BR.34_kapital_sreda 05 maj 2010 by Kapital Media Group

SVETSKITE BIZNIS LIDERI PROTIV KRIZATA

KOLUMNA

DEJVID STAJNER WASTE MANAGEMENT SPASUVAWE NA PLANETATA I GENERIRAWE PROFIT STRANA 14

M-R ZORAN JOVANOVSKI POTPRETSEDATEL NA SDSM

BORCI ZA SLOBODA STRANA 13

NA ZATVORAWE, SREDA, 04.05.2010, 13.00~.

NBM BUDNO JA SLEDI SOSTOJBATA VO STOPANSKA I ALFA BANKA

BANKARSKIOT SEKTOR E OTPOREN NA GR^KATA KRIZA! 7 EKSKLUZIVNO ZA “KAPITAL” SIMEON DJANKOV MINISTER ZA FINANSII NA BUGARIJA

DISCIPLINIRANA FISKALNA POLITIKA E PRIORITET STRANA 20

KOMPANII I PAZARI

KAPITAL ANALIZIRA [TO ZNA^I ZDRU@UVAWETO NA VINARNICITE VO SVETOT NACIONALNITE “BREND-^ADORI”, NOSITELI NA IZVOZOT NA VINO STRANA 12

ZO[TO KOMPANIITE PRETPO^ITAAT KREDITI, NAMESTO EMISIJA NA AKCII?........................................STRANA 16 PROF. D-R HOGLER BRIEL EKSPERT ZA BIZNIS-KOMUNIKACIJA: GLOKALIZIRAWE NA BIZNIS -KOMUNIKACIJATA.....STR. 19 NE SE SPASUVA SAMO GRCIJA, TUKU CELA EVROREGIJA [TO E VO DOLGOVI......................................................................STRANA 21

MBI 10 MBID OMB

00,71% 0 0,95% 00,07%

EEVRO/DENAR DOLAR/DENAR D EEVRO/DOLAR

61,56 46,50 1,32

NAFTA BRENT N E EURORIBOR

87,70 1,24%

INDEKS NA MAKEDONSKA BERZA (04.05) I

UVODNIK VERICA JORDANOVA CRVEN KARTON! STRANA 2

NA ALBANCITE IM SE MALKU PRAVATA [TO GI U@IVAAT

OVA [TO GO IMAAT E NEDOVOLNO ZA “ONA”!? STRANA 6

2 05.05.2010

NAVIGATOR

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

SREDA 5 MAJ 2010

CRVEN KARTON akedoni ja go dobi prviot crven karton. Evropskite fondovi koi tolku dolgo gi baravme i ~ekavme, poleka po~naa da s tignu vaat i... Op, nepotizam,, korupci ja, konflikt na interesi, pronevera. Tipi~no makedonski, tipi~no balkanski. Ako ne se napravi nekoja “zvr~ka”, ne sme ìvi. E sega analizata ne e kolku sme bile “pametni” da pravime ujdurmi so parite od evropskite dano~ni obvrznici, tuku u{te kolku crveni kartoni treba da dobieme od Brisel za da se svestime deka kon evropskite, i voop{to, stranskite fondovi treba da se odnesuvame mnogu odgovorno? Odgovorot na ova pra{awe, za ` al, go nema ni minis terot za obrazovanie, vo ~ij resor se slu~i prvoto blokirawe na proekti finansirani od evropski pari. “Ogromna damka e frlena vrz Makedonija i treba vreme za istata da izbledi. ]e dadam s$ od sebe za da go vratam vo normala slu~ajot so evro pskite fondovi za obrazovanie”. Ova e edinstveno obrazloènie na resorniot minister, kogo go potset uvame na ed en n otoren fakt. Vo Brisel damkite ne bled eat. Tie s tojat dla boko arh ivirani i za{titeni od kakvo bilo bled eewe. Briselskata administracija pedantno i detalno beleì kade, kako i koj go iskoristil sekoe evro oddeleno od evro pskite dan o~nici, nameneto za zemjitekandidati za ~lens tvo vo Unijata. I pritoa e nemilosrdna. Bez razlika dali se raboti za zemja-~lenka ili zemjakandidat, gre{kite ne

se prostuvaat. Fondovite se zamrznuvaat, parite se vra}aat, sudski pos tapki se pokrenu vaat. So ed en zbor, se bara odgovornost. Odgovornost, a ne vreme za “le~ewe na ranite” e potrebn o ministre Todorov. Eve ilustracija deka vo Evropskata unija ni{to ne bledee, a po prvata napravena damka se duva i na matenica. Nedelava, vo sosedna Bugarija, ~lenka na Unijata, dobro poznata po obidite za pravewe malverzacii so evropskite pari i nivno nesoodvetno koristewe, se nao|a golema briselska inspekcija. Birokratite od Unijata detalno }e utvrduvaat kako se tro{at evropskite fondovi, dali se zapazu vaat s trogite birokratski pravila i vo ~ii race zavr{uvaat parite na 100 evropski proekti vo ovaa zemja. Vo Bugarija dosega se pokrenati niza sudski postapki poradi zloupotreba na evro pskite fondovi, a sofiskiot gradski sovet gi izre~e i prvite pove} egodi{ni zatvorski kazni. Na Bugarija dosega & se blikirani stotici milioni od evro pskite fondovi, prete`ni nameneti za zemjodelstvo! Lekcijata Bugarija treba dobro da ja nau~ime. I minis terot za obrazovanie koj prv padna na ispitot “evro pski fondovi”, i celata Vlada. Evro pskite fondovi po defenicija se davaat za edna zemja da napravi reformi, da kreira popovolna klima, da izgradi infras trukt ura, da gi zajakne ~ove~kite kapaciteti na administracijata... Brojni se osnovite i pri~inite zo{to zemjite od Uni jata odvoju vaat d el od svoite pari za drugi zemji. S$ si ima svoja logika, kako {to ima logika i procedu-

NE SE ZNAE PRI^INATA ZA EKSPLOZIJATA VO MAKSTIL VERICA JORDANOVA

rata za koristewe na tie pari. Slu~ajot so Nacionalnata agencija za evropski obrazovni programi i mobilnost, koja u{te pred da dobie akreditacija, uspea da napravi malverzacii so parite od programite “Mladi vo akci ja” i “Do`ivotno u~ewe” i poradi koja ovie programi sega se zatvoreni za makedonskite korisnici, treba da bide {kolski primer kako vo idnina ne smee da se postapuva so evropskite pari. Zarem ne e sramota da izlezeme od igra u{te pred da po~ne igrata? Zarem ne e sramota za proekti koi se brojat vo desetici iljadi evra da ostaneme pokusi za klu~ni proekti koi vredat daleku pove}e? Crveniot karton koj v~era go dobi Makedonija neka bide silno predupreduvawe za nikoj da ne si igra so evropskite pari i so imixot na Makedonija zatoa {to Brisel ne gi pere “damkite” od neodgovornoto rabotewe.

GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIK

Qup~o Zikov ZAMENICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Aleksandra Nikolova: ++389 2 2551 441/ lok:104 nikolova@kapital.com.mk

Spasijka Jovanova, Verica Jordanova, Biqana Zdravkovska Stoj~evska

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL:

POMO[NICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Sawa Savovska: ++ 389 2 551441 /lok: 101

Igor Petrovski, Maja Bajalska Georgievska, Aleksandar Pisarev, Aleksandra Spasevska

REKLAMA

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 2551441/ lok:103

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

Nikolaj Toma{evski

OGLASI

GRAFI^KI PRELOM I WEB ADMINISTRACIJA

Dijana Gulakova: ++389 2 2551441/ lok: 105 gulakova@kapital.com.mk SPECIJALNI PRILOZI:

Jasmina Savovska Tro{anovski: ++389 2 2551 441/ lok: 102, prilozi@kapital.com.mk

Vo v~era{nata eksplozija na eksplozivno telo koja se slu~i vo skopskata ~eli~arnica Makstil, te{ko e povredeno edno lice. S$ u{te se ispituva kako ova telo se na{lo ovde. Eksplozijata predizvika silna voznemirenost kaj gra|anite

jordanova@kapital.com.mk

OFFICE MANAGER I FINANSII:

pretplati@kapital.com.mk

SKOPJE POTRESENO OD EKSPLOZIJA

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 2 2551 441; faks: ++ 389 2 2581 440; e-mail: kontakt@kapital.com.mk Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul: Romanija bb (fabrika Gazela) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; PRETSEDATEL NA ODBOROT NA SODRU@NICI: Qup~o Zikov IZVR[EN DIREKTOR: Gordana Mihajlovska

ilioni evra, odnosno 2,7 milijardi denari, sobra v~era Ministerstvoto za finansii od proda`ba na {estmese~ni dràvni zapisi, {to e pove}e od najaveniot iznos. Dràvnite hartii od vrednost bea prodadeni preku aukcija so devizna klauzula. Vo sopstveni~kata struktura na {estmese~nite zapisi, bankite u~estvuvaa so 67,55%, a klientite so 32,45%. Ministerstvoto za finansii informira deka zaklu~no so v~era, sostojbata so emituvani dràvni zapisi iznesuva 12.847.570.000 denari, a na {estmese~nite zapisi 10.714.560.000 denari.

Nade Toma{evska, Igor Toma{evski FOTOGRAFIJA

Aleksandar Ivanovski LEKTOR

Meri Kondoska

Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za nedelnikot “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot. Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

QUP^O ZIKOV glaven i odgovoren urednik zikov@kapital.com.mk

MAKSIM RISTESKI

risteski@kapital.com.mk

kopje v~erautro be{e potreseno od silna eksplozija koja se slu~i vo ~eli~arnicata Makstil. Eksplozijata, predizvikana od slu~ajno aktivirano telo so eksplozivno polnewe, te{ko povredi edno lice, vraboteno vo fabrikata i predizvika golema panika me|u gra|anite. Od Makstil informiraat deka s$ u{te e nepoznato kako ova telo se na{lo vo fabri~kiot krug, a rabotnicite vo ^eli~arnicata ne ja prepoznale opasnosta. Obiduvaj}i se da go prese~at so oksigenska boca, teloto od eksplozijata odletalo od mestoto na nastanot i padnalo na dva do tri kilometri rastojanie, vo blizina na fabri~kata kapija “Sever”. Ostatocite od ekplozivnata naprava gi analizira{e stru~no lice -pirotehni~ar koe ne uspealo da utvrdi za kakov tip na eksplozivno telo se raboti. Ona {to se znae e deka napravata e so obem od 40-50 fi, so

dolìna od 80 santimetri i debelina na limot od 2-3 milimetri. “Naprava {to }e preleta takva dale~ina, sigurno ima eksplozivno polnewe. S$ {to doa|a do pogonite na fabrikata mora da ima sertifikat za radioaktivnost, kako i ostanati bezbednosni sertifikati, no poradi dopolnitelna sigurnost, fabrikata interno sproveduva povtorna kontrola, blagodarenie na koja dva pati dosega se vrateni granati {to pristignale so tovari od Srbija. Osven od ovaa dràva, staro èlezo vo Makstil najmnogu se vnesuva od Kosovo i Bugarija”, objasnuva Nove Georgievski, pomo{nik-generalen direktor vo Makstil. Krim-tehnika napravi uvid na mestoto na nastanot i nabrgu }e izleze so oficijalni informacii za incidentot. Do zatvoraweto na brojot, nitu edna stru~na slu`ba ne izleze so objasnuvawe na pri~inite za incidentot. Portparolot na MVR, Ivo Kotevski, potvrduva deka moè da e napravena gre{ka pri uvozot na kontingentite so staro èlezo nameneti za fabrikata, a

za toa mo`no e vina da ima Carinskata uprava. Kotevski go okarakterizira incidentot kako “nesre}a pri rabota, {to izleguva od ingerenciite na MVR, a potpa|a pod trudoviot inspektorat.” Gra|anite, v~era, pet minuti pred osum ~asot koga e najgolemiot mete` po skopskite ulici, mo`ea da vidat silna svetlina od eksplozija i silna bu~ava. Centarot za upravuvawe so krizi, duri ~as i polovina po nastanot, ja informira{e javnosta deka ne stanuva zbor za padnat avion ili bespilotno letalo, kako {to prvi~no se {pekulira{e vo mediumite, tuku za eksplozija vo Makstil. Vo incidentot te{ko e povreden 35-godi{niot rabotnik Dimo Pigulovi}, koj vedna{ e prenesen vo Gradskata bolnica i do zatvoraweto na brojot se nao|a{e vo kriti~na sostojba. Od Makstil izvestija deka koga se slu~il incidentot bile po~ituvani site proceduri od Zakonot za za{tita pri rabota, rabotnikot ja imal soodvetnata za{titna oprema i postapuval spored procedurata za rabota.

NAVIGATOR

05.05.2010 POBEDNIK

NE IM BE[E DENOT

LIDERI

VISOKI STANDARDI ZA VISOKOTO OBRAZOVANIE inisterot za obrazovanie i nauka, Nikola ola Todorov, denovive gi enstavi na javna debata najavenite izmeni na Zakonot za visoko obrazovanie vo delot naa tro{ewe na sredstvata naa fakultetite i mobilnosta na profesorite na dràvnite i privatnite univerziteti. Prvata izmena predviduvaa edel od sredstvata na fakultetite, sobrani preku samofininansiraweto na studentite, da ~ni se tro{at za kapitalni nau~ni investicii, {to ne bilo slu~aj u~aj dosega. Primerot deka nekoi koi od fakultetite od predvidenite 2,8 milijardi denari za ovaa cel, potro{ile samo 100 milioni denari vo investicii, a ostanatite bile ispla}ani kako ekstra-prihodi na profesorite, jasno govori za motiviranosta na ministeroviot poteg. Vtorata predloèna izmena e propi{uvawe na 16-~asovna rabotna nedela, namesto dosega{nata 8-~asovna, so toa {to profesorite sami }e moàt da odlu~at dali normata }e ja ispolnat na dràvnite, ili na privatnite fakulteti. Bez somnenie, javnata debata za ovie izmeni }e

SALI BERI[A

IVAN [IMONOVI]

IMER SELMANI

GORDON BRAUN

ako funkcionira kako ritanskiot premier, o do~eka Menduh Ta~i rvatskiot minister Gmirot so porakata deka Hza pravda se seli Ioddelna partija, se Bneposredno pred izi stabilnosta vo vo ON kako pomo{nik bori za pravata na ONA borite, sekojdnevno ja Makedonija se klu~ni za celiot region

na generalniot sekretar Ban Ki Mun

pove}e od DUI i nejziniot lider Ali Ahmeti

gubi poddr{kata od glasa~ite

TENDERITE ZA PRODA@BA DOCNAT

ZAGUBARITE LANI VO MINUS OD 40 MILIONI EVRA Dodeka Vladata go odolgovlekuva objavuvaweto na javniot povik za proda`ba na ~etirite zagubari EMO, Ohis, Eurokompozit i Tutunski kombinat- Prilep, tie natrupaa dolgovi od okolu 40 milioni evra. KATERINA POPOSKA poposka@kapital.com.mk

ladata si dava novi rokovi do koga treba da gi objavi javnite povici za proda`ba na ~etirite zagubari, EMO, Tutunski kombinatPrilep (TKP), Eurokompozit i OHIS. Namesto do krajot na april, sega od Vladata najavuvaat deka najdocna za dve nedeli treba da bidat objaveni tenderite samo za EMO, Eurokompozit i TKP. Izvori od Vladata za “Kapital” otkrivaat deka tenderot za OHIS }e se objavi podocna od drugite, najverojatno zatoa {to se ~ekalo da se regulira sopstvenosta vrz dràvnite akcii vo Centralniot registar. Od Vladata javno ne zboruvaat zo{to nekolku pati dosega se prodolùva rokot i koga }e se objavat tenderite za da se najde investitor. A vremeto raboti protiv ovie dràvni kompanii zatoa {to tie trupaat zagubi, a rakovodstvoto zema plati vo visina duri i do 2.000 evra. Neoficijalno, od Vladata objasnuvaat deka s$ u{te se dorabotuvaat

milioni evra zaguba prijavi samo Tutunskiot kombinat vo Prilep

nekoi detali koi treba da gi sodr`at me|unarodnite povici za interes i koi treba da bidat kompletni. Vo me|uvreme, kompaniite gi objavija finansiskite izve{tai za 2009 godina. Nekoga{niot hemiski gigant OHIS, minatata godina ja zavr{i so zaguba od 6,4 milioni evra, a samo vo prvite tri meseci godinava ima negativno saldo od 660.000 evra. So zaguba od okolu pet milioni evra vo 2009 godina rabote{e i EMO, a prviot kvartal godinava prijavi dobivka od 330.000 evra. Tutunskiot kombinat od Prilep, pak, minatata godina ja zavr{i so zaguba od okolu 30 milioni evra. Podatoci za raboteweto na Eurokompozit nema. “Kapital” doznava deka Vladata s$ u{te razmisluva dali tenderite da gi raspi{e vo dve fazi, odnosno dali prvo da bara kvalifikuvani ponuduva~i, a vo vtorata faza da napravi selekcija na najpovolniot ponuduva~ koj bi ja kupil dr`avnata kompanija, kako {to go prepora~uvaat konsultantite od Diloit i

3 FAKTI ZA...

42 160 50

MESTO GO ZAZEMA MAKEDONIJA SPORED KVALITETOT NA @IVOT NA MAJKITE, [TO GO NAPRAVILA NEZAVISNATA ORGANIZACIJA ZA DECA VO SAD “SPASETE GI DECATA” ZEMJI SE OPFATENI VO IZVE[TAJOT POD NASLOV “MAJ^IN INDEKS”, VO KOJ SE RANGIRAAT NAJDOBRITE I NAJLO[ITE ZEMJI ZA MAJKI I DECA SPORED USLOVITE ZA @IVOT MILIONI @ENI VO SVETOT RA\AAT BEZ PROFESIONALNA POMO[ SEKOJA GODINA, A 8,8 MILIONI DECA POMLADI OD PET GODINI UMIRAAT OD BOLESTI KOI LESNO MO@AT DA SE IZLE^AT

NIKOLA TODOROV TOD ODOROV bide mnogu òl~na. No, na ve}e iskaànite griì deka vlasta, ete, povtorno ja naru{uva avtonomijata na univerzitetite, mora da im se sprotivstavi faktot deka kvalitetno visoko obrazovanie ne e mo`no bez negovo kvalitetno – i ~esno, pred s$! – menaxirawe. Vpro~em, kade prvo da se postavat tolku spomenuvanite visoki standardi vo naukata i op{testvoto, ako ne vo – visokoto obrazovanie!?

GUBITNIK

FEJSBUK IMA SLIKA, TON NEMA icepremierot zadolèn en za sproveduvawe na Rammkovniot dogovor, Abdula} a} im Ademi, istiot den koga ga ONA isprati soop{tenie voo koe tvrdi deka }e prodolìi so voeni dejstva, ja promeni svojata profil-fotografija na Fejsbuk so amblemot naa U^K. Bez razlika na sim-bolikata {to Ademi sakal da ja prikaè, kako vicepremier er ne smee da si dozvoli vakvi vi ekskurzii, pa, makar i na Fejsbuk. A, kako vicepremier, er, dokolku e nezadovolen od ne{to, namesto da ja koristi morzeovata azbuka i preku menuvawe sliki~ki da ispra} a poraki do javnosta, popametno }e mu bide da izleze i javno i glasno da kaè {to ne mu ~ini i od kade se pojavil takviot revolt. Ako, pak, funkcijata vicepremier ne mu e dovolna da zboruva otvoreno za problemite, neka si odi, pa od doma neka ja zgolemi svojata aktivnost na Fejsbuk, bidej}i toga{ nikoj nema da go sfa}a seriozno. O~igledno, toj nema druga rabota osven Fejsbuk, kako i kadrite {to gi vrabotuva vrz osnova na

Tu{ i Bulbrokers. Spored informaciite, dopolnitelniot period od dve nedeli najverojatno na Vladata & treba i za da se usoglasi zakonskata regulativa, zatoa {to ova e prv slu~aj na javen povik dr`avata da prodava akcii vo ~etiri kompanii, koi nekoga{ bea profitabilni, a sega se zagubari. Spored prvi~no dadeniot rok, Vladata treba{e pred dva meseca da gi objavi me|unarodnite povici za potencijalnite kupuva~i na ~etirite zagubari. Tie s$ u{te rabotat so milionski zagubi. Rabotnicite neredovno zemaat plati, koi se

dvi`at vo prosek po okolu 200 evra, a direktorskite plati stignuvaat i do 2.000 evra. Ovlasteniot revizor na konsultantskata ku}a Diloit i Tu{ vo Skopje, Lidija Nanu{, e optimist deka nekolku mese~nata naporna rabota }e donese uspeh na krajot. “Zasega postoi inicijalen interes, konkretno za Ohis, kompanijata za koja sme anga`irani. Intenzivno rabotime za da se animira pazarot, da se najdat zainteresirani investitori i celiot ovoj proces na krajot da bide uspe{en”, veli Nanu{.

PROCENKI...

ABDULA]I ABDULA]IM ] MA ADEMI DEMI Ramkovniot dogovor. Bidej}i e o~igledno deka nema druga rabota, moème da mu predloìme nekoi dopolnitelni obvrski. Neka se organizira i neka napravi monitoring niz multietni~kite sredini, pa, da vidi kolku od ramkovnite vraboteni, osven {to zemaat redovna plata, redovno se pojavuvaat na svoite rabotni mesta. Neka proveri dali vraboteniot kadar gi ispolnuva potrebnite kvalifikacii i dokolku ne e taka, neka gi prati na dokvalifikacija. Ne mora da izleguva na teren, istoto moè da go napravi i preku Fejsbuk!

MISLA NA DENOT

HANS-GERD PETERING

pretsedatel na Fondacijata Konrad Adenauer

MAKEDONIJA E NA DOBAR PAT KON EU, NO IMETO MORA DA SE RE[I ie imame mnogu simpatija za Republika Makedonija ili formalno Biv{a Jugoslovenska Republika Makedonija. No, nie sme solidarni i kon Grcija. I navistina se nadevame i pritiskame vo sporot so imeto da dojde do brza razvrska. Makedonija e na dobar pat kon EU. No, re{enieto mora i dvete involvirani strani samite da go iznajdat. I obete gi molam za dobra volja - izjavi v~era Hans-Gerd Petering, pretsedatel na Fondacijata Konrad Adenauer. Spored nego, Germanija kako vaèn partner vo EU moè i pove}e da se angaìra kako posrednik vo sporot i da ja prezeme pozitivnata uloga vo ramkite na EU kako vo odnos na Makedonija, taka i kon Grcija.

SVETOT SE MENUVA MNOGU BRZO. NE VA@I POVE]E TOA DEKA GOLEMITE GI JADAT MALITE. SEGA BRZITE GI JADAT BAVNITE

RUPERT MARDOK MEDIUMSKI MAGNAT

4 05.05.2010

NAVIGATOR

SVET

0-24

...NOVA KRIZA

...BERZANSKA EUFORIJA

...PRETSEDATELOT NA TEATAR

Vulkanska pepel gi prizemji avionite

Mnogu dobrite brojki go lansiraa Volstrit

Josipovi} voodu{even od belgra|ani

rvatskiot pretsedatel, Ivo Josipovi}, be{e po~esen gosodobrite rezultati od o~ekuvanite za industriskoto vionskiot soobra}aj nad delovi od [kotska i nad P proizvodstvo, potro{uva~kata na naselenieto i H tin na pretstavata “Dervi{ot i smrtta” na belgradskoto A Severna Irska e zatvoren poradi zgolemena koncengrade`nite aktivnosti, koi uka`uvaat na jaknewe na ameri- Narodno pozori{te, koe gostuva{e vo Hrvatska. tracija na vulkanska pepel vo atmosferata. kanskata ekonomija, zav~era go pottiknaa Volstrit.

FOTO NA DENOT

107 godini od smrtta na Goce Del~ev Makedonija ja obeleà 107godi{ninata od smrtta na revolucionerot Goce Del~ev so panihida na negoviot grob vo crkvata “Sveti Spas” vo Skopje. Pokraj dràvni, vladini i delegacii na nau~noobrazovnite i kulturnite institucii vo zemjava, sveò cve}e na grobot na Goce Del~ev poloì i negovata vnuka, Katerina Nurxieva. Vo sobranieto, akademikot Georgi Stardelov na nekolku zaslu`ni nau~nici im ja vra~i dràvnata nagrada “Goce Del~ev” za zna~ajni ostvaruvawa vo ovaa oblast. Vizionerot Del~ev, koj pred pove} e od eden vek go razbra svetot kako pole za kulturen natprevar na narodite, e ubien od turskata vojska na 4 maj 1903 godina vo seloto Banica, na pat kon Ser. Vo za~uvanite pisma, Del~ev pi{uva deka se bori za slobodna i nezavisna Makedonija so {iroki prava na siroma{noto naselenie.

DVA, TRI ZBORA “Grcija mora da primeni drakonski merki na {tedewe kakvi {to zemjata ne videla vo svojata ponova istorija, no bez koi ne mo`e da se spre~i bankrotot na dr`avata” JORGOS PAPANDREU premier na Grcija

“Nuklearnite aktivnosti na Iran go dovedoa svetot vo rizik. Iran mu prkosi na Sovetot za bezbednost na ON i na Me|unarodnata agencija za atomska energija (MAAE) i na toj na~in ja doveduva vo opasnost idninata na ne{ireweto na nuklearnoto vooru`uvawe” HILARI KLINTON dr`aven sekretar na SAD

“Germanija }e ja poddr`i kandidaturata na Srbija za ~lenstvo vo EU, dokolku Belgrad ja promeni svojata dr`avna politika kon Kosovo i go ispora~a Ratko Mladi} vo Ha{kiot tribunal” BODO VEBER germanski politikolog

GADGETS

NOKIA GI NAJAVI C6, E5 I C3

SO SEKOJ KUPEN PRIMEROK NA MAGAZINOT KAPITAL SLEDUVA BESPLATEN DNEVEN VESNIK KAPITAL

okia najavi tri novi modeli na mobilni telefoni. Zaedni~ko za site niv e {to imaat celosna QWERTY-tastatura i nameneti se za korisnicite koi se ~esto konektirani. Nokia C6 e mobilen telefon koj raboti na operativniot sistem Symbian S60, ima 3,2-in~en displej na dopir so nHD-rezolucija, poddr`uva Wi-Fi, ima vgraden GPS-priemnik, a kamerata e so rezolucija od 5 megapikseli. Telefonot }e se najde na pazarot kon sredinata na

godinava. Nokia E5 ima kamera so rezolucija od 5 megapikseli so LED-blic, Wi-Fi, Bluetooth, vgraden GPSpriemnik, 3,5-milimetarski audiopriklu~ok, slot za memoriska karti~ka microSD. Telefonot raboti na Symbian OS, a isto kako i modelot C6, na pazarot treba da se pojavi kon sredinata na godinava. C3, tretiot model koj go pretstavi Nokia, ima 2,4-in~en displej so QVGA-rezolucija, raboti na Symbian S40 i ima poddr{ka za Wi-Fi.

