за комерцијална презентација на успешните приказни на жените лидери, за што нашиот продажен тим подготви различни пакети.

Повеќе информации во врска со прилогот и за претставување во истиот можете да добиете на е-мail: marketing@kapital.com.mk l gordana.mihajlovska@kapital.mk или на телефонскиот број ++ 389 2 3298 505

ЛИЦE ЗА КОНТАКТ:

ГОРДАНА МИХАЈЛОВСКА

INTERVIEW

ЃОРЃЕ ВОЈНОВИЌ СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

ОСИГУРУВАЊЕ

ГЛАВЕН ИЗВРШЕН ДИРЕКТОР НА ТРИГЛАВ ОСИГУРУВАЊЕ

ЛИДЕРСКАТА ПОЗИЦИЈА НА ПАЗАРОТ Е ПРИВИЛЕГИЈА, НО И ГОЛЕМА ОДГОВОРНОСТ

ОСИГУРИТЕЛНИОТ ПАЗАР СО ПОРАСТ ПОВИСОК ОД ОНОЈ НА ЦЕЛАТА ЕКОНОМИЈА:

КОНЕЧНО СЕ УЧИМЕ ДЕКА ОСИГУРУВАЊЕ НЕ Е САМО АВТОМОБИЛСКОТО

И БАНКИТЕ ГО СТИМУЛИРААТ РАСТОТ:

ЖИВОТНОТО ОСИГУРУВАЊЕ ПРОДОЛЖУВА СО ПОЗИТИВНИОТ ТРЕНД

УШТЕ ЕДНА ГОДИНА НА РАСТ

Капитал број 905 03.03.2017

30

www.kapital.mk

ОСИГУРУВАЊЕ

ОСИГУРИТЕЛНИОТ ПАЗАР СО ПОРАСТ ПОВИСОК ОД ОНОЈ НА Ц

КОНЕЧНО СЕ УЧИМЕ ДЕКА ОСИГУРУВАЊЕ САМО АВТОМОБИЛСК

АДУТИ: ОСИГУРИТЕЛИТЕ ЌЕ УДРАТ ФОРЦА СО ЗДРАВСТВЕНОТО, ИМОТНО

www.kapital.mk

ЦЕЛАТА ЕКОНОМИЈА

Е НЕ Е КОТО

Капитал број 905 03.03.2017

31 ПАЗАРОТ ЗА ОСИГУРУВАЊЕ ВО 2016 ГОДИНА (состојба на 30.09.) Осигурителна полиса

Евроинс

6,99%

Албсиг

Кроациа

4,29%

4,78%

8,49%

Инсиг

2,61% Триглав

17,52%

Уника

9,62%

Македонија

Сава

10,12%

Еуролинк

11,13%

12,98% Винер

11,47%

Извор: Агенција за супервизија на осигурувањето

Иако задолжителното осигурување од автоодговорност сè уште зазема висок удел во вкупната осигурителна премија (44%), останатите типови, незадолжителни осигурувања имаат значителен раст изминатиов период. Осигурителните компании сè поголем акцент ставаат на доброволното здравствено, осигурувањата на имот, професионална одговорност, а на пазарот се наметнуваат и банкарските осигурителни продукти. пишува:

Игор Петровски

O

igor.petrovski@kapital.mk

О сигурителниот пазар во Македонија и лани растеше со поголема стапка од растот на целата економија, што е добра вест за играчите на овој пазар што вреди околу девет милијарди годишно, или речиси 150 милиони евра. Според податоците на Агенцијата за супервизија на осигурувањето за првите три квартали од 2016-та (сè уште се работи на извештајот за цела година), бруто полисираната премија (БПП) пораснала за 4,86% на 6,62 милијарди денари, од која што 5,8 милијарди денари (87%) е за неживотно осигурување , а остатокот отпаѓа на животното осигурување. Стапката на пораст на неживотното осигурување е 4,9%, додека кај животното продолжува високата

стапка на раст, овој пат 19%. Најголемите играчи на пазарот за осигурување со кои што разговаравме, се задоволни од растот на нивните компании, како и на целата индустрија. “Доколку се водиме според последните официјални податоци, од третиот квартал во 2016-та година, Триглав обезбеди 9% повисока нето полисирана премија, споредено со истиот период претходната година, но сепак, најдобриот показател за успешноста во работењето во основната осигурителна дејност е комбинираниот количник, кој што треба да биде под 100% и кој што во дадениот период успеавме да го намалиме за 3,2%, споредено со истиот период во 2015-та година, достигнувајќи вредност од 97,4%.“, вели Ѓорѓе Војновиќ, извршниот директор на Триглав Осигурување, најголемата компанија според пазарен удел. Тој додава дека компанијата забележала најголем раст во осигурувањето од одговорност, каско осигурувањето на возила, а особено е значајно за нив што раст прикажале токму во сегментот којшто во моментов им е стратешки значаен, доброволното приватно здравствено осигурување.

ОТО, ПРОФЕСИОНАЛНА ОДГОВОРНОСТ, БАНКАРСКИТЕ ОСИГУРУВАЊА...

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

32

ОСИГУРУВАЊЕ

БАНКАРСКО – ОСИГУРИТЕЛНИ ПРОДУКТИ КАКО НОВ ТРЕНД Картички со вклучено осигурување, осигурување на трансакциска сметка, осигурување на депозит... се дел од банкарско – осигурителните продукти што излегоа на пазарот, покрај кредитното животно осигурување што прва го понуди Охридска банка Сосиете женерал

О

сигурувањето на банкарските производи во Македонија бележи постојан раст. Ако пред само неколку години, во Македонија луѓето размислуваа единствено за осигурување на сопствениот стан или автомобил, денес, заради понудата на кредитно животно осигурување - Охридска банка Сосиете Женерал го воведе прва на пазарот во 2012-та - полека се менува свеста кај населението и осигурувањето на банкарските производи станува навика кај сè поголем број на клиенти, велат од банките. Во меѓувреме и други банки почнаа да нудат пакети од комбинација на банкарски со осигурителен продукт. За кредитното животно осигурување повеќе во темата наменета токму на овој продукт во продолжение на специјалниот прилог, а во овој текст ќе се осврнеме повеќе на останатите банкарско – осигурителни производи. Охридска Банка СЖ на пример, на пазарот лансираше картички (дебитни и кредитни) со вклучено осигурување – ИН КАРДС, што им обезбедува на клиентите сигурност и безгрижно

