BR.44_kapital_sreda 19 maj 2010 by Kapital Media Group

SVETSKITE BIZNIS LIDERI PROTIV KRIZATA PETER LE[ER SIEMENS

KOLUMNA M-R ZORAN JOVANOVSKI

GO KORISTI SVOJOT MORALEN KOMPAS ZA NAVIGACIJA NIZ KRIZATA STRANA 14

EKONOMSKA DEBATA

POTPRETSEDATEL NA SDSM

STRANA 13

GRUEVSKI-PAPANDREU PO ^ETVRTI PAT

MAKEDONIJA BROI SITNO DO SAMITOT NA EU! 6

KOLUMNA KIRIL NEJKOV KOMPANIITE DENES ZAVISAT OD DOVERBATA STRANA 12

VO FEVRUARI, ODLIV NA 22,7 MILIONI EVRA A STRANSKI INVESTICII II TORI STRANSKITE INVESTITORI FISI GI POVLEKOA PROFITITE DOMA STRANA 3

KOMPANII I PAZARI

ITALIJANSKI BIZNISMENI ]E GO OSVOJUVAAT REGIONALNOTO OBEDINUVAWE NA BERZITE E POSAKUVAN, NO TE[KO IZVODLIV PROEKT MAKEDONSKIOT PAZAR GRANIT GODINAVA PLANIRA RAST NA TEKNOHOSE VLO@UVA DOBIVKATA OD 7,7%.....................................STRANA 18 10 MILIONI EVRA GUVERNEROT CVRSTO GI DR@I REZERVITE VO BUNARXIK MALKU GRA\ANI ]E ]ARAT OD RASTOT NA DOLAROT...................................................STRANA 21 STRANA 7

NA ZATVORAWE, VTORNIK, 18.05.2010, 13.00~.

MBI 10 MBID OMB

00,42% 1,81% 00,18%

EVRO/DENAR DOLAR/DENAR EVRO/DOLAR

61,49 49,79 1,24

NAFTA BRENT EURORIBOR

776,25 1,25%

INDEKS NA MAKEDONSKA BERZA (18.05)

UVODNIK KATERINA SINADINOVSKA NA 17 JUNI OVOJ NAROD... KADE!? STRANA 2 UTRO VO VIKEND IZDANIETO NA KAPITAL, SPECIJALEN PRILOG

2 19.05.2010

NAVIGATOR

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

SREDA 19 MAJ 2010

NA 17 JUNI OVOJ NAROD... KADE!?

omalku od mesec ostana do Samitot na Evro pskata unija vo Brisel na koj }e se re{ava idninata na Makedonija - }e dobie li zemjava datum za pregovori (pa za 5 godini polnopravno ~lenstvo, kako {to veli Ervan Fuere), ili }e po~eka podobri vremiwa? Sega se nametnuvaat s$ pove}e pra{awa i dilemi. Nema ve}e izjavi na ubedenost vo golemata pobeda za dràvata vo juni, site se krajno vnimatelni vo toa kako gi formuliraat re~enicite. Ako prethodno, Vladata “uveruva{e” deka do juni }e se dobie datum, sega Vladata se “nadeva”. Ako prethodno od evropskite ~elnici pristignuvaa poraki deka do krajot na {panskoto pretsedatelstvo se o~ekuva deblokirawe na procesot, sega ambasadorite bez diplomatski rakavici velat deka se zagrièni za idninata na dràvata i n$ “karaat” deka postojano tapkame vo mesto. Ova zagriùva! êkorime edna{ napred, no pet pati nazad. Pa se predviduvaat apokalipti~ni scenari ja za zemjata. Razni d es ta bilizacii, poludramati~ni seansi vo lovi{tata na Josip Broz Tito(!?) Zagrièni se strancite za nas. De fakto! Mnogu go “nasekiravme” Brisel (i Fuere, sose Nimic treba da dobie Nobelova nagrada za trpelivost! ) ... Go “nasekiravme” i Va{ington (!?) Premnogu oru`je, a premalku su{tinski reformi! Lo{a kombinacija! Se zaangaìra celata me|unarodna zaednica, i preku ambasadori i preku dràvni sekretari silno

da lobira za da se stavi kraj na sporot so Grcija. Da se re{i pra{aweto, i Makedonija slobodno da trgne kon EU i NATO. Raka na srce, zaangaìran i “nasekiran” e i premierot Gruevski. Kolku {to od edna strana se “natega” so donesuvaweto odluka, tolku od druga, aktivno i vidlivo (no i pod masa) razgovara i pregovara so gr~kiot kolega Papandreu. Eve, zav~era povtorno se sretnaa vo [panija. Vedna{ po ve~erata so kralskoto semejstvo, premierot Gruevski polovina ~as se druèl so Papandreu. Kolku {to kafiwa ispijaa tie dvajca, ne ispijaa nitu edni nivni prethodnici! Sekoja mo`nost {to im se nudi ja koristat da sednat i vo ~etiri o~i da razmenat mislewa kako da gi obelat crvenite linii. Se dobiva vpe~atok deka nekako im uspeva (!?) Osven ako ne e Fatamorgana! Naivno e da se veruva deka za~estenite sredbi se ~ista slu~ajnost ili samo posledica na simpatiite {to Gruevski i Papandreu si gi neguvaat eden kon drug. Mnogu e poverojatno deka ra botata navis tina e dojdena do “nemajkade”. Sporot, za koj {to kako {to pi{uvavme ve}e, navistina stana neracionalen, besmislen, duri i dosaden. Ne e vozmo`no da ne moè da se re{i sega, a da moè podocna. Makedonija ve}e prokocka mnogu {ansi (poslednata vo Bukure{t 2008ma) da go zgrap~i momentot i da se pokaè deka e dorasnata da se nosi so ona {to & se nametnuva kako igra. Decidni se, jasni i glasni porakite od celiot me|unaroden faktor, deka ako ne se iskoristi prestojnata, za slednata mo`nost

KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk sinadinovska@ka @ pit p al.com.mk

}e treba da pomine vreme. A Makedonija, vreme nema. Vremeto e pari, pa nemame ni pari. Parite se stabilnost, pa i tuka ne sme za falewe. Ottuka, Nikola Gruevski na 17- ti juni, koga vo Brisel }e se rasprava za datumot za Makedonija, verojatno e vo dilema koe “odelo” da go oble~e!? No, toj verojatno znae deka celata makedonska javnost o~ekuva da izleze i li~no da soop{ti deka dr`avata stava kraj na agonijata. Od vegetirawe, trgnuva nekade napred ... Mo`ebi zatoa na 17-ti juni Gruevski zaka` a “golem senaroden miting” na plo{tadot vo Skopje, so koj }e se slavi 20-tiot rod end en na negovata partija, VMRO – DPMNE! “Partijata na seriozni odluki” (!?). Kakvi odluki premiere!?

GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIK

Qup~o Zikov ZAMENICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Aleksandra Nikolova: ++389 2 2551 441/ lok:104 nikolova@kapital.com.mk

Spasijka Jovanova, Verica Jordanova, Biqana Zdravkovska Stoj~evska

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL:

POMO[NICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Sawa Savovska: ++ 389 2 551441 /lok: 101

Igor Petrovski, Maja Bajalska Georgievska, Aleksandar Pisarev, Aleksandra Spasevska

REKLAMA

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 2551441/ lok:103

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

Nikolaj Toma{evski

OGLASI

GRAFI^KI PRELOM I WEB ADMINISTRACIJA

Dijana Gulakova: ++389 2 2551441/ lok: 105 gulakova@kapital.com.mk SPECIJALNI PRILOZI:

Jasmina Savovska Tro{anovski: ++389 2 2551 441/ lok: 102, prilozi@kapital.com.mk

MAKEDONIJA VODI NEUSPE[NA BORBA PROTIV SIROMA[TIJATA

maluvaat so merki i aktivnosti vo pove}e sferi, kako {to se vrabotuvaweto, obrazovanieto, zdravstvoto, socijalnata za{tita

OFFICE MANAGER I FINANSII:

pretplati@kapital.com.mk

SO STRATEGIJA PROTIV SIROMA[TIJA T A Siroma{tijata i socijalnata isklu~enost }e se na-

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 2 2551 441; faks: ++ 389 2 2581 440; e-mail: kontakt@kapital.com.mk Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul: Romanija bb (fabrika Gazela) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; PRETSEDATEL NA ODBOROT NA SODRU@NICI: Qup~o Zikov IZVR[EN DIREKTOR: Gordana Mihajlovska

1,2413

e{e v~era vrednosta na evroto vo odnos na dolarot, {to e malo poka~uvawe vo odnos na prethodniot den, no sepak, e mnogu nisko nivo. Evropskite ministri za finansii se zagri`eni od brzinata so koja evroto ja gubi vrednosta. Na finansiskite pazari dominira vpe~atokot deka planot na EU pretstavuva samo kratkoro~no re{enie i ne gi re{ava strukturnite problemi. Germanskiot minister za finansii Volfgang [auble smeta deka edinstvenoto re{enie za problemot e namaluvawe na buxetskiot deficit. Germanija vo ustavot se obvrza deka do 2016 godina buxetskiot deficit }e go svede na 0,35% od BDP. Pra{aweto e dali i drugite ~lenki na evrozonata }e gi stavat vo ustavot obvrskite za ograni~uvawe na deficitot.

Nade Toma{evska, Igor Toma{evski FOTOGRAFIJA

Aleksandar Ivanovski LEKTOR

Meri Kondoska

Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za nedelnikot “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot. Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

akedonija vodi neuspe{na borba protiv siroma{tijata, koja sega }e ja zasiluva so nacionalna strategija. Siroma{tijata i socijalnata isklu~enost }e se namaluvaat so merki i aktivnosti vo pove}e sferi, kako {to se vrabotuvaweto, obrazovanieto, zdravstvoto, socijalnata za{tita. Tie }e bidat vgradeni vo nacionalnata strategija, ~ija nacrt-verzija v~era otvori javna rasprava na sobraniskata Komisija za trud i socijalna politika, javi MIA. Po usvojuvaweto na Nacionalnata strategija, treba da sledi izrabotka na operativni planovi so konkretni aktivnosti, dinamika, no i potrebni pari za nivno sproveduvawe preku soodvetnite institucii. Ministerot za trud i socijalna politika, Xeqaq Bajrami, veruva deka so merkite i aktivnostite koi se zacrtani vo strategijata, Makedonija } e se izbori so posledicite na siroma{tijata, neednakvosta, socijalnata isklu~enost, nevrabotenosta, migracijata na mladite, stareeweto na populacijata. “Akcent vo strategijata e staven na vrabotuvaweto, koe e vo fokusot na vnimanieto na vladata, a vo isto vreme pretstavuva i osnovna alatka za socijalna vklu~enost. Staven e akcent i na socijalnata za{tita, obrazovanieto, zdravstvenata za{tita i

domuvaweto kako prioritet”, re~e Bajrami. Nevrabotenosta vo 1997 godina iznesuva{e 36%, a vo pad be{e do 2001 godina, koga iznesuva{e 30,9%. Po toj period beleì porast i vo 2003 godina dostigna 37,6% procenti, za po toj period povtorno da se zabeleì blag pad i vo 2009 godina se registrirani okolu 32% nevraboteni. Vo 1997 godina, stapkata na siroma{tija iznesuva{e 19%. Najvisok procent e zabeleàn vo 2003 - 30,2%, a od 2008 godina iznesuva 28,7%. Spored profesorot Jovan Pejkovski od Institutot za socijalna rabota i politika, koj bil vklu~en vo izgotvuvaweto na strategijata, zgolemuvaweto na vrabotuvaweto e moèbi najdobriot na~in za namaluvawe na siroma{tijata. “Vo Makedonija okolu 28% od naselenieto e siroma{no, a nevrabotenosta iznesuva 31%. Toa zna~i deka pra{aweto na siroma{tijata i nevrabotenosta direktno se povrzuva so socijalnata isklu~enost. Se javuva ma|epsan krug na siroma{tija, nevrabotenost, isklu~enost i obespravenost, {to vlijae na gra|anskiot status vrz ~ovekovite prava. Sogleduvawata se deka vrabotuvaweto e eden od glavnite faktori {to moè da vlijae na namaluvawe na siroma{tijata i isklu~enosta”, re~e Pejkovski. Spored nego, potrebno e da se napravat napori

28% od naselenieto vo zemjava e siroma{no

neformalnata ili sivata ekonomija, koja sega mo`ebi ja amortizira situacijata, da se transformira vo formalna ekonomija za podobri rezultati na podolg rok, da se sledat siroma{tijata i isklu~enosta i nivnoto dvi`ewe, kako i da se podigne javnata svest za ovie problemi. Spored profesorkata Marija Donevska, iako Makedonija vo izminatite godini ima napraveno mnogu vo sferata na socijalnata za{tita, sepak, ima u{te da se raboti, a pred s$ treba da se za{titat najsiroma{nite gra|ani, da se razviva voninstitucionalna i institucionalna za{tita, kako i da se zajakne sistemot na socijalna za{tita, voop{to. “Osobeno vnimanie treba da se posveti i na starite lica koi ne se korisnici na penzii, samohranite roditeli, licata koi zloupotrebuvaat drogi i na uli~nite deca, no i da se zajaknat kapacitetite na socijalnite slu`bi”, pora~a Donevska. Eden od klu~nite faktori, pak, za zgolemuvawe na vrabotuvaweto, a so toa i za namaluvawe na siroma{tijata, spored profesorkata Violeta Petrovska- Pe{ka, e obrazovanieto.

NAVIGATOR

19.05.2010

POBEDNIK

NE IM BE[E DENOT

LIDERI

BRITANSKA DOBRA RA VOLJA ZA DOBROTO TO NA DECATA a onkolo{koto oddelenie na Klinikata za detski bolesti vo Skopje kone~no se otvori prvata u~ilnica namen-eta za decata {to moraa podolgo vreme da pominuuwe. vaat vo bolni~ko lekuvawe. Vakviot proekt, iniciran an od soprugata na britanskiot skiot ambasador vo zemjava, Xoana Ki, ovozmoì za prvpat at vo zemjata decata, koi pogolem del od vremeto go pominuvaat vo bolnica, otkolku vo u~ili{nite klupi, da moàt da prodolàt so obrazovanieto. Tie sega }e moàt da sledat redovna nastava i normalno da prodolàt so svoeto obrazovanie. Toa }e im se ovozmoì da se ~uvstvuvaat kako del od realniot svet, od normalniot ìvot, }e im pomogne da go za~uvaat ~uvstvoto za realnost i podobro da se prisposobat koga }e izlezat i }e se vratat vo u~ili{nite klupi. Iako i prethodno postoeja odredeni inicijativi za vnesuvawe obrazoven proces na Klinikata za detski

N ERVAN FUERE

VUK JEREMI]

VASIL GR^EV

[ABAN SELIU

nikoaksimalno ja koristi udskiot sovet se pretirekcijata za za{tita Ekonvroambasadorot ga{ ne bil pokriti~en Mprednosta na Srbija Svori vo praven gali- Di spasuvawe ne uspea Makedonija, i vo odnos kako ~lenka na ON za matijas, so {to u{te da ja spasi Makedonija na politi~kiot dijalog i vo odnos na reformite

da gi brani nejzinite interesi

pove}e pridonesuva za haosot vo ovaa sfera

od poplavite koi se prisutni so meseci

VO FEVRUARI, ODLIV NA 22,7 MILIONI EVRA STRANSKI INVESTICII

STRANSKITE INVESTITORI SI GI POVLEKOA PROFITITE DOMA Spored statisti~kite podatoci na Narodnata banka, vo fevruari vo zemjava vlegle samo 16 milioni evra stranski investicii, no izlegle 22,7 milioni evra. Vkupnata suma na stranski investicii vo prvite dva meseci iznesuva 14,4 milioni evra ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

amesto da se vlevaat, stranskite investicii se odlevaat od zemjava. Iako vladata pravi golemi napori za da privle~e stranski investitori, vo fevruari od dràvata se odleale 22,7 milioni evra stranski investicii, {to verojatno e rezultat na povlekuvaweto na ostvarenite profiti vo 2009 godina vo doma{nite kompanii so stranski kapital. Stranskite investitori gi prefrlaat parite vo mati~nite zemji kade {to se nivnite firmi-majki. Malku e verojatno deka stanuva zbor za investicii na Makedonija vo stranstvo. Spored statisti~kite podatoci na Narodnata banka, vo fevruari vo zemjava vlegle stranski investicii vo iznos od samo 16 milioni evra. Poradi pogolemiot odliv, vkupnata suma na stranski investicii vo prvite dva meseci iznesuva 14,4 milioni evra. Podatocite od NBM pokaùvaat deka na ime pobaruvawa od ostanat kapital od dràvata vo prvite dva meseci se odleale 43,3 milioni evra. Ako se zeme brojkata vo

GUBITNIK

GOLEM ÊKOR NAZAD AD Bunarxik - 2 prvite dva meseci lani, koga se investirani vkupno 54,3 milioni evra, godinava obemot e skoro ~etiripati pomal. So ova u{te edna{ se pokaùva deka kampawata na vladata za privlekuvawe stranski investici ne gi dava o~ekuvanite rezultati, a ~ini mnogu. Minatata godina so 181 milioni evra Makedonija be{e posledna zemja vo regionot po nivoto na stranski investicii. Objasnuvaweto od direktorot na Agencijata za stranski investicii, Viktor Mizo, za porazitelnite brojki be{e deka poradi krizata, investitorite se vozdrùvale od vloùvawa. No, toj o~ekuva ovaa godina, koga svetskata kriza poleka popu{ta, vo Makedonija da ima pogolem priliv na stranski investicii. Spored nego, go-

3 FAKTI ZA...

330 935 320

EVRA IZNESUVA PROSE^NATA MESE^NA PLATA VO MAKEDONIJA, SO [TO VO REGIONOT SME PODOBRI SAMO OD SRBIJA EVRA MESE^NA PROSE^NA PLATA IMAAT SLOVENCITE KOI SE NAJPLATENI OD ZEMJITE NA PORANE[NA JUGOSLAVIJA

EVRA PROSE^NA PLATA GI STAVA SRBITE NA POSLEDNO MESTO SPORED MESE^NITE PRIMAWA

dinava ne samo {to ima najava za realizacija na nekoi od prethodno najavenite investicii, koi bea odlo`eni, tuku ima i najava za novi. Vo obidot da se zgolemi nivoto na stranski investicii, vladata odlu~i da gi zgolemi nadle`nostite i funkciite na Agencijata za stranski investicii. Kako edna od antikriznite merki na vladata, Agencijata sega ne samo {to }e privlekuva stranski investicii, tuku i }e gi promovira makedonskite proizvodi vo stranstvo. Nema rezultati ni od promotorite. Osven skandaloznoto rabotewe na promotorot vo Amerika, nemame nikakva informacija {to rabotat 35-te promotori i so kolku investitori stapile vo kontakt. Posleden obid na vladata za da privle~e investi-

tori be{e gradeweto na u{te edna tehnolo{ko-industriska zona, Bunarxik 2, vedna{ do postoe~kata Bunarxik 1. Vo ovaa zona, koja treba da bide izgradena za edna godina, treba da niknat 20 fabriki, a obrazloènieto od vladata zo{to se gradat zoni koga nema investitori, be{e deka koga }e pomine krizata, dràvata treba podgotveno da gi do~eka stranskite investitori. Vo prvata industriska zona zasega se prisutni samo dve stranski kompanii, Xonson Meti i Xonson Kontrols. Pred eden mesec, vladata po~na i so izgradba na tehnolo{ka zona vo [tip, a be{e najavena i edna zona vo Tetovo. Niz celata dràva predvideno e da bidat izgradeni 11 tehnolo{ki, industriski, razvojni zoni.

PROCENKI...

zjavata na srpskiot kiot patrijarh Irinej deka eka “MPC se predavnici ci i epizoda so minliv kara-kter” lesno moè da goo obezvredni postignatoto vo dosega{nite pregovori me|u MPC i SPC. A, see ~ine{e deka retorikata naa radikalnite nacionalisti ti vo Soborot na SPC e odamna na zaboravena i deka soni{tata tata za ju`nata banovina trajno ajno mu go otstapija prostorott na javeto, vo koe, duri i kanonski, nski, najprirodno e edna nezavisna isna dràva so dominantno pravoslavno naselenie da ima samostojna crkva. Site primeri od istorijata na crkvata, bez isklu~ok, pokaùvaat deka nametnuvaweto na jurisdikcija od crkvi i dràvi so ekspanzionisti~ki pretenzii sekoga{ odi protiv duhovnosta, neretko teraj}i gi obespravenite narodi da pobaraat re{enie i nadvor od pravoslavieto. Zatoa e mnogu ~udno {to eden patrijarh, kako da stanuva zbor za nekoj nedoveten politi~ar, tolku neodgovorno gi povredi ~uvstvata na vernicite na MPC, narekuvaj}i ja nivnata

XOANA KI bolesti, tie bea neuspe{ni. Dve decenii, decata, koi poradi bolesti ne moèa da sledat nastava, bea sosema otse~eni od obrazovniot proces. Povtorno, kako i za s$ vo Makedonija, treba{e da dojde nekoj stranec za da ni pokaè deka ovoj proekt ne samo {to e dobar, tuku e od krucijalno zna~ewe za decata. Samoinicijativnosta i dobrata volja na Xoana Ki bea sosema dovolni za voveduvawe na obrazovanie vo ovaa klinika, ne{to za {to nikoj vo poslednite dve decenii ne pokaà sluh i razbirawe.

PATRIJARH SRPSKI, IRINEJ crkva epizoda, i toa so minliv karakter, i istovremeno proglasuvaj}i gi za predavnici. No, predavnici na {to? Na velikosrpstvoto? Ako patrijarhot misli na predavnici na crkvata, tuka mnogu se laè, za{to za s$ {to }e & go zabeleì na MPC, ima soodveten primer i vo crkvata {to ja vozglavuva. Posle s$, se postavuva pra{aweto kako patrijarhot Irinej po vakvata izjava }e sedne so negovite bra}a arhierei od MPC, a toa }e se slu~i, kade i da e, i }e prodolì tamu kade {to zastana negoviot prethodnik, mnogu po~ituvaniot patrijarh Pavle?

