BR.36_kapital_petok 07 maj 2010 by Kapital Media Group

AND ND D BY B QUP^O ZIKOV PO OBRAZOVNITE REFORMI, ]E NEMA KOJ DA SE FATI ZA RABOTA!?

SVETSKITE BIZNIS LIDERI PROTIV KRIZATA XIM BALZILI RIM KAKO BLEKBERI PLANIRA DA OSTANE NA VRVOT STRANA 14

KOLUMNA ALEKSANDAR JAN^ESKI STANISLAV PIGON

EKE KEN ND D

BRODOT [TO TONE STRANA 13

NA ZATVORAWE, ^ETVRTOK, 6.05.2010, 13.00~.

DANOKOT NA GR^KATA KRIZA GO PLA]AAT EVROPSKITE ZEMJI

DA BEVME VO EU, 2 ]E TREBA[E DA & POMOGNEME NA GRCIJA SO 30 MILIONI EVRA MINISTRE, NIKOLAJ MLADENOV MINISTER ZA NADVORE[NI RABOTI NA BUGARIJA ]E SE ZGOLEMAT LI PRIAMPUTIRAJTE 25% OD MOZOKOT [TO MISLAT DEKA DONESITE ZA SITE SE PROTIV VAS! STRANA 6 ZDRAVSTVO? KOMPANII I PAZARI SUDSKITE LAVIRINTI GI IZMORIJA KOMPANIITE...STR. 15 GR^KATA DRAMA GI RU[I SVETSKITE BERZI.............STRANA 16 PREKU MERKUR, MERKATOR KONE^NO VLEGUVA VO MAKEDONIJA......................................................STRANA 18 MAKEDONSKITE BANKI GO ZGOLEMIJA KREDITIRAWETO........................................STRANA 20

MBI 10 MBID OMB

22,29% 1 ,73% 00,28%

EVRO/DENAR DOLAR/DENAR EVRO/DOLARR EVRO/DOLA

61,59 47,05 1,31

NAFTA BRENT BREN NT EURORIBORR

83,75 83 1,24%

INDEKS D NA MAKEDO MAKEDONSKA DON BERZA (06.05)

UVODNIK KATERINA POPOSKA VRTI-SU^I, GRA\ANITE PLA]AAT ZA NEDOMA]INSKOTO RABOTEWE NA DR@AVATA STRANA 2

KOLUMNI DEN DON^EV KUPUVAJTE PIKASO, PRODAVAJTE EVRA! STRANA 12

XOZEF STIGLIC REFORMIRAJTE GO EVROTO ILI ISFRLETE GO STRANA 12

2 07.05.2010

NAVIGATOR

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

PETOK 7 MAJ 2010

VRTI-SUÎ, GRA\ANITE PLA]AAT ZA NEDOMA]INSKOTO RABOTEWE NA DR@AVATA ràvata ne e pred bankrot, tvrdi Vladata i pokraj toa {to poslednive nejzini potezi potvrduvaat deka fondovite za zdravstvo i penzisko se prazni! Iako navidum se ~ini deka izjavata na ministerot za zdravstvo Bujar Osmani za zgolemuvawe na stapkata za zdravstveno osiguruvawe bila novinarska gre{ka i “izvadena od kontekst”, faktite na teren se pogolem demant od onoj na vladiniot portparol. Zgolemenite ceni na lekovite, nedostigot na lekovi i panikata na pacientite se najgolem dokaz deka dràvata ne e vo sostojba da gi finansira zdravstveniot sistem. Drug na~in za praznata kasa da se napolni osven da se zgolemi dava~kata, za àl, nema. Dali ministerot Osmani se istr~al so izjavata, dali novinarite pogre{no go razbrale ve}e, voop{to, i ne e va`n o. Site se dignaa na noze. Namesto sega{nite 7,3% , kako {to doznava “Kapital”, ako dojde do zgolemuvawe na pridonesite za zdravstveno osiguruvawe, najverojatno kompaniite }e pla}aat 9% od sekoja bruto plata za zdravstveno osiguruvawe. Stopanstvoto e {okirano od najavata na Osmani. Ne znaat {to }e pravat vo uslovi na nelikvidnost, ekonomska kriza, skrieni dava~ki i plus ako im se zgolemat pridonesite po osn ova na zdravs tven o osiguruvawe... Se àlat, alarmiraat, ama koj li da gi slu{ne? A ne se sigurni i deka dràvata e svesna {to pravi. Kako moè da im gi zgolemuva dava~kite, a da docni so povratot na danokot na dodadena vrednost? Kako moè da

nema doblest da se otkaè od megalomanski proekti, a da bara razbirawe od biznis-zaednicata za ponesuvawe na del od tovarot od ekonomskata kriza? Biznismenite re~isi ednoglasno komentiraat deka ako poskapi zdravstvenoto osiguruvawe prvi na udar }e bidat platite na rabotnicite. Nekoi pak, koi nema da moàt da se spravat nitu so pomalite netoplati, }e bidat primorani da kratat na vrabotenite i da zatvoraat pogoni. Alarmiraat deka so vakva politika, dràvata go nosi stopanstvoto vo bankrot. Ovaa merka e samo ispolnuvawe na zadovolstvata na birokratijata, a sekako na {teta na stopanstvoto. Skrieni i neskrieni dava~ki, raste~ki ceni, mali plati... S$ mirisa na predizborie. Vladata na Gruevski najavi deka za period od tri godini vo kontinuitet }e gi namali pridonesite za re~isi 10 procentni poeni, a sega se otkaùva od predizbornoto vetuvawe. Fondovite definitivno se prazni {tom Gruevski lesno se otkaùva od silnite vetuvawa. I s$ bi bilo razbirlivo za kompaniite. Tie dobro znaat matematika, no taa matematika nikako ne moè da im objasni kako Premierot o~ekuva poddr{ka za bolnite reformi koi o~igledn o mora da se napravat, ako i toj samiot ne pokaè seriozna doza na odgovornost kon parite na dano~nite obvrznici. So vakva politika dràvata sama si ja se~e grankata na koja {to sedi. Iscicaniot biznis ne moè da pla} a danoci i da go polni dràvnoto }ese. Toa vodi kon pove}e nevraboteni koi se na tovar na dràvata

KATERINA POPOSKA

i pomalku pari za vlasta da gi realizira silnite “kapitalni investicii”. Tuka se otvora pra{aweto kolku dràvata navistina se griì za dobroto na stopanstvoto, za dvigatelot na celata ekonomija i za rabotnicite?! Po koj znae koj pat se nametnuva pra{aweto, dali dràvata navistina go pravi najdobroto i neophodnoto. Razmisluva da gi zgolemi dava~kite, a od druga strana ne se otkaùva od proekti koi se apsolutno nepotrebni vo momentov. Spomenici, arhitektonski proekti...a za smetka na toa se “dotepuva” stopanstvoto. Okolu 200 milioni evra } e potro{i za spomenicite od proektot “Skopje 2014”, pa }e im ~epka vo xebot na gra|anite. Pa sekoj razumen ~ovek, sekoj dobar menaxer koj razmisluva za podobra idnina, nema da prezema ~ekori so koi gi “isceduva” firmite i taka ja polni dràvnata kasa, a so istite tie danoci i pridonesi finansira spomenici... Nebulozno e, neli?!

GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIK

Qup~o Zikov

OFFICE MANAGER I FINANSII:

ZAMENICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Aleksandra Nikolova: ++389 2 2551 441/ lok:104 nikolova@kapital.com.mk

Spasijka Jovanova, Verica Jordanova, Biqana Zdravkovska Stoj~evska

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL:

POMO[NICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Sawa Savovska: ++ 389 2 551441 /lok: 101

Igor Petrovski, Maja Bajalska Georgievska, Aleksandar Pisarev, Aleksandra Spasevska

pretplati@kapital.com.mk REKLAMA

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 2551441/ lok:103

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

Nikolaj Toma{evski

OGLASI

GRAFI^KI PRELOM I WEB ADMINISTRACIJA

Dijana Gulakova: ++389 2 2551441/ lok: 105 gulakova@kapital.com.mk SPECIJALNI PRILOZI:

Jasmina Savovska Tro{anovski: ++389 2 2551 441/ lok: 102, prilozi@kapital.com.mk

DANOKOT NA GR^KATA KRIZA GO PLA]AAT EVROPSKITE ZEMJI

DA BEVME VO EU, ]E TREBA[E DA I POMOGNEME NA GRCIJA SO 30 MILIONI EVRA Toa bi bil makedonskiot pridones za re{avawe na gr~kite finansiski problemi, kako del od finansiskiot paket za pomo{ od 110 milijardi evra {to go odobrija Evropskata komisija i MMF. Do ovoj iznos, se doa|a preku ednostavna presmetka na udelot na makedonskiot bruto-doma{en proizvod (BDP) vo vkupnata ekonomija vo EU.

poposka@kapital.com.mk

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 2 2551 441; faks: ++ 389 2 2581 440; e-mail: kontakt@kapital.com.mk Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul: Romanija bb (fabrika Gazela) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; PRETSEDATEL NA ODBOROT NA SODRU@NICI: Qup~o Zikov IZVR[EN DIREKTOR: Gordana Mihajlovska

1,2738

ostigna vrednosta na evroto v~era vo odnos na dolarot, {to e najslab kurs od po~etokot na 2009 godina. Evroto na evropskite devizni berzi prodolì da oslabuva, dodeka na globalnite pzari prodlùva “toneweto” na akciite poradi stravuvawata deka gr~kata dol`ni~ka kriza moè da se preseli vo [panija i vo Portugalija. Zaedni~kata valuta vo EU vo London vrede{e 1,2738 dolari, po {to vo tekot na denot minimalno se zgolemi vrednosta na 1,2751. Zav~era ve~er evroto vo Wujork se razmenuva{e za ne{to povisok kurs od 1,2827 dolari. Zapadnoevropski finansiski eksperti ocenija deka evroto verojatno }e go testira nivoto od 1,25 dolari bidej}i zaostruvaweto na gr~kata kriza ja turka ovaa valuta kon s$ ponizok kurs.

Nade Toma{evska, Igor Toma{evski FOTOGRAFIJA

Aleksandar Ivanovski LEKTOR

Meri Kondoska

Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za nedelnikot “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot. Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

QUP^O ZIKOV glaven i odgovoren urednik zikov@kapital.com.mk

ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

okolku Makedonija be{e del od Evropskata unija, za spas na gr~kata ekonomija od bankrot, }e treba{e da izdvoi okolu 30-40 milioni evra. Toa bi bil makedonskiot pridones za re{avawe na gr~kite finansiski problemi, kako del od finaniskiot paket za pomo{ od 110 milijardi evra {to go odobrija Evropskata komisija i Me|unarodniot monetaren fond (MMF). Do ovoj iznos se doa|a preku ednostavna presmetka na udelot na makedonskiot brutodoma{en proizvod (BDP) vo vkupnata ekonomija vo EU. Toa bi bil dopolnitelen problem za na{ata zemja, koja i samata se zadol`uva vo stranstvo za da gi finansira sopstvenite potrebi i buxetskiot deficit. Spored presmetkite na hrvatskite analiti~ari, dokolku Hrvatska, pak, be{e del od EU, }e treba{e da odvoi duri deset pati pogolem zaem za Grcija otkolku Makedonija, odnosno okolu 300-400 milioni evra bidej}i Hrvatska ima i deset pati pogolema ekonom-ska aktivnost vo sporedba so na{iot BDP. Grcija im sozdava golemi glavobolki na zemjite koi se ~lenki na Unijata. Za spas na zemjata od bankrot, site zemji od EU odvoija oko-

lu 80 milijardi evra, a MMF dopolnitelno u{te 30 milijardi. Glavniot tovar na ovaa finansiska pomo{ }e go nosi Germanija, koja }e obezbedi okolu 30% od vkupnata vrednost na zaemot od EU, odnosno okolu 23 milijardi evra, nasproti protivewata na germanskata javnost i politi~arite koi im sugeriraa na Grcite da po~nat da si gi prodavaat ostrovite za da obezbedat finansii za servisirawe na ogromniot javen dolg. Vedna{ zad Germanija, kako zemja {to treba da obezbedi zna~aen del od finansiskata pomo{ za Grcija e Francija, koja }e dade okolu 17 milijardi evra. Sleduvaat Italija so 15 milijardi evra, [panija, koja i samata ima ogromni problemi so okolu 10 milijardi, a Slovenija e posledna na listata so pomo{ za Grcija od 374 milioni evra. No, problemot na Slovenija e {to mora da zeme kredit za da gi obezbedi ovie pari. Poznatiot slovene~ki ekonomist, Jo`e Manciger, izjavi deka parite {to Slovenija }e gi obezbedi kako pomo{ }e bidat izgubeni bidej}i Grcija mora da go postigne nevozmo`noto – godi{en rast na BDP od 10% za da mo`e da gi servisira dolgovite. Najverojatno }e sledi i rasproda`ba na nacionalen imot. Grcite }e treba da gi uverat finansiskite institucii deka imaat kontrola nad sostojbite

vo zemjata i da se `rtvuvaat preku ogromno {tedewe kako preduslov za da moàt da ja iskoristat finansiskata pomo{. Merkite za {tedewe podrazbiraat namaluvawe na platite i zgolemuvawe na danocite. Gr~kata vlada najavi i dopolnitelni merki za strogi ograni~uvawa vo vrednost od 30 milijardi evra do 2012 godina, kako svoeviden uslov za da ja dobie neophodnata me|unarodna finansiska poddr{ka. Planot za spas na Grcija vreden 110 milijardi evra go izglasaa pretstavnici na EU i MMF kako posledna nade` za stabilizirawe na gr~kata ekonomija, koja ja razni{a edinstvenata evropska valuta – evroto. Finansiskata kriza vo Grcija silno ja pogodi evropskata valuta, kursot na evroto vo odnos na dolarot se svede na 1,29 dolari za edno evro, {to e blisku do najniskoto nivo vo poslednata godina. Analiti~arite predupreduvaat deka se {iri kreditniot rizik vo evrozonata, {to moè da predizvika puknatini vo sistemot i dopolnitelno da ja razdrma evropskata valuta. Razvieniot svet e s$ u{te vo panika zatoa {to krizata zafa}a s$ pove}e zemji. Sledni na udar bi moèle da bidat [panija, Portugalija, Irska i Italija, bidej}i se prezadolèni zemji za koi {to se stravuva deka nema da ima koj da im pomogne.

NAVIGATOR

07.05.2010 POBEDNIK

NE IM BE[E DENOT

LIDERI

EVROPSKA MISIJA edum dena bugarskiot minister za nadvore{ni raboti, Nikolaj Mladenov, }e krstari niz Balkanot. Misijata na Mladenov e pove}e od jasna - saka da ja iskoristi krizata vo Grcija i Bugarija da ja nametne kako lider vo re-gionot, koja treba da bidee glavniot lost {to }e go vle~e Zapaden Balkan kon Evropskata unija. Dosega takvata uloga ja igra{e Grcija, no problemite so koi se soo~uva ja devalviraat nejzinata pozicija, a i go odvlekuvaat ova pra{awe od fokusot na vladata na Papandreu. Toa brzo go voo~i vladata vo Sofija i ekspresno go isprati {efot na diplomatijata da gi animira balkanskite zemji i da go pridobie nivnoto raspoloènie na Bugarija da gledaat kako na vaèn partner vo evrointegraciskite procesi. Mladenov pove}e od uspe{no ja zavr{i misijata vo Makedonija. Se sretna so celokupniot dràven vrv, so mediumite i so biznismenite. Na site im

S [TEFAN FILE

ELIZABETA KAN^ESKA-MILEVSKA

ade predlog Makedonija da gi zapo~ne pregovorite so EU zaedno so Island za da se prati ohrabruva~ka poraka kon zemjava

onferencijata za me|ureligiski i me|ucivilizaciski dijalog ima isklu~itelna va`nost vo ovoj moment na zategnati odnosi vo dvete sferi

ANGELA MERKEL

omo{ta za Grcija ja ~ine{e germanskata kancelarka i nejzinata partija 2% od popularnosta

MENDUH TA^I

itu Beri{a, nitu FuN ere ne ja poddr`aa negovata politika, ama ne go premislija da se vrati vo sobranie

BILBORDI VO OHRID GI ZBUNUVAAT TURISTITE

TURCIJA SI GO REKLAMIRA TURIZMOT SREDE OHRID Ulicite vo gradot gi “krasat” bilbordi na koi Turcija se reklamira kako atraktivna turisti~ka destinacija. @itelite na Ohrid i doma{nite turisti se revoltirani, a stranskite turisti se zbuneti GOJKO KE[EQ

gojko@kapital.com.mk

urizmot vo Turcija se reklamira srede Ohrid. Ulicite vo gradot gi “krasat” bilbordi na koi Turcija se reklamira kako atraktivna turisti~ka destinacija. Golem broj ìteli na Ohrid i doma{ni turisti se revoltirani {to vo turisti~kata “Meka” na Makedonija se reklamira turskoto krajbre`je, namesto ubavinite na zemjava, a stranskite turisti se zbuneti. Spored turistite, vo Ohrid e te{ko da pronajdete informacija za nekoja interesna znamenitost, no zatoa moète da se informirate deka “Turcija e podgotvena”. Od op{tina Ohrid priznavaat deka otkako se pojavile bilbordite niz gradot, postojano dobivale reakcii od gra|anite. Na kompaniite {to gi postavuvaat bilbordite nekolkupati im ukaùvale da gi otstranat reklamite, no ne nai{le na razbirawe. “Kako op{tina nemame nikakva mo`nost da vlijaeme vrz izborot na bilbordite, bidej}i toa ne go predviduva dogovorot za koncesija. Od druga strana, pak, ne moème nitu da gi raskineme koncesiskite dogovori so kompaniite {to gi postavuvaat bilbordite, bidej}i momentalno op{tinata e so blokirana smetka i takviot

~ekor bi bil luksuz”, veli Nikola Manevski, portparol na op{tina Ohrid. Toj veli deka tie postojano apeliraat kaj kompaniite za nadvore{no reklamirawe da bidat vnimatelni pri izborot na oglasuva~ite, so cel da ne mu na{tetat na imixot na gradot. Vo Lazov grup, kompanijata koja gi ima postaveno bilbordite, ne gledaat ni{to sporno i velat deka odlukata za toa {to }e ima na bilbordite e komercijalna i deka tie vo dogovor so svoite klienti odlu~uvaat kade }e gi postavuvaat reklamite. “Od op{tinata nekolkupati ni ukaùvaa da gi otstranime bilbordite za Turcija. Me|utoa, stanuva zbor za komercijalen dogovor koj treba da go realizirame. Od druga strana, Turskata turisti~ka komora i Makedonija imaat odli~na sorabotka i nema nikakva potreba da se pravat skandali, bidej} i dogovorot e iste~en i vo naredniot period bilbordite }e bidat otstraneti”, velat od Lazov grup. So vakvoto tvrdewe se soglasuva i Neboj{a Maslinko, direktor na Akcent media, koj veli deka i vo Ohrid ìveat gra|ani koi treba da se informiraat za turisti~kite ponudi vo drugite zemji. Spored nego, dokolku ima takvi bilbordi, tie ne se nameneti za turistite, tuku za gra|anite koi ìveat tamu. Ova ne e prvpat bilbordi

3 FAKTI ZA...

0,4% 1,1% 0,1%

PORASNALE CENITE NA UGOSTITELSKITE USLUGI VO APRIL, SPOREDENO SO ISTIOT MESEC LANI PORASNALE CENITE NA UGOSTITELSKITE USLUGI VO PRVITE ^ETRI MESECI GODINAVA, SPOREDENO SO ISTIOT PERIOD LANI SE NAMALENI CENITE NA BEZALKOHOLNITE PIJALACI VO APRIL, SPOREDENO SO MART GODINAVA

NIKOLAJ MLADENOV ja prati porakata {to mu be{e odnapred podgotvena. Naide na topol priem vo Skopje i poradi negovata diplomatska i dobrososedska politika, koja, za `al, ne e svojstvena za nekoi negovi kolegi vo vladata. Uspea duri da go natera svojot doma}in, ministerot Antonio Milo{oski, da priznae deka postoi predlog-dogovor od Bugarija za dobrososedska politika.

GUBITNIK

102% PRATENIK e postoi zakonska obvrska {to ja ispo~ituva Amdi Bajram vo negovata prateni~ka istorija, a te vo me|uvreme gi u`iva site ta privilegii na prateni~kata e} funkcija. Pa duri i pove} { e od toa zatoa {to sekoga{ bil del od vlasta, a ne od ta opozicijata. Krivi~nata se prijava {to mu ja podnese ja Antikorupciskata komisija poradi neprijavuvawe na a, imotot so koj raspolaga, a toj ne e mal, e fakt koj ot poka`uva deka pratenikot em Bajram treba da dade golem ot~et za srabotenoto i steknatoto. A, isto taka i negoviot sin zatoa {to i toj sega izvr{uva javna funkcija kako gradona~alnik na [uto Orizari. Zasega Bajram gi krie ovie podatoci. Vsu{nost toj sekoga{ gi krie zdelkite {to gi pravi i parite {to gi zarabotuva nadvor od parlamentot. Taka be{e i koga be{e obvinuvan deka preku negova agencija patuvaa azilantite od Makedonija vo Belgija. Taka e i koga se povrzuva so drugi biznisi.

N za drugi turisti~ki destinacii da se pojavuvaat niz turisti~kite centri vo Makedonija. Minatata godina, kaj ohridskiot aerodrom, isto taka, bea postaveni bilbordi so reklami za stranski turisti~ki destinacii. Spored turisti~kite rabotnici, nedozvoleno e prvata impresija na turistite koga }e pristignat vo Ohrid da bide reklama za druga turisti~ka destinacija. Od op{tinata pra{uvaat dali, na primer, na Ohrid bi mu dozvolile da postavi svoj bilbord vo Budva ili vo nekoj drug turisti~ki centar? I Zoran Strezovski, direktor na Agencijata za poddr{ka i promocija na turizmot, smeta

deka vo turisti~kite centri ne treba da se postavuvaat bilbordi so reklama na stranski turisti~ki destinacii. Agencijata raboti na marketing-promocii na Makedonija preku *outdoorreklamirawe i kako target se izbrani glavnite gradovi vo nekolku zemji. “Ovaa godina bilbord-kampawata }e se vodi vo Tirana, Belgrad, Sofija i Qubqana, od kade {to o~ekuvame najmnogu turisti”, veli Strezovski. Na bilbordite, pokraj Ohrid i Struga, }e bidat prika`ani i Kokino, Muzejot na voda, fotografiite od kampawata *Macedonia Timeless i drugi privle~ni turisti~ki mesta vo zemjava.

PROCENKI...

AMDI BAJ BAJRAM AJRA RAM RA M Ne kurtuli samo vo slu~ajot so Makedonka, za {to odle`a i zatvor. Toa ne be{e pre~ka Bajram povtorno da stane del od Sobranieto, pa duri od vladeja~kata koalicija. Mo`ebi pova`noto pra{awe e koj mu dozvoluva takva udobnost i privilegii na Amdi Bajram. Dokolku sistemot producira egzamplari kako Bajram, ne treba da se ~udime {to toj 102% e pratenik i pove}e od toa.

MISLA NA DENOT

\ORGE IVANOV

pretsedatel na Makedonija

LOGOTO “MAKEDONSKO PRETSEDATELSTVO 2010” a pozdravuvam principielnata od-

luka na Komitetot na ministri na Sovetot na Evropa pretsedavaweto na Republika Makedonija da bide pod logoto Makedonsko pretsedatelstvo 2010 - izjavi pretsedatelot \orge Ivanov. Spored nego, na ovoj na~in Sovetot na Evropa, kako najstara institucija vo Evropa, uka`a na svojata doslednost i na po~ituvaweto na svoite principi, po~ituvaj}i gi razli~nosta i site identiteti. “So po~ituvawe na doslednosta i pravoto na dostoinstvo na sekoj poedine~en narod, pridonesuva za sozdavawe na zaedni~kiot evropski identitet”, smeta Ivanov.

NE MO@E DA IZGRADITE SILNA KORPORACIJA SO MNOGU KOMISII I UPRAVEN ODBOR KOI TREBA DA BIDAT KONSULTIRANI ZA SE I SE[TO. TREBA DA BIDETE SPOSOBNI SAMI DA DONESUVATE ODLUKI

RUPERT MARDOK AVSTRALISKI MEDIUMSKI MAGNAT

4 07.05.2010

NAVIGATOR

SVET

0-24

...PROBLEMITE PRODOL@UVAAT

...BURA NA MEDITERANOT

...PROTEST VO GERMANIJA

Vulkanot ne se smiruva

Nica opusto{ena

Antiglobalistite protiv Merkel

ktivisti so maskata na germanskata kancelarka Angela evremeto {to ja zafati Francija, kako i drugite zemji ulkanot vo Island prodol`i da isfrla ~ad i pepel, N od Mediteranot, napravi pusto{ na Azurniot breg. Nica A Merkel u~estvuvaat na protestot na antiglobalistite Vsoobra}aj so {to ostanuva opasnosta za zatvorawe na avionskiot {to se odr`a vo Berlin. s$ u{te gi sanira {tetite od do`dot i silniot vetar. nad Velika Britanija i Evropa.

FOTO NA DENOT

Koj }e tepa? Gra|anite na Velika Britanija v~era izlegoa da glasaat na edni od najneizvesnite parlamentarni izbori vo britanskata istorija. Spored poslednite istra`uvawa objaveni vo sredata, konzervativcite na Dejvid Kameron se vo prednost, no nekoi anketi sugeriraat deka laburistite na premierot Gordon Braun }e pobedat. Me|utoa, kako {to pi{uvaat britanskite mediumi, izgledite se deka niedna partija nema da osvoi apsolutno mnozinstvo od 326 mesta. Se prognozira deka koalicijata, koja e na vlast od 1997 godina, bi mo`ela da osvoi najgolem broj prateni~ki mandati. Spored britanskata tradicija, liderot na partijata koja } e osvoi najmnogu prateni~ki mesta vo dolniot dom na parlamentot stanuva premier.

DVA, TRI ZBORA “Vetenata rekordna pomo{ za Grcija od 110 milijardi evra mo`e da bide nedovolna i postoi rizik finansiskata nestabilnost da zafati i drugi dr`avi. MATI VANHANEN premier na Finska

“Grcija se nao|a na rabot na propasta. Imam celosna odgovornost da ne napravam nepotreben ~ekor, koj }e ja zgolemi propasta. Najva`no e ovie denovi da se za~uvaat op{testvenata solidarnost i mir”. KAROLOS PAPUQAS pretsedatel na Grcija

“Isklu~ena e opasnosta od pro{iruvawe na gr~kata kriza vo drugi zemji, kako [panija i Portugalija, kako i sekoja hipoteza za raspa|awe na evrozonata. Mislam deka [panija i Portugalija ne se vo situacija koja bi mo`ela da se sporedi so Grcija”. @AN-KLOD JUNKER pretsedatel na Evrogrupata i premier na Luksemburg

GADGETS

URED ZA DIGITALEN RAKOPIS

oristeweto na sovremenata tehnologija napravi “tipkaweto” po tastatura da ni bide poprirodno otkolku pi{uvaweto na hartija, no ponekoga{ e neophodno da go iskoristime i stariot, dobar moliv. Za taa cel IRISnotes sozdade ured koj }e gi digitalizira va{ite bele{ki i }e vi go olesni u~eweto i rabotata. Uredot se sostoi od dva dela: penkalo so koe pi{uvate bele{ki i priemnik. Penkaloto mo`ete da go koristite na obi~na hartija, a raboti na toj na~in {to gi snima dvi`ewata na va{ata raka i potoa gi ispra}a na priemnikot. Toj, pak, gi prosleduva do va{iot kompjuter,

a moè da memorira duri 70 strani, ako se odlu~ite da go koristite za fa}awe bele{ki na fakultet ili na deloven sostanok. IRISnotes e kompatibilen so site ponovi verzii na Windows, a vo sklop na nekoi programi moè da se koristi namesto maus. Tekstot napi{an so ova penkalo moète da go za~uvate vo formata vo koja ste go snimile ili da go konvertirate od rakopis vo digitalen tekst. Iako ovoj ured e prili~no skap i za nego }e treba da izdvoite okolu 17.000 denari, koga vo maj }e bide pu{ten vo proda`ba, sepak, moè vistinski da vi go poednostavi pi{uvaweto bele{ki.

6 07.05.2010 Bugarskiot minister za nadvore{ni raboti, Nikolaj Mladenov pora~uva deka e vreme regionot da stavi kraj na pogledite kon minatoto i da se naso~i kon idninata. Bugarija sebesi se gleda kako najgolem prijatel na Makedonija, pa zatoa Mladenov ne gleda od kade e negativnata atmosfera kon negovata dr`ava. KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

reme e da se amputiraat onie 25% od mozokot koi postojano mislat deka site pravat nekakvi zagovori i konspirativno se odnesuvaat i go popre~uvaat razvojot na dr`avata, pora~a bugarskiot minister za nadvore{ni raboti, Nikolaj Mladenov vo Skopje, zboruvaj} i za evropskite perspektivi na Zapaden Balkan.

KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

isok partiski funkcioner od SDSM direktno go obvini premierot Nikola Gruevski deka svesno ja drì Makedonija daleku od Unijata i NATO. “Porano smetavme deka se raboti za neznaewe kako se vodi dràvata kon Evropa. Sega ne smetame taka. Sega sme ubedeni deka li~no Nikola Gruevski se zalaga protiv evroatlantskite integracii na dràvata, oti nemu mu odgovara Makedonija da bide izolirana, nemu ne mu odgovaraat ni Unijata, ni NATO, ni Me|unarodniot monetaren fond. Toj bi bil verojatno najsre}en ako i OBSE si odi. Gruevski ne saka nikakva kontrola odnadvor za da moè da vladee rasipni~ki i pogre{no”, velat vo SDSM. Vo SDSM velat deka se na ovoj stav, oti nemaat poinakvo tolkuvawe za brifinzite koi denovive doa|aa od vladeja~kata VMRO – DPMNE deka tenziite so me|uetni~kite odnosi vo dràvata me|u drugoto se rezultat na priti-

POLITIKA

“RECEPTI” OD SOSEDNA BUGARIJA ZA VLEZ VO EU I NATO

“AMPUTIRAJTE 25% OD MOZOKOT [TO MISLAT DEKA SITE SE PROTIV VAS”!

Mladenov apelira da se ras~isti so site pogledi kon minatoto za regionot da mo`e da se fokusria na idninata i na problemite so koi se soo~uva na patot kon integraciite vo Evropskata unija i NATO. [efot na bugarskata diplomatija koj prestojuva{e vo dvodnevna poseta na Skopje, ja iskoristi sekoja sredba so novinarite da pora~a deka Bugarija po~nuva da sproveduva edna nova politika vo nasoka da stane lider i da im pomaga na dr`avite koi s$ u{te ne

se integrirani vo EU. Mladenov veli deka Bugarija ve}e go ima izodeno toj pat i deka sega }e im pomogne na ostanatite. Na novinarsko pra{awe kako Bugarija propagira edna vakva politika na liderstvo, koga i samata ne e primer za uspe{na evropska prikazna, Mladenov odgovori deka ne dozvoluva takvi kvalifikacii za negovata dr`ava, koja tokmu bila primer kako se vleguva vo Unijata i NATO, dodavaj}i deka e nezadovolen od retorikata i negativnata atmosfera {to ja propagi-

Govorej}i za toa kakvi se pridobivkite od vlezot vo evroatlantskite strukturi, Mladenov veli deka tie se brojni, no glavna pridobivka bil faktot {to negovata dr`ava ve}e sfatila deka mora da se defokusira od minatoto i istorijata, za koe kako {to veli Mladenov, site imaat individualni pogledi, i da se naso~i kon idninata i ekonomskiot razvoj. Od druga strana, samoto ~lenstvo vo ovie strukturi e garancija za mirot, bezbednosta i stabilnosta, {to e klu~no za

SDSM OBVINUVA

GRUEVSKI VLEZE VO FILMOT NA QUBÔ! SDSM stravuva deka na Makedonija & se povtoruva 2001 i zatoa visoki partiski funkcioneri insistiraat na pogolema sorabotka so me|unarodniot faktor. Site obvinuvawa od VMRO - DPMNE deka opozicijata zaedno so Brisel, Va{ington i del od albanskite politi~ari kovaat scenarija protiv Makedonija, za SDSM se vo rangot na nau~nata fantastika soci od me|unarodniot faktor. Velat deka so vakva retorika kontra me|unarodnata zaednica se sluèl i porane{niot premier Qub~o Georgievski i deka stravuvaat oti na Makedonija & se vra}aa tvfilmovite od 2001-ta. VMRO – DPMNE ja obvini SDSM deka tie gi koristat tenziite kako alatka za vra} awe na vlast. OD SDSM vra} aat deka e legitimno da gi koristat site negativni pojavi vo dràvata kako argument protiv vladeeweto na VMRO – DPMNE, no za niv, pra{aweto ne e koj gi koristi, tuku koj

gi sozdal konfliktite na etni~ka baza. “]e go poso~ime po ime i prezime, tokmu premierot Gruevski e toj koj {to gi hrane{e me|uetni~kite netrpelivosti so postojano forsirawe na monoetni~ki proekti. Vo takvi uslovi da izlezete so obvinuvawe deka za oru`jeto {to postoi i za napnatata me|uetni~ka i me|ureligiska atmosfera vi se vinovni i SDSM i celiot albanski i me|unaroden faktor, toga{ nema {to da se ka`e osven deka se raboti za apsolutno nesposobna vlast. Vakvite

POD “MAKEDONSKO PRETSEDATELSTVO 2010” ]E PRETSEDAVAME SO SOVETOT NA EVROPA epublika Makedonija }e pretsedava so Komitetot na ministri na sovetot na Evropa pod logoto “Makedonsko pretsedatelstvo 2010”. Docna zav~era, po dolga diplomatska bitka, Makedonija uspea da go izdejstvuva ovoj termini pokraj oficijalniot stav na Atina deka toa e nedozvolivo za Grcija i deka “FIROM so

rale makedonskite mediumi. “Jas sum tuka da podadam raka za pomo{, ako sakate prifatete ja, ako ne sakate ne morate, no nikako ne smeete da nastapuvate taka. Bugarija saka samo da pomogne”, izjavi ministerot Mladenov. Mladenov veli deka istite poraki za potrebata od pogolema sorabotka i posilen dijalog na dvete dr`avi so otvorawe na novi strani za razvoj namesto za nedorazbirawa, ja pora~uval i kaj bugarskite politi~ari i kaj bugarskata javnost.

celiot region. Toj go povtori stavot na oficijalna Sofija okolu makedonskoto malcinstvo vo Bugarija – “makedonsko malcinstvo nema, nikoga{ nemalo, i vo Bugarija nema nikakvi drugi malcinstva. Bugarija go ima modelot na Francija i spored toj model, na site gra|ani im se davaat individualni prava vo ramkite na koi tie moàt da se ~uvstvuvaat vaka ili onaka, no pred o~ite na dràvata site se Bugari”, veli Mladenov. Bugarskiot minister od Skopje patuva za Belgrad, kade }e ja prodolèl agendata na {irewe na pozitivna energija na Balkanot i pomagawe na site dràvi koi s$ u{te ne se ~lenki vo Unijata. Vo, Skopje pak, Mladenov dopatuva od Va{ington, kade {to se pretpostavuva deka vo razgovorite so amerikanskata administracija mu bilo sugerirano deka vo uslovi koga Grcija se soo~uva so te{kata ekonomska kriza, vreme e Bugarija da prezeme pogolema odgovornost za idninata na regionot. Toj ne propu{ti da spomene deka se insistira na iznao|awe na brzo re{enie na sporot za imeto me|u Makedonija i Grcija, kako osnoven preduslov za evroatlantskite integracii na dràvata.

vakvoto insistirawe gazi po tenok mraz i gi uriva poziciite na patot kon Unijata”. Makedonija }e pretsedava so izvr{niot organ na Sovetot na Evropa po logoto na koe se nao|a makedonskoto zname so oficijalnoto logo na Sovetot na Evorpa, porprateno so tekstot na angliski jazik. Dopolnitelno, dokumentot

nosi i soodvetna oznaka {to e svojstvena za site slu`beni dokumenti na Komitetot na ministri, a vo samiot tekst nekolupati se spomenuva “makedonska vlast”, makedonsko pretsedatelstvo” ili “makedonska vlada”. Ona {to s$ u{te ne e odlu~eno e dali na Makedonija }e & se dozvoli da pretsedava pod ustavnoto ime.

informacii za navodni scenarija koi protiv nas gi smisluvaat Brisel i Va{ington (koj ni e strate{ki partner!) se vo rangot na nau~nata fantastika”, velat vo SDSM. Od Biha~ka mu pora~uvaat na premierot deka me|uetni~kite odnosi se premnogu ~uvstvitelna i rizi~na tema za da se dozvolat kakvi bilo improvizacii i potcenuvawa na nivnoto zna~ewe. Vo zemji kako Makedonija, klu~no e da se predvidat site etni~ki problemi i da se re{at u{te pred da nastanat, no vo Makedonija vlasta nema

politi~ki kapacitet za ova, pa se ostava na MVR (na koe{to ne mu e toa rabota!) da gi re{ava site problemi)”, izjavuvaat socijaldemokratite. Na vakvite kritiki od VMRO

- DPMNE samo iskomentiraa deka se sigurni oti Crvenkovski se sre}ava na kafe so Qube Bo{koski i deka na tie sredbi se kovaat scenarija protiv vlasta.

MAKEDONIJA DA GI PO^NE PREGOVORITE ZAEDNO SO ISLAND nogu prakti~no bi bilo Makedonija da gi po~ne pregovorite za ~lenstvo vo Evropskata unija zaedno so Island. Toa }e ja zajakne nejzinata evropska perspektiva, no Evropskata komisija nema institucionalna odgovornost da odlu~uva za start na pregovorite, tuku toa e odluka na Sovetot na EU, veli evrokomesarot za pro{iruvawe, [tefan File, vo odgovorot na pismoto {to do nego go isprati

slovene~kiot evropratenik i potpretsedatel na delegacijata na EP za Jugoisto~na Evropa, Jelko Kacin. File vo pismoto naveduva deka pregovorite koi se vodat pod pokrovitelstvo na Obedinetite Nacii okolu sporot za oficijalnoto ime na Makedonija “ostanuvaat klu~ni za uspe{no prodol`uvawe na evropskite integracii na zemjata”. Kacin bara Makedonija da gi po~ne pregovorite istovremeno so Island, so {to

Komisijata bi demonstrirala "prakti~en i efikasen pristap”. Potsetuvaj}i deka "politikata za pro{iruvawe se ima poka`ano kako edna od najuspe{nite dostignuvawa na EU”, Kacin pora~uva deka otvoraweto na pregovorite so Makedonija }e dovede do "podobruvawe na ekonomskata i politi~kata klima vo zemjata, {to }e ima zna~ajno pozitivno vlijanie na po{irokiot region, vklu~uvaj}i ja i Grcija”.

FOKUS

07.05.2010

KOMPANIITE [OKIRANI OD VESTA ZA MO@NO ZGOLEMUVAWE NA PRIDONESITE ZA ZDRAVSTVO

OSMANI DEMANTIRA DEKA PODGOTVUVA POSKAPO ZDRAVSTVENO OSIGURUVAWE “Kapital” od iz-

vori vo zdravstveniot sektor doznava deka procentot na zdravstvenoto osiguruvawe od sega{nite 7,3% bi mo`el da se zgolemi na pove} e od 9%. Ministerot za zdravstvo Bujar Osmani prvo istakna deka dr`avite vo regionot imaat nekolku pati pogolemi pridonesi, a potoa veli deka razmisluva za zgolemuvawe na zdravstvenoto osiguruvawe vo Makedonija. KATERINA POPOSKA Poposka@kapital.com.mk

ALEKSANDRA SMILESKA smileska@kapital.com.mk

tkako zav~era javno progovori deka Makedonija ima najniska stapka na pridonesite za zdravstveno osiguruvawe vo regionot, {to vedna{ aludira{e deka se kr~ka zgolemuvawe na dava~kite na firmite za zdravstvo, ministerot Bujar Osmani v~era ja otfrli takvata mo`nost. “Nikoga{ ne se pobaralo zgolemuvawe na zdravstveniot pridones”, istaknaa od negoviot kabinet. No, toa ne gi razubedi gra|anite i stopanstvenicite deka moè da doìveat u{te eden udar srede kriza – povisoki dava~ki za zdravstevno osiguruvawe na vrabotenite, {to na kraj verojatno }e zna~i i pomali plati. Od Ministerstvoto ne objasnija zo{to voop{to ministerot Osmani ostavi prostor za somne` deka pridonesite po ovaa osnova moè da se zgolemat, a pritoa napravi i sporedba na makedonskoto so zdravstvenite osiguruvawa vo regionot. Nasproti tvrdeweto od resornoto ministerstvo, od Vladata se ograduvaat od najavite na Osmani. “Dosega Vladata ne raspravala za zgolemuvawe na zdravstvenoto osiguruvawe. Ovaa opcija na ministerot za zdravstvo Bujar Osmani dosega ne se razgleduvala na vladina sednica”, izjavi portparolot na Vladata, Martin Martinovski. Spored nego, site merki, me|u koi i zgolemuvaweto na zdravstvenoto osiguruvawe, gi prezema ili }e gi prezeme ministerot Osmani kako del od paketot merki {to go ima utvrdeno za zdravstvoto. Toj negira deka Vladata prekinala so redovnoto godi{no namaluvawe na

BUJAR OCMANI

NIKOLA VELKOVSKI

MINISTER ZA ZDRAVSTVO

STOPANSKA KOMORA

“Nikoga{ ne se pobaralo zgolemuvawe na zdravstveniot pridones”.

“Iskreno ne znam koj }e mo`e da se nosi ako se zgolemi zdravstvenoto osiguruvawe”.

procentni poeni e mo`noto zgolemuvawe na zdravstvenoto osiguruvawe

7,3%

se odvojuvaat od bruto-platite za zdravstveno osiguruvawe

Biznismenite se frapirani od mo`nosta dr`avata da im nametne dopolnitelni dava~ki vo uslovi koga stopanstvoto e pred kolaps. pridonesite po osnova na plati. “I ponatamu se zalagame za realizacija na celta vo dano~nata politika. Za period od tri godini, vkupnite pridonesi za zdravstveno, penzisko i invalidsko osiguruvawe treba da se namalat za okolu 10 procentni poeni”, objasni Martinovski. MO@NOTO ZGOLEMUVAWE OD OKOLU DVA PROCENTNI POENI?! Izvori na “Kapital” od zdravstveniot sektor velat deka dokolku Vladata odlu~i da go zgolemi procentot na zdravstvenoto osiguruvawe, toj }e zavisi od toa kolku pari nedostigaat vo Fondot za zdravstveno osiguruvawe. Priznavaat deka Fondot e vo lo{a finansiska sostojba i poradi toa mo`noto zgolemuvawe na pridonesite na bruto-platata nema da bide pomalo od 9%. Od Fondot za zdravstvo postojano potenciraat deka nemaat problem so buxetot i deka rabotat likvidno. “Edinstveno se docni za boleduvawata i poroduvawata, no i tie docnewa se minimalni. Ako porano se ispla}a{e za edna, sega se ispla}aat za dve do tri nedeli. No, finansiski problem nemame”, izjavi portparolot na Fondot za zdravstvo, Dejan Gacov. Ottamu tvrdat deka sredstvata koi im se dodeleni gi menaxiraat najdobro {to znaat. Izvori na “Kapital “me|u lekarite objasnuvaat deka Fondot za zdravstvo na godi{no nivo dol`i okolu 40 milioni evra. Ministerot Osmani, pravdaj}i ja pri~inata za poskapuvaweto na lekovite, prizna deka Fondot ima finansiski problemi. “Koga }e se podobri finansiskata

sostojba na Fondot za zdravstvo, toga{ }e se zgolemi i brojot na lekovi koi }e se vklu~at na pozitivnata lista” izjavi Osmani. Porane{niot minister za zdravstvo, \or|i Orov~anec, e pesimist za momentalnata sostojba vo ovoj sektor. “Zdravstvoto vo Makedonija definitivno nema nikakov koncept. I drug minister da dojde, ne }e moè da gi re{i problemite i }e mora da po~ne od po~etok”, smeta Orov~anec. Imer Selmani, koj do 2008 godina be{e minister za zdravstvo, veli deka merkite koi vo izminatiot period gi prezede Ministerstvoto se nepopularni. “Eventualnoto zgolemuvawe na osiguruvaweto direktno }e vlijae vrz biznisot. ]e se optovarat pridonesite i }e se zgolemi krizata vo stopanstvoto. Ne sum siguren deka so vakviot pristap ne{to }e se podobri vo zdravstvoto”, veli Selmani. Toj potencira deka na ovoj na~in }e se posegne po platite na rabotnicite. Stopanstvenicite prvo }e razmislat za namaluvawe na platite za smetka na zdravstvenoto osiguruvawe, a so toa negativno }e se vlijae na standardot na gra|anite. STOPANSTVOTO NAJAVUVA BANKROT Vo Sojuzot na stopanskite komori imaat kontradiktorni gledi{ta na implikaciite od ovaa merka. Pretsedatelot na SSK, Zlatko Kalenikov balansira. Toj nema da ja poddrì ovaa odluka, no nema ni ostro da se sprotivstavi na nea bidej}i, kako {to veli toj, dràvata najdobro znae {to & e potrebno. Potpretsedatelot Mir~e êkrexi, pak, veli deka ovaa merka e apso-

lutno sprotivna na toa {to treba da se prezema. “Momentalnite zadrùvawa od plata odnosno pridonesite treba radikalno da se namalat, a ne dopolnitelno da se zgolemuvaat. Na{eto stopanstvo e preoptovareno so razni dava~ki, pa u{te ako se zgolemi iznosot koj firmite treba da go pla}aat za zdravstveno osiguruvawe, toa }e bide lo{o za kompaniite. Nie prvo treba da dobieme edno raste~ko stopanstvo, pa duri potoa da razmisluvame da se prezemaat drugi merki. Za edno vakvo stagnira~ko stopanstvo neophodni ni se merki od fiskalnata politika, no vo pravec na rastovaruvawe, a ne vo pravec na dopolnitelno ote`nuvawe na biznisot vo vreme na nelikvidnost i ekonomska kriza”, veli êkrexi. Toj dodava i deka vo zemajava }e imame zdravstvo kakvo {to moème da platime. Biznismenite ostro se protivat na mo`nosta da se vovede ovaa merka. Od Organizacijata na rabotodava~i se somnevaat deka dràvata }e si pomogne ako ja donese ovaa merka. “Zdravstvoto kaj nas ima tolku golemi problemi {to so zgolemuvawe na pridonesite po osnova na zdravstvenoto osiguruvawe nema da gi re{at problemite. Potrebni se su{tinski reformi. Zdravstvenoto osiguruvawe ne treba da se zgolemuva. Zgolemuvaweto na koja bilo dava~ka vo ovoj moment e neprifatlivo. Sostojbata vo stopanstvoto e katastrofalna. Do nas stignaa frapantni podatoci deka vo tekstilnata industrija godinava proizvodstvoto najverojatno }e padne za 20%, a lani toj pad be{e samo 9%. Ako poskapi zdravstvenoto osiguruvawe, }e bide u{te polo{o. Nie sega odvojuvame po okolu 70 evra po vraboten za pridonesi, a ako se zgolemi ovaa dava~ka, }e ima otpu{tawa”, veli Angel Dimitrov, zamenik-pretsedatel na Organizacijata. Vladimir Netkov od tekstilniot

klaster od [tip smeta deka ovoj ~ekor na dràvata }e & se vrati kako bumerang bidej}i }e se zatvoraat golemi kompanii i }e se otpu{taat rabotnici. “Ako dojde do realizacija na ovie najavi, }e bide katastrofalno bidej}i i sega uslovite za stopanisuvawe se o~ajni. Se sloùvam so misleweto na del od ekspertite koi najavija deka moèbi dràvata nema direktno i vedna{ da bankrotira, no stopanstvoto e na ~ekor do bankrot. Barem taka mi pokaùva moeto iskustvo. Zgolemuvaweto na ovaa dava~ka sigurno }e se reflektira mnogu pove}e na grbot na rabotnicite bidej}i stopanstvono }e mora da se orientira kon merka namaluvawe na neto-platite”, veli Netkov. Biznismenot Zore Temelkovski problemot go gleda vo nedostigot na komunikacija me|u Vladata i biznis-sektorot. “S$ u{te zafa}awata od plata vo nekolku segmenti se pregolemi, odnosno se pojavuvaat kako proces na nedoma}insko rabotewe vo zdravstvoto. I toa nedoma}insko rabotewe gi iscrpuva buxetskite sredstva. Stopanstvoto ne moè da gi servisira vakvite dava~ki, koi birokratijata gi ima kako zadovolstvo”, veli Temelkovski. I grade`nite kompanii se {okirani. “Iskreno ne znam koj }e moè da se nosi ako se zgolemi zdravstvenoto osiguruvawe. I taka nie imame mnogu skrieni dava~ki. Najo{teteni verojatno }e bidat rabotnicite bidej}i biznisot ne }e moè da gi izdrì takvite pritisoci. Vo ovaa faza na recesija, ne e razumno da se razmisluva za zgolemuvawe na pridonesite. Vo grade`niot sektor, konkretno, godinava na nivo na grad, prihodite od komunalii se namaleni za 50%. [to vi pokaùva toa? Vakviot tovar od poskapo zdravstveno osiguruvawe ne }e moè da go prifati stopanstvoto”, smeta Nikola Velkovski od Zdruènieto na grade`nici pri Stopanskata komora.

OP[TESTVO

07.05.2010

PRODOL@UVA MAKEDONSKO-AMERIKANSKATA SORABOTKA VO ODBRANATA inisterot za odbrana Zoran Kowanovski v~era se sretna so zamenik-pomo{nikot na sekretarot za odbrana na SAD, Xozef MekMilan koj ja predvodi delegacijata na amerikanskoto Ministerstvoto za odbrana koja prestojuva vo Makedonija do 7 maj. Cel na posetata e realizacija na bilateralnite odbranbeni konsultacii koi se odr`uvaat redovno na godi{no nivo i

pretstavuvaat vaèn pridones i odli~na mo`nost za zajaknuvawe na bilateralnata sorabotka vo oblasta na odbranata. "Gi prodolìvme kontaktite za unapreduvawe na odbranata na Republika Makedonija, a vo tekot na dene{niot den timovite od dvete delegacii }e prodolàt so razgovorite. Zadovolni sme od sorabotkata vo izminatiot period, vo odnos na

opremata koja ni be{e ponudena i dodelena od SAD, obukata koja ja imaa na{ite pripadnici i programite za dobli`uvawe na dvete armii za sinhronizacija na standardite", izjavi ministerot Kowanovski. Spored MekMilan, Makedonija ostvarila golem napredok vo odbranata, a SAD gi po~ituva naporite na Makedonija za u~estvo vo nadvore{nite misii.

ELEM NABAVI OPREMA VREDNA 17,3 MILIONI EVRA lektrani na Makedonija go nabavi glavniot transporten sistem za jaglen vo REK Bitola od germanskata kompanija Tisen krup. Sistemot, koj e investicija na ELEM vredna 17,3 milioni evra, }e bide namenet za transport na jaglen od noviot povr{inski kop Brod–Gneotino do rudnikot Suvodol, vo dol`ina od okolu 10 kilometri. Nabavkata na celosnata oprema i monta`ata na glavniot transporten sistem }

e se realizira vo narednite 12 meseci. Ovoj proekt e finansiran so kredit od 14,7 milioni evra od Doj~e bank, a ELEM }e vlo`i 2,6 milioni evra sopstveni sredstva. “So realizacijata na ovaa investicija }e se zaokru`i procesot na proizvodstvo vo noviot povr{inski kop Brod–Gneotino, a jaglenot {to }e se transportira od ova nao|ali{te, zaedno so rezervite vo Suvodol, }e go

prodol`at vekot na rabota na REK Bitola za 20–25 godini”, informiraat od ELEM.

PORAKA NA VTORATA SVETSKA KONFERENCIJA ZA ME\URELIGISKI I ME\UCIVILIZACISKI DIJALOG

RELIGIJATAIKULTURATASEFAKTORINAMIROT

bi smeele da ja propu{tat ovaa mo`nost, makar na marginite na Konferencijata da porabotat na podobruvawe na pozicijata {to na{ata crkva ja ima me|u zemjite {to ja formiraat takanare~enata pravoslavna ekumena.

Vtorata svetska konferencija za me|ureligiski i me|ucivilizaciski dijalog pod mototo "Religijata i kulturata – neraskinliva vrska me|u narodite" se o~ekuva uspe{no da se nadovrze na pridobivkite od Prvata konferencija, koja vo 2007 godina, isto taka vo Ohrid, se posveti na pridonesot na verata i kulturata kon mir, zaemna po~it i so`ivot MAKSIM RISTESKI

risteski@kapital.com.mk

staknati verski lideri, politi~ari i intelektualci koi se zanimavaat so interreligiskiot i interkulturniot dijalog, od 6 do 9 maj vo Ohrid }e gi promoviraat religijata i kulturata kako faktori na mirot, preku preporaka i li~en primer za intenzivirawe na dijalogot kako edinstven na~in za podobro zapoznavawe me|u razli~nite veri i kulturi. Vaka }e se nadminat predrasudite i }e se ostvari neophodnata po~it kon verskite prava i kulturnata raznolikost, kako temel na zaemnata doverba i po~it, se pora~uva vo Deklaracijata za unapreduvawe na religijata i kulturata kako su{tinska vrska me|u narodite, {to

ja proglasija u~esnicite na Vtorata svetska konferencija za me|ureligiski i me|ucivilizaciski dijalog (SKMMD). Pretstavnici od 31 dr`ava se sre}avaat vo Ohrid, me|u koi: delegacija na Ruskata pravoslavna crkva, predvodena od mitropolitot Jaroslavski i Rostovski, Kiril; delegacija od albanskata pravoslavna crkva, pretstavuvana od Kor~anskiot mitropolit Jovan; delegacija od Vatikan, predvodena od kardinalot i vrhbosanskiot nadbiskup Vinko Puqi}. Od albanskata IVZ na konferencijata }e u~estvuva poglavarot Selim Mu~a, a evrejskata zaednica }e ja pretstavuva rabinot Endrju Bejker, direktor za me|unarodni evrejski pra{awa pri Evrejskata zaednica od SAD. Organizator na Konferencijata e Ministerstvoto za

Prvata konferencija koja se odrà vo 2007 godina, isto taka vo Ohrid, se posveti na pridonesot na verata i kulturata kon mir, zaemna po~it i soìvot kultura, vo sorabotka so Komisijata za odnosi so verskite zaednici, a nastanot e poddràn od vladata na Republika Makedonija i od UNESKO. So ovaa Konferencija Makedonija aktivno se vklu~uva vo dekadata na ON za me|ureligiski i me|ukulturen dijalog, vo godinata koja Generalnoto so-

branie na ON ja proglasi za me|unarodna godina za zbli`uvawe na kulturite. Imaj}i gi predvid u~esnicite na konferencijata, osobeno onie koi {to doa|aat od mesnite pravoslavni crkvi, ovojpat pretstavuvani na navistina visoko nivo (s$ u{te e neizvesno doa|aweto na episkopot Jegarski,

Porfirij od Srpskata pravoslavna crkva, vikaren episkop na Irinej Bulovi}, episkopot Ba~ki, edna od klu~nite figuri vo makedonsko-srpskiot crkoven spor), se postavuva pra{aweto kolku Makedonskata pravoslavna crkva e navistina izolirana od ostanatiot pravoslaven svet? Episkopite na MPC ne

IVZ UÊSTVUVA PO DOBIENOTO VLADINO VETUVAWE Za va`nosta na ohridskata Konferencija dovolno zboruva faktot {to vladata, za da go obezbedi prisustvoto na poglavarot na IVZ, reis-ul-ulema Haxi Sulejman ef. Rexepi, izleze vo presret na ultimatumot {to Rexepi odamna go ima{e postaveno pred premierot. Vladata, IVZ, Prespanskopelagoniskata eparhija i op{tinata Bitola postignaa dogovor, spored koj vedna{ po zavr{uvaweto na Konferencijata, na 10 maj, zaedni~ka delegacija na dogovornite strani }e go poseti bitolskoto selo Laèc so cel da pronajde soodvetna lokacija za izgradba na xamija. Dogovorot predviduva i obnova na prilepskata âr{i xamija, koja vo 2001 godina be{e zapalena poradi revolt na gra|anite na Prilep od zaginuvaweto na branitelite kaj Karpalak. Neprisustvoto na Rexepi na me|ureligiskata i me|ukulturnata konferencija seriozno }e go potkopa{e kredibilitetot na Makedonija kako zemja-organizator na konferencija od vakov vid.