Доброволното здравствено стратешки значајно за осигурителите

Кога сме кај доброволното приватно здравствено осигурување, тоа е продукт кои што го воведоа неколку осигурители од пред година – две, а засега, покрај Триглав, најголем пробив во овој дел забележува и Еуролинк Осигурување. Во Триглав во првите девет месеци вакво осигурување е уплатено за 24 милиони денари (околу 390 илјади евра), додека во Еуролинк за 10,6 милиони денари (173 илјади евра). Иако засега ова осигурување со учествува во вкупното неживотно осигурување со помалку од 1%, компаниите

патување. Во зависност од типот на картичката, осигурувањето покрива: медицинска помош, помош при патување, одложување на авионски летови или доцнење на багаж, итн. “Дополнително, осигурувањето важи за патување во странство за имателот на картичката и на неговото потесно семејство било каде во светот со максимално времетраење од 90 дена, ако патувањето е целосно платено со картичката. Новитет на пазарот се и нашите производи - осигурување на трансакциска сметка и осигурување на депозит кои како концепт нудат итна поткрепа и можност за повеќе полиси. Депонентите на орочен денарски депозит за месечна премија за осигурување од само 2 евра, во случај на осигурен настан осигуреникот или неговото семејство може да добијат велат дека неговото време допрва доаѓа, и го наведуваат примерот на животното осигурување, кое што тргнувајќи од нула за десетина години стигна до пазарен удел од речиси 15%. Но, потребно е да се создадат и подобри услови за подинамичен развој на овој, нов за нас, осигурителен продукт. “Пречките за експанзија на приватното здравствено осигурување се многубројни.“, вели директорката на Еуролинк Осигурување, Марија Томеска. “Меѓу нив се сè уште недоволната информир-аност и искуство на граѓаните со ваков тип на осигурување од областа на здравствената заштита. Исто така сеопфатното покритие на здравствени

финансиска корист во форма на итен паричен надомест од 500 евра по осигурување и вкупен износ еднаков на износот на рокот на депозитот во денари на денот на настанување на осигурениот настан во висина до 5.500 евра по осигурителна полиса. И кај овој тип на осигурување, клиентот може да аплицира за максимум три полиси, и оттука максималниот осигурен износ тројно би се зголемил.“, објаснува Стефан Туати, член на Управниот одбор на Охридска банка Сосиете Женерал. Тој додава дека заради тоа што осигурувањето на банкарските производи во Македонија е релативно нова димензија, потребно е време за граѓаните да ги увидат бројните придобивки и да се креираат навики за вклучување на осигурувањето во секојдневното банкарство услуги кое се нуди во државното здравство, без оглед на нивото на квалитет, не го помага развојот на приватното здравствено осигурување. Но, најважно од се е дека не постои даночно ослободување за компа-ниите кои сакаат да им обезбедат приватно здравствено осигурување како бенефит на своите вработени. Воведувањето на даночни бенефиции за корисниците на здравствено осигурување ќе отвори простор за помасовна експанзија во овој сегмент.“, објаснува Томеска.

Компаниите го движат растот на незадолжителните осигурувања

Во меѓувреме, од сите осигурувања доминантно продолжува да биде задолжителното

ПРОДАЖБА НА ПОЛИСИ: 50% ДИРЕКТНА, 50% ПРЕКУ БРОКЕРИ И СЛ.

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

34

ОСИГУРУВАЊЕ

И

ЃОРЃЕ ВОЈНОВИЌ Триглав Осигурување

нтересот за незадолжителните осигурувања расте особено во корпоративниот сегмент, што во голема мера се должи на странски инвеститори, кои осигурувањето го третираат како задолжителен елемент за обезбедување на сигурно и доверливо работење. Се забележува раст во осигурување на имотот, објекти во изградба, осигурувања за вработените, осигурување од финансиски загуби итн.

П

О

МАРИЈА ТОМЕСКА Еуролинк Осигурување

автомобилско осигурување, или автоодговорност , кое учествува со 44% во вкупната премија. Позитивно е што неговиот удел се намалува постепено, заради растот на другите класи на осигурување. Втора по застапеност е класата на останати имотни осигурувања, со 13,7% учество, каско осигурувањата на моторни возила со 8,7%, осигурувања од незгода со 7,7%, осигурување на имот од пожар и други опасности со 5,5%, итн.

чекувам годинава да продолжи растот во сегментот на малите (retail) осигурувања и да се зголемува интересот за приватното здравствено осигурување. Сето ова ќе биде можно само со големи напори од страна на осигурителната индустрија, во смисла на поголема промоција и понуда на клучните продукти.

СТЕФАН ТУАТИ

Охридска Банка Сосиете Женерал

Изминатиов период силен раст бележи и осигурувањето од општа одговорност, кое што во првите три квартали лани достигна премија од безмалку 170 милиони денари (2,8 милиони евра) и 2,5% во вкупната премија. Интересот за незадолжителните класи на осигурување покажува пораст во корпоративниот сегмент, што во голема мера се должи на странски инвеститори, кои осигурувањето го третираат како

озитивната реакција на клиентите за комбинацијата на банкарски и осигурителни производи ги надмина нашите очекувања, што уште повеќе нè мотивира да го прошируваме портфолиото, комбинирајќи го притоа осигурувањето со секојдневните банкарски производи: осигурување на кредити, картички и осигурување на износот на пречекорување, како и најновите производи осигурување на трансакциска сметка и осигурување на депозит.