MISLA NA DENOT

NURIEL RUBINI

profesor na Univerzitetot vo Wujork

KRIZATA VO EVROZONATA SE U[TE NE E ZAVR[ENA

rizata {to ja zafati evrozonata s$ u{te ne e zavr{ena, bidej}i Grcija i ponatamu e samo “vrv na ledeniot breg”, izjavi profesorot na Univerzitetot vo Wujork, Nuriel Rubini. Spored nego, ona so {to sega se soo~uvame vo evrozonata pretstavuva vtora etapa od tipi~nata finansiska kriza. “Paketot na Evropskata unija od 750 milijardi evra e namenet za spre~uvawe na pogubnoto vlijanie na gr~kata kriza i ne vnese mir na pazarot, bidej}i ostanuva pra{aweto dali vladata na taa zemja e dovolno silna za da gi realizira neophodnite strogi merki. Pazarite i ponatamu so somnevawe gledaat na plate`nata sposobnost na nekoi evropski zemji, so ogled na zna~itelnite finansiski i ekonomski problemi vo evrozonata”, smeta Rubini.

USPE[NITE KOMPANII OBI^NO SE PREDVODENI OD DOKA@ANI EGZEKUTIVCI, KOI SE, VSU[NOST, KOMPETENTNI BENEVOLENTNI DIKTATORI

RI^ARD PRAT OSNOVA^ NA EDNA OD NAJGOLEMITE KOMPANII ZA HARTIJA, PAKUVAWE I RECIKLIRAWE I EDEN OD NAJBOGATITE LU\E VO AVSTRALIJA

4 19.05.2010

NAVIGATOR

SVET

0-24

...SRBIJA VO PANIKA

...NEVREME VO UNGARIJA

...TAJLAND VO VOJNA

Dinarot vo sloboden pad

Avtomobil vo kro{na

“Crvenite ko{uli” spremni za pregovori

oradi obilnite vrne`i i silnite vetrovi vo Ungarija, pove}e od 2.000 lu|e se evakuirani. Nastradaa mnogu domovi i avtomobili.

senatori posreduvaat vo pregovorite me|u vlaTna ajlandskite data i bunotovnicite od “Crvenite ko{uli” za zapirawe nemirite. Dosega vo nemirite zaginaa stotina lica.

rednosta na srpskiot dinar padna na najnisko istorisko P Vsmetaat nivo vo odnos na evroto od 100,99 dinari. Ekonomistite deka slabeeweto na valutata e neminovno.

FOTO NA DENOT

Latinska Amerika i Karibite se glaven prioritet na {panskoto pretsedatelstvo na EU Latinska Amerika i Karibite se glaven prioritet na {panskoto pretsedatelstvo na EU, a tie se vaèn prioritet i za Evropskata komisija, izjavi premierot na [panija, Hoze Luis Zapatero na otvoraweto na [estata sredba na {efovite na dràvi ili vladi na zemjite od EU, Latinska Amerika i karibskiot region {to se odrùva vo Madrid. Pretsedatelot na EU, Herman van Rompuj istakna deka EU, Latinska Amerika i Karibite se prirodni partneri i sojuznici, dodavaj}i deka zemjite od ovie regioni se povrzani so silni istoriski, kulturni i ekonomski vrski i deka gi spodeluvaat osnovnite vrednosti i principi kako {to se po~ituvaweto na ~ove~kite prava, demokratijata i socijalnata pravednost. Rompuj oceni deka toa pretstavuva mo`nost dvata regiona da se soo~at zaedno so dene{nite globalni predizvici. „EU saka da prodolì da gi poddrùva naporite na regionot vo borbata protiv siroma{tijata”, izjavi pretsedatelot na EU.

DVA, TRI ZBORA “Evropejcite treba da izvle~at korist od sega{nata kriza i da go promenat modelot na instituciite so cel da go usovr{at evroto. Dokolku sakaat napredna Evropa i uspe{na evrozona, treba da go zavr{at procesot na voveduvawe i dorabotka na evroto” DOMINIK [TROS KAN izvr{en direktor na Me|unarodniot monetaren fond

“Sproveduvame reformi vo ovie te{ki vremiwa i ve}e vo juni }e go objavime planot na nivnoto ostvaruvawe. Smetame deka Rusija }e bide na{ strate{ki partner vo toj proces” VIKTOR JANUKOVI^ pretsedatel na Ukraina

“Svetot ima{e sre}a so pandemijata na gripot A predizvikan od virusot H1N1. Sre}a e {to virusot ne mutira{e vo posmrtonosna forma i {to rezistentnosta na lekovite ostana ograni~ena” MARGARET ^AN generalen direktor na Svetskata zdravstvena organizacija

GADGETS

SO SEKOJ KUPEN PRIMEROK NA MAGAZINOT KAPITAL SLEDUVA BESPLATEN DNEVEN VESNIK KAPITAL

^ITA^ NA ELEKTRONSKI KNIGI SO LCD TFT-EKRAN

ompanijata nSEC }e im ponudi alternativa na ~itatelite na elektronski knigi. Stanuva zbor za elektronskiot ~ita~ na knigi EB710, koj ima LCD TFT 7-in~en ekran vo boja. Rezolucijata na ovoj ekran e 800H480 pikseli. Toj vi go privlekuva vnimanieto so cel paket na funkcii

kako muzi~ki i videopleer, FM radio, poddr{ka na dokumenti vo formatite ASCII, UNICODE TXT, DOC, PDB, HTML, PDF, FB2. ^ita~ot ima kalendar i izlez za nadvore{na memorija. Kompanijata s$ u{te ja nema objaveno cenata i datumot koga noviot ~ita~ }e ja vidi svetlinata na denot.

6 19.05.2010

POLITIKA

@EQU @EQEV: KONFLIKTOT ZA IMETO E PERVERZEN!

KACIN: EVROPSKATA UNIJA DA POMOGNE VO SPOROT ZA IMETO

lokiraweto na zapo~-nuvaweto na pregovorite na Makedonija so Evropskata unija od strana na Grcija poradi problemot so imeto e "perverzno", kako {to e i neprifatlivo za edna zemja da bide spre~ena da go koristi imeto {to sama si go izbrala,- izjavi @equ @eqev, prviot pretsedatel na Bugarija, vo intervju za evropskiot magazin "Euraktiv". "Ne e prifatlivo {to Evropskata unija odlu~uva za barawata na zemja koja dr`i eden glas vo krugovite na Unijata", objasnuva @eqev vo intervjuto. Toj istovremeno

vropskata unija mora da pronajde svoja uloga vo pronao|aweto na kompromis vo sporot za imeto me|u Makedonija i Grcija, bidej}i so toa }e se garantira zabrzuvawe na evropskata integracija na zemjite od regionot. Ova go izjavi slovene~kiot evropratenik Jelko Kacin, na v~era{nata sredba so komesarot za pro{iruvawe [tefan File.

e osnova~ i pretsedatel na Balkanskiot politi~ki klub, nevladina organizacija koja na edno mesto gi sobira poznatite politi~ari i intelektualci od Jugoisto~na Evropa. "Grcija samo bara argument protiv integracijata na Makedonija vo Evropskata unija. Ova e opasno, bidej}i toa kreira tenzii vo Makedonija me|u tamo{nite Albanci i Makedonci", veli @eqev vo ova intervju.

"Iskreno pozdravuvam dodeluvawe na datum za po~etok na pregovori so Island, no Island e na zapad. Vo ovoj moment nam ni se potrebni ~ekori vo evropska integracija i na jugoistokot na Evropa" poso~il Kacin na sredbata so File. Zatoa, na ovaa sredba Kacin pobaral Makedonija da bide slednata zemja od regionot so koja Unijata }e gi zapo~ne

pristapnite pregovori za integracija. Stanuva zbor za zemja koja pet godini ~eka odreduvawe na datum za start na pregovorite, uka`al Kacin. Sredbata na Kacin i File se odr`a vo Strazbur, na marginite na zasedanieto na Evropskiot parlament. Spored soop{tenijata od kabinetot na Kacin, ovoj sostanok bil dolg i konstruktiven.

GRUEVSKI-PAPANDREU PO ^ETVRTI PAT

MAKEDONIJA BROI SITNO DO SAMITOT NA EU! Kako {to raste pritisokot od me|unarodniot faktor za {to poskoro re{enie na problemot so Grcija, taka s$ posilni se kontaktite na relacija Skopje–Atina. Sepak, vo oficijalnata izjava premierot Gruevski ostanuva rezerviran za pra{aweto dali e moèn kompromis vo mesecot {to sleduva, i ponatamu tvrdi deka re{enieto e kaj Papandreu. “Ne bi moèl da kaàm ni deka sum pogolem, nitu deka sum pomal optimist otkolku prethodno, zatoa {to sporot e dolgoro~en i dolgo vreme go o~ekuvame negovoto finale” Gruevski veli deka na sredbata negoviot gr~ki kolega izrazil volja i èlba za {to pobrzo re{enie na sporot, vo ramkite na procesot {to se vodi pod Obedinetite Nacii i deka o~ekuval medijatorot Nimic da

predlo`i re{enie {to bi bilo prifatlivo za dvete strani. No, makedonskiot premier e somni~av vo zalo`bite na Papandreu. “Se nadevam deka zborovite }e bidat preto~eni vo dela, zatoa {to edno e da se zboruva ne{to, a drugo e istoto da se odraboti. Zatoa bi bil vozdr`an vo odnos na toa”, veli Gruevski. Do zatvoraweto na vesnikot, Papandreu

KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

pontano i srde~no – vaka pominala neformalnata sredba na dvajcata premieri, Nikola Gruevski i Jorgos Papandreu, na marginite na Samitot EU – Latinska Amerika vo Madrid. Vo prijatna atmosfera, no bez pribli`uvawe na stavovite. Se sretnaa premierite, razgovaraa i po sostanokot, makedonskiot premier izleze kako {to vleze vo nego – ni pomal, ni pogolem optimist od porano (!?) Spored Gruevski, stanuva zbor za eden te`ok, seriozen i problem {to koj go re{avame mnogu godini nanazad i deka toj samiot ostanuva vo o~ekuvawe na re{enie za sporot.

FUERE SEKOJDENVNO INSISTIRA NA RE[ENIE Makedonija i Grcija maksimalno da go iskoristat vremeto do junskiot Samit na Evropskata unija i da najdat re{enie na problemot so imeto, izjavi evroambasadorot Fuere v~era, na debatata za nevrabotenosta na mladite vo Makedonija. “Imame samo eden mesec na raspolagawe do sostanokot na Sovetot na ministri. Smetam deka ova vreme treba maksimalno da se iskoristi od dvete strani za da se intenzivira dijalogot i za da se najde zaemno prifatlivo re{enie. Mora da imame nade` deka re{enie, sepak, e mo`no”, izjavi Fuere.

DENES SE ÎTA KONE^NATA PRESUDA ZA JOHAN TARÛLOVSKI a{kiot tribunal denes }e ja soop{ti kone~nata presuda za àlbata na Johan Tar~ulovski obvinet so dvanaesetgodi{na zatvorska kazna za slu~ajot "Quboten". Za vreme na poslednoto soslu{uvawe, odbranata od Ha{kiot tribunal pobara Tar~ulovski da bide osloboden od site obvinenija. Vakvoto barawe e poradi toa {to, kako {to

naveduva odbranata, policiskata akcija vo Quboten bila legitimna i spored me|unarodnoto pravo, ne mo`e da se smeta za voeno zlostorstvo. Spored odbranata, stanuva zbor za slu~aj bez direkten dokaz za izvr{eno voeno zlostorstvo. Za vreme na ~itaweto na kone~nata presuda, Johan Tar~ulovski }e bide poddr`an od ~lenovite od semejstvoto, kako i od

s$ u{te nema{e dadeno oficijalna izjava. Paralelno so sredbata vo Madrid, od kabinetot na medijatorot Metju Nimic soop{tija deka s$ u{te ne e gotov noviot predlog i deka s$ u{te ne e zaka`ana sredba so pregovara~ite Zoran Jolevski i Adamantios Vasilakis. “Ambasadorot Nimic e vo postojan kontakt so dvete strani od poslednite sredbi vo Wujork odr`ani na krajot na april, no s$ u{te ne odlu~il za terminot za nova sredba”, izjavi portparolot na Nimic, Ari Gaitanis. Pretsedatelot Ivanov, na sabotniot ru~ek so liderite na najgolemite partii pora~a deka o~ekuva medijatorot da izleze so noviot “paket–idei” do krajot na maj i deka pretpostavuva oti Nimic seriozno rabotel na podgotovkata na konkreten predlog, i zatoa dosega ne izlegol vo javnosta.

VMRO–DPMNE I SDSM SO ME\USEBNI OBVINUVAWA! stotina pretstavnici na zdruènieto za negova poddr{ka, novinari i partiski pretstavnici koi denes so specijalen ~arterlet otpatuvaa za Hag. Osven po àlbata na Tar~ulovski, ha{kite sudii denes }e se izjasnat i za àlbata na obvinitelstvoto za osloboditelnata presuda za porane{niot minister za vnatre{ni raboti, Qube Bo{kovski, koj be{e obvinet za istiot slu~aj.

ladeja~kata VMRO-DPMNE deneska ja povika Antikorupciskata komisija {to poskoro da ja razgleda dokumentacijata so koja go obvinuva pratenikot Vlado Bu~kovski deka napravil somnitelni zdelki vredni pove}e od 100 milioni denari. Prateni~kata od VMRO-DPMNE Marija Andonovska deneska pred kancelariite na Antikorupciskata komisija pobara od Komisijata da se proiznese po odnos na som-

nevawata na partijata deka Bu~kovski prefrlal pari samo na firmite Vil Gradba, Idnina In`enering i Kripto, koi spored nivnite podatoci, se vo sopstvenost na bliski rodnini na pratenikot. "Spored dokumentacijata koja {to ja poseduvame, Vlado Bu~kovski, dodeka be{e minister za odbrana, ima prefrlano sredstva samo na tri firmi koi {to naj~esto gi dobivaa tenderite od strana na Ministerstvoto

za odbrana. Site tri firmi se vo sopstvenost na soprug, sopruga i niven blizok rodnina", uka`a Andonovska. Andonovska obrazlo`i deka tie se somnevaat deka Bu~kovski sklu~il odnapred dogovoreni zdelki vredni pove}e od 100 milioni denari. Opoziciskata SDSM reagira{e na vakvite obvinuvawa. Velat deka vlasta napravila grub pritisok vrz antikorupcionerite.

FOKUS

19.05.2010

ZAPO^NA BERBATA NA GRADINARSKOTO PROIZVODSTVO

ZATI[JE PRED BURA VO STRUMI^KO!? GORAN LEFKOV

lefkov@kapital.com.mk lefkov@kapital com mk

radinarite vo strumi~ko zapo~nuvaat so godine{nata berba! "Kapital" se zainteresira za sezonata na ovaa zemjodelska granka, koja i godinava, kako i minatite ~etiri godini, e silno subvencionirana od strana na dràvata. Vo Strumi~kiot region denovive se ~uvstvuva zati{je pred bura!? Dosega samo zelkata zamina vo izvoz od Makedonija. Zemjodelcite se zadovolni od cenata od 15 denari za kilogram! Ostanuva neizvesnosta okolu plasmanot na ostanatite proizvodi. Za nekolku dena }e zapo~ne berbata na domatite pod plastenici, koga se o~ekuva i namaluvawe na cenata (!?) i po~etok na problemite. Na{i izvori od strumi~ko potvrduvaat deka e mo`no da ima odredeni problemi pri otkupot na domatite, no zasega e s$ u{te rano da se izleze so tvrdewe za visinata na cenite i koli~inite koi }e se ponudat na pazarot. “Zelkata pomina dobro ovaa godina, i krastavicata zasega e dobra. Problemi moème da imame so oranèriskite domati koi padnaa na 35 do 40 denari. S$ u{te e rano da davam prognoza za cenite na domatite i na piperkite. Za brzo vreme se o~ekuva pogolem priliv na domati, so {to e logi~no i da se urne i cenata”, veli Riste Velkov, pretsedatel na Agrosojuz, zdruènie na proizvoditeli na ranogradinarski proizvodi od strumi~koto selo Vasilevo. I otkupuva~ite se vozdrùvaat od procenki za tekot na otkupnata sezona na ranogradinarskite proizvodi, potenciraj}i deka pazarot so ovie

Analizata na “Kapital” na terenot poka`a deka ranogradinarskite proizvoditeli godinava dobro pominaa so otkupot na zelkata! Zemjodelcite se zadovolni so otkupnite ceni. Sepak, s$ u{te e rano da se pretpostavat cenite na ostanatiot zelen~uk!? I dali se o~ekuvaat problemi so plasmanot. Noviot zakon precizno go regulira otkupot na zemjodelski proizvodi!? No, kako i sekoga{, zakonite i ne bile problem! Problem e inspektorite da izlezat na teren i da go kontroliraat sproveduvaweto na zakonot!?

15 40

denari be{e prose~nata otkupna cena na zelkata

denari e oran`eriskata cena na domatite vo strumi~ko

proizvodi e nepredvidliv i deka rabotite se menuvaat od ~as vo ~as. “Zasega e rano da kaème kolkavi }e bidat cenite i dali }e imame problem pri otkupot na ranogradinarski proizvodi. Koli~inite {to gi otkupuvame sega se mali i ne moème da izvle~eme zaklu~ok spored sega{nata sostojba! Prognozi moème da davame najrano za 10 dena”, procenuva \or|i Vasilev, trgovec so ranogradinarski proizvodi od strumi~ko. Van~o \or|iev, sopstvenik na kompanijata za otkupuvawe na zemjodelski proizvodi Sonce od Murtino i pretsedatel na strumi~koto zdruènie na otkupuva~i na zelen~uk Vegamak, smeta deka }e nema pozna~ajni problemi pri otkupot na zelen~ukot od strumi~ko. “Zasega ne o~ekuvame da ima nekoj problem so ranogradinarskite proizvodi, osven so industriskata piperka koja godinava e zasadena na povr{ini za 30% pogolemi

vo odnos na minatata godina. Zelkata pomina dobro godinava. So domatite se najavuva{e deka }e ima problemi, zatoa {to za ovie denovi se najavuvaa zgolemeni koli~ini, no so zaladuvaweto na vremeto ovie dva-tri dena se zabavi i zreeweto na domatite, so {to se namaleni koli~inite koi se o~ekuvaat vo naredniot period”, dodava \orgiev. PRERABOTUVAÎTE NE OÊKUVAAT TURBULENCII PRI OTKUPOT Inaku, spored analizite, najgolem del od makedonskite ranogradinarski proizvodi zavr{uvaat vo Srbija, Slovenija, Hrvatska i Slova~ka, Rusija, Bugarija i Polska. Spored neoficijalni podatoci, od Strumi~kiot region godi{no se izvezuva zelen~uk vo vrednost od nekolku desetici milioni evra. Makedonskite prerabotuva~ki kompanii, pak, se mirni i nemaat osobeni problemi so otkupot na zemjodelski proizvodi za prerabotka. Tie smetaat deka s$ u{te e rano da se prognozira otkupnata sezona, i potenciraat deka so noviot Zakon za zemjodelstvo treba da im se olesni rabotata, bidej}i odnapred } e moàt da si gi planiraat koli~inite koi treba da gi otkupat. Tina Karadakovska, marketing-menaxer vo strumi~kata konzervna kompanija Dentina, potencira deka godinava }e imaat posigurni koli~ini. Taa o~ekuva podobra godina.

“Zelkata ve}e ja plasiravme na pazarite na porane{na Jugoslavija. So nea pominavme dobro i istoto go o~ekuvam i so ostanatite zemjodelski proizvodi. Potpi{uvame dogovori za otkup na zemjodelski proizvodi vo koi to~no se odredeni cenite i koli~inite koi treba da ni gi predadat zemjodelcite ”, smeta Karadakovska, i dodava deka so potvrdite koi im gi izdavaat na zemjodelcite tie mo`at da apliciraat za subvencii. Prerabotuva~ite smetaat deka so ova se ureduva otkupot i se nadevaat deka inspekciskite organi }e go sprovedat ovoj zakon, deka }e ja zgolemat svesnosta kaj zemjodelcite i deka nema da gi ostavat bez surovini godinava. Kriza vo otkupot ne o~ekuvaat i od skopskata kompanija Bonum. “Ovaa godina ne o~ekuvame pogolemi turbulencii pri otkupot na zemjodelski proizvodi. Godinava e proglasena za krizna i jas imam informacii od terenot deka i samite zemjodelci gi namalile povr{inite so gradinarski kulturi. Nie ve}e potpi{avme dogovori za ovaa godina vo koi moravme da gi definirame i cenite pod koi }e gi otkupuvame zemjodelskite proizvodi, a tie se povisoki za razlika od lani”, smeta Aleksandra Krsteva od Bonum. Otkupuva~ite potenciraat deka godinava }e se pridr`uvaat do dogovorite koi gi

potpi{ale so zemjodelcite i deka neizvesnosta okolu otkupot koja be{e prisutna dosega }e se nadmine so noviot zakon. Zakonot }e pridonese polesno da se planiraat i zasadenite povr{ini i u{te ovaa godina }e se znae kolkavi koli~ini na gradinarski proizvodi }e bidat ponudeni na pazarot, a ne toa da bide stihijno, kako dosega. PROBLEMI PRI UTVRDUVAWETO NA CENITE VO STRUMI^KO Gradinarite se àlat deka otkupuva~ite ne gi po~ituvaat odredbite od Zakonot za zemjodelstvo i cenite na zemjodelskite proizvodi vo denot gi namaluvaat po tripati. Ovaa pojava sozdava zabuna kaj zemjodelcite i tie se ~uvstvuvaat izmameni. No, so donesuvaweto na noviot Zakon za zemjodelstvo i ruralen razvoj precizno se definiraat uslovite za otkup na zemjodelski proizvodi. Proizvoditelite i otkupuva~ite mora da imaat potpi{ano dogovori za otkup. “Nie, kako zemjodelci, imame problem so otkupuva~ite koi gi kr{at pravilata za otkup na zemjodelskite proizvodi. Nautro }e mi dade ambalaà za da mu naberam proizvodi i }e mi kaè edna cena, podocna koga }e gi zeme proizvodite }e mi kaè druga cena”, smeta Vasilev. Toj se somneva deka otkupuva~ite se vo sprega so inspektorite i so dràvata, koja gi tolerira pri otkupot na zemjodelskite proizvodi.