10 07.05.2010

OP[TESTVO

ANTIKORUPCISKA PROTIV AMDI BAJRAM ratenikot, Amdi Bajram i negoviot sin Elvis Bajram, gradona~alnik na op{tina [utka ne go prijavile celosno svojot imotot, izjavi v~era presedatelot na Dr`avnata komisija za spre~uvawe korupcija, Ilmi Selami. "Se potvrdija somnevawata deka pratenikot Amdi Bajram i negoviot sin ne go prijavile

ZA DR@AVNIOT REVIZOR NOVIOT ZAKON ZA DR@AVNATA REVIZIJA E EVROPSKI

svojot imot. Poradi toa pu{tivme barawe do Upravata za javni prihodi celosno da se ispita nivnata imotnata sostojba", izjavi Selami. Ova e u{te edna potvrda deka zakonskata obvrska koja ja imaat dr`avnite funkcioneri za podnesuvawe anketni listovi za prijavuvawe na imotnata sostojba ne se ispolnuva. Kako {to poso~i i pretse-

datlot Selami nekoi od dr`avnite funkcioneri voop{to ili samo delumno podnele prijava za imotnata sostojba. "Poradi toa, protiv sekoe lice koe ne dostavilo anketen list so izjava za sostojbata na imot, DKSK vedna{ }e postapuva i }e prezema merki za nivno proveruvawe" izjavi Selami.

akonot za dràvnata revizija, {to deneska go usvoi makedonskoto sobranie, a predviduva site revizorski izve{tai, me|u koi i onoj za buxetot, da ne se razgleduvaat od strana na pratenicite, spored glavniot dràven revizor, Tawa Tanevska, e evropski zakon koj gi ispolnuva site me|unarodni standardi. "I dosega{niot zakon be{e evropski, bidej}i e baziran na me|unarodnite revizorski standardi. Iskustvoto pokaà deka treba{e da se napravat odredeni

izmeni na postojniot zakon vo nasoka na ponatamo{no usoglasuvawe so evropskite standardi i praktika. Bevme del od rabotnata grupa koja go podgotvuva{e zakonot, koj na krajot, pred da bide dostaven na odobruvawe, dvapati be{e procesuiran do Brisel", re~e Tanevska. Taa ne smeta deka so izmenata na eden amandman od Zakonot, inicirana od prateni~kata grupa na VMRO-DPMNE, se vr{i upad vo nego ili, pak, se onevozmo`uva parlamentot da gi gleda izve{taite

na Dr`avniot zavod za revizija. "Sega{noto zakonsko re{enie ostanuva kako {to be{e i dosega - i ponatamu sobranieto }e ima mo`nost da diskutira po koj bilo revizorski izve{taj dokolku pratenicite se dogovorat me|usebe za toa koj izve{taj treba da go gledaat. Vo Delovnikot ima mo`nost za toa", istakna Tanevska. Opozicijata tvrdi deka so zakonskite izmeni VMRO-DPMNE saka da onevozmo`i razgleduvawe na revizorskite izve{tai.

Spre~uvawe na korupcija

Nesorabotka me|u instituciite ja ko~i borbata protiv korupcijata Ako instituci-

ite potpisni~ki na Protokolot za borba protiv korupcijata sorabotuvaat pointenzivno i podobro, postapkite so elementi na korupcija i sudir na interesi }e bidat najdobar primer za uspe{na represija i spre~uvawe na kriminalot

GABRIELA DELOVA delova@kapital.com.mk

otrebna e pogolema i pointenzivna sorabotka me|u site institucii vklu~eni vo borbata protiv korupcijata. Pogolema transparentnost, definirawe na rizicite, jaknewe na vnatre{nata revizija, zabrzuvawe na postapkite za postoewe odgovornost i zajaknuvawe na kontrolata na potekloto na imotot, trening i obuka na vrabotenite se osnovnite elementi na koi instituciite mora da posvetat pogolemo vnimanie za pouspe{na represija i spre~uvawe na korupcijata. Do ovoj zaklu~ok dojdoa instituciite potpisni~ki na Protokolot za sorabotka, za prevencija i represija na korupcijata i sudirot na interesi na

v~era{niot raboten sostanok. "Potrebno e da se poka`uvaat rezultati. Borbata so korupcijata s$ u{te e samo deklarativna", smeta direktorot na Carinskata uprava, Van~o Kargov. "Site nie imame strategii za svojata rabota, no, tie stojat samo na hartija. Zatoa postoi potreba od pogolema transparentnost. Vo otsustvo na transparentnost se soo~uvame so zloupotreba na slu`benata dol`nost, so golemi pritisoci i zakani, pa poradi toa i te{ko se spravuvame so korupcijata" re~e Kargov. Tawa Tanevska, glavniot dr`aven revizor, pak, problemot go locira vo noseweto zakoni bez konsultacija so instituciite na koi se odnesuvaat takvite zakoni ili zakonski propisi. "Vo otsustvo na konsultacija se donesuvaat zakoni koi se nedore~eni i kaj koi postoi kolizija

so zakonskite propisi. Tokmu poradi toa se i dolgite postapki od strana na instituciite koi treba da rabotat po naodite koi gi poso~uvaat Dràvnata komisija za spre~uvawe korupcija, kako i Dràvniot zavod za revizija" veli Tanevska. Na potrebata od konsultacija pri donesuvawe na zakoni i zakonski odredbi povika i pretsedatelot na Dràvnata komisija za spre~uvawe korupcija, Ilmi Selami, koj apelira{e za intenzivirawe na sorabotkata me|u instituciite koi ne se potpisni~ki na ovoj protokol. "Podobrena e i unapredena sorabotkata me|u instituciite potpisni~ki na Protokolot, no potrebno e i vladata da obrne pogolemo vnimanie na barawata koi gi upatuvaat ovie institucii. Uspe{noto zavr{uvawe na ovie postapki }e bide najdobar primer za uspe{na represija i spre~uvawe na krimi-

nalot" izjavi Selami. Protokolot za sorabotka me|u instituciite be{e potpi{an na 24 dekemvri 2007 godina me|u 12 institucii, ~ij {to broj denes e 17. Protokolot podrazbira sorabotka me|u instituciite, koja e osobeno va`na za borbata protiv korupcija, bidej}i se raboti za kompleksen i mnogunaso~en problem koj podrazbira pove}e nadle`ni postapuvawa. Nejzini potpisni~ki se DKSK, Upravata za javni prihodi, Javnoto obvinitelstvo, Dràvnoto pravobranitelstvo, Sudskiot sovet na RM, MVR, Dràvniot zavod za revizija, Carinskata uprava na RM, Upravata za finansiska policija, Direkcijata za spre~uvawe na perewe pari, Dràvniot zavod za geodetski raboti, Biroto za javni nabavki, Agencijata za katastar na nedvi`nosti, Javnoto obvinitelstvo, Dràvnata izborna komisija.

ILMI SELAMI

VAN^O KARGOV

PRETSEDATEL NA DR@AVNATA KOMISIJA ZA SPRE^UVAWE KORUPCIJA "Podobrena e i unapredena sorabotkata me|u instituciite potpisni~ki na Protokolot, no potrebno e i vladata da obrne pogolemo vnimanie na nivnite barawa. Uspe{noto zavr{uvawe na ovie postapki }e bide najdobar primer za uspe{na represija i spre~uvawe na kriminalot"

DIREKTOR NA CARINSKATA UPRAVA "Site nie imame strategija za svojata rabota, no tie stojat samo na hartija. Zatoa postoi potreba od pogolema transparentnost. Vo otsustvo na transparentnost se soo~uvame so zloupotreba na slu`benata dol`nost, so golemi pritisoci i zakani, pa, poradi toa i te{ko se spravuvame so korupcijata"

TAWA TANEVSKA GLAVNIOT DR@AVEN REVIZOR "Vo otsustvo na konsultacija se donesuvaat zakoni koi se nedore~eni i kaj koi postoi kolizija so zakonskite propisi"

STAND BY NEDELNA EKONOMSKO-POLITI^KA ANALIZA

PO OBRAZOVNITE REFORMI, ]E NEMA KOJ DA SE FATI ZA RABOTA!?

a naukata i obrazovanieto stanuva zbor vo ovaa dene{na analiza! Poto~no, } e pi{uvam za vizijata za razvoj {to ne ja gledam ... Prosledete edna vest ... “Vo Francija se gradi nov "super”-univerzitet. Francija izdvoi 4,4 milijardi evra za izgradba na nov moderen univerzitet! Idejata e ovoj univerzitet da im parira na najdobrite visokoobrazovni ustanovi vo svetot - kako Kembrix i Harvard. Univerzitetot Pariz-Sakle }e bide otvoren vo 2015 godina. Dosega najdobro rangiran francuski univerzitet e "Pjer i Marija Kiri", koj vo 2009 godina bil na 40 mesto vo svetot. Samo dva univerziteta od Evropa, britanskite Oksford i Kembrix, se na listata na 10 najdobri visokoobrazovni ustanovi vo svetot. "Na{a cel e da bideme me|u desette najdobri univerziteti vo svetot", veli Erve Le Ri{, koj e na ~elo na toj zna~aen proekt vo koj }e ima 23 fakulteti, kolexi i istraùva~ki instituti. Ambiciozniot proekt ima poddr{ka od francuskata vlada. Se o~ekuva za deset godini vo nego da ima pove}e od 30.000 studenti i 12.000 istraùva~i”. E, sega... Primer prv! Denta koga ja objavivme ovaa vest vo “Kapital”, polnev benzin na benzinska vo Skopje. Me prepozna vraboteniot na benzinskata i mi veli: "[to ima novo Zikov vo dràvata ... }e n$ bide li?". Go gledam sre}en, radosen, nasmean, vedar, poln so sebe ... Mu vikam: "[to e va`no kako e, pa, ti si sre}en, te gledam – va`no e kako li~no se ~uvstvuva{...". Mi veli: "Slu{aj: jas sum diplomiran zemjodelski inèner, polnam benzin deset godini, a pred dve nedeli dobiv viza za Kanada kade {to baraat veterinari so sredno, za rabota na nivnite farmi. Znam deka zaludno potro{iv ~etiri godini za da zavr{am fakultet, no sre}en sum {to }e zarabotuvam dobro vo Kanada"... Ostanav podzinat (!?) Se zapra{av – {to e toa {to ovde ne ni dava krilja da poletame? Zo{to tolku zborot zemjodelstvo ni e vo ustata, a tolku mnogu lu|eto sakaat da si zaminat!? Primer vtor! Vo Izrael, koja e pus tinska zemja, marulata se proizveduva vo epruveta (!?), ja se~at dvapati mese~no! Zna~i vo edna epruveta se ra|a edna marula na petnaeset dena – se~at dvapati mese~no! Izraelskiot izvoz na zemjodel-

QUP^O ZIKOV glaven i odgovoren urednikk zikov@kapital.com.mk zikov@ zik ov@ @kap appita tal.c l.c .com. o .mk om. mk

o~ituvani ~itateli na “Kapital”, od ovaa nedela, ovaa kolumna pod raboten naslov Stand By, koja dosega ode{e, ne sekoja nedela, vo magazinot “Kapital”, }e moète da ja ~itate na stranicite na dnevniot vesnik sekoj petok. Inaku, koga sme kaj magazinot “Kapital”, kako {to moète da zabeleìte na negovata naslovna stranica - naskoro }e go vidite so kompletno nov dizajn i nova koncepcija. Magazinot }e gi sledi modernite svetski dizajnerski i koncepciski trendovi.

Vulgarno ka`ano, otvoraweto na fakulteti, po `itel (student) vo Makedonija mu doa|a nekako kako ona – “kolku mleko dava edna ovca dnevno”(!?), ili “kolku jagniwa po edna ovca pa|aat godi{no, ako ovcata e vakcinirana navreme”(!?) [to li }e im pravime, bre lu|e, na tolku iznau~eni, diplomci, postdiplomci, magistri i doktori... ]e ima li koj da se fati za rabota?

ski proizvodi e pogolem od 7 milijardi evra godi{no, {to ja pravi svetski lider vo izvoz na hrana. Pustinskiot Izrael! Zamislete! Zo{to vo pustinata da ti e merak da se zanimava{ so zemjodelstvo? [to gi vrzuva ovie dva primeri? Sekako, naukata

ima{e odli~na ideja koga ja lansira{e svojata programa pred nekolku godini nare~ena “Znaeweto e sila – znaeweto e mo}”! Vo taa matrica na razmisluvawa i idei po~na i instaliraweto na mnogute makedonski univerziteti – {to privatni, {to dr`avni! No, {to se

Ministre! Proektot “Znaeweto e sila - znaeweto e mo}” (odli~no osmislen od premierot Gruevski) vo me|uvreme izleze od kontrola i stana golem biznis. Bukvalno, nekoi takanare~eni rektori koi svoite doktorski desertacii si gi potpi{aa samite na sebe, a titulite si gi dodelija doma, ve~eraj}i so decata pod skapite lusteri na Svarovski (na primer), prinosite od ovoj biznis po~naa da gi tretiraat vulgarno. Kolku se “cica” od eden student mese~no – prijava za ispit, kniga, dopolnitelen trening ... Ova e navistina vulgarno i nema vrska so obrazovanieto...! i obrazovanieto! Francija pravi univerzitet za kvalitetno obrazovanie! A, i nie pravime univerziteti vo sekoj grad, vo sekoe selo – pri nerazviena patna infrastruktura, kade {to profesorite stignuvaat vo u~ilnicite maksimalno frustrirani ... Ajde malku za Makedonija! Zna~i, vladata ima odli~na ideja za razvoj na visokoto obrazovanie so otvorawe na n ovi univerziteti! Ili, mo`ebi poto~no, taa

slu~i!? [to ne ~ini, osven {to ne ~ini {to duri i vladinite ministri i direktori, koj kako }e ja napu{tat vladata stanuvaat profesori na univerzitet? Obrazovnite institucii vo zemjata se razvivaat haoti~n o. Makedonskite kompanii, vladata, obrazovanieto, pa, ako sakate i sindikatite (kade {to e najsilen problemot na nevrabotenosta i na onie na koi im visi rabotata), nikoga{ ne sednaa zae-

dno da porazgovaraat {to struktura na vraboteni im e potrebna. Da ne bideme pogre{no razbrani ... Ovoj tekst ima namera da uka`e deka nekoi trendovi vo zemjava se totalno kontra razmisluvawata na proektot, {to zna~i deka falat paralelni kampawi i procesi ... Ne{to {to Srbite (srpskata vlada) so jasna vizija, vo posledno vreme go vikaat reindustrijalizacija, otvorawe na starite fabriki, sozdavawe ambient za novi doma{ni investicii, menuvawe na ekon omskata s trukt ura (industriska, zemjodelska, turisti~ka...) Razmisluva li nekoj ovde na ovaa tema? Koj }e raboti vo fabrikite od novoto vreme? Eve so {to raspolaga na{eto op{testvo... NEVRABOTENI Spored analizite, vkupno nevra boteni vo zemjata se 341.720 lica. Od niv, zamislete, duri 167.633 lica se nekvalifikuvani (so nezaokru`eno osnovno obrazovanie),11.800 se polukvalifikuvani (so 3 godini sredno), 50.475 se kvalifikuvani (so nekakov zanaet), 82.627 se so sredno i samo 20.653 se so visoko obrazovanie. So drugi zborovi, ova zna~i deka osven ovie 20.653 lica so visoko obrazovanie, ostanatite do 341.720 nevraboteni, osobeno onie 167.633 (bez osmo oddelenie pove}e od 60%), prakti~ki, i da nemaat {ansi da najdat rabota (!?). Ako na niv se dodadat i onie so neoforemeno sredno (polukvalifikuvani i kvalifikuvani), toga{ zaklu~okot e deka e ogromna “gardata” nevraboteni lica na koi im nema {ansa! Katastrofa! Tie se potencijalna “socijalna bomba”! Vo Makedonija, osven golata programa za 3.000 evra na sekoe nevraboteno lice, za drugi programi za prekvalifikacija ne sme slu{nale ... Ovde nekade se vtemeluva i realnata politi~ka mo} na makedonskite partii vo vlasta i opozicijata. Zatoa {to ovaa celna grupa, koja celata sobrana nadminuva 250.000 gra|ani, vsu{nost, e “ranliva kategorija gra|ani”, pogodna za politi~ka manipulacija preku “goli vetuvawa”. VRABOTENI Ako na armijata nevraboteni se dodade i 140.000 vraboteni vo javnata administracija toga{ se dobiva brojka od okolu 500.000 lica koi se sekoga{ dobro politi~ki motivirani da izlezat na izbori (!?). No, toa ne e temata za deneska ... Vo Makedoni ja vkupn o

rabotat 629.901 lice. Ova zna~i deka edno vraboteno lice osven sebe izdrùva i najmalku edno nevraboteno lice od koe nema nikakva korist vo op{testvoto. Ako se dodadat i penzionerite, i onie {to se klasi~ni socijalni slu~ai, po drugi osnovi, toga{ edno vraboteno lice vo na{ata zemja izdrùva pove}e od dve lica (taka nekoj presmetal). E, sega gledajte ja ponatamu strukturata na makedonskata rabotna sila koja vo momentot, sepak, raboti. Od vkupniot broj vraboteni - 135.000 se so osnovno obrazovanie, 267.401 se so sredno obrazovanie, 103.411 se so visoko obrazovanie (se pretpos tavu va d eka ogromen procent od ovie so visoko, deneska rabotat vo javnata administracija). Duri 71.168 se so neoformeno sredno obrazovanie. Ottuka, ako gi soberete – onie so osnovno, onie so neoformeno sredno i onie so sredno dobivate brojka od okolu 550.000 lica {to e moèbi pove}e od 70% od vkupniot broj vraboteni (!!!???). Analizata ponatamu bi moèla da odi vo sledniot pravec... Na {to li se nadevaat ovie so nezavr{eno osnovno obrazovanie? [to li }e ~inat onie so neoformeno sredno obrazovanie? [to bi pravele i onie so sredno obrazovanie zavr{eno vo eden totalno pogre{en tranziciski period! Vo period vo koj se smenile vrednostite, prioritetite, se pojavija informaciskite tehnologii i Internetot, komunikaciite doìveaja totalna eksplozija na razvojot, filozofijata na postavuvawe na industriite se smeni ... Vo pra{awe se dovedeni i nivnite rabotni mesta. Ott uka Makedoni ja ima dva najgolemi na svetot problemi: Prvo, ima sega{na katastrofalna struktura na rabotna sila, koja vaka angaìrana, d e finitivn o, ne e sposobna da smisli {to & treba na ekonomijata (bez pretpriemni~ki nagoni), kako bi se otvorale biznisi i vrabotile nevrabotenite. I vtoro, u{te pova`no patot {to e faten za razvoj na visokoto obrazovanie e definitivno pogre{en - oti novite fakulteti edinstveno generiraat frustrirani diplomci i postiplomci, koi otkako ovde }e im kaàt deka nema adekvatni rabotni mesta, fa}aat xade za Kanada (Manitoba). Misli li nekoj vo ovoj kontekst za makedonskata ekonomija...?

12 07.05.2010

KOMENTARI I ANALIZI

KUPUVAJTE PIKASO, PRODAVAJTE EVRA! metni~ka slika od Pikaso na koja go nacrtal goloto telo na qubovnicata, pred nekoj den se prodade za rekordni 106 milioni dolari. O~igledno ne e lo{o vreme za da bide{ sopstvenik na nekoe umetni~ko delo od ovoj veleumetnik. Od druga strana, sopstvenicite na {to bilo gr~ko, od akcii vo gr~ki kompanii, do evroobvrznici i koj bilo drug gr~ki dolg, sigurno bi posakale da se sopstvenici na nekoja slika od Pikaso, namesto svoevremeno da investirale vo Grcija. Vo izminatite nekolku dena, nema ne{to {to e gr~ko i e kotirano na me|unarodnite berzi, a zna~itelno da ne padna vo cena. U{te pozna~aen e o~igledniot strav na me|unarodnite pazari na kapital od situacijata vo Grcija. Zatoa, berzite vo cel svet go do`iveaja najgolemiot pad za 2010 godina. Glavnite indeksi vo Evropa padnaa pove}e od 6%. Berzite vo SAD opadnaa ne{to pomalku, za okolu 3%, dodeka ostanatite berzi vo svetot, vo najgolema mera, isto taka imaa negativna nedela. Vakviot pad doa|a i pokraj paketot za spas na Grcija od 110 milijardi evra, koj be{e objaven od Evropskata unija i MMF. O~igledno ima ne{to {to ne im se dopa|a na me|unarodnite pazari na kapital vo vrska so situacijata vo Grcija. Najglavnite detali od paketot na EU i MMF za Grcija se: Prvo, paketot e napraven vrz procenkite deka Grcija }e ostvari stapki na rast (pad) na svojot bruto-doma{en proizvod od -4,6% vo 2010 godina, -2,6% vo 2011 godina, rast od 1,1% vo 2012 godina, od 2,1% vo 2013 godina i od 2,1% vo 2014 godina. No, sepak, izleguva golem problem, javno obe-

lodenet od nekoi vrvni me|unarodni analiti~ari. Pod pretpostavka deka }e bidat ostvareni ovie stapki na rast (pad) vo Grcija vo narednite pet godini, buxetskiot deficit na zemjata }e iznesuva najmalku 50 milijardi evra do krajot na 2012 godina. Vo maj 2013 godina, zemjata mora da obezbedi 70 milijardi evra za da isplati postoe~ki obvrznici i dolgovi. Zna~i, na Grcija & se potrebni najmalku 120 milijardi evra, pod uslov da gi ispolni predvidenite stapki na rast (pad). Me|utoa, mnogu analiti~ari smetaat deka na zemjata }e & bidat potrebni najmalku 150 do 170 milijardi evra vo narednite pet godini. Vo toj kontekst, veteniot paket od 110 milijardi nema da bide dovolen za da ja izvle~e zemjata od ekonomskata i finansikata kriza. Vtoro, najgolemite finansieri od EU na paketot od 110 milijardi evra za Grcija se Germanija so 22,3 milijardi evra, Francija so 16,8 milijardi evra, Italija so 14,7 milijardi evra, [panija so 9,8 milijardi evra i Holandija so 4,7 milijardi evra. Nikoj ne osporuva deka zemjite kako Germanija, Francija i Holandija }e mo`at da si gi ispolnat svoite vetuvawa. No, se postavuva pra{awe dali vetenite 25 milijardi evra od Italija i [panija }e bidat ispolneti. I dvete zemji se potencijalni kandidati za da go sledat gr~kiot pat, a imaj}i go predvid nivniot golem nadvore{en dolg, se pojavuvaat vo uloga na spasiteli na Grcija. Me|unarodnite pazari na kapital, kako i berzite, o~igledno ne se sigurni deka Italija i [panija se vo sostojba da gi dadat vetenite pari na Grcija. Treto, MMF i EU }e & pomognat na Grcija, no, pod uslov da se napravat

nekolku klu~ni reformi. Grcija }e mora da skrati 30 milijardi evra buxetski rashodi, DDV }e se zgolemi od 21% na 23% i }e ima zamrznuvawe na platite na javnite slu`benici. ]e bide eliminirano pla}aweto na dve od 14-te godi{ni plati koi gr~kite javni slu`benici momentalno gi dobivat i }e se stegnat uslovite za predvremeno penzionirawe. So drugi zborovi, gr~kite javni slu`benici } e mora da rabotat pove}e i podolgo za pomalku od toa {to dosega go dobivale. Ova se vika prisilno zgolemuvawe na produktivnosta! Gr~kata vlada gi prifati ovie uslovi. No, o~igledno e deka sindikatite na javnite slu`benici vo Grcija ne se podgotveni da gi prifatat ovie rezovi bez bitka. Protestite i nasilstvata koi se slu~ija vo Grcija ovaa nedela, kulminiraj}i so tragi~nata smrt na trojca lu|e, }e bidat zna~aen test za podgotvenosta na vladata na Papandreu da izdrì do kraj. Interesno e {to nekoi od evropskite politi~ari i javno go izrazuvaat nivnoto nezadovolstvo od protestite vo Grcija. Ministerot za finansii na Avstrija, Josef Proel, izjavi: “[to se odnesuva do protestite vo Grcija, jas, zaedno so drugite vo Evropa, sme pri kraj na na{eto trpenie. Na Grcija }e & bidat dodeleni parite ~ekor po ~ekor, po ispolnuvaweto na dogovorenite reformski merki. O~igledno }e ima potreba od nova evropska politika za da se soo~uvame so vakvi dràvi”. Tvrda izjava, no, sekako od edna od pomalite dràvi vo EU. No, se postavuva pra{aweto dali Avstrijcite javno go kaùvaat toa {to Germancite prikrieno go mislat? Kako i da e, sleduvaat te{ki denovi za Grcija na ekonomski plan. No,

vistinskata pri~ina za nervozata na evropskite i globalnite berzi ostanuva. Imeno, problemot za Evopa ne e samo Grcija sama po sebe. Postoi opasnost od kontaminacija (pro{iruvawe) na gr~kiot problem vo nekoi od drugite evropski zemji, a toa moè da se pro{iri vo cela Evropa. Prvi koi moàt da bidat kontaminirani se Portugalija, [panija i Italija. I trite zemji se visokozadolèni i gi imaat istite ekonomski disbalansi kako Grcija. Me|utoa, opasnosta za ekonomijata na EU e daleku pogolema od krahot na ovie tri zemji sporedeni so krahot na Grcija. Vtorite kandidati za kontaminacija se golemite evropski banki kako Doj~e bank, Fortis, Deksia, Sosiete èneral, Kredit agrikol itn., koi se sopstvenici na okolu 190 milijardi evra od gr~kiot dolg. Istite tie banki se sopstvenici na okolu 240 milijardi evra od dolgot na Portugalija i okolu 850 milijardi evra na dolgot na [panija. Ova, vsu{nost, e i najgolemiot problem. Kolapsot na koja bilo od PIGSzemjite moè da zna~i i kolaps za nekoja od golemite banki. Potoa moè da sleduva domino-efekt. Duri i {efot na MMF, Dominik [tros-Kan, i {efot na germanskata centralna banka, Aksel Veber, pred nekoj den javno kaàa deka situacijata moè da zavr{i so finansiska kriza. Zatoa po~ituvani ~itateli, ako imate mo`nost kupete si nekoja slika od Pikaso. Sigurno }e si ja zadrì vrednosta pove}e od evroto. No, ako nemate takva mo`nost, prodajte si barem del od va{ite evra. Mi se ~ini deka od sega{nata vrednost na evroto sprema dolarot, od 1,30, do krajot na godinata mnogu lesno moè da padne na vrednost me|u 1,1 do 1,2

DEN DON^EV eekonomski ek o om on omsk s i an sk aanaliti~ar alit al i i~ it i arr

Od druga strana,

sopstvenicite na {to bilo gr~ko, od akcii vo gr~ki kompanii, do evroobvrznici i koj bilo drug gr~ki dolg, sigurno bi posakale da se sopstvenici na nekoja slika od Pikaso, namesto svoevremeno da investirale vo Grcija

sprema dolarot. Konverzijata na del od evrata vo dolari, bez razlika dali stanuva zbor za deviznite rezervi na Republika Makedonija ili, pak, za deviznite rezervi na koj bilo poedinec ili firma, pretstavuva kalkuliran, no razumen rizik.