задолжителен елемент за обезбедување на сигурно и доверливо работење, велат нашите соговорници од осигурителната индустрија. Согласно на тоа, се забележува раст во осигурување на имотот, објекти во изградба, осигурувања за вработените, осигурување од финансиски загуби итн. Влијание имаат и побарувањата на банките, кои при пласирање на сопствените средства преку кредити, од клиентите бараат полиса за осигурување за покритие од ризици,

Бруто исплатени (ликвидирани) штети, 000 денари (Состојба на 30.09.2016) неживот Класа на осигурување 01. Незгода

Македонија

Триглав

Сава

Евроинс

Еуролинк

46.502

43.76

18.824

28.087

55.505

неживот

Винер Инсиг 20.138

2.018

Уника Осиг. полиса Албсиг 17.564

14.934

5.051

Кроациа

Вкупно

32.87

285.253

0

756

48

0

330

600

0

117

0

0

0

1.851

29.908

65.741

39.965

21.838

25.626

37.753

972

16.75

33.267

6.048

9.98

287.848

04. Каско шински возила

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

05. Каско воздухоплови

0

0

0

0

0

410.837

0

0

0

0

0

410.837

0 331

0 1.002

0 361

0 250

1.354 42

0 2.207

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

1.354

17,014

9,293

18,036

6,53

12,053

1,65

369

941

4,213

473

7,7

78.272

02. Здравствено 03. Каско моторни возила

06. Каско пловни објекти 07. Карго 08. Имот од пожар и др.опасн.

4.193

32.81

58.404

22.151

7.718

28.943

41.403

119

11,46

5.935

7.639

1.181

217.763

93.718

157.309

93.073

87.72

82.582

96.988

46.925

170.892

106.253

114.442

74.62

1.124.522

11. Одговорност воздухоплови

0

19.596

0

0

0

0

0

0

651

0

0

20.247

12. Одговорност пловни објекти

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

630

2,5

11,286

1,08

323

67

0

1.277

1,801

0

0

18.964

14. Кредити

40

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

40

15. Гаранции

12

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

12

16. Финансиски загуби

54

6

0

0

0

0

0

0

0

0

0

60

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

5.805

3.391

6.913

2.631

4.287

1.423

397

928

2.936

357

2.236

31.304

226.824

361.758

210.657

155.854

211.045

613.066

50.8

219.929

169.99

134.01

128.587

2.482.520

Кроациа

Граве

Винер

Уника

09. Имот останато 10. АО (вкупно)

13. Општа одговорност

17. Правна заштита 18. Туристичка помош Вкупно

живот Класа на осигурување

Вкупно

79.022

37.862

23.806

1.722

142.412

Вкупно 79.022 Извор: Агенција за супервизија на осигурување

37.862

23.806

1.722

142.412

19. Живот

40,3

милиони евра е износот на бруто исплатени штети во првите девет месеци од 2016 во неживотно осигурување, а 2,27 милиони евра за животното осигурување

ПРОМЕНА: 14% ПОГОЛЕМ ИЗНОС НА ШТЕТИ ИСПЛАТЕН ВО 2016

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

35 БРОЈКИ

НАЈЗАСТАПЕНИ ОСИГУРУВАЊА ВО МАКЕДОНИЈА

4,86%

(состојба на 30.09.2016) Каско моторни возила Имот останато 8,69%

13,66%

Незгода

7,73%

Имот од пожар и др.опасн.

е порасната вкупната осигурителна премија во првите три квартали од 2016

5,47% Општа одговорност

2,54% Туристичка помош Автоодговорност

44,44%

2,27% Останато

2,75% Животно осигурување

12,46% согласно дејноста на компанијата. Развојот на осигурувањето од професионална одговорност се должи, меѓу другото, и на законската регулатива; имено, ова осигурување е задолжително за одредени професии, како адвокати, нотари, доктори итн. Во рамките на фелата, осигурителите велат

дека продолжуваат да се залагаат за заеднички иницијативи во поглед на промена на даночната регулатива за здравственото осигурување, воведување на задолжително осигурување од природно катастрофалните ризици и модернизирање на тарифирањето кај задолжителните осигурувања. nnn

3%

е порасната вкупната премија во неживотното осигурување во првите три квартали од 2016

19%

е порасната вкупната премија во животното осигурување во првите три квартали од 2016

44%

е учеството на задолжителното автомобилско во вкупното осигурување, најзастапената класа од сите

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

INTERVIEW 36 ИНТЕРВЈУ

Постојано иновираме и воведуваме новитети. Во 2016-та година воведовме две дополнителни услуги, како комплементи на постоечки производи, а тоа се Триглав автомобилската асистенција и домашната асистенција.

ЃОРЃЕ ВОЈНОВИЌ

ГЛАВЕН ИЗВРШЕН ДИРЕКТОР НА ТРИГЛАВ ОСИГУРУВАЊЕ

ЛИДЕРСКАТА ПОЗИЦИЈА НА ПАЗАРОТ Е ПРИВИЛЕГИЈА, НО И ГОЛЕМА ОДГОВОРНОСТ пишува:

Р

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

Разговаравме со првиот човек на најголемата осигурителна компанија во земјава според пазарен удел, Ѓорѓе Војновиќ, за

резултатите на компанијата изминатава година, новите продукти, плановите за иден раст и развој, како и за најголемите предизвици со кои се соочува овој финансиски сектор во моментов.

XKако X ја завршивте 2016 година? Дали имате раст на полисираната премија и кои сегменти предничат? Одличните резултати на Триглав Осигурување се показател на финансиската стабилност и моќ на компанијата. Континуитетот во успешното работење на компанијата сметам дека се должи пред сè на квалитетот на услугите што ги нудиме, како

и на експертизата во работењето. Доколку се водиме според последните официјални податоци, од третиот квартал во 2016-та година, Триглав обезбеди 9% повисока нето полисирана премија, споредено со истиот период претходната година, но сепак, најдобриот показател за успешноста во работењето во основната осигурителна дејност е комбинираниот количник, кој што треба да биде под 100% и кој што во дадениот период успеавме да го намалиме за 3,2%, споредено со истиот период во 2015-та година, достигнувајќи вредност од 97,4%. Ни причинува вистинско задоволство што

ДОСТАПНОСТ: КВАЛИТЕТНО ПРИВАТНО ЗДРАВСТВЕНО ОСИГУРУВАЊЕ – ПРЕ

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

ОСИГУРУВАЊЕ пораст во премија прикажуваат скоро сите продажни места на Триглав на територијата на Р. Македонија, како и фактот дека станува збор за диверзифициран раст на целото портфолио. Забележуваме раст во незадолжителните осигурителни класи, како осигурување од одговорност, каско осигурувањето на возила, а особено сме горди што најголем раст прикажуваме токму во сегментот којшто во моментов ни е стратешки значаен, доброволното приватно здравствено осигурување.