Problemot so otkupot na proizvodite e evidenten. Ovaa go potenciraat i otkupuva~ite i istaknuvaat deka toa e seriozen problem i za niv. “Ne moème da im dademe ceni nautro koga rabotite na teren se poinakvi. Nie utroto }e im dademe povisoki ceni, a dodeka da go natovarime kamionot cenite }e se namalat, so {to sme vo zaguba”, izjavija otkupuva~i od strumi~ko koi sakaa da ostanat anonimni. So ova se soglasuva i pretsedatelot na Zdruènieto na otkupuva~i, \or|iev. “Problemi so istaknuvawe na cenite na otkupnite punktovi imame i nie. Ne moème so to~nost da gi odreduvame cenite. Ako jas nautro ja istaknam cenata i otkupuvam po taa cena, koga ve~erta }e zamine kamionot za Srbija ima poniska cena. Zatoa, ne moème so to~nost da gi utvrdime cenite nautro” smeta \orgiev. Od Zemjodelskiot inspektorat ne znaeja deka ima problemi so istaknuvaweto na cenite na otkupnite punktovi i potenciraa deka ovie pravila se novi i se regulirani so noviot Zakon za zemjodelstvo i ruralen razvoj. Tie ne bea raspoloèni da kaàt {to }e prezemat za re{avawe na problemot i deka za toa e nadleèn direktorot na Inspektoratot koj bil na sostanok. Poznava~ite na sostojbite vo zemjodelstvoto tvrdat deka noviot zakon dobro ja regulira oblasta za otkupot i plasmanot na zemjodelski proizvodi, no zemjodelskite inspektori treba da izlezat na teren i da go kontroliraat sproveduvaweto na ovoj zakon i da pomognat da se nadminat anomaliite pri negovoto sproveduvawe.

OP[TESTVO

19.05.2010

AGENCIJATA ZA VRABOTUVAWE PROGNOZIRA

POVE]E OD 50% OD MLADITE ]E SE VRABOTAT VO PRERABOTUVA^KATA INDUSTRIJA Spored evroambasadorot Ervan Fuere, zemjava se soo~uva so golem problem koga e vo pra{awe nevrabotenosta, osobeno kaj mladite lu|e, koi spored nego treba aktivno da se vklu~at na pazarot na trud VIKTORIJA MILANOVSKA milanovska@kapital.com.mk

o narednite 12 meseci se o~ekuva pove}e od 50% od mladite da se vrabotat vo prerabotuva~kata industrija, pokaùvaat najnovite analizi na Agencijata za vrabotuvawe na Republika Makedonija (AVRM). Spored istraùvaweto, mladite so zavr{eno sredno obrazovanie najmnogu baraat rabota kako grade`ni tehni~ari, komercijalisti, prodava~i, elektrotehni~ari i kelneri, dodeka, pak, visokoobrazovanite kadri sakaat da rabotat kako informati~ari, hemi~ari, grade`ni inèneri i farmakolozi. Ovie podatoci bea izneseni na v~era{nata debata naslovena kako "Borba protiv nevrabotenosta na mladite", vo organizacija na Evropskata biznis-asocijaci-

ja i fondacijata Fridrih Ebert. Spored evroambasadorot Ervan Fuere, zemjava se soo~uva so golem problem koga e vo pra{awe nevrabotenosta, osobeno kaj mladite lu|e, koi spored nego treba aktivno da se vklu~at na pazarot na trudot. "Nevrabotenosta kaj mladite lu|e iznesuva pove}e od 50%. Vladata treba da im posveti pogolemo vnimanie na ovie pra{awa, pred s$ preku ovozmo`uvawe na soodveten buxet, koj ovaa godina be{e namalen", veli Fuere, dodavaj}i deka buxetot mora da se zgolemi. Aleksandra Na}eva-Ru`in, ~len na upravniot odbor na EBA, mo`nosta za namaluvawe na nevrabotenosta kaj mladite ja gleda samo vo kvalitetnoto obrazovanie. Neboj{a Simi} od Biznis start-ap centarot vo Kragujevac veli deka nevrabotenosta vo Srbija e golema kako i vo K

ERVAN FUERE EVROAMBASADOR Nevrabotenosta kaj mladite lu|e iznesuva pove}e od 50%. Smetame deka vladata treba da im posveti pogolemo vnimanie na ovie pra{awa, pred s$ preku ovozmoùvawe na soodveten buxet, koj ovaa godina be{e namalen mnogu porane{ni jugoslovenski republiki. Spored nego, re{enieto leì vo proektite za samovrabotuvawe. "Tranzicijata ostava posledici. Mnogu lu|e ostanuvaat bez rabota. Samovrabotuvaweto go smetame za mnogu vaèn metod za re{avawe na nevrabotenosta i zatoa gi ohrabruvame mladite da zapo~nat svoj biznis. Imame i garanciski fondovi, okolu O

polovina milion evra za dodeluvawe na mali krediti za po~etnicite", re~e Simi}, dodavaj}i deka va`no e i kontinuiranoto doobrazuvawe i u~ewe, kako glaven preduslov na mladite za uspeh na pazarot. Vo Makedonija, od vkupniot broj nevraboteni, samo 20% bile prethodno vraboteni, no ja izgubile rabotata, velat podatocite od istra`uvawata L

sprovedeni od Svetska banka. "Ova go potvrduva faktot deka vo Makedonija ne e tolku golem problem gubeweto rabotni mesta, tuku barierite za vlez. Zatoa imame i tolkav odliv na mozoci", veli Sa{o Dodovski od MKC Bitola, dodavaj}i deka merkite na vladata vo ovoj del ne vrodija so plod. Spored podatocite na Evrostat, nevrabotenosta A

kaj mladite na vozrast od 18 do 24 godini vo nekoi evropski zemji vo prviot kvartal minatata godina iznesuvala 18,3%. Vo Avstrija e voveden nov predmet vo osnovnite u~ili{ta, nare~en profesionalna orientacija, so cel mladite u{te vo najrana vozrast da se profiliraat za soodvetna profesionalna dejnost.

OP[TESTVO

19.05.2010

UNIVERZITETOT ZA INFORMATI^KI TEHNOLOGII VO OHRID VO NOVI PROSTORII

inisterot za obrazovanie, Nikola Todorov, najavi deka novoformiraniot Univerzitet za informati~ki tehnologii (UIT) vo Ohrid do krajot na mesecov }e bide vselen vo prostoriite na porane{niot Dom na ARM. “Rekonstrukcijata na objektot e celosno gotova, se finalizira postapkata za tehni~ki priem, po {to se nadevam deka do krajot na

mesecov Univerzitetot }e mo`e da se vseli vo novite prostorii”, izjavi Todorov. Spored nego, rekonstrukcijata na objektot e zavr{ena u{te vo dekemvri minatata godina, no imalo odredeni problemi od tehni~ki aspekt okolu dokumentacijata. “Treba{e da se podgotvi u{te eden proekt, so koj }e se ovozmo`i dobivawe fazno odobrenie za up-

otreba, za da mo`at da se ispolnat site zakonski preduslovi za vseluvawe na novite prostorii”, re~e Todorov. Domot na ARM kako sedi{te na Univerzitetot za in-formati~ki tehnologii e samo vremeno re{enie. Trajnoto re{enie predviduva UIT da bide smesten vo poseben univerzitetski kampus {to }e se gradi vo krugot na ohridskata kasarna.

SDSM: DOCNAT PLATITE VO ZDRAVSTVOTO a makedonskoto zdravstvo mu e potrebna itna transfuzija. Prvpat po desetina godini ne e isplatena nitu edna plata vo javnite zdravstveni ustanovi vo Makedonija vo zakonski utvrdeniot rok. Obrazlo`enieto {to im e dadeno na lu|eto e deka nalogot za isplata e vo trezorot na dr`avata, obvini v~era Andrej Petrov, sekretar na SDSM. Toj pra{a dali toa zna~i

deka trezorot e prazen i deka dr`avata nema pari za osnovnite funkcii. “Dali kaznenite ekspedicii vo aptekite denovive se del od planot za sobirawe ara~ ili merka za zapla{uvawe na Farmacevtskata komora? Gospodine Gruevski, batalete spomenici, batalete ja avanturata nare~ena barok. Ne tro{ete 200 milioni evra za gluposti, dajte pove}e pari

za `ivite, za zdravjeto na lu|eto”, pora~a Petrov. SDSM v~era vo Sobranieto podnese predlog-zakon za dopolnuvawe na Zakonot za zdravstvena za{tita, so koj se voveduva sistem na akreditacija i kvalitet na zdravstvenite institucii, so cel da “se spre~i stradaweto na makedonskite gra|ani vo zdravstveni institucii koi ne gi ispolnuvaat osnovnite uslovi”.

RADIODIFUZNATA TAKSA, PROBLEM ZA FIRMITE

“VRABOTENITE NE DOA\AAT NA RABOTA ZA DA GLEDAAT TV!” Spored Zakonot za radiodifuzna dejnost, sopstvenicite na deloven prostor treba da pla}aat po edna radiodifuzna taksa na 20 vraboteni. Hotelite, pak, se obvrzani da pla}aat po edna radiodifuzna taksa na sekoja petta soba. VIKTORIJA MILANOVSKA milanovska@kapital.com.mk

opstvenicite na firmi vo Makedonija mese~no pla}aat po nekolku radiodifuzni taksi zatoa {to taka nalaga zakonot, nezavisno dali poseduvaat televizor ili ne. Vo Zakonot za radiodifuzna dejnost pi{uva deka sopstvenicite na deloven prostor treba da pla}aat po edna radiodifuzna taksa na 20 vraboteni. Ova zna~i deka kompanija koja broi 200 vraboteni, mese~no pla}a 10 radiodifuzni taksi. Na ova reagiraat golem broj stopanstvenici. Tie se kategori~ni deka vrabotenite ne doa|aat na rabota za da gledaat televizija. Od MTV se nedostapni za kakvi bilo izjavi. "Na{ata firma broi 320 vraboteni. Zna~i nie sekoj mesec pla}ame po 16 smetki za radiodifuzija, a vo fabrikata imame samo eden televizor", veli sopstvenikot na Pekabesko, Slobodan Kutrevski, dodavaj}i deka nacionalniot servis treba da postoi, no ne i vakvite neprifatlivi zakonski obvrski.

radiodifuzni taksi mese~no pla}a firma so 200 vraboteni

Sopstvenikot na konfekcijata Stevik, Stefan Ivanovski, veli deka mese~no pla}aat po {est radiodifuzni taksi. Barale toa da se smeni, no reakcijata pominala re~isi nezabele`ano od nadle`nite. "U{te pred dve godini go vrativme dobienoto re{enie so `alba, no ne postignavme ni{to", dodava Ivanovski izrevoltiran od zakonskite odredbi, koi spored pove}eto stopanstvenici imaat negativen efekt vrz makedonskata biznis-klima. I od {tipskata konfekcija Maksima velat deka ne e prifatlivo da se pla}a radiodifuzna taksa na sekoj 20 vraboten. Nivnata firma broi 210 vraboteni i tie mese~no pla}aat 10 vakvi smetki. "Vo vreme na recesija, ovie zakonski odredbi se apsolutno nepovolni za stopanstvoto", velat od Maksima.

Za sopstvenicite na firmi revoltira~ki e i faktot {to radiodifuzna taksa pla}aat i kako doma}instvo i kako deloven subjekt. Sepak, velat ova nemalo da bide problem dokolku kako praven subjekt pla}ale samo edna taksa za radiodifuzija. Hotelite, pak, spored Zakonot, se obvrzani da pla}aat po

edna radiodifuzna taksa na sekoja petta soba. Spored niv, ova e nekorektna zakonska merka. Pokraj strogata "radiodifuzna politika", stopanstvenicite se soo~uvaat i so drug problem. Smetkite ne im stignuvaat, a naplata, sepak, se izvr{uva, reagiraat tie. "Imame realen problem.

Pred nekolku meseci nasilno ni povlekoa pari i ni ja blokiraa `iro-smetkata, a prethodno nemavme dobieno smetki za radiodifuzna taksa. Od vkupno 8.700 denari, okolu 5.000 bea nameneti za izvr{itelot", veli Toni Jolevski od hotel Ambasador. I sopstvenicite na pomalite

hoteli velat deka ovie zakonski odredbi se kontraproduktivni. Hotelite so desetina sobi imaat mnogu pove}e dava~ki, otkolku prihodi. Od prilepskiot hotel Dion revoltirano komentiraat deka radiodifuznata taksa im e problem zatoa {to pla}aat i na kabelskite operatori, a hotelot broi 10 sobi.

12 19.05.2010

KOMENTARI I ANALIZI

KORPORATIVNO UPRAVUVAWE

KOMPANIITE DENES ZAVISAT OD DOVERBATA overbata vo biznisot e mnogu seriozno dovedena vo pra{awe vo poslednite 18 meseci. No, interesno e deka vo isto vreme se namali i doverbata vo vladite. Treba da se zapameti deka doverbata vo biznisot e povisoka od doverbata vo vladite vo site zemji, osven vo tri, od 22 koi bea predmet na skenirawe. Ova e osnovniot zaklu~ok na Ri~ard Edelman, pretsedatel i glaven izvr{en direktor na Edelman, konsultantska kompanija od SAD, koj toj go spodeli na godine{niot Svetski ekonomski forum vo Davos. Kompanijata Edelman sekoja godina pravi sofisticirani istraùvawa na javnoto mislewe vo koi zema podatoci od t.n. "informirana javnost", koja e sostavena od uspe{ni i obrazovani poedinci od desetici zemji, koi gi sledat vestite i zbidnuvawata. Spored poslednoto istraùvawe na Edelman, najmnogu doverba ima vo tehnolo{kiot sektor, so pove}e od 80% od svetskoto naselenie. Najmalku im se veruva na bankite. Za samo edna godina tie padnaa od tret sektor po doverba vo SAD (so 68% doverba) na posledno mesto, so 28% doverba. Duri 75% od ispitanicite smetaat deka biznisot so tek na vreme }e prodolì da funkcionira kako porano, koga recesijata }e pomine. Od ovie brojki gledame deka informiranata globalna javnost denes znae kolku e te{ko da

se slu~at vistinski strukturni promeni. Deka koga krizata silno zaplisnuva, lesno se davaat golemi izjavi za {iroki promeni, no, koga cunamito }e pomine, mnogu e te{ko da se zadrì kondicijata na promeni. Vo isto vreme, ovie brojki ni ukaùvaat kolku e dolg patot na izgradba na doverbata vo edna kompanija i vo cel sektor, a kolku e brz patot na nejzino namaluvawe. Verojatno, najinteresen naod na istraùvaweto na Edelman e deka iako doverbata vo glavnite izvr{ni direktori na kompaniite se zgolemuva, vo SAD i vo Zapadna Evropa glavnite izvr{ni direktori s$ u{te se smetaat za glasnogovornici, so najmalku kredibilitet za da zboruvaat za kompaniite koi gi predvodat. Ova, vo su{tina, e paradoks, imaj}i predvid deka tokmu ovie oficeri na firmite se izbrani i silno plateni za da bidat najblisku do pravoto na poedinecot da zboruva vo ime na kompanijata na ~ie ~elo stojat. Godinava, Davos be{e posveten na renoviraweto i obnovuvaweto kako koncepti. Naslovite na del od panelite bea: "Reobmisluvawe na globalniot kapitalizam", "Redizajnirawe na globalnoto upravuvawe", a panelot na koj posebno se osvrnuvame tuka e "Obnovuvaweto na doverbata vo biznis-liderite". 2009 be{e godina za pauza i kontemplacija. 2010 e godina za nizok start i akcija. Davos se slu~i na preodot od ednata vo drugata godina. Od posledniot Svetski ekonomski forum do denes ve}

e gi imame osnovite na promenite vo globalnata regulativa na finansiskiot sektor, vo novoto definirawe na upravuvaweto so rizicite, novata uloga na vnatre{nata revizija. No, ovoj panel vo Davos go izbravme za podlaboka analiza, zatoa {to se osvrnuva na edno klu~no pra{awe za upravuvaweto vo sekoja kompanija. Toa mnogu dobro go formulira{e tokmu eden generalen direktor na kompanija od realniot sektor â&#x20AC;&#x201C; Ekhard Kord, koj e pretsedatel i generalen direktor na Metro od Germanija. Toj istakna deka bez doverba, odnosno bez dovolno nivo na doverba, ne moè da funkcionira pazarnata ekonomija. Najva`nata prakti~na pridobivka od doverbata e {to go namaluva nivoto na kompleksnost so koe postojano se soo~uvame. Ova e va`na i ~esto zanemaruvana perspektiva. Navleguvaj} i vo detalite na osnova~kite dokumenti na kompaniite, merej} i ja za~estenosta na izvestuvawata i brojot na neizvr{nite direktori, moè da ni se slu~i da propu{time da zabeleìme deka, vo osnova, krajnata cel na korporativnoto upravuvawe e zgolemuvawe na doverbata me|u site zasegnati strani, i so toa namaluvawe na tro{ocite potrebni za kontrola na site nivoa â&#x20AC;&#x201C; kontrola koja akcionerite treba da ja imaat vrz direktorite, kontrola koja direktorite treba da ja imaat vrz menaxmentot, kontrola koja menaxmentot treba da ja ima vrz vrabotenite.

Pa, taka, potrebata za doverba vo kompaniite denes jasno ja artikuliraat ne samo akcionerite, tuku i vrabotenite i potro{uva~ite. Istra`uvaweto na Edelman, isto taka, poka`a deka denes percepcijata za edna kompanija ne se gradi samo na visokokvalitetni proizvodi i uslugi, tuku i na transparentnosta na operaciite na kompanijata i na mo`nosta da & se veruva. Na samoto dno na prioriteti koi lu|eto gi interesiraat vo pogled na kompaniite se silnite brojki i dobroto liderstvo. Kako finale i na panelot i na ovoj tekst, citirame eden pedago{ki zaklu~ok na Alison Smale, izvr{en direktor na "Interne{nl Herald Tribjun". Toj se javi za zbor na samiot kraj na panelot za da konstatira deka vo diskusijata, vo koja u~estvuvaa najvisoki pretstavnici na kompanii od industrijata, konsultantski i revizorski ku}i, sindikalni organizacii i privatni investitori, i koi baraa na~ini kako da se zgolemi doverbata vo biznisot, e za~uduva~ki {to nitu eden od govornicite ne spomena deka smenata na sega{nite visoki {efovi na kompaniite e dobar na~in za da se obnovi doverbata vo biznisot.

(Proektot za korporativno upravuvawe e poddr`an od [vajcarskiot sekretarijat za ekonomski pra{awa (SEKO). IFC e del od grupacijata na Svetskata banka. Iznesenite stavovi se na avtorot i nu`no ne gi odrazuvaat stavovite na IFC.)

KIRIL NEJKOV Rakovoditel na Proektot r za korporativno r r upravuvawe u r u na Me|unarodnata u r ffinansiska korr poracija (IFC) vo Makedonija

Doverbata vo bi-

znisot e mnogu seriozno dovedena vo pra{awe vo poslednite 18 meseci. Bez doverba ne mo`e da funkcionira pazarnata ekonomija, na mikro nivo vo edna kompanija i na makro nivo, vo globaliziraniot svet. Korporativnoto upravuvawe ima za cel da ja zgolemuva doverbata me|u zainteresiranite strani vo kompaniite i vo ekonomijata, voop{to

KOMENTARI I ANALIZI

19.05.2010

KOMENTAR SE TOPAT STRANSKITE INVESTICII amesto da rastat, stranskite investicii se odlevaat od dràvata. Vo fevruari se pomali za 22,7 milioni evra. Statistikata od Narodnata banka e surova, no realna. Za dva meseci stranskite investicii vo dràvava iznesuvaat 14,4 milioni evra. No, stranskite investitori pove}e iznesoa pari od zemjava otkolku {to vnesoa. Posle porazitelnite rezultati od minatata godina, koga Makedonija be{e na dnoto na stranski investicii vo regionot, Vladata se opravduva{e so svetskata kriza koja gi predomislila investitorite da vloùvaat. Se ~ini deka ako prodolìme so ova tempo, i godinava }e bideme na dnoto na listata na priliv na stranski investicii. Vladata izminatite godini site nadeì gi frli na kartata stranski investicii, no po s$ izgleda deka }e naide na izgubena igra. No, kolku na{ata vlast da ne saka da go priznae toj fakt, Makedonija definitivno e na dnoto na listata spored stranski investicii

vo sporedba so site zemji od regionot. Nitu niskite danoci, regulatornite gilotini, milionskite sumi za skapi reklami vo stranski mediumi, subvenciite ne

ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

uspeaja da gi donesat golemi investicii vo zemjava. ]e se najde li junak koj }e obrazlo`i zo{to i pokraj site ovie napori stranskite kompanii ne sakaat da dojdat vo Makedonija, a tie {to se tuka si gi vra}aat parite nazad? Odgovorot e jasen, vlezot vo EU i NATO sigurno }e go donesat i investiciskiot bum.

DOGOVOR ZA ZAKONOT, [TO GO OBESMISLUVA ZAKONOT o postignatiot dogovor za Zakonot za denacionalizacija, VMRO-DPMNE i DUI go vratija mirot vo vladinata koalicija. Gruevski, za da go ubedi Ahmeti deka Vladata ne ja favorizira MPC za smetka na IVZ, prifati amandman so koj MPC i IVZ se isklu~eni od opfatot na Zakonot. Za pozdravuvawe e postignatiot dogovor {to ja spu{ti tenzijata me|u partnerite vo vlasta vo uslovi na zakana od bezbednosna kriza, no, isklu~uvaweto na najgolemite barateli od Zakonot za denacionalizacija ja doveduva vo pra{awe smislata na predloènite izmeni. Osobeno {to Zakonot }e se odnesuva samo na 1% od barawata za denacionalizacija za koi dosega ne po~nala postapka, a koi vo najgolem del gi opfa} aat imotite {to dràvata treba da im gi vrati na MPC i na IVZ. Imaj}i predvid deka izmenetiot Zakon }e targetira odvaj 1% od slu~aite, mnogu neubedlivo zvu~i objasnuvaweto od VMRO-DPMNE deka "predloènite izmeni se vo funkcija na zgolemuvawe na efikasnosta i brzinata so koja }e se re{avaat predmetite". Dotolku pove}e {to brzinata na postapkata za denacionalizacija vo golema merka zavisela od ovaa partija, za{to od 12 godini otkako Zakonot e vo

sila, osum godini VMRODPMNE e na vlast.Od MPC i IVZ ne slu{navme reakcii za amandmanot {to gi trgna nastrana od Zakonot, najverojatno zatoa {to svoeto go dobivaat spored druga matematika.

MAKSIM RISTESKI risteski@kapital.com.mk ristes ris teski@ ki@ @kappita t l.c l.com. om.mk mk

Neodamna MPC ja dobi od Vladata najgolemata rata (10 milioni evra) od obes{tetuvaweto vo funkcija na denacionalizacijata i preku sekretarot na Skopskata eparhija, protoerejot Kosta Stanoevski, najavi deka so tie pari na 3 juni denot na Svetite Konstantin i Elena - }e gi udri temelite na istoimenata crkva na plo{tadot. Ako toa se slu~i, vo duhot na dogovorot so DUI, Vladata }e mora da "bara ~are" i za Burmali-xamijata, koja s$ u{te ne e vlezena nitu vo Detalniot urbanisti~ki plan na op{tina Centar.