6 05.05.2010

POLITIKA

CENTAR O^EKUVA NOVI BARAWA ZA SPOMENICI NA ALBANCI o krajot na mesecot postoi mo`nost op{tina Centar do Sovetot da gi dostavi barawata za postavuvawe na spomenici na Albanci vo centralnoto gradsko podra~je, soop{ti gradona~alnikot Vladimir Todorovi}. “O~ekuvame novi barawa za spomenici, i toa za poznati li~nosti Albanci od na{ata zaedni~ka istorija. Ima barawa od nekoi

Vo presret na protestot na koj re~isi site albanski nevladini organizacii obedineto }e se pobunat protiv diskriminacijata na koja se izlo`eni vo dr`avata (!?), ONA vo soop{tenie pora~a deka se “budi”! Se pojavija i otvoreni zakani za pukotnici po ulicite na glavniot grad, ako ne im se izleze vo presret na albanskite barawa. Vladeja~kata DUI, partijata na “edinstveniot legitimen komandant” na ONA, za kakov se proglasuva Ahmeti, odlu~i deka vo vakvi uslovi e najpametno da mol~i! KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

ovetot na 40–te albanski nevladini organizacii, koi {to na 10 maj } e protestiraat za kr{eweto na pravata i diskriminacijata na albanskoto malcinstvo vo Makedonija, obvinuva deka Ministerstvoto za vnatre{ni raboti vr{i pritisoci vrz niv. Spored organizatorite na protestot, dvajca nivni ~lenovi, Hajredin Kaza i Baki

nevladini organizacii. êkame u{te od nekoi. Sigurno }e ima 3-4 spomenici na istaknati Albanci vo centralnoto gradsko podra~je i na noviot most }e ima okolu pet, moèbi, na li~nosti od na{ata umetnost, istorija, pisateli”, izjavi Todorovi}. Po spomenicite na Goce Del~ev i na Dame Gruev, }e bide postaven i spomenikot na Metodija Andonov-ênto. Spomenikot na ênto, iz-

raboten vo mermer, }e bide postaven nadvor od plo{tadot, pred kafuleto "Trend". Todorovi} veli deka bilo re{eno spomenicite na Goce Del~ev i na Dame Gruev da se postavat no}e, bidej}i takov transport se organizira koga soobra}ajot e najmalku frekventen i so obezbeduvawe. “Ne postoi Makedonec {to ne e gord na ovaa rabota”, re~e toj.

lbanskiot premier, Sali Beri{a, na zav~era{nata sredba so liderot na DPA, Menduh Ta~i, izjavi deka Ohridskiot dogovor pretstavuva veli~estveno postignuvawe na Albancite i negovoto celosno sproveduvawe “ne e od golem interes samo za Albancite, tuku i za site gra|ani vo Makedonija”. “^uvstvuvam posebno zadovolstvo da konstatiram i da ka`am deka mirot, stabilnosta, integritetot i integracijata na Makedonija se od golemo zna~ewe za Albancite, i jas go pozdravuvam nivniot

pridones vo site ovie oblasti”, mu re~e Beri{a na Ta~i. Ta~i, pak, mu se po`ali na Beri{a deka “blokiraweto na integraciskiot proces, devijacijata vo implementacijata na Ohridskiot dogovor i ekonomskata kriza vo Makedonija” se trite glavni pri~ini {to go voznemiruvaat i zagri`uvaat.

NA ALBANCITE IM SE MALKU PRAVATA [TO GI U@IVAAT

OVA [TO GO IMAAT E NEDOVOLNO ZA “ONA”!? ERVAN FUERE : Evroambasadorot Ervan Fuere i v~era u{te edna{ isprati poraka do site relevantni politi~ki faktori vo Makedonija deka problemite ne se re{avaat so nasilstvo. “Politi~kite partii treba da koristat eden gra|anski ton koj } e ja vodi zemjata kon Unijata, zatoa {to tie tokmu za toa se izbrani od gra|anite” izjavi Fuere, pri posetata na Kavadarci. Sulejmani, bile privedeni vo Tabanovce! Policajcite, navodno vo obidot da izvle~at podetalni informacii za aktivnostite na zdruènijata, vo i von Sovetot, se sluèle so niski provokacii i pcosti. Za organizatorite, priveduvaweto e samo obid za vr{ewe pritisok i zapla{uvawe. Tie velat deka i pokraj site obidi da se spre~at vo nivnata namera, protestot, sepak, }e se odrèl i }e pokaèl kolku Albancite vo dràvava se nezadovolni od svojata polo`ba i od neimplementiraweto na Ohridskiot ramkoven dogovor. “Na Sovetot se pridruùvaat s$ pogolem broj albanski nevladini organizacii. Vakvite niski udari nema da n$ popre~at vo na{ata cel. Na 10 maj Albancite }e izlezat na ulica za da pokaàt kolku se ~uvstvuvaat obespraveno i nezado-

volno. Ohridskiot dogovor i po devet godini od potpi{uvaweto, s$ u{te ne e implemetiran, a vlasta sproveduva proekti kako “Skopje 2014”, so koi samo se zgolemuva na{eto ~uvstvo na inferioriornost. Vaka ne moè ponatamu, zatoa odlu~ivme da izlezeme na ulica i da dademe do znaewe deka narodot “vrie””, velat od Sovetot. Od vladeja~kata DUI velat deka ne sakaat ni da go komentiraat protestot, za koj {to informiraat deka, spored niv, nemalo ni da se odrì, oti mnogu organizacii ve}e po~nale da se povlekuvaat. Informaciite se deka na Ahmeti voop{to ne mu odgovara da se slu~i ovoj protest, oti istiot moè da bide mnogu rizi~en i opasen, najmnogu za DUI. Ahmeti e staven vo situacija ako ne go poddrì, da bide osuden od elektoratot za nezainteresiranost i pa-

SDSM GO OBVINI VMRO-DPMNE ZA PRITISOK VRZ MEDIUMITE DSM v~era ja obvini vladeja~kata VMRO-DPMNE deka vr{i pritisok vrz mediumite. Ova be{e reakcija na zav~era{nite obvinuvawa {to stignaa od partijata na Nikola Gruevski, na smetka na SDSM. “^ovekot koj se proslavi obra} aj}i mu se na premierot so “pastirot”, o~igledno od pred dve nedeli e dopolnitelno nagraden, tokmu od Gruevski i od VMRO-DPMNE. Slobodan Tomi} od 14 april e privre-

BERI[A: OHRIDSKIOT DOGOVOR E NAJGOLEMO POSTIGNUVAWE NA ALBANCITE

meno vraboten vo op{tina Gazi Baba na rabotno mesto referent za informirawe, kade {to gradona~alnikot e od redovite na VMRO-DPMNE. Zamislete, Slobodan Tomi} za ovoj vremen anga`man }e bide platen re~isi 30.000 denari mese~no so narodni pari”, izjavi Emilijan Stankovi}, portparol na SDSM . Toj istakna deka vo op{tina Gazi Baba e anga`iran u{te eden “partiski vojnik”. Spored Stankovi}, Todor

Petrov e vraboten kako pomo{nik-rakovoditel vo sektorot za poddr{ka na gradona~alnikot. “Ovie dva primeri se samo mal del od dobro izgradeniot sistem na Gruevski za brutalna partizacija na op{testvoto. Gruevski i VMRO-DPMNE izgubija sekakvo pravo da obvinuvaat koj bilo drug za partizacija, pritisoci, zakani, bidej}i toa e glavna karakteristika na nivniot nenaroden re`im”, re~e Stankovi}.

sivnost vo odnos na borbata za albanskite interesi, a ako go poddr`i, toga{ da mu se pripi{e radikalizam i site eventualni incidenti. “Koga se sobira golema masa na lu|e, dovolno e da se frli petarda, pa, toa da predizvika pogolem incident. Nam vo momentov najmalku ni odgovaraat takvi slu~uvawa i nie ne smeeme da se involvirame vo ni{to {to bi bilo zakana po op{tata stabilnost”, velat partiski izvori za “Kapital”. Vo partijata na Ahmeti ne sakaat da komentiraat ni kako ovoj protest }e vlijae vrz celokupnata slika za kr{livata i tenzi~na me|uetni~ka atmosfera vo momentov. Protestot se slu~uva vo uslovi koga vo Makedonija, osven {to se prodlabo~uva me|uetni~kiot jaz na institucionalno nivo, preku te{ki prepukuvawa i delbi

na politi~arite po etni~ka k osnova, toj jaz e s$ poo~igleden i na teren (kade {to so svoi metodi vo borba za rejting se sudrija DUI i DPA). Pokraj radikalnite izjavi deka se bliì krajot na dràvata kako unitarna tvorba i deka e neophodna nejzina podelba, celata tenzija kulminira{e so soop{tenie na ONA, vo koe teroristi~kata organizacija pora~uva deka ne e mrtva i deka prezema odgovornost za incidentite so oru`jeto na granicata so Kosovo. DUI se ogradi od soop{tenieto so jasna poraka od liderot Ahmeti deka toj bil i }e ostane edinstven legitimen voda~ na “osloboditelnata armija”, no, ako vnimatelno se tolkuva, i ovaa izjava govori deka ni samiot Ahmeti ne negira deka ONA e s$ u{te “ìva”... i stavena vo miruvawe, dodeka ne “pritreba”.!?

VVidnite ~lenovi na DUI velat deka e donesena partiska odluka da ne se komentira ni{to pove}e okolu slu~uvawata. Ostanaa nemi i za radikalnata izjava na pratenikot i vujko na Ahmeti, Fazli Vejliu, koj izjavi deka ako za edna nedela ne se re{i statusot na borcite na ONA, }e ima pukotnici niz glavniot grad, “S$ {to }e se kaè na ovaa tema, }e bide kaàno od liderot Ahmeti, li~no. Nie ne moème da komentirame podetalno”, velat ~lenovi od partiskoto rakovodstvo. Sepak, ona {to od tamu go brifiraat e deka na sredbite so pretstavnicite od amerikanskata ambasada vo sedi{teto vo Re~ica, vo petokot, kako i vo kontaktite so liderite na Albanija, zaedni~ki bilo konstatirano deka dràvata ne se dviì vo posakuvanata nasoka, a toa se evroatlantskite integracii.

“PAVEL [ATEV” GI POFALI SPOMENICITE ostavuvaweto na spomenicite na Goce Del~ev i na Dame Gruev pred Kameniot most e po~etok na vra}-aweto kon spomeni~noto obele`je na glavniot grad, istakna Danilo Kocevski, hroni~ar za Skopje, na v~era{nata tribina na tema "Estetikata na spomenicite od proektot "Skopje-2014"”, vo organizacija na institutot "Pavel [atev". Spored nego, treba da se napravi

sinteza od politi~kata i od kulturnata istorija. Arhitektot Vangel Bo`inovski istakna deka Makedonija e mestoto kade {to se napraveni najgolemite skulpturi vo neolitot. “Ottamu, skulpturata e svojstvo na makedonskata civilizacija, a “Skopje 2014” e vistinski proekt za idninata”, re~e Bo`inovski. Pofalbi i zadovolstvo od spomenicite stignaa

i od akademiskiot vajar @arko Ba{evski, koj e avtor na spomenicite na Goce Del~ev i na Dame Gruev na plo{tadot "Makedonija" i od Dimitar Filipovski, skulptor i vajar, avtor na spomenikot na ênto. Spored nego, obeleùvaweto na zna~ajni li~nosti od makedonskata istorija moè da se slu~i isklu~ivo preku realisti~nite prikazi na tie likovi.

FOKUS

05.05.2010

NBM BUDNO JA SLEDI SOSTOJBATA VO STOPANSKA I ALFA BANKA

GO[EV: BANKARSKIOT SEKTOR E OTPOREN NA GR^KATA KRIZA!

ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

ankite vo Makedonija se sigurni, ne se direktno izloèni sprema Grcija odnosno nemaat vloùvawa vo hartii od vrednost izdadeni od Grcija, smiruva Narodnata banka na Makedonija, so poraka deka bankarskiot sektor ostanuva stabilen i otporen na gr~kata finansiska kriza. Osven toa, od NBM velat deka i gr~kite banki {to se prisutni vo Makedonija se solventni i zasega pokaùvaat otpornost na finansiskite problemi na nivnite mati~ni banki vo Grcija. "NBM kontinuirano ja sledi sostojbata vo Grcija i parametrite koi se odnesuvaat na gr~kiot dràven dolg i na~inot na negovo finansirawe. Iznosot na sredstvata koi gi dràt na{ite banki na smetki kaj banki vo Grcija, kako i kreditite odobreni na nerezidenti so sedi{te vo ovaa dràva, e zanemarliv vo odnos na vkupnata bilansna aktiva na na{ite banki. Ottuka, ne moè da se zboruva za direkten kanal preku koj moàt da se preleat vo Makedonija sostojbite povrzani so gr~kiot dràven dolg. Isto taka, na dnevna osnova se sledat informaciite i pazarnite pokazateli za dvete gr~ki banki koi se prisutni na makedonskiot bankarski pazar. Ovie dve banki, kako i site ostanati banki vo Makedonija, se predmet na kvartalno stres-testirawe na pove} e scenarija, a rezultatite od stres-testovite, imaj}i ja predvid dobrata solventna pozicija, pokaùvaat otpornost na dvete banki" velat za "Kapital" od Narodnata banka. Od NBM velat deka dvete banki so dominanten gr~ki kapital, Stopanska i Alfa banka, odrùvaat soodvetna

likvidnost i gi ispolnuvaat likvidnosnite koeficienti propi{ani od strana na Centralnata banka za celiot bankarski sistem. Iako i dvete banki se upateni na dolgoro~no finansirawe od strana na mati~nite banki vo forma na subordinirani krediti ili dolgoro~ni depoziti, ro~nata struktura na ovie obvrski, spored NBM, upatuva deka delot koj dospeva vo tekot na 2010 godina prakti~no i nema da ima vlijanie vrz nivnata likvidnosna pozicija. Soglasno objavenite podatoci za 2009 godina, dvete bankarski grupi ja zavr{ija godinata so u~estvo na nefunkcionalnite krediti vo vkupnite krediti od 5,7%, {to generalno uka`uva deka dvete grupacii imaat solidni kreditni portfolija koi generiraat pari~ni tekovi. Dvete banki, soglasno objavenite podatoci, imaat stapka na adekvatnost na kapitalot ne{to pomala od 12%, {to zna~i deka, od aspekt na nivnata solventna pozicija, se raboti za dobro kapitalizirani bankarski grupi. Stopanska banka na krajot na 2009 godina ima{e stapka na adekvatnost na kapitalot od 17,2%, a Alfa banka 14,9%, {to e visoko nad zakonskiot minimum od 8%. Dvete banki vo tekot na 2009 godina go zgolemija kapitalot. Zgolemuvaweto kaj NBG iznesuva{e 1,2 milijardi evra, a kaj Alfa banka 1 milijarda evra, no spored podatocite od NBM, Stopanska i Alfa banka imaat relativno malo u~estvo vo vkupnite sredstva na grupaciite na koi im pripa|aat, i i dvete banki se dobro kapitalizirani. Od aspekt na izvorite na finansirawe na aktivnostite na ovie dve banki, podatocite poka`uvaat deka istite predominantno se baziraat na finansirawe od depoziti na klienti so ogled na toa {to pokazatelot za odnosot na krediti/depoziti kaj ednata banka iznesuva 97%, a

kaj drugata 110%, {to zna~i deka istite ne se upateni na prekumerno finansirawe i zavisnost od me|unarodnite finansiski pazari. NAMALENI KREDITNI REJTINZI NA NBG I ALFA BANKA Izminatiot period, nekolku vode~ki banki vo Grcija, me|u koi i NBG i Alfa banka, se soo~ija so nekolkukratno namaluvawe na kreditniot rejting. Poslednoto namaluvawe na rejtingot be{e od strana na rejting-agencijata Fi~ na po~etokot na april, koga ovaa agencija go namali rejtingot na ~etiri vode~ki gr~ki banki na BBB-. Vlo{uvaweto na rejtingot se objasnuva so prodlabo~uvaweto na finansiskite problemi i poradi toa {to be{e neizvesen na~inot na finansirawe na dolgot na Grcija koj dospeva ovaa godina. Od paketot za spas na gr~kata ekonomija od bankrot od MMF i EU, vo vrednost od 110 milijardi evra, 10 milijardi }e bidat nameneti kako pomo{ za bankarskiot sektor. Od NBM velat deka namaluvaweto na rejtingot na NBG i Alfa banka ne se o~ekuva da vlijae direktno vrz raboteweto na nivnite podru`nici vo Makedonija. Neodamna i prviot ~ovek na Stopanska banka, Gligor Bi{ev, izleze so uveruvawe deka klientite na Stopanska se sigurni i deka gr~kata kriza nema da vlijae negativno vrz raboteweto na Stopanska banka. “Efektite od gr~kata finansiska kriza }e ja pogodat Stopanska banka isto tolku kolku {to }e vlijaat i vrz koj bilo drug ekonomski subjekt vo zemjava. Akcionerskiot kapital na na{ata banka ne mo`e da se povle~e po nitu edna osnova. Toa ne e mo`no nitu teoretski, nitu prakti~ki, kako {to ne e mo`no nikade vo svetot. Osven toa, NBG minatata godina ostvari dobivka od 920 milioni evra, raspolaga so kapital od 8,4 milijardi

Bankite vo Makedonija se sigurni, ne se

direktno izloèni sprema Grcija, odnosno nemaat vloùvawa vo hartii od vrednost izdadeni od Grcija, smiruva Narodnata banka na Makedonija so poraka deka bankarskiot sektor ostanuva stabilen i otporen na gr~kata finansiska kriza. Osven toa, od NBM velat deka i gr~kite banki {to se prisutni vo Makedonija se solventni i zasega pokaùvaat otpornost na finansiskite problemi na nivnite mati~ni banki vo Grcija

evra i vkupna aktiva od 114 milijardi evra, {to pokaùva deka NBG e dovolno stabilna i odlu~i celata dobivka ostvarena vo Makedonija da ostane kako traen vlog vo zemjava”, izjavi neodamna direktorot Bi{ev. Od Alfa banka zasega nema komentar dali i kolku finansiskite problemi na nivnata mati~na banka vo Grcija moàt da se odrazat vrz nivnoto rabotewe na makedonskiot pazar. Ramka: Gr~kata kriza moè da gi zagrozi bankite vo Srbija, Hrvatska i Bugarija Briselskata agencija IHS Global Insajt, koja se zanimava so finansiski analizi,

PETAR GO[EV

oceni deka gr~kata kriza bi moèla da ja zagrozi stabilnosta vo balkanskite sektori na jugoisto~na Evropa, osobeno vo Bugarija, Hrvatska i Srbija, kade {to gr~kite banki zazemaat zna~ajni pozicii na lokalnite bankarski pazari. Kako {to smeta avtorot na analizata Tobi Vajt, krizata vo Grcija bi moèla da vlijae na sposobnosta na bankite da obezbedat likvidnost na svoite filijali vo regionot, bidej}i se oslabeni nivnite zadolìtelni rezervi i nivoto do koe {to moàt da davaat dopolnitelni zaemi. Takvata situacija ja pogoduva ne samo kreditnata aktivnost na bankite vo samata Grcija,

tuku i nivoto do koe {to moàt da poddràt i obezbedat kapital i likvidnost na svoite banki vo stranstvo, veli Vajt. “Toa }e se odrazi na kreditnata aktivnost na filijalite vo Srbija i na nivnata sposobnost da davaat zaemi na svoite klienti. Obvrskite prezemeni so Vienskata inicijativa ostanuvaat nedopreni, no nivoto do koe {to gr~kite banki }e bidat podgotveni i sposobni da gi ispolnat tie obvrski, donekade e ograni~eno”, se ocenuva vo analizata na briselskata agencija. Od druga strana, vlogovite na srpskite {teda~i vo filijalite na gr~kite banki nema da bidat pogodeni, bidej} i se pokrieni so lokalni garancii i dogovori so Centralnata banka vrz osnova na koi rabotat vo Srbija, se zaklu~uva vo analizata na agencijata Global Insajt. Vo srpskata vlada ne o~ekuvaat gr~kata kriza negativno da vlijae na bankarskiot sektor vo zemjata. Narodnata banka na Srbija neodamna soop{ti deka gr~kite banki koi rabotat vo zemjata mora da se pridrùvaat na srpskite zakoni i regulativi.

GUVERNER NA NBM NBM kontinuirano ja sledi sostojbata vo Grcija so gr~kiot dràven dolg i na~inot na negovoto finansirawe. Iznosot na sredstvata koi gi dràt na{ite banki na smetki kaj banki vo Grcija, kako i kreditite odobreni na nerezidenti so sedi{te vo ovaa dràva, e zanemarliv vo odnos na vkupnata bilansna aktiva na na{ite banki. Ottuka, ne moè da se zboruva za direkten kanal preku koj moàt da se preleat vo Makedonija sostojbite povrzani so gr~kiot dràven dolg. Isto taka, na dnevna osnova se sledat informaciite i pazarnite pokazateli za dvete gr~ki banki koi se prisutni na makedonskiot bankarski pazar. Ovie dve banki, kako i site ostanati banki, se predmet na kvartalno strestestirawe na pove}e scenarija, a rezultatite od stres-testovite, imaj}i ja predvid dobrata solventna pozicija, pokaùvaat otpornost i na dvete banki.

OP[TESTVO

05.05.2010

MEDICINSKI STIPENDII ZA ROMITE niot razvoj i dostapnost do medicinsko obrazovanie za mladite Romi, so {to }e se zgolemi i dostapnosta do zdravstvenite uslugi za Romite. "Ovaa programa za prvpat se voveduva vo Makedonija i glavna cel ni e da im pomogneme i da gi motivirame Romite koi {to se {koluvaat na medicinskite u~ili{ta i fakultetite da prodol`at

kupno 30 studenti Romi na medicinskite fakulteti, visokite {koli, srednite u~ili{ta kako i lekarite Romi na postdiplomski studii }e bidat poddr`ani vo prvata godina od implementacijata na Programata za medicinski stipendii za Romi. Programata za medicinski stipendii za Romi ovozmo`uva poddr{ka vo profesional-

da se obrazuvaat i da ovozmo`at podobruvawe na pristapot do zdravstvenite uslugi za Romiteâ&#x20AC;?, izjavi Ajsel Memet, koordinator na programata. Mo`nost da konkuriraat imaat site Romi, dr`avjani na Makedonija, koi se redovni studenti ili u~enici vo akreditiranite medicinski fakulteti ili sredni u~ili{ta ili, pak, se na dodiplomski, magisterski ili doktorski studii.

DONACIJA ZA KONTROLA NA IZVOZOT I GRANI^NATA BEZBEDNOST eneska, ambasadorot na SAD, Filip Riker, ministerot za vnatre{ni raboti, Gordana Jankulovska, pomo{nik-direktorot na Sektorot za grani~ni raboti i migracija, Marinko Ko~ovski, rakovoditelot na Sektorot za carina pri Ministerstvoto za finansii, Zoran Gligorov i zamenikdirektorot na Carinskata

uprava, Quqzim Xemaili, }e prisustvuvaat na ceremonijata na donacija na oprema vo vrednost od 146.000 dolari za pograni~nata policija i od 63.000 dolari za Carinskata uprava. Opremata, koja {to e obezbedena preku Programata za kontrola na izvoz i grani~na bezbednost, }e pomogne za zajaknuvawe na sposobnosta na

makedonskata grani~na policija vo spre~uvawe na {vercot. Ovaa donacija e del od poddr{kata na vladata na SAD za Republika Makedonija koja ima za cel da pridonese za zgolemuvawe na kapacitetite vo borbata protiv trgovijata so oru`je za masovno uni{tuvawe. Ovaa oprema, isto taka, }e se koristi za otkrivawe na site vidovi na nedozvolena trgovija, vklu~uvaj}i narkotici, oru`je i lu|e.

USPE[NA USAID PROGRAMA ZA AGROBIZNIS

SO PODDR[KA DO POGOLEM IZVOZ I NOVI INVESTICII 5 16% Makedonskiot agro-prehramben kompleks ima potencijal i da proizveduva kvalitetni, i da izvezuva i da stimulira novi investicii. Ova go potvrduva proektot finansiran od USAID, koj v~era gi prezentira{e svoite uspesi.

GORAN LEFKOV

lefkov@kapital.com.mk

ealiziran izvoz vo vrednost od 28,5 milioni dolari vo 2009 godiona i 7,6 milioni dolari investicii vo privatniot agrobiznis-sektor se samo del od pozitivnite rezultati koi potvrduvaat deka AgBiz programata na Amerikanskata agencija za me|unaroden razvoj (USAID) e pove}e od uspe{na. Preku ovaa programa za poddr{ka na makedonskiot agrobiznis, 10 iljadi doma}instva kreirale dopolnitelen prihod i si obezbedile sigurni izvori na prihodi, be{e potencirano na v~era{nata prezentacija na uspe{nite proekti koi so pomo{ na AgBiz gi realiziraa dvaesetina vode~ki makedonski agrobiznis-kompanii. Programata vo izminatite godini im ovozmo`i na pove} e kompanii od ovoj sektor da dobivaat tehni~ka pomo{, polesen pristap do finansiski sredstva; ovozmo`i da se podobrat vrskite me|u proizvoditelite, prerabotuva~ite i prodava~ite i da u~estvuvaat na rabotilnici, konferencii, saemi i studiski poseti. â&#x20AC;&#x153;Od 2007 godina navamu im pomognavme na 180 agrobiznisi da go zgolemat svojot kapacitet i da stanat pokonkurentni na regionalnite i svetskite pazariâ&#x20AC;?, izjavi ambasadorot na SAD vo Makedonija, Filip Riker, na v~era{nata prezentacija na

rezultatite od proektite. Spored nego, makedonskiot zemjodelski sektor koj generira re~isi 16% od bruto-doma{niot proizvod vo zemjata i vrabotuva 25% od naselenieto, s$ u{te ima dovolno prostor za razvoj i osvojuvawe na novi pazari. "Firmite od agrobiznisot i zemjodelskite proizvoditeli se glavnite dvigateli na makedonskiot agrar. Unapreduvaweto na zemjodelstvoto e eden od na{ite najva`ni reformski proekti zatoa {to ovoj sektor e zna~aen izvor na nacionalniot prihod i eden od strate{kite so visok razvoen potencijal", istakna ministerot za zemjodelstvo, C

milioni dolari dosega investira{e AgBiz vo Makedonija

od bruto-doma{niot proizvod se generira od zemjodelstvoto

Programata poddr`a ~etiri sektori: sve`o ovo{je i zelen~uk, vino, prerabotki od zelen~uk i samoniknati {umski vidovi, koi opfa}aat dve tretini od makedonskiot izvoz Qup~o Dimovski, za kogo predizvikot od globalizacijata na pazarite e najgolema vo prehranbeniot. Zatoa jakneweto na konkurentnosta vo agroprehranbeniot sektor e golem predizvik za Makedonija. "Da se ima proizvod so dodadena vrednost e pridobivka ne samo za proizveduva~ot, tuku i profit za trgovecot, O

pogolema prepoznatlivost i pogolema konkurentnost", istakna Dimovski. Vo period od dve i pol godini, od mart 2007 godina dosega, programata AgBiz rabote{e so pove}e od 180 zemjodelski firmi vo ~etiri sektori: sve`o ovo{je i zelen~uk, vino, prerabotki od zelen~uk i samoniknati {umski vidovi. Celta na

proektite be{e da se zgolemi konkurentnosta na kompaniite preku dodavawe vrednost na postojnite proizvodi, razvoj i pro{iruvawe na izvoznite pazari, zgolemuvawe na kapacitetite i implementacija na sistemite za bezbednost na hrana. Programata im ovozmo`i na firmite da gi identifikuvaat i razberat izvoznite pazari za proiz-

GOLEMITE MARKETI ZAINTERESIRANI ZA MAKEDONSKA ORGANSKA HRANA rgovcite so organski zemjodelski proizvodi da definiraat za koi kulturi i prerabotki i za kolkavi koli~estva se zainteresirani, a Federacijata na proizvoditeli na organski proizvodi da podgotvi lista na proizvodi i raspolo`livi koli~estva za proda`ba, e zaklu~okot od sostanokot na dvete strani {to se odr`a vo Ministerstvoto za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo. Ministerstvoto, vo sorabotka so programata AgBiz na Amerikanskata agencija za me|unaroden razvoj (USAID), }e napravi analiza na potencijalot za organsko proizvodstvo vo Makedonija. Vo tek se i podgotovkite za sproveduvawe na nacionalna kampawa za promocija na

organskoto proizvodstvo. Zamenik-ministerot za zemjodelstvo, Perica Ivanoski, na sostanokot gi prezentira{e politikite za poddr{ka na organskoto proizvodstvo i planovite za sproveduvawe na nacionalnata kampawa. Farmerite-~lenovi na Federacijata gi prezentiraa paletata organski proizvodi i koli~estvata {to mo`at da gi ponudat. Pobaraa trgovcite da gi definiraat uslovite za proda`ba vo nivnite centri za navremeno organizirawe na proizvodite, pakuvaweto i distribucijata. Vladata od 2005 godina kontinuirano ja zgolemuva poddr{kata za primarnite organski proizvoditeli. Od simboli~ni 6 milioni den-

vodi so dodadena vrednost; da gi zajaknat pazarnite vrski so proizvoditelite, prerabotuva~ite i trgovcite; da go podobrat menaxiraweto so firmite; da kreiraat novi rabotni mesta i da ostvarat pogolemi prihodi. Do denes, programata AgBiz obezbedi poddr{ka na 25 organizacii na proizvoditeli i ~etiri trgovski zdru`enija. Obu~i pove}e od 1.200 lica i, najva`no od s$, im pomogna na agrobiznis kompaniite da potpi{at nara~ki za izvoz vo vrednost od 10,3 milioni evra i im pomogna na 36 kompanii da pristapat do finansii vo vrednost od 6,9 milioni dolari. Programite koi gi finansiral Agbiz vo Makedonija platile surovini vo vrednost od 4,3 milioni evra, ostvaren e izvoz od 3,1 milioni evra, pottiknale novi investicii vo zemjodelstvoto od 7,7 milioni evra, 10.000 doma}instva predavale proizvodi vo programite finansirani od Agbiz, 561 novi vrabotuvawa. ari na 11 milioni vo 2007 godina, do 20 milioni vo 2008 godina. Lani, za ovaa namena bea odvoeni 50,1 milioni denari, a godinava 70,8 milioni denari. Vo 2005 godina, koga po~na poddr{kata, sertificirani bea samo 266 hektari pod organsko proizvodstvo. Vo 2006 godina povr{inata re~isi dvojno se zgolemi na pove} e od 509 hektari, vo 2007 godina bea evidentirani 714 hektari, vo 2008 godina vkupno 1.029 hekatri, a vo 2009 godina kako organski bea sertificirani 1.055 hektari. Makedonija e vode~ka zemja vo regionot po goleminata na finansiskata poddr{ka {to se dava za razvoj na organskoto zemjodelsko proizvodstvo. Noviot Zakon za organsko zemjodelstvo, donesen vo dekemvri 2009 godina, e celosno usoglasen so evropskata legislativa.