XКакви X пакети воведовте за овој тип осигурување? Кои се пречките за негова поголема експанзија на пазарот? Имајќи го во предвид сè поизразениот интерес за осигурување во доменот на доброволното приватно здравствено осигурување, Триглав Осигурување воведе на пазарот производ, осигурување на специјалистичко - амбулантно лекување, во април 2015-та година. Минатата година беше воведен уште еден производ во овој сегмент, осигурување на операции. Интересот за овие осигурителни производи е голем и како што веќе споменав, прикажуваме одлични резултати во овој домен. Досега, доброволното приватно здравствено осигурување се користи најчесто за здравствени услуги во доменот на дијагностиката, специјалистичко - консултативни прегледи, како и за оперативни зафати. Овој осигурителен сегмент е сè уште нов, а осигурениците немаат доволно познавања и информации за тоа што добиваат во рамките на задолжителното и на доброволното здравствено осигурување. Токму поради тоа, во нашиот фокус е информирање на јавноста за тоа што пред сè претставува доброволното здравствено осигурување и кои предности ги нуди Секако, погрешната перцепција дека осигурителните производи чинат многу, како и дека доброволното приватно здравствено осигурување е наменето за повозрасните, влијае на процесот на одлучување и наша обврска е да го едуцираме пазарот и да придонесеме да се надминат какви било погрешни претпоставки, ставови и навики.

XМоже X ли со еден пример да објасните што значи доброволното здравствено осигурување, една симулација да направиме - за Х денари месечно, што добива клиентот и сл.? Осигурувањето на специјалистичко амбулантно лекување покрива трошоци за специјалистичко лекување, како прегледи, дијагностички анализи, едноставни амбулантни зафати, потоа комплексни дијагностички постапки, хируршки зафати во дневна болница, амбулантна рехабилитација, како и лекови издадени на розев рецепт, коишто не се покриени со задолжителната здравствена заштита. Годишната премија за ова осигурување зависи од возраста на

37

Да се биде лидер е предизвик не само во задржување на позицијата на пазарот, туку и во исполнување на високите очекувања на јавноста и на клиентите. Триглав континуирано е лидер на пазарот на неживотно осигурување години наназад и како компанија имаме високо развиена корпоративна култура и победнички пристап во размислувањето и справувањето со предизвиците – работиме повеќе, се бориме за секој клиент и ги цениме сите. осигуреникот и истата може да се плаќа на 12 месечни рати. Осигурување на операции е комплементарен производ, поврзан со осигурување на специјалистичко - амбулантно лекување. Осигурувањето операции овозможува покритие на севкупните трошоците за оперативни зафати, коишто се дел од листата на операции опфатени со овој вид на осигурување, вклучувајќи хоспитализација и подготовка за операција, интервенција, како и престој во болницата по самиот зафат. Годишната премија зависи од возраста на осигуреникот, и може да се плаќа на еднакви месечни рати. За осигурување на семејства Триглав обезбедува поволности и попусти, кои што зависат од бројот на членови кои ќе бидат осигурени. Сето ова клиентите во просек можат да го добијат за веќе од 800 денари месечно, што е навистина балансиран и достапен буџет, имајќи ги во предвид обемот и видовите на заштита што ги нуди.

XКаков X е интересот за останатите незадолжителни осигурувања – имотните, од професионална одговорност, итн. ? Кои типови на професии и бизниси најмногу користат вакви осигурувања? Интересот за вакви класи на осигурување покажува пораст во корпоративниот сегмент, што во голема мера се должи на странски инвеститори, кои осигурувањето го третираат како задолжителен елемент за обезбедување на сигурно и доверливо работење. Согласно на тоа, се забележува раст во осигурување на имотот, објекти во изградба, осигурувања за вработените, осигурување од финансиски загуби итн. Влијание имаат и побарувањата на банките, кои при пласирање на сопствените средства преку кредити, од клиентите бараат полиса за осигурување за покритие од ризици, согласно дејноста на компанијата. Развојот на осигурувањето од професионална одговорност се должи, меѓу другото, и на законската регулатива; имено, ова осигурување е задолжително за одредени професии, како адвокати, нотари, доктори итн. Сè додека не постигнеме осигурувањето да се смета за потреба и инвестиција во сигурна иднина, не можеме да зборуваме за вистински раст на осигурителниот пазар. Тој пред сè зависи од развојот на

економијата и на животниот стандард, но исто така зависи и од нас, осигурителните компании, т.е. колку ние ќе успееме да ги приближиме осигурителните производи до јавноста и потенцијалните клиенти, ќе обезбедиме релевантни информации за можностите што ги нудиме, колку ќе успееме да придонесеме да се надминат одредени перцепции и ставови за осигурувањето, и секако, каков однос ќе градиме со клиентите и каков интегритет ќе покажеме во односот со нив, во моментите кога сме им најмногу потребни.

XНа X развој на кои осигурителни продукти ќе ставите акцент на краток и среден рок? Планирате ли некакви иновативни понуди за клиентите, што ќе го зголемат интересот за незадолжителните класи осигурување, имотното за домаќинства, на пример, каде што се уште има огромен потенцијал? Да се биде лидер е предизвик не само во задржување на позицијата на пазарот, туку и во исполнување на високите очекувања на јавноста и на клиентите. Триглав континуирано е лидер на пазарот на неживотно осигурување години наназад и како компанија имаме високо развиена корпоративна култура и победнички пристап во размислувањето и справувањето со предизвиците – работиме повеќе, се бориме за секој клиент и ги цениме сите. Како компанија имаме исклучително добри резултати и години по ред добиваме признанија од јавноста за најдобар квалитет во понудените услуги, како и најдобра понудена вредност за парите. Не сме фокусирани само на она што пазарот го нуди, туку кој е неговиот потенцијал за развој и раст, и тоа, како лидери, го сметаме не само за можност, туку и за наша должност. Инвестираме во нови, иновативни производи и услуги, кои што на клиентите ќе им обезбедат дополнителна вредност, ги подобруваме постоечките производи, сè со цел да го понудиме најдоброто и од другата страна да се сретнеме со задоволни клиенти, чија лојалност умееме да ја цениме. Во 2016та година воведовме две дополнителни услуги, како комплементи на постоечки производи, а тоа се Триглав автомобилската асистенција и домашната асистенција. Автомобилската асистенција на клиентите