EKONOMSKA DEBATA na {to se slu~uva vo Grcija neizbe`no e del i od na{eto sekojdnevie. Go gledame revoltot {to se javuva kaj gr~kite gra|ani od ekonomskata sostojba vo nivnata zemja i od prilagoduvaweto {to mora da go napravat za da se vratat na vistinskiot pat. ]e se namalat prihodite i povolnostite na site vraboteni vo javnata administracija, }e poskapi ìvotot poradi zgolemuvaweto na danocite. Gr~koto prilagoduvawe voop{to nema da bide lesno i nema da trae kratko. Vo takvi okolnosti, mislam deka nema ~ovek kaj nas komu ne mu pominalo niz glava pra{aweto, makar na sekunda, dali vakvo ne{to moè i ovde da se slu~i. Sekoj od nas se pra{uva dali na{ata Vlada tro{i pove} e otkolku {to treba, znaeme li za {to se zadolùvame vo stranstvo, }e moème li bez problem da gi vra}ame dolgovite koga }e dojde vremeto za pla}awe, }e bide li s$ vo red so penziite i so platite vo dràvniot sektor? Na Grcija svetot & pomogna i dobro e {to e taka. Bi ni pomognal li nekoj i nam tolku brzo koga, ne daj Boè, bi bile vo sli~na nevolja? Zagriènosta kaj sekogo od nas, i tuka partiskata pripadnost ne igra uloga, e normalna, razbirliva, ~ove~ka. Ekonomskite problemi na zemjite obi~no se posledica na lo{i vladini ekonomski politiki. Me|utoa, kaj gr~kite slu~uvawa silno mi se nametnuva vpe~atokot deka tamo{nite gra|ani se ednostavno frapirani od goleminata na problemot i od brzinata so koja toj gi pogodi. Toa zna~i deka ne znaele {to se slu~uva. Najsigurniot na~in kako zemja da stignete vo takva lo{a ekonomska pozicija

e vo eden podolg period da dozvolite Vladata da gi krie problemite pod tepih i da gi slika rabotite vo rozeva boja. [to treba da napravi op{testvoto? Da debatira. Ako debatirame, ako javno gi sprotivstavuvame argumentite i toa e del od kulturata na na{eto sekojdnevno ìveewe, toga{ {ansite da dozvolime nekoj ekonomski problem da bide skrien ili da se nataloì se mnogu pomali. E sega, da ve pra{am, koja e poslednata debata ili diskusija za ekonomija {to ste ja gledale na televizija? So mali isklu~oci, ekonomskite temi se sosema podredeni vo odnos na drugite temi. Pritoa, mislam na ekonomskite debati, ne na ekonomskite vesti vo mediumite. Zo{to gi nema kaj nas ekonomskite debati? Nekoi mi velat nemame novinari za ekonomska debata. Voop{to, ne se soglasuvam so taa teza. Naprotiv, mislam deka ima novinari {to moàt dobro da vodat ekonomska debata. Dali se ekonomskite temi privle~ni za gra|anite? Sudej}i spored rezultatite od anketite, bi trebale da bidat mnogu privle~ni. Dominanten procent na ispitanicite poso~uvaat deka glavnite tri problemi vo ìvotot im se nevrabotenosta, siroma{tijata, niskiot ìvoten standard. Potoa doa|a s$ drugo. Pritoa, mediumski dobra ekonomska debata ne e samo onaa povrzana so aferi, pronevera, kriminal. Ekonomskite debati se va`ni za gra|anite i koga toa ne e tolku o~igledno na prv pogled. Odgovorot na pra{aweto koga dràvata }e go otplati svojot dolg kon privatnite firmi ili }e izvr{i povrat na DDV moè da bide pra{awe na so~uvuvawe ili gubewe na rabotnoto mesto za vrabotenite vo tie firmi. Visi-

nata, cenata i namenata na zadolùvaweto na dràvata vo stranstvo moè vo idnina da ima direktno vlijanie vrz cenite, penziite, platite na javnata administracija, visinata na danocite. Dali ima temi za ekonomska diskusija? Ima bezbroj. Na primer, {to se slu~i so makedonskata ekonomija vo 2009 godina? Kakvi potezi povle~e Vladata, site dobri, site lo{i? Kakov ekonomski model na razvoj sakame? Ima li ideologija vo ekonomskite politiki na politi~kite partii so razli~en ideolo{ki predznak? Moème li da odrùvame vakov golem deficit vo trgovijata so stranstvo? Dali ima kvalitetni lica zainteresirani za u~estvo vo ekonomski debati? Ima. No, treba da se pro{iri brojot na lica {to se vklu~eni. Da izbegneme situacija kade javnosta gi gradi stavovite vrz osnova na ona {to go kaàle t.n. “ekonomisti od op{ta praktika”, {to se razbiraat vo s$. Kako op{testvo da promovirame mladi ekonomisti. Da ja oslobodime kreativnata energija. Da gi vklu~ime vo diskusiite i site relevantni lica. Vo ova dene{no vreme na kvizovi, eve eden mal kviz i vo kolumnava. Na primer, znaete li kolku ~lena ima Sovetot na Narodnata banka? Moète li da imenuvate barem dvajca ~lenovi? Samo eden? Ne znaete nikogo? [teta, zatoa {to toa se mnogu va`ni lu|e. Se griàt cenite na proizvodite i uslugite vo na{ata zemja da bidat niski, stabilni i predvidlivi, a devizniot kurs na denarot da bide stabilen vo odnos na evroto. Kakov haos bi imale koga ne bi bilo taka. [to e ona {to vo vakvi okolnosti kako glavna opoziciska partija moète da go napravite? Moète da drìte preskonferencii na koi }e gi obrabotuvate temite koi

ZORAN JOVANOVSKI potpretsedatel na SDSM

Najsigurniot na~in kako zemja da stignete vo takva lo{a ekonomska pozicija e vo eden podolg period da dozvolite Vladata da gi krie problemite pod tepih i da gi slika rabotite vo rozeva boja. [to treba da napravi op{testvoto? Da debatira.

se klu~ni vo dadeniot moment, no i temite {to imaat golem potencijal da ja odreduvaat idninata na zemjata. I tolku. Ostanuva na mediumite da gi prepoznaat i afirmiraat vistinskite temi. Dajte da go otvorime na{eto op{testvo za ekonomska debata. Da sozdademe prostor za ìveewe vo koj }e razgovarame, }e gi sudirame argumentite. Ne postoi problem {to ne moè da se re{i. Toj {to ne saka da debatira za va`ni pra{awa mora da bide ìgosan od op{testvoto kako nedemokrat. Ako ne go napravime toa, ako ne ovozmoìme debatata da gi izdvoi, najprvin najdobrite idei, a potoa i najdobrite lu|e, toga{ kako gra|ani prifa}ame rizik, zemjata i ekonomijata da ni ja vodi “koj }e ni se padne”.

14 19.05.2010

FEQTON

FELJTON-32 Samo {to splasna pra{inata okolu koruptivniot skandal {to frli golema damka vrz kompanijata osnovana pred 163 godini, dojde svetskata finansika kriza koja mu zadade u{te eden udar na Simens. Minatata godina be{e te{ka, isto kako i taa pred nea. Simens zabele`a pad na nara~kite i neto-prihodot. Sepak, Peter Le{er, glavniot izvr{en direktor, veli veli deka negovata kompanija e s$ u{te vo trkata so svoite najgolemi rivali, amerikanskata Xeneral Elektrik, {vajcarskata ABB i holandskata Filips Elektroniks IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

“KAPITAL” PRODOL@UVA SO SERIJALOT-STORII ZA TOA KAKO NAJGOLEMITE BIZNIS - UM UMOVI NA PLANETAVA GI PODGOTVIJA SVOITE STRATEGII ZA BORBA PROTIV GL GLOBALNATA KRIZA. PROÎTAJTE ZA TOA KAKVI ÊKORI PROTIV EFEKTITE O OD RECESIJATA PREZEDOA ÊLNICITE NA SVETSKITE BANKARSKI I INVESTI INVESTICISKI GIGANTI I KORPORACII OD VOL STRIT, NO I [TO SOVETUVAA POZNA POZNATI BIZNIS - TEORETIÂRI VO TAA NASOKA

SVETSKITE BIZNIS-LIDERI PROTIV KRIZATA: PETER LE[ER

GO KORISTI SVOJOT MORALEN KOMPAS ZA NAVIGACIJA NIZ KRIZATA dno skore{no istraùvawe vo SAD pokaùva deka tri~etvrtini od ispitanite menaxeri smetaat deka finansiskata kriza nastana zaradi gre{kite na top-menaxmentot i neeti~koto liderstvo. Nikoj ne e pove}e svesen za opasnostite od neeti~koto liderstvo od Peter Le{er, koj {to be{e donesen na ~elnata pozicija vo germanskiot tehnolo{ki koncern Simens (Siemens) vo 2007 godina, za da go ras~isti neredot {to nastana zaradi globalniot skandal so korupcija, i koj {to ja ~ine{e kompanijata 1,35 milijardi dolari kazni, zaradi potkupite {to gi davala na pove} e vladi vo svetot, na toj na~in obezbeduvaj}i dohodni dogovori. Le{er veli deka morale da se soo~at so faktot deka kompanijata e obvineta za potkup. “Go ras~istivme skandalot vo najratok moèn rok. Denes, Simens e primer za eti~na kompanija. Dau Xons ne rangira{e vo svojot svetski indeks na odr`livi kompanii. Sega Simens povtorno e sinonim za ~ist biznis kako i porano”, veli Le{er. Le{er im sovetuva na site biznis-lideri {to bi se na{le na negovo mesto, odnosno {to prezemaat vodstvo vo kompanija ~ij {to obraz e izvalkan so nekakva afera, da se dràt do svoite principi. Da predizvikaat doverba kaj drugite i da bidat nivni primer, so toa {to }e pokaùvaat apsolutna jasnost vo svojata strategija za toa {to planiraat da napravat vo kompanijata. “Potoa, obidete se da pobedite, no ne so mamewe, tuku so toa {to }e gi nadminete va{ite konkurenti vo inovaciite. Vistinskite lideri objavuvaat jasno i glasno vo {to veruvaat i do koi principi se dràt, i potoa i se dràt do tie standardi. Vnimavajte na frazata – nemaj gajle, } e se izvle~eme, site go pravat toa. Najopasnite zborovi vo biznisot ili sportot se – site go pravat toa”, veli Le{er.

PETER LE[ER: “Simens i ponatamu }e ~ekori vo idninata kako predvodnik na zelenata revolucija” NAJUSPE[NI SE NAJETI^NITE KOMPANII Peter Le{er e ubeden deka eti~nosta vo raboteweto na krajot sekoga{ se ispla}a. Mnogumina bi polemizirale so nego, velej}i deka vo vreme koga mnogu kompanii nastojuvaat da generiraat {to pove}e profit “igraj}i pod masa”, onie {to se eti~ni se prakti~ki hendikepirani. Le{er smeta deka onie {to igraat valkano go opravduvaat toa so konstatacijata deka razli~ni zemji se dràt do razli~ni pravila, a toj ima poinakvo viduvawe za toa. “Moeto iskustvo go veli sprotivnoto. Etikata se po~ituva univerzalno. Vo [panija, SAD, Japonija i Germanija sfativ deka najuspe{nite biznisi, voedno se i najeti~nite. Sme bile svedoci na mnogu primeri kade {to neeti~koto odnesuvawe na nekolkumina moè da gi uni{ti ìvotite na iljadnici, ~esni, eti~ni i trudoqubivi rabotnici. Mnogumina moàt te{ko da nastradaat zatoa {to nivnite lideri padnale na ispitot na odgovornosta”, smeta Le{er. Vedna{ otkako be{e nazna~en za glaven izvr{en direktor na Simens na po~etokot od 2008 godina, Le{er gi smeni polovinata od top 100 menaxeri, sakaj}i vo tie specifi~ni uslovi da sozdade svoj tim na koj moè da mu veruva. Nazna~uvaweto na Le{er, nekompromitiran ~ovek nadvor od redovite na kompanijata, be{e napor za da se povle~e linija pod skandalot. Prethodno toj rakovodel so sektori vo Xeneral Elektrik, golemot rival na Simens i Merk, farmacevtskiot gigant. Prvite nekolku meseci vo Si-mens Le{er gi pomina patuva-

j}i, vo obid da gi “fati koncite” vo kompanijata. I pokraj problemite, grupacijata go impresionirala so svojata globalna kultura. Vo mnogu zemji, kako {to e i negovata rodna Avstrija, Simens se smeta za doma{na kompanija. (Samiot Le{er ima apsorbirano mno{tvo razli~ni kulturi vo sebe: studiral na kineskiot univerzitet vo Hong-Kong i na biznis-{kolata Harvard vo SAD, a negovata sopruga e [panka). Pred Boìk, toj napravi senzacija, ispra}ajki predupreduva~ko pismo do top-menaxerite vo koe veli deka neznaeweto i lojalnosta kon kompanijata ne se izgovor za kr{eweto na zakonot. Na menaxerite im be{e ponudena amnestija do 31 januari taa godina, dokolku priznaat s$ {to znaat okolu nelegalnite raboti vo kompanijata. Okolu stotina od niv ve}e im dadoa na istraùva~ite desetici novi informacii {to }e im pomognat vo ras~istuvawe na neredot. Ova predizvika neobi~na odluka, tokmu pred generalnoto sobranie na Simens na 24 januari, da se odloì glasaweto na akcionerite za doverba na menaxerskiot bord (Le{er, koj e bez damka vo dosieto, be{e isklu~ok, se razbira). Advokatskata firma angaìrana od Simens da ja istraì korupcijata izjavi deka ima novi informacii vo prilog na tvrdewata deka ~lenovi na menaxerskiot bord znaele za korupcijata. Ova e mnogu neprijatna situacija. “Nemam informacija {to bi mi sugerirala deka ne treba da imam 100% doverba vo moite kolegi”, kaà toga{ Le{er. FOKUS VRZ “ZELENITE” TEHNOLOGII No, samo {to splasna

pra{inata okolu koruptivniot skandal {to frli golema damka vrz kompanijata osnovana pred 163 godini, dojde svetskata finansika kriza koja zadade u{te eden udar na Simens. Minatata godina be{e te{ka, isto kako i taa pred nea. Simens zabeleà pad na nara~kite od 16%, a neto-prihodot padna za 58%, na 2,5 milijardi evra. Sepak, Peter Le{er veli veli deka negovata kompanija e s$ u{te vo trka so svoite najgolemi rivali, kako amerikanskata Xeneral Elektrik, {vajcarskata ABB i holandskata Filips Elektroniks. “Vo sporedba so mnogu drugi, vklu~uvaj}i gi i najgolemite konkurenti, pominavme dobro. Simens be{e pogoden od krizata, no samata kompanija ne e vo kriza”, veli toj. Le{er veli deka i pokraj toa {to se gledaat znaci na oporavuvawe na svetskata ekonomija, toj smeta deka te{ka, moèbi i pote{ka }e bide 2010 godina. Simens s$ pove}e }e se fokusira na “zelenite” tehnologii. Portfolioto na vakvi proizvodi Le{er saka da go zgolemi u{te pove}e, a toa ve}e generira{e prihod od 23 milijardi evra minatata godina, {to e 11% pove}e vo odnos na 2008 godina. Za da go podgotvi Simens za u~estvo vo masivniot proekt “Desertek” – koj {to podrazbira proizvodstvo na son~eva energija vo Sahara – kompanijata ja kupi firmata za solarna termalna energija Solel Solar Sistems za 418 milioni dolari. Le{er prodolùva da podglednuva so ednoto oko na akviziciite za nivnoto zeleno portfolio. “Simens i ponatamu }e ~ekori vo idninata kako predvodnik na zelenata revolucija”, veli Peter Le{er.

KOMPANII & PAZARI 15

19/MAJ/2010

ITALIJANSKI BIZNISMENI ]E GO OSVOJUVAAT MAKEDONSKIOT PAZAR

TEKNOHOSE VLO@UVA 10 MILIONI EVRA VO BUNARXIK 70.000.000 10.000.000 Italijanski investitori }e vlo`uvaat vo energetikata, infrastrukturata, zemjodelstvoto i lesnata industrija. “Invazijata” na investicii od Italija ja najavi Teknohose, fabrika koja od slednata godina }e gradi vo Bunarxik KATERINA POPOSKA poposka@kapital.com.mk

talijanskata kompanija od oblasta na ma{instvoto, Teknohoze, koja proizveduva armirani gumeni creva za pritisok, }e investira 10 milioni evra vo industriskata zona Skopje 1 vo Bunarxik. Dogovorot za zakup na zemji{teto vo slobodnata ekonomska zona v~era go potpi{aa italijanskiot investitor, sopstvenikot na kompanijata Teknohose, Antonio Vitilo, i direktorot na tehnolo{ko-industriskata razvojna zona, Marjan Jovanov. Na povr{ina od dva hektari italijanskiot investitor }e gradi proizvodna hala, vo koja vo tekot na 2011 godina treba da zapo~ne proizvodstvoto. Vo prvite pet godini, Teknohose }e investira 10 milioni evra i planira da vraboti okolu 150 rabotnici od Makedonija, koi vo me|uvreme }e bidat obu~uvani od italijanskite menaxeri i in`eneri. “Idejata za investirawe vo Bunarxik zapo~na vo noemvri 2008 godina, koga go kupivme objektot vo koj }e bide smestena na{ata fabrika, no poradi vlijanieto

na globalnata kriza moravme da go zabavime procesot na investirawe vo Makedonija. Ve}e vo prvite tri meseci od godinava proizvodstvoto se zgolemi i rezultatite koi gi imavme ni ovozmoìja da prodolìme so investicijata”, re~e Vitilo, naglasuvaj}i deka dokaz za toa e potpi{uvaweto na dogovorot za zakup. Dogovorot e na 50 godini, so mo`nost da se prodolì za u{te 45. Visinata na zakupot koj }e go pla}a italijanskiot investitor iznesuva po 10 evrocenti za metar kvadraten, na godi{no nivo. Proizvodstvoto na Teknohose celosno }e bide nameneto za stranskite pazari, najmnogu za Rusija. Vitilo vo Italija, no i vo drugite evropski zemji, e poznat kako sopstvenik na dve firmi: Grupo vitilo SRL, koja se zanimava so proizvodstvo i proda`ba na hidrauli~ni spojki pod visok pritisok i Teknohoze SRL, za proizvodstvo na armirani gumeni creva. Grupacijata ima godi{en obrt od 36 milioni evra i poseduva {est fabriki vo Italija so okolu 200 vraboteni. Sopstvenikot Vitilo istakna deka ovaa internacionalizacija na negovoto proizvodstvo ja gleda kako svetol primer, kako mo`nost kako ponatamu treba da sorabotuvaat Makedonija i Italija, pritoa zajaknuvaj}i ja me|usebnata ekonomska sorabotka. ITALIJANSKITE INVESTITORI ]E GO GRADAT KORIDOROT 8 Pokraj potpi{uvaweto na dogovorot za zakup na zemji{te vo Bunarxik, italijanskiot zamenikminister za ekonomija, Adolfo Urso i negoviot doma}in, Fatmir Besimi, stavija potpis i na Deklaracijata za unapreduvawe na ekonomskata sorabotka i investiciite. “Italija veruva vo Makedonija. Sakam da gi pofalam site reformi koi gi napravi Makedonija vo izminatiov period. Republika Makedonija se smeta za zemja koja gi dava najdobrite

mo`nosti za investirawe na Balkanot. Italija cvrsto veruva vo Makedonija koja e mala zemja, no e strate{ka, i se nao|a na krstopatite na koridorite 8 i 10, na koi rabotime da se razvijat. Makedonija moè da pretstavuva odli~en partner, ne samo na ve} e prisutnite italijanski pretprijatija, no i na onie koi }e dojdat da investiraat. Prvpat vo Makedonija bev vo 2000 godina, koga Italija vo va{ata zemja be{e prisutna preku voeniot kontingent, za deneska, so potpi{uvaweto na ovie dva zna~ajni dokumenti za makedonsko-italijanskata sorabotka da pridoneseme za razvoj na Makedonija, no i na regionot. Italijanskite biznismeni se osobeno zainteresirani za investirawe vo energetikata, grade`ni{tvoto, lesnata industrija“, poso~i Urso. Toj veli deka Italija go poddrùva evropskiot pat na Makedonija, kako i na ostanatite balkanski zemji, i dodade deka Evropskata unija {to poskoro treba da go zavr{i procesot na vklu~uvawe na zemjite od Balkanot vo evropskoto semejstvo. I italijanskiot ambasador vo Makedonija, Donatino Markon, na italijanskite i na makedonskite biznismeni im pora~a deka Makedonija i makedonskiot pazar imaat evropska idnina. “Italijanskite firmi pokaùvaat interes za Makedonija i gi ocenuvaat pozitivno site merki {to se prezemeni za stranskite investitori”, re~e Markon. Ministerot za ekonomija, Fatmir Besimi, pak, izrazuvaj}i go zadovolstvoto poradi investicijata na Teknohose, re~e deka taa }e bide samo po~etok na golemata italijansko-makedonska ekonomska sorabotka. “Vo Makedonija ima mnogu proekti koi ~ekaat investitori. Makedonija e opredelena za zajaknuvawe na ekonomskiot razvoj preku podobruvawe na delovnata klima i natamo{na

evra se dosega{nite italijanski investicii vo Makedonija

evra }e investira Teknohose vo Bunarxik

liberalizacija. Taa e edna od zemjite koi najbrzo se menuvaat i pravat najgolemi reformi vo ekonomijata i e poznata po svojata makroekonomska stabilnost. Preku dogovorite za slobodna trgovija, {to gi ima potpi{ano, nudi pazar ne samo na dva milioni ìteli, tuku na 600 milioni ìteli. Vo nasoka na privlekuvawe stranski investitori, Makedonija pravi mnogu. Go zajaknuva pravosudniot sistem, ja podobruva energetskata i transportnata infrastruktura“, im pora~a Besimi na italijanskite potencijalni investitori. Stotinata makedonski i italijanski biznismeni ekonomskiot forum go iskoristija za podobro da se zapoznaat so makedonskiot pazar, no i za da dogovorat investicii. Spored italijanskite biznismeni, maloto nivo na investicii sega e rezultat na nekolku ograni~uva~ki faktori, kako {to e nivnata percepcija deka Makedonija e mal pazar, politi~ki i bezbednosno nestabilen i so neefikasna administracija. “Nie proizveduvame sadnici za vinova loza. Pred nekolku godini razmisluvavme za makedonskiot pazar, no smetavme deka ne e dovolno podgotven i makedonskite firmi nedovolno investiraa vo proizvodstvoto na vino i vinovi sadnici. Moèbi i nemaa dovolno kapital. Sega znaeme deka se otvoraat evropskite fondovi vo sektorot zemjodelstvo i se nadevame deka tuka }e imame pazar.