10 05.05.2010

OP[TESTVO

DECENTRALIZACIJATA NE E EDNOKRATNA POLITI^KA PROMENA

KABELSKITE OPERATORI DA PREKINAT SO EMITUVAWE NA TV PINK

ecentralizacijata ne e ednokratna politi~ka promena i celta na tekovnata reforma na lokalnata samouprava vo Makedonija e da se ostvari optimalno nivo na lokalna demokratija, stabilnost, efektivni javni slu`bi i ekonomski razvoj vo op{tinite,- izjavi v~era ministerot za lokalna samouprava, Musa Xaferi, na konferencijata “Demokratija i decentralizacija”, koja {to se odr`uva vo [vajcarija.

ovetot za radiodifuzija najavi deka denovive }e sprovede zasilen monitoring so cel da go spre~i eventualnoto nepo~ituvawe na neodamne{noto predupreduvawe {to go upati do kabelskite operatori da prestanat so reemituvawe na programskite servisi na RTV Pink, zatoa {to dogovorite ve}e im se raskinati.

Spored nego, za dostignuvawe na povisok stepen na lokalna demokratija i celosno ot~etni i efikasni edinici na lokalnata samouprava se potrebni vreme i celosna i bezrezervna posvetenost na centralnata vlast. Celta na konferencijata e da promovira konstruktiven dijalog i razmena na iskustva vo sproveduvaweto na decentralizacijata vo zemjite-~lenki na Sovetot na Evropa.

Evropskite fondovi za makedonskoto obrazovanie stopirani

Na krajot od minatiot mesec, Sovetot dobil izvestuvawe od Media sistem GMBH, od Viena, zastapnik na prenosot na pravata za reemituvawe na televizskite programski servisi na RTV Pink za podra~jeto na Makedonija, deka gi raskinal dogovorite so 35 kabelski operatori poradi neispolnuvawe na dogovorenite obvrski. Spored Media sistem,

sekoe ponatamo{no reemituvawe na programite na Pink Plus, Pink Muzika i Pink Folk }e se smeta za akt na piraterija i kr{ewe na zakonite za avtorsko pravo i srodnite prava i na zakonot za radiodifuzna dejnost. Ekskluzivni prava za reemituvawe na programite na RTV Pink vo Makedonija ima TV Boom.

Nevladinata orga organizacija Fond za integralna sorabotka, ~ij {t {to prets pretsedatel vo toa vreme bil Traj~e Nelkovski, tat ovski tatko tko na ddirektorot na Nacionalnata agencija, vo 2008 go godina dobil proekt od Brisel te`ok 23.000 evra. I nevladinata n Oko, isto taka vo sopstvenost na Nelkovski, dobila proekt od agencijata. Zgora na s$, i Nelkovski soprugata na Bo{ko Nelkovski aplicirala za proekti od progra programata "Mladi vo akcija".

MIRUVAAT PROEKTITE, A SO NIV 11,48 1,3 I NADLE@NITE! milioni evra od milio Evrops Evropskata unija se rezervirani rezer za makedonskoto makedonsko obrazovanie od 2007 godina g dosega, od prvata prvat komponenta na a IPA-fondovite IPA

NIKOLA TODOROV

minister za obrazovanie i nauka "Ogromna damka e frlena vrz Makedonioni-ddi.. ja i treba vreme za istata da izbledi. ]e dadam sé od sebe za da go vratam am m tee vo normala slu~ajot so evropskite fondovi za obrazovanie". VIKTORIJA MILANOVSKA milanovska@kapital.com.mk

vropskite programi za obrazovanie "Mladi vo akcija" i "Do`ivotno u~ewe" se stavaat vo miruvawe, velat od Nacionalnata agencija za evropski obrazovni programi i mobilnost (NA). Vo periodot dodeka stivnuva skandalot so evropskite fondovi nameneti za makedonskoto obrazovanie, koi bea zamrznati poradi niza

Dodeka ne zavr{at paralelnite revizii vo Nacionalnata agencija za evropski obrazovni programi, dvata glavni proekti {to taa gi sproveduva se staveni vo miruvawe. zloupotrebi od strana na toga{niot direktor na Agencijata, Bo{ko Nelkovski, vo Agencijata se vo tek paralelni revizii koi se sproveduvaat od strana na Ministerstvoto za obrazovanie i nezavisna revizorska ku}a. Nacionalnata agencija za evropski obrazovni programi redovno podle`i na trojna revizija – od stra-

na na Evropskata komisija (koja se sproveduva soglasno regulativata vo EU), revizija od strana na nacionalniot avtoritet (vo slu~ajov Ministerstvoto za obrazovanie) i revizija od strana na Dr`avniot zavod za revizija. Ministerot za obrazovanie i nauka, Nikola Todorov, pak, veli deka

duri narednata godina }e se re{ava slu~ajot so evropskite fondovi nameneti za makedonskoto obrazovanie. Na pra{aweto zo{to e potrebno tolku vreme za da se re{i ne{to {to, spored nevladiniot sektor, u{te na samiot po~etok be{e o~igledno, Todorov veli deka ogromna damka e frlena vrz Makedonija i

treba vreme za istata da izbledi. "]e dadam s$ od sebe za da go vratam vo normala slu~ajot so evropskite fondovi za obrazovanie", dodava toj, ograduvaj}i se od kakov bilo komentar za malverzaciite povrzani so Nelkovski. Nevladinata organizacija Fond za integralna sorabotka, ~ij {to pretsedatel vo toa vreme bil Traj~e Nelkovski, tatko na porane{niot direktor na Agencijata, vo 2008 godina dobil proekt od Brisel te`ok 23.000 evra. I nevladinata Oko, isto taka vo sopstvenost na Nelkovski, dobila proekt od NA. Zgora na s$, i soprugata na Bo{ko Nelkovski aplicirala za proekti od programata "Mladi vo akcija". Ova direktno se kosi so Zakonot za osnovawe na Nacionalna agencija za obrazovni programi i mobilnost, koj veli deka direktorot, vrabotenite i ~lenovite na upravniot odbor ne smeat da bidat korisnici na programite. Spored Evropskiot centar za obrazovanie, za Nacionalnata agencija se predvideni sredstva od prvata komponenta na IPA, po~nuvaj}i od 2007

milioni evra buxetski sredstva se odvoeni za Agencijata vo 2010 godina

do 2010 godina. Vkupno 11,48 milioni evra se staveni na raspolagawe na Makedonija od EU. Ovie sredstva bile rasporedeni za razli~ni nameni. Za gradewe na kapacitetite na NA i za informativna kampawa bile odvoeni 900 iljadi evra, 2 milioni evra bile rezervirani za zajaknuvawe na kapacitetite na relevantnite administrativni tela vo 2008 godina, 2,1 milioni evra za istata namena narednata godina i 1,64 milioni evra za 2010 godina. Godinava, 4,84 milioni evra bile planirani za proektite "Do`ivotno u~ewe" i "Mladi vo akcija", za obuka na korisnicite, vmre`uvawe i partnerski me|unarodni i regionalni proekti. Vo 2009 godina, 93,2 milioni denari (1,5 milioni evra) buxetski sredstva bile izdvoeni za Nacionalnata agencija za evropski obrazovni programi i mobilnost. Godinava, spored Buxetot na RM, sredstvata nameneti za Agencijata se namaleni i iznesuvaat okolu 1,3 milioni evra. Ovoj slu~aj be{e pri~ina poradi koja Makedonija vo nekolku navrati be{e sporedena so Bugarija vo odnos na zloupotrebata na evropskite fondovi.

OP[TESTVO

05.05.2010

MCEO: MAKEDONIJA E VO SERIOZEN ZASTOJ akedonija e vo seriozen zastoj i osnoven preduslov za napredokot na zemjata kon Evropskata unija e re{avaweto na sporot za imeto. Evropskite prioriteti se izmesteni i vladata odi vo sprotiven pravec vo odnos na ispolnuvawe na reformite i kriteriumite koi gi bara EU. Ova se zaklu~ocite od Pettiot izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU napraven od fondacijata Institut ot-

voreno op{testvo i Makedonskiot centar za evropsko obrazovanie. "Makedonija mora da dobie datum za po~etok na pristapnite pregovori sega, a ne po nekolku godini i decenii, bidej}i toa }e ja destabilizira dr`avata, kako politi~ki, taka i ekonomski", re~e Lidija Dimova od Centarot za evropsko obrazovanie. Spored Fani KaranfilovaPanovska od Institutot otvoreno op{testvo, sprovedu-

vaweto na reformite koi gi bara EU se u{te edna va`na zada~a koja vladata ja ignorira i zaobikoluva. "Vladata so svoite politiki se dvi`i sprotivno od prioritetite na EU. Na toa uka`uvaat sostojbite vo sobranieto. Postoi diskreditacija na parlamentot, blokirawe na dijalogot i bojkotirawe na komitetot na zaednicite. Reformite koi gi bara EU ne se sproveduvaat i vladata ne raboti vo linija na re{avawe na sporot za imeto", re~e taa.

ZDRU@ENIJATA NA HRONI^NO BOLNI BARAAT POEVTINI I PODOSTAPNI LEKOVI dru`enijata na pacienti baraat itna promena na cenite na lekovite za hroni~no bolnite pacienti. Edinaeset zdru`enija me|u koi i za bubre`no bolni, deca bolni od leukemija, dijabetes, osteoporoza, revmatolo{ki zaboluvawa, multipleks skleroza i rak na dojka, pobaraa od direktorkata na Fondot za zdravstvo Maja Parnarxieva Zmejkova da gi vrati cenite na lekovite i da ne si igra so zdravjeto na ovie kat-

MAKEDONSKATA DIPLOMATIJA ZASKITANA

Biografiite na ambasadorite samo za vo fioka GABRIELA DELOVA delova@kapital.com.mk

e moè da se dobie podatok kolku od makedonskite ambasadori se diplomati od kariera. Ova ne go kaùvaat nitu vo Ministerstvoto za nadvore{ni raboti, nitu, pak, moè da se pro~ita na veb-stranata na ovoj resor. Ovaa praktika e ve} e vospostavena vo drugite zemji, duri i vo balkanskite. Na primer, na veb-stranata na hrvatskoto Ministerstvo za nadvore{ni raboti moàt da se pro~itaat biografiite na sekoj ambasador oddelno. Ova gi potvrduva tezite na ekspertite deka Makedonija ne vodi smetka kogo ispra} a da ja pretstavuva vo stranstvo. Zatoa i ne dobiva ni{to, ili dobiva mnogu malku za vozvrat. Analiti~arite komentiraat deka makedonskite ambasadori naj~esto se partiski

li~nosti li~nosti, koi kako nagrada od mati~nata partija dobivaat ambasadorska funkcija vo nekoja zemja. Pritoa, vistinska vojna se vodi pri izborot koj vo koja zemja }e odi. Najposakuvani se zapadnoevropskite i razvienite zemji. Spored ekspertite, neuspe{nosta na makedonskata diplomatija e rezultat na nejzinata neprofesionalnost i na nedostigot na kapaciteti vo MNR vo izminatite dve decenii da se sozdadat profesionalni diplomati. "Diplomatskata slu`ba se gradi so decenii, ako ne i so vekovi. Na{ata e mlada, nedovolno iskusna, nesoodvetno selektirana. Soodvetstvuva na s$ drugo vo zemjata. Gi nosi istite bolki kako i celoto op{testvo", smeta istaknatiot diplomat i porane{en ambasador, Risto Nikovski. Spored nego, mora da se napravi seriozna vnatre{na selekcija i anga`iraweto novi ambasadori da se vr{i po strogi kriteriumi.

Diplomatot \or|i Misajlovski najgolemiot problem go locira kaj vladata. "Diplomatijata nema fajde od vladata. Toa ne go pokaùvaat samo kadrovskite re{enija, tuku i nediplomatskite i nedràvni~kite potezi na vladata vo odnos na diplomatijata", istaknuva Misajlovski. Spored porane{niot ambasador Slobodan â{ule, Makedonija ima golem deficit na iskusni i karierni diplomati. "Za 20 godini, Makedonija ne uspea da sozdade pove}e od pet iskusni i dobri ambasadori. Dobrite retko ostanuvaat vo MNR po zavr{uvaweto na mandatot. Najgolemiot problem e partiskata pripadnost na diplomatite. Sega sme vo situacija da nemame dovolno iskusni diplomati, a tie {to gi imame i se navistina dobri, ne se iskoristeni poradi nivnata razli~na partiska ideologija", veli â{ule. Izlezot od vakvata nepovolna sostojba toj go gleda vo re-

grutiraweto profesionalni diplomati koi ne se partiski vojnici. "Napraven e pozitiven is~ekor so toa {to golem del od kadrite vo MNR, bez razlika na politi~kata pripadnost, po promenata na vladata ostanaa da rabotat vo Ministerstvoto", veli ^a{ule. ZAKONOT ZA NADVORE[NI RABOTI DURI VO 2006 GODINA Spored Zakonot za nadvore{ni raboti, brojot na kariernite diplomati treba da iznesuva ne pomalku od edna ~etvrtina od vkupniot broj diplomati na dr`avata. So ogled na toa {to Makedonija ima 34 ambasadi, toa zna~i deka treba da ima i okolu 10 karierni ambasadori. Od MNR ne dadoa konkretna brojka za toa kolku karierni diplomati vo momentot n$ pretstavuvaat vo svetot. Ottamu izjavija deka ovaa kvota ne samo {to e zadovolena, tuku e i nadminata. Samiot Zakon za nadvore{ni

egorii lu|e. Od Fondot gi uveruvaa zdru`enijata deka ima lekovi, a za referentnite ceni pobarale tie da se vozdr`at 10 dena koga }e se napravat prvi~nite procenki za sostojbata i cenite na lekovite vo aptekite. â&#x20AC;&#x153;Cenite se enormno visoki. Decata so leukemija do minatiot mesec primaa lek za koj ne se dopla}a{e ni eden denar, sega za mese~na doza treba da platime od 1.500-3.000 denariâ&#x20AC;? velat od

zdru`enieto za deca bolni od leukemija. Od Fondot velat deka site ja gledaat samo {tetata od promenata na doplatata na ovie lekovi koi ne se golem broj, a ne se gleda toa deka se namaleni cenite na lekovite, odnosno od 77 sega bez doplata se 209 generi~ki. Promenata doa|a otkako FZO odlu~i da najde sredna cena na istite lekovi vo Srbija, Bugarija, Hrvatska i Slovenija.

Na vebstranata na hrvatskoto Ministerstvo za nadvore{ni raboti mo`e da se pro~itaat biografiite na sekoj ambasador oddelno. Vo Makedonija ne mo`e da se dobie podatok kolku od makedonskite ambasadori se diplomati od kariera, nitu od PRslu`bata, nitu od vebstranata na MNR

godina predvide otvorawe na Diplomatska akademija. Iako ovaa akademija postoi ve}e dve godini, so polna parea }e po~ne da raboti duri godinava. "Godinava uspeavme da formirame direktorat i kadrovsko telo koe vr{i obuka i edukacija na vrabotenite vo MNR. Edukacijata ja vr{at iskusni diplomati koi rabotat vo Ministerstvoto", izjavi portparolot na MNR, Petar ûlev. Spored nego, obukata vo momentot e nameneta samo za licata vraboteni vo MNR, no se planira Akademijata da prerasne vo otvorena institucija vo koja }e se doobu~uvaat i vrabotenite od drugite ministerstva, kako i studentite koi {to }e se opredelat za diplomatskata slu`ba. Klu~no e da se poloì diplomatskiot ispit, koj e zadolìtelen za sekoj {to }e raboti vo diplomatsko-konzularnite pretstavni{tva. Mir~ev smeta deka iskustvata od Programata za osposobuvawe i obuka na diplomatskiot kadar, koja e del od Zakonot za nadvore{ni raboti, se mnogu dobri. "S$ u{te ima nekoi dilemi za Akademijata, zatoa {to barem tri fakulteti vo zemjava imaat programi od sferata na diplomatijata i me|unarodnata politika. No, potrebni se podobri vrski, pa i redovna sorabotka so akademiite vo Sofija, Belgrad, @eneva, Malta", veli Mir~ev. â{ule ja pozdravuva idejata za Diplomatska akademija, no spored nego, pra{aweto ne e vo toa dali e poloèn diplomatskiot ispit, tuku koj ja pravi obukata i od kogo se u~i. "Diplomatijata ne e teorija, taa e iskustvena disciplina. Ako se pogodi obukata da ja vr{i iskusna diplomatska garnitura, toga{ idnite diplomatski kadri koi se obu~uvaat na ovaa akademija moàt mnogu da nau~at i da bidat dobri. Samo polagaweto na diplomatskiot ispit ne zna~i i uspe{en diplomat", pojasni â{ule.

raboti e posebna pprikazna, donesen duri zatoa {to e dones vo 2006 godina. Slovencite imaat vakov zzakon od prviot moment na oosamostojuvaweto. usvoi svojot "Ako Slovenija go usv nadvore{na prv Zakon za nadv politika vedna{ po osana{iot prv mostojuvaweto, na{ usvoen duri zakon be{e usvoe Zo{to site vo 2006 godina. Zo{ vladi od 1991 do 2006 godina ne predlo`ija Zakon za nadvore{ni raboti? Ne sakaa da si gi vrzuvaat rracete so nekakvi normi, kriteriumi, kri standardi", profesionalni sta istaknuva Mir~ev. AKADEMIJATA ZA PROFESIONALNI DIPLOMATI Ministerstvoto za nadvore{ni raboti, so cel da obezbedi postru~na i profesionalna diplomatska slu`ba, vo svojata strategija za 2008-2011

SLOBODAN ^A[ULE PORANE[EN AMBASADOR NA MAKEDONIJA "Za 20 godini, Makedonija ne uspea da sozdade pove}e od pet iskusni i dobri ambasadori. Dobrite retko ostanuvaat vo MNR po zavr{uvaweto na mandatot. Najgolemiot problem e partiskata pripadnost na diplomatite. Sega sme vo situacija da nemame dovol no iskusni diplomati, a tie {to gi imame i se navistina dobri, ne se iskoristeni poradi nivnata razli~na partiska ideologijaâ&#x20AC;?.

12 05.05.2010

KOMENTARI I ANALIZI

KORPORATIVNO UPRAVUVAWE

KOJ E SEKOGA[ VO PRAVO – KLIENTOT, VRABOTENIOT ILI AKCIONEROT? ie {to prakti~no se zanimavaat so korporativno upravuvawe vo SAD pomalku od 25 godini ili vo Evropa vo poslednive 15 godini, lesno moàt da zaboravat deka zgolemuvaweto na vrednosta za akcionerite – iako be{e dominantna teorija za celta na kompanijata – ne e edinstvena teorija za toa zo{to postojat kompaniite i kon kogo imaat obvrski. Finansiskata kriza, kako i za nekolku drugi koncepti, i vo ovoj pogled ima{e efekt na promenata na fokusot. Akcionerot e vaèn, no toj ne e edinstveniot kon kogo treba da bide orientirana edna kompanija. Teorijata za vrednosta na akciite e postavena vo 1976 godina od Majl Jensen od Univerzitetot vo Harvard i Vilijam Mekling od Univerzitetot vo Ro~ester vo nivniot istoriski sozdava~ki napis “Teorija na firmata: Odnesuvaweto na menaxerite, tro{ocite na agentstvoto i sopstveni~kata struktura”. Vo ovoj napis, vrz osnova na integracija na teorijata na agentstvo, teorijata na sopstveni~ki prava i teorijata na finansii, dvajcata avtori sozdavaat teorija na sopstveni~kata struktura na kompanijata. „Ne moè da se o~ekuva deka direktorite na (akcionerskite) dru{tva, imaj}i pred-

vid deka tie se menaxeri na tu|i pari pove}e otkolku na sopstveni, }e gi nadgleduvaat ovie pari so ista posvetenost, kako {to, na primer, toa bi go pravele sopstvenicite na dru{tva vo koi tie se partneri... Nevnimanieto i posakuvaweto rasko{ mora da bidat dominantni, pove} e ili pomalku, vo menaxiraweto na ovie kompanii”. Ovoj citat na Adam Smit, napi{an vo 18 vek, e tezata vrz osnova na koja Jensen i Mekling ja gradat sopstvenata nova teorija za firmata. So svojata teorija tie & se sprotivstavuvaat na teorijata za firmata kako “crna kutija”, spored koja, firmata e crna kutija koja funkcionira vo nasoka na usoglasuvawe so marginalnite uslovi na vnesovite i izlezite i so toa da go maksimizira profitot t.e. sega{nata vrednost. Ovoj nau~en trud na Jensen i Mekling, ocenet kako najcitiran akademski napis za su{tinata na delovniot potfat do denes, sozdade efekt na sne`na lavina vo praktikata. Menaxerite zapo~naa da se koncentriraat na vrednosta {to ja sozdavaat za svoite akcioneri. No, vo isto vreme, ostanuva{e malku prostor za fokusirawe na potrebite na drugite zainteresirani strani – potro{uva~ite, vrabotenite, dostavuva~ite, pa i celoto op{testvo vo koe funkcion-

ira kompanijata. “Akcionerskiot kapitalizam” vo SAD i Velika Britanija ne samo {to i teoretski i prakti~ki rabote{e na zgolemuvawe na vrednosta na kompanijata, tuku razviva{e i specifi~en odium kon “kapitalizmot na zainteresiranite strani”, za koj {to se zalaga{e kontinentalna Evropa. Dali teorijata na firmata, spored koja, taa sozdava vrednost za akcionerite, e su{tinski ispravna ili pak treba da se revidira? Dali treba da se promeni na~inot kako se meri istata vrednost? Dali kompaniite treba formalno da gi stavat vo ista grupa site ~initeli za sopstveniot uspeh – smetaj} i deka akcionerite imaat pravo na profitot, no deka ne se edinstvenata strana vo ravenkata? Eden razumen odgovor na postavenite pra{awa e deka teorijata za vrednost na akcionerite ne e vnatre{no pogre{na. Taa ima i teoretska osnova, no ima i prakti~na vrednost. Koga, spored istata, nagraduvawata na menaxerite se usloveni od vrednosta na akciite na kompanijata, tie }e imaat interes da rabotat na zgolemuawe na takvata vrednost. Problemot e vo mereweto. Problemot e {to vrednosta na akciite vo poslednava decenija se mere{e na kratok rok. A, cenata na akcijata na sekoj daden datum e mnogu nesoodveten indikator za

vrednosta {to bi ja imale akcionerite na dolg rok. I u{te pove}e – takviot indikator e za tolku poneto~en za kolku {to se bazira na kreativnoto podreduvawe na finansiskite izvestuvawa za smetka na odgovarawe na potrebite na potro{uva~ite. Kako odgovor na nezadovolitelnite rezultati od “akcionerskiot kapitalizam”, sega direktorite na seriozni svetski kompanii, od tipot na Unilever, tvrdat deka rabotat za potro{uva~ite, a drugi, pak deka, vrabotenite, pa potro{uva~ite se na vrvot na prioritetite, ne spomnuvaj}i gi akcionerite. Ne treba da se zamine vo drugata krajnost, koja sekoga{ ja ima zavodlivosta na radikalnata antiteza na neuspe{niot prethoden obid. Treba da se prifati legitimniot postulat deka kompaniite se sozdadeni za da im nosat benefit na nivnite sopstvenici, no i deka tie tolku pove}e }e nosat takov benefit, kolku podobro }e odgovaraat na potrebite na potro{uva~ite i kolku pokvalitetni i pomotivirani kadri }e gi sproveduvaat vnatrekompaniskite aktivnosti. Teoretskiot odgovor na pra{aweto zo{to postoi kompanijata e mnogu posu{tinski za site prakti~ni problemi so koi {to “kompanijata” kako institut se soo~uva denes, otkolku {to praktikata

KIRIL NEJKOV rrakovoditel na proektot r za korporativno r r upravuvawe u r u na Me|unarodnata u r Finsiska korpor r cija ra racija j (IFC) vo Makedonija j

Tie {to se zanima-

vaat so konceptot na korporativno upravuvawe pomalku od 15-tina godini lesno mo`at da zaboravat deka zgolemuvaweto na vrednosta na akciite ne e edinstvena teorija za celta na kompaniite

toa naj~esto go prifa}a. U{te vo nekolku navrati }e ponudime razli~ni tezi za celta na postoeweto na kompaniite. (Proektot za korporativno upravuvawe e poddr`an od [vajcarskiot sekretarijat za ekonomski pra{awa (SEKO). IFC e del od Grupacijata na Svetskata banka. Iznesenite stavovi se na avtorot i nu`no ne gi odrazuvaat stavovite na IFC.)

KOMENTARI I ANALIZI

05.05.2010

KOMENTAR MOLKOT NA CENTAROT ZA UPRAVUVAWE SO KRIZI E NEDOZVOLIV ksplozijata {to v~era gi voznemiri gra|anite na Skopje, se slu~i vo mnogu nezgoden politi~kobezbedn osen moment. Voop{to ne be{e te{ko, pred da se do~eka kakva bilo oficijalna potvrda za nastanot, da se pokrene lavina od {pekulacii. A so toa, za àl, da se pottikne i panika kaj naselenieto. Vakuumot od nedostig na oficijalani informacii se pokaà mnogu povolen za izmisluvawe najneverojatni prikazni i za pletewe konspirativni teorii. Se slu~i samo eden den po posetata na izraelskiot minister za nadvore{ni raboti, Avigdor Liberman so kogo, me|u drugoto, se razgovara{e i za opasnosta od terorizam na Balkanot, a dva dena prethodno ONA isprati zakanuva~ko kominike deka povtorno e aktivna, otkako prethodno bea otkrieni bunkeri so nelegaln o oru`je na makedonskokosovskata granica. [pekulaciite moèbi i nema{e da bidat tolku glasni ako nadle`nite, pred s$ Centarot za upravuvawe so krizi nedozvolivo mol~e{e. Ako Centarot se ogalse{e na kakov bilo na~in, }e se spre~e{e lavinata od senzacionalizam, {to od konspirativno-paranoi~en duh izrodi najneverojatni teorii {to vsu{nost se slu~ilo. "Stanuva zbor za bespilotno letalo koe se

vra}alo od izviduva~ka misija i padnalo ... Ne se znae dali se raboti za defekt ili soboruvawe (!?)" ili "privaten mal avion so dvajca patnici od Belgrad se urnal vo

MAKSIM RISTESKI risteski@kapital.com.mk

severniot del od Skopje". Vaka "izvestuvaa" nekoi od mediumite, koi vo nedostig na oficijalni informacii nepotrebno {irea panika me|u naselenieto. Na mediumite moè i da im se progleda niz prsti zatoa {to ednostavno brkaat ~itanost i gledanost. Na institucijata zadolèna za menaxirawe so krizni momenti, {to spored nadle`nostite e rabota na Centarot za upravuvawe so krizi, ne moè da im se prosti eden vakov propust.