REFORMIRAJTE GO EVROTO ILI ISFRLETE GO

r~kata finansiska kriza go stavi vo igra opstanokot na evroto. Na samoto sozdavawe na evroto mnogumina bea zagrièni za dolgoro~nata odr`livost. Koga s$ trgna dobro, zagriènosta is~ezna. Pra{aweto e kakvi merki da se prezemat ako del od evrozonata e pogoden od jak negativen {ok. Korigiraweto na kursot i delegiraweto na monetarnata politika na Evropskata centralna banka se dve osnovni sredstva so koi nacionalnite vladi gi stimuliraat nivnite ekonomii za da izbegnat recesija. [to moè da gi zameni niv? Nobelovecot Robert Mundel postavi uslovi pod koi sekoja valuta moè da funkcionira. Evropa ne gi ispolni uslovite vo toa vreme, a i s$ u{te ne gi ispolnuva. Otstranuvaweto na pravnite barieri za dvièwe na rabotnicite sozdava edinstven pazar na trudot, no jazi~nite i kulturnite razliki pravat da bide nedosti`na mobilnosta na rabotnata sila koja {to ja ima SAD. Pokraj toa, Evropa nema nikakov na~in kako da im pomogne na onie dràvi koi se soo~uvaat so seriozni problemi. Videte ja [panija, koja ima stapka na nevrabotenost od 20% - pove}e od 40% nevrabotenost kaj mladite lu|e. Ima{e fiskalen vi{ok pred po~etokot na krizata, po krizata, deficitot & se zgolemi na pove} e od 11% od BDP. No, spored pravilata na EU, [panija sega mora da gi namali tro{ocite, koi, najverojatno, }e ja pottiknat nevrabotenosta. Kako

{to nejzinata ekonomija se zabavuva, podobruvaweto na nejzinata fiskalna pozicija moè da bide minimalna. Nekoi se nadevaa na toa deka gr~kata tragedija }e gi ubedi politi~arite deka evroto ne moè da uspee bez pogolema sorabotka (vklu~uvaj}i i fiskalna pomo{). No, Germanija (i nejziniot Ustaven sud), delumno sledej}i go misleweto na narodot, se sprotivstavi da & ja dade na Grcija pomo{ta {to & treba. Za mnogumina, “vo” i “nadvor” od Grcija, ovoj stav be{e ~uden: milijardi bea potro{eni za spasuvawe na golemite banki, no o~igledno spasuvaweto na edna zemja od 11 milioni lu|e e tabu-tema. Ne be{e duri jasno dali pomo{ta za Grcija treba da se etiketira kako pomo{ za izvlekuvawe: dodeka sredstvata {to se dodeluvaa na finansiski institucii kako AIG nema verojatno da bidat kompenzirani, a zaemot na Grcija so razumna kamatna stapka, najverojatno, }e se otplatuva. Serijata na polovi~ni ponudi i nejasni vetuvawa, nameneti da go smirat pazarot, ne uspea. Isto kako {to SAD pred 15 godini za Meksiko iskombinirana pomo{ od Me|unarodniot monetaren fond i na G-7, taka i EU gi stavi zaedno programata za pomo{ i MMF. Pra{aweto be{e, kakvi uslovi }e se nametnat i kolku golemo }e bide negativnoto vlijanie? Za pomalite dràvi na EU, lekcijata e jasna: ako ne gi namalat nivnite buxetski deficit, postoi visok rizik od {pekulativni napadi, so malku

nade` za soodvetna pomo{ od nivnite sosedi, i bezbolni i kontraproduktivni procikli~ni buxetski stegawa. Ako evropskite zemji gi prezemat ovie merki, nivnite ekonomii, najverojatno, }e oslabnat - so nesre}ni posledici za globalnoto zakrepnuvawe. Moè da bide korisno da se vidat problemite na evroto od edna globalna perspektiva. SAD se poàli za vi{oci na tekovnata smetka (trgovski) na Kina, no kako procent od BDP germanskite vi{ok e u{te pogolem. Da pretpostavime deka evroto bilo postaveno, taka {to trgovijata vo evrozonata kako celina da bide nekako vo ramnoteà. Vo toj slu~aj, vi{okot na Germanija zna~i ostatokot od Evropa e vo deficit. I faktot, deka ovie zemji uvezuvaat pove}e otkolku {to izvezuvaat, pridonesuva za nivnite slabi ekonomii. SAD se àlat na odbivaweto na Kina da ovozmoì kursot da & se ceni vo odnos na dolarot. No, evrosistemot zna~i kursot vo Germanija ne moè se zgolemi vo odnos na drugite ~lenovi na evrozonata. Ako kursot se zgolemi, Germanija }e ima problemi so izvozot i nejziniot ekonomski model baziran na silen izvoz }e se soo~i so predizvik. Vo isto vreme, ostatokot od Evropa }e izvezuva pove}e, BDP-to }e se zgolemuva, a nevrabotenosta }e se namaluva. Germanija (kako i Kina) gleda na svoite visoki za{tedi i izvozna mo} kako na doblesti. No, Xon Mejnard Kejns poso~uva deka vi{ocite vodat kon slaba globalna agregatnata pobaruva~ka – zemjite so

vi{oci sozdavaat “negativna tro{oci” na trgovskite partneri. Navistina, Kejns veruva deka tokmu zemjite so vi{oci, mnogu pove}e otkolku onie so deficit, pretstavuvaat zakana za globalniot prosperitet; toj otide dotamu {to se zalaga za danok na zemjite so vi{oci. Socijalnite i ekonomskite posledici od tekovnite aran`mani treba da bidat neprifatlivi. Onie zemji, ~ii deficiti se iska~ija kako rezultat na globalnata recesija, ne treba da bidat prinudeni vo spirala na smrtta - kako {to Argentina be{e pred edna decenija. Edno predlog-re{enie za ovie zemji e da kreiraat ekvivalent na devalvacija - uniformno namaluvawe na platite. Ova, veruvam, e neostvarlivo, i negovite distributivni posledici se neprifatlivi. Socijalnite tenzii }e bidat ogromni. Toa e fantazija. Postoi i vtoro re{enie: izlez na Germanija od evrozonata ili podelbata na evrozonata vo dva podregioni. Evroto be{e interesen eksperiment, no kako {to skoro re~isi e zaboraven kursniot mehanizam {to prethodi, a se raspadna koga {pekulantite ja napadnaa funtata vo 1992 godina, nedostiga institucionalna poddr{ka koja e potrebna za da se funkcionira. Postoi i treto re{enie, koe Evropa mo`e da go realizira i e najmnogu vetuva~ko za site: sproveduvawe na institucionalni reformi, vklu~uvaj}i ja i potrebnata fiskalna ramka, koi trebalo da se napravat koga se vovede evroto. Ne e premnogu docna za Evropa da gi implementira ovie reformi i na

XOZEF STIGLIC profesor r f r po ekonomija na Univerzitetot Kolumbija

Gr~kata kriza go

stavi vo rizik opstanokot na valutata. Evropa mora sega da prezeme dolgo zadocneta akcija.

toj na~in da gi oìvee do ideali, bazirano na solidarnosta, na koja {to leì sozdavaweto na evroto. No, ako Evropa ne moè da go stori toa, toga{ moèbi e podobro da se priznae neuspeh i da se prodolì so izvlekuvawe na visokata cena na nevrabotenosta i ~ove~kite stradawa vo ime na ekonomskiot model koj e so nedostatoci. Tekstot e objaven vo onlajn izdanieto na londonski “Gardijan” na 5 maj 2010 godina.

KOMENTARI I ANALIZI KOMENTAR

BRODOT [TO TONE

milk, i farmerite i nivnite kravi, a vladata ne stori ni{to da im pomogne, zatoa {to toa bila privatna investicija, a sekoj {to investira, pa makar i vo edna krava, rizikuva, neli.

ALEKSANDAR D JANÊSKI IGON: Eve nekolku meseci gr~kata vlada se nadeva{e deka }e uspee samostojno da ja prebrodi finansiskata kriza vo koja zapadna. Gr~kiot premier vo edna prigoda izjavi deka negovata dràva e “brod {to tone” i pobara pojas za spasuvawe od EU i MMF. Okolu 9 milijardi evra im se potrebni pred 19ti maj zatoa {to ova e denot za isplata na sopstvenicite na obvrznici, a plus ima i drugi ispla}awa vo maj. Grcija sekoga{ imala potreba od pari. Nekoi skeptici velat, treba da bideme sigurni ako povtorno gi finansirame deka nema da ima korupcija kako {to naj~esto se slu~uva. Gr~kiot premier ne krie deka pri~inite za momentnata situacija se korupcijata, pregolemite vladini tro{ewa i site drugi lo{i raboti {to sekoja vlada moè da gi napravi. Sekako be{e napraveno od prethodnite vladi, sekako negovata vlada nema da go napravi toa, sekako toj }e go skrati buxetskiot deficit, sekako toj veti deka }e napravi mnogu ne{ta. Za da pokaè kolku mnogu raboti }e napravi negovata vlada, vo nedelata toj se soglasi na site uslovi i se obvrza na golemi fiskalni napori (vo opseg od 11% od BDP). Evropa i Me|unarodniot monetaren fond se obvrzaa da isplatat seriozna suma na pari t.e. 110 milijardi evra. Gr~kata tragedija e zavr{ena? Namesto ovacii i aplauz, gr~kiot narod izleze na protesti na ulica. Ne gi sakaat buxetskite kratewa i ne go sakaat onoj poniùva~ki dogovor so MMF. JANÊSKI: Nastanive {to se slu~uvaat pokaùvaat deka gr~kiot “brod {to tone” e me|unaroden problem. Na brodot ima mnogu stranski pari i dodeka odi nadolu moè da povle~e so sebe i drugi brodovi, {panskiot i portugalskiot brod najprvo? Me|unarodnite vodi se razbranuvani. Mislam

P IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

E, pa neka ne zboruva Dimovski sega za nedos tig na mleko i sli~ni gluposti, zatoa {to mleko ima{e vo dr`avava kolku vi du{a saka, a zaradi nemaweto kapaciteti koj da go preraboti, farmerite go isturaa po ulici. Neka se anga`ira poarno vladata za pobrzo re{avawe na slu~ajot Svedmilk, i neka najde na~in kako da proraboti mlekarnicata, samo ne so prezema~i od tipot na Mo{e Baum i kompanija!

TURCIJA E PODGOTVENA, A OHRID?! ko ne vi se dopa|a ohridskiot pa{alak, otidete kaj sultanot vo Turcija, tamu e poubavo. Na pove}e od desetina bilbordi niz Ohrid, Turcija ja reklamira svojata turisti~ka ponuda. Od o p{tinata velat d eka bile nemo}ni da gi trgnat takvite bilbordi, bidej} i potpi{ale neprecizni dogovori so kompaniite za outdoor-reklamirawe, koi pod koncesija gi imaat bilbordite niz gradot. A, za {to e mo}na ohridskata op{tina? Ako ne se mo}ni za da gi sledat osnovnite turisti~ki na~ela za za{tita od konkurencijata, neka organiziraat sekojdnevni letovi vo, i onaka, ne frekfentniot ohridski aerodrom i neka gi pra}aat site turisti za Antalija. Tamu turistite sigurno nema na aerodromot da gi pre~eka bilbord so sloganot “Vratete se vo Ohrid, zgre{ivte”, tuku pametnite Turci sigurno }e se obidat da gi istro{at turistite do posledniot cent i da gi vratat doma bez pari. E, toa e turizam! Xabe se milioni reklami na svetskite mediumi za privlekuvawe na turisti vo na{iot turisti~ki biser, koga tamu gi pre~ekuvame so bilbordi za turisti~ka promocija na drugi zemji. Sloganot na Turcija e ednostaven “Turcija e podgotvena” i mnogu le-

DIJALOZI NA ^ETIRI NOZE

DE@A VU! ~era se pu{ti vo upotreba nova mlekarnica vo Radovi{, poto~no star kapacitet koj {to noviot sopstvenik go renoviral kompletno i planira da prerabotuva 25 toni mleko dnevno koga }e bide vo funkcija celosno. Ministerot za zemjodelstvo Qup~o Dimovski mu napravi ~est na otvoraweto i pritoa re~e deka tokmu ova e ona {to mu e potrebno na sektorot mlekarstvo. Vakvite kapaciteti }e bile sprega me|u mlekoproizvoditelite i krajnite potro{uva~i od edna strana, a }e go spre~at event ualn oto namaluvawe na sto~niot fond ili plasmanot. Dodade i deka imame nedostig na mleko, a pazarot mora da gi zadovoli potrebite, od doma ili od nadvor. Se slu{a li Dimovski {to zboruva?! Pa, nie imavme kapacitet od 20 milioni evra, koj {to treba{e da go “v{muka” celoto mleko vo Makedoni ja, pa se silevme deka i }e izvezuvame mleko! Svedmilk, vi teknuva? Koga premierot Gruevski ja se~e{e lentata vo “{vedskata investicija” so bezmalku istite zborovi kako v~era{nite na Dimovski, najavi deka mle~nite krizi vo zemjava se minato, a farmerite neka pobrzaat da kupat kravi, oti }e imaat obezbeden plasman. De`a vu! Ve}e videno, ve}e slu{nato. Vo me|uvreme otide po |avolite i Sved-

07.05.2010

sno mo`e i psiholo{ki da d elu va vrz s transkite turisti koi prvpat doa|aat vo Ohrid i kako “izgubeni Germanci” talkaat niz ohridskite sokaci. Taka, po nekoe vreme, koga }e vidat deka

GOJKO KE[EQ

gojko@kapital.com.mk ggoj jko@ jko@ @kappita ital.c l.com. om.mk mk

Ohrid ne e podgotven za ugostuvawe turisti, poradi faktot {to op{tinata ne e mo}na za ni{to, }e go vidat bilbordot za Turcija i "{trafta" da gi nema od dràvata. Ako e logikata deka e dozvoleno koj saka i {to saka da oglasuva na ohridskite bilbordi, toga{ sekoj moè da iznajmi bilbordi i da napi{e: “Ohrid ne e podgotven, dojdete vo Struga”. Barem so takva kampawa }e gi zadrìme turistite vo Makedonija!

na negativnite trendovi na svetskite berzi koi ~ekaat nervozno {to dràvite od Evrozonata ponatamu }e prezemaat. Najè{kite diskusii se vo Germanija zatoa {to se o~ekuva od nea najgolemo u~estvo vo spasot na evrozonata. Dali misli{ deka gr~kiot problem }e zavr{i brzo i lesno? PIGON: Grcija se soo~uva so zna~aen deficit na kredibilitet mnogu poseriozen od deficitot na buxetot. Objavata vo nedelata nema da bide kraj na gr~kata dol`ni~ka kriza. Sprotivno, tie samo {to go zapo~naa pove}efazniot proces koj ima u{te ostanati rundi i }e trae so meseci. Mislam deka pri~inata zo{to MMF i EU oficijalno ja zapo~naa “finansiskata molitva” tolku intenzivno e toa {to molej}i se “Gospode spasi ja Grcija” tie vsu{nost se molat za samite sebe. Znaat deka edna od naj~esto koristenite standardni na~ini koi se slu~uvaat/se koristat vo vakvi situacii e “potstriùvawe” so koja kreditorite gubat del od vrednosta na vladinite obvrznici. Sopstvenicite na argentinskiot dolg vo 2005 godina zedoa za 67% namalena vrednost, a nekoi analiti~ari velat sopstvenicite na gr~kiot dolg moè da bidat “potstrièni” za pola vrednost. So drugi zborovi gubewe na pola pari. Drugo re{enie e restruktuirawe na dolgot. No, koga me|unarodnite rejting- agencii velat gr~kite obvrznici se bezvredni, }e treba vreme i `rtvuvawe za da se napravi toa. Ima mnogu isprepletenost i golemi sumi na pari. Jas ne mislam deka }e bide lesno i brzo. JANÊSKI: Standard&Poors go namali rejtingot na Grcija od “BBB+” na “BB+” i dodeli negativen izgled {to zna~i rejtingot moè da odi u{te nadolu. Grcija pove}e ne e na investiciono nivo. Padna na neinvesticiono. Dobi status na bezvredna. Isto taka i nekolku gr~ki banki od razli~ni kreditni agencii dobija namalen rejting. Spored Standard&Poors prose~nata zaguba za sopstvenicite na gr~kiot dolg se procenuva od 30% do 50% ako dolgot e reprogramiran. PIGON: [to se posledicite po Makedonija? Dali i Makedoncite treba da se molat “Gospode spasi ja Grcija”? Ako go trgneme na strana problemot so imeto, Grcija e vaèn partner za Vas? JANÊSKI: Gr~kite banki vo Makedonija ne pokaùvaat znaci so koi bi predizvikale zagriènost kaj makedonskite gra|ani. Makedonija vo 2009 godina ve}e na

odreden na~in ja spasuvala Grcija. Posle 4 godini pozitiven trgovski bilans so Grcija, vo 2009 godina, Makedonija beleì negativen trgovski bilans od 149,2 milioni evra odnosno pad na izvozot za 46% i pad na uvozot za samo 14%. Kaj stranskite investicii vo 2009 godina namesto priliv imame odliv od Makedonija vo Grcija vo iznos od 75,5 milioni evra. Ako se soberat dvete brojki }e mu dojde deka 224,7 milioni evra Grcija e vo pozitiva od rabotata vo i so Makedonija. Da ne zboruvam kolku {teta, {trajkovite vo Grcija napravija vrz rabotata na makedonskite kompanii. PIGON: Gledaj}i vo globalni proporcii, posledicite od gr~kata finansiska tragedija za Makedonija se pove}e marginalni. Iako Vladata se pla{i od mo`no pogolemo vlijanie i negativni posledici za makedonskata ekonomija. JANÊSKI: Pokraj zagriènosta na vladata, nekoi makedonski eksperti smetaat deka interesot na stranskite investitori za Makedonija }e se namali kako posledica na gr~kata kriza. Od druga strana odredeni analiti~ari velat Grcija kako i sekoga{ mnogu dobro ja igra svojata tragedija, no ovoj pat na finansiskiot teatar. Otkako }e zavr{i celata bura }e zavr{at so desetici milijardi evra, pozajmeni po mnogu preferencijalna stapka od dare`livite dràvi od evrozonata i MMF. PIGON: I da gi zeme gr~kata vlada lesno dodelenite prvi~ni pari za spas, ova ne e kraj na problemite za ovaa godina. Finansiskiot svet ne e dobrotvorna organizacija. Tie milijardi evra, {to svetskite mediumi javno gi objavuvaat, vsu{nost na Grcija ne & se dadeni, tie & se pozajmeni. Gordata Grcija }e bide na kolena dolgi godini dodeka drugi dràvi }e & kaùvaat {to treba da napravi za da go zeme sledniot del od parite. Istorijata na programite na MMF za poddr{ka pokaùva deka tie programi, ponekoga{ funkcioniraat, nekolku pati ne funkcioniraat, kako vo slu~ajot so Argentina ili za vreme na Aziskata valutna kriza. Socijalnite nemiri moè u{te pove}e da eskaliraat. Parite od Evrozonata nema da se isplatat avtomatski. Duri i da bidat postapkite za odobruvawe brzi vo site 15 ~lenki na evrozonata, tie isto taka treba da mislat za sopstvenata situacija vo slednite godini. Evrozonata e s$ u{te vo period na ekonomsko zazdravu-

STANISLAV PIGON

Nekoga{ Aleksandar i Stanislav sedea vo ista kancelarija kako konsultanti na eden proekt vo Makedonija. Nivnoto prijatelstvo ponekoga{ rezultira{e so dolgi, odvreme-navreme no} ni, preku Skajp i vo ìvo, razgovori koi im ovozmoùvaa da go razberat svetot. êstopati ne se soglasuvaa me|usebe, prijatelski po~ituvaj}i si gi razli~nite gledi{ta. Sega nivnite razgovori }e gi spodelat so ~itatelite њna "Kapital". vawe. Za nekoi pomali dràvi davaweto na pomo{ na Grcija }e bide golem tovar. JANÊSKI: Da. Slova~ka ve}e negoduva za pomo{ta od okolu 800 milioni evra koja treba da & ja dade na Grcija. Velat, Grcija prvo da si ja sraboti doma{nata, pa potoa }e dojdat parite. Slova~kite zemjodelci i Unijata na rabotodava~i sakaat parite da bidat iskoristeni za slova~koto zdravstvo, a ne za Grcija. Negoduvaat i poso~uvaat na opasen presedan koj moè da go upotrebat i drugi zemji {to }e rabotaat neodgovorno i }e se zadolùvaat. Vo mnogu dràvi milioni obi~ni lu|e }e gi po~uvstvuvaat posledicite od gr~kata finansiska kriza. Pomala buxetska poddr{ka, namaleni za{tedi itn.. PIGON: Pred dva meseci, najden vo nebrano, ministerot za finansii na Grcija izbra ~udno iskrena metafora za da ja opi{e perspektivata na svojata zemja. Toj prizna: “Nie vo osnova probuvame da go promenime kursot na Titanik, no toa ne moè da se napravi vo eden den. Denes e Grcija, utre moè da bide druga zemja”. I eve moj prijatelu dva meseci podocna Evropa i MMF vetija deka }e kupat skapo spasuvawe, dodeka gr~kiot narod frla molotovi kokteli na brodot. Kako {to izgleda naskoro SOS-signal osven od gr~kiot Titanik mo`no e da bide praten i od drugi evropski brodovi.

14 07.05.2010

FEQTON

FELJTON-24 Aplikaciite moèbi ne se problem za Blekberi vo momentov – analiti~arite predviduvaat deka negoviot proizvoditel RIM (RIM) }e ima rast na proda`bata od 29% godinava – no, kompanijata ne smee ve~no da gi zanemaruva aplikaciite. Dodeka delovnite lu|e s$ u{te se kolnat vo svoite Blekberi, novata generacija na menaxeri sakaat najkul moèn ured, so najsveì softveri i aplikacii. A, Epl i Android toa go nudat vo izobilstvo IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

a eden dinami~en biznismen nema ured {to podobro se spravuva so elektronskite mejlovi od Blekberi (BlackBerry), }e se soglasat mnogumina {to go koristat ovoj smartfon (mobilen telefon so softver koj {to poddr`uva napredni aplikacii, prakti~ki eden mal kompjuter vo

“KAPITAL” PRODOL@UVA SO SERIJALOT-STORII ZA TOA KAKO NAJGOLEMITE BIZNIS - UM UMOVI NA PLANETAVA GI PODGOTVIJA SVOITE STRATEGII ZA BORBA PROTIV GLO GLOBALNATA KRIZA. PROÎTAJTE ZA TOA KAKVI ÊKORI PROTIV EFEKTITE O OD RECESIJATA PREZEDOA ÊLNICITE NA SVETSKITE BANKARSKI I INVESTIC INVESTICISKI GIGANTI I KORPORACII OD VOL STRIT, NO I [TO SOVETUVAA POZNAT POZNATI BIZNIS - TEORETIÂRI VO TAA NASOKA

SVETSKITE BIZNIS - LIDERI PROTIV KRIZATA: XIM BALZILI, RIM

KAKO BLEKBERI PLANIRA DA OSTANE NA VRVOT telo na mobilen telefon), inaku najprodavan telefon od ovoj tip vo Severna Amerika. Me|utoa, delovnite lu|e s$ pove}e sakaat i da si daunloadiraat nekoi kul softverski aplikacii, {to gi popularizira Ajfon (iPhone) na Epl (Apple). Mo`e li Blekberi, so zasega raspolo`livite 6.500 aplikacii {to mo`at da se simnat od Internet, da mu parira na Epl so svoite 185.000 aplikacii i na Gugl, odnosno negoviot telefon Android, so 38.000 aplikacii? Risr~ in Mou{n (Research in Motion, RIM), kanadskata kompanija {to gi proizveduva uredite Blekberi i softverot za niv, smeta deka za izvonreden smartfon potrebno e pove}e otkolku zabavni aplikacii. I za volja na vistinata, lojalnite privrzanici na Blekberi velat deka sigurnosta i prakti~nosta na uredite {to izleguvaat od laboratoriite na RIM se pobitni od ona {to go nudat telefonite fokusirani prete`no na zabavni aplikacii. “Jas sum fan na Blekberi. Sekako, imam i Android i Ajfon. I tie se super za surfawe po Internet. No, Blekberi e imejlma{ina. Se znae celta zo{to e dizajniran ovoj ured”, veli eden direktor na amerikanska kompanija za softver. Xim Balzili, koj {to ja izvr{uva funkcijata glaven izvr{en direktor zaedno so Majk Lazaridis, koj e vsu{nost osnova~ot na RIM, veli deka nikoga{ ne se ~uvstvuval posamouveren vo pogled na mo`nostite {to se javuvaat za negovata kompanija. RIM ima{e rekordna fiskalna 2009 godina, so rast na prihodot od 35% na 15 milijardi dolari. Kompanijata lani prodade 37 milioni telefoni, {to e za 42% pove} e od 2008 godina, a korisnicite nadvor od SAD i Kanada, {to nekoga{ bea minoren procent, sega napravija 48% od kupuvawata na uredite Blekberi vo posledniot kvartal. Balzili smeta deka klu~na rabota e da se podgotvite za rastot. Inaku, nema da rastete, veli toj. “Ili, pak, }e padnete otkako }e porasnete. Nie instaliravme softver na SAP za menaxirawe na na{iot biznis pred 10 godini. Lu|eto mislea deka frlame pari za xabe i deka vo taa faza ne ni treba takva investicija. No, polesno e da se podgotvi{ za rastot koga si u{te mal, otkolku koga si

XIM BALZILI - “Mora navreme da se podgotvite za rastot. A, toa treba da go storite dodeka ste mala kompanija. Inaku, nepodgotveni }e go do~ekate bumot, pa potoa }e tresnete na zemja” golem”, smeta Balzili. BLEKBERI ]E STANE POZABAVEN I POFUNKCIONALEN Balzili veli deka RIM prezema ~ekori za da go napravi Blekberi pozabaven i pofunkcionalen. Godinava na pazarot }e bidat lansirani nekolku novi modeli, verojatno i nekoi so ekran~e na dopir, {to }e nudat podobro iskustvo so surfaweto na Internet i nekoi drugi povozbudlivi aplikacii od standardnite biznis-alatki. RIM neodamna ja kupi kompanijata Tor~ Mobajl (Torch Mobile), kreator na popularniot internet-prebaruva~ za mobilni telefoni Vebkit (WebKit), {to bi moèlo da dovede do porast na aplikaciite bazirani na Internet, kako {to e verzijata na LinkdIn (Linkedln), koja {to ja integrira vo sebe i kontakt-listata od telefonot. RIM go narekuva ova “super-aplikacija”. “Za dene{nite mladi lu|e, nivniot mobilen telefon e poslednoto ne{to od {to bi se otkaàle. Mladite tro{at mnogu pari za mobilni telefoni. Nie mislime deka Blekberi }e stane mesto kade {to tie }e go pravat svoeto socijalno vmreùvawe. Na{ite uredi }e stanat li~en TV-priemnik za nekoe vreme”, tvrdi Balzili. Vo me|uvreme, RIM prodolùva da gi motivira razviva~ite

na softver, so toa {to drì godi{ni konferencii vo Silikonskata dolina na koi na ovie kompanii im nudi tehni~ka poddr{ka i marketing-soveti. No, nekoi proizvoditeli na aplikacii se àlat deka alatkite na RIM se mnogu tromavi, a analiti~arot na Forester Risr~, ârls Golvin, smeta deka celata softverska platforma na RIM treba da se korigira. “Softver-inènerite imaat mnogu rabota za da napravat aplikaciite da funkcioniraat kako {to treba, a duri i da bide taka, samo eden model na Blekberi, Storm, ima ekran~e na dopir koe {to pravi mno{tvoto aplikacii na Epl i Android da bidat privle~ni za korisnicite”, veli toj. BIZNIS - APLIKACII ZA RAZLI^NI INDUSTRII Aplikaciite moèbi ne se problem za Blekberi vo momentov – analiti~arite predviduvaat deka RIM }e ima rast na proda`bata od 29% godinava – no, kompanijata ne smee ve~no da gi zanemaruva aplikaciite. Dodeka direktorite, kako onoj spomenat pogore vo tekstov, se kolnat vo svoite Blekberi, novata generacija na menaxeri sakaat najkul moèn ured so najsveì softveri i aplikacii. Ako se pojavi dovolen broj delovni lu|e {to }e sakaat vakvi telefoni, toga{ statusot

na Blekberi kako najposakuvan biznis-telefon moè da bide zagrozen. Za toa Balzili ima odgovor. Veli deka osven toa {to s$ pove}e i pove}e se fokusiraat na potro{uva~kiot pazar, tie paralelno go razvivaat i svojot pomalku poznat segment od biznisot, a toa e kreirawe na specifi~ni aplikacii za potrebite na razli~ni industriski sektori. “Nie rabotime i za drugi biznisi, no i za vladini institucii. Rabotime i so osiguritelni kompanii i banki. Ne sme samo proizvoditeli na “pametni” telefoni”, objasnuva Balzili. Za postignuvawe na celite {to gi imaat zacrtano Balzili i Lazaridis, potrebno e razvivawe na kulturata na timska rabota, ona po {to RIM e poznata. Balzili veli deka mora da gi naterate lu|eto da kaàt “Ne, mislam deka toa ne e taka!”, pa makar i na svojot glaven izvr{en direktor. “Koga otvoravme kancelarii na drugi mesta, gledavme koi drugi kompanii se osloboduvaat od celi timovi, kancelarii ili sektori. Na toj na~in bevme vo mo`nost da sobereme grupi koi {to se ve}e integrirani i prijateli me|u sebe. Za nas be{e lesno da procenime dali moème dobro da rabotime so vakvite ve}e postoe~ki timovi”, objasnuva Balzili.