Cenime deka sega se zgolemeni mo`nostite za investirawe vo Makedonija. Konkretna sorabotka so makedonskite biznismeni nemame, no se nadevame deka na biznisforumot }e se se slu~i ne{to takvo”, veli za “Kapital” Fabio Komai, sopstvenik na kompanijata Vivai koperativi od Padrewone, severna Italija. ITALIJA, ÊTVRT INVESTITOR Vo poslednite 12 godini od Italija vo zemjava vlegle vkupno 68 milioni evra stranski investicii. Italija e ~etvrta zemja po obemot na vkupnata trgovija so Makedonija, a 13 po obemot na investicii. No, podatocite od Narodnata banka ne se apsolutni, bidej}i treba da se zeme predvid deka del od niv se rezultat na akvizicii realizirani preku of-{or kompanii, koi ne go pokaùvaat vistinskoto poteklo na kapitalot. Prvite italija-nski investicii vo Makedonija se zabeleùvaat vo vtorata polovina na 90te godini. Me|u pova`nite se privatizacijata na Makstil od strana na italijanskata grupacija Dugerko, kako i privatizacijata na Tehni~ki gasovi od strana na italijanskata grupacija SOL. Italija vo zemjava be{e prisutna i preku akviziciite na kompanijata ÎK od Kumanovo vo 2002 godina, na stokovnata ku}a Tipo i na fabrikata MZT Hepos vo 2005 godina.

16 19.05.2010

BERZA/AKCII/TRGUVAWE

MBI 10 E SOSTAVEN OD 10 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA OFICIJALNIOT PAZAR NA MAKEDONSKA BERZA

MBID E SOSTAVEN OD 15 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA PAZAROT NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA

VLADIMIR GLIGOROV

OBIDI ZA ZA@IVUVAWE NA BERZITE NA BALKANOT

REGIONALNOTO OBEDINUVAWE NA BERZITE E POSAKUVAN, NO TE[KO IZVODLIV PROEKT METODI PENOVSKI

penovski@kapital.com.mk

eophodnosta od pogolem promet, odnosno problemot na likvidnosta, so koj se soo~uva ne samo Makedonska, tuku i ostanatite berzi vo regionot, go nametnuva pra{aweto vo odnos na regionalnata sorabotka. No, ne odi s$ lesno, bidej} i za pogolema sorabotka, pa duri i obedinuvawe na berzite, ima mnogu tehni~ki i zakonski pre~ki. Od po~etokot na formiraweto na Makedonska berza se potpi{ani pet memorandumi za sorabotka so nekolku regionalni berzi. Prviot datira od 2001 godina, a e potpi{an so Qubqanskata berza. Potoa vo narednite nekolku godini se potpi{ani memorandumi so Atinskata berza, so berzite vo Belgrad, Zagreb i Bugarija, vo

banka za obnova i raz Evropskata voj (EBRD) predlaga da se vospostavi regionalna berza na Balkanot, koja }e gi obedini site lokalni hartii od vrednost na pazarot 2006 godina so Vienskata berza i za vreme na golemiot bum, odnosno vo 2007 godina, potpi{an e edinstveniot dosega Memorandum za partnerstvo me|u berzite od Belgrad, Skopje, Zagreb i Qubqana. Mo`e slobodno da se ka`e deka ovoj memorandum e eden od pova`nite dokumenti vo kontekst na regionalnata sorabotka na berzite, so ogled na toa {to odnosite se podignati na povisoko, partnersko nivo i toj e sklu~en me|u ekonomii koi tradicionalno imaat dobri relacii i mnogu dobro se poznavaat edni so drugi. Po-

radi toa, mnogumina smetaat deka moèbi e vreme za podignuvawe na ova partnerstvo na povisoko nivo, naso~eno duri, na nekoj na~in, kon obedinuvawe na ovie berzi, pri {to moàt da se vklu~at i drugi regionalni, odnosno balkanski berzi. Vo nasoka na vakvite razmisluvawa govori i iskaànata konstatacija na konferencijata vo Zagreb organizirana od Evropskata banka za obnova i razvoj (EBRD) na koja bankata predloì da se vospostavi regionalna berza koja }e gi obedini site lokalni hartii od vrednost na pazarot. Vakvata nivna preporaka se

OMB E SOSTAVEN OD NAJLIKVIDNITE OBVRZNICI KOTIRANI NA MAKEDONSKA BERZA

memorandumi za sorabotka dosega ima potpi{ano Makedonska berza so nekoi od regionalnite berzi

dol`i na krizata so koja se soo~uvaat site regionalni berzi, no i regionalnite ekonomii, koi problemot vo pogled na nedostigot na kapital se obiduvaat da go re{at preku zemawe pogolemi kreditni linii. MO@NOSTI ZA SORABOTKA – ZA I PROTIV Regionalnata sorabotka e i toa kako va`en element za razvojot na berzite, no, momentalno e te{ko izvodliv proekt od tehni~ki i od legislativni pri~ini. Vo vrska so ovaa problematika, ekspertite diskutiraa i na neodamne{nata Godi{na ber-

PROFESOR NA VIENSKIOT EKONOMSKI INSTITUT

“Bi bilo mnogu te{ko da se odredi koja od regionalnite berzi bi bila dominantna pri takvoto obedinuvawe, bidej}i toa najmnogu zavisi od kvalitetot na kotiranite kompanii. Toj smeta deka vo slu~aj na obedinuvawe na berzite od regionot, sepak, na prvo mesto bi bila Zagrepskata, a potoa i Belgradskata berza.” zanska konferencija vo Ohrid organizirana od Makedonska berza. Ekspertite poso~ija deka vakvata sorabotka e dobra ideja za za`ivuvawe na regionalnite berzi, no deka treba da bide dobro analizirana za da se razgledaat mo`nostite i na~inite za nejzina realizacija. Spored diskutantite, mora da bidat zemeni predvid problemite so koi mo`at da se soo~at regionalnite berzi dokolku se re{at na vakvo obedinuvawe. Tuka tie obrnaa vnimanie na problemite vo pogled na

zakonskoto usoglasuvawe na centralnite depozitari na dràvite, kako i menuvaweto na odredeni zakoni kako {to e Zakonot za hartii od vrednost, a osobeno na Zakonot za devizno rabotewe . Spored profesorot Sa{o Arsov, sorabotkata bi bila korisna, no, sepak, ne e re{enie za s$. “Taa bi moèla da bide ostvarena preku kreirawe lista na akcii od najdobrite kompanii vo dràvite od regionot, so {to bi se privleklo vnimanieto na stranskite investitori. Preku obedinuvawe na berzite povtorno ne bi se postignalo ni{to, bidej} i tie se mnogu mali i povtorno ne bi imale razvoj. Pova`no e na berzite da se pojavat nekoi golemi igra~i koi bi gi zaìveale”, veli Arsov. Toj kako primer ja spomna Ungarskata berza koja ima ogromna kapitalizacija, bidej}i na nea kotiraat golemi kompanii, kako Matav ili MOL, na primer. Isto taka, vo pogled na formirawe na vakvata lista se pojavuva i problemot so kompaniite koi {to nema da se najdat na taa lista. Nekoi eksperti smetaat deka tie }e odlu~at da ne kotiraat na berza. Profesorot Vladimir Gligorov od Vienskiot institut za me|unarodni ekonomski studii idejata za obedinuvawe na berzite vo regionot ja oceni kako dobra, predupreduvaj}i deka vo momentot mnogu te{ko moè da zaìveat regionalnite finansiski pazari, zatoa {to na berzite, vsu{nost, se trguva so idnite prihodi na kompaniite, koi so ogled na sega{nata situacija, re~isi i da gi nema. Isto taka, toj konstatira deka bi bilo mnogu te{ko da se odredi koja od regionalnite berzi bi bila dominantna pri takvoto obedinuvawe, bidej}i toa najmnogu zavisi od kvalitetot na kotiranite kompanii. Toj smeta deka vo slu~aj na obedinuvawe na berzite od regionot, sepak, na prvo mesto bi bila Zagrepskata, a potoa i Belgradskata berza.

BERZANSKI INFORMACII

(Podatocite vo tabelite i graficite gi obezbeduva Makedonskata berza za hartii od vrednost. Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, vtornik-18.05.2010)

BERZA/AKCII/TRGUVAWE

19.05.2010

BERZANSKA EDUKACIJA

KHV ORGANIZIRA OBUKI VO MAKEDONIJA

BERZATA VO ZAGREB PROMOVIRA[E SVOJA AKADEMIJA

Vo Makedonija, obuka za steknuvawe op{ti i specijalisti~ki znaewa za makedonskiot pazar na kapital organizira Komisijata za hartii od vrednost koja ima i zakonsko pravo na toa. Dosega se organizirano nekolku kursevi za ovlasteni brokeri i samo eden za investiciski sovetnici. Sledniot kurs za investiciski sovetnici, spored informaciite od KHV, bi trebalo da se organizira vo septemvri. Obukata za brokersko rabotewe ja pominaa okolu 550 lica, koi dobija uverenija za brokersko rabotewe, a so obrazovanie investiciski sovetnici se steknaa 95 lica, od koi 50 poseduvaat i dozvola za rabota kako investiciski sovetnici. Deka postoi interes za vakvoto obrazovanie govori i podatokot koj neodamna go doobivme od Komisijata deka za slednata obuka za investiciski sovetnici interes projavile nad 150 lica. KHV i u~esnicite na pazarot na kapital se soglasuvaat deka finansiskata edukacija na novi kadri, no i na gra|anite e va`na za da se razbere zna~eweto i mo`nostite {to gi nudi ovoj pazar. Vo vakvata kontinuirana edukacija se gleda i mo`nosta za za`ivuvawe na Makedonska berza.

Ovaa akademija e nameneta za site sega{ni i idni u~esnici na hrvatskiot pazar na kapital, no i na ostanatite finansiski pazari

METODI PENOVSKI

penovski@kapital.com.mk

erzata vo Zagreb vo ponedelnikot go promovira{e po~etokot so rabota na svojata akademija, koja e osnovana so cel da gi promovira obrazovanieto i znaeweto na hrvatskiot pazar na kapital. Spored rakovoditelot na Zagrepskata berza, Melita Mer~ete,

akademijata e nameneta za site sega{ni i idni u~esnici na hrvatskiot pazar na kapital, no i na ostanatite finansiski pazari, po~nuvaj}i od malite, pa do golemite institucionalni investitori. Obrazovniot sistem koj }e se primenuva vo akademijata e baziran na serija na osnovni i specijalizirani kursevi, koi se podgotveni vo sorabotka so konzorciumot BME od {panskata berza. Vakviot, kako {to

mnogumina vo Hrvatska go narekuvaat kolosalen proekt vo odnos na finansiskata edukacija, e realiziran vo sorabotka i so pomo{ na Evropskata banka za obnova i razvoj (EBRD), koja bukvalno go finansira{e celiot ovoj potfat. Direktorot na EBRD za Hrvatska, Rue [arlot, potseti deka ovoj proekt e vo soglasnost so inicijativata na bankata za razvoj na lokalnite pazari

AKCIJATA NA MAKSTIL NAJGOLEM DOBITNIK VÊRA o podolgo vreme na Makedonska berza ima pogolem broj kompanii ~ii hartii od vrednost se dobitnici. Nivniot broj iznesuva 10, a kako najgolem dobitnik se javuva akcijata na kompanijata Makstil. Gubitnici se akciite na devet kompanii, me|u koi kako najgolem gubitnik e akcijata na Acelormital. V~era{niot den na trguvawe na Makedonska berza go obeleà rastot na MBI-10 za 0,42%, zadrùvaj}i se na nivo od 2.466,17 indeksni poeni. Ovoj rast na osnovniot berzanski indeks sleduva po nekolkudnevniot kontinuiran pad minatata nedela i vo ponedelnikot.

Od druga strana, vakviot rast na ovoj indeks ne go sledea i drugite dva indeksa. MBID zabeleà pad od 1,81%, zadrùvaj}i se na nivo od 2.636,12 indeksni poeni, a indeksot na obvrznicite OMB doìvea pad od 0,18%, na 108,6 indeksni poeni vo tekot na v~era{niot den. Vo pogled na ostvareniot promet, istiot iznesuva{e okolu 14,8 milioni denari i be{e ostvaren vo ramkite na 140 realizirani transakcii. Ovoj promet e za okolu polovina, odnosno za okolu 47%, pomal vo odnos na ponedelnikot, koga be{e ostvaren promet od okolu 28,4 milioni denari. Najgolem del od prometot vo iznos od

okolu 13 milioni denari, kako i prethodnite denovi, e ostvaren na Oficijalniot pazar. Ostatokot, so ogled na toa {to povtorno nema{e blok-transakcii, e ostvaren na redovniot pazar.

IZBRAN NADZOREN ODBOR VO FER[PED ru{tvoto za me|unarodna i vnatre{na {pedicija so javni i carinski skladi{ta Fer{ped od Skopje, na sednicata koja be{e odr`ana na 14 maj minatata nedela donese odluka za izbor na nadzoren odbor i za nadomestot {to }e im bide isplaten na ovie ~lenovi. Za nezavisni ~lenovi na nadzorniot odbor dru{tvoto gi imenuva Todor Trp~evski, Angel Najdovski, Stojan Nastovski, Mitko Dimov i Leonid Nakov. Spored donesenata odluka, nivniot mandat }e trae {est godini i zapo~nuva da te~e od denot na donesu-

vawe na odlukata, odnosno od gorenavedeniot datum. Na akcionerskoto sobranie, isto taka, e odlu~eno na ~lenovite na nadzorniot odbor da im se ispla} a nadomest vo visina na prose~nata mese~na netoplata po rabotnik vo Makedonija, isplatena vo poslednite tri meseci. Akcionerskoto sobranie na dru{tvoto po donesuvaweto na ovaa odluka im nalo`i na ~lenovite na nadzorniot odbor po stapuvaweto na sila na ovaa odluka da odr`at konstitutivna sednica, na koja {to so mnozinstvo na glasovi }e izberat pretsedatel na odborot. Od

Fer{ped informiraat deka ~lenovite na upravniot odbor, Stojan Nastovski i Angel Najdovski, na 5, odnosno 7, maj ovaa godina podnesle neotpovikliva ostavka od svoite funkcii, so {to mo`at da gi prezemat funkciite vo nadzorniot odbor.

prodol`uvawe na procesot na privatizacija na kompaniite vo koi dr`avata s$ u{te ima svoj udel i koj treba da se realizira i eventualno da fini{ira preku berzata. Izvr{niot direktor na berzata vo Zagreb, Ivana Gazi}, istakna deka so vakvata pomo{ od EBRD, koja zna~i obezbeduvawe nepovratni grantovi za vospostavuvawe i funkcionirawe na akademijata, bankata go uvidela i go potvrdila ogromnoto zna~ewe i va`nosta na investiraweto vo kvalitetna edukacija na pazarite na kapital. Pretstavnikot na BME, Havier Amo, go potvrdi ogromnoto zna~ewe na soodvetnoto i kvalitetno finansisko obrazovanie ne samo na profesionalcite koi rabotaat vo ovaa industrija tuku i na gra|anite so cel efikasno da upravuvaat so sopstvenite finansii. Poradi toa,

na kapital, kako {to e hrvatskiot. Spored nego, ovoj razvoj e od su{tinsko zna~ewe za re{avawe na problemot na pregolemata zadol`enost vo stranski valuti, koja za `al e {iroko rasprostraneta vo regionot kade {to deluva EBRD, me|u koi e i Makedonija. Zatoa [arlot smeta deka tajmingot za otpo~nuvaweto so rabotata na ovaa institucija e idealen osobeno po najavata na hrvatskata vlada za K

toj smeta deka s$ pove}e se nametnuva potrebata da znaat {to e mo`no pove}e za pazarite na kapital, osobeno za lokalnite pazari na kapital, kako {to e hrvatskiot. Spored obrazovnata programa, predvideno e prvite pet promotivni predmeti na akademijata vo Zagreb vo maj da gi vodat nastavnici od [panija, a nivnata funkcija }e ja prezemat lokalni eksperti i profesionalci. Vakviot proekt, spored ovlastenite pretstavnici na Zagrepskata berza, e kruna na nivnite dolgogodi{ni zalo`bi za intenzivirawe, no i institucionalizirawe na op{toto i specijalisti~koto obrazovanie i znaewe na hrvatskiot pazar na kapital. Spored niv, finansiskoto obrazovanie e edna od najva`nite ulogi na Zagrepskata berza kako zakonski reguliran pazar na kapital. O

KOMPANII & PAZARI

18 19.05.2010 SOBRANIETO NA AKCIONERI NA ZK PELAGONIJA ZAKA@ANO NA 10 JUNI

DVE KOMPANII BARAAT LICENCI ZA PROIZVODSTVO NA STRUJA

emjodelskiot kombinat ZK Pelagonija od Bitola na 10 juni }e odr`i sobranie na akcioneri. Spored objavata na kompanijata objavena na Makedonska berza, Sobranieto }e se odr`i vo prostoriite na ZK Pelagonija, vo podra~nata edinica Kaninski Prodin. Sobranieto, spored objaveniot dneven red, }e odlu~uva po nekolku to~ki me|u koi: za godi{nata smetka i za finansiskiot izve{taj za 2009 godina i za na~inot

ompaniite Petro M i Geo Link Group od Skopje baraat od Regulatornata komisija za energetika da im izdade licenci za vr{ewe energetska dejnost. Spored izvestuvaweto od Regulatorna, kompaniite sakaat da proizveduvaat elektri~na energija od obnovlivi izvori na energija od fitovoltai~en sistem. Za nivnite barawa komisijata }e odlu~i otkako }e pomine

kako }e se pokriva zagubata. Akcionerite }e treba da donesat odluka za raboteweto na odborot na direktori, za finansiskiot izve{taj za 2009 godina kako i za izve{tajot za izvr{enata revizija od revizorskata ku}a za 2009 godina. Sobranieto, isto taka, }e treba da donese odluka za nazna~uvawe na revizor za finansiskiot izve{taj za 2010 godina kako i za otu|uvawe na sopstveni akcii. Se povikuvaat

site akcioneri so pravo na glas koi se zapi{ani vo akcionerskata kniga na ZK Pelagonija da prisustvuvaat na Sobranieto.

rokot za predlozi mislewa i sugestii vo odnos na izdavaweto na licencite. Spored licencata, vodot na energetskata dejnost, dvete kompanii po izgradbata na objektot }e proizveduvaat elektri~na energija od obnovlivi izvori na energija â&#x20AC;&#x201C; od fotovoltai~en sistem, fotovoltai~na elektri~na centrala so instaliran kapacitet do 50 kW. Dvete kompanii baraat licencite da im bidat izdadeni vo

vremetraewe od 35 godini. Za da bidat izdadeni licencite, Regulatornata komisija gi povikuva zainteresiranite pravni ili fizi~ki lica da dostavat predlozi, mislewa i sugestii vo vrska so baraweto za izdavawe na licenca do Regulatornata komisija za energetika vo rok od 10 dena, od denot na poslednoto objavuvawe na izvestuvaweto vo dnevniot pe~at.

PO O^EKUVAWATA ZA ZAZDRAVUVAWE NA DOMA[NATA EKONOMIJA

GRANIT GODINAVA PLANIRA RAST NA DOBIVKATA OD 7,7% Najgolemata grade`na kompanija vo zemjava, Granit, za ovaa godina o~ekuva rast na dobivkata i pogolemi prihodi. Spored objaveniot biznis-plan za 2010 godina, pozitivnite planirani rezultati kompanijata gi temeli na o~ekuvawata za oporavuvawe na doma{nata ekonomija i na dogovorenite grade`ni raboti ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

akedonskata grade`na kompanija Granit o~ekuva pogolemi prihodi i rast na dobivkata vo 2010 godina. Spored objaveniot biznis-plan za godinava, pozitivnite planirani rezultati kompanijata gi temeli na o~ekuvawata za oporavuvawe na doma{nata ekonomija i na dogovorenite grade`ni raboti. Biznis-planot poka`uva deka godinava Granit planira od raboteweto na doma{niot i na stranskiot pazar da ostvari vkupni prihodi od 4,3 milijardi

denari, {to e za 6,64% pove}e sporedeno so lanskite okolu ~etiri milijardi denari. Planiranite rashodi se na nivo od 3,9 milijardi denari, odnosno za 6,3% pove}e od lani, dodeka bruto-dobivkata za 2010 godina e pogolema za 7,7% i iznesuva 375 milioni denari. Od kompanijata vakviot pozitiven trend go objasnuvaat so o~ekuvawata za zazdravuvawe na doma{nata ekonomija od krizata, kako i so realizacijata na ve}e dogovorenite proekti. "Osnova za ostvaruvawe na planiranite rezultati se ostvaruvawata od prethodnite godini i o~ekuvawata za 2010 godina, poa|aj}i od prezemenite proizvodni

zada~i i ona {to se predviduva deka }e bide prezemeno godinava. Planiraniot zgolemen prihod za godinava e rezultat na o~ekuvawata za inflatornite dvi`ewa, zgolemenata produktivnost na trudot i zgolemeniot broj na proizvodni zada~i", e poso~eno vo biznis-planot na Granit. Vo odnos na zgolemenite rashodi od raboteweto za ovaa godina, objasnuvaweto od Granit e deka tie se planirani vrz baza na lanskite ostvaruvawa i o~ekuvawata za realizacija na proekti vo niskogradba i visokogradba. "Vkupnite rashodi za materijalni tro{oci, uslugi, amortizacija i plati se planirani spored ostvaruvaweto vo prethodnata

godina, so izvesna vizija za ona {to se o~ekuva vo idniot period, zemaj}i ja predvid strukturata za o~ekuvani ostvaruvawa vo oblasta na niskogradba i visokogradba", pi{uva vo obrazlo`enieto. Za da gi reducira tro{ocite, menaxmentot na Granit pri planiraweto na tro{ocite go zema predvid i maksimalnoto iskoristuvawe na sopstvenite kapaciteti i minimalnoto koristewe na eksterni uslugi. "Toa se tro{oci koi se o~ekuva da nastanat vo tekot na godinata i koi se direktno povrzani so o~ekuvanata realizacija", pojasnuvaat od kompanijata. Granit, pokraj grade`nite raboti koi gi izvr{uva na

doma{niot pazar, gradi i pati{ta vo Ukraina, Polska i Hrvatska. Spored biznis-planot, za vo stranstvo e predvidena realizacija na grade`ni raboti od 49,6 milioni evra, za {to }e bidat anga`irani 290 rabotnici. Vo Ukraina }e izvede grade`ni raboti vo vrednost od 31 milioni evra, vo Polska }e gradi proekti vo vrednost od 16 milioni evra, a vo Hrvatska vo vrednost od 2,6 milioni evra. Grade`nata kompanija Granit, spored finansiskiot izve{taj objaven na Makedonska berza, 2009 godina ja zavr{i so namalena dobivka za 14% koja iznesuva{e 336 milioni denari i so pogolemi pri-

hodi od proda`ba za 6%, odnosno so vkupen iznos od 3,7 milijardi denari. Granit e najgolemata makedonska grade`na kompanija. Se zanimava so proektirawe, izgradba i nadzor na mostovi, tuneli, proizvodstvo na grade`ni materijali, niskogradba, hidrogradba, visokogradba, izvedba na elektroinstalacii i pati{ta. Uspe{no raboti vo pove} e zemji, vo koi ima i svoi pretstavni{tva, kako {to se Germanija, Rusija, Albanija, Bugarija, Ukraina, Hrvatska i Crna Gora. Akcijata na kompanijata kotira na redovniot pazar na Makedonska berza. Vkupno se izdadeni 3.071.377 obi~ni akcii.