DIPLOMATIJATA PROFESIJA NA PARTISKITE KADRI iplomatijata e umetnost da go ubedite nekoj da raboti za va{ite interesi, ili barem da se gri`i za va{ite interesi. Tokmu zatoa i sekoja zemja ispra}a ambasadori vo stranstvo, od koi o~ekuva pridones vo politi~kite i ekonomskite procesi. Zatoa se bara diplomatite da bidat stru~ni, profesionalni i obrazovani za funkcijata {to ja izvr{uvaat. Makedonija 20 godini ne sozdade profesionalni diplomati, tuku preferira{e partiski zaslu`ni kadri na ovie funkcii. Zatoa i zemjava e s$ u{te daleku od ispolnuvawe na svoite interesi. Toa e rezultat i na mladite i neiskusni kadri koi gi nazna~uva za ambasadori. Funkcijata ambasador, namesto seriozno mesto nameneto za profesionalci, e mesto koe kako zasluga go dobivaat poslu{nite ~lenovi na partiite. Vladata kako da podzaboravila deka diplomatijata e iskustvena disciplina koja se gradi so decenii, pa i so vekovi. Diplomat ne se stanuva preku no}, za toa e potrebno vreme i iskustvo. Makedonija vo svoite dve decenii nezavisnost, edvaj i da mo`e

da se pofali so dobri i iskusni diplomati. Otsustvoto na zakon i na institucija koja }e gi profesionalizira kadrite koi gi pretstavuvaat na{ite interesi

GABRIELA DELOVA delova@kapital.com.mk delova del ova@ka @ pit @ka p al. al.com com.mk .mk

vo stranstvo, dozvoli partizacija na diplomatijata. Sega gre{kite treba da se popravat so Akademijata za diplomati, no i taa nikako da profunkcionira. Itno se potrebni profesionalizacija, visoki kriteriumi i departizacija vo diplomatijata. Makedonija e vo seriozna i te{ka faza na svojot pat kon EU i NATO i ne smee da si dozvoli improvizacii i ekskurzii vo ovaa sfera.

BORCI ZA SLOBODA ma temi koi navidum ne se ekonomski. Duri i da ne se ~isto ekonomski, posledicite se ogromni i za ekonomijata i voop{to za ìvotot vo zemjata. Edna od tie temi e slobodata. Ne fizi~kata sloboda, tuku slobodata da se kaè javno ona {to se misli. Poslednive denovi se slu~ija mnogu raboti koi go privlekoa vnimanieto. Otkako SDSM na pres-konferencija na 15 april go inicira{e pra{aweto za docneweto na Vladata za povratot na DDV kon privatnite firmi, vo javnosta se otvori debata za toa pra{awe. Stopanskata komora na Makedonija toa go potvrdi so poso~uvawe na soznanijata od nejzinata interna anketa, koja vklu~i nekolku stotini firmi-~lenki na komorata, istovremeno istaknuvaj}i deka docneweto e od eden do ~etiri meseci. Vicepremierot Pe{evski prizna deka docnewe ima. Nasproti toa, ministerot Stavreski vo parlamentot re~e deka mo`no e da ima docnewe, no samo den ili dva. Posle site ovie izjavi ostana gor~liviot vkus kaj javnosta deka nekoj vo celata ovaa rabota laè. Nejse, kako prodolì taa debata? Prvo na pres-konferencija so ministerot Besimi pretstavnikot na Stopanskata komora na severozapadna Makedonija re~e deka i da ima docnewe kaj povratot na DDV, “{to e bitno?”. Sojuzot na stopanski komori vo celiot period e prili~no tivok po toa pra{awe. Pretsedatelot na Stopanskata komora na Makedonija, Azeski, pak, od nepoznata pri~ina ne se pojavi na taa preskonferencija. Nekoj den potoa, na posebna

pres-konferencija na Stopanskata komora na Makedonija, povtorno bez gospodinot Azeski, odedna{ celosen presvrt vo raspoloènieto na firmite po prethodno iskaànoto nezadovolstvo od firmite, so izjava deka ve}e “firmite ne se poàlile” na docneweto so povratot na DDV od Vladata. O~igledno ne{to se slu~i. Firmite zamol~ea. Biznismen ste, ste rabotele ~esno, ste platile danok, imate pravo na povrat na DDV, ste pobarale, dràvata docni vo pla}aweto. [to }e napravite? ]e si mol~ite? Firmite odlu~ija da si mol~at. Nekoja “nevidliva raka” bukvalno preku no} go smeni stavot na firmite. Se razbira, ne stanuva zbor za “nevidlivata raka” – eden od najupotrebuvanite izrazi vo ekonomskata teorija voop{to, za koja vo18 vek zboruva{e i [kotlan|anecot Adam Smit. Kako edno od najgolemite imiwa na ekonomskata misla na site vremiwa, toj zboruva{e za “nevidlivata raka” na pazarnata ekonomija koja gi tera lu|eto da se otkaàt dokolku ne proizveduvaat ne{to {to ima pogolema vrednost od ona so {to zapo~nale. Adam Smit u{te pred dva veka kaà deka cenite i profitot im signaliziraat na biznismenite {to da proizveduvaat i po koja cena da prodavaat. Toj, me|u drugoto, zboruva{e za slobodniot pazar. Kade odi Makedonija dva veka posle Adam Smit? Kakva e i ~ija e “nevidlivata raka” {to gi zamol~e firmite? Dojdovme do su{tinata na problemot. Stravot. Stravot kaj firmite da si kaàt javno {to mislat, da si go pobaraat toa {to im sleduva od toj {to im dolì, makar dol`nik bila i nekoja

dràvna institucija. So ona {to se slu~i na poslednite dve spomenati pres-konferencii, kakva poraka isprati biznis-sektorot preku svoite stopanski komori? Navednata glava, sabja ne ja se~e. Zna~i li toa deka uspe{en mehanizam za da vladee{ kaj nas e da ti se pla{at, vklu~itelno i firmite? Toa li e makedonskoto poimawe na demokratijata? Mol~i, navedni ja glavata i ne se buni. Firmite se pla{at da si go pobaraat od Vladata ona {to e nivno. Hrabrost e cvrsto da zastane{ i da & kaè{ na Vladata za site raboti {to ti pre~at vo ekonomijata, a koi ti gi finansira{ kako firma ili kako gra|anin, preku pla} awe danok. Vo dene{no vreme izleze deka duri i toa nekoi go smetaat za hrabrost. Mnogu pati sum razmisluval za ova pra{awe. I sekoga{ pomisluvam na onie vistinskite borci za sloboda. Pomisluvam na site onie maì i èni koi na po~etokot na Vtorata svetska vojna gi ostavija semejstvata, ja zedoa pu{kata v raka, zaminaa v planina. Vlegoa vo bitka, hrabro i odva`no, so toga{ nesporedlivo posilniot protivnik i so mali {ansi za pobeda. [to moèa da izgubat? @ ivotot. Pogolema hrabrost od taa, zdravje. Zatoa, sakam da bidam prv koj ovaa godina na site vistinski borci za sloboda vo Makedonija, jasno, glasno i so najgolema po~it }e im go ~estita 9 Maj, Denot na pobedata nad fa{izmot. Toa e toa, vnatre vo ~ovekot. Go ima{ ili go nema{. Go kreva{ glasot i se bori{ za svoite prava ili ja navednuva{ glavata i si mol~i{. I si misli{ deka moèbi nekoj drug }e ti ja donese slobodata, vklu~itelno i onaa

ZORAN JOVANOVSKI potpretsedatel na SDSM

O~igledno ne{to se slu~i. Firmite zamol~ea. Biznismen ste, ste rabotele ~esno, ste platile danok, imate pravo na povrat na DDV, ste pobarale, dr`avata docni vo pla}aweto. [to }e napravite? ]e si mol~ite? Firmite odlu~ija da si mol~at.

ekonomskata. Po~ituvani ~itateli, slednite izbori, koga i da bidat, nema da bidat obi~ni, nema da bidat bitka za osvojuvawe na vlasta. Ne, toa }e bide epska izborna bitka, sudir na dve strani so celosno sprotivni pogledi i sfa}awa za toa {to e demokratija, {to e pazarna ekonomija, {to e sloboda. Sekoj od nas }e napravi izbor, }e si donese odluka, vo kakvo op{testvo saka da `ivee i kakva idnina }e im ostavi na svoite deca. Sega{nite deca }e porasnat i eden den }e pra{aat: Mamo, tato, {to napravi ti toga{? Sekoj od nas, so odgovorot }e se gordee ili }e se srami.

14 05.05.2010

FEQTON

FELJTON-22 Biznis-modelot na kompanijata se promeni so menuvaweto na `ivotnata sredina, no i so menuvaweto na svesta na na{ite klienti”, veli Stajner. Bidej}i, sekoj Amerikanec, frla pove}e od 2 kilogrami otpad dnevno, a stariot model na Vejst Menaxment se sostoel od toa samo da go sobira otpadot od klinetite i da go frla na deponiite. Stajner veli deka pred tri godini nekoi od klinetite gi pra{ale dali e vozmo`no da se namali otpadot na deponiite, {to ja pottiknalo kompanijata da razmisli za nov biznis-model. VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

ejst Menaxment (Waste Management) e vode~ki provajder vo Severna Amerika vo odnos na otpadot i ekolo{kite uslugi. So prihodi od pove}e od 11 milijardi dolari vo 2009 godina i 45 iljadi vraboteni, im slu`i na pove}e od 20 milioni komercijalni, stanbeni, indu-

“KAPITAL” PRODOL@UVA SO SERIJALOT-STORII ZA TOA KAKO NAJGOLEMITE BIZNIS - UMOVI NA PLANETAVA GI PODGOTVIJA SVOITE STRATEGII ZA BOR BORBA PROTIV GLOBALNATA KRIZA. PROÎTAJTE ZA TOA KAKVI ÊKORI PROTIV EFEKTITE OD RECESIJATA PREZEDOA ÊLNICITE NA SVETSKITE BANKARSK BANKARSKI I INVESTICISKI GIGANTI I KORPORACII OD VOL STRIT, NO I [TO SOVET SOVETUVAA POZNATI BIZNIS - TEORETIÂRI VO TAA NASOKA

SVETSKITE BIZNIS - LIDERI PROTIV KRIZATA: DEJVID STAJNER, WASTE MANAGEMENT

SPASUVAWE NA PLANETATA I GENERIRAWE PROFIT striski i op{tinski klienti Dejvid Stajner be{e izbran za generalen menaxer na Vejst Menaxment vo 2004 godina, otkako se priklu~i na kompanijata vo 2000 godina kako zamenik-generalen sovetnik, a vo 2003 godina da stane finansiski menaxer. Kako generalen menaxer, Stajner vovede zna~itelna organizaciska transformacija, od kompanijta koja go smestuva{e otpadot vo deponii, do voveduvawe na nadvore{en biznis-model koj pomaga vo odrùvawe na ìvotnata sredina, preku dolgoro~na profitabilnost. “Biznis-modelot na kompanijata se promeni so menuvaweto na ìvotnata sredina, no i so menuvaweto na svesta na na{ite klienti”, veli Stajner. Sekoj Amerikanec frla pove}e od 2 kilogrami otpad dnevno, a stariot model na Vejst Menaxment se sostoel od toa samo da go sobira otpadot od klinetite i da go frla na deponiite. Stajner veli deka pred tri godini nekoi od klinetite gi pra{ale dali e vozmo`no da se namali otpadot na deponiite, {to ja pottiknalo kompanijata da razmisli za nov biznis-model. “Znaevme deka imame unikaten potencijal da & pomogneme na planetata i da ostvarime profit, pa taka go promenivme modelot na rabota”, veli generalniot menaxer na Vejst Menaxment. Denes, modelot na ovaa kompanija se sostoi vo toa {to otpadnite materijali se zemaat najdobro {to moè i se prenamenuvaat, bilo da se toa preku reciklirawe, nivno prenamenuvawe vo nov proizvodstven ciklus ili sozdavawe energija od istite. Noviot biznis-model na kompanijata ednostavno se narekuva “Izvlekuvawe vrednost od otpadot”. NOVIOT BIZNIS - MODEL BIL PRIFATEN VEDNA[ Stajner veli deka implementiraweto na noviot biznis-model bilo lesno, bidej}i so nego vedna{ bile osvoeni srcata na vrabotenite, koi imale isto mislewe za odrùvawe na ìvotnata sredina. “Na{ite vraboteni se tkivoto na Amerika. Tie se ona {to ja pravi Amerika da raboti i tie kako grupa ja zdogledaa odr`livosta na ovoj model”, naglasuva Stajner i dodava “ako zboruvame za spasuvawe na planetata, iskreno,

DEJVID STAJNER - “Dokolku se postavite kon vrabotenite so molba za pomo{, }e naidete na prekrasni odgovori, bidej}i na krajot na krai{tata tie se tie koi pomagaat da se ostvari biznis - strategijata” na{ite vraboteni go trasiraat patot.” Razli~no e da se vide generalen menaxer na edna vakva kompanija, otkolku da se bide sovetnik ili finansiski rakovoditel, veli Stajner i naglasuva deka ima u{te mnogu {to da nau~i“. Nekoj mi kaà deka koga }e stanite glaven izvr{en menaxer na edna kompanija, }e otfrlite s$ prethodno {to ste nau~ile vo ìvotot, bidej}i ste gi rabotele samite proekti od po~etokot do krajot, a koga ste genaralen menaxer, im gi delegirate zada~ite na drugite lu|e.” Pri krajot od prvata godina na menaxirawe so Vejst Menaxment, Dejvid Stajner & rekol na menaxerkata za relacii so investitorite, dodeka bil na pat im kaàl deka posle edna godina rabota, nemal drugi sopstveni proekti i deka ne go ispolnuva celosno rabotata, zaradi toa

{to ne moè da kaè deka samo toj go napravil i postignal toa od samiot po~etok do kraj, no taa na toa mu odgovorila deka ako toj ne bil toga{ na ~elo na kompanijata, taa }e prerasnela vo sosema poinakva kompanija. Kako najgolema odgovornost, povrzana so menaxiraweto na Vejst Menaxment, Stajner ja smeta promenata i odrùvaweto na kulturata. “Postojat pove}e delovi od kulturata koi traba da se odràt, no koga sakate da vovedete promena, treba da ja promenite taa kultura, a toa treba da e na prvo mesto na sekoj generalen menaxer.” POMO[ OD VRABOTENITE Stajner veli deka najdobar na~in da se sprovede nov biznismodel e toa da se napravi od dnoto nagore, i naglasuva deka najdobriot sovet koga stanal generalen menaxer go dobil

od eden od svoite direktori, a glasel “Koga }e pojdete kaj nekoj od vrabotenite, postoi edna fraza koja {to mo`ete da ja upotrebite, a koja najmnogu }e go promeni nivniot stav, a taa e: “mi treba va{ata pomo{”. Dokolku se postavite kon vrabotenite so molba za pomo{, }e naidete na prekrasni odgovori, bidej}i na krajot na krai{tata tie se tie koi pomagaat da se ostvari biznis-strategijata. Menaxiraweto so otpadot e ona {to mo`e da sozdade profit dodeka istovremeno se spasuva planetata od ekolo{ki katastrofi. “Mojata rabota e povrzana so sozdavawe akcionerska vrednost, a ne spasuvawe na svetot za dobroto na moite deca. Vo toa e ubavinata na ovoj biznis, bidej}i istovremeno nie gi pravime i dvete raboti”, veli Stajner.

KOMPANII & PAZARI 15

05/MAJ/2010

GORAN DAMOVSKI zamenik-direktor za tehni~ki operacii pri programata Agbiz “Zada~a na asocijacijata }e bide promocija na makedonskite vina na stranskite pazari i }e raboti na zaedni~ki nastap na makedonskite vinarnici na tie pazari”.

GORAN MILANOV

profesor na oddelot za vinarstvo pri Zemjodelskiot institut vo Skopje “Makedonija proizveduva samo 0,2% od vkupnoto proizvodstvo na vino. Site organizacii i zdru`enija mora da imaat zaedni~ki nastap. Nastapot kako “Vina od Makedonija” e na~inot za da se uspee na stranskite pazari. So poedine~ni nastapi na vinarnicite nema uspeh”

“KAPITAL”ANALIZIRA [TO ZNA^I ZDRU@UVAWETO NA VINARNICITE VO SVETOT

NACIONALNITE “BREND-^ADORI”, NOSITELI NA IZVOZOT NA VINO A GORAN LEFKOV

lefkov@kapital.com.mk

socijaciite za vino se najgolem biznis-promotor na izvozot na “napitokot na bogovite”. Svetskata vinska industrija odamna sfati deka ne moè da dejstvuva sama i deka e neophodna podobra organizacija na vinarnicite vo zaedni~ko zdruènie. Ova e na~inot za da se uspee. Makedonskoto zdruènie na proizvoditeli na vino se formira minatata nedela i se o~ekuva da igra mnogu zna~ajna uloga vo promocijata i razvojot na makedonskata vinska industrija. Makedonija izvezuva okolu 80% od proizvodstvoto na vino. Ekspertite potvrduvaat deka ova e edinstveniot na~in za uspe{en izvoz. “Makedonija proizveduva samo 0,2% od vkupnoto proizvodstvo na vino. Site organizacii i zdruènija mora da imaat zaedni~ki nastap. Nastapot kako “Vina od Makedonija” e na~inot da se uspee na stranskite pazari. So poedine~ni nastapi na vinarnicite nema uspeh”, veli Goran Milanov, profesor na oddelot za vinarstvo pri Zemjodelskiot institut vo Skopje. Pretstavnicite na vinarnicite potenciraat deka asocijacijata e vo faza na formirawe i deka s$ u{te ne moàt da se kaàt detalite okolu funkcioniraweto i organiziranosta na zdruènieto “Vina od Makedonija”, no potenciraat deka e dobro {to se slu~i ova i deka izvozot, pred s$, na ambalaìrano vino }e odi po nagorna linija.

Vinskite asocijacii vo svetot se glavnite promotori na vinskata industrija, no i na zemjata od koja {to doa|aat. Najgolemite vinski nacii go postignaa dene{niot uspeh blagodarenie na organiziranosta i na strate{kiot pristap na svoite asocijacii na svetskiot pazar. Tie imaat “vinski ata{ea” vo re~isi site ambasadi vo svetot. “Kapital” gi analizira primerite na Avstralija, [panija i ^ile

Prethodnik na asocijacijata “Vina od Makedonija” e proektot za konkurentnost pri programata Agbiz. Za prvpat na saemot na vinoto Provajn vo Germanija, u~estvuvaa 11 vinarnici pod brendot “Vina od Makedonija”. Ottamu smetaat deka so formiraweto na ovaa zdruènie sme na vistinskiot pat za opstojuvawe na stranskite pazari. “Zada~a na asocijacijata }e bide promocija na makedonskite vina na stranskite pazari i }e raboti na zaedni~ki nastap na makedonskite vinarnici na tie pazari”, izjavi Goran Damovski, zamenik-direktor za tehni~ki operacii pri programata Agbiz i odli~en poznava~ na vinskite mo`nosti vo svetot. Poznava~ite na vinskite mo`nosti vo zemjava potvrduvaat deka }e pomine vreme dodeka da profunkcionira ova zdruènie vo vistinska smisla. Sega }e se utvrduva na~inot i tehnikite kako }e funkcionira vo idnina i koi }e bidat tehni~kite detali. “Kapital” vo prodolènie

go pretstavuva na~inot na funkcionirawe, zna~eweto i osnovnite podatoci na najgolemite vinski regioni vo svetot. VINA OD AVSTRALIJA Korporacijata Wines from Australia izvezuva vino vo 100 zemji vo svetot i ostvaruva devizen priliv od 5,5 milijardi amerikanski dolari. Taa e formirana vo 1981 godina i go promovira avstraliskoto vino, podgotvuva platforma za zaedni~ki marketing i nastap na stranskite pazari, lobira kaj svetskite vinski institucii i istra`uva za mo`nostite za plasman na avstraliskoto vino. Najgolem akcioner vo korporacijata e avstraliskata vlada, dodeka kako pomali akcioneri se samite vinarnici. Za ~lenuvaweto vo korporacijata vinarnicite pla}aat nadomest spored koli~estvoto na proizvedenoto vino, a izvoznicite pla}aat odreden nadomest od sekoe izvezeno {i{e. Grupacijata ima svoi kancelarii vo pet kontinenti vo svetot, a pretstavnici vo

100 ambasadi na Avstralija. Korporacijata ima i svoj magazin koj go distribuira do site pretstavni{tva i zna~ajni institucii vo svetot na vinoto, i sekoj mesec go ~itaat 8.000 lu|e. Minatata godina 16.000 vina bea dostaveni do Korporacijata za da izvr{i proverka dali nivnite karakteristiki odgovaraat na barawata na zdruènieto za da moàt da nastapat na stranskite pazari pod ~ador-brendot “Vina od Avstralija”, a za promocija do diplomatskite pretstavni{tva bea dostaveni 3.000 vina. VINA OD [PANIJA Wines from Spain e asocijacija na proizvoditelite i izvoznicite na vino, i e sostaven del na {panskiot Institut za nadvore{na trgovija. Taa e vo dràvna sopstvenost i obezbeduva informacii za site zainteresirani za {panskoto vino {irum svetot. “Vina od [panija” ja finansira dràvata, a vinarnicite participiraat so odreden procent. Godi{nite buxeti na Asocijacijata iznesuvaat desetici milioni evra. Asocijacijata ima ogromna baza na podatoci na site proizvoditeli na vino {irum [panija. Vo sostav na {panskite ambasadi {irum svetot rabotat agroanaliti~ari koi dostavuvaat podatoci za mo`nostite na {panskite vina na svetskite pazari. Prvite “vinski ata{ea” vo ambasadite se isprateni vo {eesettite godini, podocna toa preminuva vo sektor pri Institutot za nadvore{na trgovija, a podocna prerasna vo asocijacija. [panija ima

1,2 milioni hektari pod vinova loza, od niv 97% e vinsko grozje, a ostanatoto e trpezno. Samo za sporedba }e spomeneme deka kaj nas se zasadeni 25.000 hektari {to e samo 2% od povr{inite zasadeni vo [panija. Zemjata se trudi da stane najgolem proizvoditel na vino vo svetot. Na nejzina po~va se zasadeni 30% od vkupnite povr{ini so vino vo Evropa, potoa sleduvaat Francija so 22% i Italija so 21%. Okolu 15% od vkupnoto proizvodstvo na vino vo svetot se odgleduva vo [panija. Vkupniot prihod od izvozot na {pansko vino vo 2009 godina iznesuva okolu dve milijardi evra. VINA OD ÎLE île e edna od najgolemite vinski nacii vo svetot. Malku lu|e znaat za ekonomijata i kulturata na île, no koga }e spomnete ~ileansko vino, ve}e s$ ste kaàle. Uspehot na Wines of Chile e rezultat na vinskata asocijacija. Samo za sporedba }e spomeneme deka na nivniot sajt moète da zabeleìte deka 11.000 posetiteli go posetile {tandot za vino na ~ileanskiot paviqon na Ekspo vo [angaj za samo tri dena. “Vina od île” vloùva ogromni sredstva za promocija. Samo za sporedba, Makedonija ne dade nitu eden denar za promocija na zemjava na Ekspo vo Kina, a ne da finansira promotivni aktivnosti za makedonskite vina. Vina od île e organizacija za promocija na kvalitetot i slikata za ~ileanskite vina vo svetot. Asocijacijata ima {est pretstavni{tva {irum svetot, a imaat svoi pret-

stavnici vo re~isi site ambasadi vo svetot. Vo asocijacijata ~lenuvaat 76 vinarnici koi so~inuvaat 85% od vkupniot izvoz na vina od zemjata. Organizacijata se finansira od ~lenarinata na svoite ~lenki, a okolu 35% od vkupnite tro{oci za promocija na ~ileanskite vina go pokriva dr`avata. Vo svetot se zasadeni vkupno 7,8 milioni hektari so grozje.

1,2

milioni hektari vinova loza se zasadeni vo [panija

7,8

milioni hektari so vinova loza se zasadeni vo svetot

80%

od makedonskoto vino odi za izvoz

5,5

milijardi dolari e devizniot priliv na Avstralija od izvoz na vino

30%

od lozovite nasadi vo EU se vo [panija

16 05.05.2010

MBI 10 E SOSTAVEN OD 10 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA OFICIJALNIOT PAZAR NA MAKEDONSKA BERZA

BERZA/AKCII/TRGUVAWE

MBID E SOSTAVEN OD 15 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA PAZAROT NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA

ZA PROCEDURITE PO^ETNA EMISI-

PRIMARNIOT PAZAR NA KAPITAL ^EKA NOVI IGRA^I

ZO[TO KOMPANIITE PRETPO^ITAAT KREDITI, NAMESTO EMISIJA NA AKCII? METODI PENOVSKI

penovski@kapital.com.mk

a`ivuvaweto na primarniot pazar kaj Berzata, so cel za`ivuvawe na celokupniot pazar na kapital be{e generalna konstatacija na neodamne{nata konferencija vo organizacija na Makedonska berza. Za toa da bide napraveno potrebni se novi kompanii ~ii akcii bi bile predmet na trguvawe. Poradi toa, mnogu od diskutantite se obidoa da pratat poraka do dru{tvata za ograni~ena odgovornost da po~nat so transformacija vo akcionerski dru{tva, so {to bi se otvoril prostor istite da plasiraat hartii od vrednost vo ramkite na Berzata i na toj na~in da obezbedat finansiski sredstva za investiciskite proekti koi planiraat da gi sproveduvaat. Potrebata za nivna transformacija e u{te pogolema ako se znae deka

VO EVROPA RASTE BROJOT NA IPO-A

Za razlika od kaj nas, kade {to kompaniite voop{to ne pojavuvaat interes za ovoj na~in na finansirawe, vo Evropa e zabeleàn daleku pogolem rast na kompaniite koi zapo~nale so primarna javna ponuda na akcii. Imeno, spored podatocite od istraùvaweto koe e sprovedeno od strana na konsultantskata ku}a Prajs Voterhaus Kupers (PWC), vo prviot kvartal godinava vo Evropa se sprovedeni okolu 77 vakvi primarni javni ponudi na akcii, dodeka vo SAD nivniot broj iznesuva samo 27. Za prvpat vo Evropa po ~etvrtiot kvartal od 2008 godina navamu se zabeleàni pove}e primarni javni ponudi na akcii vo odnos na SAD. Na nivo na Evropa, ovoj broj na primarni javni ponudi na akcii beleì kontinuiran i stabilen rast vo tekot na pet posledovatelni kvartali. nekoi od ovie dru{tva imaat vrednost i pogolema od 20 milioni evra. Kako naj~esta pri~ina za nivniot slab interes vo pogled na transformacijata se naveduva faktot {to tie se prete`no semejni kompanii, pa preminot od DOO vo AD e prosleden so skepsa od vleguvaweto na nekoj drug vo nivnite firmi. Ovaa pri~ina naj~esto ja naveduvaat poznava~ite na ekonomskite mo`nosti kaj

nas, pa zatoa upatuvaat i preporaki do dr`avata da prezeme nekakvi stimulativni merki so cel da gi pottikne na transformacija. Sepak, ima i takvi dru{tva koi se odlu~ile na ovoj ~ekor, odnosno premin vo AD, no zakonskite proceduri, odnosno vremenskiot rok za odobruvawe na emisija na akcii, se dolgi. “Procedurite za po~etna emisija na akcii, a po nea i procedurata za

BERZANSKI INFORMACII

JA NA AKCII, A PO NEA I PROCEDURATA ZA NOVA EMISIJA ZA AKCII, SPORED ZAKONOT ZA HARTII OD VREDNOST, SE MNOGU DOLGI, VE VELAT VO KOMPANIITE [TO PA RA RAZMISLUVAAT ZA KOTIRAWE NA BERZA nova emi emisija za akcii, spored Zakonot za z hartii od vrednost, se mnogu dolgi. Ovoj vremenski period m moè da bide povolen za kkompaniite koi sega po~nuvaat so rabota i koi po~nuvaa tekovno ne se soo~uvaat so problemi od finansiski aspekt, k za razlika od kompaniite koi podolgo vreme rabotat i na koi im trebaat finansiski sredstva vedna{. Zatoa, na ovie kompanii im e polesno da se zadolùvaat kaj bankite. Kaj nas moè da se razmisluva za emisija na akcii samo dokolku ni se potrebni sredstva za nekoja strate{ka investicija vo pogled na razvojot na proizvodstvo i koja e predvideno da se nabavi vo tekot na odreden pogolem vremenski period”, velat vo edna poznata skopska firma, koja raboti kako dru{tvo so ograni~ena odgovornost. Od Komisijata za hartii od vrednost velat deka ne e problem vremenskiot period i deka za eden mesec moè da se po~ne so emisija na akcii. Spored niv, najbitno e kako dru{tvoto }e se transformira, odnosno dali prvo }e premine vo AD, pa, po izvesen period }e stane javno, odnosno }e emituva akcii na primarniot pazar, ili toa vedna{ }e go napravi naporedno so transformacijata vo AD.