KOMPANII & PAZARI 15

07/MAJ/2010 KOMPANIITE IZMORENI OD SUDSKITE GOLGOTI BARAAT

DOL@NI^KO-DOVERITELSKITE SPOROVI DA TRAAT NAJMNOGU 45 DENA

EMILIJA STEFANOVA stefanova@kapital.com.mk

avnoto sudstvo, postojanoto odloùvawe na sudskite procesi i pravnite pre~ki negativno vlijaat na makedonskata biznis-klima koja e zaglavena vo sudskite lavirinti, se àlat ~lenovite na Sojuzot na stopanski komori na Makedonija. Tie predlagaat zakonski izmeni so koi }e im se stavi kraj na dolgite sudski postapki koi lo{o vlijaat na biznis-klimata vo dràvata, no i na stranskite investitori koi ne sakaat da investiraat vo zemja vo koja ne se dovolno pravno za{titeni. Ministerstvoto za pravda prifati del od nivnite sugestii koi se implentirani vo najnovite izmeni na Zakonot za izvr{uvawe i Zakonot za parni~na postapka, kako i podgotvuvawe na nov Zakon za ve{ta~ewe i Zakonot za procenka koi treba da bidat doneseni vo za dva meseci. Na v~era{nata konferencija, naslovena “Pravniot sistem vo funkcija na biznis-klimata”, ministerot Mihajlo Manevski gi obrazloì zakonskite izmeni, so koi se o~ekuva podobruvawe na biznis-klimata vo dràvata. Doma{nite kompanii ve}e podolgo vreme se àlat na golemite problemi so napla}aweto na dolgovite po sudski pat. Spored Mitko Alek-

Firmite dolgo vreme se `alat deka imaat golemi problemi pri napla}aweto na dolgovite. Del od nivnite sugestii za nadminuvawe na ovaa sostojba gi prifati Ministerstvoto za pravda koe najavi krupni zakonski izmeni vo vrska so vremetraeweto na sudewata za dol`ni~ko-doveritelski sporovi

77%

dena maksimum da traat dol`ni~kodoveritelskite sporovi, baraat od Sojuzot na stopanski komori

od presudite na Sudot za ~ovekovi prava vo Strazbur protiv Makedonija, se odnesuvaat na sudewata vo nerazumen rok

sov, izvr{en direktor na Sojuzot na stopanski komori, vo odredeni slu~ai se pravi s$ za odolgovlekuvawe na sudewata koi traat ve~no. “Koga edna firma ne moè da si gi naplati dolgovite, po~nuva sinxirot koj kako domino-efekt vlijae na site. Kompanijata koja ima pari za zemawe, poradi bavnoto sudstvo ne moè da si gi naplati dolgovite so {to im dolì na drugite partneri. Ne moè da aplicira za kredit, ne moè da im dade plata na vrabotenite, a vo isto vreme i da gi podmiri dava~kite kon dràvata po osnova na pridonesi, DDV i akcizi. Na toj na~in se sozdava situacija vo koja

sekoj na sekogo mu dol`i, a toa mora brzo da se re{i”, objasnuva Aleksov. DOL@NI^KO-DOVERITELSKITE SPOROVI DA SE IZDVOJAT OD OSTANATITE So vakvi problemi se soo~uva re~isi sekoja kompanija vo Makedonija. I pokraj toa {to firmite se nao|aat i od stranata na dol`nici i kako doveriteli, vo nivna korist e celata postapka da mo`e da se zavr{i mnogu pobrzo. Za taa cel, Sojuzot na stopanski komori (SSK) od Ministerstvoto za pravda pobara dol`ni~kodoveritelskite sporovi da se izdvojat od ostanatite i

da traat maksimum 45 dena. “Toa e na{e barawe bidejki sudskite lavirinti n$ izmorija. Mo`ebi ima postapki koi treba da traat podolgo, no dol`ni~kodoveritelskite odnosi treba da se izdvojat na strana”, re~e Zlatko Kalenikov, pretsedatel na Sojuzot na SK. Za taa cel, spored Kalenikov treba da se specijaliziraat sudii samo vo nasoka na stopanskite sporovi, a kompaniite se podgotveni da pla}aat i povisoki sudski taksi, samo da ne zaglavuvaat niz sudskite hodnici. Zore Temelkovski, ~len na SSK, smeta deka biznisot podolgo vreme be{e hendikepiran poradi lo{ata zakonska regulativa. “Pravnata regulativa gi {tite{e dol`nicite i kriminalot. Zatoa dolgi 20 godini dr`avata e vo ovaa ka{a. So zakonskite izmeni }e se izbegnat partiskite vojnici od administracijata. Sivata ekonomija be{e produkt na visokite dava~ki, pa so paketot na merki se o~ekuva da se namaluva i sivata ekonomija”, objasnuva Temelkovski. ]E SE KRATI SUDSKATA POSTAPKA Ministerot za pravda, Mihajlo Manevski, gi najavi zakonskite izmeni koi s$ u{te se vo nacrt-verzija i so koi treba da se skratat neprijatnite i skapi sudski postapki. Najkrupnite zakonski izmeni se odnesuvaat

na kratewe na sudskata postapka, tonskoto snimawe na celoto sudewe, kako i elektronskoto dostavuvawe na presudite, {to treba da re{i eden od najgolemite problemi vo sudstvoto, dostavuvaweto na presudite. “So ovie izmeni }e se rastovarat sudovite od site predmeti koi efikasno moàt da se re{avaat od drugi organi. Za prvpat vo Makedonija ima strogo opredeleni rokovi koi {to mora da se po~ituvaat, a so toa nema da se zloupotrebuva odloùvaweto na sudewata. So bezbeden elektronski sistem }e se pra}a elektronska po{ta, za koja }e smetame deka e primena”, objasnuva Manevski. So donesuvawe na noviot Zakon za ve{ta~ewe, dejnosta ve{tak }e moè da ja vr{at samo onie lu|e koi }e polagaat specijalni ispiti po {to }e dobijat licenca so koja podocna }e se registriraat kako trgovski poedinci i }e bidat specijalizirani da go rabotat toa. Istoto }e vaì i za procenitelite, ~ija rabota }e bide regulirana vo poseben zakon i koi isto taka }e polagaat poseben ispit. Dali najavenite zakonski izmeni }e go skratat vremetraeweto na sudskite procesi ili }e prodolì korupcijata vo sudstvoto? Duri 77% od presudite na Sudot za ~ovekovi prava vo Strazbur protiv Makedonija, se odnesuvaat

na sudewata vo nerazumen rok, a 68 % od site podneseni tu`bi vo Strazbur se tokmu po ovaa osnova. Kritika za korumpirano sudstvo Makedonija dobiva vo izve{taite od mnogu me|unarodni organizacii. Spored izve{tajot na Index of Economic Freedom za 2010 godina, Makedonija e oceneta kako dr`ava vo koja {to i pokraj zakonskata regulativa, sepak, ima korupcija vo sudstvoto. “Zakonskata regulativa predviduva kazni za oficijalnata korupcija, no od druga strana vladata ne gi sproveduva zakonite efikasno, a oficijalni lica se vklu~eni vo korumpirani dela za koi {to pominuvaat nekazneto. Korupcijata osobeno e zastapena vo sudstvoto”, stoi vo izve{tajot na Index of Economic Freedom. Lukas Melka od Kancelarijata na EU vo Makedonija, pred dve nedeli izjavi deka zakonite ne treba da se donesuvaat samo na hartija, tuku i da se sproveduvaat vo praktika. “Mo}noto i nezavisnoto sudstvo se srcevinata na pazarnata ekonomija. Slaboto sudstvo ima golemo vlijanie vrz biznis-klimata vo edna zemja i treba da se pronajdat alternativni na~ini na re{avawe na nekoi sporovi, kako {to se arbitra`ata i pregovorite koi mnogu slabo se koristat, ne treba s$ da zavr{uva na sud” re~e Lukas Melka.

16 07.05.2010

BERZA/AKCII/TRGUVAWE

MBI 10 E SOSTAVEN OD 10 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA OFICIJALNIOT PAZAR NA MAKEDONSKA BERZA

MBID E SOSTAVEN OD 15 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA PAZAROT NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA

GR^KATA DRAMA GI RU[I SVETSKITE BERZI, PA\A I MBI-10

ZA DVA DENA INDEKSOT ZAGUBI 4,4% OD VREDNOSTA METODI PENOVSKI

penovski@kapital.com.mk

rizata vo Grcija ve} e ja ~uvstvuvame i na na{ata berza. Za toa ve}e svedo~i i kontinuiraniot pad na osnovniot berzanski indeks MBI-10. Po~nuvaj}i od krajot na mesec april, pa do v~era{niot den na trguvawe, ovoj indeks padna od 2711,81 indeksni poeni na 23 april, koga be{e zabele`an posledniot pogolem rast, na nivo od 2517,28 indeksni poeni zav~era. Procentualno, ovoj pad iznesuva 7,3%. Karakteristi~no e {to prvite sedum dena, indeksot zabele`a pad od vkupno 2,9%, dodeka samo poslednive dva dena zagubi 4,4% od vrednosta. Vo pogled na vakvata situacija ekspertite smetaat deka padot kaj nas e pove}e baziran na psiholo{ka osnova poradi slu~uvawata vo Grcija otkolku vrz nekoi podlaboki

se soglasuvaat deka padot na Makedonska Analiti~arite berza delumno se dolì na gr~kata kriza. Onie kompanii koi koristat gr~ki pristani{ta za isporaka ili nabavka na proizvodi moè da se soo~at so problemi vo raboteweto {to bi se odrazilo vrz nivniot kraen rezultat, {to povlekuva i pad na vrednosta na nivnite akcii. Sepak, spored niv najgolem problem i predizvik kaj na{ata berza momentalno e likvidnosta. analizi na investitorite. Vo pogled na vlijanieto na gr~kata kriza vrz padot na evroto i kako toa bi se odrazilo vrz raboteweto na berzata, preovladuva misleweto deka bi imale kontinuiran pad na berzanskite indeksi. “O~ekuvawata na analiti~arite koi go predviduvaa dvièweto W na berzite s$ u{te se aktuelni, a najnovite slu~uvawa pokaùvaat deka e mo`no da se ostvari povtorno opa|awe na vrednosta na berzanskite indeksi vo naredniov period.

Vrz osnova na prethodnoto, na berzata moè da se o~ekuvaat padovi pottiknati od momentalniot strav na investitorite vo vrska so slu~uvawata i posledicite od finansiskata kriza na ju`niot sosed. Stravot od ve}e spomenatiot domino-efekt na ostanatite ~lenki na EU }e gi natera investitorite da gi povlekuvaat sredstvata od berzite, pri {to ova osobeno vaì za bankite i institucionalnite investitori koi poseduvaat gr~ki dràven dolg”, ni izjavi Zorica Pet-

BERZANSKI INFORMACII

kova investiciski sovetnik vo brokerskata ku}a Auktor. EFEKTOT OD RASTOT NA DOLAROT KOMPENZIRAN SO PADOT NA CENITE Najgolema korist od celokupnata dinamika koja se slu~uva na valutniot pazar osobeno vo pogled na odnosot evro/dolar se pretpostavuva deka }e imaat investiciskite fondovi. Ova osobeno se odnesuva na onie fondovi koi denarskite sredstva na gra|anite gi konvertirale vo dolari, a potoa so niv investirale vo akcii

OMB E SOSTAVEN OD NAJLIKVIDNITE OBVRZNICI KOTIRANI NA MAKEDONSKA BERZA

2,13% pad zabele`a MBI-10, v~era

na stranskite pazari. Na ovoj na~in, se zgolemile prinosite na nivnite udeli. “Osobeno korist bi imale fondovite koi na stranskiot finansiski pazar kupuvaat hartii od vrednost so valuta dolar. Takov e i na{iot fond kaj kogo okolu 50% od negovoto portfolio e izrazeno vo ovaa valuta koja kontinuirano raste vo odnos na evroto”, veli Aleksandar Manev izvr{en direktor na dru{tvoto za upravuvawe so fondovi Ilirika. Sepak, toj poso~uva na eden drug efekt koj go kompenzira benefitot od rastot na dolarot. Imeno spored nego kaj site svetski berzi beleìme pad na osnovnite indeksi. Posledica na toa e padot na vrednosta na akciite taka {to korista od efektite postignati od rastot na dolarot na nekoj na~in e iskompenzirana so padot na ovie akcii. “Glavna pri~ina za vakviot pad na akciite, pokraj gr~kata kriza e i neizvesnosta kaj stranskite investitori osobeno evropskite vo pogled na toa koja dràva }e bide sledna {to }e ja spodeli sudbinata na Grcija, dali toa }e bide Portugalija, [panija ili Italija”, smeta Manev. Najgolema korist spored nego, sepak, fondovite bi imale dokolku akciite prodolàt da rastat. Vo pogled na slu~uvawata na na{ata berza toj se soglasuva so faktot deka del od padot se dolì na gr~kata kriza, no i deka e prete`no psiholo{ki. Realno, spored nego, onie kompanii koi, na primer, koristat gr~ki pristani{ta za isporaka ili nabavka na proizvodi moè da se soo~at so problemi vo raboteweto {to bi se odrazilo vrz nivniot kraen rezultat {to povlekuva i pad na vrednosta na nivnite akcii. Sepak, spored Manev najgolem problem i predizvik kaj na{ata berza momentalno

padnaa indeksite na Volstrit zav~era, {to e najgolem dneven pad vo poslednive tri meseci

e likvidnosta. ALARMANTNA SITUACIJA NA SVETSKITE BERZI Vol strit ve}e dva dena so red se soo~uva so pad na akciite. Zav~era indeksot na Wujor{kata berza doìvea dneven pad od skoro 2% {to e najgolem niven dneven pad vo poslednite tri meseci. Glavna pri~ina e stravot deka gr~kata vlada nema da uspee da gi sprovede predvidenite reformi vo pogled na {tedeweto poradi zagriùva~kite protesti koi gi organiziraat sindikatite vo ovaa dràva. U{te pove}e zgriùva~ki deluva i podatokot deka naskoro moèbi }e bide potrebno da bide obezbedena u{te pogolema pomo{ za Portugalija i [panija od onaa koja e predvidena za Grcija koja momentalno iznesuva 110 miljardi evra. Najgolemiot strav doa|a od tamu {to se smeta deka {ireweto na dol`ni~kata kriza moè da go spre~i oporavuvaweto na svetskata ekonomija, a so toa bi se predizvikalo namaluvawe na prihodite na kompaniite. Ista e i situacijata so evropskite berzanski indeksi koi beleàt pad kaj nivnite akcii osobeno kaj onie od bankarskiot sektor. Osobeno toa e slu~aj so {panskite, portugalskite i gr~kite banki. Imeno, akciite na {panskite banki Banka Santader i BBVA beleàt pad na vrednosta od 2,5% odnosno 2,4 % posledovatelno. Najgolemata banka po pazarna vrednost vo Portugalija Banco Espirito Santo beleì pad od duri 3,9%.

(Podatocite vo tabelite i graficite gi obezbeduva Makedonskata berza za hartii od vrednost. Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, ~etvrtok-06.05.2010)

BERZA/AKCII/TRGUVAWE EMO OHRID POVIK ZA PREZAKA@ANO SOBRANIE dborot na direktori na sednicata odràna na 30 april 2010 godina se odlu~i za prezakaùvawe na Sobranieto na akcioneri. So toa, sednicata na prezakaànoto akcionersko sobranie }e se odrì na 07 maj 2010 godina so po~etok vo 12 ~asot vo sedi{teto na Dru{tvoto vo prostoriite na DOOEL Ishrana kompleks Kosel. Spored informaciite od kompanijata objaveni na Makedonska berza nema

potreba akcionerite povtorno da se prijavuvaat na prezakaànoto Sobranie. Na prezakaànoto Sobranie, akcionerite }e odlu~uvaat za pra{awa utvrdeni vo dnevniot red za prvoto svikuvawe na Sobranieto. Dràvata minatata godina stana dominanten sopstvenik na ohridski EMO. Imeno, dolgovite od blizu 7,6 milioni evra {to gi ima{e ohridskata kompanija kon dràvata bea pretvoreni vo

GODI[NOTO SOBRANIE NA VITAMINKA ZAKA@ANO ZA KRAJOT NA MESECOT akedonskata prehranbena industrija Vitaminka od Prilep }e odrì sobranie na akcioneri na 31 maj godinava. Spored soop{tenieto na kompanijata objaveno na Makedonska berza na Sobranieto na akcioneri }e se odlu~uva za nekolku raboti. Na dneven red, me|u drugoto }e se nosi odluka za usvojuvawe na godi{nata smetka na dru{tvoto, }e se nosi odluka za raspredelba na dobivkata od raboteweto na kompanijata vo 2009 godina, }e bide razgleduvan izve{tajot od revizorot i }e se odlu~uva za izmena i dopolnuvawe na Statutot na dru{tvoto. Upravniot odbor gi povikuva site akcioneri da prisustvuvaat na sednicata i e dolèn svoeto u~estvo na Sobranieto da go prijavi najdocna do po~etokot na sednicata. Vitaminka e kompanija koja raboti vo prehranbenata proizvodstvena industrija. Proizveduva proizvodi za uìna, ~okoladni proizvodi, slatki, bonboni, pudinzi, sladoledi vo prav, {lag-krem, pasterizirani proizvodi, ke~ap i majonez, supi i sosovi,i drugi dodatoci za hrana. Kotira na oficijalniot pazar na Makedonska berza i ima izdadeno vkupno 80.980 obi~ni akcii.

KONVERTIRANI SITE PRIORITETNI AKCII NA KOMERCIJALNA BANKA omercijalna banka napravi konverzija na site prioritetni akcii na bankata vo obi~ni. Spored izvestuvaweto na bankata objaveno na Makedonska berza vo soglasnost so Odlukata za konverzija na site prioritetni akcii vo obi~ni akcii so pravo na glas izdadeni od Komercijalna banka koja e donesena na 24 mart godinava, bankata na 05 maj 2010 dostavi barawe za da se izvr{i ovaa promena. Centralniot depozitar za hartii od vrednost istiot den n$ izvesti deka postapi po baraweto na bankata i konverzijata e evidentirana vo akcionerskata kniga kako i na smetkata na sopstvenicite na koja se evidentirani predmetnite akcii. So ovaa promena site prioritetni akcii izdadeni od Komercijalna banka vkupno 15.863 i vkupna nominalna vrednost od 15.863.000 denari se konvertirani vo obi~ni akcii so pravo na glas vo vkupen broj od 15.863 i vkupna nominalna vrednost od 15.863.000 denari. Sega bankata vo svojata struktura nema nitu edna prioritetna akcija, a brojot na obi~ni akcii so pravo na glas se vkupno 2.014.067 vo vkupna nominalna vrednost od 2.014.067.000 denari. Komercijalna banka AD Skopje ima sedi{te vo Skopje. Ovaa banka ima 4,223 akcioneri i privaten kapital vo iznos od 90,90% od vkupniot akcionerski capital.

R@ INTER -TRANS[PED ]E ODR@I SOBRANIE NA AKCIONERI NA 15 JUNI

nejzin traen vlog vo EMO. Taa sega poseduva nad 65% od kapitalot na ohridskata fabrika.

07.05.2010

ompanijata R@ InterTrans{ped }e odr`i godi{no sobranie na 15 juni godinava. Spored soop{tenieto od kompanijata, objaveno na Makedonska berza, kompanijata sobranieto }e go odr`i vo prostoriite na kompanijata. Spored dnevniot red, sobranieto }e odlu~uva za nekolku to~ki, me|u koi odobruvawe na godi{nata smetka, razgleduvawe na fi-

nansiskite izve{tai i }e donese odluka za pokrivawe na zagubata od raboteweto vo 2009 godina. Akcionerite, isto taka, treba da donesat odluka za nazna~uvawe na revizor za revizija na godi{nata smetka. Na sednicata e dol`en da prisustvuva sekoj akcioner ili da ovlasti svoj polnomo{nik. Svoeto prisustvo treba da go prijavi najdocna do po~etokot na sednicata.

KOMPANII & PAZARI

18 07.05.2010 BUM TV NUDI NOVI DABL I TRIPL BUM TV PAKETI NE voveduva nova ponuda za koristewe na Bum TV so koja site novi i postoe~ki korisnici na Bum TV ja dobivaat mo`nosta da koristat pove}e od eden TV-paket so povlastena suma za mese~na pretplata. So novata ponuda, site novi i postoe~ki korisnici na Bum TV mo`e da ja izberat ponudata na paketi i toa za Solo Bum TV paketot po cena od 499 denari, Dabl Bum TV

paketot e dostapen za 799 denari, a Tripl Bum TV paketot odsega dostapen za 999 denari. Postoe~kite korisnici, pak, na Solo Bum paket imaat mo`nost da go promenat paketot i da stanat korisnici na Dabl Bum TV ili Tripl Bum TV paket bez nikakvi ograni~uvawa. Promotivno site novi korisnici na Dabl

Bum TV i Tripl Bum TV paketi dobivaat pri-pejd SIM karti~ka od ONE.

KOMORATA ORGANIZIRA SEMINAR ZA ZAKONOT ZA RABOTNI ODNOSI topanskata komora na Makedonija organizira ednodneven seminar na tema Zakon za rabotni odnosi koj }e se odr`i vo vtornik na 11 maj. Celta na ovoj seminar, spored objasnuvaweto od Stopanskata komora se izmenite na Zakonot za rabotni odnosi, vo delot na dogovor za vrabotuvawe na opredeleno vreme, probna rabota, otkaz na dogovorot za vrabotuvawe,

vra}awe na rabotnikot na rabota so sudska odluka, plata i nadomestoci od plata, godi{en odmor, nadomestok na {teta, izmeni vo kolektivnite dogovori, menaxerki i kolektivni dogovori. Predava~ na seminarot }e bide Teofil Tomanovi} sudija na Apelacioniot sud vo penzija. Krajniot rok za prijavuvawe na site zainteresirani u~esnici e deneska.

SE SPOJUVAAT DVE SLOVENE^KI KOMPANII

PREKU MERKUR, MERKATOR KONE^NO VLEGUVA VO MAKEDONIJA

Dvete slovene~ki

kompanii Merkator i Merkur se spojuvaat vo edna. Merkur od 2002 godina ima svoe pretstavni{tvo vo Makedonija i trgovski centar otvoren na po~etokot od minatata godina, a Merkator od 2005 godina ima otvoreno firma vo zemjava, no izgradbata na trgovskiot centar nekolkupati be{e odlo`ena

ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

ajgolemiot slovene~ki trgovski sinxir Merkator go prezema Merkur. Spored soop{tenieto od slovene~kite kompanii, potpi{ano e pismo za nameri, a vo rok od dva meseci po sproveduvaweto na dlabinski pregled, Merkator }e gi prezeme site prodavnici za tehni~ka stoka na kompanijata Merkur. Ova kone~no zna~i vlez na slovene~kiot trgovski sinxir Merkator na makedonskiot Pazar, bidej}i Merkur ima vakva prodavnica vo zemjava od minatata godina. Pismoto za nameri vo sre-

data go potpi{aa direktorot na Merkator, @ika Debeqak i direktorot na Merkur, Bine Korde`, vo ime na investiciskiot fond Marfin, koj ima mnozinski udel vo Merkur. Merkator celata zdelka ima namera da ja finansira preku dokapitalizacija. So realizacijata na dogovorot bi prezel 44 prodavnici za tehni~ka stoka na Merkur, od koi 32 se vo Slovenija. Spored mediumite, Merkator }e go zadr`i brendot Merkur i pod toa ime }e ja obedini svojata linija za aparati za doma}instvo. Spored lovene~kite mediumi, Korde`, kako vodi~ vo sobranieto na menaxeri vo Merkur, bil prisilen na ovoj poteg kako rezultat na golemiot pad na prometot, namalu-

vaweto na likvidnosta i te{kotiite pri otpla} awe na kreditot od okolu polovina milijarda evra. Kone~noto prezemawe na Merkur od Merkator, koja, isto taka, ima i tehni~ki i proda`en sektor, bi trebalo da go razgleda i odobri slovene~kata Regulatorna komisija za za{tita na konkurencijata za da ne dojde do sozdavawe na trgovski monopol vo sektorot za proda`ba na tehni~ka stoka. Slovene~kata kompanija Merkur e prisutna na makedonskiot pazar od 2002 godina, koga e formirana me{ovita firma so 90% kapital na Merkur i 10% makedonski kapital, a otvori i deloven centar. Na po~etokot na 2009 godina, grupacijata

go otvori prviot trgovski centar vo Skopje vo naselbata Avtokomanda, vo koj bea investirani okolu eden milion evra. Spored toga{nata najava od slovene~kata kompanija, planot za makedonskiot pazar e da prodolì so otvorawe na trgovski centri, a vo narednite nekolku godini najavija deka }e izgradat u{te eden prodaèn centar, koj bi trebalo da se protega na 10.000 kvadratni merti. Za Merkator, na koj pred edna nedela mu be{e odzemeno dràvnoto zemji{te, koe e del od lokacijata na koja treba da se gradi trgovski centar vo Skopje, ova zna~i direkten vlez na makedonskiot pazar. Slovene~kata grupacija Merkator so svoe

prodavnici za tehni~ka stoka ima Merkur, od koi 32 se vo Slovenija, a edna vo Makedonija

pretstavni{tvo, Merkator Makedonija, e prisutna od 2005 godina i dosega treba{e da go izgradi i trgovskiot centar. No, poradi, kako {to velat od kompanijata, problemi so parcelata i so grade`nata dozvola, izgradbata na ovoj centar s$ u{te ne e zapo~nata. Od centralata na kompanijata vo Slovenija tvrdat deka }e prodol`at da investiraat na makedonskiot pazar i deka trgovskiot centar najverojatno }e bide zavr{en do 2012 godina.

TURISTI OD RUSIJA VO POSETA NA OHRID

CEL MESEC TEST-VOZEWE NA VOZILATA NA PE@O

gencijata za poddr{ka i promocija na turizmot od Struga, posle aktivnata promocija na makedonskiot turizam vo Rusija, uspeala da privle~e golem broj turisti od ovaa zemja na ohridskoto krajbre`je. Kako {to n$ informira{e direktorot Zoran Strezovski, na 26 juni na ohridskiot aerodrom so ~arterletovi treba da sletaat pet avioni so ruski turisti, na koi }e im bidat

o~nuvaj}i od utre, pa s$ do 30 maj, Euroimpeks - generalniot uvoznik na vozilata "pe`o" za Makedonija - organizira celomese~na manifestacija pod naslov "Peugeot Macedonian Test Drive Tour". Vozilata }e bidat pretstaveni vo devet gradovi vo Makedonija od 10 do 16 ~asot. Manifestacijata po~nuva deneska vo Ko~ani, a prodol`uva vo [tip na 8 maj i na 9 maj vo Gevgelija. Naredniot vikend

poka`ani ubavinite vo Makedonija. Vo idnina od agencijata planiraat u{te poagresivno da go promoviraat makedonskiot turizam vo ovaa zemja. Vo naredniot period isto taka zemjava }e ja posetat i golem broj novinari od ^e{ka, Slovenija i Turcija so cel podobro da se zapoznaat so na{iot turizam i da pomogat vo promocijata na Makedonija vo nivnite zemji.

}e gostuva vo zapadniot del na Makedonija, po~nuvaj}i od Ki~evo, Ohrid i Bitola. Na 28 maj vozilata }e bidat pretstaveni vo Prilep, na 29 maj vo Skopje i krajot }e bide obeleàn na 30 maj vo Tetovo. "Na{ata cel e edinstveno da ima neoficijalna dru`ba me|u Peò, posetitelite i slu~ajnite minuva~i. Javnosta da ima prilika da se druì so modelite na Peò,

da gi razgleduva vnatre i odnadvor, kako i da gi vozi, a bez pritoa da treba da vlo`at vreme za poseta na na{ite saloni" izjavi Kiril Voinovski, generalen direktor na Euroimpeks.

KOMPANII & PAZARI

07.05.2010

PROMENA NA UPRAVITEL VO TU-BI romena na upravitel na distributerot na mobilni telefoni Tu-Bi Mobile. Spored podatocite od Centralniot registar izvr{ena e promena na ovlasteno lice na Dru{tvoto za trgovija i uslugi Tu Bi Mobile Makedonija. Izvr{ena e promena na upravitel so ograni~uvawe. Na mestoto na Nata{a Stoj~eska koja dosega ja izvr{uva{e ovaa funkcija nazna~en e Bojan Lali}. Tu Bi e vode~ka

bugarska mre`a na prodavnici za mobilni tehnologii i vleze na makedonskiot pazar vo 2008 godina i e ekskluziven sorabotnik so makedonskiot mobilen operatot T-Mobile. Spored prvi~nata najava od kompanijata, planot e vo narednite nekolku godini da investiraat okolu dva milioni evra i da otvorat nad 25

PO^NA SO RABOTA RENOVIRANATA MLEKARNICA VO RADOVI[

prodavnici niz celata dr`ava.

~era vo Radovi{ be{e pu{tena vo upotreba renoviranata mlekarnica “\orgievi”. Dragi \orgiev, sopstvenik na mlekarnicata, re~e deka izminative nekolku godini vo objektot investiral 150.000 evra. “Celosno go rekonstruiravme, odvnatre i odnadvor, stavivme nov pod, vgradivme linija za proizvodstvo na ka{kaval

i puter. Sega gi implementirame potrebnite me|unarodni standardi za kvalitet i bezbednost. O~ekuvame da bidat sprovedeni za maksimum {est meseci”, izjavi \orgiev. Fabrikata momentno raboti so kapacitet od ~etiri toni mleko dnevno, no koga }e bide celosno stavena vo funkcija }e prerabotuva 25 toni. Zasega proizveduva puter

i tri vidovi sirewe i ka{kaval, ov~i, kravji i me{an. Do juli, mlekarnicata }e po~ne da pakuva jogurt i presno i kiselo mleko. Zasega se vraboteni sedum lica, no predvideno e da bidat anga`irani vkupno 30, najavi \orgiev. Mle~nata industrija „\orgiev” postoi od 2005 godina koga sopstvenikot go kupil objektot od ZIK „Radovi{ko pole” vo ste~aj.