KOMORATA ORGANIZIRA POSETA NA SAEMOT ZA I@ENERSTVO VO SLOVA^KA

PROMOVIRANA MAKEDONSKATA KONZERVIRANA HRANA VO TORONTO

topanskata komora na Makedonija organizira poseta na me|unarodniot saem za in`enerstvo koj od 25 do 28 maj }e se odr`i vo Nitra, Slova~ka. Ovoj saem e poznat kako renomirana saemska manifestacija na koja tredicionalno se pretstavuvaat poznati svetski proizvoditeli, trgovci i dobavuva~i od oblasta na industriski ma{ini i proizvodi, industriski alati, merni instrumenti, proizvod-

retstavnicite na sedum makedonski prerabotuva~ki kapaciteti: Vipro, Altra, Lars, Bonum, Best fud, Tehnoalat i Trgoprodukt gi pretstavija svoite proizvodi - ajvari, lutenici, pinxuri, pe~eni piperki, me{ani salati od zelen~uk... pred triesetina distributeri od vode~kite sistemi na trgovski centri i samoposlugi vo Kanada. Promocijata be{e

stvo i monta`na tehnologija, tehnologija na zavaruvawe, motori i rezervni delovi i drugo. Stopanskata komora na Makedonija e pokaneta od strana na slova~kata agencija za promocija na investiciite i trgovijata â&#x20AC;&#x201C; SARIO za da zeme u~estvo na ovaa saemska manifestacija i voedno da go poseti nivniot {tand. Posetitelite }e imaat mo`nost da se zapoznaat so mo`nostite za vospostavuvawe kontakti so slova~ki

kompanii od poso~enite sektori, potencijalni investitori i podizveduva~i, uslovi za vodewe biznis vo Slova~ka, informacii za slova~kata ekonomija itn. Spored soop{tenieto od Komorata, SARIO na makedonskite kompanii }e im obezbedi odr`uvawe na bilateralni sredbi so slova~kite izlo`uva~i na saemot, spisoci na firmi od targetirani sektori, konsultantski uslugi i sektorski analizi.

odr`ana vo fabrikata za salati Samrfre{salad vo Toronto. Spored izjavite na makedonskite stopanstvenici-proizvoditeli na konzervirana hrana, Kanada so svoite 33 milioni `iteli i mnogu visok standard e odli~en pazar {to zasega ne e dovolno poznat i nudi ogromni mo`nosti za plasman na makedonskite visokokvalitetni proizvodi od konzerviran zelen~uk. Pretstavnicite

na makedonskata konzervna industrija vo tekot na nekolkudnevniot prestoj vo Toronto posetija i pogolem broj trgovski centri i supermarketi, kako i etnoprodavnici na hrana i se steknaa so mnogu korisni iskustva. Vo organizacijata na nivnata poseta i na prezentacijata vo fabrikata Samrfre{salad aktivno be{e vklu~en i Generalniot konzulat na Republika Makedonija vo Toronto.

KOMPANII & PAZARI

19.05.2010

R@ INSTITUT SO RAST NA PRIHODITE I POMALA ZAGUBA VO PRVIOT KVARTAL

VIP OBJAVI ANDROID KURS ZA MAKEDONSKITE PROGRAMERI

@ Institut prviot kvartal od godinata go zavr{i so rast na operativnite prihodi, pri {to proda`bata na stranskite pazari porasnala za ~etiri pati. Kompanijata od po~etokot na godinata uspeala da ja namali zagubata za 48%. Spored finansiskiot izve{taj za prvite tri meseci od godinata objaven na Makedonska berza, kompanijata ostvarila vkupni operativni prihodi od

reku konkurs {to go objavi deneska Vip operator, doma{nite programeri mo`at da se natprevaruvaat vo izrabotka na originalna i inovativna aplikacija, primenliva na telefonite koi rabotat na platformata Android i koi }e imaat lokalna primena. Rokot za dostavuvawe na aplikaciite, koi preku vebstranicata www.android.vip. mk mo`at da gi dostavat poedinci, kompanii, stu-

57,9 milioni denari, {to e za 57% pove}e sporedeno so prviot kvartal lani. Proda`bata na doma{niot pazar bele`i rast od 30%, dodeka, pak, prihodite od proda`ba na stranski pazari se za ~etiri pati pogolemi od 2,7 na 13,7 milioni denari. Vo isto vreme za 44% se zgolemeni i rashodite na kompanijata koi iznesuvaat 56,6 milioni denari. Vo prvite tri meseci kompanijata presmetala zaguba

od okolu ~etiri milioni evra koja e pomala za 48%, sporedeno so istiot period lani. "I pokraj svetskata ekonomska kriza, dru{tvoto uspea da ja odr`uva dinamikata na proizvodstvo na site proizvodni linii. Planirame vo narednite kvartali sostojbata vo drugite kompanii, na{i potencijalni potro{uva~i, da se podobruva, a so toa i plasmanot na na{ite proizvodi" velat od kompanijata.

denti, u~enici, univerziteti i drugi grupi, e 1 avgust, po {to }e sleduva ocenuvawe i dodeluvawe nagradi vo septemvri. Prvata nagrada e polovina milion denari i telefon HTC Desire, vtorata 150.000 denari i telefon HCT Legend, a tretoto mesto }e go delat ostanatite odobreni aplikacii i }e bidat nagradeni so HCT Tattoo. "Nagradenite aplikacii i nivnite avtori }e dobijat afirmacija, a nivnite ap-

likacii }e bidat besplatno instalirani na Android "pametnite telefoni", koi se del od ponudata na Vip operator", informira na preskonferencija Nikola Qu{ev, glaven izvr{en direktor na Vip operator. Android e nov inovativen sistem koj nudi fleksibilnost i prilagodlivost, soglasno potrebite na korisnikot. Platformata mo`e da se nadgraduva i dopolnuva so novi aplikacii po izbor na korisnikot.

INTERES ZA MAKEDONSKIOT PAZAR NA NEDVI@NOSTI

BUGARSKATA FORTON INTERNE[NL ]E SE [IRI VO MAKEDONIJA Upravitelot i partner na bugarskata konsultantska kompanija Forton interne{nl, Sergej Gojnov, vo intervju za bugarskiot vesnik Dnevnik veli deka kompanijata ima golemi planovi na makedonskiot pazar ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

azarot na nedvi`nosti vo Makedonija e raste~ki, a golemite proekti za izgradba na deloven prostor doprva } e sledat. S$ u{te ne se realizirani nekoi golemi proekti na pazarot za trgovski i delovni prostorii, zatoa makedonskiot pazar ima golem potencijal. Upravitelot i partner na Bugarskata konsultantska kompanija za biznis-imoti, Forton interne{nal, Sergej Gojnov koja e mnozinski sopstvenik na belgiskata korporativna konsultantska kompanija za nedvi`nosti Altitlan so sedi{te vo Skopje, vo intervju za bugarskiot vesnik Dnevnik veli deka kompanijata ima golemi planovi na makedonskiot pazar, kako i za na pazarite vo regionot, a vo naredniot period }e ja rebrendiraat kompanijata vo Forton Makedonija. “Pazarot na nedvi`nosti vo Makedonija e raste~ki. Golemite proekti {to ve}e se slu~ija ili sega se realiziraat vo Bugarija, vo Makedonija doprva sledat. Vo Makedonija s$ u{te nema realizirani

golemi proekti na pazarot na trgovski i delovni prostori” veli Gojnov vo intervjuto. Za vlezot na makedonskiot pazar, toj veli deka ja kupila Altitlan bidej}i ovaa kompanija e priznata i poznata me|u stranskite investitori. “Minatata godina kupivme kontrolen paket od nad 50% od Altitlan. Ova e najgolemata kompanija za biznis imoti vo Makedonija, koja e priznata i poznata. Vo momentov rabotime na nejzino rebrendirawe vo Forton Makedonija, a vrednosta na zdelkata e trgovska tajna” veli Gojnov. Bugarskata kompanija osven na makedonskiot pazar vo regionot e prisutna i vo Kosovo i Srbija, a spored direktorot, pazarot vo Bugarija e najgolem, a Srbija ima golem potencijal za da go dostigne nivoto vo Bugarija. “Vo Bugarija rabotime na zna~itelno pove}e proekti, a imame i mnogu realizirani vo Srbija, Makedonija i Kosovo. Taka {to pazarot vo Bugarija e najgolem. Op{to zemeno, Srbija ima zna~itelen potencijal i vo vremeto mo`e da ja nadmine Bugarija po volumen na biznisK

povr{ini. Na{ata cel e da zememe edna dobra pozicija na sekoj od ovie pazari. Ne o~ekuvame deka pazarot vo Makedonija }e stane pogolem od bugarskiot, bidej}i zemjata e so 2 milioni `iteli, no sakame da imame dobar udel tamu i da sme profitabilno pretprijatie. Vo momentov sme voda~i. Od ovaa gledna to~ka isto o~ekuvame da se slu~i i vo Kosovo. Kancelarijata koja e vo Makedonija }e ja opslu`uva teritorijata na Kosovo, bidej}i rastojanieto me|u Skopje i Pri{tina e 60 kilometri“ veli Gojnov. Ovaa bugarska konsultantska kompanija minatata godina potpi{a dogovor za strate{ko partnerstvo so me|unarodnata kompanija Ku{man i Vejkfild (Cushman & Wakefield -C & W). So ovoj dogovor Forton dobiva pravo da go koristi globalniot brend i da raboti ekskluzivno so klienti na C&W na teritorijata na Bugarija, Srbija, Makedonija i Kosovo. Belgiskata kompanija Altitlan svojata kancelarija vo Skopje ja otvori vo 2008 godina. Kompanijata vo Makedonija nudi uslugi za nedvi`nosti, konsalting i grade`ni uslugi. M

20 19.05.2010

BANKI I FINANSII

EUROSTANDARD BANKA VOVEDE NOV VID DEPOZIT urostandard banka vovede nov vid depozit “Denar plus” za svoite {teda~i. Od bankata velat deka se raboti za otvoren denarski {teden vlog koj na klientot mu ovozmo`uva svojata za{teda da ja podigne vo koe bilo vreme od dogovoreniot period na oro~uvawe. Ovoj vid depozit se razlikuva od ostanatite spored na~inot na presmetka na kamatata, odnosno, se predviduva skalesta kamata po~nuvaj}i od 11,5%, vo zavisnost od iznosot

na vlogot i rokot na podignuvawe na del od oro~enite pari. “Celta na ovoj proizvod e na na{ite klienti da im ponudime mo`nost da zarabotuvaat kamata kako za oro~en {teden vlog, pritoa imaj}i sloboda za fleksibilno upravuvawe so sopstvenata za{teda. Podignuvaweto, kako i mo`nosta za dopolnitelni vlo`uvawa zavisno od potrebite i `elbite na klientot e osnovnata prednost na ovoj tip proizvod”, velat od Eurostandard banka.

Fleksi-depozitot e del od nizata novi produkti koi Eurostandard banka im gi ponudi ovaa godina na klientite vo maloproda`ba i vo korporativniot sektor.

ZK PELAGONIJA GO OTU\UVA UDELOT VO STOPANSKA OD BITOLA topanska banka AD Bitola najavuva proda`ba na akcii na berzata zaka`ana za vtorata polovina od oktomvri godinava. Na aukciite }e se ponudat 63.381 obi~ni akcii, odnosno udelot od 16,29% vo sopstveni~kiot kapital {to go ima ZK Pelagonija vo bankata. Po~etnata vrednost po koja }e se prodavaat akciite e 8.899 denari, a na javnite berzanski aukcii na

18, 19, 20, 21 i 22 oktomvri }e se ponudat tri paketi so po 21.127 akcii ili 5,43% od sopstveni~kiot kapital na Stopanska banka. Ako na prvata aukcija nikoj ne ja prifati ponudenata cena, na slednata javna aukcija akciite }e se ponudat so poniska cena za 10% od po~etnata. Investitorte koi }e sakaat da kupat akcii od Stopanska banka AD Bitola, prethodno }e mora da dobijat soglasnost

od guvernerot deka gi ispolnuvaat uslovite da stanat akcioneri vo bankata.

VLASTA I EKSPERTITE SUGERIRAAT DA SE NAMALI ZADOL@ITELNATA REZERVA

GUVERNEROT CVRSTO GI DR@I REZERVITE na Narodnata banka, Petar Go{ev, ne popu{ta pod pritisocite na vlasta i na ekspertite da ja namali stapkata na Guvernerot zadol`itelna rezerva. Bankarite komentiraat deka namaluvaweto na osnovnata kamata ne e dovolen motiv za pogolema kreditna poddr{ka i poniski kamati za kreditite

435 9%

ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

pokraj site preporaki do guvernerot na Narodnata banka, Petar Go{ev, da ja namali stapkata na zadolìtelna rezerva {to ja odvojuvaat bankite kako procent od depozitite, monetarnata vlast cvrsto gi drì rezervaciite na visoko nivo. Duri i premierot Nikola Gruevski pred dva dena povtorno javno upati poraka do guvernerot Go{ev da razmisli vo nasoka na spu{tawe na visokite limiti na zadolìtelna rezerva, no NBM zasega ne najavuva mo`ni korekcii na ovie stapki. Ekspertite i bankarite ko-

mentiraat deka olabavuvaweto na monetarnata politika samo preku namaluvawe na osnovnata kamata ne e dovolen motiv za pogolema kreditna poddr{ka od bankite i za poniski kamati za kreditite. Spored profesorot Mihail Petkovski, NBM ima prostor i treba da razmisli da ja spu{ti stapkata na zadolìtelna rezerva, so koja golem del od parite, namesto vo ekonomijata, se steriliziraat vo centralnata banka. “Mislam deka pozitivnite ekonomski trendovi dozvoluvaat korekcija na stapkata na zadolìtelna rezerva vo nasoka na namaluvawe na limitot. Nivoto na deviznite rezervi se zgolemuva, sostojbata vo platniot bilans se podobruva i so toa se sozdava prostor za namaluvawe na zadolìtelnata

rezerva. Bi bilo dobro toa da se slu~i naskoro, za da se stimulira ekonomskata aktivnost so pogolema kreditna poddr{ka”, veli Petkovski. Spored nego, javnite poraki od premierot ne pretstavuvaat upad na vladata vo monetarnata politika, no, sepak, se soglasuva deka e potrebna pogolema komunikacija me|u izvr{nata i monetarnata vlast. “Kako po pravilo, monetarnata vlast va`i za pesimist vo op{testvoto poradi pretpazlivosta vo vodeweto na politikite, dodeka, pak, vladata e sekoga{ optimisti~ki nastroena. Stavovite ne mora sekoga{ da bidat isti, no smetam deka toa treba da se razgovara nadvor od o~ite na javnosta”, potencira Petkovski. I bankarite baraat poniska zadol`itelna rezerva za

milioni evra se ~uvaat kako zadol`itelna rezerva vo NBM

treba da iznesuva kreditniot rast do krajot na 2010 godina

da imaat pove}e pari za krediti. “Bi trebalo dopolnitelno da se olabavi monetarnata politika preku odredeno namaluvawe na zadolìtelnite rezervi {to gi izdvojuvame kaj NBM, barem do nivoto od minatata godina, pred da bidat zgolemeni. Toa zgolemuvawe na procentot na zadolìtelni rezervi rezultira{e so zna~itelno zabavuvawe na kreditiraweto i zgolemuvawe na kamatnite stapki za kreditite, {to be{e i celta na NBM. Toa se ogromni iznosi na pari za koi NBM pla}a minimalna kamata i dokolku sega se namali procentot na rezervite, toa }e zna~i pomal tro{ok za bankite, pove}e slobodni likvidni sredstva koi }e se plasiraat kako krediti koi im trebaat na kompaniite”, komentiraat bankarite. Sega{nite visoki limiti na zadolìtelna rezerva imobiliziraat golem del od parite {to treba da gi plasiraat kako krediti. Spored podatocite za april, vo zadolìtelna rezerva se ~uvaat 435 milioni evra. Posleden pat NBM vo maj, minatata godina, gi zgolemi zadolìtelnite rezervi {to gi izdvojuvaat bankite kako procent od depozitite i se dol`ni da go dràt kako rezerva vo centralnata banka od 10% na 20% za obvrskite vo denari so devizna klauzula i od 10% na 13% za obvrskite vo stranska valuta. I bankarite velat deka toa se sterilni pari, koi ne moàt da gi koristat i im pretstavuvaat tro{ok bidej}i NBM za toa im pla}

a minimalna kamata od 2% za denarskite i 0,1% za deviznite rezervi. Iako NBM od po~etokot na godinata vo ~etiri navrati ja namaluva{e osnovnata kamata od 9% na 6%, poslednite podatoci za kreditniot rast vo prviot kvartal od samo 2,5% poka`uva deka bankite slabo reagiraat na olabavuvaweto na monetarnata politika. Tie i ponatamu se krajno selektivni pri odobruvaweto na kreditite i kamatite s$ u{te gi dr`at na visoko nivo. Ovoj kvartalen krediten rast e pomal duri i od godi{niot rast evidentiran vo cela 2009 godina od 3,5%. Guvernerot Go{ev, sepak, e optimist za zgolemuvawe na kreditiraweto vo naredniot period. “O~ekuvam vo vtorata polovina od godinata da se zgolemi dinamikata na kreditirawe. Bitno e deka bankite imaat sredstva i kapacitet da davaat krediti. Pra{aweto e vo op{tata pretpazlivost {to postoi vo globalni ramki i na doma{niot pazar i toa e normalno vo uslovi na kriza, no bitno e, isto taka, da postoi dovolna pobaruva~ka za krediti i dovolno dobri proekti. Kako }e se oporavuva svetskata ekonomija, a so toa }e se oporavuva i makedonskata ekonomija, rizicite }e se namaluvaat, a }e se zgolemuva bankarskata intermedijacija vo ekonomijata”, izjavi neodamna Go{ev. NBM proektira{e deka do krajot na ovaa godina, kreditniot rast }e iznesuva 9%.

MIHAIL PETKOVSKI PROFESOR NA EKONOMSKI FAKULTET

"Mislam deka pozitivnite ekonomski trendovi dozvoluvaat korekcija na stapkata na zadol`itelna rezerva vo nasoka na namaluvawe na limitot. Nivoto na deviznite rezervi se zgolemuva, sostojbata vo platniot bilans se podobruva i so toa se sozdava prostor za namaluvawe na zadol`itelnata rezerva. Bi bilo dobro toa da se slu~i naskoro, za da se stimulira ekonomskata aktivnost so pogolema kreditna poddr{ka"

BANKI I FINANSII

19.05.2010

FORMIRANO ZDRU@ENIE ZA OSIGURUVAWE PRI STOPANSKATA KOMORA NA MAKEDONIJA o ramki na Stopanskata komora na Makedonija e formirano Zdruènie za osiguruvawe vo koe ~lenuvaat osiguritelni dru{tva i brokerski ku} i za osiguruvawe, kako i dru{tva koi se zanimavaat so penziskoto osiguruvawe. Na sednicata, {to se odrà v~era, za pretsedatel na zdruènieto

za mandatniot period 2010-2015 godina e izbran Traj~e Latinovski, generalen direktor na Vardar Osiguruvawe, a za zamenik-pretsedatel Vesna \or~eva od KJUBI-Makedonija osiguruvawe i reosiguruvawe. Vo Makedonija funkcioniraat 13 osiguritelni dru{tva, od koi dve se zanimavaat isklu~ivo so `ivotno osiguruvawe. Vo

PROKREDIT SO NOVI KREDITI ZA AVTOMOBILITE NA PORSCHE

ovaa dejnost funkcioniraat i 2.200 osiguritelni agenti i 11 brokerski dru{tva za osiguruvawe, kako i dve dru{tva koi se zanimavaat so penzisko osiguruvawe, vklu~eni vo vtoriot i tretiot penziski stolb KB prvo penzisko dru{tvo i Nov penziski fond. Vo dejnosta osiguruvawe funkcionira i Nacionalno biro za osiguruvawe.

rokredit banka, zaedno so Porsche Makedonija, nudat podobreni uslovi za nabavka na novi avtomobili od brendovite "folksvagen", "{koda" i "audi". Od bankata informiraat deka vo ramkite na akcijata koja }e trae do krajot na juni, site zainteresirani biznismeni imaat mo`nost da apliciraat za kredit za nabavka na novi avtomobili od ovie brendovi, so godi{na kamata od 7,9%,

rok na otplata od 72 rati i ednostavna procedura na odobruvawe. Vo nasoka na poddr`uvawe na malite i srednite pretprijatija, kompaniite imaat mo`nost za nabavka na vozila i so 0% u~estvo, dokolku ponudat dopolnitelno obezbeduvawe so minimum proceneta vrednost od 100% od iznosot na kreditot. Barawata za kreditot se dostavuvaat vo site ekspozituri na Prokredit banka

ili vo pretstavni{tvata na Porsche Makedonija.