OMB E SOSTAVEN OD NAJLIKVIDNITE OBVRZNICI KOTIRANI NA MAKEDONSKA BERZA

REGULATORI NA PAZAROT NA KAPITAL o svetot, pazarite na kapital podle`at na odredeni regulacii standardizirani so soodvetni zakoni, regulativi, akti i sl. Postojat i soodvetni institucii koi {to go nadgleduvaat pazarot na kapital i u~esnicite na berzite, kako {to se brokerskite ku}i, bankite, kompaniite koi kotiraat, investitorite... Site navedeni subjekti imaat svoja uloga vo dvi`eweto i slu~uvawata na pazarite. Seto toa rezultira so potreba za nekoja nezavisna institucija da go kontrolira i regulira seto toa. Vo svetot edna od najpoznatite komisii koi ja imaat regulatornata uloga e amerikanskata SEC (Securities and Exchange Commission) . Okolu 75% od vrabotenite vo ovaa Komisija imaat za cel da go sledat raboteweto na kompaniite koi kotiraat na berzite, a ostatokot vraboteni gi kontroliraat brokerite i investitorite. Kaj nas, glavnata kontrolna i regulatorna politika ja vodi Komisijata za hartii od vrednost, koja preku Zakonot za hartii od vrednost, pred s$, vr{i uvid vo raboteweto i odnesuvaweto na u~esnicite na pazarot na kapital. Kako {to e Makedonska berza vo po~etokot na svojot razvoj, taka i Komisijata doprva }e treba da se prisposobuva na evropskite i svetski standardi na rabotewe i rezonirawe pri donesuvaweto na odlukite. Zasega, postoi disproporcija vo pogolemata kontrola sprovedena vrz brokerite i investitorite, vo odnos na kompaniite kade {to

Zasega, postoi disproporcija vo pogolemata kontrola sprovedena vrz brokerite i investitorite vo zemjava, vo odnos na kompaniite kade {to taa e mnogu pomala taa e dosta pomala. Zatoa kaj nas se ostava dosta prostor za manipulirawe so sitnite akcioneri, na{timuvani bilansi i somnitelni iznesuvawa na profitot od kompaniite. Taa disproporcija se gleda i od aspekt na kaznite koi dosega se dodeleni – glavno sprema brokerite, iako pogolema opasnost moè da dojde i od odnesuvaweto na samite kompanii koi kotiraat na Berzata. Ostanuva vpe~atokot deka nie s$ u{te imame mlad pazar na kapital, pa so eventualnoto pribliùvawe kon evroatlantskite integracii moème da se nadevame na sozrevaweto na site u~esnici, vklu~uvaj}i go i regulatorniot organ.

MARJAN POPOVSKI broker vo Novi Triglav AD Skopje www.novitriglav.com

(Podatocite vo tabelite i graficite gi obezbeduva Makedonskata berza za hartii od vrednost. Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, vtornik-04.05.2010)

VESTI

05.05.2010

PRODOL@UVA PADOT NA BERZATA o tekot na v~era{niot den na trguvawe, vo ramkite na Makedonska berza bele`ime pad na dvata indeksa MBI 10 i MBID. Ovie indeksi bele`at pad za 0,71%, odnosno 0,95%, dodeka indeksot OMB porasna za 0,07%. Vo tekot na v~era{niot den na trguvawe, vo ramkite na Berzata be{e ostvaren vkupen promet od okolu 20,2 milioni denari, od koi na oficijalniot pazar

se ostvareni 18,3 milioni denari, a na redovniot 1,9 milioni denari. Voedno bea napraveni 163 transakcii, od koi najgolem dobitnik e obvrznicata od osmata emisija na obvrznici so koja e ostvaren vkupen promet od okolu 352,8 iljadi denari, a za razlika od nea, najmal promet pri v~era{noto trguvawe e akcijata na Ohis so ostvaren promet od okolu 6,9 iljadi denari.

TIKVE[ SO POMALA PRODA@BA, NO POGOLEMA DOBIVKA OD 76%

inarnicata Tikve{ prviot kvartal od ovaa tekovna godina, vrz osnova na objavenite kvartalni izve{tai, go zavr{ila so vkupna netodobivka od 7 milioni denari. Ovaa neto-dobivka e za okolu 76% pogolema od neto-dobivkata koja e ostvarena vo istiot period lani, koga netodobivkata na kompanijata iznesuvala okolu 4 milioni denari. Vo pogled na operativnoto rabotewe, kompanijata ja zgolemila dobivkata za pove}e od 8% vo odnos na istiot period vo 2009 godina, i tie ova godina iznesuvale okolu 27,6 milioni denari, dodeka, pak, vo istiot period lani, ovaa dobivka iznesuvala 25,4 milioni denari. Zgolemenata operativna dobivka kaj vinarnicata se dolì na namalenite ostanati operativni rashodi koi vo odnos na lani se namaleni za okolu 7%. Bruto-dobivkata na kompanijata, za razlika od celokupnata neto-dobivka za ovoj prv kvartal od tekovnata godina beleì mal pad od okolu 5% i iznesuvala 197,8 milioni denari. Lani istiot period, ovaa dobivka iznesuvala okolu 208,4 milioni denari. Isto taka, kompanijata beleì namaluvawe i vo pogled na ostvarenite prihodi od proda`ba. Lani ovie prihodi iznesuvale 231,9 milioni denari, dodeka ovaa godina istite iznesuvaat 220,9 milioni denari {to e pad za okolu 4,7%. No, i pokraj takvata momentalna situacija, vinarnicata ovoj prv kvartal od 2010 godina go zavr{ila so daleku pogolema dobivka vo odnos na istiot period lani.

VITAMINKA SO 2% POMALA DOBIVKA VO PRVIOT KVARTAL

abrikata za proizvodstvo na konditorski proizvodi Vitaminka od Prilep, prviot kvartal od ovaa tekovna godina go zavr{ila so vkupna neto-dobivka od 7,9 milioni denari, veli finansiskiot izve{taj na kompanijata. Neto-dobivkata koja e ostvarena za ovoj tekoven period e za okolu 2% pomala od neto-dobivkata koja e ostvarena vo istiot period lani. Lani, ovaa neto-dobivka na kompanijata iznesuvala okolu 8,05 milioni denari. Vo pogled na operativnoto rabotewe, kompanijata, isto taka, beleì namaluvawe na operativnata dobivka. Ovaa dobivka za tekovniot period e za okolu 18% pomala vo odnos na istiot period vo 2009 godina. Dobivkata od operativnoto rabotewe toga{ iznesuvala 13,7 milioni denari, dodeka, sega taa iznesuva 11,2 milioni denari. Vakvata namalena dobivka od operativnoto rabotewe sleduva i pokraj toa {to kompanijata ostvarila za 12% pogolemi operativni prihodi vo tekot na prviot kvartal od godinava vo odnos na istiot period lani. Kako glavna pri~ina za pomalata. Operativnite rashodi za tekovniot period se za 14% pogolemi vo odnos na prviot kvartal od lanskata godina, koga tie iznesuvale okolu 218 milioni denari. Isto taka, kompanijata ovoj kvartal beleì i pogolemi prihodi od proda`ba za 3% vo odnos na lani. Najgolemo zgolemuvawe vo pogled na ovoj prihod ima kaj prihodite od proda`ba vo stranstvo, koi porasnale za okolu 11%. Od druga strana, pak, prihodite od proda`ba na doma{en pazar beleàt mal pad od 2% vo odnos na istiot period lani.

PRVIOT KVARTAL SO POGOLEMA ZAGUBA ZA INTERNE[NAL HOTELS eto-zagubata na Interne{nal Hotels AD za prviot kvartal od ovaa godina iznesuva 7,9 milioni denari. Ovoj iznos e za re~isi tripati pogolem vo odnos na zagubata za istiot period lani, koga istata iznesuvala okolu 2,8 milioni denari. Kompanijata, vrz osnova na izve{taite koi se objaveni za prviot kvartal, bele`i golem pad vo pogled na op-

erativnite prihodi. Tie za ovoj period iznesuvaat okolu 13,2 milioni denari, {to sporedeno so istiot period minatata godina e pad za okolu 35%. Od druga strana, operativnite rashodi bele`at mnogu mal pad od 10% vo odnos na lanskata vrednost. Za razlika od niv, finansiskite rashodi za godine{niov kvartal se zgolemeni za 45% i iznesuvaat 964 iljadi denari.

KOMPANII & PAZARI

18 05.05.2010 ALKALOID SE STEKNA SO CE OZNAKA

TOTAL TV JA ZGOLEMI OSNOVNATA GLAVNINA

lkaloid za prvpat se stekna so CE Certificate za proizvodstvo na koncentrirani rastvori za hemodijaliza. “Inspektiraweto go izvr{i renomiranata agencija KEMA Quality B.V. vo sostav na DEKRA Group od Holandija, edna od najgolemite svetski agencii za sertifikacii vo svetot. Kvalitetot, znaeweto i uslugite na “KEMA Quality B.V. se reper za kvalitet vo medicinskata indus-

otal TV, kompanijata koja {to ja nudi istoimenata satelitska platforma, ja zgolemi osnovnata glavnina za 205 iljadi evra, poka`uvaat podatocite od Centralniot registar. Total TV zapo~na da gi nudi svoite uslugi vo oktomvri minatata godina i istata e vo sopstvenost na holandskata kompanija Adria DTH od Amsterdam i dru{tvoto za menaxment i uslugi Leonidsat od Skopje. Direktor za

trija”, soop{tuvaat od Alkaloid. Po izvr{enata inspekcija od strana na agencijata, bilo odlu~eno Alkaloid da se zdobie so CE Certificate. So ova, Alkaloid AD Skopje se zdobi so pravo za plasman na svoite proizvodi za hemodijaliza na site pazari vo Evropa. Isto taka, obnoven e i CE Certificate za proizvodstvo na proizvodi od paletata na rentgen-film.

Makedonija e poznatiot biznismen od Ohrid, Kiril Trendafilov – Nan~e. Ovaa TV–platforma, popularno nare~ena kabelska preku Internet, nudi 100 kanali, od zemjava i od stranstvo. Pojavuvaweto na ovaa platforma vo 2009 godina go ozna~i kabelskiot bum vo Makedonija, po koj se pojavija u{te nekolku novi kabelski operatori, koi na gra|anite im nudat bez`i~en pristap do omilenite TV-kanali.

NOVIOT UVOZ NA POLOVNI VOZILA NOSI NOVI GLAVOBOLKI

LIZING-KOMPANIITE SO POSLABI REZULTATI OD PLANIRANITE

U~estvoto na lizingot vo vkupnite prodadeni vozila vo zemjava vo tekot na prviot kvartal od 2010 godina padnal na skromni 10%, za razlika od 20% kolku {to bilo u~estvoto vo 2008 godina. METODI PENOVSKI

penovski@kapital.com.mk

romenata na zakonskata regulativa za uvozot na polovni vozila se odrazi dramati~no na segmentot, proda`ba na novi avtomobili i povrzanite dejnosti kako {to e lizingot na vozila. Objavenite

brojki za uvezeni polovni vozila vo prviot kvartal od 2010 godina se re~isi na nivoto na 2/3 od prose~nata godi{na proda`ba na novi avtomobili. Potencijalot za novi vozila se zadovoluva so polovni, {to ne e adekvaten supstitut i dolgoro~no }e ima posledici za vozniot park vo Makedonija, smetaat ekspertite. “NLB Lizing kako del od standardnata ponuda otsekoga{ nudel i finansirawe na polovni vozila, taka {to i toj segment e opfaten vo na{ite aktivnosti, no sepak, uslovite za novi i polovni vozila ne se i ne mo`at da bidat isti. Nie finansirame polovni vozila ne postari od 6 godini i golem del od vozilata koi sega se uvezuvaat ne mo`at da bidat predmet na finansirawe”, veli Maja Lape -Trajkova, direktorka na NLb Lizing. Spored podatocite so koi momentalno raspolaga, Lape ni soop{ti deka vo prviot kvartal od ovaa godina plasmanite se pomali za 20% od planiranite, bidej}i najavata, a potoa i stapuvaweto na novata zakonska odredba za uvoz na polovni vozila go storila

svoeto. Zatoa mnogu e te{ko da se proceni {to }e se slu~uva do krajot na godinata, bidej}i }e sledi faza koga kupuva~ite na ovie vozila } e si ja dobijat kompletnata slika za eksploatacijata i odr`uvaweto na ovie vozila. Sepak, spored nea, ako ne se slu~at pozna~itelni promeni vo ekonomijata i zakonodavstvoto, realno e da se o~ekuva deka vo segmentot na finansirawe na vozila na godi{no nivo }e ima pomali plasmani od planiranite. Spored podatocite na Hipo Alpe Adria lizing, u~estvoto na lizingot vo vkupnite prodadeni vozila vo zemjava vo tekot na prviot kvartal od 2010 godina padnal na skromni 10%, za razlika od 20% kolku {to bilo u~estvoto vo 2008 godina. LIZINGOT SO PAD OD 40% LANI Odlukata na Vladata da gi namali akcizite i godinite na starost za uvezenite polovni vozila samo go ote`ni u{te pove}e raboteweto na lizing-kompaniite, koi {to posledicite od svetskata finansiska i ekonomska kriza gi po~uvstvuvaa lani. Padot

na vkupno finansiraniot volumen vo Hipo Lizing vo tekot na minatata godina vo odnos na 2008 godina e vo korelacija so dvi`eweto na padot kaj pazarot na novi vozila od okolu 40%. Skoro identi~na e sostojbata i kaj drugite lizinig-kompanii. Taka na primer, aktivnostite na finansirawe kaj NLB lizing, minatata godina, opadnaa isto taka za okolu 40% vo sporedba so 2008 godina i toa be{e prvpat vo ramki na 10-godi{noto postoewe da se zabele`i pad, po kontinuiraniot rast od godina vo godina (osven vo 2001 godina, poradi voeniot konflikt). So ogled na sostojbata na evropskiot pazar na lizingpadot na plasmani ne e neo~ekuvan. “Site napori za agresivno zgolemuvawe na proda`bata bea svesno izbegnati od na{ata kompanija, i zatoa ovoj period be{e iskoristen za podobruvawe na kvalitetot na portfolioto, optimalizacija na tro{ocite, adaptirawe na buxetot i zgolemuvawe na efikasnosta. Za ovoj prv kvartal, plasiravme ne{to pove}e od 1

60%-70% 21% od plasmanite vo lizing- kompaniite se odnesuvaat na vozila

milion evra vo dvi`en imot“, ni izjavi Qupka Naumovska, menaxer za proda`ba i marketing vo Hipo Alpe Adria lizing, nadopolnuvaj}i deka ona {to go izbalansiralo relativno slabiot plasman vo dvi`nosti (oprema i vozila) e uspe{nata zavr{na faza od izgradbata na delovniot centar Hiperium i negovata aktivacija. Vrednosta na vkupniot plasman e 17 milioni evra. Kaj NLB lizing velat deka kompanijata izminatiov period uspeala da go zajakne pazarnoto u~estvo i navreme da se prilagodi na aktuelnite uslovi. “Vo pogled na finansiskite rezultati, NLB Lizing e uspe{en i profitabilen, kako rezultat na dolgogodi{noto prisustvo na pazarot i profesionalnoto i prudentno rabotewe”, veli Lape- Trajkova. Ova ima u{te pogolemo zna~ewe ako se zeme predvid deka NLB Lizing vo celost gi

e u~estvoto na lizingot vo vkupnite prodadeni vozila vo tekot na prviot kvartal od 2010 godina, za razlika od 20% vo 2008

po~ituva direktivite na Bazel vo pogled na upravuvawe na kreditni i nekreditni rizici, bidej}i e ~lenka na evropska bankarska grupacija kako {to e NLB. “Prviot kvartal od 2010 godina go prodol`uva trendot od 2009 godina, koj be{e pod vlijanie na ekonomskata sostojba vo zemjata i globalnata recesija. S$ u{te mnogu se ~ustvuvaat nepovolnite ekonomski dvi`ewa, koi rezultiraat so namalena aktivnost na investirawe i kaj pravnite i kaj fizi~kite lica. Brojkata i vrednosta na sklu~eni dogovori stagnira” ni izjavi Lape- Trajkova od NLB Lizing.

KOMPANII & PAZARI SADETTIN XESUR NOV DIREKTOR NA BTA MAKEDONIJA adettin Xesur od Istanbul e nov direktor na sestrinskata kompanija na TAV Makedonija zadol`ena za keteringot na aerodromite, BTA Makedonija. Xesur doa|a na mestoto na dosega{niot direktor na BTA, Baha Bulbul od Istanbul. Ovaa kompanija, pokraj za makedonskite aerodromi, zadol`ena e i za ishranata i na drugite aerodromi

so koi operira TAV vo Turcija, Gruzija i Tunis. Vo sredinata na april, kujnata na skopskiot aerodrom, so koja operira BTA, be{e zatvorena od Sanitarnata inspekcija poradi truewe so hrana na del od personalot na aerodromot. Sepak, analizite poka`aa deka

trueweto na vrabotenite ne bilo predizvikano od strana na kujnata vo aerodromot.

05.05.2010

AGENCIJATA SIVES PREZENTIRA[E TURISTI^KA VEB-STRANA ZA SKOPJE uristi~kata agencija Sives od Skopje ja pretstavi svojata nova veb-strana www.skopjehotels. mk, kade {to posetitelite mo`at da gi najdat site potrebni informacii za hotelsko smestuvawe vo glavniot grad, turisti~ki razglednici, kako i drugi dnevni turisti~ki programi za detalno zapoznavawe so ubavinite na Makedonija. Kako {to soop{tuvaat od

Sives, na veb-stranata gi ima site neophodni informacii za rent – a – car, transferi do drugite gradovi od Makedonija, kako i do gradovite od sosedstvoto. Ova e treta turisti~ka veb- strana na Sives. Prethodno, agencijata gi prezentira{e vebstranite www.skopjehotels.com. mk i www.travel-macedonia. com.mk, kade {to isto taka posetitelite mo`at da gi pronajdat neophodnite in-

formacii pri prestojot vo Makedonija.

PROF. D-R HOGLER BRIEL EKSPERT ZA BIZNIS-KOMUNIKACIJA

Glokalizirawe na biznis-komunikacijata VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

ogler Briel e profesor na studiite po komunikacija na Univerzitetot Nikozija, vo Kipar. Svoeto znaewe za bizniskomunikaciite go steknal na univerzitetite vo Tubingen, Mi~igen, Masa~usets i Sorbona. Predaval na pove}e svetski univerziteti, me|u koi i na Univerzitetot Wujork vo Skopje. Avtor e na pove}e knigi od oblasta na kulturata, biznisot i biznis-ve{tinite. Vo negovata posledna kniga ja obrabotuva temata za glokalizacijata i elektronskite mediumi vo jugoisto~na Evropa. [to pretstavuva glokalizacijata? Glokalizacijata e hibriden zbor koj pretstavuva kombinacija od globalnoto i lokalnoto. Se upotrebuva kako termin so koj se identifikuvaat na~inite spored koi s$ pove}e lu|e ìveat denes. Impaktot koj go sozdava globalizacijata vrz sekojdnevieto se implementira na lokalnata sfera od ìvotot, bidej}i lu|eto naj~esto se privrzani kon sekojdnevnoto lokalno opkruùvawe, bilo da e toa od politi~ko, ekonomsko ili socijalno pra{awe. Zatoa, terminot koj {to nastana kako

kombinacija od globalnoto i lokalnoto, vo poslednite 20 godini s$ pove}e i pove}e gi informira na{ite `ivoti. Kako vlijae globalizacijata na zemjite kako Makedonija, koi s$ u{te se vo tranzicija? Globalizacijata e sila koja {to site ja ~uvstvuvaat, bez razlika dali stanuva zbor za golema ili mala zemja. Koga zboruvame za globalizacijata najdobro e da se zapra{ame kade se napraveni ne{tata {to sekojdnevno n$ opkru`uvaat. Ako realno go odgovorime ova pra{awe, } e sfatime deka pogolemiot del od rabotite koi sekojdnevno gi upotrebuvame ne se od lokalno proizvodstvo. Spored toa, sakale nie ili ne, zavisni sme od drugite regioni od svetot. Ova najmnogu se reflektira na biznisite. Problemite koi nastanuvaat vo regionite od koi zavisime se reflektiraat na na{eto tlo. Na {to treba najmnogu da obrnat vnimanie makedonskite kompanii, koga stanuva zbor za glokalizirawe na nivnite biznisi? Mislam deka elektronskata trgovija vo Makedonija s$ u{te e na nisko nivo i deka treba da se poraboti na nejzinoto razvivawe. Mo`nostite i impaktot koi gi predizvikuva Internetot se ogromni,

poradi {to ne moè da se zanemari negovata upotreba. Biznis-modelite koi se upotrebuvaat vo Makedonija naj~esto se zasnovani na personalna komunikacija, a toa na globalno nivo stanuva s$ pomalku va`no, osobeno ako gi poglednete nabavuva~ite i potro{uva~ite, moè da se voo~i deka tie se pojavuvaat od razli~ni krai{ta na svetot. Ne postoi pove} e ekonomija vo zatvoren krug, kako {to porano be{e gradskata ekonomija. Denes imame globalna ekonomija, a biznisite treba da se prilagodat na nejzinite uslovi. Od edna strana, pogolemiot broj na biznisi se potpiraat na lokalnite potrebi, no od druga strana, se ovozmoùva pogolema efikasnost, kako i zgolemuvawe na bazata na potro{uva~ite i na nabavuva~ite. Ovaa globalna konkurencija se sre}ava na edno mesto, a toa e Internetot. Toj, Internetot, e mnogu vaèn za pomalite ekonomii, bidej}i dokolku se upotrebi pravilno, }e im otvori pove} e vrati. Ova e pra{awe koe treba da se adresira do makedonskite kompanii, bidej}i svesnosta za biznisdogovorite preku Internet e s$ u{te niska, a toa moè da se podobri. Potrebna e integrirana internet-strategija za elektronska trgovija.

Predizvicite

na globalnata i regionalnata biznis-komunikacija i re{enijata za istite, kako i biznis-integracijata, bea predmet na analiza na seminarot so raboten naslov “Glokalizirawe na biznis-komunikacijata vo jugoisto~na Evropa”, koj se odr`a vo edukativniot centar M6

Koi se predizvicite za makedonskata industrija {to & gi nudat globalizacijata i regionalizacijata? Ako gi trgnete nastrana tradicionalnite biznisi, industriskata baza e mnogu mala. Biznisite treba da se reinventiraat, a kako najdobar na~in za da se napravi toa e da se sozdadat kompanii zasnovani na znaewe. Toa e na~inot za da se stigne podaleku od mrtvata to~ka. Ako gi poglednete i drugite mali ekonomii so pomali industriski granki,

koi go sledele ovoj model, }e zabeleìte napredok. Bi go zel primerot so Singapur. So pomo{ na singapurskata vlada i internet-revolucijata, Singapur razvi del od industriskite granki, pa taka, denes moè da se pofali so zna~itelno dobra biomedicinska industrija. Dokolku industriite s$ pove}e se baziraat na znaewe, toga{ i op{testvoto se bazira na istoto. Postojat mnogu sektori vo koi Makedonija moè da postigne progres. Koi interni i eksterni komunikaciski strategii moàt da im pomognat na makedonskite kompanii? Voop{to, na~inot na koj {to se komunicira vnatre vo kompanijata pretstavuva dobra osnova za nadvore{na komunikacija, bilo da e toa so drugi biznisi ili so potro{uva~ite. Ako se potpirate na elektronskite mediumi za interna komunikacija, najverojatno bi upotrebuvale i sli~ni mediumi za nadvore{na komunikacija. Bi gi pottiknal biznisite da gi poglednat svoite interni praktiki na komunikacija i da vidat kolku i kako ja upotrebuvaat tehnologijata vo odnos na sekojdnevnite obvrski, na zakaùvaweto sostanoci, na upotrebata na deloven softver. Drug mnogu vaèn del od internata oko-

lina pretstavuva treningot, koj {to stanuva osnoven del za uspe{na efikasnost vo raboteweto, no isto taka i za odr`uvawe na talentot na vrabotenite i za nivno unapreduvawe. Nadgradbata gi pravi samite vraboteni sre}ni, a sre}nite vraboteni dobro gi izvr{uvaat svoite zada~i, {to rezultira so uspe{no rabotewe na kompanijata.

20 05.05.2010

BANKI I FINANSII

NAMALEN REJTINGOT NA PIREUS BANKA OD BUGARIJA e|unarodnata rejtingagencija Mudis & go namali kreditniot rejting na Pireus bankata od Bugarija, javuvaat stranskite mediumi. Ova namaluvawe na kreditniot rejtnig na Pireus bankata vo Bugarija doa|a otkako prethodno istata rejting agencija go namali i rejtingot na pretstavni{tvoto na Pireus banka vo Grcija. Rejtingot na finansiskata stabilnost na bankata e namalen od D- do E+, dolgoro~niot rejting za depozitite e na-

malen za tri stepeni, od Baa3 do Ba3, dodeka, pak, kratkoro~niot rejting za depozitite od Prajm-3 do NP. Perspektivite za site rejtinzi se isto taka negativni {to zna~i deka vo idnina treba da se o~ekuva novo namaluvawe na rejtingot. Od Mudis objasnuvaat deka izramnuvaweto na rejtinzite na ovaa banka vo Grcija i vo Bugarija poka`uva visok stepen na finansiska zavisnost me|u niv.