ЕГЛЕДИ И ОПЕРАЦИИ – МОЖЕ ДА СЕ ДОБИЕ ЗА ВЕЌЕ ОД 800 ДЕНАРИ МЕСЕЧНО

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

38

ИНТЕРВЈУ

ВО ОДНОСОТ СО КЛИЕНТИТЕ ПОКАЖУВАМЕ ИНТЕГРИТЕТ, БИДЕЈЌИ ГРАДИМЕ КАРАКТЕРИ, А НЕ САМО КОМПАНИЈА XКакви X се вашите очекувања за развојот на домашната осигурителна индустрија на среден рок? Кои се најголемите предизвици генерално за осигурителниот бизнис, односно, за што вие како компанија конкретно реагирате на состаноците што ги правите во рамки на здруженијата на фелата и сл.? Како и секоја друга индустрија, така и осигурителната се соочува со многу предизвици, но и можности, особено ако се земе во предвид дека станува збор за пазар кој што се развива и кој што има голем потенцијал. Во 2015-та година на пример, пенетрацијата на пазарот покажува дека уделот на бруто полисираната премија изнесува 1,48% од БДП, а густината е 4,001 денар по жител, и двата индикатори со позитивен тренд. Еден од предизвиците секако е регулацијата на осигурителната индустрија, која што континуирано се развива. Друг предизвик е воведувањето на Solvency II, директива, која што се применува во земјите од ЕУ, а ние како дел од групацијата Триглав, во која што се применува оваа директива, внимателно ја следиме реализацијата, со цел да бидеме што подобро подготвени за нејзино воведување. Либерализацијата на цени во доменот на осигурувањето од автомобилска одговорност може да предизвика ценовна војна, што би имало влијание на севкупниот осигурителен пазар, имајќи го во предвид високиот удел на ова осигурување во вкупната бруто полисирана премија. Од друга страна, овој пазар нуди многу можности. Тука е 60%-то субвенционирање во осигурувањето на посеви и плодови од страна на државата, сè со цел ова осигурување да се развива што повеќе и да се зголемува бројот на негови корисници. Доброволното приватно здравствено осигурување има особен потенцијал, доколку се земат во предвид условите во овој домен, како бројот на приватни пракси, но и исклучителниот интерес за ваков вид на осигурување. Банкарското осигурување е уште една можност со висок потенцијал, на која што сите ние треба да работиме сериозно, особено во споредба со останатите земји во регионот. Осигурувањето на живот, како класа, која што е од голем интерес за Триглав Осигурување, години наназад покажува позитивен тренд, како и висок интерес во јавноста. Дигитализацијата на процесите и на продажните канали секако е еден од најважните и најнеизбежните предизвици со коишто се соочуваме. Таа денес е предуслов за животниот стил и навиките, потребите и преференциите на луѓето. на Триглав Осигурување, корисници на автомобилско, или каско осигурување им нуди 24-часовна поддршка и заштита во Македонија и Европа, кога таа им е најмногу потребна. Триглав домашна асистенција е услуга, која што на клиентите на Триглав, корисници на комбинираното осигурување на дом им нуди 24-часовна поддршка при итни ситуации во домот, кога има потреба да се дејствува веднаш, за да се спречи сериозна штета,

којашто може да предизвика нарушување на квалитетот на животот на осигуреникот. Дополнително работиме на развој на други иновативни производи, меѓу кои е и осигурувањето на побарувања, а планираме и дигитални решенија, во согласност со денешните навики и животен стил. Задоволството и лојалноста на нашите клиенти во голема мера се должат на едноставноста со која што се справуваме со предизвиците, како и високиот удел

Погрешната перцепција дека осигурителните производи чинат многу, како и дека доброволното приватно здравствено осигурување е наменето за повозрасните, влијае на процесот на одлучување и наша обврска е да го едуцираме пазарот.

во исплатени штети. Но, верувам дека најзаслужни за сето ова се нашите вработени, чија професионалност, експертиза и посветеност на работата најмногу придонесуваат да бидеме најдоброто на пазарот. Свесни сме колку е важно да имаме едуцирани и мотивирани луѓе, затоа инвестираме во нивното знаење, во корпоративната култура, во вредностите зад кои стоиме. Бидејќи градиме карактери, не само компанија. nnn

ПРЕДИЗВИК: ДИГИТАЛИЗАЦИЈАТА НА ПРОДАЖНИТЕ КАНАЛИ И ПРОЦЕСИТЕ

02 3115-188 I www.insumak.mk I www.facebook.com/insumak.mk

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

40

ОСИГУРУВАЊЕ

И БАНКИТЕ ГО СТИМУЛИРААТ РАСТОТ

ЖИВОТНОТО ОСИГУРУВАЊЕ ПРОДОЛЖУВА СО ПОЗИТИВНИОТ ТРЕНД Животното осигурување продолжи да расте со двоцифрени стапки и минатата година,

достигнувајќи вкупна премија од преку 21 милион евра и околу 15% учество во вкупното осигурување во Македонија. Дополнителен стимул на растот на животното осигурување даваат и банките што влегоа на пазарот со понуда на кредитно животно осигурување. пишува:

Игор Петровски

Д

igor.petrovski@kapital.mk

Двоцифрениот годишен раст на животното осигурување во Македонија продолжи и во 2016 година, со вкупна премија на крајот од третиот квартал од 825,17 милиони денари (околу 13,4 милиони евра), што во однос на истиот период во 2015-та е за 19% повеќе. За крајот на годината од Агенцијата за супервизија на осигурувањето – АСО сè

уште ги немаат објавено податоците, но врз основа на трендовите од претходните години, може да се очекува дека минатата година компаниите за животно осигурување ја завршиле со околу 1,3 милијарди денари (21 милион евра) вкупна премија, во споредба со 1,1 милијарда денари (17,9 милиони евра) година претходно. Релативното учество на животното осигурување во вкупното осигурување во земјава исто така расте од година во година, што е добар показател за развојот на пазарот, иако сè уште сме прилично назад во однос на поразвиените пазари од регионот и Европа. Ако во 2010 година животното осигурување учествуваше со 5,5% во вкупната премија, во 2013 е веќе двојно поголемо, 10,2%, а минатата година изнесува од 14-15%. Во Словенија, на пример, животното осигурување учествува со околу 30% во вкупниот осигурителен

бизнис и изнесува околу 560 милиони евра годишно, во Хрватска е исто така околу 30% и вредност од околу 400 милиони евра, итн.