SAMO 7,3% OD ZA[TEDITE SE VO DOLARI

MALKU GRA\ANI ]E ]ARAT OD RASTOT NA 17.03.2010 DOLAROT 21 e udelot na dolarite vo depozitite vo makedonskite banki, no po informaciite f r za rrast na amerikanskata r valuta, u Mal interesot za niv raste. Finansiskite eksperti komentiraat deka vrednosta na dolaro dolarot ot i ponatamu ponatamu }e raste i se o~ekuva da dostigne pove}e od 50 denari za dolar ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

akedoncite malku {tedat vo dolari, no po zajaknuvaweto na amerikanskata valuta vo odnos na evroto, interesot za dolari raste. Spored oficijalnite statisti~ki podatoci, gra|anite vo bankite ~uvaat 215 milioni dolari, {to e 7,3% od vkupnite {tedni vlogovi vo devizi, odnosno samo 4% od vkupnata pasiva vo bankarskiot sektor se vo dolari. Duri 90% od za{tedite vo stranska valuta se vo evra i tie vo odnos na padot na vrednosta na evroto se bezbedni poradi fiksniot kurs na denarot vrzan za evropskata valuta. Bankarite velat deka udelot na za{tedite vo dolari vo vkupnite depoziti e sosema mal i poradi toa rastot na vrednosta na dolarot }e nema golem efekt vrz makedonskata ekonomija. ]e mo`at da }arat samo gra|anite koi kupile dolari pred edna godina, koga

vrednosta ta na amerikanskata valuta padna na najnisko nivo od okolu 39 denari, a }e se odlu~at da gi prodadat dadat sega, za re~isi si 50 denari za dolar i }e profofitiraat od kursnata ta razlika.. No, informaciormaciite od bankarskite ankarskite krugovi ka`uvaat deka pogolem del od za{tedite vo dolari ri se od mnogu porano, koga vrednosta na dolarot dostigna rekordni 70 denari, taka {to to zajaknuvaweto na amerikanskata nskata valuta sega }e im bide samo uteha, no nema da im donese onese profit. So tekot ot na godinite, interesot za dolarite postojano se namaluva{e. aluva{e. Vo 2007 godina, za{tedite {tedite vo dolari vo odnos naa vkupnata bankarska pasiva vo devizi iznesuva{e 9%, vo 2008 008 godina se namali na 8%, a minatata godina na 7,3%. Bankarite ite pora~uvaat deka iako vrednosta ednosta na evroto se namaluva, a, za{tedite vo evra se bezbedni edni i garantirani

bidej} i nivnata vrednost nema da se menuva i ne prepora~uvaat konvertirawe na za{tedite od evra vo dolari. Spored informaciite od bankarskiot sektor, zasega nema zna~itelno povlekuvawe na {tednite vlogovi vo evra i nivna promena vo dolari, no bankarite se soglasuvaat deka za gra|anite koi imaat vi{ok denari sega e poisplatlivo da kupat dolari. FinanM

siskite eksperti komentiraat deka vrednosta na dolarot i ponatamu }e raste i naskoro se o~ekuva da dostigne pove}e od 50 denari za eden dolar. O~ekuvawata za jaknewe na L

dolarot se temelat na nekolku slu~uvawa vo globalnata ekonomija. Amerikanskata ekonomija poka`a seriozni znaci na zazdravuvawe, cenite na hartiite od vrednost na amerikanskite berzi porasnaa, a od druga strana, Evropa se soo~uva so finansiska kriza koja zafati golem del od zemjite od Unijata. A

Tokmu ovie najavi za ponatamo{en rast na dolarot se o~ekuva da gi nateraat hrabrite investitori da gi promenat svoite za{tedi od evra vo dolari ili, pak, da kupat dolari za denari. Me|utoa, spored ekonomskite analiti~ari, takviot izbor s$ u{te e i rizi~en i bara vnimatelna analiza i sledewe na promenite na kursot na dolarot. Dokolku se slu~at podramati~ni negativni promeni na vrednosta na dolarot, depozitite }e treba navreme da se promenat vo druga valuta. Dokolku se ispolnat, pak, o~ekuvawata za kontinuiran porast na vrednosta na amerikanskata valuta do krajot na godinata, {teda~ite vo dolari osven od kamati, }e mo`at da profitiraat i so proda`ba na devizite, ostvaruvaj}i pozitivna kursna razlika.

22 19.05.2010

BALKAN BIZNIS POLITIKA

GRCIJA DA GI NAMALI PLATITE I VO PRIVATNIOT SEKTOR zvr{niot direktor na Me|unarodniot monetaren fond (MMF), Dominik [tros-Kan, e optimist deka Grcija }e ja nadmine sega{nata kriza. No, toj & predloì na vladata vo Atina da gi namali platite ne samo vo dràvniot, tuku i vo privatniot sector, za da moè ekonomijata na zemjata da beleì rast, pi{uva gr~kiot vesnik "Elefterotipija". [tros-Kan istaknuva deka

namaluvaweto na platite vo privatniot sektor e bolna, no, apsolutno neophodna merka i oti nejzinoto usvojuvawe e pretpostavka za ekonomskiot rast na Grcija. [efot na MMF ne gi deli stravuvawata za {irewe na gr~kata dol`ni~ka kriza vo celiot jug na Evropa, istaknuvaj}i oti toa se odnesuva samo na Grcija. [tros-Kan ja povika EU da pristapi kon reformirawe na evropskite institucii. Toj

JU@NIOT TEK ]E PROTE^E VO 2015 GODINA smeta deka krizata & dava {ansa na EU da izvr{i vistinska monetarna integracija i oti toa ne e kraj na evroto.

asovodot Ju`en tek }e proraboti vo 2015 godina, izjavi portparolot na ruskata kompanija Gasprom, Sergej Kuprijanov. Toj objasni deka fizibilitistudijata }e bide gotova do krajot na ovaa ili po~etokot na slednata godina. Kuprijanov prizna deka pregovorite so Bugarija okolu nejzinoto u~estvo se odvivaat mnogu bavno, no, izrazi nade` deka naskoro }e bidat zavr{eni so pomo{ na bu-

garskata vlada. “Blagodarni sme im na bugarskite lideri {to javno soop{tija kolku e va`en Ju`en tek za Bugarija”, izjavi koordinatorot na proektot, Pavel Odrin. Ju`niot tek e zaedni~ki proekt na Gasprom i na italijanskata energetska kompanija ENI, a e namenet za isporaka na ruski gas vo Zapadna Evropa. Po vlezot vo Bugarija, trasata pod Crno More se deli na dva kraka: preku Grcija za Italija

i preku Srbija, Hrvatska, Slovenija i Ungarija za Avstrija. Izgradbata }e ~ini 10 milijardi evra.

EBRD OBEZBEDI 20 MILIONI EVRA ZA MALI I SREDNI FIRMI VO HRVATSKA

HRVATSKITE FIRMI JA JAKNAT KONKURENTNOSTA NA EVROPSKIOT PAZAR

JADRANKA KOSOR

PREMIER PREMIER NA NA HRVATSKA HRVATSKA “Na{ata “Na{ata zemja zemja na na investitorite investitorite im im nudi nudi niza niza prednosti, prednosti, kako kako {to {to se se infrastruktura, infrastruktura, odli~na odli~na geografska geografska polo`ba, polo`ba, kvalitetna kvalitetna ii obrazovana obrazovana rabotna rabotna sila sila ii atraktiven atraktiven sistem sistem na na stimustimulacii lacii ii poddr{ka poddr{ka za za stranski stranski investitori”, investitori”,

k vo regionot vo Najnovata investicija na EBRD e odobrena vo ramki na programata za poddr{ka na privatniot sektor iznos od 110 milioni evra, ~ija cel e razvoj na pretprijatijata i dostignuvawe na standardite na EU VESNA KOSTOVSKA

v.kostovska@kapital.com.mk

rivredna banka Zagreb i Evropskata banka za obnova i razvoj potpi{aa dogovor so koj EBRD obezbeduva dopolnitelni finansiski sredstva od 20 milioni evra za finansirawe na hrvatskata ekonomija, nameneti za kreditirawe na mali i sredni pretprijatija. Ovaa investicija na EBRD, odobrena vo ramki na novata programa za poddr{ka na privatniot sektor vo regionot vo iznos od 110 milioni evra, ima za cel da go pottikne razvojot na pretprijatijata i dostignuvaweto na standardite na Evropskata unija. Privredna banka Zagreb e prvata banka vo Hrvatska koja potpi{a dogovor za krediti vo ramki na novata programa na EBRD. So parite od ovoj aran`man }e se finansiraat proekti na mali i sredni pretprijatija

so koi }e se unapreduvaat ekolo{kite, zdravstvenite i sigurnosnite standardi na rabotewe i }e se zgolemi kvalitetot na hrvatskite proizvodi vo soglasnost so standardite na EU. So ova }e se zajakne konkurentnosta na kompaniite i }e se ovozmo`i podobro pozicionirawe na evropskiot pazar. “Potiknuvaweto na rastot na malite i srednite pretprijatija e prioritet na EBRD i zadovolstvo ni e {to so ovoj krediten aran`man }e obezbedime sredstva potrebni za podignuvawe na konkurentnosta na hrvatskite kompanii na evropskiot pazar”, izjavi direktorot na EBRD, Nik Tesejman. SE BARAAT INVESTITORI ZA INFRASTRUKTURNI PROEKTI Vo Hrvatska, vo idnina najmnogu }e se investira vo infrastrukturata. Stanuva zbor za proekti za koi, poradi nivnata golema vrednost, dr`avata ili gradovite nemaat pari, pa, zatoa e potrebno da se pobaraat partneri ili da se kreiraat

razli~ni modeli na finansirawe koi kombiniraat pove}e izvori. Dràvniot sovetnik od Ministerstvoto za transport i infrastruktura, @eqko Tufeki}, izjavi deka se planira izgradba na razli~na soobra}ajna infrastruktura. Celta e vo idnina da se ima soobra}aen sektor kako silna ekonomska granka, koj }e ja zgolemi efikasnosta na hrvatskata, no i na evropskata ekonomija. Re~isi na site hrvatski pristani{ta se vo tek investicii za izgradba ili pro{iruvawe na infrastrukturata, koi se kofinansirani so sredstva od me|unarodni finansiski institucii, me|u koi se EBRD, Evropskata investiciska banka i Svetska banka. “O~ekuvame da dojdat investitori koi }e vloàt pari vo pristani{tata”, izjavi Tufeki}. Toj, isto taka, prizna deka i èlezni~kiot soobra} aj vo Hrvatska se nao|a vo te{ka situacija, bidej}i dolgite godini na neinvestirawe si go napravile svoeto. No, najavi deka se podgotvuvaat

ROMANSKITE PLA@I NA CRNO MORE ]E ISÊZNAT ZA 20 GODINI? laìte na romanskoto crnomorsko krajbre`je, koi se privle~na destinacija za turistite, erodiraat i postoi mo`nost da is~eznat za 20 godini, predupredija lokalnite eksperti. “Okolu 2.200 hektari plaì is~eznaa vo poslednite 45 godini, dodeka za istiot period se sozdadoa edvaj 70 hektari peso~ni nanosi”, naglasi Simeon Niko-

laev, direktor na Institutot za morski istraùvawa Grigore Antipa, vo crnomorskiot grad Konstanca. Toj smeta deka e potrebno da se prezemat specijalni merki za spre~uvawe na celosnoto is~eznuvawe na plaìte. Spored Nikolaev, silnite zimski vetrovi pridonele za erodirawe na krajbre`jeto, kade {to najgolemata plaà e so

proekti i se o~ekuvaat investicii vo `elezni~kata infrastruktura od fondovite na Evropskata unija. Aerodromot vo Zagreb, kako {to napomena Tufeki}, ne gi zadovoluva ni kapacitetite ni standardite i naskoro }e se gradi nov terminal, a najverojatno toa }e bide nekoj oblik na javno–privatno partnerstvo. Ovoj proekt ~ini 300 milioni evra, a so negovata realizacija bi se zgolemil kapacitetot na {est milioni patnici godi{no. HRVATSKA MO@E DA STANE SVETSKA INVESTICISKA DESTINACIJA “Hrvatska gi ima site preduslovi da stane svetska investiciska destinacija”, istakna premierkata Jadranka Kosor. “Na{ata zemja na investitorite im nudi niza prednosti, kako kako {to se infrastruktura, odli~na geografska polo`ba, kvalitetna i obrazovana rabotna sila i atraktiven sistem na stimulacii i poddr{ka za stranski investitori”, re~e Kosor. So vlezot vo Evropskata

unija, Hrvatska }e dobie pristap na pazar so okolu 500 milioni lu|e i zatoa i vo idnina zemjata }e treba da prodol`i so reformite za da obezbedi konkurentnost na svoite proizvodi. Kosor istakna deka privlekuvaweto i pottiknuvaweto na stranskite investicii vo Hrvatska e eden od najgolemite prioriteti na vladata. Taa neodamna usvoi programa za ekonomsko zazdravuvawe na zemjata, vo ~ij sostav vleguvaat i stimulaciite za investitorite. Dosega, merkite na

vladata im pomognaa na pove}e od 120 investiciski proekti na doma{ni i stranski investitori, so koi se otvorija 13.000 rabotni mesta. Od 1993 godina do krajot na minatata godina obemot na stranski investicii vo zemjata iznesuva 24 milijardi evra. Pretsedatelot na EBRD, Tomas Mirou, potseti deka samo ovaa banka od 1994 godina dosega, vo Hrvatska vlo`ila pove}e od dve milijardi evra, a minatata godina 242 milioni evra vo mali i sredni pretprijatija.

PRETSTAVENI STOTINA PROEKTI ZA INVESTIRAWE

Na hrvatskiot investiciski forum oddràn vo Zagreb vo ramkite na Godi{noto sobranie na EBRD, preku katalog so pove}e od stotina proekti na Agencijata za promocija na izvozot i investicii pretstaveni na potencijalnite investitori im bea pretstaveni niza mo`nosti za vloùvawe vo razli~ni sektori vo hrvatskata ekonomija. Stanuva zbor za investicii vo infrastrukturata, energetikata, ìvotnata sredina, turizmot, nedvi`nostite, industrijata, zemjodelstvoto. Pretstaveni bea elektri~niot avtomobil "doking", robotot za borba protiv poàr, novata èlezni~ka pruga Rieka – Botovo, niza elektrani i u{te stotina drugi proekti.

SLOVENIJA NEMA DRASTI^NO DA JA KRATI JAVNATA POTRO[UVA^KA {irina od samo 250 metri. Najzagrozeni od erozija se severnite delovi na krajbre`jeto, vklu~uvaj}i go i popularnoto odmorali{te Mamaja, kade {to bregot se namalil za 500 metri vo poslednite nekolku godini. Spored romanskiot minister za `ivotna sredina Laslo Borbei, podatoci od japonski i danski istra`uvawa signaliziraat na istiot problem.

lovene~kata vlada odlu~i deka ovaa godina nema da prezeme drasti~no namaluvawe na javnite tro{oci. “Ako buxetskiot deficit godinava se namali za 0,5%, kako {to vladata & veti na Evropskata unija, vo sega{nava situacija bi bilo premnogu drasti~no”, re~e slovene~kiot premier Borut Pahor. Me|utoa, toj naglasi deka nema da go propu{ti sproveduvaweto na strukturni reformi i planot za namaluvawe na javnite rashodi. Bidej}i prihodite vo dr`avniot buxet i pona-

tamu se namaluvaat poradi posledicite od ekonomskata kriza od minatata godina, Pahor najavi deka parlamentot naskoro }e predlo`i nov rebalans na dr`avniot buxet, me|u drugoto, i poradi vetenata kreditna pomo{ za Grcija. So noviot rebalans na buxetot nema da dojde do zna~itelno namaluvawe na platite vo javnata administracija.

BALKAN BIZNIS POLITIKA

19.05.2010

CENITE NA GORIVATA UDIRAAT PO XEBOT NA GRA\ANITE

SRBIJA SO NAJSKAP BENZIN VO EVROPA Cenata na litar benzin vo Srbija dostigna 119, 4 dinari (1,2 evra), pa gra|anite so edna prose~na plata od 300 evra moè da kupat 250 litri benzin. Iako gorivoto vo Srbija e poevtino otkolku vo Avstrija, Slovenija i Ungarija, mese~nata zarabotuva~ka e mnogu mala, pa tro{ocite za vozilata se golemi orivoto vo Srbija e me|u najskapite vo Evropa, a plate`nata mo} na gra|anite e daleku pod onaa {to ja imaat Germancite, Italijancite ili Avstrijcite. Vo Srbija za prose~na plata moè da se kupat 250 litri benzin, a vo Germanija duri 1.578 litri, odnosno {est pati pove} e. Sporedeno so zemjite vo regionot, srpskite voza~i so svojata prose~na plata moàt da kupat od 35 do 500 litri pomalku benzin otkolku voza~ite vo drugite balkanski zemji. Cenata na benzinot vo Srbija e 119,4 dinari za litar (1,2 evra), a prose~nata mese~na plata e 300 evra. Iako benzinot vo Srbija e poevtin otkolku vo Avstrija, Slovenija i Ungarija, koga }e se sporedat mese~nite prihodi, jasno e kolku Srbinot moè da odvoi za vozewe so svojot avtomobil. Sovetnikot za energetika vo Stopanskata komora na Srbija, Qubinko Savi}, izjavi deka ovie podatoci govorat kolku srpskiot standard e nizok za razlika od zemjite vo regionot. „Podatocite pokaùvaat kakva e situacijata kaj nas i deka nie generalno imame mnogu visoki ceni na gorivata. Osven {to sme „crna ovca“ vo regionot,

lo{a statistika n$ sledi i vo odnos na Zapadna Evropa”, izjavi Savi}. Spored nego, so prose~nata germanska plata od 2.304 evra moè da se kupi {est pati pove}e benzin, iako gorivoto e za 27 centi poskapo. Sli~na e situacijata i so Slova~ka, kade {to so prose~na plata moè da se kupi dvojno pove}e benzin. Pretsedatelot na Zdruènieto na sopstvenici na privatni pumpi na Srbija, Milan Raki}, predupredi deka vakvata statistika e sramna i e posledica od lo{ata rabota na Ministerstvoto za energetika. “Gra|anite na Srbija so pogre{nata politika na ova Ministerstvo se ekonomski ponièni bidej}i pla}aat preskapo gorivo. O~igledno e zo{to srpskite gra|ani zaminuvaat preku granica za da kupat gorivo”, izjavi Raki}. Ekonomistot Milan Kova~evi} smeta deka problemot e vo visokite akcizi na gorivoto. “Kaj nas dràvata raboti neracionalno. Taa premnogu zema za sebe od cenite na gorivata, a od druga strana gi ote`nuva standardot na gra|anite i raboteweto na stopanstvoto. Mislam deka so umereni ceni i pomali akcizi dràvata bi moèla da dobie pove}e pari”, izjavi Kova~evi}.

NA BUGARIJA NE I TREBA MMF a Bugarija ne & se potrebni nikakvi dogovori so Me|unarodniot monetaren fond (MMF), oceni poznatiot ekonomist Stiv Hanke. Odgovaraj}i na diskusijata "za ili protiv" MMF vo Bugarija, toj oceni deka dogovorot so Fondot bi sozdal vpe~atok deka zemjata nema kapacitet i sila da se soo~i so problemite. “Vo situacija koga na edna zemja & se zakanuva bank-

rot i ne mo`e da gi ispolni obvrskite, mo`e da se razmisluva za nadvore{en zaem. No, toa e navistina poslednoto koe {to treba da se napravi otkako }e se iscrpat site mo`nosti”, izjavi Hanke. Toj kako primer gi navede Rusija vo 1998 godina i Argentina vo 2001 godina, koga potpi{aa dogovori so MMF kako posledna nade`, no, toa ne gi re{i nivnite problemi.

LIKVIDNOSTA NA BANKITE VO CRNA GORA POGOLEMA OD MINIMUMOT oeficientot na likvidnosta na bankarskiot sistem vo fevruari na dnevna i nedelna osnova bil pogolem od propi{aniot minimum, soop{ti Centralnata banka na Crna Gora. Prosekot na likvidni sredstva vo fevruari iznesuval 397 milioni evra i e zna~itelno pogolem vo odnos na istiot mesec minatata godina. Ni

vo fevruari bankite ne gi koristele zadol`itelnite rezervi, koi iznesuvale vkupno 163,3 milioni evra. Izdvoenata rezerva vo fevruari bila za 1,6% pomala od januari. Vkupnata aktiva na crnogorskite banki na krajot od fevruari iznesuvala 2,91 milijardi evra i bila za 0,5% pomala vo odnos na januari.

KINEZITE GI RAZGRABAA HRVATSKITE VRATOVRSKI rvatskite vratovrski predizvikaa golem interes kaj kineskite biznismeni na svetskiot izlo`ben saem EKSPO 2010 vo [angaj. “Se najdovme vo situacija za edna nedela da ostaneme bez stoka. Imame mnogu ponudi za plasman na vratovrski i {alovi na kineskiot pazar. Kineskiot pazar e gladen za kvalitetni i brendirani proizvodi od Hrvatska. Nie sme edinstven hrvatski brend prisuten na saemot i toa se poka`a kako poln pogodok, bidej}i tuka gi prodadovme najskapite vratovrski”, izjavi direktorot na kompanijata Potomac-Kroatia, Frawo Bu{i}.

24 19.05.2010

SVET BIZNIS POLITIKA

KRAJSLER VRATI DEL OD ZAEMOT OD SAD

NOV MODEL NA KLASI^NITE DVOKATNI AVTOBUSI "RUTMASTER"

merikanskoto Ministerstvo za finansii objavi deka dobilo 1,9 milijardi dolari od kompanijata Krajsler za podmiruvawe na zaemot od ~etiri milijardi dolari, odobren za vreme na krizata. Ministerstvoto navede deka iako sumata e pomala od odobreniot zaem, sepak, bila povisoka od o~ekuvawata. Kreditot za Krajsler be{e odobren na 2 januari 2009 godina od administracijata na pretsedatelot Xorx Bu{. Toga{ vladata se obiduva{e da obezbedi itna finansiska pomo{ za avtomobilskite kompanii Krajsler i Xeneral motors, za da gi spasi od propa|awe. Potoa, zaemot za Krajsler be{e zgolemen, a rokot za otplata prodol`en so cel da se finansira novata kompanija Krajsler holding, koja se pojavi otkako originalnata Krajsler objavi bankrot vo april 2009 godina.

oviot londonski dvokaten avtobus, {to e moderna verzija na izvorniot model "rutmaster", e prika`an pred britanskata javnost. Avtobusot }e ima dve skalila na dvata kraja od voziloto i otvorena platforma preku koja lu|eto }e mo`at da vleguvaat i da izleguvaat kade {to }e posakaat. Avtobusot koristi takanare~ena ekolo{ka

tehnologija i koga stanuva zbor za gorivoto e po{tedliv za 40% vo sporedba so sega{nite dvokatni dizel-vozila {to soobra}aat po londonskite ulici. Noviot avtobus }e ima futurist~ki dizajn i }e bide mnogu potivok od sega{nite. Gradona~alnikot na London, Boris Xonson, izjavi deka noviot model na stariot "rutmaster"

}e bide "novata ikona" na London. Se o~ekuva prvite avtobusi od ovaa verzija da se priklu~at vo gradskiot soobra}aj vo 2012 godina. Voziloto e dizajnerski proizvod na poznata kompanija za proizvodstvo na sportski avtomobili Aston Martin i na uglednata britanska arhitektonska firma Foster.