POGOLEMI GRADE@NI AKTIVNOSTI NA DOMA[NIOT PAZAR

Beton so pomala dobivka vo prviot kvartal ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

rade`nata kompanija Beton prviot kvartal od godinata go zavr{i so pomala dobivka i pomali prihodi od raboteweto. Spored finansikiot izv{taj, kompanijata vo prvite tri meseci od godinava ostvarila vkupni prihodi od 354 milioni denari, {to e za 5% pomalku od 371 milioni denari vkupni prihodi ostvareni vo istiot period lani. Spored izve{tajot, kompanijata nemala nikakvi grade`ni aktivnosti na stranski pazari, bidej}i site prihodi se ostvareni na doma{niot pazar. Beton vo prvite tri meseci presmetal i pomala dobivka. Vkupnata operativna dobivka

na grade`nata kompanija e pogolema za 3,7 pati, i vo tekovniot period iznesuva 6,6 milioni denari. Po odbivaweto na rashodite po osnova na kamati od krediti i kursni razliki dobivkata po odano~uvawe kompanijata presmetala dobivka od 5,7 milioni denari i e za 14% pomalku sporedeno so istiot period lani. Isto taka namaluvawe e zabele`ano i vo rashodite koi grade`nata kompanija gi imala vo prviot kvartal. Vkupnite rashodi od raboteweto iznesuvaat 347 milioni denari i se za 6% pomali vo odnos so prethodnata godina. Minatata godina iako be{e namalena grade`nata aktivnost vo svetot, blagodarenie na otvorenite grade`ni aktivnosti na makedonskiot pazar Beton ja zavr{i K

Makedonskata

uspe{no. Vo momentot, kompanijata raboti na nekolku proekti na doma{niot pazar, a pri kraj e i realizacijata na nekolku stari proekti. Od novite proekti koi kompanijata gi dobi minatata godina se zgradata na Ministerstvoto za nadvore{ni raboti vo vrednost od 16 milioni evra, izgradbata na kupolite na Sobranieto, dogovor vreden 10 milioni evra i isto~nata i zapadnata tribina na Gradskiot stadion, dogovor vo vrednost od 60 milioni evra. Od prethodnite godini vo tek e izgradbata na branata Zletovica, hidrocentralata Sveta Petka, patot za Pore~e (Zduwe-Kolomot) i vinarnica vo Gradsko. Poradi krizata lani bea otka`ani nekolku proekti planirani za rabota na stranskite pazari, a toa se

izgradba na silos za klinker vo Polska, silos za pepel vo Srbija i `elezarnica vo Ukraina. Od menaxmentot na kompanijata o~ekuvaat deka ovaa godina }e imaat pogolemo fizi~ko ostvaruvawe od lani i deka kone~no o~ekuvaat zazdravuvawe na grade`ni{tvoto, so {to kompanijata povtorno }e se vrati na stranskite pazari. Beton e vtora po golemina grade`na kompanija vo Makedonija. Spored finansiskiot L

izve{taj za 2009 godina kompanijata ostvarila vkupni prihodi od proda`ba od 795 milioni denari {to e za 45% pove}e sporedeno so 2008 godina. Kompanijata minatata godina ja zavr{i so dobivka od 18,6 milioni denari ili za 7% pomala dobivka od 2008 godina. Beton ima vkupno 1.350 vra-boteni. Lani poradi krizata na kompanijata & bea otka`ani nekolku klu~ni proekti na stranski pazari, vo vkupen iznos od nad 100 milioni evra. A

grade`na kompanija Beton, prviot kvartal od godinata go zavr{i so pomala dobivka po odano~uvawe, dodeka, pak, operativnata dobivka porasnala za 3,7 pati. Kompanijata uspeala vo prvite tri meseci da gi namali operativnite rashodi za 6%, a namaleni se i prihodite od proda`ba za 5%

20 07.05.2010

BANKI I FINANSII

KOMERCIJALNA BANKA DOBITNIK NA NAGRADATA KRISTALNO ZVONO omercijalna banka e dobitnik na nagradata „Kristalno yvono” za 2009 godina. Ovaa nagrada ja dodeluva Makedonska berza za najtransparentno kotirano dru{tvo. Kriteriumi za boduvawe bile kvalitetot na komunikacijata so Berzata i objavite preku SEI-NET, godi{niot izve{taj na dru{tvoto za 2008 godina, informaciite na Internet-stranicata na Komercijalna banka, kako i odnosi so mediumite i so

po{irokata javnost. Nagradata na Komercijalna banka & be{e dodelena na 11-ta godi{na konferencija na Makedonska berza {to denovive se odr`a vo Ohrid.Izbornata komisija vo sostav Mira [ekutkovska, Kiril Nejkov, Mir~e Jovanovski, Daniela Mihajlovska, Marija \ eor|ievska, Yvonko Stankovski, Nata{a Haxi Spirkova-Stefanovska, Ivan [teriev i Il~o Lazareski, izgotvi kriteriumi za izbor so koi se pokrivaat

site va`ni segmenti na transparentnosta vo raboteweto na dru{tvata.

MAKEDONIJA NA SREDBI SO INVESTITORI VO EVROPA ZA NOVA EVROOBVRZNICA akedonija od 10 do 12 maj }e odrì serija sredbi so investitori vo Evropa okolu planiranoto izdavawe na evroobvrznica, velat pretstavnici na kontaktiranite banki, prenesuva Rojters.Spored agencijata, prvoto roud{ou }e se odrì vo Cirih i Viena na 10 maj, utredenta }e prodolì vo Frankfurt i Minhen, a }e zavr{i na 12 maj vo London. Od Rojters potsetuvaat deka

spored agenciite Standard i Purs i Fi~ Makedonija ima krediten rejting BB i BB+ i oti makedonskata vlada najavi deka do sredinata na godinava bi mo`ela da izdade evroobvrznica vo iznos od 175 do 225 milioni evra {to }e ja menaxiraat bankite Kredit Svis i HSBC. Minatata godina Republika Makedonija izdade evroobvrznica vo iznos od 175 milioni evra.

PRVITE MESECI OD 2010 VETUVAAT POGOLEMA PODDR[KA ZA FIRMITE

BANKITE GO ZGOLEMIJA KREDITIRAWETO

iznesuva porastot na kreditite za firmite vo Komercijalna banka za prvite tri meseci od 2010

PETAR GO[EV,

GUVERNER NA NBM “O~ekuvam vo vtorata polovina od godinata da se zgolemi dinamikata na kreditirawe. Va`no e deka bankite imaat sredstva i kapacitet da davaat krediti. Pra{aweto e vo op{tata pretpazlivost {to postoi vo globalni ramki i na doma{niot pazar i toa e normalno vo uslovi na kriza, no va`no e isto taka da postoi dovolna pobaruva~ka za krediti i dovolno dobri proekti. Kako }e se oporavuva svetskata ekonomija, a so toa }e se oporavuva i makedonskata, rizicite }e se namaluvaat i }e se zgolemuva bankarskata intermedijacija vo ekonomijata”

ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

ankite go zgolemija kreditiraweto vo prvite meseci od godinava i najavuvaat u{te pogolema kreditna poddr{ka za gra|anite i za biznis-sektorot vo vtorata polovina od 2010 godina. Najavuvaat deka restriktivnosta vo odobruvaweto krediti }e ja namalat i o~ekuvaat pozna~itelen krediten rast. Od nivnite podatoci za prvite meseci od godinata, se zabele`uva pogolema kreditna aktivnost vo sporedba so istiot period lani, koga krajno selektivno odobruvaa krediti. Od Komercijalna banka velat deka kreditniot rast vo prviot kvartal od godinata bele`i pozitiven trend i zaklu~no so

Bankite najavuvaat pogolema kreditna poddr{ka za gra|anite i biznis- sektorot. Restriktivnosta vo odobruvaweto krediti }e ja namalat, poradi {to o~ekuvaat pozna~itelen krediten rast. Od nivnite podatoci za prvite meseci od godinata se zabele`uva pogolema kreditna aktivnost vo sporedba so istiot period lani, koga krajno selektivno odobruvaa krediti, no velat deka poobemno kreditirawe mo`e da se o~ekuva od vtorata polovina na godinata. krajot na mart, kreditite za firmite se zgolemile za 8%, a za gra|anite za 4%. “Vo naredniot period o~ekuvame blag porast na kreditnite barawa na kompaniite za finansirawe, pred s$, na nivnite potrebi za obrten kapital, no delumno i za finansirawe novi investiciski aktivnosti. Sepak, klu~en faktor vo naredniot period }e bide percepcijata

na investitorite za idniot ekonomski razvoj i za rastot na pobaruva~kata za nivnite proizvodi”, velat od Komercijalna. Od Ohridska banka informiraat deka porastot vo nivnoto kreditno portfolio iznesuva 4% kaj privatniot sektor i duri 29% kaj kreditite za kompaniite. Spored god{niot plan za rabota, Ohridska banka }e se foku-

sira na poddr{ka na privatniot sektor preku zgolemeno kreditirawe na kompaniite so poatraktivni kamati. Do krajot na godinata, planirano e kreditite od Ohridska da porasnat za 45,8% vo odnos na minatata godina, so {to vkupnata kreditna izlo`enost na bankata }e dostigne do 210 milioni evra. Za slednite dve godini, Ohridska planira da ostvari godi{ni stapki na

rast na kreditiraweto od 36,5% i 28,7%. Optimist za zgolemuvawe na kreditiraweto e i guvernerot na Narodnata banka, Petar Go{ev, koj od po~etokot na godinata po~na da ja olabavuva monetarnata politika, ispra}ajki im signali na komercijalnite banki za namaluvawe na kamatnite stapki i zgolemuvawe na obemot na kreditirawe. “O~ekuvam vo vtorata polovina od godinata da se zgolemi dinamikata na kreditirawe. Va`no e deka bankite imaat sredstva i kapacitet da davaat krediti. Pra{aweto e vo op{tata pretpazlivost {to postoi vo globalni ramki i na doma{niot pazar i toa e normalno vo uslovi na kriza, no va`no e isto taka da postojat dovolna pobaruva~ka za krediti i dobri proekti. Kako }e se oporavuva svetskata ekonomija, a so toa }e se oporavuva i makedonskata, rizicite }e se namaluvaat i }e se zgolemuva bankarskata intermedijacija vo ekonomijata”,

29%

porasna kreditiraweto na biznis-sektorot od Ohridska banka vo prviot kvartal godinava

krediten porast proektira NBM za cela 2010 godina

izjavi guvernerot Go{ev. Toj najavi deka idnata nedela, otkako }e zavr{at so procenkite na najnovite ekonomski trendovi, }e se znae dali }e gi olabavat monetarnite stegi dopolnitelno. No, siguren e deka nema pri~ina za vra}awe na monetarnata politika vo obraten pravec, kon zategnuvawe na kreditiraweto. Minatata godina kreditniot rast vo bankarskiot sektor iznesuva{e samo 3,5% na godi{no nivo, {to e najnisko nivo od 2002 godina. Za godinava, NBM proektira rast na kreditite od okolu 9%. Ekspertite i bankarite komentiraat deka sleden ~ekor na NBM treba da bide namaluvawe na stapkite na zadolìtelna rezerva kako motiv plus za zgolemuvawe na kreditiraweto. Spored niv, sega{nite visoki limiti na zadolìtelna rezerva, 20% za obvrskite vo denari i 13% za obvrskite vo stranska valuta, imobiliziraat golem del od parite {to moè da se plasiraat kako krediti. Spored poslednite podatoci od NBM, 426 milioni evra od zadolìtelna rezerva se ~uvaat na smetki vo centralnata banka. Kamatata od 6,5% ne go namaluva nitu interesot na bankarite sekoja sreda da kupuvaat dràvni hartii od vrednost namesto parite da gi plasiraat vo krediti. Samo na poslednata aukcija ovaa sreda NBM sobra 123 milioni evra, so {to saldoto od blagajni~ki zapisi iznesuva 395 milioni evra.

BANKI I FINANSII

07.05.2010

SLOVENE^KITE BANKI SO POGOLEMA BRUTO-DOBIVKA ZA MART

BANKITE VO BOSNA ZARABOTILE SAMO 4,6 ILJADI EVRA LANI?!

pored poslednite podatoci, slovene~kite banki, me|u koi se nao|a i NLB, sopstvenikot na na{ata Tutunska banka, ostvarile pogolema bruto-dobivka za mesec mart. Taa kon krajot na mart ovaa godina iznesuvala 64 milioni evra, {to e zgolemuvawe za re~isi 20% vo odnos na lani. Vo pogled na bilansnata sostojba vo mart, bankite bele`at pad od 498 milioni evra i sega taa iznesuva 50,66 mili-

aankarskiot sektor na federacijata Bosna i Hercegovina za razlika od kaj nas 2009 godina ja zavr{i so dobivka od 4 iljadi evra. Vakviot lo{ rezultat se dol`i na zagubite koi gi poka`aa sedum banki od celokupniot bankarski sektor. Nivnata zaguba iznesuvala 27 076 100,00 evra nasproti dobivkata od 27 080 700,00 evra koja ja ostvarile

jardi evra. Kon krajot na 2009 godina ovaa bilansna sostojba iznesuvala 51,43 milijardi evra. No, i pokraj toa, iznosot na izdadeni krediti i ponatamu se zgolemuva, taka {to na krajot od mart ovoj iznos bil 34,1 milijardi evra. Lanskata godina ovoj iznos se dvi`el okolu 33,7 milijardi evra. Vo pogled na strukturata, od ovoj vkupen iznos na izdadeni krediti se javuva golemo zgolemuvawe

kaj kreditite plasirani vo kompaniite. Ova zgolemuvawe e za okolu 1,2% pove}e od lani, odnosno iznesuva 20,25 milioni evra.

ostanatite trinaeset banki. Vrz osnova na vakvite postignati rezultati vkupnata dobivka na celokupniot bankarski sektor iznesuva okolu 4,6 iljadi evra. Spored site parametri ova se najlo{ite rezultati koi bosanskiot bankarskiot sektor gi ima postignato osobeno po rekordnata dobivka od okolu 25,5 milioni evra ostvarena vo tekot na 2008 godina.

VO PRESRET NA GODI[NATA KONFERENCIJA NA EVROPSKATA BANKA ZA OBNOVA I RAZVOJ

Pretsedatelot na EBOR so nova agenda za rast na regionot TOMAS MIROV odgotvuvaj}i se za godi{niot sostanok na Evropskata banka za obnova i razvoj (EBOR), {to }e se slu~i na 14 i 15 maj vo Zagreb, pretsedatelot na bankata Tomas Mirov, veli deka bankata }e odgovori na lekciite koi gi nau~ila od finansiskata kriza, stavaj}

i akcent na disbalansite vo ekonomiite koi ne bea otkrieni poslednite 18 meseci. Vo svojot govor odr`an vo Londonskata {kola za ekonomija, toj izjavi deka }e se zalaga za nova agenda za rast, so cel da se podgotvi teren za dolgoro~en odr`liv ekonomski rast. Vo presret na slednite oficijalni prognozi od EBOR - koi

}e bidat objaveni narednata nedela - Mirov veli deka EBOR se nadeva na povtoren rast vo regionot, me|utoa periodot na zakrepnuvawe }e bide podolgotraen i patot za celosno obnovuvawe i rast }e bide trnliv i pod nivoto od pretkrizniot period. Klu~nite elementi na pretkrizniot rast, kako {to se stranskite investicii i

Tomas Mirov veli deka so razvivawe na lokalnite valutni

17.03.2010 21

pazari mo`e da se pomogne vo namaluvaweto na zavisnosta od dolg vo stranska valuta i da se ohrabri potpiraweto na doma{nite za{tedi. Evropskata banka za obnova i razvoj planira da lansira Inicijativa za lokalna valuta na svojot godi{en sostanok potro ppotro{uva~kata na gra|anite, }}e bbidat namaleni i vo iidnina }e ima pogolema idni kkonkurencija za poretkite konku iizvori za finansirawe. izvor N Nova Novata agenda za razvoj }}e se obiduva da gi pronajde ttie ddisbalansi - kako {to se nesovpa|aweto me|u nnadvore{nite i doma{nite nadvo iizvori na finansirawe, kako izvor i tes tesnite grla za dolgoro~en kkonkurentski uspeh i stavawe konku nna po pogolem akcent na investticiite vo korporativniot sekticii ttor, sso nade` deka vo idnina }}e im ima diverzifikacija na eekonomiite.Tomas Mirov ekon veli deka so razvivawe na lokalnite valutni pazari mo`e da se pomogne vo namaluvaweto na zavisnosta od dolg vo stranska valuta i da se ohrabri potpiraweto na doma{nite za{tedi. Evropskata banka za obnova i razvoj planira da lansira Inicijativa za lokalna valuta na svojot godi{en sostanok. Pogolemite korporativni investicii }e go zgolemat opsegot na ponudite na produkti

od strana na site zemji i } e gi oddale~at od zavisnosta od surovini ili, pak, od limitiraniot broj na individualni proizvodni grupi. Investiciite vo infrastrukturata }e prodol`at i vo idnina i golemo vnimanie }e se posveti na energetikata i na energetskite sigurnosni proekti. Prioritet }e bidat investiciite vo Zapaden Balkan i vo pomalku razvienite zemji na Kavkaz i Centralna Azija. Vo narednite 5 godini se o~ekuvaat i investiciite vo Turcija da se zgolemat. So cel da se finansiraat zgolemenite investicii koi se nameneti tokmu za ovie predizvici, bordot od guverneri na Evropskata banka za obnova i razvoj }e treba na godi{niot sobir vo Zagreb da odobri barawe za zgolemuvawe na kapitalot na bankata za 50%, do 30 milijardi evra. Ova bi bilo ekstra kapital od Evropskata banka za finasirawe od 8,5-9 milijardi evra godi{no, me|u 2011 i 2015 godina.

Ovaa godina, Evropskata banka e na prav pat da gi ostvari investiciite od okolu 8 milijardi dolari za 2010 godina, {to }e sleduva po finasiraweto od 1,76 milijardi evra vo prviot kvartal od ovaa godina, {to e rast za 60% od istiot period od 2009 godina. Godi{noto sobranie samoto po sebe, zaedno so tradicionalniot biznis-forum – godinava nasloven “Gradewe na odr`liv rast”- }e bide posveteno na toa kako da se pomogne regionot vo ovoj zakrepnuva~ki period, a i podolgoro~no, i da se napravi eden pregled na poukite koi se izvle~eni od krizniot period. Panelite na ovoj biznis-forum }e vklu~at i diskusii koi }e baraat re{enija za razvoj na finansiskite pazari i zajaknuvawe na korporativniot sektor. Na agendata }e bide i namaluvaweto na jaglerodnite emisii, kako i naporite za pogolemata energetska bezbednost.

[PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD SKOPJE SO REKORDEN PORAST VO RABOTEWETO o uslovi na dinami~no nadvore{no opkruùvawe, so golemo vlijanie na globalnata finansiska kriza, [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD Skopje prikaà pozitivni finansiski rezultati za 2009 godina i so svoite performansi pridonese za odrùvawe na stabilnosta na makedonskiot finansiski pazar. Golema poddr{ka za ostvaruvaweto na rekordni rezultati vo raboteweto na bankata bea iskustvoto i preporakite koi bezrezervno gi plasira{e dominantniot akcioner Steiermärkische Sparkasse. Zna~aen del od procesot na transformacija pretstavuva{e i promenata na imeto na bankata od INVEST BANKA AD Skopje vo [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD Skopje vo prviot kvartal od godinava, kako i najavenoto rebrendirawe koe }e se realizira vo tekot na 2010 godina. [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD SKOPJE SO ODLI^NI REZULTATI VO 2009 GODINA Spored revidiranite godi{ni finansiski izve{tai za 2009 godina, [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD Skopje i vo uslovi na globalna kriza go zadrà kontinuitetot na pozitivno rabotewe, so maksimalna poddr{ka na svoite klienti, kako nositeli na ekonomskiot progres vo zemjata. Bankata vo ovie uslovi uspea ne samo da ja zadrì, tuku i da ja zgolemi doverbata na svoite partneri i klienti. Imeno, zabeleàn e porast na klientskata baza od

24% vo delot na naselenieto, kako i od 30% vo delot na pravnite lica. Vkupnata bilansna suma na [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD Skopje na krajot na 2009 godina beleì porast od 33,4% vo odnos na minatata godina i iznesuva vkupno 10.552 milioni denari. Spored iznosot na vkupnata bilansna suma, bankata na krajot od 2009 godina se rangira{e na 6-to mesto vo rangot na 18-te licencirani banki vo R. Makedonija, za razlika od 2008 godina koga be{e rangirana na 8-to mesto i vo 2007 godina koga be{e rangirana na 10-to mesto. Vo uslovi na porast na kreditnoto portfolio od 12,6% na nivo na bankarskiot sektor na Republika Makedonija, [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD Skopje vo 2009 godina uspea da go zgolemi svoeto kreditno portfolio za 27,18%. Kaj kreditite za naselenie se zabeleà porast od 16,4%, dodeka kaj kreditite za pravni lica porastot iznesuva 31,9%. Depozitnata baza na [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD Skopje na 31.12.2009 godina beleì porast od 27,62%, dodeka porastot na depozitnata baza na nivo na bankarskiot sektor za 2009 godina iznesuva 3,85%. Porastot na depozitite od pravni lica na 31.12.2009 godina iznesuva 26,5%, dodeka porastot na depozitnata baza na naselenieto iznesuva 30,2%. [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD Skopje vo 2009 godina ja pro{iri svojata delovna mreà so otvorawe na 2 novi ekspozituri, i toa devettata ekspozitura vo Skopje i prvata ekspozitura vo Debar.

Vo momentot bankata raspolaga so delovna mreà od 29 ekspozituri {irum dràvata. Brojot na vraboteni vo 2009 godina se zgolemi za 16,0% i na krajot od 2009 godina iznesuva{e 219 vraboteni. So neto-profit po odano~uvawe od 73,5 milioni denari i stapka na adekvatnost na kapitalot od 17,4% na 31.12.2009 godina, [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD Skopje ja ostvaruva svojata strategija za konzervativen rast kako sigurna i stabilna banka na makedonskiot finansiski pazar. Sigurni sme deka so vakvi rezultati, poddràni od profesionalen tim na vraboteni i stru~en menaxerski tim, bankata }e ja ispolni svojata cel da vleze vo rangot na vrvnite, top-5 banki vo Makedonija. Bankata, zaedno so Steiermärkische Sparkasse vo septemvri 2009 godina vleze vo strate{ko partnerstvo vo osnovaweto na nova lizing-kompanija vo Makedonija, S-LIZING, so investicija vredna 10 milioni evra. S-LIZING e vo sopstvenost na Steiermärkische Sparkasse, koja poseduva 90% od kapitalot, a ostanatite 10% se vo sopstvenost na [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD Skopje. Vo tekot na 2009 godina, bankata be{e pokrovitel na mnogu manifestacii od oblasta na kulturata, umetnosta, naukata, sportot, kako i vo delot na biznis-zaednicata, preku poddr{kata na razvojot na Makedonsko – avstriskata biznis-asocijacija, kako i za pogolema promocija na avstriskata kultura i umetnost vo R. Makedonija.

22 07.05.2010

BALKAN BIZNIS POLITIKA

NAMALENIOT PROFIT NA HRVATSKITE BANKI ]E GO NAMALI BDP o ogled na pomalata stapka na profitabilnost vo sporedba so ostanatite zemji vo regionot, ponatamo{niot pad na profitabilnosta vo bankarskiot sektor bi imal negativni posledici na doma{nata ekonomija,- tvrdi Zdeslav [anti}, glaven ekonomist na Societe General-Splitska banka. Dobivkata po odano~uvawe vo bankarskiot sektor vo

prvoto trimese~je iznesuva{e 140 milioni evra, so {to, spored [anti}, prodolæuva da se namaluva. Vo odnos na dobivkata vo prvite tri meseci od minatata godina, bankite imaat pad na profitot od 7,2 %. Dosega pogolemiot del od profitot se zadræuva{e, {to pridonesuva{e za visokata stabilnost na doma{noto bankarstvo vo vreme na globalna kriza, no go naru{uva{e

i kvalitetot na kreditnoto portfolio. Toa bi moæelo nepovolno da se odrazi i na prilivot na stranski direktni investicii, so ogled na faktot {to 35% od vkupniot iznos na SDI se odnesuva{e na bankarskiot sektor. Silniot pad na neto-nekamatnite prihodi od 28,9% i zgolemuvaweto na tro{ocite rezervirani za zagubi od 34,1% rezultiraa so pad na profitot vo bankarskiot sektor.

SRBIJA FORMIRA NOVA NACIONALNA NAFTENA KOMPANIJA

okolku menaxmentot na Naftenata industrija Srbija (NIS), naskoro ne se izjasni za predlogot na privatnicite i po 2011 godina dolgoro~no da gi snabduva so gorivo, sopstvenicite na pumpi istata ponuda }e ja pratat na ungarski MOL ili avstriskiot OMV. “Seriozno se razmisluva za toa 600 sopstvenici na privatni benzinski pumpi vo Srbija da formiraat

nova nacionalna naftena kompanija, bidej}i na NIS se odnesuva inferiorno koga e vo pra{awe za~uvuvaweto na srpskiot pazar na derivati”, izjavi pretsedatelot na upravniot odbor na Zdru`enieto na benzinski pumpi na Srbija, Miroslav Velicki. Toj dodade deka NIS ili ne ja razbira ponudata na zdru`enieto, ili po sekoja cena saka da ja vodi svojata

politika da ispora~uva gorivo samo na golemo.

RADIKALNITE [TRAJKOVI VO GRCIJA NE SE RE[ENIE NA PROBLEMITE

GRCIJA PRODOL@UVA DA JA TRESE EVROPA Grcija ja ~ekaat u{te nekolku godini ispolneti so temelni i bolni reformi, kako i ostri merki za {tedewe, za da se stabiliziraat ekonomijata i javnite finansii VESNA KOSTOVSKA

v.kostovska@kapital.com.mk

rcija se nao|a na rabot na propasta, predupredi gr~kiot pretsedatel Karolos Papuqas, otkako tri lica zaginaa vo Atina vo nasilnite protesti protiv vladinite restriktivni merki za finansiska stabilizacija na zemjata. Toj istakna deka najva`no ovie denovi e da se za~uva op{testvenata solidarnost i mir i deka site imaat celosna odgovornost da ne prezemaat nepotrebni ~ekori, koi samo }e ja zgolemat propasta. I gr~kiot premier, Jorgos Papandreu, povika da zapre nasilstvoto i gra|anite da sfatat deka merkite se prezemaat za spas na zemjata od bankrot. “Znaete deka nasilstvoto pottiknuva nasilstvo. Edno e protest, no drugo e ubistvo. Deneska e potrebno site politi~ki sili vo eden glas da ispratime poraka za istoriska, politi~ka i demokratska odgovornost“, apelira{e Papandreu otkako vo sredata demonstraciite kulminiraa so smrt na trojca vraboteni vo banka vo koja demonstrantite frlija bomba. I pokraj izjavite za smiruvawe na tenziite, i pokraj prekinot na generalniot {trajk, edno e sigurno. Protestite i ponatamu }e prodol`at. Sindikatite u{te v~era najavija novi protesti

protiv sproveduvaweto na vladinite merki, no toa nema mnogu da promeni vo realnosta. Grcija ja ~ekaat u{te nekolku godini ispolneti so temelni i bolni reformi, kako i ostri merki za {tedewe, za da se stabiliziraat ekonomijata i javnite finansii. So cel da se spre~i ekonomski krah, deset milioni Grci narednata godina }e `iveat mnogu pote{ko. Nivnata kupovna mo} zna~itelno } e padne, a so godini }e go ~ekaat doa|aweto na podobri vremiwa. Po postignuvaweto na stabilizaciskiot dogovor so Evropskata unija (EU) i Me|unarodniot monetaren fond (MMF), so koj Grcija se obvrza da sprovede novi strogi merki za namaluvawe na buxetskiot deficit, so cel od ovie institucii da dobie pomo{ od 110 milijardi evra, gr~kata javnost `estoko reagira{e i izleze na ulicite na Atina za da go izrazi svojot revolt protiv ovie radikalni merki. Grcija be{e paralizirana poradi generalniot {trajk na gr~kite javni slu`bi. Prekinat be{e javniot transport, zatvoren be{e i gr~kiot vozdu{en prostor, a zemjata be{e vo informativen mrak poradi {trajkot na novinarite. Radikalnite demonstranti so molotovi kokteli gi napadnaa i zgradite na dano~nata agencija i atinskata prefektura - golema grupa voinstveni demonstranti go napadnaa policiskiot kordon okolu

gr~kiot parlament, obiduvaj}i se da vlezat vo zgradata. Najmalku tri godini }e bidat zamrznati platite vo dràvnata administracija, a na slu`benicite i na penzionerite }e im bidat ukinati 13-tata i 14-tata plata, kako i boì}niot bonus. Dogovorot, kako {to se naveduva, predviduva i zgolemuvawe na danokot na dodadena vrednost od 21% na 23%, a treba da porasnat i drugi danoci, kako i zgolemuvawe na akcizite na benzinot, alkoholot i cigarite za 10%, a namaluvawe na rashodite za zdravstvoto i odbranata. Cel na ovie merki e buxetskiot deficit, koj vo 2009 godina iznesuva{e re~isi 14% od bruto-doma{niot proizvod (BDP), do 2014 godina da se namali na najmalku 3%. Federacijata na bankarskite slu`benici v~era zakaà 24-~asoven {trajk vo znak na protest poradi smrtta na trojca vraboteni vo atinskata banka Marfin, koi zaginaa koga demonstrantite podmetnaa poàr vo edna od ekspoziturite na bankata. Tie navedoa deka tragi~nite nastani koi dovedoa do smrtta na trojca bankarski slu`benici se posledica na antinarodnite merki koi go pottiknaa gnevot na narodot. Gr~kata vlada ima seriozna odgovornost, bidej}i ne gi sfa}a posledicite {to gi imaat nejzinite odluki vrz gr~koto op{testvo, se

naveduva vo soop{tenieto na Federacijata. EVROPA VO PANIKA Evropskite lideri predupredija deka dol`ni~kata kriza moè da se prelee i nadvor od granicite na Grcija, a agencijata Modis Investors Servis najavi i mo`nost za namaluvawe na kreditniot rejting na Portugalija. Investitorite se pla{at deka gr~kata vlada nema da moè da gi sprovede planiranite merki za buxetsko {tedewe poradi èstokite protesti na gr~kite sindikati i slabostite na ekonomijata. Tie, isto taka, se pla{at deka so finansiski oslabenite ~lenki na evrozonata, kako {to se Portugalija i [panija, Evropskata unija }e mora da pomogne so pogolem iznos od 110 milijardi evra. Nasilnite i èstoki protesti vo Grcija, koi odnesoa tri ~ove~ki ìvoti, zadadoa udar i na evropskite berzi, obvrznici i valuti. Evroto padna na najnisko nivo, kamatite na obvrznicite na zagrozenite zemji se zgolemija, a akciite gi ru{ea berzanskite indeksi,

bez ogled na povremenite dobri korporativni vesti. Vo finansiskiot svet povtorno zavladea strav, od edna strana stravot deka 110 milijardi evra nema da bidat dovolni za spas na gr~kata ekonomija, a od druga strana i stravot deka Grcija ne e edinstvenata zemja vo Evropskata unija koja e vo te{ka ekonomska situacija. Na Portugalija bi & bila potrebna pomo{ od stotina milijardi evra, a [panija bi mo`ela da pobara 280 milijardi evra, [panskiot premier Hoze Luis Zapatero gi demantira{e ovie najavi i reagira{e deka vakvite glasini go ru{at {panskiot rejting. No, od Evropskata centralna banka, ministerstvata za finansii na nekoi evropski zemji i ~lenki na Me|unarodniot monetaren fond (MMF), izminative denovi pristignuvaat predupreduvawa

KARLOS PAPUQAS PRETSEDATEL NA GRCIJA “Site imame celosna

odgovornost da ne prezemame nepotrebni ~ekori, koi samo }e ja zgolemat propasta”.