Годишен раст од 50% на бројот на полиси

“Двоцифрените стапки на раст на бруто - полисираната премија јасно говорат дека македонските граѓани се повеќе го препознаваат животното осигурување како сигурен облик на штедење, но уште повеќе ја препознаваат онаа осигурителна компонента која гарантира заштита на сите членови на едно семејство. Бројот на склучени полиси за животно осигурување во 2016 година бележи раст од 50%, односно во 2016 година склучени се речиси 14.000 полиси за осигурување на живот од кои 55% се издадени токму од нашата компанија“, вели Вилма Учета – Дузлевска, извршен директор на Кроација Осигурување – Живот, најголемиот осигурувач на пазарот

ПОТЕНЦИЈАЛ: ПРЕМИЈАТА ПО ГЛАВА НА ЖИТЕЛ Е САМО ДЕСЕТ ЕВРА

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

37%

Винер

16%

Кроација

Уника

41%

6%

2010

2011

2012

2013

888.329

Граве

729.459

*Проценки за состојба заклучно со 31.12.2016

598.134

(состојба на 30.09.2016)

496.995

Раст на животното осигурување во Македонија: 2010 - 2016 (000 денари)

354.507

Пазарен колач во животното осигурување

2014

1.300.000

ОСИГУРУВАЊЕ

1.100.991

42

2015

2016*

Станбен или потрошувачки кредит обезбеден со животно осигурување

Во 2012 година, Охридска банка Сосиете Женерал прва на пазарот понуди кредитно животно осигурување, каде што локален осигурител е Граве, а СОЖЕЛАЈФ Бугарија е реосигурител. Целта на кредитното животно осигурување е да му овозможи на клиентот дополнителна заштита за иднината во случај на настан покриен со

2010

2011

2012

2013

11,60%

10,20%

8,50%

7,30%

*Состојба на 30.09.2016

2014

13,30%

Учество на животното осигурување во вкупното осигурување во Македонија: 2010-2016

5,50%

според вкупна премија, со пазарен удел од 41% на 31.09. 2016. Втора е австриската Граве со 37% пазарен удел, трет е Винер со 16%, пред Уника со 6%. Учета - Дузлевска додава дека според нивните искуства, во услови на политичка криза и економска неизвесност, македонските граѓани сè повеќе се склони кон посигурни облици на штедење. “Можам да кажам дека секторот за животно осигурување беше еден од ретките кои немаа директна рефлексија од случувањата. Минатата беше година на политичка неизвесност, но и низа неочекувани и немили настани проследени со природни непогоди, што резултираше со пораст на свеста кај македонските граѓани за потребата од животното осигурување и заштита на сите членови на едно семејство. “ Со оглед на слабата куповна моќ во Македо-нија, се наметнува прашањето уште колку простор има за раст на животното осигурување. Затоа што ако во Македонија, осигурителната премија по глава на жител достигна отприлика 10 евра, во Словенија е 280 евра, а во Хрватска 90 евра, што значи и да одиме по логиката на тоа колку поголем БДП, толку поголем осигурителен пазар, диспропорцијата е сè уште преголема. Од осигурителните компании велат дека со растот на финансиската писменост на населението, сè поголемата активност на одредени брокерски друштва, но и вклучувањето на банките како алтернативен канал на продажба, оставаат можност растот на животното осигурување да продолжи со високи стапки и следните години.

2015

14,50%

Извор: Агенција за супервизија на осигурувањето

2016*

Извор: Агенција за супервизија на осигурувањето

осигурувањето, односно да го растовари него или најблиските од долговите кон банката, бидејќи осигурителната компанија ќе ја подмири недоспеаната главница од кредит што клиентот го должи. “Кредитното животно осигурување го нудиме не само кај станбените кредити, туку и кај кеш кредитите, кеш хипотекарните кредити, автомобилските, како и кредитите со 100% депозит. За илустрација, за станбен кредит ‘План за стан’ со гарантирана фиксна каматна стапка до 2030, со избор на кредитно животно осигурување, доколку се одбере износ од 30.000 евра, рок на отплата од 240 месеци, месечната рата во првите три години изнесува 187 евра, а од четвртата до 2030 година e загарантирана да биде 217 евра месечно. Во месечните рати е всушност вклучен и делот на полисата за животно осигурување“, објаснува Стефан Туати, член на УО на Охридска Банка Сосиете Женерал. Нешто подоцна, во 2015 година и Шпаркасе банка понуди кредитно животно осигурување, во соработка со Винер Лајф, за станбен или потрошувачки кредит. Кај потрошувачкиот кредит, на пример, се обезбедува дополнителна заштита преку

животното осигурување на кредитобарателот и нуди поголема сигурност во отплатата на кредитот. Полисата поврзана со овој кредит го штити клиентот од штетен настан смрт и инвалидитет над 50 %. НЛБ банка пак, исто така од 2015-та, во соработка со Кроација Осигурување, почна да ги продава полисите за животно осигурување, но тука не станува збор за кредитно животно осигурување, туку банката служи како канал за продажба на сите пакети животно осигурување што ги нуди осигурителот. Од банките велат дека полека се менува свеста кај населението и осигурувањето на банкарските производи станува навика кај се поголем број на клиенти. “Интересот на клиентите за комбинирање на банкарските и осигурителните производи е во постојан пораст, за што говорат и податоците дека повеќе од 50% од кредитното портфолио за население во нашата банка е со кредитно животно осигурување. Дополнителна потврда за тоа е и податокот дека на годишно ниво, кредитното животно осигурување бележи 20% пораст. “, вели Стефан Туати од Охридска Банка Сосиете Женерал. nnn