MINISTER ZA FINANSII NA BUGARIJA

DISCIPLINIRANA FISKALNA POLITIKA E PRIORITET Disciplinirana

igor@kapital.com.mk

imeon Djankov, vicepremier vo bugarskata vlada i minister za finansii e ~ovekot {to premierot Bojko Borisov go donese od Va{ington za da ja sredi finansiskata situacija na zemjata. Djankov e eden od najpoznatite bugarski ekonomisti i pred prifa} aweto na ministerskata funkcija 14 godini rabotel vo Svetskata banka na proekti vrzani so regionalni trgovski spogodbi vo Severna Afrika, restrukturirawe i privatizacii vo tranziciskite ekonomii, korporativno upravuvawe vo Isto~na Azija i regulatorni reformi vo razli~ni regioni od svetot. Djankov be{e glaven avtor na Izve{tajot za svetskiot razvoj vo 2002 godina. Toj ima doktorirano na En Arbor Univerzitetot Mi~igen, edna od najpresti`nite biznis-{koli vo svetot. Pripa|a na 100-te najcitirani ekonomisti vo svetot, spored IDEAS/RePEc. Mo`ebi najpoznatiot proekt na d-r. Djankov e godi{niot izve{taj Doing Business, najprodavanata publikacija na Svetskata banka dosega. Izve{tajot dojde kako rezultat na zaedni~kata sorabotka so prof. Andrej [lajfer od Univer-

zitetot Harvard, a be{e inspiriran od iskustvoto na Djankov so reformite vo preterano reguliranite porane{ni socijalisti~ki ekonomii. Otkako Doing Business se pojavi za prv pat vo noemvri 2003 godina, zabele`ani se pove}e od 14.000 negovi citirawa vo mediumi, i prodadeni se 100 iljadi primeroci. Vo juni 2008 godina, Djankov go formira{e tink-tenkot Ideas42, zaedni~ki potfat na univerzitetot Harvard i Me|unarodnata finansiska korporacija. Na 27 juli minatata godina, Simeon Djankov stana minister za finansii i vicepremier vo bugarskata vlada. Kako negov prv uspeh e krateweto na buxetskiot deficit za 2009 godina, na 0,756%, najnizok vo Evropskata unija. Na prvi dekemvri 2009 godina, Standard i Purs go podobri investiciskiot rejting na Bugarija od negativen vo stabilen, so {to Bugarija stana edinstvenata zemja vo EU {to dobi podobren rejting otkako po~na finansiskata kriza. DNOTO NA KRIZATA E DOPRENO, VE]E SE ^UVSTVUVA OPORAVUVAWE Za vreme na godine{nava Berzanska konferencija vo Ohrid, kade {to Djankov be{e u~esnik na eden od panelite, imavme ekskluzivna mo`nost da razgovarame so nego na pove} e temi. Del od intervjuto

TK banka evidentira negativen finansiski rezultat na krajot od 2009 godina od nad 1,1 milioni evra, poka`uva revidiraniot izve{taj za raboteweto na bankata. Najgolemi prihodi se ostvareni od kamati, vo vrednost od 7,4 milioni evra so {to kamatnite prihodi u~estvuvaat so 18,6% vo vkupnite prihodi na bankata. Na stranata na aktivata, TTK bele`i porast od 8,3% na pari~nite sredstva,

EKSKLUZIVNO: SIMEON DJANKOV

IGOR PETROVSKI

TTK BANKA JA ZAVR[I 2009 SO ZAGUBA OD 1,1 MILIONI EVRA

fiskalna politika }e bide eden od prioritetite na bugarskiot minister za finansii, Simeon Djankov, koj {to smeta deka na toj na~in, negovata zemja, a i ostanatite vo regionot, podgotveni }e go do~ekaat po~etokot na noviot investiciski bum {to }e se slu~uva od 2011 godina natamu. “Mnogu e va`no dr`avi kako Bugarija, kako Makedonija, i drugite pomali ekonomii, da imaat stroga disciplina vo fiskalnata politika, za da mo`e po izleguvaweto od recesija na investitorite da im bide jasno deka nema vo idnina da gi zgolemuvame danocite”, veli Djankov

vi prenesuvame vo ovoj broj na dnevniot vesnik, a razgovorot vo integralna verzija }e imate mo`nost da go pro~itate vo nedelnikot “Kapital” ovoj petok. Prvo {to go pra{avme Djankov, be{e kako ja ocenuva buxetskata pozicija na Bugarija vo momentov, so ogled deka lanskata godina be{e zavr{ena so namalen defi-

cit, ne{to {to mu uspea da go napravi vo prvite nekolku meseci od svojot mandat. “Prvite tri meseci od ovaa godina, od januari do mart imavme deficit na mese~na osnova sekoj mesec. Pri~inata e toa {to evropskite ekonomii, kako i bugarskata ekonomija, go doprea dnoto na krizata, vo poslednoto trimese~ie od 2009 i prvoto tromese~ie od 2010 godina. Taka {to normalno e da ima pomali prihodi. Toa be{e od edna strana, a od druga strana nie u{te minatata godina re{ivme vo tie meseci da vratime golem del od nevrateniot DDV na biznisot, za da go dovedeme do normalno nivo. Pred izborite, prethodnata vlada na socijalistite, go naduva nevrateniot DDV za da izgleda deka ima dobra fiskalana politika i go ima{e dovedeno do 520 milioni evra nevraten DDV. Nie sega go namalivme pod 300 milioni evra. Vsu{nost toa e edna od pri~inite za pogolem deficit od januari do mart”, veli Djankov. Toj smeta deka vo Bugarija ve}e se ~uvstvuvaat znaci na ekonomsko oporavuvawe, nevrabotenosta vtor mesec po red se namaluva, a izvozot raste {esti mesec po red, {to spored nego se signali za izlez od krizata. Ministerot go pra{avme i za toa {to misli za zadolùvaweto so evroobvrznica, kako na~in za finansirawe na buxetskiot deficit, sega vo uslovi koga kamatnite stapki na me|unarodniot pazar na pari se visoki, zaradi neizvesnosta {to ja predizvika gr~kata kriza, a se pojavuvaat i drugi problemati~ni ~lenki na evrozonata. Djankov na toa odgovori deka na kratkoro~en plan, evroobvrznicata e malku poskapa, no na srednoro~en plan taa se isplatuva. Spored nego toa se objasnuva so idejata deka dràvite koi moàt da emituvaat evroobvrznica do nekade pokaùvaat deka imaat stabilna fiskalna politika. “Spored mene toa e pravilnoto re{enie, i ako i nam ni treba nekoe

porast od 280% na sredstvata za trguvawe, pad od 3,5% na kreditite za doma}instva i pad od 1,1% na kreditite za biznissektorot. Na stranata na pasivata pak, se evidentira porast na depozitite od finansiski institucii za nad 200%, porast na depozitite od gra|anite za 14,4% i pad na depozitite od firmite za 21,4%. Akcionerskiot kapital se namalil za 6,9%.

kratkoro~en plan, evroobvrznicata e Na malku poskapa, no na srednoro~en plan, spored mene toa se objasnuva so idejata deka dràvite koi moàt da emituvaat evroobvrznica do nekade pokaùvaat deka imaat stabilna fiskalna politika. Spored mene toa e pravilnoto re{enie, i ako i nam ni treba nekoe dopolnitelno finansirawe, osobeno za infrastrukturni proekti, i jas bi se odlu~il za evroobvrznica namesto za zaem od MMF”, smeta Djankov dopolnitelno finansirawe, osobeno za infrastrukturni proekti, i jas bi se odlu~il za evroobvrznica namesto za zaem od MMF”, re~e Djankov.

Celosnata verzija na intervjuto so ministerot Djankov }e imate mo`nost da ja pro~itate vo nedelnikot “Kapital” {to izleguva na 7 maj, vo petok.

BANKI I FINANSII DR@AVATA ZEDE 30 MILIONI EVRA KREDIT OD STOPANSKA BANKA ZA REK BITOLA

DR@AVNA LOTARIJA ZEDE KREDIT OD 1,9 MILIONI EVRA OD OHRIDSKA BANKA

r`avnata kompanija ELEM kako del od proektot za modernizacija na termo – elektranata vo Bitola, od Stopanska banka podigna kredit vo visina od trieset milioni evra, so rok na otplata od 14 godini, so tri godi{en grejs period. Dogovorenata kamatna stapka iznesuva 4,75%. Vladata izdade dr`avna garancija so koja go garantira navremenoto i celosno ispolnuvawe na obvrskite na ELEM kon Stopanska

r`avnata lotarija na Makedonija podigna kredit vo visina od 1,9 milioni evra od Ohridska banka. Stanuva zbor za dolgoro~en ramkoven kredit so rok na isplata od ~etiri godini, vo koi e vklu~ena i edna godina grejs-period. Spored objavata vo Slu`ben vesnik, Dr`avnata lotarija, }e gi iskoristi sredstvata

banka-Skopje. Dogovorot so Stopanska banka treba da go sklu~i ministerot za finansii Zoran Stavreski. Vkupnata investicija za realizacija na proektot za modernizacija i avtomatizacija na site tri agregati na termoelektranta „Bitola” iznesuva 55,9 milioni evra, od koi 35 milioni kreditno zadol`uvawe, a stanatite se sopstveno u~estvo na AD „Elektrani na Makedonija”.

05.05.2010 za pla}awe na nabavenata oprema i softverot za onlajn sistemot za prireduvawe na igri na sre}a. Kamatnata stapka na kreditot }e iznesuva 7%. Dr`avnata lotarija so prireduvawe na igri za sre}a startuva{e na 23 april, a prvoto loto izvlekuvawe se odr`a vo ponedelnikot. Vkupnata premija na lototo iznesuva 100 iljadi evra.

EU SE TETERAVI

17.03.2010 21 NE SE SPASUVA SAMO GRCIJA, TUKU CELA EVROREGIJA [TO E VO DOLGOVI PODDR[KA ZA BANKITE Gr~kite obvrznici na koi minatata nedela im e sru{en kreditniot rejting se s$ pomalku privle~ni. Vlo`uva~ite sakaat da se re{at od niv i so toa nivnata cena pa|a, {to zboruva deka doverbata vo ekonomijata na zemjata se nao|a na samoto dno. Germanija od samiot po~etok poka`uva{e najgolemi rezervi vo odnos na pomo{ta na Grcija, no samata kancelarka Angela Merkel na krajot utvrdi deka toa e edinstK

ajzadolènite zemji vo Evropa- Italija (1.400 milijardi dolari), [panija (1.100 milijardi dolari), Irska (867 milijardi dolari), Portugalija (286 milijardi dolari) i Grcija (236 milijardi dolari) najmnogu im dolàt na svoite bogati sosedi od evroklubot, no si dolàt i me|usebno. Grcija im dolì skoro deset milijardi dolari na portugalskite banki, Portugalija dolì 86 milijardi dolari na {panskite banki, a [panija & dolì 28 milijardi dolari na Portugalija. Irska najmnogu & dolì na Germanija i Britanija, [panija & dolì 238 milijardi dolari na Germanija, Italija & dolì 31 milijarda dolari na [panija, i taka vo krug. Analiti~arite zboruvaat deka ovaa posledna finansiska kriza ne e spasuvawe na Grcija tuku na celata evrozona. Zemjite od evrozonata i MMF strogo odlu~ija vo spasot na Grcija da vloàt neverojatni 110 milijardi evra bidej}i procenija deka vo sprotivno moè da se raspadne Evrospkata unija. Spasuvaweto na Grcija }e gi ~ini zemjite od evrozonata 80 milijardi evra, a MMF }e dade 30

Zemjite na evrozonata i MMF }e dadat 110 milijardi evra za spas na Grcija bidej}i postoi strav deka vo sprotivno Unijata bi moèla da se raspadne, smetaat analiti~arite milijardi. Posle odlukata za pomo{, premierite na bogatite evropski zemji sega se pred nova politi~ka kriza bidej}i so svoite dano~ni obvrznici mora da objasnuvaat zo{to gi davaat svoite pari za spas na gra|anite i vladite koi premnogu se zadolìle i mnogu potro{ile. SPREMNI DA IZLEZAT NA ULICA Na vesta deka e odobren golemiot paket za pomo{ na Grcija, kakov {to dosega ne se pameti vo istorijata, evropskite berzi reagiraa prili~no vozdràno. Vo Grcija, akciite najprvo skoknaa, a potoa se sru{ija, dodeka pogolemiot del od drugite evropski berzi prethodniot den zavr{ija vo slab minus, ili nezna~aen plus. Dogovorot, so koj zemjite~lenki na EU i MMF sobraa 110 milijardi evra & odobrija kredit na Grcija so rok od tri godini ,be{e o~ekuvan. Samo

vloùva~ite se somnevaat dali toa }e bide dovolno za re{avawe na brojnite problemi vo ovaa zemja. "Katastrofata koja bi ja dovela Grcija do bankrot e izbegnata, no pazarite sfatija deka toa }e bide dolg i teòk pat pred ne{tata da stanat podobri", izjavi za BBS, Filip Gijsels od BNP Paribas Fortis Global Markets vo Brisel. Postojat i dvoumewa dali Grcija }e bide vo sostojba da sprovede kratewe na smetkite za koi dala vetuvawe. Istraùvawata pokaùvaat deka polovina od ìtelite se podgotveni da izlezat na ulica so {to bi se sprotivstavile na merkite koi zna~at kratewe na primawata na dràvnite slu`benici i penzionerite kako i zgolemuvaweto na danokot. No, gr~kiot premier Jorgos Papandreu veti deka ima hrabrost za sproveduvawe na odlu~ni merki za {tedewe bidej}i vo pra{awe e idninata na zemjata.

ven na~in da se osigura stabilnosta na evroto. V~era taa go potpi{a nacrt-zakonot so koj vo prvata godina na Grcija }e & odobri 8,4 milijardi evra. Parlamentot bi trebalo da go usvoi do krajot na ovaa nedela. Okolu 10 milijardi evra pomo{, kako {to ka`a gr~kata vlast, }e bidat potro{eni za poddr{ka na bankite. Vo slednite tri godini se o~ekuva deka zemjata }e bide vo recesija,

so {to }e se namali pobaruva~kata za krediti i drugi uslugi na koi zarabotuvaat bankite. Vo ovaa godina BDP-to na Grcija }e padne za 4%, a vo minus }e bide i vo narednite dve godini. Pomo{ta na Grcija, kako {to istakna Angela Merkel, e test za pomo{ na drugite zemji koi se vo nevolja. Taa problematika, {to da se napravi so zemjata koja pa|a vo kriza, o~igledno }e mora da se razgleda podlaboko. O

22 05.05.2010

BALKAN BIZNIS POLITIKA

SLOVENIJA I POMAGA NA GRCIJA SO 384 MILIONI EVRA ari~nata pomo{ koja Slovenija }e ja izdvoi za re{avawe na dol`ni~kata kriza vo Grcija iznesuva 384 milioni evra. Slovenija }e mora da napravi rebalans na buxetot poradi tro{ocite od nejziniot zaem za Grcija, izjavi slovene~kiot ekonomist Bo{tjan Vasle. Evropa za Grcija odlu~i da sobere vkupno 80 mil-

PANASONIK ]E GRADI FABRIKA VO SRBIJA ompanijata Panasonik vo oktomvri }e po~ne da gradi fabrika vredna 15 milioni evra vo srpskiot grad Sviljanac, najavi Predrag Milanovi}, zamenik-pretsedatelot na op{tinata. Vo ovaa op{tina nedelava po~na i izgradbata na fabrikata za meso Globus, kade {to }e se vrabotat 130 lu|e. Ovaa fabrika vo septemvri treba da po~ne

ijardi evra. Slovene~kiot udel za pomo{ na Grcija iznesuva 0,48%, a najgolem udel od 22,4 milijardi evra ili 28% od sredstvata }e dobie od Germanija. Francija }e & pomogne so 16,8 milijardi evra ili 20,97%. Sleduvaat Italija so 14,7 milijardi evra ili 18,42% i [panija so 9,8 milijardi {to e udel od 12,24%.

so proizvodstvo na meso pod brendot Svimens, a nejziniot kapacitet }e bide proizvodstvo na 30 toni meso dnevno. Milanovi} izjavi deka op{tinata Sviljanac na mesnata industrija Globus & dala pod zakup napu{tena klanica i sklu~ile dogovor inves-

RAZLI^NI TAKTIKI

DODEKA HRVATITE PREZEMAA, SLOVENCITE IZVEZUVAA

o krajot na ovaa nedela } e se znae dali sopstvenikot na Atlantik grupa, Emil Tedeski } e uspee da vleze vo vtoriot krug za kupuvawe na slovene~kata kompanija Droga Kolinska i da go postigne ona {to hrvatskiot Agrokor ne uspea - da go kupi slovene~ki Merkator. Nekoi slovene~ki mediumi {pekuliraat deka zad Tedeski se krie kapitalot na Todori}, so ogled na prijatelskite vrski pome|u dvajcata pretpriema~i. Nekoi analiti~ari {pekuliraat deka Atlantik grupa nema dovolno pari za da ja kupi Droga Kolinska, a od druga strana Tedeski tvrdi deka gi ima potrebnite pari i deka kompaniite se komplementarni, pa zatoa i bi mo`ele

da se spojat. Deka rabotite nema da odat mazno za vlez na hrvatski kapital vo Slovenija, potvrduva i stavot na Branko Rogli}, sopstvenik na Orbiko grupata koja ima fabriki vo Slovenija i Hrvatska. Toj tvrdi deka postoi strav od golemite konkurenti i tvrdi deka ako kompaniite vo regionot sakaat da opstanat } e mora da se spojat. Istorijata na slovene~kohrvatskite ekonomski odnosi, poka`uva deka dvete ekonomii se potpiraat edna na druga, no bilansot na sostojbata poka`uva deka Hrvatska od Slovenija, na godi{no nivo uvezuva re~isi 50% pove}e stoka i uslugi otkolku {to se izvezuvaat vo Slovenija. Posleden obid za vlez na hrvatska kompanija na slovene~kiot pazar po pat na akvizicija be{e obidot

na Ivica Todori} da go kupi Merkator, no procesot be{e stopiran. Sli~no kako i so Droga Kolinska, na Todorovi}, dru{tvo vo prviot krug mu pravea silni fondovi, a do vtor krug ne ni dojde bidej}i nekoi od sopstvenicite na Merkator se otka`aa od proda`bata. Ostanuva nejasno dali sopstvenicite otstapija bidej} i hrvatskiot tajkun Todori} saka{e da go kupi Merkator ili voop{to nemale namera da gi prodavaat akciite. Minatata godina isto taka ima{e neuspe{en obid za prezemawe na Droga Kolinska, za koja inters poka`aa hrvatskite kompanii Podravka, Kra{ i Frank, no i ova scenario ne zavr{i so sre} en kraj. Pove}e uspeh ima{e hrvatskata kompanija za geodetski kartografski i katastarski

ROMANIJA ZAINTERESIRANA ZA IZGRADBA NA PANEVROPSKI NAFTOVOD omanija e zainteresirana za izgradbata na naftovodot PEOP (Panevropski naftovod) i ima namera povtorno da gi pokrene proektite vo koi se vklu~eni Kazahstan i Azerbejxan. Romanskiot minister za ekonomija, Adrijan Videanu, se nadeva deka Hrvatska }e go smeni svojot stav i }e u~estvu-

va vo izgradbata na naftovodot, a Italija kone~no bi se zainteresirala za ovoj zna~aen proekt. Proektot PEOP pred nekolku godini go poddr`aa Srbija, Hrvatska, Italija i Romanija, no vo me|uvreme Hrvatska i Italija se povlekoa. Proektot PEOP e predlo`en vo 2002 godina, a vo 2007 godina

vo Hrvatska, Italija, Romanija i Srbija potpi{aa memorandum za razbirawe za izgradba na naftovod. Naftovodot treba da bide dolg 1.856 kilometri, a izgradbata bi ~inela 3,5 milijardi evra. Kapacitetot na naftovodot bi bil 1,2 do 1,8 milioni bareli nafta dnevno, a planirano e da proraboti vo 2012 godina.

raboti Geofota, koja vo sredinata na 2008 godina prezema 95% od udelot na Geodetskiot zavod na Slovenija. Uspe{na be{e i Orbiko grupata koja minatata godina ja prezema Medikopfarmacija koja se zanimava so proda`ba na proizvodi za nega na telo i zdravstvena nega. Interesno e deka od pogolemite slovene~ki akvizicii vo Hrvatska se samo Merkator i Pivara La{ko. Merkator se istaknuva kako predvodnik na slovene~kite investicii vo Hrvatska preku svoeto postojano {irewe na hrvatskiot Pazar, no i so prezemaweto na trgovskiot sinxir Getro kon krajot na minatata godina. Pivara La{ko vo 2001 godina ja kupi splitskata jadranska pivara, no od minatata godina pojavuva interes za nejzina proda`ba. Pivara La{ko poradi strav

od prekinuvawe na proizvodstvoto saka da ja prodade Jadranska pivarnica, na {to se protivat pomalite akcioneri i rabotnici. Toa se skoro site slovene~ki akvizicii vo Hrvatska, bidej} i Slovencite prete`no vleguvaa na hrvatskiot pazar so otvorawe na pretstavni{tva na svoite kompanii. Slovencite gi otvaraa svoite kompanii i pretstavni{tva poradi toa {to toa e poracionalno, polesno i poevtino od prezemaweto. Od druga strana toa se silni kompanii so poznati brendovi na koi im e polesno da vlezat na drugi pazari, objasni Rogli}. â&#x20AC;&#x153;Slovencite se mnogu poaktivni od nas na stranskite pazari, bidej}i nivnata ekonomska diplomatija e mnogu aktivna, dobro organizirana i gi promovira slovene~kite

titorot da otkupuva surovini od op{tinskite proizvoditeli.

Istorijata na slovene~kohrvatskite ekonomski odnosi, poka`uva deka dvete ekonomii se potpiraat edna na druga, no bilansot na sostojbata poka`uva deka Hrvatska od Slovenija godi{no uvezuva 50% pove}e stoka i uslugi otkolku {to izvezuva vo Slovenija

BRANKO ROGLI] ORBIKO GRUPA

"Slovencite se mnogu podobri vo vodewe to na kompaniite i se po{tedlivi od Hrvatite" proizvodi na drugite pazari. Slovencite se mnogu podobri vo vodeweto na kompaniite i se po{tedlivi od Hrvatiteâ&#x20AC;?, izjavi Rogli}. Za nego spojuvaweto na kompaniite me|u dvete zemji e dobar poteg bidej}i Hrvatite bi moèle mnogu da nau~at od Slovencite koga e vo pra{awe ekonomijata. Od 1993 godina do denes, Hrvatska vo Slovenija ima vloèno 62,7 milioni evra, a Slovenija vo Hrvatska vloìla 1,06 milijardi evra.

TURCIJA PREGOVARA ZA POVE]E GAS OD AZERBEJXAN urcija vodi pregovori so Azerbejxan za garantirano dobivawe pogolemi iznosi priroden gas za proektot Nabuko i gasnata magistrala TurcijaGrcija. Spored turskiot vesnik "Referans", stanuva zbor za 13 milijardi kubni metri gas godi{no. Za prirodniot gas od azerbejxanskoto nao|ali{te [ah Denis, pretendiraat i dvata proekti, no s$ u{te

ne e re{eno koj od gasovodite }e dobie pogolem del. Toa }e se znae vo vtorata polovina na ovaa godina, otkako }e bidat celosno re{eni postoe~kite problemi me|u Turcija i Azerbejxan - za kupovnata vrednost na gasot, pla}aweto tranzitni taksi i pokrivaweto od turskata strana na razlikite na tranzitnite taksi. Spored ministerot za energetika, Taner Jildaz, dogovorot

mo`e da bide potpi{an za eden mesec.

BALKAN BIZNIS POLITIKA VO BUGARIJA SE PROVERUVAAT PROEKTITE FINANSIRANI OD EU ugarskiot minister za fondovite od Evropskata unija (EU), Tomislav Don~ev soop{ti deka vo Bugarija vo tek e kontrola na pove}e od 100 proekti koi se finansirani so sredstva od EU. "Vakov vid revizii se ~esta pojava ne samo vo Bugarija, tuku i vo drugite zemji od Evropskata unija" izjavi Don~ev. Ministerot dodade deka vo razgovor so pretstavnici na Evropskata

komisija, korupcijata ve}e ne e pra{awe broj eden, so ogled na toa deka policijata i sudstvoto vo Bugarija si ja vr{at svojata rabota. Vo Bugarija se pokrenati niza sudski postapki za zloupotreba na sredstvata od evropskite fondovi, a gradskiot sud na Sofija ja izre~e i prvata pove} egodi{na zatvorska kazna. Evropskata komisija poradi zloupotreba na evropskite

SLOVENCITE INVESTIRAAT 12 MILIONI EVRA VO SRBIJA lovene~kata fabrika za elektronski setovi i plasti~ni delovi za avtomobili Grah automotiv ova leto }e zapo~ne so izgradba na nov pogon vo srpskata op{tina Bato~ini vo Srbija. Slovencite investiraat 12 milioni evra, od koi sedum milioni evra }e bidat vlo`eni vo oprema, a pet milioni evra vo izgradba na objekti, na vkupna povr{ina od 5.000 metri kvadratni. Direktorot na fabrikata Grah automotiv, Aleksandar Zlati}, izjavi deka vo narednite dve godini } e bidat otvoreni novi rabotni mesta za 400 rabotnici. Toj najavi deka noviot pogon treba da bide gotov do prvi oktomvri ovaa godina.

CRNA GORA NIKOGA[ NEMA DA BIDE NEPRIJATEL NA RUSIJA uskite investitori mnogu porano bi gi zatvorile fabrikite i bi go napu{tile ovoj pazar ako ne be{e vo pra{awe Crna Gora. Na{ite investitori ostanuvaat vo Crna Gora, i }e prodolàt da rabotat na ona {to go zapo~nale i planiraat da go pro{irat biznisot vo idnina, izjavi ambasadorot na Ruskata Federacija vo Crna Gora, Jakov Gerasimov. Toj istaknuva deka dvete dràvi imaat intenzivni i prijatelski odnosi vo poslednite sto godini i dodade deka taa tradicija ne moè da se uni{ti. "Priznavam deka Rusija ne e voodu{evena so toa {to Crna Gora se stremi za vlez vo NATO. Duri smetam deka e golem brojot i na crnogorskite gra|ani koi se protiv toa. Na{ite odnosi }e bidat ednakvo dobri i toga{ koga }e bidete ~lenka na toj voen sojuz. Stavot na Rusija vo odnos na Alijansata e poznat odamna, no isto taka poznat e i na{iot odnos kon Crna Gora. Zatoa i pora~uvame, dokolku nekoga{ dojde do vojna pome|u Rusija i NATO Alijansata, Crna Gora nikoga{ nema da ni bide neprijatel", izjavi ambasadorot Gerasimov.

SLOVENE^KIOT REFERENDUM ]E SE ODR@I NA 6 JUNI lovene~kiot parlament donese odluka za svikuvawe referendum na 6 juni na koj gra|anite }e se proiznesat “za” ili “protiv” vleguvaweto vo sila na Dogovorot me|u Hrvatska i Slovenija za re{avawe na sporot za granicata so me|unarodna arbitraà. Dogovorot be{e potpi{an na 4 noemvri minatata godina od premierite na Slovenija i Hrvatska, Borut Pahor i Jadranka Kosor. Za odrùvawe referendum bea 78 pratenici i nitu eden protiv. Referendumskata kampawa slu`beno po~nuva denes i }e trae 30 dena. Ako na referendumot ne se prifati dogovorot, slednite godina dena, slovene~kata vlada ne moè da predlaga nov na~in za re{avawe na grani~niot spor so Hrvatska.

05.05.2010

BH ERLAJNS VOVEDUVA LINII ZA ZAGREB I BELGRAD acionalnata aviokompanija na Bosna i Hercegovina BH Erlajns ovoj mesec }e otvori dve novi aviolinii. Na 17 maj }e otvori direktna linija Saraevo –Belgrad, a na 20 maj na relacija Saraevo – Zagreb. Letovite na dvete destinacii }e se odvivaat {est pati sedmi~no i }e funkcioniraat na principot na raboteweto na evtini aviolinii kako kaj evropskite

pari go blokira koristeweto na nekoi evropski fondovi za Bugarija, glavno vo oblasta na zemjodelstvoto.

aviokompanii, soop{tija od kompanijata. Povratnata karta na relacija Saraevo – Belgrad – Saraevo }e ~ini 29 evra, plus aerodromskite taksi, a na relacijata Saraevo – Zagreb-Saraevo 30 evra plus aerodromskite taksi. Na po~etokot BH Erlajns letovite }e gi vr{i samostojno, no planira da prodol`i sorabotka so srpski JAT i hrvatski Kroacija Erlajns.

24 05.05.2010 NOV VULKANSKI OBLAK GO ZATVORA VOZDU[NIOT PROSTOR

oviot oblak so vulkanska pepel od Island povtorno predizvikuva problemi vo vozdu{niot soobra}aj na britanskite ostrovi, otkako vozduhoplovnite vlasti na Velika Britanija v~era soop{tija deka od v~era nautro se zabranuva letaweto nad Severna Irska, kako i nad delovi od Hebridskite ostrovi i krajniot sever na [kotska.

Site aerodromi i vo Republika Irska se pogodeni od noviot nalet na vulkanskiot oblak, vklu~uvaj}i gi i aerodromite vo Dablin i vo [enon na krajniot zapad od ostrovot, {to s$ u{te se koristi kako poslednata isturena to~ka na Evropa za letovite preku Atlantikot. Zasega nema najavi za problemi so letaweto vo drugite delovi na Velika

SVET BIZNIS POLITIKA Britanija, pa site londonski aerodromi utrinava se otvoreni za soobra}aj. Vulkanolozite soop{tija deka noviot oblak so vulkanska pepel e pomal po obem i pomalku ispolnet so opasnite, za avionskite motori, pepel i stakleni ~esti~ki, pa se veruva deka toj nema da gi predizvika istite problemi vo letaweto, kako {to toa se slu~i minatiot mesec.

KLIMATSKITE PROMENI GO ZGOLEMUVAAT INTERESOT ZA NUKLEARNA ENERGIJA uklearnata energija stanuva s$ popopularna vo svetot poradi raste~kite opasnosti od klimatskite promeni i taa treba da bide dostapna kako za bogatite, taka i za siroma{nite dr`avi,- izjavi generalniot direktor na Me|unarodnata agencija za atomska energija, Jukio Amano. Na me|unarodnata konferencija za pregled na

Dogovorot za ne{irewe na nuklearnoto oru`je vo sedi{teto na Obedinetite nacii vo Wujork, Amano naglasi deka pove}e od 60 dr`avi razmisluvaat da ja koristat nuklearnata energija za proizvodstvo na struja. Se o~ekuva 10 do 25 novi dr`avi do 2030 godina da gi pu{tat vo upotreba svoite prvi nuklearni centrali. Nuklearnata energija s$ pove}e se koristi kako

stabilen i ~ist energetski izvor, koj mo`e da pomogne za namaluvawe na posledicite od klimatskite promeni. Nuklearnata energija treba da bide dostapna ne samo za razvienite, tuku i za zemjite vo razvoj. Sekoe pro{iruvawe na nejzinata upotreba treba da se vr{i bezbedno i sigurno, bez da se zgolemuva rizikot od nuklearnoto oru`je.