Grcija se nao|a na rabot na propasta, predupredi gr~kiot pretsedatel Karolos Papuqas, otkako tri lica zaginaa vo Atina vo nasilnite protesti protiv vladinite restriktivni merki za finansiska stabilizacija na zemjata. Za gr~kiot pretsedatel ovie denovi e najva`no da se za~uva op{testvenata solidarnost i mir

buxetski deficiot od BDP da se postigne do 2014 godina

deka gr~kite problemi bi mo`ele da se zakanat i na drugi zemji vo evrozonata, pred s$ Portugalija i Francija, dodeka Francija i Germanija i ponatamu se tretiraat kako sigurni i stabilni zemji.

BALKAN BIZNIS POLITIKA CRNOGORSKIOT BDP PADNA ZA 5,3% o izve{tajot na glavniot ekonomist na Narodnata banka vo Crna Gora, Nikola Fabris, navedeno e deka bruto-doma{niot proizvod (BDP) vo 2009 godina padnal za 5,3%, a ne za 7%, kako {to prethodno proceni Me|unarodniot monetaren fond (MMF). Vo Crna Gora vo sledniot period mo`e da se o~ekuva “pojava na uvezena inflacija”, soop{ti

crnogorskata Narodna banka. Ovaa mo`nost se objasnuva kako posledica na o~ekuvaniot rast na inflacijata na svetsko nivo, poradi monetarnite i fiskalnite stimulacii koi se koristat vo borbata protiv recesijata. Kako pozitivna tendencija, Nikola Fabris go naveduva rekordniot priliv na neto-direktnite stranski

investicii vo 2009 godina vo iznos od 910 milioni evra. Koga stanuva zbor za bankite, nivniot kapital vo dekemvri minatata godina e zgolemen za 18,7%, vo odnos na dekemvri 2008 godina. Likvidnite sredstva na bankite na krajot od minatata godina izneuvale 461 milioni evra, {to e zgolemuvawe od 26% vo odnos na 2008 godina.

07.05.2010

ALBANSKIOT IZVOZ PORASNA BLAGODARENIE NA STRUJATA pored albanskiot Institut za statistika, vo mart e zabele`an porast na izvozot blagodarenie na rekordnoto proizvodstvo na elektri~na energija. "Procutot" na albanskiot izvoz glavno se dol`i na uspe{nata sezona vo trgovijata so elektri~na energija, koga se izvezeni pove}e od 460 milioni kilovat-

~asovi. "Vo mart e izvezena stoka vredna okolu 106 milioni evra, {to e zgolemuvawe za 28% sporedeno so fevruari, i duri za 83% sporedeno so mart minatata godina. Istiot mesec e uvezena stoka vo vrednost od 277 milioni evra, {to e porast od 19,3% sporedeno so prethodniot mesec godinava, odnosno

porast od 14% sporedeno so mart 2009 godina", izjavi Alma Mezini, ekspert za navore{na trgovija vo Institutot. Spored nea, trgovskiot deficit vo mart dostignal nivo od 172 milioni evra, {to sporedeno so fevruari e povisoko za 14,1%, dodeka sporedeno so mart minatata godina, bele`i namaluvawe od 7,5%.

ZA IZLEZ OD KRIZA

Romanija vo `estoki razgovori so MMF Vo igra se nekolku scenarija za izlez od krizata, koi poa|aat od zgolemuvaweto na danocite, do zamrznuvawe na platite, penziite i brojni otpu{tawa vo javniot sektor

travuvawata na romanskite ekonomski analiti~ari deka sega{nata runda na pregovori na pretstavnicite na romanskata vlada so ekspertite od Me|unarodniot monetaren fond (MMF), Evropskata unija (EU) i Svetska banka moàt da bidat najte{kite dosega, o~igledno }e stanat realnost. Po prvata nedela razgovori so pretstavnicite od romanskoto Ministerstvo za finasii, bankite, biznismenite i sindikatite, pristignuvaat zagriùva~ki vesti. Vo Romanija cirkuliraat razli~ni scenarija koi poa|aat od zgolemuvaweto na taksite i danocite, do zamrznuvawe na platite, penziite i brojni otpu{tawa vo javniot sektor. Romanskiot minister za finansii, Sebastijan Vladesku, potvrdi deka ne e isklu~ena mo`nosta Romanija ovaa godina da ne izleze od recesijata i deka moèn e negativen ekonomski rast. Iako, prognozite na MMF na po~etokot na godinava bea deka ekonomskiot rast vo Romanija }e bide 1,3%, nabrzo po toa se korigiraa i najavija

RADU BERKANU

rast od 0,8%. Vladesku izjavi deka sega se bara re{enie za zgolemuvawe na buxetskite prihodi, koi na po~etokot na godinata bea poniski od predvidenoto. Varijantata za zgolemuvaweto na taksite i danocite odlu~no ja otfrlaat Nacionalnata banka na Romanija i biznismenite, bidej}i smetaat deka vakvata merka nema da pomogne vo zazdravuvaweto na ekonomojata, tuku samo } e pridonese investitorite da si zaminat i da predizvikaat ekonomski kolaps. Romanskiot minister za soobra}aj, Radu Berkanu, im predlo`i na ekspertite od MMF da se zgolemi buxetskiot deficit na pove}e od dogovoreniot od 5,9%, bidej}i na Romanija & se potrebni investicii vo infrastrukturata. “Ekspertite od MMF ni odgovorija deka imame pove} e mo`nosti. Ili da gi zgolemime buxetskite prihodi i od ovie sredstva da gi realizirame infrastrukturnite investicii i da gi namalime nepotrebnite rashodi, ili, pak, da najdeme druga formula so koja }e privle~eme privaten kapital”, izjavi Berkanu.

IZJAVI ROMANSKIOT MINISTER ZA SOOBRA]AJ “Ekspertite od MMF ni odgovorija deka imame pove}e mo`nosti: ili da gi zgolemime buxetskite prihodi i od ovie sredstva da gi realizirame infrastrukturnite investicii i da gi namalime nepotrebnite rashodi, ili, pak, da najdeme druga formula so koja }e privle~eme privaten kapital”.

24 07.05.2010

SVET BIZNIS POLITIKA

@AN KLOD JUNKER ISKLU^UVA MO@NOST OD PRO[IRUVAWE NA GR^KATA KRIZA

BMV VO PRVIOT KVARTAL GI NADMINA O^EKUVAWATA

ajgolemiot proizvoditel na luksuzni avtomobili vo svetot, BMV, vo izminatoto trimese~je ostvari profit od 324 milioni evra, ili 49 centi za akcija, dodeka istiot period minatata godina, germanskata kompanija rabotela so zaguba od 152 milioni evra, ili 23 centi za akcija. Analiti~arite o~ekuvaa profit vo iznos od 264 milioni evra.

retsedatelot na Evrogrupata i premier na Luksemburg, @an Klod Junker, ja isklu~i opasnosta od pro{iruvawe na gr~kata kriza vo drugi zemji, kako [panija i Portugalija, kako i sekoja hipoteza za raspa|awe na evrozonata. "Mislam deka [panija i Portugalija ne se vo situacija koja bi mo`ela da se sporeduva so Grcija. Zatoa ne gledam objektivno osnovana opasnost od pro{iruvawe", istakna

Junker na pres-konferencija. Toj ja otfrli verojatnosta od raspa|awe na evrozonata. Opasnostite od pro{iruvawe na gr~kata dol`ni~ka kriza se zgolemija na berzite ovie denovi, po informaciite deka [panija, isto taka, planira da pobara ogromna finansiska pomo{. Ovie glasini dovedoa do namaluvawe na indeksite na evropskite berzi i na vrednosta na evroto. Junker prizna deka Paktot za stabilnost i porastot }e

treba da bidat "zbogateni", so cel da bidat izvle~eni pouki od sega{nata kriza i da se zajakne buxetskata disciplina. Prethodno, ~lenot na upravniot sovet na Evropskata centralna banka (ECB) i pretsedatel na upravniot sovet na germanskata centralna banka, Bundesbank, Aksel Veber, istakna deka postoi seriozna opasnost problemite na Grcija da se pro{irat i vo drugi zemji od evrozonata.

Prihodite od proda`bata porasnale za 8,1%, na 12,4 milijardi evra. Isporakata na avtomobilite vo prvite tri meseci ovaa godina se zgolemila za 14%, na 315.614 vozila, dodeka pobaruva~kata na kineskiot i brazilskiot pazar dvojno se zgolemila. “Dobrite kvartalni rezul-

@itelite na mnogu evropski gradovi tvrdat deka e mnogu te{ko da se najde rabota ili da se dojde do pristojno `iveali{te

80% od evropskite gra|ani se zadovolni od zdravstvenite uslugi

ISTRA@UVAWE NA KVALITETOT NA @IVOT VO 75 EVROPSKI GRADOVI

SIROMA[TIJATA E GLAVEN PROBLEM NA EVROPEJCITE VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

o cel da se ispita zadovolstvoto na evropskite gra|ani za kvalitetot na uslugite vo oblastite na transportot, zdravstvoto, kulturata i infrastrukturata, Galup Ungarija napravi istra`uvawe nasloveno “Percepcija na kvalitetot na `ivot vo evropskite gradovi” koe be{e sprovedeno vo noemvri, minatata godina. So cel da se izmerat lokalnite percepcii vo 75 gradovi od EU, Hrvatska i Turcija, Evropskata komisija, odnosno general-

niot direktorat za regionalana politika, pravi vakvi istraùvawa nekolku godini po red, so cel da se proceni misleweto na gra|anite za urbanite pra{awa. Predhodni ispituvawa bile praveni vo 2004 i 2006 godina, dodeka ovie istraùvawa za percepciite na gra|anite sluàt za komparacija so realnite podatoci od razli~ni statisti~ki izvori, za pra{awata za urbanoto op{testvo, nevrabotenosta i kvalitetot na vozduhot. Generalno, gra|anite se zadovolni od kvalitetot na uslugite, posebno od transportot, zdravstvoto i kulurata, i od kvalitetot na javnite i zeleni povr{ni. K

gra|anite. Ova istra`uvawe isto taka dozvoluva da se izmerat varijaciite vo odnos na toa dali gra|anite se svesni za pra{awata povrzani so klimatskite promeni, {to uka`uva na faktot deka nekoi od gradovite se ponapredni vo odnos na drugi, po ova pra{awe.

Postojat i pomalku negativni aspekti od istraùvaweto. Vo mnogu gradovi postoi mislewe pome|u gra|anite deka e te{ko da se najde rabota ili da se ovozmoì pristojno ìveali{te. Mnozinstvoto gra|ani smetaat deka sirmoa{tijata e glaven problem vo nivnite gradovi. Ovie naodi moàt da se povrzat so ekonomskata kriza zaradi toa {to lu|eto po~nuvaat da gi ~uvstvuvaat reperkusiite. Mnogu od gradovite se soo~uvaat so zgolemena “socijalna polarizacija”, bidej}i se markirani kako socijalni divizii koi predizvikuvaat geografski disbalansi. Site ovie problem imaat jasen udar vrz blagosostojbata na M

GLAVNI ZAKLU^OCI Vo oblasta na zdravstveniot sistem, rabotata i domuvaweto, gra|anite vo severozapadna Evropa se pozadovolni od zdravstvenite uslugi. Skoro 80% od ispitanicite od ovie gradovi bile zadovolni od uslugite vo ovoj sektor, dodeka vo oblasta za pronao|awe rabota, rezultaL

tite se zastra{uva~ki bidej}i samo vo {est gradovi, ispitanicite se izjasnale deka e lesno da se najde rabota. Osven vo 10 gradovi, ispitanicite imale pesimisti~ki pogled vo pronao|aweto pristojno mesto za ìveewe i dvièweto na cenite na domovite. Vo odnos na siroma{tijata i ekonomskata situacija, osven vo devet gradovi, site drugi ispitanici mislat deka siroma{tijata e glaven problem vo gradot vo koj {to ìveat, a pove}e od polovina od ispitanicite prznavaat deka i samite imaat finansiski problemi. Mislewata za prisustvoto na strancite vo ispitanite gradovi se generalno pozitivni, vo 68 gradovi ispitanicite se soglasuvaat deka nivnoto prisustvo e korisno, me|utoa skoro vo site gradovi, populacijata koja se soglasila deka imigrantite se dobro integrirani e pomala od onie koi se soglasile deka nivnoto prisustvo e dobro za gradot. Vo odnos na bezbednosta i doverbata, slikata e razli~na vo razli~ni gradovi. Skoro, edna tretina do edna polovina od gra|anite se soglasuvaat deka nivnite sogra|ani se doverlivi, dodeka nekolku isto~ni gradovi se na najniska stapka po ova pra{awe. Vo pove}eto nordiski graA

tati nastanaa kako rezultat na golemata pobaruva~ka na na{ite modeli na re~isi site svetski pazari”, izjavi izvr{niot direktor na BMV, Norbert Reithofer, koj dodade deka se o~ekuva prodol`uvawe na pozitivniot trend do krajot na godinata. dovi, gra|anite se ~uvstvuvaat najsigurno. Se ~ini deka postoi podobruvawe vo oblasta na zagaduvaweto na vozduhot vo evropskite gradovi. Vo pove} eto italijanski gradovi mnozinstvoto od ispitanicite se soglasuvaat deka zagaduvaweto pretstavuva golem problem. Vo odnos na administrativnite uslugi, vo eden od tri ispitani gradovi, pomalno mnozinstvo od ispitanicite mislat deka nivniot grad gi tro{i svoite resursi na odgovoren na~in, dodeka site germanski gradovi, osvem Minhen se najdoa na dnoto na ovaa lista. Vo 54 od 75 gradovi, vo odnos na infrastrukturata, skoro tri ~etvrtitni od ispitanicite se zadovolni so kulturnite ustanovi, a vo 69 gradovi mnozinstvoto se izjasnile deka se zadovolni od javnite povr{ini, a samo vo 25 gradovi, odnosno tri ~etvrtini od ispitanicite se zadovolni od ubavinata na nivnite ulici, zgradite i sosedstvoto. Skoro polovinata od ispitanicite vo site gradovi velat deka se mnogu dobro zadovolni od javniot transport, a najzadovolni po ova pra{awe se gra|anite vo Pariz, London, Praga, Stokholm i Budimpe{ta. Zaklu~ocite od ova istra`uvawe sozdavaat kompleksen miks na predizvici i potreba da se reagira na nekolku fronta za da se sozdade urban pristap koj }e garantira odr`livost na gradovite. Kako solucija treba da se kombiniraat investiciite vo infrastrukturata, socioekonomskiot razvoj kako i da se promovira socijalnoto vklu~uvawe, s$ so cel da se zadovolat potrebite na evropskite gra|ani.

PATOT DO USPEHOT

07.05.2010

DESET LEKCII OD XEK VEL^

BIDETE LIDERI VO KOMPANIJATA, A NE VLADETELI! Koga Xek Vel~ go prezede Xeneral elektrik (XE) vo 1981 godina, stana najmladiot ~elnik vo istorijata na XE, a potoa i legendaren lider koj go transformira{e XE od industriski gigant koj go zafati kriza vo po~etokot na 80-tite, vo edna od svetski najkonkurentnite kompanii. Vel~ e strate{ki mislitel, biznis-u~itel, korporativna ikona i menaxment-teoreti~ar. Ako kaème deka liderstvoto e umetnost, toga{ so sigurnost moème da kaème deka Vel~ se dokaàl kako najdobar slikar. So svojot unikaten liderski stil i karakter, Vel~ vleze vo istorijata na korporativnoto liderstvo, vodej}i go XE dve decenii, a “Kapital” vi prenesuva 10 lekcii {to moème da gi nau~ime od nego: IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

BIDETE LIDERI, NE UPRAVUVAÎ! Vel~ ne go saka terminot menaxirawe. Za nego toa predizvikuva negativna slika, kako na primer “da se dràt lu|eto vo senka”ili “kontrolirawe na lu|eto”. Negovata cel e da vodi i da sozdava vizija i da gi napravi lu|eto strastni vo nivnata rabota. Liderstvoto, spored Vel~, moè da se prepoznae kaj onie koi se aktivno vklu~eni, koi imaat dobri idei i onie koi znaat pove}e da stimuliraat i da in-

spiriraat, otkolku da sozdavaat depresija i da kontroliraat. Vel~ sovetuva: “Izgradete jasna vizija i vodete gi drugite kon nejzino ostvaruvawe; ne menaxirajte so mali detali, tuku vklu~ete gi site i prifatete gi interesnite idei”. BIDETE POMALKU FORMALNI Lu|eto glasno gi kaùvaa svoite idei ili go vikaa Xek, namesto gospodin Vel~, a korporacijata stanuva{e s$ pomalku formalna. Xek ne nose{e vratovrski koga ode{e na rabota, ~esto odrùva{e neformalni sostanoci i gi ohrabruva{e site da bidat povedri. Neformalnosta gi inspirira lu|eto da davaat pove}e idei i toa e eden od klu~evite za uspehot na XE. Kako da staneme pomalku formalni? Pravete breinstorming so va{ite kolegi i pretpostaveni; organizirajte neformalni sostanoci i zemete gi predvid i neformalnite druèwa. NE JA TOLERIRAJTE BIROKRATIJATA, OTSTRANETE JA VEDNA[ Birokratijata e kancerogeniot element vo organizacijata koj moè da go zabavi procesot na donesuvawe odluki, vodej}i do nepotrebni proceduri koi }e ja napravat kompanijata pomalku konkurentna. Vel~ potencira deka sekoj vraboten treba da se obide da se ottrgnuva od birokratijata sekoj den. Za da ja “{utnete” birokratijata i za da se poednos-

XEK VEL^ - “Liderstvoto zna~i otvorena organizacija, oslobodena od birokratija i s$ drugo {to }e go spre~i slobodnoto dvièwe na idei, lu|e i odluki” tavat rabotite, oslobodete se od nepotrebnata rabota. Rabotete so kolegite so cel da nosite efikasni odluki i napravete go va{eto mesto pomalku formalno. SOOÊTE SE SO REALNOSTA, PRESTANETE DA PRETPOSTAVUVATE Koga Vel~ se priklu~i vo XE, za kompanijata se pretpostavuva{e deka e vo dobra situacija. No, Vel~ zabeleà brod koj tone i ima mnogu problemi, kako, na primer, padot na pazarniot udel, a tamu ima{e i golema birokratija. Namesto da se {eguva i da pretpostavuva deka rabotite }e se podobrat, Vel~ re{itelno “udri po masata” i gi natera site da se zafatat so rabota, ne podlegnuvaj}i na raznite lo{i ili dobri scenarija za sudbinata na firmata. POEDNOSTAVETE GI RABOTITE Vel~ ne smeta deka biznisot treba da bide kompliciran, tuku negovata cel vo XE be{e da ja napravi rabotata poednostavna. Dali smetate deka poednostavuvaweto na rabotite e odli~no? Sekako deka odgovorot e pozitiven, bidej}i & ovozmoùva na organizacijata da se dviì pobrzo. Ajde da vidime {to veli Vel~ na ova pra{awe: “Poednostavete si go rabotnoto mesto; napravete gi sostanocite poednostavni i eliminirajte gi kompliciranite zabele{ki i pisma”. PROMENATA E [ANSA, A NE ZAKANA Koga Vel~ vleze vo XE, mnogumina ne razbiraa zo{to se potrebni promeni. Toj gi napravi potrebnite promeni, {to ja napravi XE daleku pofleksibilna i pokonkurentska organizacija. Promenata, spored Vel~, ne treba da gi vlo{i rabotite. Taa moè da bide {ansa, dobra ideja, nova zdelka ili nov proizvod. Vel~ sovetuva kako da ja sovladate promenata i da izlezete kako pobednici:

Bidete zapoznaeni deka promenata e tuka za da ostane; o~ekuvajte go ona {to najmalku se o~ekuva, no, dviète se pobrzo za da bidete eden ~ekor ponapred; i podgotvete gi onie okolu vas na neizbe`nata promena koja }e vlijae na nivnite ìvoti. MENAXIRAJTE PREKU STIMULIRAWE NA OSTANATITE, NE PREKU SVOJOT AVTORITET Liderstvoto ne podrazbira kontrola i zapovedawe. Liderstvoto, spored Vel~, zna~i otvorena organizacija, oslobodena od birokratija i s$ drugo {to }e go spre~i slobodnoto dvièwe na idei, lu|e i odluki. Toj ne go poddrùva stilot “jas sum glaven i vie }e pravite toa {to jas }e vi kaàm”. Toj preferira da gi inspirira drugite sami da posakaat da ja zavr{at rabotata. Za da gi naterate vrabotenite da ja rabotat svojata rabota so strast, nikoga{ ne upravuvajte so pomo{ na zakani; pokaète im na site kako so nivniot napor pridonesuvaat vo razvojot na organizacijata; i ispratete ra~no napi{ana blagodarnost do va{ite kolegi i potro{uva~i. SPROTIVSTAVETE SE NA TRADICIJATA Kako naslednik na ~elnoto mesto vo edna od najmo}nite svetski korporacii, Vel~ ima{e izbor da ja po~ituva tradicijata i dolgata reputacija na sovr{enstvo ili da se sprotivstavi na istorijata. Vel~ go napravi najrizi~niot ~ekor preku sprotivstavuvawe na re~isi sekoj aspekt od istorijata na kompanijata i ja napravi XE najkonkurentnata kompanija vo svetot. Spored nego, ona {to funkcioniralo vo minatoto, ne mora da zna~i deka }e funkcionira dobro vo idninata. Vel~ gi dava slednive soveti za da uspeete vo namerata: “Organizirajte sostanok koj }e bide nasloven kako “zo{to rabotime na toj na~in?”; potoa povikajte gi kolegite od

va{iot sektor da dadat edna ideja kako da se promeni ne{to {to e mnogu va`no vo kompanijata; i ne pla{ete se da se sprotivstavite na nekoj voobi~aen na~in na razmisluvawe vo kompanijata”. NE DOZVOLUVAJTE DA VLADEE HIERARHIJATA, TUKU INTELEKTOT Vel~ smeta deka uàsen na~in da se vodi biznis e koga menaxerite vladeat i vrabotenite slu{aat i pravat s$ {to }e im kaàt menaxerite. Vel~ veruva deka “{tosot” e vo lovewe na intelektot i deka organizacijata mora da gi ohrabruva lu|eto glasno da gi kaùvaat svoite idei i re{enija. Za da go napravi toa, Vel~ ja pretvori XE vo organizacija vo koja vladeat ideite i intelektot, namesto tradicijata i hierarhijata. Negovite soveti se da posvetite eden ~as nedelno za da vidite {to rabotat konkurentite i sekoga{ ponudete nagrada za najdobrata ideja. NE OBIDUVAJTE SE DA UPRAVUVATE SO SE, UPRAVUVAJTE POMALKU Ova zna~i da upravuvate bez da navleguvate vo detali. Kompaniite treba da gi ohrabruvaat vrabotenite da imaat svoj sopstven izbor i da razmisluvaat za sebesi. Vel~ smeta deka obvrska na kompanijata e da sozdade alatki i da gi obu~i vrabotenite za podobro da ja izvr{uvaat rabotata. Na krajot, rabotata na menaxerite e da kreiraat vizija i da go ostavat svojot tim da deluva na taa vizija. Toa e najdobriot na~in da bidete nastrana od “preterano menaxirawe”. Za da ne bidete mikro-menaxer, ne se “pletkajte” vo bezna~ajni detali, tuku menaxirajte pomalku i ovlastuvajte, delegirajte i ne zastanuvajte na ne~ij pat.

26 07.05.2010

MARKETING

^EKORI NA MYSTERY SHOPPING

a da se sprovede mystery shopping na najefikasen na~in, kako prv ~ekor treba da se identifikuva {to im e bitno na klientite i {to o~ekuvaat navistina od nas kako agencija, za da mo`at vrz temelite na tie informacii da postavat sopstveni standardi i da obezbedat kvalitetna usluga kon kupuva~ite, no ida definiraat biznis-procesi, kako i da gi educiraat vrabotenite za postavenite standardi. Sledi da se izbere partnerot, da se informiraat vrabotenite za celite na sproveduvawe na mystery shopping, poradi snimaweto na momentalnata sostojba na kvalitetot na uslugite kon klientite. Imeno, gledaj}i {to im e va`no na kupuva~ite, e od klu~no zna~ewe da se meri kako ni “odi”, no i kako & “odi” i na na{ata konkurencija. Potoa sledi klu~nata pravilna komunikacija na rezultatite pred menaxerite i vrabotenite, kako i sproveduvawe na korektivni aktivnosti za unapreduvawe na kvalitetot na uslugata preku eventualna promena i prilagoduvawe na postoe~kite rabotni standardi. Posle toa, sledi edukacija na vrabotenite za budewe na svesta za va`niot odnos so kupuva~ite i potrebnite

proda`ni ve{tini. S$ pove}e firmi implementiraat i sistem na nagraduvawe na menaxerite i vrabotenite vrz osnova na sprovedeniot mystery shopping. Posledniot ~ekor e kontinuirano sproveduvawe na mystery shopping so cel da se oceni efikasnosta na obrazovanieto i sproveduvaweto na korektivnite merki, kako i site vlo`eni napori, bidej}i programata mystery shopping e na redovna osnova, vo koja vrabotenite znaat deka sekoj kupuva~ mo`e da bide taen, i se mnogu poefikasni i objektivni na~ini vo vr{eweto na ednokratnite poseti. Za vreme na spremawe na mystery shopping bitno e da se zemat vo predvid slednive ~ekori: informirawe na vrabotenite za celite na sproveduvawe na mystery shopping, izrabotka i testirawe na pra{alnikot i scenarijata za sproveduvawe na posetite i telefonskite povici od strana na tajnite kupuva~i, izbor i obu~uvawe na tajnite kupuva~i, organizacija, sproveduvawe i kontrola na kvalitetot na posetite i telefonskite povici na tajnite kupuva~i, kako i izrabotka na izve{taj i prezentirawe na dobienite rezultati.