КРЕДИТНО ЖИВОТНО ОСИГУРУВАЊЕ: ДОПОЛНИТЕЛНА ЗАШТИТА

ГИ ГРАДИМЕ ВАШИТЕ СОНИШТА РАПИД БИЛД е градежна компанија која изведува објекти од секаков вид и тоа: станбени, деловни, индустриски објекти, магистрални гасоводи комплет со блок станици и главно мерно регулациони станици, атмосферски и фекални канализациони системи, патна инфраструктура со придружни објекти (подпатници, надпатници, пропусти, клучки), реконструкции, доградби итн. Главната одлика на компанијата е брза, квалитетна и современа изведба, која се должи на користење на најсовремена опрема и материјали за градба, имплементирање на светските стандарди за квалитет и менаџмент, како и поседување на тим составен од високо-професионален и стручен кадар. Во реализација на работите во областите на својата дејност секогаш ја запазува техничката регулатива, ги запазува етичките и стручни стандарди на оваа професија, а со своето работење го застапува интересот на својот инвеститор во рамки на законските прописи, интересот на општеството и угледот и репутацијата на професијата и професионалноста.

www.rapidbild.com.mk

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

44

СВЕТ БИЗНИС И ПОЛИТИКА

НАЈБОГАТИТЕ НАЈМНОГУ ЌЕ ДОБИЈАТ ОД ДАНОЧНАТА РЕФОРМА НА ТРАМП Во своето обраќање во Конгресот, американскиот претседател Доналд Трамп потврди дека неговиот економски тим работи историска даночна реформа, со која ќе се намалат даночните оптоварувања за американските компании со цел тие да бидат поконкурентени, но и со која се предвидуваат големи даночни олеснувања за средната класа. Според анализите на Центарот за даночна реформа, најбогатите луѓе во САД, или оние со доходи над 1 милијарда долари годишно, ќе заштедат 9,3% својот доход со новиот даночен режим.

В

о своето обраќање во Конгресот, американскиот претседател Доналд Трамп потврди дека неговиот економски тим работи историска даночна реформа, со која ќе се намалат даночните оптоварувања

за американските компании со цел тие да бидат поконкурентени, но и со која се предвидуваат големи даночни олеснувања за средната класа. “Мораме да го поедноставиме даночниот систем, да ги намалиме даночните стапки и да ја направиме Америка конкурентна во глобалната економија”, изјави Трамп.

Според министерот за финансии на САД, Стивен Мнучин пакетот со даночни реформи треба да биде донесен до почетокот на август. Тој тврди дека ако даночната реформа помине добро и бизнис условите во земјата се подобрат, економскиот раст ќе се зголеми до 3% во 2018 година.

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

46

СВЕТ БИЗНИС И ПОЛИТИКА

“Ние сме посветени на спроведување на даночната реформа. Taa ќе биде многу значајна. Ќе се фокусира на ослободувања за луѓето со средни доходи, олеснување на системот и создавање на конкурентна даночна средина за бизнисите”, изјави Мнучин. Според него, администрацијата ќе се обиде да ги истурка реформите во Даночниот кодекс до август, но тимот на Доналд Трамп се уште не донел одлука како и дали ќе го оданочува увозот од трети земји. Американските обврзници поскапеа во последните неколку недели во очекување на, според зборовите на Трамп “феноменалната” даночна реформа на новата администрација. Се очекува дека реформата во даночниот систем нема да помине без проблеми во американскиот Конгрес, пред се заради “граничниот данок” кој обеспокои редица републикански конгресмени.

СТИВЕН МНУЧИН

министер за финансии на САД

С

поред министерот за финансии на САД, Стивен Мнучин пакетот со даночни реформи треба да биде донесен до почетокот на август. Тој тврди дека ако даночната реформа помине добро и бизнис условите во земјата се подобрат, економскиот раст ќе се зголеми до 3% во 2018 година.

родители кои што издржуваат вонбрачни деца. Трамп исто така планира да го укине оданочувањето на Дали ветувањата за фокус кон средната класа одговара недвижните имоти и на подароците, а наследството ќе се на прелиминарните пресметки? Не и според анализата на оданочува само ако секој наследник поседува над 5 милиони Центарот за даночна реформа. Тоа покажува дека повеќето долари. даночни обврзници ќе заработат од предложената даночна Според анализата на Центарот за даночна реформа, оние со реформа од страна на Трамп, но најповластени ќе бидат доходи меѓу 500 илјади и 1 милион долари и тие со доход над најбогатите.

1 милион долари ќе заштедат соодветно 6,4% и 9,3% од даноци Според планот на американскиот претседател, место седум според новиот Даночен кодекс. даночни ставки (од 10% до 39,6%) ќе има само три – 12%, 25% и За сите останати групи на доходи заработката ќе биде 33%. Даночните ослободувања ќе се зголемат тројно, но и ќе се далеку поскромна-најсиромашните со доход под 10 илјади укинат неколку ослободувања од даноци, како на пример за долари годишно, ќе заработат со 0,5% од даноци, а тие кои заработуваат меѓу 200 илјади долари и 500 илјади долари годишно ќе имаат намалување од само 2,9%. Изразено во долари, разликите стануваат уште пофрапантни. Луѓето СЕ МОЖЕШ ДА ЗАБОРАВИШ, со доходи над 1 милион долари ќе заштедат до 317 илјади долари од намалени даноци годишно, а најсиромашните АМА ДАНОК НЕ!! само 30 долари.

Кој добива: Сите, но најмногу богатите

Даночна реформа за економски просперитет

ПОДНЕСИ ГОДИШНА ДАНОЧНА ПРИЈАВА ДО 15 МАРТ! Приходите кои сте ги оствариле во земјата и во странство, во изминатата 2016 година, пријавете ги во Годишната даночна пријава: ✓ награди, бонуси и други надоместоци од работен однос; ✓ кирии (издавање на имот - закуп или подзакуп); ✓ авторски права и права од индустриска сопственост; ✓ дивиденди, учество во добивката и камати по заеми дадени на физички и правни лица; ✓ капитални добивки од продажба на учество во капитал и недвижен имот; ✓ добивки од лотариски игри на среќа, електронски игри на среќа, наградни игри и интерактивни игри на среќа, во износ поголем од 5.000 денари (по поединечна добивка); ✓ приходи од игри на среќа преку специјализирани странски интернет страници; ✓ приходи од интернет (е-трговија; услуги извршени преку специјализирани страни пр. www.freelancer com, www.upwork.com и др.; поставување на реклами на сопствени интернет страни; прогнози (дојави) на типови за спортски натпревари); ✓ лични примања од странство за активности поврзани со работењето во Република Македонија; ✓ работно сте ангажирани во амбасада, мисија на меѓународна организација...; и ✓ други дополнителни приходи, надвор од вашата редовна плата или пензија. Годишната даночна пријава (ПДД-ГДП) преземете ја преку веб страницата или на шалтерите на УЈП. Рокот за поднесување на Годишната даночна пријава е од 1 јануари до 15 март 2017 година. Доколку сте регистриран корисник на е-Даноци, поднесете ја пријавата електронски преку https://etax-fl.ujp.gov.mk