MAGAZINOT “TAJM” OBJAVI LISTA NA 100 NAJVLIJATELNI LU\E VO SVETOT

NAJVLIJATELNIOT ÔVEK VO SVETOT E BIV[ ÎSTA^ NA ÊVLI! “Tajm” go proglasi brazilskiot pretsedatel, Luis Ignacio Lula da Silva za najvlijatelen ~ovek na svetot

gledniot amerikanski magazin “Tajm” (Time), ja objavi listata na najvlijatelni lu|e za 2010 godina vo podra~jeto na politikata, umetnosta, heroite i takanare~enite misliteli, vo koi se smesteni najrazli~ni profili na lu|e, od svetski poznatata arhitektka Zahe Hadid, osnova~ot na Ejpl, Stiv Xobs, do dvanaesettiot najbogat ~ovek vo centralna Evropa, Viktor Mihajlovi~ Pin~uka. “Kapital” vi gi pretstavuva lu|eto koi so svoeto vlijanie go zasluìja mestoto na presti`nata lista na “Tajm”. POLITIKA ôvekot so najgolemo vlijanie na svetot, odnosno prvoto mesto na ovogodine{nata lista na magazinot “Tajm” go zazede brazilskiot pretsedatel, Luis Ignacio Lula da Silva. Biv{iot ~ista~ na ~evli, svojot prv mandat go osvoi vo 2002 godina. Negovite roditeli se od rabotni~ka klasa, a toj obrazovanieto go napu{til u{te vo osnovno u~ili{te za da moè da ja prehranuva svojata familija. Da Silva, svojot vtor mandat go osvoi vo 2006 godina. Se pra{uvate {to go nateralo eden obi~en, naroden ~ovek, da se svrti kon politikata? Nitu faktot {to bil ~ista~ na ~evli, nitu faktot {to kako fabri~ki rabotnik go

izgubil prstot, tuku za toa e zasluèn faktot {to kako 25godi{en ~ovek ne moèl na svojata bremena sopruga da & ovozmoì medicinska pomo{, pa zatoa taa, zaedno so nerodenoto dete, po~inala. Neverojaten e patot na ~ovekot koj vo osum godini za Brazil napravil pove}e otkolku site negovi prethodnici zedno. Brazil denes e del od najmo} nite svetski sili, kako Kina, Indija, Rusija. Samiot da Silva kaùva deka za svojata zemja saka da go ostvari “amerikanskiot son”. Vo kategorijata politi~ki lideri, ~etvrtoto mesto go zazede amerikanskiot pretsedatel Barak Obama, za koj e izli{no da se tro{at zborovi, bidej}i e prviot afro-amerikanski pretsedatel. ôvekot koj na Amerika & dade nade`, pokaà deka od nego moè s$ da se o~ekuva. Pred samo nekolku meseci, toj ja krena na noze celata sigurnosna slu`ba na SAD, koga nenajaveno sedna vo pretsedatelskiot avion i odleta za Avganistan, za samo da gi pozdravi amerikanskite vojnici. Od amerikanskite politi~ari, na listata na najvlijatelni lu|e se najde i Nensi Pelosi, najmnogu rangiranata èna vo amerikanskata politi~ka istorija, zaradi koja Obama ja prifati novata zdravstvena reforma, kako i Sara Palin, koja vleze vo trkata za pretsedatel na SAD. Na visokoto 17 mesto se iska~i turskiot premier Rexep Tair Erdogan, koj vo 1998 godina, otsluì ~etiri meseci zatvorska kazna, zaradi politi~ka i verska omraza. Negova glavna cel e vlezot na Turcija vo EU, ~ii vrati se ve}e 25 godini podotvoreni, no nikako da se otvorat dokraj. Negovata politi~ka deviza se zasnova na prozapaden konzervativizam, so koj se nastojuva da se raskine

radikalnoto islamsko minato na negovata zemja. Na listata najvlijatelni politi~ki li~nosti se nao|aat i glavniot amerikanski voen komandant vo Avganistan, generalot Stenli MekKristal, kako i {eikot Zajed alNahjan, vladetelot na Abu Dabi, koj dade 10 milijardi dolari posle finansiskiot pad vo Dubai minatata godina, za da ne nastane pad na ekonomijata. Obedinetite Arapski Emirati pod negovo vodstvo imaat golema {ansa da stanat lideri okolu pra{aweto za odr`liva energija. HEROI Spored izborot na “Tajm”, na prvoto mesto na listata “heroi”, se najde biv{iot amerikanski pretsedatel Bil Klinton. Se postavuva pra{aweto zo{to? “Takva ramnoteà pome|u ~uvstvata i razumot ne se slu~ila nikoga{”- velat onie koi go postavija na tronot. Bez Klinton, univerzumot ne bi bil tolku prijatelski nastroen kon lu|eto, osobeno koga na 12 januari trebalo da se najde na Haiti. Negovata rabota vo Afrika, borbata za Haiti, i pred da bide razru{en, borbata protiv sidata i pretsedatelskiot mandat go napravija pretsedatel koj stana rokyvezda. MISLITELI Vo kategorijata “Misliteli”, magazinot “Tajm” gi smesti lu|eto koi so svojata rabota na nekoj na~in go zadolìle ~ove{tvoto. [iroka e lepezata na onie koi go potro{ile pogolemiot del od svojot ìvot za na kraj da bidat sfateni. Na listata se nao|a, ve}e legendarniot Stiv Xobs, genijalecot na Ejpl, ~ii proizvodi pred s$ pravat tehnolo{ka revolucija vo SAD, pa i vo ostatokot od svetot. Noviot

proizvot na Epl, “Aj pad”, sakaat da go imaat site, a za toa ka`uva i negovata proda`ba. Zaha Hadid e `enata koja svojata volja i strast ja prenesuva vo sekoe svoe arhitektonsko delo koe nekoga{

go napravila. Umetnosta na arhitekturata ja vozdignala na sosema nova dimenzija, a nejzinite skoro neostvarlivi gradbi pretstavuvaat sinonim za sovr{enstvo. Posle nejze se pojavuva imeto na Elizabet Voren, koja e advokat

NAFTENA DAMKA JA ZGOLEMI CENATA NA NAFTATA NA POVE]E OD 86 DOLARI

BOLNA SANACIJA NA ^E[KATA AVIOKOMPANIJA ^SA

pored planot na ~e{kata vlada za sanacija na nacionalnata aviokompanija ^SA, predvideno e namaluvawe na kompanijata koe {to }e opfati restrikcija na brojot na avioni za edna tretina kako i zna~itelno namaluvawe na brojot na vrabotenite duri do edna desettina od vkupniot broj, informira{e ~e{kiot minister za finansii, Eduard Janota. Ovoj plan se odnesuva

enata na surovata nafta se zgolemi na pove}e od 86 dolari za barel, bidej}i trgovcite stravuvaat deka ogromnata naftena damka vo Meksikanskiot zaliv bi mo`ela da go zabavi uvozot na ovaa surovina vo SAD. Surovata nafta na Wujor{kata berza dostigna cena povisoka za 32 centi, odnosno 86,47 dolari za barel, dodeka naftata "brent"na Me|unarodnata

berza vo London se zgolemi za 81 cent i dostigna 88,25 dolari za barel. Cenata na naftata sega e bliska do 18-mese~niot maksimum od 87 dolari za barel, dostignat posleden pat na po~etokot od minatiot mesec. Nekoi analiti~ari o~ekuvaat deka golemata naftena damka vo Meksikanskiot zaliv bi mo`ela negativno da vlijae na uvozot do glavnite terminali vo Luizijana, {to

}e dovede do namaluvawe na rezervite vo SAD i do zgolemuvawe na cenite.

na narednite tri godini. "^SA vo momentov ima pove}e od 3.500 vraboteni i raspolaga so pedesetina avioni. Poradi najavenoto namaluvawe na nejzinata avioflota }e dojde i do zna~itelno menuvawe na redot na letawe, {to ve}e se odrazuva na zimskiot red na letawe za 2010/2011 godina", izjavi portparolkata na ~e{kata aviokompanija, Hana Hejskova. Centralna to~ka na strategijata za

i profesorka na Harvard, koja ja pokrena inicijativata za osnovawe na Agencijata za finansiska za{tita na potro{uva~ite. Taa go prisili Obama, nejziniot predlog da se donese pred kongresot na SAD.

rekonstruirawe e da se sozdade nova koncepcija na transportnata aviomre`a {to }e dovede do namaluvawe na nekoi destinacii i do 30% od vkupniot broj, glavno na onie nerentabilnite. ^SA planira da gi prodade site avioni od tipot "boing", a }e gi zadr`i avionite od tipot "erbas". Lani, ~e{kata nacionalna aviokompanija ostvari operativna zaguba od re~isi 4 milijardi kruni.

SVET BIZNIS POLITIKA IRAN PONUDI POMO[ VO BORBATA PROTIV NAFTENATA DAMKA VO SAD acionalnata iranska kompanija za nafteni platformi ponudi pomo{ za spre~uvawe na {ireweto na naftenata damka, {to se pribli`uva do amerikanskiot breg i koja bi mo`ela da predizvika ekolo{ka katastrofa vo SAD. Izvr{niot direktor na Nacionalnata iranska kompanija za nafteni platformi, Hajdar Bahmani, izjavi deka negovata firma e podgotvena da & pomogne na Briti{ pe-

troleum (BP) vo Meksikanskiot zaliv.Izvr{niot direktor na BP, Toni Hejvord, istakna deka se apsolutno odgovorni za ~istewe na naftenata damka, {to be{e predizvikana od eksplozijata na naftenata platforma. Hejvord istakna deka BP se podgotvuva za najlo{oto scenario - deka naftenata damka }e mora da se ~isti dva do tri meseci. Iran e petti po golemina izvoznik na nafta vo svetot

BRITANIJA SĂ&#x2030; POBLISKU DO "NEMNOZINSKI" PARLAMENT

a samo eden den do parlamentarnite izbori vo Velika Britanija, {to }e se odràt vo ~etvrtok, zemjata e s$ poblisku do toa da dobie "nemnozinski" parlament, odnosno nitu edna partija da ne osvoi mnozinstvo vo dolniot zakonodaven dom, pokaùvaat objavenite anketi na agenciite za ispituvawe na javnoto mislewe.Spored ovie istraùvawa, Konzervativnata partija na Dejvid Kameron s$ u{te ima najgolema poddr{ka me|u Britancite, koja e minimalno zgolemena vo odnos na minatata nedela, no taa i ponatamu ne e dovolna za da moàt torievcite sami da formiraat vlada. Vo pove} eto anketi laburistite na premierot Gordon Braun se vtori, kako {to bea i na po~etokot od predizbornata kampawa, ili se celosno izedna~eni so liberalnite demokrati na Nik Kleg, koi vo izminatite tri nedeli imaa najgolem skok na popularnosta me|u britanskite glasa~i.Liberalnite demokrati od marginalna partija vo trkata za Dauning strit 10, kako {to be{e na izborite vo izminatite ~etiri decenii, na ovie izbori so sigurnost se veruva deka }e bidat partijata {to }e go odlu~i idniot premier, dokolku ostanat sega{nite razliki.

LG SO STABILEN RAST NA PRIHODITE VO PRVIOT KVARTAL

G Electronics (LG) objavi rekordni prihodi za prviot kvartal od ovaa fiskalna godina. Spored finansiskiot izve{taj na LG, proda`bata vo prviot kvartal od 2010 godina e zgolemena za 3,7% na 11,9 milijardi dolari, so zgolemuvawe na operativniot profit za 2,6 % na 462 milioni dolari, sporedeno so istiot period od minatata godina. Prihodite od LG Home Entertainment Company porasnale za 20%, vo sporedba so minatata godina, zaradi golemata pobaruva~ka na flet paneltelevizorite, dodeka proda`bata na LCD-televizorite se poka~ila za 62%. LG Mobile Communications Company ima namaluvawe na prihodot na proda`bata za 19,4%, kako rezultat na slabata sezona i padot na cenite na mobilnite telefoni. LG e globalen lider i tehnolo{ki innovator vo elektronikata za potro{uva~ka, doma{ni aparati i vo mobilnite komunikacii. Vrabotuva pove}e od 80 iljadi lica, vo pove}e od 115 operativni centri niz svetot.

RAST NA PRODA@BATA NA AVTOMOBILI VO [VEDSKA o april godinava vo [vedska se registrirani za 40% pove}e avtomobili vo sporedba so istiot period lani, javi {vedskata televizija SVT, naglasuvaj}i deka minatiot mesec vkupno bile registrirani 25.668 avtomobili. Najmnogu novoregistrirani avtomobilski modeli se "volvo V70", "pasat" i "golf". [vedskata fabrika za proizvodstvo na avtomobili, Volvo, prodade 5.023 avtomobili vo april, {to pretstavuva zgolemuvawe za okolu 32%. Inaku, novi registracii na avtomobilite od {vedskata marka "saab" poka`uvaat pad od 14,7% vo april godinava vo sporedba so minatogodi{noto nivo.

AUDI GI ZGOLEMI PRIHODITE ZA 23% ermanskiot proizvoditel na luksuzni avtomobili, Audi, objavi rast na operativnata dobivka i prihodite za prviot kvartal od ovaa fiskalna godina, vo odnos na minatata, {to se dol`i na zgolemenata pobaruva~ka vo SAD, Kina i delovi od Evropa. Kompanijata koja e del od grupacijata Folksvagen, objavi deka operativnata dobivka vo prvoto trimese~je

i e pod sankcii od SAD i Obedinetite nacii poradi istra`uvawata vo nuklearniot sektor.

05.05.2010

iznesuva 478 milioni evra, {to e za 32% pove}e vo sporedba so istiot period minatata godina. Kvartalnite prihodi se zgolemile za 23% i dostignale 8,3 milijardi evra. Celta na Audi e do 2015 godina da mu ja prezeme titulata na BMV, kako vode~ki svetski proizvoditel na luksuzni avtomobili. Godinava od Audi planiraat da ispora~aat milion avtomobili i terenski vozila.

17.03.2010 25

26 05.05.2010

PATOT DO USPEHOT

RALF LOREN

RABOTETE NAPORNO I USPEHOT ]E SI DOJDE Ralf Loren, edno od najgolemite imiwa vo modnata industrija, vlo`i ogromen trud za da ja izgradi svojata imperija. Na samite po~etoci toj posetuva{e ve~erno u~ili{te za biznis, a preku den rabote{e vo maloproda`ba, so {to se stekna so unikaten set na ve{tini koi mu pomognaa da se iska~i na vrvot IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

oa {to zapo~na pred okolu 40-ina godini kako kolekcija na vratovrski, denes izrasna vo ogromna imperija, koja go promeni amerikanskiot moden stil. Loren deneska izgradi brend so visok stil i postojanost, odnosno negovite modni par~iwa nikoga{ ne se sozdadeni da traat samo edna sezona. U{te od samite po~etoci, Loren sekoga{ se potpira{e na obezbeduvawe na kvalitetni proizvodi, sozdavaj}i poseben svet vo koj gi povikuva{e lu|eto da zemat u~estvo vo nivnite soni{ta. Negovata kompanija deneska prodava proizvodni linii kako {to se Ralf Loren za doma, Dabl RL i sl. Loren ima{e teòk ìvot, no si se drè{e do negovite stavovi i uspea da stane toa {to e denes. Toj porasna vo evrejsko semejstvo i zaedno so negovite trojca bra}a bea odgledani od nivnata majka, dodeka negoviot tatko postojano bil nadvor, bidej} i rabotel kako moler. Negovata majka otsekoga{ saka{e Loren da stane rabin, no toj go napravi toa {to misle{e deka najdobro go znae, {to se pokaà i deka toa navistina najdobro go pravi. Negovoto ~uvstvo za moda datira u{te od pomladi godini koga toj }e kupe{e nekakvi skapi kostumi so parite koi gi zarabotuva{e od rabotata po zavr{uvawe na u~ili{teto. Denes Loren e na listata najbogati lu|e vo svetot spored “Forbs”, pri {to negovoto bogatstvo se procenuva na 4,6 milijardi dolari. No, toj otsekoga{ ne be{e bogat i na po~etokot dele{e soba so negovite dvajca bra}a. Isto taka, se soo~uva{e so pre~ki, no sekoga{ uspeva{e da gi prebrodi. Vo docnite 60-ti sinxirot luksuzni stokovni ku}i Blumingdejls kako kriterium mu postavi da go trgne imeto od vratovrskite dokolku saka da gi prodava vo nivnite prodavnici, no Loren se otkaà i ne saka{e pod promeneti uslovi da prodava vo Blumingdejls. Blumingdejls nabrzo gi prifati uslovite na Loren, po sogleduvaweto na uspehot na brendot. Toa e samo eden primer koj pokaùva deka toj sekoga{ se drè{e do svoite stavovi i taka, vsu{nost, uspea da go izgradi brendot, ona {to e denes. “Kapital” vi prenesuva nekolku soveti od Loren, koi moèbi } e vi pomognat vo dostignuvaweto na Lorenoviot uspeh. NIKOJ NE SE RA\A USPE[EN Roden vo Bronks, Wujork, Ralf Loren pomina dolg pat od negovite denovi na spodeluvawe na sobata so negovite dvajca bra}a, do negovata slava kako eden od najpoznatite modni

dizajneri. Bez prethodno iskustvo i diploma, Loren znae{e deka treba da raboti dvojno pove}e od drugite za da go postigne uspehot. So posetuvawe na ve~erno u~ili{te za biznis i rabotewe vo maloproda`ba preku den, Loren se stekna so unikaten set na ve{tini koi mu pomognaa da se iska~i na vrvot. IZBERETE MO]NO IME ZA VA[IOT BREND Ralf znae{e deka lu|eto }e imaat problem da nosat obleka koja }e go nosi imeto “Lif{ic”, i poradi toa toj go promeni imeto od Ralf Lif{ic vo sega mnogu poznatoto ime vo modnata industrija, Ralf Loren. Loren potoa ja osnova{e kompanijata Polo Fe{n vo 1968 godina. Go odbra imeto Polo poradi mo}ta i stilot so koj sekoga{ e povrzuvan negoviot brend. “Otsekoga{ go sakav sportot, no nema{e mnogu smisla da go nare~am mojot brend Ko{arka ili Bejzbol, pa taka se odlu~iv za Polo. Sekako deka ne igrav Polo, no go sakav toa bidej}i dava ~uvstvo kako da si me|unaroden. Toa e sport na kralevite. Be{e glamurozno, seksi i me|unarodno”. DR@ETE SE DO TOA [TO SMETATE DEKA E PRAVILNO, BEZ RAZLIKA NA TRO[OCITE SO KOI ]E SE SOO^ITE Vo docnite 60-ti, dodeka Loren se obiduva{e da ja razvie svojata linija za vratovrski, Blumingdejl insistira{e Loren da go otstrani negovoto ime od markata na vratovrski i da gi napravi istite poograni~eni. Loren odbi da prodava za taa stokovna ku}a pod tie uslovi. Blumingdejls na krajot se soglasi so uslovite na Loren, otkako go zabele`a ogromniot uspeh

RALF LOREN- ”Jas li~no ne se obiduvam da zadovolam sekogo. Znam na kogo sakam da mu go prodadam proizvodot i postojano rabotam za da ja ostvaram taa vizija” na brendot. PRODAVAJTE IDEI, NE PROIZVODI Polo prodava slika na `ivoten stil na sofisticiranost, klasa i vkus, a ne samo ednostavna obleka. NAPRAVETE DOBRA PREZENTACIJA NA TOA [TO GO PRODAVATE Loren znae{e deka inovativniot um ne e dovolen i deka }e bide potrebno da se napravi nekoe kreativno pakuvawe na proizvodot i ubedliva prezentacija, za da se lansira negovata proizvodna linija. VNESETE VOZBUDA Loren ne prave{e samo promeni vo oblekata. Toj sekojpat saka{e da napravi s$ {to e potrebno za da go napravi negoviot brend vozbudliv za potro{uva~ite. Od na~inot na koj {to oblekata im stoe{e na lu|eto, do na~inot na koj {to be{e prezentirana vo prodavnicite i na modnite pisti, Loren znae{e deka za da bide zapameten negoviot brend, toj treba da im ponudi na potro{uva~ite

4 5

~uvstvo koe nema brzo da bide zaboraveno. SLU[NETE [TO IMAAT DA KA@AT DRUGITE Bez razlika dali stanuva zbor za negovite deca, vrabotenite vo negovata kompanija ili potro{uva~ite vo negovite prodavnici, Loren sekoga{ se gri`e{e da slu{ne {to velat mladite lu|e za modnite trendovi i vkusovi. Toj sekoga{ se trudi da gi zadr`i site potro{uva~i. NE SE OBIDUVAJTE DA GI ZADOVOLITE SITE “Va{ata vizija e mnogu va`na. Treba da znaete na kogo mu prodavate, {to govorat va{iot marketing i reklamite za vas i na kogo se odnesuvaat. Jas li~no ne se obiduvam da zadovolam sekogo. Znam na kogo sakam da mu go prodadam proizvodot i postojano rabotam za da ja ostvaram taa vizija”, veli Loren. Rastej}i vo tradicionalno evrejsko semejstvo, majkata na Loren saka{e nejziniot sin da stane rabin. Loren nikoga{ ne ja poslu{a negovata

majka i namesto toa se odlu~i da ja sledi sopstvenata strast. Toj smeta deka nekoi lu|e ednostavno nikoga{ ne mo`at da bidat zadovolni od toa {to go pravite i ne e vredno da go tro{ite va{iot napor na toa. Negoviot stav e deka ako pravite raboti koi }e gi zadovolat samo ostanatite, toa }e ve napravi nesre}ni i }e vi go odzeme vremeto i energijata na patot kon postignuvawe na va{ite celi. IZGRADETE BREND KOJ [TO ]E TRAE “Toa {to mi e najva`no e oblekata da bide postojana i dostapna. Veruvam vo obleka koja ima trajnost i koja nema da trae samo edna sezona. Lu|eto koi ja nosat mojata obleka ne gledaat na nea samo kako na modno par~e” veli Loren. Nadevaj}i se deka }e izgradi brend koj {to }e trae, Loren se fokusira{e na kreirawe na obleka koja {to na lu|eto vo edno par~e }e im dade vozbuda, stil i postojanost.

MARKETING

05.05.2010

GERILA MARKETING VS. TRADICIONALEN MARKETING-VTOR DEL erila-marketarite ne se potpiraat na grubata sila na pre~ekoruvaweto na buxetot za marketing, tuku na grubata sila na ìvopisnata kreativnost. Denes, tie se na dvaeset na~ini razli~ni od tradicionalnite marketari (vo minatoto izdanie navedovme osum razliki, denes prodolùvame so slednite 5): Tradicionalniot marketing ve sovetuva da ja izvidite situacijata i da zaklu~ite koi konkurenti bi trebalo da gi “eliminirate”. Gerila- marketingot ve sovetuva da ja izvidite situacijata za da gi najdete firmite {to imaat isti standardi i isti potencijalni klienti kako vas - za da moète da gi zdruìte marketin{kite napori. Taka }e go pro{irite svojot marketin{ki dostrel, no so pomali tro{oci, za{to taka bi gi delele so drugi. Takvata perspektiva, gerilcite ja narekuvaat zdruèn marketing. “Zdruùvaj ili sedi miren!” e nivnoto moto. Gledate televizija i gledate reklama za “Mekdonalds”. Nekade na polovina sfa}ate deka toa vsu{nost e reklama za “koka-kola”, a koga zavr{uva, sfa}ate deka toa vsu{nost celo vreme bilo reklama za najnoviot film na “Dizni”. Toa e zdruèn marketing i toa se samo nekoi od krupnite yverki {to se zanimavaat so

G 9

zdruèn marketing (“Fedeks” i “Kinkos” isto taka). No, so zdruèn marketing vo najgolem del se zanimavaat pomalite firmi, {to e pose-bno izrazeno vo Japonija. Tradicionalniot marketing ve pottiknuva da go osmislite svoeto logo - vizuelnoto sredstvo za identifikacija. Ona {to mu e upateno na okoto, lu|eto go pametat 78% pove}e otkolku ona {to mu e upateno na uvoto. Gerila marketingot ve predupreduva deka logoto vo dene{no vreme e nadminato, za{to samo gi potsetuva lu|eto na imeto na va{ata kompanija. Mesto toa, gerila-marketarite imaat m-gen {to ja pretstavuva nivnata kompanija - vizuelen ili verbalen simbol {to ja prenesuva celata ideja, kako {to se internacionalnite soobra}ajni znaci. Ova e vreme na haos vo urivaweto na rekordi, a m-genot dava najmnogu informacii za najkratko vreme. Toa e kako sozdadeno za na Internet, za{to lu|eto pominuvaat samo nekolku sekundi na va{ata stranica. Toa e nov termin, skovan vo 1976 godina, a idejata na gerilata e deka m-genite moàt da napravat revolucija vo va{eto steknuvawe na profit. Tradicionalniot marketing otsekoga{ bil “jas”-marketing. Posetete ja koja i da bilo stranica na Internet i }e

najdete oddeli “Za na{ata kompanija”, “Istorijata na na{ata kompanija”, “Za na{eto rakovodstvo”, “Za na{iot proizvod”. Vie ne gi interesirate lu|eto, “jas” im e zdodevno. Zatoa gerilcite sekoga{ go praktikuvaat “vie”-marketingot, vo koj sekoj zbor i sekoja ideja se odnesuvaat na klientot, posetitelot na stranicata na Internet. Ne sfa}ajte go ova li~no, no lu|eto ednostavno ne gi interesira va{ata kompanija. Toa {to gi interesira se samite tie. Ako im zboruvate za samite niv, }e go imate nivnoto celosno vnimanie. Tradicionalniot marketing otsekoga{ razmisluval za toa {to moè da dobie od klientot. Gerilcite vo celost ja sfa}aat vrednosta na ìvotniot vek na klientot, no isto taka se griàt i za toa {to moàt da mu dadat na klientot. Razmisluvaat za toa {to moàt da mu podarat, a bidej}i ìveeme vo vreme na brzi informacii, nastojuvaat da podarat vredni informacii sekoga{ koga moàt - katalozi, informativni stranici na Internet, bro{uri, televiziski info-reklami. Ne zaboravajte go toa {to go rekov za marketingot kako va{a mo`nost da im pomognete na svoite sega{ni i potencijalni klienti da gi postignat svoite celi. Moète li da go napravite toa besplatno? Ako moète, toga{ ste gerilec.

Tradicionalniot marketing }e ve ubedi deka reklamiraweto vredi, deka vredi da se ima stranica na Internet, deka vredi da se pra}aat pisma i elektronski poraki. Na toa, gerila-marketingot veli - gluposti, gluposti, gluposti. Reklamiraweto ne dava rezultati. Denes ve}e ne. Internet- stranicite? Ajde, ve molam. Lu|eto sekojdnevno dobivaat dokazi deka takvite raboti vodat kon urnati soni{ta i finansiska propast. Pismata i elektronskite poraki nekoga{ davale rezultati, no denes ve}e ne. Pa toga{ {to dava rezultati? Gerilcite denes znaat deka marketin{kite kombinacii davaat rezultati. Ako imate serija reklami i stranica na Internet, plus pra}ate pisma i elektronski poraki, toa }e dade rezultati i tie metodi me|usebno }e si pomognat da dadat rezultati. Denes marketingot {to puka samo od edno oru`je e minato. @iveeme vo vreme vo koe marketin{kite kombinacii ja otvoraat vratata za uspeh vo marketingot. Poznavam eden prodava~ na kreveti {to plati mali oglasi i xinglovi na radio. Tie gi upatuvaat mu{teriite na negovata stranica na Internet, stranicata na Internet gi upatuva na negoviot izlo`ben prostor, a toj vo izlo`beniot prostor kako na {ega prodava spalna od 120.000 denari. Oglasite i xinglovite, vo kombinacija so stranicata na Internet se toa {to mu ja nosi “poga~ata na masata”.

TEODOR ALEKSOV, Triple Triple p S Learning Learni Lea rning ngg

Vo slednoto izdanie na Gerila marketingkolumnata prodol`uvame so ostanatite razliki pome|u Gerila-marketingot i tradicionalniot marketing.

Triple S Learning e prv i edinstven specijaliziran treningcentar vo Makedonija vo oblastite na proda`ba, usluga i uspeh. Znaeweto i metodologijata koi se sodr`ani vo trening-programite, koi gi koristat i svetskite liderski kompanii, go izdvojuva Triple S Learning kako edinstven i inovativen vo sovremenite uslovi na rabotewe.