KAKO DA IZBERETE PARTNER ZA SPROVEDUVAWE NA MYSTERY SHOPPING? Mystery shopping vo najgolem del go nudat specijalizirani agencii, potoa toj moè da se pronajde i vo ponudite kaj agenciite koi{to nudat istraùvawe na pazarot, firmite za edukacija, marketing-agenciite, a ponekoga{ vo nekoi zemji toa go nudat i privatni detektivi. Bidej}i mnogu ~esto prvoto pra{awe e koj go rabote{e mystery shopping, potrebno e vnimatelno da se izbere partnerot za negovoto sproveduvawe. Pri toa se sovetuva da se vodi smetka za znaeweto i iskustvoto na partnerot vo oblasta na mystery shopping. Poradi toa proverite dali partnerot ima dovolen broj na tajni kupuva~i od razli~ni profili, dali gi izbira pravilno i kako gi educira, dali tajnite kupuva~i se iskusni, dali redovno ja izvr{uvaat taa rabota, dali moè agencijata vo kratok vremenski period da sprovede golem broj poseti i brzo da gi dostavi baranite rezultati. Vo svetot, voobi~aen standard za ispra}awe na rezultatite od mystery shopping online e vo rok od 24 do 48 ~asa od posetata ili povikot na tajniot kupuva~. Potoa vodite smetka za

kvalitetot na uslugata koja samiot partner vi ja dava i proverete {to }e se slu~i dokolku ne{to trgne krivo, dali agencijata garantira kvalitet za svojata usluga, dali postoi transparentnost na podatocite, vo koja mera, dali postoi mo`nost za podnesuvawe na `alba za izve{tajot. Ako odgovorot e potvrden na koj na~in i vo kolkav rok i dr.. I na kraj, ni najmalku ne e va`no dali partnerot e ~len na MSPA ili na nekoi drugi ugledni organizacii. Ako pomislite sami da organizirate proekt mystery shopping, razmislete na slednovo: Se zanimavate so H rabota, a ne vodite agencija za mystery shopping Organizacijata mystery shopping bara komplicirana logistika Bidej}i ~esto prvoto pra{awe na va{ite vraboteni e “koj go sproveduva{e mystery shopping?" vi treba agencija za mystery shopping koja ima iskustvo i dobar ugled vo ova podra~je. Agencijata ima educirani i iskusni tajni kupuva~i i osiguruva iskrenost, eti~nost, kako i kontrola na kvalitetot vo sekoja faza na proektot, go eliminira nekvalitetniot i nelogi~niot autput, gi po~ituva rokovite, re{ava brojni problemi i pra{awa.

KATERINA KOTLARESKA SWO RESE RESE ESEARC ARCH ARC H SWOTT RESEARCH

SWOT RESEARCH e edna od prvite doma{ni agencii za istraùvawe na pazarot koja, ko-mbiniraj}i gi metodite mystery shopping i market research, ovozmoùva integrirani istraùvawa so koi se dobivaat seopfatni rezultati za vistinskite potrebi na klientite, nivnite o~ekuvawa i zadovolstvo, kako i kvalitetot na uslugite koi gi dobivaat.

07.05.2010

KULTURA

NEDELA NA EVROPSKIOT FILM

KREATIVNA ME[ANICA Koga li~noto }e se sretne so univerzalnoto, toga{ nastanuva i dobro par~e film. Slu~ajno ili ne, vo taa (politi~ka) alhemija se krie i nastanokot i opstanokot na evropskata ideja STOJAN SINADINOV sinadinov@kapital.com.mk

edelata na evropskiot film, naslovena “Edna Evropa, edna kultura, edna kinematografija”, zavr{uva vikendov vo Kinotekata na Makedonija. Od dvaesetinata odli~ni naslovi na programata dosega bea prikaàni, me|u drugite, i “Jas, don Xovani” na Karlos Saura, “To~ka.kom” na Luis Teles, “Film” na Ivo Trajkov, “Kuskus i riba” na Abdel Ke{i{, “Dete na vojnata” na Kristijan Vagner... No, narednive tri dena se prikaùvaat, moèbi, najvrednite filmovi od ovoj pregled na aktuelniot evropski film, ~ij naslov e metafori~en antipod na Hitlerovata maksima “Edna zemja, eden narod, eden voda~”. Denes (7 maj, petok) od 17 ~asot na programata e finsko-germanskata koprodukcija “Svetlina vo kve~erinata” na kultniot Aki Kaurismaki. Tipi~na storija za negoviot opus: glavniot junak e apati~en ~ovek, no}en ~uvar, koj misli deka novata vrska so atraktivna “plavu{a” e dolgoo~ekuvaniot presvrt vo negoviot ìvot, s$ dodeka ne doznae deka ubavicata saka da go iskoristi za grabe` na zlatarnica. Vo terminot od 19 ~asot e kanskiot laureat, “Belata pandelka” na Mihail Haneke, crno-bel film za edno malo selo na severot na Germanija pred Prvata svetska vojna i ~udnite ritualni kaznuvawa vo nego, pottiknati od rigidnite verski moralni kodeksi. Mnogu-

KAKO SE KALE[E FA[IZMOT - mladiot Musolini vo “Pobeda” na Belokio

MIHAIL HANEKE - vode~ki evropski avtor mina vo filmot na Haneke go vidoa i ra|aweto na nacizmot kako op{testven fenomen. Peto~niot termin od 21 ~asot e rezerviran za gr~kiot film “Platonovata akademija” na Filipos Citos, koj e kritika na gr~kiot nacionalizam. Zdodevnoto sekojdnevie na glavniot junak, koe se sostoi od mal biznis so siroma{ni efekti, igrawe fudbal i podbivawe i prezirawe na albanskite ekonomski emigranti vo Grcija dobiva drug tek koga doznava deka i toj, moèbi, ima albansko poteklo... Sabotniot popladneven termin od 17 ~asot e planiran za romanskiot film “Angel zaka~en za mene” na George Preda: storijata govori za uspe{na pijanistka koja {to uìva vo vnimanieto na nepoznatiot oboàvatel koj ja opsipuva so nevoobi~aeni podaroci i poraki s$ do momentot koga }e se po~uvstvuva izmanipulirana vo taa izreìrana pretstava. Vo 19 ~asot na programata e bugarsko-holandsko-slovene~ko-germanskata koprodukcija “Svetot e golem

i spasenieto demne od sekade”. Glavniot junak doìvuva soobra}ajna nesre}a vo Germanija i doìvuva amnezija, pa dedo mu, so cel da se seti na minatoto, kupuva tandemvelosiped so koj patuvaat vo nivnata tatkovina Bugarija. Filmot ima internacionalna akterska ekipa sostavena od Miki Manojlovi}, Ana Papadopulu, Karlo Qubek, Hristo Mutaf~ev i dr. Vo tretiot saboten termin od 21 ~asot na programata e {pansko-portugalskata koprodukcija “Drvenata kutija” na Huan Karlos Falkon. Anhela Molina ja ima glavnata uloga vo storijata za pogrebot na eden omrazen ~ovek komu, dodeka trae bdeeweto do negoviot zakop, mu se osvetuvaat site onie koi ja nemale hrabrosta da go storat toa dodeka bil ìv. Vo nedelniot popladneven termin od 17 ~asot na programata e italijanskiot film ”Pobeda” na isklu~itelno angaìraniot avtor Marko Belokio. Vo ovoj film toj se zanimava so malku poznatata storija za prvata sopruga na

Musolini: pred po~etokot na Prvata svetska vojna, mladiot Benito, toga{ siroma{en socijalisti~ki sindikalec, ja ubeduva bogatata sopruga da go prodade celiot nejzin imot, a parite da gi investira vo vesnikot koj go osnova... Vo 19 ~asot se prikaùva “Prviot red” na Dejvid Glison, irsko-britansko-germanska koprodukcija za emigrantot od Kongo koj misli deka negovata sre}na idnina samo {to zapo~nala vo Irska. Prvo kriminalcite go grabnuvaat negovoto semejstvo i go ucenuvaat da im pomogne da ja ograbat bankata vo koja toj raboti kako ~uvar, a potoa ima problemi i so islednicite od emigrantskoto biro. Posledniot naslov na ovoj evropski pregled e rezerviran za {vedsko-danskiot film “Mamut” na kontroverzniot reìser Lukas Modison. Negovata storija zapo~nuva so idili~niot ìvot na moderna i uspe{na bra~na dvojka, posveten na nivnite elitni profesii (toj e veb-dizajner, taa e hirurg), pa zaradi pre-

KONCERT

KONE^NO, BOB DILAN! Eden od najpoznatite rok-muzi~ari na dene{nicata doa|a vo Skopje, organizatorite najavuvaat golem spektakl SILVANA JOVANOVSKA jovanovska@kapital.com.mk

{te eden muzi~ar od svetski kalibar gostuva vo Makedonija: dolgoo~ekuvaniot Bob Dilan. Po serijata od odli~ni koncerti, spisokot na zvu~nite imiwa od tefterot na Avalon produkcija prodol`uva. Koncertot }e se odr`i na 4-ti juni vo arenata Metropolis, a so nego }e bide ozna~en po~etokot na Skopsko leto, koj godinava ja proslavuva 50-godi{ninata. Salata }e bide prisposobena i podelena spored cenata na biletite, koi za ime od vakov tip se svedeni na minimum:

-godi{ninata na Skopsko leto so u~estvo na Dilan

2000 denari za stoewe, 2500 na balkonot, zad vip-delot 3000 i vleznicite za pred binata }e bidat 4000 denari. Dilan doa|a so svoe svetlo i ozvu~uvawe i so specijalna ekipa koja }e se gri`i za nego. Koncertot e so poddr{ka na Ministerstvoto za kultura, koi izrazija ogromno zadovolstvo {to se del od nastan od vakov tip. Organizatorite

soop{tija deka gostuvaweto na Dilan e vo ramkite na turnejata na popularniot

muzi~ar, koj }e nastapi i vo Sofija, Bukure{t, Belgrad i Zagreb.

LUKAS MODISON - Kontroverznost bez zadr{ka zafatenosta, nivnata }erka e odgleduvana od dadilka. Koga ma`ot zaminuva

na dale~en slu`ben pat, zapo~nuvaat nastani so dramati~ni posledici...

HI-TECH

30 07.05.2010 TOP-TEHNOLOGII

DO PODOBRO ZDRAVJE, KOMUNIKACIJA I EKOLOGIJA gledniot Tehnoloxi Rivju (Technology Review) ja objavi svojata godi{na lista na novi tehnologii vo oblasta na zdravjeto, ekologijata, komunikacijata... Sekoja godina najstariot svetski poznat magazin gi objavuva listite na novite deset tehnologii koi mnogu vetuvaat. Stanuva zbor za tehnologii koi spored uredni~kata politika na toa spisanie, sostaveno vo dale~nata 1899 godina pod pokrovitelstvo na Institutot za tehnologii Masa~usets, od Boston smetaat deka tie navistina }e go promenat na~inot na koj `iveeme. Za nekoi od niv s$ u{te nema soodvetni termini vo makedonskiot jazik. NOVO ORU@JE VO BORBATA PROTIV RAKOT Amerikanskata kompanija Genente~ (Genentech)e poznata po “herceptin”(Herceptin) i “avastin” (Avastin), dva izvonredni leka protiv rakot na dojkata. Herceptin e antitelo ~ij target e HER2, protein povrzan so 20% na tumori na dojkite. Avastin e antitelo koe go blokira proteinot VEGF koe go stimulira sozdavaweto na krvni `ili koi go hranat tumorot. Samo vo prethodnata godina ovie dva leka uspeaja da donesat prihod vo kompanijata od 11 milijardi dolari. Sega e

Spoj na dva revolucionerni leka protiv rak na dojka, fuzija na socijalnite mre`i so televizija i beton koj nema da & pre~i na priodata se me|u tehnolo{kite inovacii nameneti za idninata

milijardi dolari e dosega{niot prihod od lekovite protiv rakot na dojkata

napravena kombinacija od ovie dva leka za da se dobie eden, antitelo so dvojno deluvawe. Vo tek se probite na ovoj lek vrz pacienti koi se zaboleni od rak na dojka. Nau~nicite se nadevaat deka so ovoj lek }e se pomogne vo otstranuvawe na glavniot problem – hemoterapija t.e. tumorskite àri{ta da stanat otporni na lekovite. Tretmanot so eden lek koj gi uni{tuva tie àri{ta na mnogu na~ini moè da go poednostavi le~eweto. SOCIJALNA TELEVIZIJA Podolg period se zableùva deka e namalen interesot na sledewe na televiziski prenosi vo ìvo. Me|utoa, poslednive nekolku godini, nekoi nastani koi se prenesuvaat vo ìvo, kako {to se Olimpiskite igri, dode-

luvaweto na Gremi-nagradite, Oskarite, privlekuvaat zna~itelen broj na gleda~i. Analiti~arite tvrdat deka pri~ina za toa se novite naviki na gleda~ite. Dodeka se gledaat prenosi vo ìvo, lu|eto pu{taat sms-poraki, telefoniraat, sedat na Fejsbuk....Pottiknata od tie novi naviki, nau~nikot Mari Xo{ Montpeti ve}e nekolku godini raboti na razvojot na socijalnata televizija, koja bi trebala da gi soedini iskustvoto od socijalnite mreì so iskustvoto od pasivnoto tradicionalno gledawe na TV. Minatata godina Montpeti so svoite studenti ja prezentira{e novata socijalna televizija. Srednata baza na podatoci se sobira vo videoprilog kako {to e YouTube, kade {to se delat specifi~nite podatoci so ~lenovite na socijalnite mreì, ispora~uvaat video-prilog, a potoa im ovozmoùvaat na svoite korisnici da ispra}aat poraka preku i Phone. Na toj na~in, se izbegnuva koristeweto na TV-ekranot

Socijalno TV – ostanete pozrzani i pokraj prostornata dale~ina ZELEN BETON Poznato e deka proizvodstvoto na cement e golem izvor na jagleroden dioksid. Na primer, pri proizvodstvoto na eden ton “portland” cement, ~ie koristewe e mnogu ra{ireno, se osloboduva 650 do 920 kilogrami od toj ozloglasen gas. Celokupnoto svetsko proizvodstvo na cement vo 2009 godina go so~inuva 5% svetsko emitirawe na jagleroden dioksid minatata godina. Me|utoa, nau~nikot Nikolaos Vlasopulos do{ol do ideja kako da se re{i problemot so taa emisija. U{te kako student ja razvil idejata za sozdavawe na takanare~en “zelen cement” koj apsorbira pove-

za ispra}awe na poraki. Toa bi go iritiralo onie gleda~i koi ne sakaat tekstovite da im ja pokrivaat slikata na nivnite ekrani so visoka rezolucija. Istraùvawata na ovaa nau~ni~ka ja privlekoa kompanijata Briti{ telekom (British Telecom) koja podolgo vreme se zanimava so razvojot na svojata socijalna televizija. Ovoj trend na socijalna TV }e zaìvee vo narednite godini, smeta Montpeti i se raduva {to tokmu nejzinata }erka e mnogu motivirana za ovaa rabota. Ovaa TV bi moèla da im ovozmoì na svoite korisnici da ostanat povrzani i pokraj prostornata oddale~nost.

}e jaglerod dioksid otkolku {to osloboduva vo tekot na procesot na proizvodstvo. “Gi istra`uvav svojstvata na cementot koi se dobivaat so me{aweto na magnezium oksid so portland cement”, objasnuva Vlasopulos, koj vo me|uvreme go usovr{i svojot ”recept” kako da dobie ne samo ekolo{ki prifatliv, tuku i cement so potrebni mehani~ki svojstva. Blagodarej}i na finansiskata injekcija od okolu 1,5 milioni dolari koi gi donira{e Kralskoto dru{tvo, kompanijata Novakem (Novacem) }e zapo~ne so pilot-proekt, proizvodstvoto na zelen cement.

EKOLOGIJA

KAKO DA GI [TEDITE PARITE I PRIRODATA lobalnoto zatopluvawe, s$ pobrojniot otpad i zagrozuvaweto na prirodnite resursi se glavna grià ne samo za ekolozite, tuku i za nas. Dodeka sekojdnevno ja sfa}ame prirodata zdravo za gotovo, seto ona {to ni go dava prirodata so iljadnici godini poleka se gubi, a nie ne razmisluvame deka prirodnite izvori ne se ve~ni. Najgolemite ekolo{ki katastrofi gi predizvikuva industrijata, a ako ne moème celosno da gi spre~ime, moème barem da gi namalime nivnite negativni vlijanija i da ja za~uvame prirodata. Bez odrekuvawe i bez preterana angaìranost moème da pridoneseme za malo ekolo{ko ~udo. [tedlivi sijalici Iako se poskapi od obi~nite, nivniot vek na traewe e 10 pati podolg od obi~nite, kade {to samo 5% se koristi za osvetluvawe, dodeka ostanatiot del odi vo toplina. Osven toa, {tedlivoto osvetluva~ko telo koristi pet pati pomalku struja od voobi~aenoto, taka {to osven {to ja ~uva okolinata, dolgoro~no e i mnogu isplatlivo. Namalete so greeweto ili ladeweto Ne e potrebno da go isklu~ite greeweto ili ladeweto, tuku da go namalite pred da izlezete od doma i neposredno pred da legnete da odmorite. Na toj na~in }e go namalite potro{enoto fosilno gorivo i parite, se razbira, dodeka kosata i koàta }e vi bidat blagodarni poradi pomalku suviot vozduh vo prostorijata. Isklu~ete gi elektri~nite

Deset raboti kako da gi spasite ku}niot buxet i planetata Zemja

pati podolgo traat {tedlivite od obi~nite sijalici

[tedlivata sijalica tro{i pet pati pomalku struja od voobi~aenoto aparati Isklu~uvaweto na televizorot so dale~inskiot upravuva~ e pogodno dodeka leìte vo krevet, me|utoa e nezgodno za tro{eweto na struja. DVD-ta, kompjuterite i televizorite tro{at okolu 80% struja dodeka se na pozicijata "stend baj". Istoto vaì i za polna~ite na mobilni telefoni. Zadolìtelno isklu~uvajte gi otkako }e se napolni baterijata na mobilniot. Na toj na~in {tedite zna~itelno koli~estvo na energija. Oddale~ete go mebelot od radijatorite Na ovoj na~in }e ovozmoìte dotek na topol bran. Su{eweto na oblekata na zatopleniot radijator moèbi vi se ~ini kako dobra ideja, me|utoa na toj na~in se blokira toplinata koja e dovolna za celiot prostor. I kazan~eto {tedi Skoro edna tretina

od vkupniot iznos na potro{ena voda vo doma}instvoto se tro{i preku kazan~eto vo toaletot. Ako vo nego se vgradi pregrada, vodata }e te~e tolku kolku {to go dr`ite kop~eto. Na toj na~in mo`ete da spasite i do 8.000 litri voda godi{no. Tu{irajte se So tu{irawe se tro{i pomalku voda otkolku koga se bawate. Ako, sepak, se odlu~ite da ja napolnite kadata so voda, dobro bi bilo da ja podelite so nekogo. Ako pritoa upotrebite svetlo, toa neka bidat sve}i, zatoa {to na toj na~in planetata }e vi bide blagodarna. Sekoe lon~e so kapa~e Ako go zatvorite sadot vo koj gotvite, }e ja koristite samo onaa energija koja navistina vi e potrebna. Ako koristite rerna, stavete dve jadewa odedna{. Prilagodete ja goleminata na dvete grejni plo~i na goleminata na sadovite. Stoplete samo odredeno koli~estvo voda Koga sakate da napravite kafe ili ~aj, stavete samo onolku voda kolku {to e potrebno. Godi{no }e za{tedite iljada litri voda. Odmrznuvajte ja hranata Ako sakate zamrznatata hrana da ja podgotvite

vo mikrobranova pe~ka, prethodnata ve~er stavete ja vo fri`ider ili, pak, ostavete ja na sobna K

temperatura. Reciklirajte! Reciklirajte stara ambala`a, plastika, C

limenki. Veruvajte, prirodata }e vi bide blagodarna. O

SPORT

07.05.2010

SPORT

KAPITAL VI GO PRETSTAVUVA @OZE MURIWO, NAJDOBRIOT FUDBALSKI TRENER NA DENE[NICATA

TOTALEN HAOS VO FUDBALOT kipite na Rabotni~ki i Teteks se izborija za plasman vo finaleto na nacionalniot kup, no ne znaat koga }e igraat za vredniot pehar. Vo fudbalskata federacija na Makedonija propadna idejata za dvojna programa na 19 maj, koga so otvoraweto na svetskoto prvenstvo za fudbalerki do 19 godini, be{e planirano i odigruvawe na finalniot natprevar vo kupot. Na sugestija od FIFA-duelot e otka`an, a od ku}ata na fudbalot s$ u{te nemaat odredeno dopolnitelen datum. Renova be{e promovirana vo nov {ampion na Makedonija, no otkako be{e potvrdena suspenzijata na Pobeda, na prilep~ani im se izbri{ani bodovite osvoeni vo prvenstvoto, po {to borbata za titulata prodol`uva i vo narednite tri kola. Pobeda e tretata ekipa {to go napu{ti prvenst-

Fudbalerite na Pobeda go odigraa pogolemiot del od sezonata, iako be{e odnapred poznato deka }e bidat suspendirani voto sezonava, otkako prethodno natprevaruvaweto poradi bojkot go prekinaa Makedonija \P i Sloga jugomagnat.

FENI NEOSVOJIV VO KAVADARCI eni Industri povede so 2:1 vo finalnata serija od plej-ofot na makedonskoto ko{arkarsko prvenstvo, kade {to kavadare~kiot tim se bori za titulata so ekipata na Vardar Osiguruvawe. 80:74 glase{e rezultatot po krajot od sredbata, koja {to be{e re{ena duri vo poslednata minuta, blagodarej}i na serijata od 8:0 na doma{nite ko{arkari, koi poradi podobriot me|useben rezultat vo regularniot del od prvenstvoto finalnite dueli gi zapo~naa so prednost od 1:0. Najefikasen na terenot be{e ko{arkarot na Vardar, Damjan Stojanovski so postignati 22 ko{a, dodeka vo pobedni~kta ekipa, listata na strelcite ja predvode{e Xejms Laf so 15 poeni.

Laf be{e najefikasniot podinec vo pobedni~kata ekipa

Muriwo go poseduva receptot za brz uspeh

oss e ou

“UBIECOT C NA MESI” SR\AN IVANOVI] ivanovic@kapital.com.mk

oze Muriwo denes gi ìvee “yvezdenite migovi” od svojata trenerska kariera. Toj e najskapiot, najposakuvaniot i, vo momentov, najuspe{niot trener vo svetot. Portugalecot, kako “kormilar” na Inter e na najdobar pat da ja odbrani titulata vo Italija, no i da dojde do triumf vo Ligata na evropskite {ampioni. Vo serija gi eliminira{e ekipite na êlzi i Barselona, no ona {to mu dava dopolnitelen kredibilitet e faktot deka so odbranata na svojot tim, uspea da go sopre najdobriot fudbaler na dene{nicata Lionel Mesi. “Inter ne e odbranbena ekipa, ednostavno igrame dobro vo odbrana”. Ovaa konstatacija na Muriwo, na svoja koà ja po~uvstvuva Mesi koga vo dvata polufinalni natprevari od {ampionskata liga, vkupno tripati se povrza so topkata, a pritoa be{e onevozmoèn da dojde do poseriozna situacija za gol. Da, toa zvu~i, no i izgleda mnogu za~uduva~ki ako se zeme predvid faktot deka Argentinecot do duelot so Inter be{e vo svojata najdobra forma. Golemite ekipi na Arsenal vo Ligata na {apionite i Real Madrid vo {panskoto prvenstvo vo istiot period bea, bukvalno, torpedirani od Mesi, koj, bukvalno, si poigruva{e so odbranbenite fudbaleri na protivni~kite timovi. Mediumite ve}e zapo~naa da prenesuvaat komentari od timot deka Mesi e najdobriot vo istorijata i deka e nezapirliv. Toj e fudbalskiot Mesija, govorea mnogumina, no, od dene{na perspektiva, Muriwo e negoviot Pontij Pilat.

[AHOVSKA TAKTIKA VO DUELOT SO VAN GAL “Ne e bitno dali }e uspeeme da go pobedime Baern Minhen vo golemoto finale. Inter so sigurnost }e ja osvoi Ligata na {ampionite. Ako ne godinava, toga{ narednata, ili vo narednite nekolku sezoni”. To~no e deka samiot plasman vo finaleto na najkvalitetnoto evropsko klupsko nat-

Inter ne e odbranbena ekipa, tuku ednostavno igrame dobro vo odbrana. Ovaa konstatacija na Muriwo na svoja ko`a ja po~uvstvuva Mesi, koga vo dvata polufinalni natprevari od {ampionskata liga, vkupno tripati se povrza so topkata

prevaruvawe e uspeh sam po sebe za ekipata na Inter, koja spored igra~kiot kadar zaostanuva zad vode~kite ekipi od Stariot kontinent. No, so eventualnata pobeda na Baern, Muriwo }e dobie u{te edna potvrda na sopstveniot kvalitet, bidej}i trener vo bavarskiot klub e negoviot porane{en u~itel Luis van Gal. Dodeka prestojuva{e vo Barselona, Portugalecot vr{e{e nekolu asistentski ulogi za legendarniot angliski trener Brajan Robson, od preveduva~, lice za odnosi so javnosta, do pomo{niktrener. Za svojot porane{en mentor Muriwo ima samo pofalni zborovi, iako ja odbi negovata ponuda od Barselona da go sledi vo Wukasl. “Od Robson ja nau~iv najbitnata rabota vo ìvotot - koga si na vrvot vedna{ po~nuva{ da pa|a{, a od tvojata ume{nost zavisi so koja brzina }e go dopre{ dnoto”. No, otkako na Nou Kamp pristigna Van Gal, Muriwo be{e promoviran vo glaven trener na vtorata ekipa, kade {to od Holan|anecot dobi odvrzani race vo rabotata. @oze uìva{e potpolna doverba od Luis, od kogo samiot veli deka ja nau~il su{tinata na fudbalot. I pokraj toa {to nekolku godini rabotat na sosema razli~ni destinacii, dvajcata stru~waci ja imaat so~uvano odli~nata komunikacija, koja e zasnovana na debatirawe po razni takti~ki opredelbi na trenerskiot zanaet. Svoite razmisluvawa sega }e imaat mo`nost da gi preto~at vo delo i na fudbalskiot teren da “izdebatiraat” so postavenosta na svoite ekipi, koi sezonava se pokaàa kako najsilni, tokmu vo takti~kata podgotvenost. OD GODINA VO REAL MADRID? “So reprezentacijata na Portugalija planiram da se penzioniram, a nared-

poseduva receptot za brz uspeh, po {to stana omilen kaj vloùva~ite vo fudbalskite ekipi. Premnogu e golema pobaruva~kata za negovite uslugi za da toj se zadrì na edno mesto podolg period. Aleks Ferguson go predloì kako svoj naslednik vo timot na Man~ester junajted. Te{ko deka Muriwo }e moè da ostane nekolku decenii vo redovite na “|avolite”, kako {to toa mu uspea na ser Aleks, no, zatoa e na dobar pat da bide {ampion vo site zna~ajni nacionalni prvenstva, a {to se odnesuva do evropskite natprevari, tuka i onaka ima s$ osvoeno.

noto dostignuvawe vo mojata kariera posakuvam da bide {ampion vo {panskoto prvenstvo”, so ovaa izjava Muriwo ja podotvori {pekulacijata, spored koja od narednata ezona toj }e se najde na “kormiloto” od Real Madrid”. Ve}e podolgo vreme se govori za negoviot transfer na Pirinejskiot poluostrov, kade {to negovoto ime se povrzuva{e so {panskite giganti Real i Barselona. No, po eliminacijata na Barselona, te{ko deka Muriwo bi mo`el da se preseli vo katalonskata prestolnina, kade {to vo momentov e proglasen za najomrazeniot ~ovek. Ottuka, Real e edinstvenata opcija za Muriwo vo [panija. Pretsedatelot na kralskiot klub, Florentino Perez, kone~no se re{i vo svojata ekipa da donese kvaliteten i beskompromisen trener, na smetka na razgalenite yvezdi, koi dosega imaa zagarantirano mesto vo startniot sostav. “Ne znam to~no dali i dogodina }e go vodam Inter. Toa vo fudbalot nikoga{ ne se znae”, ovaa izjava portugalskiot stru~wak ja dade pred dva dena, po {to vrtoglavo zapo~naa da se {irat {pekulaciite za negoviot nov anga`man. Iako Real e “fiks” na mediumite, dosta ~esto se spomnuva i opcijata toj da go prezeme timot na Liverpul, kade {to letovo se pretpostavuva deka }e se slu~at seriozni promeni vo pogled na sopstveni~kot, trenerskiot i igra~kiot kadar. Bez razlika dali MuriSledna destinacija wo }e zamine ili }e se re{i da ostane vo za Portugalecot e Inter, od nego i na{panskoto prvenstvo tamu }e se baraat tituli. Toj go