:

Министерот за финансии Мнучин тврди дека ако даночната реформа помине успешно и ако условите за бизнис се подобрат, САД ќе може да се надева на економски раст од 3% во 2018 година. Во текот на 2016 година, најголемата светска економија растеше со стапка од 1,6%. Покрај тоа, Мнучин најавува и можност САД како држава да почнат да издаваат долгорочни државни обврзници со рок на достасување од 50 до 100 години. Досега САД не издаваа таков вид на државни должнички хартии од вредност за разлика од некои земји од Европската унија кои започнаа со таква практика. Американскиот министер за финансии најави дека нема да брза да ја прогласи Кина за валутен манипулатор, што беше едно од ветувањата на Трамп во предизборната кампања, барем не до годишниот извештај на Министерството за финансии на САД, кој ќе биде објавен во април. Администрацијата на Трамп и Републиканците во Конгресот имаат за цел даночната реформа да помине до август годинава, но има и такви кои сметаат дека предлог законот поднесен од страна на републиканските конгресмени наречен предлог за гранично прилагодување со кои се предвидува да се оданочи увозот ќе направи прилично проблеми. Поддржувачите на овој предлог сметаат дека со него ќе се стави крај на фаворизирањето на производите произведени во странство во однос на американските производи, додека оние кои се против сметаат дека тој ќе доведе повисоки цени за потрошувачите. Според некои првични проценки, даночната реформа на Трамп би можела да го зголеми долгот за 2,9 трилиони долари или повеќе до 2027 година. nnn

РОК ЗА ПРИЈАВУВАЊЕ: 6 МАРТ 2017

ПРАКТИЧНА ДВОДНЕВНА ОБУКА ЗА:

ИПА ФОНДОВИ 5 КОМПОНЕНТА - ИПАРД 2 НАУЧЕТЕ КАКО ВАШАТА ИДЕЈА ДА СТАНЕ РЕАЛЕН ДЕЛОВЕН ПЛАН СО МОЖНОСТ ЗА КОФИНАСИРАЊЕ ОД 50% ДО 75% (ЈАВНИОТ ПОВИК Е ВО ТЕК НА МЕСЕЦ МАРТ 2017)

l 8 и 9 март 2017 година l 09:00-16:00 часот Институт КОНЦЕПТ, Скопје На обуката ќе се зборува за равој на бизнис идејата во проект, за стекнување на вештини за подготовка и менаџирање со проект финасиран од ИПА, како и за ефикасна подготовка на документација потребна за одобрување на ИПАРД проектите. На обуката ќе се работи практично на пишување на деловниот план кој е основен документ за проценка на одржливоста на инвестицијата, во два модула на презентација, општ и финасиски.

ПРЕДАВАЧ:

ИНЖ. MАРИЈА ВАСКОВА, сертифициран тренер за ИПАРД Фондови, акредитиран советник за специјалистички совети при АППРМ – Министерство за економија и сопственик на консултанска фирма за финансико - правен консалтинг.

ЗА КОГО Е НАМЕНЕТА ОВАА ОБУКА: l Оваа обука е наменета за сите заинтересирани физички и правни лица кои сакаат да се запознаат со програмата ИПАРД 2, кои имаат идеја и планираат да започнат бизнис, но немаат информации или пристап до финасии; l За оваа обука не се потребни претходни вештини во пишување на проекти; l За правни лица препорачливо е да бидат присутни менаџери или нивни заменици кои би го раководеле процесот на аплицирање. За повеќе информации посетете ја нашата веб страна: www.koncept.com.mk

КОНТАКТ: м-р Ленче Зикова и м-р Бојана Делидинкова le-mail: institut@koncept.com.mk l02 3128 526 l070 272 207

www.kapital.mk

Капитал број 905 03.03.2017

50

ЛИДЕРИ

СТИВ КЕЈС КО - ОСНОВАЧ НА AOL

УПОРНОСТА НЕ Е ГАРАНЦИЈА ДЕКА ЌЕ УСПЕЕТЕ ВО НЕШТО, НО БЕЗ НЕА, СИГУРНО НЕМА ДА УСПЕЕТЕ.

С

Стивен МекКонел “Стив“ Кејс , роден 1958 година, е американски претприемач, инвеститор и бизнисмен, најпознат како еден од основачите и поранешен директор на America Online – AOL, компанија основана во 1985 година што меѓу првите во САД понуди интернет и останати дигитални услуги. Во

Планирам да ги дадам сите мои пари на крајот. На децата им го реков тоа. Богатството не е многу корисно за нив. Речиси е како товар. Подобро е да им овозможам самите да направат нешто и да постигнат свој успех.

Сфатив дека можам да предвидам што ќе биде следно во технологијата, но не можам да предвидам кога точно ќе се случи.

Упорноста не е гаранција дека ќе успеете во нешто, но без неа, сигурно нема да успеете.

Конечно, тимот што ќе го изградите е всушност компанијата што ќе ја изградите.

2001-та AOL се спои со медиумскиот гигант Time Warner, рекордна зделка од 164 милијарди долари, која подоцна се покажа како неуспех. Кејс денес е познат како бизнис ангел, венчр капиталист, а се вклучи и во политиката, како еден од советниците на поранешниот претседател Обама.

Сите големи идеи почнуваат како чудни идеи. Тоа што сега изгледа нормално, на почетокот не било нормално за никого.

На крајот, визија без способност да ја спроведеш, излегува само халуцинација.

Единствен начин да имате силна економија е да бидете подобри во иновациите од другите земји.

Без голем ризик нема големи иновации, нема големи промени во технологијата, пазарот и сл. Но, кога ќе станете Fortune 500 компанија, тогаш гледате да го намалите ризикот.