KAKO EVTINO DA SE PROMOVIRATE

REKLAMIRAWE [TO NE GO UNI[TUVA BUXETOT Kako i vo sekoj aspekt od rabotata, promocijata

e ne{to {to mora da go presmetate vo buxetot. Me|utoa, ohrabruva~koto e toa deka ne morate premnogu da potro{ite, ako vi se poznati trikovite na evtinoto oglasuvawe, koi {to baraat malku trud i vreme.

Sekoja hartija ili elektronski dokument iskoristete gi za promocija na svojata kompanija. Proverete dali imeto na kompanijata, kontaktite (sose vebadresata) i sloganot se nao|aat na va{ite plikovi, kako i na zaglavijata od va{ite pisma? Ili na plikot e samo imeto na kompanijata i adresata na koja moè da se vrati po{tata-vo toj slu~aj popusto ste frlile pari. Plikot i pismoto vo nego ne se samo hartii za razmena na delovni informacii, tuku va{e zna~ajno sredstvo za oglasuvawe. I onaka gi ispra}ate, pa zo{to toga{ ne bi rabotele vo va{a korist? Istoto vaì i za faksovite, potvrdite za pla}awe, smetkite... site hartii ili elektronska po{ta koja ja ispra} ate mora da sodràt polna poraka za va{ata kompanija. Novinskite napisi i soop{tenijata za javnosta se isto taka dobar na~in za evtina promocija, no pritoa treba da nau~ite na koj na~in e mo`no najefektivno da se re-

klamirate, po~nuvaj}i od formata do konkretnata izvedba, odnosno izborot na mediumot vo koj odredena kompanija saka da se vidi. Pi{uvawe na kvalitetni tematski napisi vrzani za profesijata e dobar na~in na promocija koj ovozmoùva da se izgradi dobra reputacija. Iako pogolemiot del od populacijata gi povrzuva naj~esto so aferite, mediumite moàt da vi donesat i mnogu korist. Ne teba da trgnuvate so faktot deka vie ste super, a konkurencijata ne ~ini, tuku }e se koristite so sveì primeri vo koi ima podatoci za raboteweto na va{ata kompanija, informacija za nova zdelka, osvoeni nagradi, zna~ajna donacija.... Ako koristite Internet (a treba da se zagriìte dokolku ne e taka), pominete nekoe vreme on-lajn za da moète da ja promovirate svojata firma. Na mnogu forumi moète mnogu da go reklamirate svojot biznis ili svoeto ime, a pri toa da dadete do znaewe deka ste ceneti i sposobni. Privlekuvawe na novi

klienti, sekako najdobro funkcionira ako se zaka~ite na forum koj {to ima vrska so oblasta vo koja rabotite. I vnimavajte tie forumi da imaat dobra posetenost. Daruvajte gi svoite potro{uva~i. Poznata e praktikata koga, na primer, 50-te prvi kupuva~i vo nekoja prodavnica }e osvojat nagrada. Neka toa bide ne{to od va{iot asortiman, bez razlika kolku e vredno. Lu|eto oboùvaat da dobivaat podaroci. Promovirajte se vo ìvo. Lokalna radiostanica ili televizija moè da bara gosti za svojata programa, {to e izvonredna mo`nost, pa u{te ako ima i nekakva vrska so biznisot, edinstveno {to vi preostanuva e da se povrzete so urednikot, za zaedno da vidite kako svoeto stru~no znaewe bi go podelile so slu{atelite ili so gleda~ite. U{te i ako emisijata odi vo ìvo i vklu~uva javuvawe vo programata, moète da odgovorite na razni pra{awa koi imaat vrska so va{ata rabota. Organizirajte seminar ili prezentacija. Moèbi poseduvate znaewe koe bi moèlo da gi zainteresira i drugite lu|e, a so toa i celata javnost, a toa istovremeno & bi ja promoviralo va{ata kompanija. Da re~eme, se zanimavate so parketi, pa moète da organizirate besplaten seminar za tehnika na postavuvawe na nekoi novi vidovi laminati. Klientite ne

samo {to }e nau~at da stavaat laminat, tuku i mo`e da dobijat popust ako od kaj vas nabavat materijali. Stavete reklama na sopstveniot avtomobil. Iako taka se ~ini, mobilnata promocija ne e rezervirana samo za beli kombiwa. Postavuvawe na reklama

na avtomobilite ne e golema investicija, a gi privlekuva pogledite na100-tina potencijalni kupuv~i ili klienti. Zamislete kolku lu|e }e gi vidat podatocite za va{ata kompanija zalepeni na vratata od avtomobilot koga }e zaglavite vo soobra}ajniot mete`.

05.05.2010

KULTURA

SOVREMEN TANC

RISIMKIN VO QUBQANA

Risima Risimkin, umetni~kiot direktor na Interart, }e raboti kako gostin-koreograf vo Nacionalniot balet vo Qubqana, Slovenija: taa }e bide prviot makedonski koreograf koj od formiraweto na baletot pred 60 godini, raboti vo edna vode~ka nacionalna baletska ku}a vo Evropa

horisti u~estvuvaat vo novata pretstava na Risimkin

STOJAN SINADINOV sinadinov@kapital.com.mk

isimkin }e ja raboti pretstavata “Ednorog” od Xan Karlo Menoti, eden od najpoznatite kompozitori na 20 vek. Ova }e bide vtoro izleguvawe na Risimkin na evropskata scena vo 2010 godina po postavkata na “Tretiot” (spored “Bo`estvena komedija” na Dante) vo Tanc-akademijata vo Roterdam, Holandija. Nacionalniot balet od Qubqana e del od Slo-

RISIMA RISIMKIN- Nov internacionalen uspeh

vensko narodno gledali{~e i na svojot repertoar ima vrvni koreografski imiwa, me|u koi i Hans van Manen, Juri Vamos, kako i dela od klasi~niot baletski repertoar raboteni po Marius Petipa, Lev Ivanov i drugi. “Za mene e ogromna ~est, zadovolstvo i privilegija da rabotam na muzikata na ovoj vrven kompozitor i toa vo Nacionalniot balet od Qubqana. ]e rabotam so mnogu dobra solisti~ka ekipa i navistina ~uvstvuvam golem predizvik da ja srabotam ovaa pretstava, koja e mnogu neobi~na po svojata forma, a ~ija sodr`ina e sekoga{ aktuelna, bidej}i zboruva za licemerieto, pomodarstvoto i vistinskite vrednosti”, veli Risima Risimkin. Risima Risimkin e eden od vode~kite makedonski koreografi, umetni~ki direktor na Tanc-fest, Skopje i profesor na Univerzitetot ESRA Pariz-Skopje-Wujork vo Skopje. Od oktomvri 2010 godina taa }e ja vodi studiskata programa za sovremen tanc – Skopje Dance Academy, kako del od Univerzitetot ESRA, vo sorabotka so presti`nata Rotterdam Dance Academy od Holandija. ^len e na Upravniot odbor na CID

UNESKO, Pariz, Francija i e osnova~ na kulturniot centar Interart (1996 godina) preku ~ii aktivnosti ja razviva makedonskata sovremena tancova scena. So svoi trudovi u~estvuva na mnogu me|unarodni konferencii za tanc. Se vbrojuva me|u najplodnite sovremeni makedonski koreografi, kako avangarden pretstavnik vo sovremenoto tvorewe. Nejzinite pretstavi se oceneti kako “pretstava - me|nik na makedonskata tancova istorija” (“Dnevnik Stravinski” od 2004 godina) ili “nova era vo makedonskiot tanc” (“Memento” od 2002 godina), a stranskata kritika ja narekuva “makedonskata Pina Bau{“. “Ednorog” e madrigalna fabula, prvpat izvedena vo ^ika{kata opera i balet vo 1956 godina, a tri meseci podocna se izveduva i vo Wujor{kiot balet. Taa e sostavena od 40 horisti, 9 instrumentalisti, 10 baletski solisti i ansambl. Menoti (19112007 godina) e eden od najizveduvanite kompozitori na 20 vek. Toj e roden vo Italija, no svoeto tvore{tvo go sozdava vo SAD, kade {to `ivee. Za svoeto tvore{tvo dobiva bezbroj priznanija, me|u koi i Pulicerovata nagrada (1950 i 1955 godina); nagradata Gugenhajm (1946 i 1947 godina) i Nagrada na kritikata vo Wujork vo 1954 godina; izbran e za muzi~ar na godinata vo 1991 godina od Musical America...

MONODRAMA

GOSTUVAWE

UBAVINATA NA LA@NITE SE]AVAWA

EDEN MA@, DVE @ENI I BEZBROJ PROBLEMI

e~erva (5 maj) na scenata na Makedonskiot naroden teatar premierno }e bide izvedena monodramata “Srebrena svadba” so Katina Ivanova, vo reìja na Yvezdana Angelovska. “Srebrena svadba” e rabotena spored originalnoto delo na Gabriel Garsija Markez, “Qubovna rasprava protiv eden sednat ma`”, napi{ano kon krajot na osumdesettite godini od minatiot vek. Scenografijata e na Teodora Stojanova, kostimite na \ur|ica Spasovska, a monodramata e koprodukcija na MNT, Pirastro i Mal dramski teatar. Spored Ivanova i Angelovska, pretstavata saka da pottikne del od pra{awata koi kultniot avtor Markez gi postavuva vo negovite dela. Najbitnoto za avtorkite e pra{aweto zo{to ponekoga{, koga ni se slu~uva nekoj zaprepastuva~ki presvrt, doìveanite spomeni ni se pri~inuvaat kako seni{ta na edna izobli~ena memorija, dodeka la`nite se}avawa izgledaat tolku ubedlivo? Odgovorot, ili eden od mo`nite odgovori, leì vo vremenskata perspektiva i sopstveniot izbor... Proektot na Ivanova i Angelovska (koja neodamna magistrira{e teatarska reìja na Sanktpetersbur{kata akademija) pretstavuva i svo-

“Srebrena svadba”, rabotena spored originalnoto delo na Gabriel Garsija Markez, go postavuva pra{aweto zo{to ponekoga{, koga ni se slu~uva nekoj zaprepastuva~ki presvrt, do`iveanite spomeni ni se pri~inuvaat kako seni{ta na edna izobli~ena memorija

KATINA IVANOVA-Qubovna rasprava na srebreniot bra~en jubilej evidna avtorska akcija vo dva domeni. Ne se raboti nu`no za “feministi~ki strategii”, tuku ako ve}e se retki ulogite za akterkite, toga{ zo{to sami da ne gi (pre)sozdavaat? Od druga

strana, pak, ne treba nitu da se ~eka na godi{nite programi za finansirawe na teatarskite pretstavi: avtorskata inicijativa i agilnost mo`at da sozdavaat umetnost sekoga{ i sekade.

o organizacija na VIP-produkcija, na 10-ti maj na scenata na Makedonska opera i balet gostuva teatarot "Yvezdara" od Belgrad so mo}nata vodviqska komedija “Qubovnik so golem stil” (“Qubavnik velikog stila”) od Rej Kuni, vo reìja na Vladimir Lazi}. Ovaa pretstava za prvpat e izvedena vo 2005 godina i samiot fakt deka ve}e e odigrana 170 pati i s$ u{te e na redovniot repertoar na teatarot govori za nejzinata popularnost. Pretstavata za nejziniot 5-godi{en scenski ìvot ja imaat gledano pove}e od 40.000 gleda~i vo Srbija, a e nagraduvana so brojni priznanija na teatarskite festivali i sve~enosti.Stanuva zbor za sovremena komedija na situacii, vo koja edna bezna~ajna gre{ka predizvikuva mnogu komi~ni situacii. Vpro~em, ona {to sme naviknati da go gledame vo najdobrite filmski komedii, ovojpat moè da se pogledne i na teatarskata scena. Koga vo edna pretstava }e se stavat dve èni, eden soprug, dvajca policiski inspektori i sosedot i seto toa go za~inite so britanska smisla za

humor, }e dobiete urnebesna komedija...Kolku strast, qubov i intrigi se potrebni za da opravdaat eden qubovnik zaquben vo dve èni? Toa probuva da go odgatne popularniot Milan Kalini}, koj potencira deka ulogata na taksistot Xon Smit ja igra so uìvawe. @iveej}i me|u dve ku}i i so dve ven~ani èni (koi gi glumat Katarina

@uti} i Anastasija Mandi}), se vpletkuva vo brojni "zavrzlami" vo koi u~estvuva i negoviot sosed (Milorad Mandi} Manda), no i dvajca tromavi policiski inspektori (Jano{ Tot, Sr|an Ivanovi}). Ovaa pretstava e preporaka za site onie koi sakaat da se smeat, da se zabavuvaat i da vidat mladi i strasni akteri.

30 05.05.2010

BIZNIS - SPORT

FUDBAL

SER ALEKS “[TEDLIVIOT” Za da se kupi eden igra~, potrebno e da se izdvojat 40 milioni funti, potoa da mu se dade plata na istiot, da se plati danok i toga{ sumata raste na 80 milioni. Toa e premnogu SR\AN IVANOVI]

ivanovic@kapital.com.mk

espredmetno e da se doveduva vo pra{awe kredibilitetot na Aleks Ferguson, pove} edeceniskiot menaxer na Man~ester junajted, koga govori za “prenapumpanite” ceni na fudbalerite. Vo presret na najavenata golema fudbalska finansiska kriza, vo koja mnogumina prognoziraat krah na nekolku giganti od Evropa, mo`ebi treba da se poslu{a sovetot na “stariot lisec” koj najavi “zategnuvawe na remenot” vo timot na Junajted. Vo momentov nekolku golemi ekipi od Anglija, [panija i Italija se soo~uvaat so gole-

milioni funti samo za Ronaldo

mi dolgovi, a kako najzagrozeni se voedno i najzvu~nite fudbalski “brendovi”, kako Man~ester junajted, Liverpul i Arsenal vo Anglija; Real Madrid i Barselona vo [panija; odnosno, Lacio, Roma i Juventus od italijanskata Serija A. Glavna pri~ina za vlo{enata finansiska sostojba vo ekipite so najgolemi prihodi i najrazvien marketing-menaxment se visokite sumi {to ovie klubovi gi ispla}aat na ime na transferi i plati. “Cenite se napumpani. Seko-

ga{ slu{am od menaxerite deka nivnite fudbaleri bi igrale i za osum namesto deset milioni funti. Toa e bez vrska. Za da se kupi eden igra~ potrebno e da se izdvojat 40 milioni funti, potoa da mu se dade plata na istiot, da se plati danok i toga{ sumata raste na 80 milioni. Toa e premnogu. Kaj nas imame politika na razvivawe na fudbalerite, na niv podocna mo`e i da se zaraboti ne{to”, izjavi Ferguson.Sepak, trofejniot trener gi otfrli site {pekulacii deka sopstvenicite na klubot, amerikanskoto semejstvo Glejzer, mu go ukinale buxetot za kupuvawe na novi fudbaleri poradi golemite dolgovi na klubot, kade {to i pokraj toa {to ima nekolku zvu~ni i skapi imiwa, mali se {ansite da se odbrani titulata vo Premier-ligata. “Ve}e mi dadoa 20 milioni funti za trojca fudbaleri. Gi kupivme Smoling, Ernandez i Diuf. Sekoga{ koga sum pobaral pari tie ne pravele nikakov problem. Kritikite se neopravdani”, istakna ser

REKORDI

SKIJAWE DO MESE^INATA So plac na Mese~inata se motiviraat hrvatskite sportisti. Ivica Kosteli} go dobi “najdobroto par~e zemja” na Lunarnite Alpi

SILVANA JOVANOVSKA jovanovska@kapital.com.mk

olku se cenat vistinskite sportisti i nivnite vrednosti vo na{eto sosedstvo, govori faktot deka vo niv se vlo`uva i investira navistina mnogu. Posledniot primer za toa e Ivica Kosteli}, najdobriot skija~ vo Hrvatska (no samo posle sestra mu Janica) koj dobi svoja parcela na Mese~inata. Ovaa nagrada Kosteli} ja dobi od negovite sponzori (edni od vode~kite telekomunikaciski kompanii vo Hrvatska), so cel da go motiviraat vo podgotovkite za osvojuvaweto na ultimativniot skija~ki trofej na Svetskiot kup. Vo vremeto na recesijata i skijaweto ne be{e odminato, no, sepak, ovoj sportist gi dobiva site privilegii i uslovi, bidej}i, kako {to velat negovite

sponzori: negoviot talent go zaslu`uva toa. Zagri`eni od globalnoto zatopluvawe i topeweto na gle~erite, sponzorite odlu~ile deka najidealen podarok i motivacija za nego bi bila tokmu taa parcela na Mese~inata. Barano e “najdobroto par~e zemja”, a posebno se obrnalo vnimanie na “nadmorskata visina”. Za sre}a, uspeale da dojdat do ubav teren na Lunarnite Alpi, na poluostrovot koj gi deli Ladnoto More i Moreto na Do`dot. Ivica Kosteli} e eden od najuspe{nite sportisti vo ponovata istorija na Hrvatska. Vo negovata kariera veC

-ti ~ovek koj vo istorijata na Svetskiot kup go osvoil Svetskoto prvenstvo vo site pet disciplini vo skijawe

}e ima osvoeno Svetski kup vo alpsko skijawe, i toa naizmeni~no me|u triumf i povreda. Negovite glavni dostignuvawa se zlaten medal vo slalom vo 2003 godina na Svetskoto prvenstvo, olimpiski srebren medal vo slalom vo Vankuver 2010 godina, srebreni medali vo 2006 i 2010 godina i edinaeset O

[kotlan|anecot povikuva na pogolemo fudbalsko {tedewe

posledniot kongres odr`an vo Tel Aviv, od UEFA go potvrdija formiraweto na specijalnata komisija, ~ija zada~a e da se sozdadat pravila i normi so koi {to }e se regulira tro{eweto na parite vo fudbalot. Kako “yvezda vodilka” na komisijata e aktuelniot normativ vo severnoamerikanskata NBA-liga, kade {to t.n. “selari kap” vo kratki crti predviduva tro{ewe na zasiluvawa i plati vo visina na profitot ostvaren od realnite prihodi na klubot. Vo NBA ne e dozvolno da se ispla}aat ko{arkarite od parite na sopstvenicite na ekipite, tuku platite mora da se obezbedat od sportskite prihodi na sekoj tim oddelno. Vo ova prvenstvo namesto transferi se koristat trampi, koga namesto so pari, do yvezdite se doa|a so razmena na eden, dvajca ili pove}e ko{arkari. Vo pravo e Ferguson koga veli deka vo momentov ne bi dal 60 milioni funti nitu za Lionel Mesi. “60 milioni bi potro{il edinstveno da go vratam Kristijano Ronaldo vo Man~ester”, veli menaxerot, koj e poznat kako stru~wak koj retko se re{ava da nosi golemi yvezdi vo timot.

Aleks. Inaku, problemot so visokite transferi i nivnoto vnesuvawe vo optimalni ramki e edna od glavnite

zada~i vo agendata na pretsedatelot na Unijata na evropski fudbalski federacii (UEFA), Mi{el Platini. Na

pobedi na Svetskoto prvenstvo (devet vo slalom, po eden vo kombinacija i eden vo super-kombinacija). Go osvoi i Svetskoto prvenstvo vo slalom vo 2002 godina. Kosteli} e 17-ti ~ovek koj vo istorijata na Svetskiot kup go osvoil Svetskoto prvenstvo vo site pet disciplini vo skijawe. Negovata sestra, Janica Kosteli} (sega ve}e vo sportska penzija), e edinstvenata `ena koja osvoi ~etiri zlatni medali vo alpsko skijawe na Zimskite olimpiski igri (vo 2002 i 2006 godina) i e edinstvenata `ena koja osvoila tri zlatni medali na edna Olimpijada. Zatoa, taa so pravo go nosi epitetot hrvatski alpski skija~ki {ampion.

Na dodeluvaweto na sertifikatot za sopstveni{tvo na plac na Mese~inata

Janica Kosteli}alpski skija~ki {ampion K

Ivica Kosteli} – eden od najuspe{nite sportisti vo Hrvatska C

SPORT

05.05.2010

SPORT

KAPITAL VI GO PRESTAVUVA @OZE MURIWO, NAJDOBRIOT FUDBALSKI TRENER NA DENE[NICATA

TRANSFERI

RIBERI JA OTPI[A ANGLIJA

VETI DEKA ]E SE VRATI VO ANGLISKOTO PRVENSTVO

ajdobriot francuski fudbaler vo momentov, Frank Riberi, ja izostavi angliskata Premier-liga kako mo`na destinacija vo negovata kariera. Toj neodamna objavi deka negov son e da zaigra za Real Madrid ili za Barselona, najuspe{nite ekipi od [panija. No, iako ne otkriva ni{to, od intenzitetot na negovite izjavi mo`e da se pretpostavi deka fudbalerot na Baern Minhen ja pretpo~ita Barselona, na smetka na “kralskiot klub”. “Bez mnogu da razmisluvam, Lionel Mesi e najdobriot fudbaler vo svetot. So nego, no i so ^avi, bi sakal da igram. Barselona e odli~no organizirana ekipa i ne bi imal nikakov problem da se prilagodam na tamo{nite uslovi”, izjavi francuskiot internacionalec. Seks-skandalot vo koj be{e obelodeneta negovata intimna vrska so maloletnata prostitutka Zahija Dehar, sekako deka mu donese

Svojata idnina francuskiot fudbaler ja gleda vo gigantite od [panija problemi so negoviot imix, koj be{e temelen na konzervativnite semejni vrednosti. Tokmu ovaa marketing{ka “gre{ka” na Riberi go oddale~i od dresot na Real Madrid, kade {to yvezdite se voedno i najgolemite idoli na mladite od celiot svet. Tokmu ova oddale~uvawe od Madrid gi razgori nadeìte na londonskiot klub êlzi, od kade {to ve}e podolgo vreme javno se iskaùva interesot za Riberi. Na Riberi mu preostana u{te polovina godina od dogovorot so Baern Minhen, ekipa koja izbori plasman vo finaleto od Ligata na {ampionite. Poradi crveniot karton vo polufinaleto, Francuzinot nema da igra vo zavr{niot natprevar so Inter.

RUSKITE MILIJARDI NEMO]NI PRED PORTUGALECOT SR\AN IVANOVI] ivanovic@kapital.com.mk

tkako Inter go eliminara{e timot na êlzi vo ~etvrtina-finaleto od ligata na evropskite {ampioni, verojatno e deka ne moè{e da se pronajde ponervozen ~ovek vo svetot od Roman Abramovi}, sopstvenikot na londonskiot klub. Ruskiot milijarder potro{i edno celo bogatstvo na êlzi, obiduvaj}i se od “sinite” da napravi marketing{ka “fabrika” od tipot na Real Madrid i Man~ester junajted, a za da go postigne toa, potrebni mu se uspesi na me|unarodna scena, odnosno vo evropskata liga na {ampioni. Bolkata da bide pogolema, negovata ekipa be{e ubedlivo nadigrana od trenerot na Inter, @oze Muriwo, ~ovekot koj ne be{e po vkusot na Abramovi}, vo vremeto koga Portugalecot nose{e trofei na Stemford Brix. “Roman e inteligenten ~ovek, koj iako vo minatoto prave{e naivni gre{ki, siguren sum deka sega obogaten so iskustvo }e ja donese vistinskata odluka za êlzi. Toj sfati deka za uspeh se potrebni mnogu pove}e raboti od rasfrlaweto so pari, najbitna e dobrata organizacija. Veruvam deka toj i vo idnina }e prodolì da vloùva vo klubot”. Ovaa izjava Muriwo ja dade po krajot na duelot odigran vo London, koga timot na Abramovi} be{e sovladan pred svojata publika.

ZABRANA ZA ABRAMOVI] Muriwo ja izvr{uva{e trenerskata funcija vo timot na ^elzi vo period od tri godini. Na dva pati ja osvoi titulata vo angliskoto prvenstvo, a na bogatiot klub mu gi donese i

Dodeka toj gi impresionira ili nervira Italijancite, Angli~anite priznavaat deka so negovoto zaminuvawe, ostana golema praznina vo Premier- ligata, a naslednicite od tipot na Avram Grant i Karlo An~eloti, se mali deca vo odnos na “fudbalskiot Napoleon”

trofeite od FA i Liga kupot na Anglija. Objektivno, periodot vo koj portugalskiot stru~wak mina na kormiloto od êlzi, ovaa prose~na ekipa, koja stana {ampion na Anglija po celi 50 godini, prerasna vo vode~ki klub od “ostrovot”. No, Abramovi} ima{e poinakvi planovi toga{, odnosno negovata ambicija ne retko gi napu{ta{e granicite na pozicijata sopstvenik, pa ne retko prave{e obidi da se vme{a i vo kreiraweto na igra~kiot kadar, kako i koncipiraweto na strategijata. Pred da bide angaìran Muriwo, trener na êlzi be{e Italijanecot Klaudio Ranieri, za kogo ~esto se govore{e deka e pod silen pritisok na Abramovi}, koj nastojuval da bidat vneseni vo delo negovite zamisli za igrata. Ova me{awe na Roman vo trenerskiot zanaet be{e potvrdeno otkako Muriwo dojde vo êlzi. So celiot svoj avtoritet, ispolent so arogancija, a spored mnogumina i so prezir kon svojot rabotodava~, toj vo lice mu ja soop{ti menaxerskata odluka na Rusinot, deka za nego pristapot na treninzite i klupskite treninzi, e zabranet. Dokolku ovoj slu~aj ne odekne{e kako mediumska bomba, moèbi Muriwo }e be{e otpu{ten u{te po prviot sobir so fudbalerite, a golema poddr{ka dobi od svojot najdobar, no i edinstven prijatel od trenerskata fela vo Anglija, ser Aleks Ferguson. “Dokolku Abramovi} saka da se

me{a vo trenerskata rabota, zo{to toga{ tro{i pari na menaxeri. Nie morame da zastaneme zad @oze, bidej}i istata sostojba mo`e da dojde i na na{ata vrata”, istakna Ferguson, ~ij zbor e sekoga{ posleden, bez razlika dali e ka`an vo Junajted ili se odnesuva na nekoja druga ekipa.

koj iako vo toj moment vaè{e za eden od najdobrite napa|a~i vo svetot, sepak, be{e daleku od standardite na Portugalecot. “Vo Anglija, fudbalot e dobar, poradi pasioniranata psvetenost na naviva~ite, ogromnata mediumska potkrepenost, odli~niot menaxment i zalagaweto na fudbalerite. No, vo fudbalot e potrebno i da se misli”. Ova be{e edna od poslednite izjavi dadeni na Muriwo kako menaxer na êlzi. Negovata fudbalska vojna na site poliwa prodolùva i deneska kako predvodnik na Inter. No, dodeka toj gi impresionira ili nervira Italijancite, Angli~anite priznavaat deka so negovoto zaminuvawe, ostana golema praznina vo Premier-ligata, a naslednicite od tipot na Avram Grant i Karlo An~eloti, se mali deca vo odnos na “fudbalskiot Napoleon”. “Koga-toga{ }e se vratam vo Anglija, toa e sigurno”. Na ova vetuvawe se ponadevaa vo Liverpul, ~ie rakovodstvo vodi polutajni pregovori so Muriwo. Skriena èlba e i na Roman Abramovi}, Portugalecot da go prezede negoviot tim, a mnogu otvoreno negoviot kam-bek go o~ekuvaat i angliskite doma} inki, koi vo nekolku navrati go proglasija za najseksipilniot ma` od javniot ìvot. Prodolùva...

[EVÊNKO E SEMETO NA RAZDOROT! “Znam s$ za podemite i padovite vo fudbalot i siguren sum deka eden den i jas }e bidam otpu{ten”. Ovaa re~enica izustena od Muriwo e sosema to~na defnicija za trenerskiot zanaet, kako edna od najnesigurnite i sekako edna od najstresnite profesii. To~no e deka êlzi ne uspea, tri godini po red, da bide najdobar vo Premier- ligata, no ne stanuva zbor za nekakov pad vo formata na timot. Kako i da e, Muriwo “vo zaedni~ki dogovor” so upravata na klubot se dogovori za prekinuvawe na sorabotkata, od koja moàt da se izdvojat {este tituli doneseni na Stemfor Brix. Iako Muriwo vo kontinuitet ima{e golemi problemi i so sopstvenikot, no i so pogolemiot del od upravata na klubot, “tikPo pauza od 50 godini, vata” pukna so transferot na Muriwo go donese Ukrainecot Antrofejot vo êlzi drej [ev~enko,