BERLIN POVIKUVA NA BUXETSKI ZAKONI VO EVROZONATA

GERMANIJA BARA FISKALNA DISCIPLINA VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

ermanskata vlada bara disciplinirawe na site zemji-~lenki na evrozonata i insistira vedna{ da zapo~nat seopfatni reformi, pi{uva Fajnen{l Tajms. Vladata vo Berlin ve}e najavi deka }e izvr{i silen pritsok vrz drugite zemji vo evrozonata za da ja usvojat germanskata verzija na ozakonuvaweto na politikata za uramnoteèn buxet, kako prv ~ekor za stabilizirawe na evroto i za mnogu pogolema fiskalna disciplina. Minatata godina, kako ustavna ramka na germanskata vlada & be{e nalo`no da nema pogolem deficit od 0,35% od bruto-doma{niot proizvod do 2016 godina, dodeka na germanskite sojuzni pokraini im e naloèno da nemaat nikakov buxetski deficit vo slednite deset godini, po~nuvaj} i od ovaa do krajot na 2020 godina. Londonskiot vesnik zabeleùva deka dokolku germanskite merki navistina stanat i merki na evrozonata, toa }e predizvika sozdavawe mnogu pogolema i postroga fiskalna disciplina, sporedeno so pravilata {to sega vaàt vo zonata na evroto. Spored aktuelnite pravila, {to se pokaà na gr~kiot slu~aj deka ne se po~ituvaat, dozvolen e buxetski deficit

Germanskata vlada bara od drugite zemji od evrozonata da implementiraat nivna verzija na Berlinskiot zakon za balansiran buxet, kako del od reformite so koi treba da se stabilizira evroto. do 3% od BDP vo sekoja zemja-~lenka na EU. Pove}eto ekonomski eksperti predupreduvaat deka premnogu strogite merki za {tedewe mo`e da imaat sprotiven efekt od posakuvaniot i da predizvikaat nova ekonomska recesija. Volfgang [auble, germanskiot minister za finansii, raboti na set od seopftni reformi koi planira da gi prezentira pred ~lenkite na evrozonata vo petok, na prviot sostanok na rabotnata grupa, za da se vospostvi pobliska ekonomskopravna sorabotka. Ministrite za finansii se sretnaa vo ponedelnikot za da diskutiraat za planot za pomo{ na Grcija od 750 milijardi evra, zaedno so MMF, koj ne uspea da go spasi evroto. Na ovaa sredba bea diskutirani i poslednite merki koi vladite na [panija i

ANGELA MERKEL

KANCELAR NA GERMANIJA “Ne napravivme ni{to pove}e od toa {to si ovozmo`ivme pove}e vreme za da gi ras~istime razlikite i nesoglasuvawata vo kompetitivnosta i vo buxetskiot deficit na oddelni zemji od evrozonata”.

Portugalija gi vovedoa za da se namali deficitot i da se spre~i dol`ni~ka kriza, kako ovaa vo Grcija. Oficijalni pretstavnici na germanskata vlada soop{tija deka merkite koi gi predlaga ministerot za finansii [auble se odnesuvaat na prifa}awe na regulativata za fiskalni ograni~uvawa, kakva {to ima Germanija, i od drugite zemji vo evrozonata. “Bi bilo dobro i drugite zemji vo evrozonata da imaat regulativi so fiskalni ograni~uvawa kako na{ata, no moèbi tie treba da bidat vo druga forma i oblik za sekoja zemja posebno”, izjavi oficijalniot pretstavnik. Serioznosta na krizata so evroto moè da gi pottikne drugite zemji vo evrozonata da gi implementiraat predloènite reformi od Berlin, a toa be{e nezamislivo pred {est meseci. Ovaa ideja dobi poddr{ka od avstriskata vlada. “Ako se zeme predvid visokata zadolènost vo Evropa, jas glasam vo korist na germanskiot zakon za fiskalni ograni~uvawa. Ova moè da vodi do ~ista smetka, stroga buxetska disciplina i balansirani buxeti vo Evropa”,

veli Josef Prol, avstriskiot minister za finansii. No, mnogu od vladite se dvoumat za prifa}aweto na idejata za fiskalni pravila kako onie na Germanija, koi ne pravat razlika pome|u osnovnite deficit i onie koi se rezultat na slabiot rast, i pokraj toa {to postoi fleksibilnost za seriozni recesii i prirodni katastrofi. Sepak, nacionalnite pravila koi targetiraat cikli~no prilagodeni bilansi, ako se zeme predvid ekonomskata sostojba, moè da dobijat {iroka poddr{ka. Nikola Sarkozi, pretsedatelot na Francija, se sodglasuva deka treba da se sozdade nekoja norma za balansirawe na buxetite so ustavna sila. Toj moè duri i da ja poddrì idejata na Germanija vo ~etvrtok, koga vo Elisejskata palata se odrùva samit na ministri, lokalni oficijlani pretstavnici na Francija, biznismeni i sindikati, za da se diskutira za na~inite za namaluvawe na francuskiot dolg, koj }e dostigne 8% od BDP ovaa godina. Ma{el Kamdesi, porane{en direktor na MMF, vo narednite nekolku denovi treba da da

IMOTOT NA OBAMA VREDI OD 2,3 DO 7,7 MILIONI DOLARI motot na semejstvoto na Barak i na Mi{el Obama se procenuva na me|u 2,3 milioni i 7,7 milioni dolari, prenesoa svetskite agencii, povikuvaj}i se na podatoci na vlastite soop{teni spored prijavata za finansiskata sostojba na semejstvoto na pretsedatelot. Od prijavata se gleda deka platata na Obama e 400.000 dolari i deka pogolem del od negovite prihodi za 2009 godina bile od proda`bata na dvete negovi knigi “Smelosta na

nade`ta” i “Soni{ta na tatko mi”, koi bea objaveni pred toj da stane pretsedatel. Spored Obama, sekoja od knigite dosega mu donela me|u eden i pet milioni dolari. Vkupnite prihodi na semejstvoto Obama za 2009 godina iznesuvale 5,5 milioni dolari. Obama imaat uplati za penzija vo investiciskiot fond Vangard, a otvorile i smetki za obrazovanieto na kolex za dvete }erki Malija i Sa{a. Mi{el i Barak imaat smetki vo JP Morgan ~ejs

0,35% od BDP e maksimumot za deficitot vo Germanija do 2016

napravi revizija na toa kako eden zakon za fiskalni ograni~uvawa mo`e da se primeni vo Francija. Berlin e nestrpliv vo namerata za zaostruvawe na fiskalnata disciplina vo evrozonata otkako minatata nedela dade soglasnost za paketot pomo{ od 750 milijardi evra. Debatata nastana otkako Angela Merkel ja povika Evropa brzo da se spravi so jazot pome|u poslabite i pojakite zemji-~lenki.

“Ne napravivme ni{to pove}e od toa {to si ovozmo`ivme pove}e vreme za da gi ras~istime razlikite i nesoglasuvawata vo kompetitivnosta i vo buxetskiot deficit na oddelnite zemji od evrozonata. Ako ednostavno go ignorirame ovoj problem, nema da bideme sposobni da ja smirime situacijata”, veli Merkel.

JOZEF PROL

MINISTER ZA FINANSII VO AVSTRIJA “Ako se zeme predvid visokata zadol`enost vo Evropa, jas glasam vo korist na germanskiot zakon za fiskalni ograni~uvawa. Ova mo`e da vodi do ~ista smetka, stroga buxetska disciplina i balansirani buxeti vo Evropa”.

ON: AFRIKA ]E IMA RAST GODINAVA i vo Nortern trast. Vo dokumentite ne se poso~uva sumata na koja se procenuva nivniot dom vo ^ikago. Od prijavata se gleda deka semejnoto ku~e Bo, koe e od rasata portugalsko vodno ku~e, ~ini 1.600 dolari. Toa be{e podarok na Obamovi od pokojniot senator Edvard Kenedi. Prijavite za imotot se objavuvaat soglasno Zakonot za po~ituvawe na eti~kite standardi od ~lenovite na vladata, {to datira u{te od 1978 godina.

konomiite na afrikanskite zemji godinava }e ostvarat prose~en rast od 4,8%, prognozira Ekonomskata komisija na ON za Afrika (EKA). Vo izve{tajot se naveduva deka najgolem pottik za zemjite od crniot kontinent }e bide zazdravuvaweto na pobaruva~kata na afrikanskite surovini, koi tradicionalno se izvezuvaat, {to analiti~arite go povrzuvaat so izlezot na svetskata ekonomija od krizata. “Zazdravuvaweto na svetskata ekonomija bi trebalo da gi stimulira pobaruva~kata i cenata na

afrikanskata izvozna stoka, pred s$ na metalot i na fosilnoto gorivo, a, isto taka, }e zazdravi i pobaruva~kata na uslugi, me|u koi i turisti~kite”, se naveduva vo zaedni~kiot izve{taj na EKA i na Komisijata na Afrikanskata unija. Se o~ekuva i porast na direktnite stranski investicii, prvi~no vo infrastrukturnite proekti. Afrikanskata ekonomija minatata godina ostvari rast od 2,4%, a godinava najgolema nade` ima za zemjite-proizvoditeli na nafta, kade {to treba da ima rast od 6,4%.

SVET BIZNIS POLITIKA

19.05.2010

ZA@IVUVA KUPOVNATA MO] VO ZAPADNA EVROPA

POLEKA RASTE PAZAROT NA ELEKTRONIKA Kaj site novi nabavki na aparati za doma}instvo, osnova za sekoja ostvarena proda`ba pretstavuva energetskata

efikasnost na proizvodot. No, sepak vo 2009 godina, na ovoj pazar e ostvaren pad od okolu 5%. se pravi zameni na starite personalni kompjuteri so novi, pa spored toa i ovaa kategorija e vo porast. Vo odnos na novite nabavki za pogolemi aparati za doma} instvo, osnova pretstavuva energetskata efikasnost na proizvodite. Na toj na~in Avstrija i [vedska ve}e vo posledniot kvartal od minatata godina zabeleàa dvocifren rast na proda`bata na ovie uredi. Vedna{ po niv, sleduvaat Germanija, Italija i Francija. Vo Avstrija, posebno zaradi dobivaweto povratni sredstva od 100 evra za kupuvawe eden aparat za doma}instvo, se sozdade pogolem skok vo kupuvaweto ladilnici so oznakata A++. Proda`bata na pomali aparati za doma}instvo porasna posebno za vreme na boì} nite praznici, i toa za 1,8%, a posebno vo Germanija, Francija, [panija i Velika Britanija. Posebno se istaknuva zgolemuvaweto na proda`bata na aparatite za topli napitoci i novata generacija na pravosmukalki - ekolo{kite modeli so niska voltaà i golema mo} na v{mukuvawe. Potro{uva~kata na elektronikata predizvikuva rast i kaj proda`bata na televizorite so ramen ekran,

koja u~estvuva so re~isi 50% vo rastot na ovoj sektor. Kvalitetnata slika gi tera potro{uva~ite da nabavat vtor ili tret televizor za svoeto semejstvo. Za 2010 godina se predviduvaat daleku popozitivni pomestuvawa vo rastot, prvenstveno poradi novata LED-tehnologija. Vo sektorot za kancelariska oprema e zabeleàn pad od 2,6% vo izminatata godina, no postojat golemi razliki vo sekoja zemja. Popozitivni trendovi se zabeleàni vo Holandija, Italija i [vedska, a niv gi sledat Belgija i Francija, dodeka kaj ostanatite e zabeleàn negativen trend. Pazarot na fotooprema, s$ u{te se nao|a vo negativen trend. Vo 2010 godina se o~ekuvaat nekoi inovacii kaj proizvodite koi moàt da ja pottiknat proda`bata. Spored GFK, na telekomunikaciskiot pazar vo 2009 godina e zabeleàn pad od 3,9%, a pozitiven trend se o~ekuva ovaa godina poradi zgolemeniot interes na potro{uva~ite za “pameten telefon” i ta~skrin uredite. Taka, na primer, vo Germanija, vo prviot kvartal od ovaa godina na {est kupeni mobilni telefoni, eden od niv bil “pameten telefon”.

17.03.2010 25

o ~etvrtiot kvartal od minatata godina se zabeleùva rast od skromni 0,5% na potro{uva~kata na tehni~ki proizvodi i elektronika, pokaùvaat rezultatite na agencijata za istraùvawe GFK Temax Western Europe. Ovoj rast go predvodat Germanija, Francija i Italija so zgolemuvawe

od 4%. Na pomalite pazari, kako {to se Avstrija, Belgija i [vedska, isto taka e zabeleàn rast, no ne{to pomal za razlika od ostanatite. Sepak vo 2009 godina, na ovoj pazar e ostvaren pad od okolu 5%, soop{tija od agencijata za istraùvawe na pazarite GFK. Vo posledniot kvartal od minatata godina e zabeleàn K

fotogrupaciite. “Pozitivnite trendovi vo IT-sektorot se odraz na najnovata pobaruva~ka na prenosni kompjuteri, kako i na fleksibilniot i mobilen pristap do internet-mre`ata, a se pretpostavuva deka toa }e bide i osnova za rastot vo 2010 godina”, naveduvaat od GFK.Vo nekoi od zemjite, kako Francija i Germanija,

rast na pazarot na IT- sektorot od 4,2% vo cela Zapadna Evropa. Porasna i proda`bata na pogolemi aparati za doma}instvo, i toa za 2,2%, a ja sledi i rastot na proda`bata na pomali aparti za doma}instvo od 1,8%. Zazdravuvaweto na ekonomijata s$ u{te ne se poka`uva vo sektorot za kancelariska oprema i kaj M

26 19.05.2010

PATOT DO USPEHOT

LEONARDO DEL VEKIO, PRETSEDATEL NA LUXOTTICA

SVETSKIOT KRAL NA O^ILATA Leonardo del Vekio, vtoriot najbogat ~ovek vo Italija, zapo~nal kako priu~en rabotnik vo siropitali{teto vo Milano, a denes e sopstvenik na Luxottica, prvata svetska kompanija za proizvodstvo na o~ila i lider vo svetot na visokata moda. IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

uskiot milijarder Roman Abramovi~ ne e edinstveniot koj vo ìvotot zapo~nal nesre}no, kako sira~e. Iako za toa malku se znae, sli~en e i ìvotniot pat na Italijanecot Leonardo del Vekio, denes vtoriot ~ovek spored goleminata na bogatstvoto vo Italija. Neposredno posle Vtorata svetska vojna toj ìveel vo siropitali{te vo Milano, kade {to zapo~nal da u~i zanaet. Deneska toj e sopstvenik na pove}e kompanii, a najprofitabilna e, onaa koja se zanimava so proizvodstvo i proda`ba na najluksuznata stoka. I nejzinoto ime Luxottica upatuva tokmu na toa. ZAPO^NAL OD NULA Vo najranata mladost, planovite na Del Vekio se sveduvale na ~isto preìvuvawe. Vo op{tata poslevoena nema{tija, bil presre}en {to ne{to, sepak, i zarabotuva. Rabotel i vo edna zanaet~iska rabotilnica, kako priu~en rabotnik za izrabotka na nekoi komponenti za avtomobilskata industrija, a potoa se preorentiral na komponenti za – o~ila. I vo taka mal predmet kako {to se o~ilata ima sostavni delovi. Od minijaturni {trafovi do kompletnata ramka i le}i. Taa rabota osobeno go zainteresirala Del Vekio i toj nastojuval toa

Luxottica denes se nao|a na prestolot na eden mnogu zna~aen del na imperijata na modata, industrijata na o~ilata, pred s$. I onie za sonce, no i o~ila za podobar vid. Ovaa italijanska modna ku}a godi{no ostvaruva promet vo iznos pogolem od pet milijardi evra. {to go raboti da bide perfektno. Istoto go baral i od svoite kolegi, a podocna ja osnoval i sopstvenata kompanija. Toa se slu~ilo vo 1958 godina. Se preselil vo Agord, provincijata Beluno, na severot na Italija. Vo ridovite, opkru`en so zelenilo i re~isi nerealen mir, zapo~nal proizvodstvo na komponenti za o~ila, zaedno so nekolku rabotnici. Po kvantitet preskromni, po kvalitet vrvni, poluproizvodite nameneti za proizvodstvo na o~ila brgu go privlekle vnimanieto na fabrikantite za o~ila. Site sakale Del Vekio od svojata re~isi skriena rabotilnica vo zelenite rit~iwa da izrabotuva za niv komponenti za o~ila. So vrvniot kvalitet, Del Vekio, najverojatno i nesvesen deka e daleku najdobar vo svojata rabota, svojata stoka ja prodaval po najniska cena. Taka i se pro~ul nadvor od granicite na Italija, pa nabrgu stanal i liferant na najgolemite svetski kompanii. NA PRESTOLOT NA MODATA Kompleksot na deloven prostor, modernata infrastruktura, proizvodnite hali i s$ drugo {to e za edna kompanija neophodno za rabota, a seto toa smesteno na padinite na rit~iwata, re~isi skrieno so rasko{noto zelenilo, nastanato vo 1961 godina, sozdava presvrtnica vo raboteweto na Del Vekio. Toga{ se vospostaveni i zacvrsteni vrskite so najzna~ajnite fabriki za o~ila. Ottoga{ mestoto Agord mora{e da bide vmetnato vo geografskite karti vo koi porano go nemalo. Toa se pro~ulo do Pariz, London, Wujork, Tokio...

SPORED AMERIKANSKIOT MAGAZIN FORBS, sedumdeset i tri godi{niot Leonardo del Vekio ovaa godina, so bogatstvo od 10,5 milijardi dolari e pred Silvio Berluskoni

Mnogumina doa|aj}i na delovni sostanoci kaj Del Vekio vo Agord, kaj Beluno, se ~uvstvuvale kako da se na axilak. A toga{, vo 1967 godina, liferantot na komponentite i sitnite rezervni delovi stanuva ne samo proizveduva~, tuku vo isto vreme i samostoen distrubuter i prodava~ na sopstvenata stoka – gotov proizvod, o~ila. Ako nos- i t e o~ila od nekoi od vrvnite svetski brendovi (Ray Ban, Prada, Versace ili Chanel), treba da znaete deka se izraboteni vo nekoi od fabrikite na Del Vekio, zatoa {to negovata fabrika Luxottica odamna caruva na toa podra~je. So site najgolemi modni kompanii Lux-

ottica” e re~isi vo organska vrska – proizvodna, finansiska ili marketin{ka. Prvata licenca da proizveduva i prodava o~ila kako sopstveni, Del Vekio ja dobil od kreatorot Xorxo Armani. Deneska vo carstvoto na Luxottica se nao|aat re~isi 30 marki na o~ila, prakti~no site popoznati modni ku}i {to imaat svoi kolekcii na o~ila, imaat dadeno licenca na Del Vekio. VITEZ NA TRUDOT Luxottica denes se nao|a na prestolot na eden mnogu zna~aen del na imperijata na modata, industrijata na o~ilata, pred s$. I onie za sonce, no i o~ila za podobar vid. Ovaa italijanska modna ku}a godi{no ostvaruva promet vo iznos pogolem od pet milijardi evra. Vo nejzinite proizvodni pogoni, pove}e ne samo vo Agord, tuku i {irum svetot, se raboti kako vo ko{nica, zatoa {to treba da se zadovolat klienti od pet kontinenti, vo 130 zemji {irum svetot. Vo taa rabota se vklu~eni 1.000 agenti, 29 filijali, pove}e od 200 samostojni distributeri, koi uspevaat da snabdat 200 iljadi proda`ni

mesta. Od rabotata na Luxottica, samo vo sferata na o~ilata, `iveat nekolku desetici iljadi semejstva. Grupata Luxottica, kotira na Milanskata berza, no i vo Wujork. Nejziniot glaven pazar e vsu{nost, amerikanskiot, na koj se realiziraat dve tretini od vkupnata proda`ba na nao~arite. Se razbira, Leonardo del Vekio, koj i toa kako pridonel za prodorot na proizvodite “Made in Italy”, dobil i soodvetni op{testveni i dr`avni priznanija vo svojata zemja: nositel e na Ordenot na vitezot na trudot, a na Univerzitetot vo Udine e proglasen za po~esen ~len. Pokraj Luxottica, Del Vekio e sopstvenik ili kosopstvenik na mnogu drugi kompanii, a me|u niv e i najgolemata italijanska agencija za osiguruvawe Generali. Spored amerikanskiot magazin Forbes, sedumdeset i tri godi{niot Leonardo del Vekio ovaa godina, so bogatstvo od 10,5 milijardi dolari e pred Silvio Berluskoni, a pred nego e edinstveno “prodava~ot na slatkite” Mikele Ferero.

MARKETING

19.05.2010

GERILA MARKETING NEOPHODNOST [TO POVIKUVA (PRV DEL) ko ste pretpriema~, gerilamarketingot vi e popotreben pove}e od koga i da bilo, za{to konkurencijata e popametna, posofisticirana i poagresivna od porano. Toa ne e problem za gerilcite. Da re~eme deka imate dobro biznis-iskustvo i deka ste verzirani vo osnovite na marketingot {to go praktikuvaat golemite korporacii. Prekrasno. Za moment zaboravete na toa kolku {to e mo`no porano. Va{iot marketin{ki plan e mnogu poinakov od onoj na po~ituvanite ~lenovi na Fortuna 500. Nekoi principi mo`ebi se sli~ni, no detalite se razli~ni. Tuka bi bila dobra analogijata so Adam i Eva koi vo princip bile mnogu sli~ni, no imale nekoi presudni razliki - fala mu na Boga za toa. Vo gerila-marketing se zapnuva so site sili i istiot e neophoden za uspeh vo pretpriemni{tvoto. Gerila-marketingot im e prakti~no nepoznat na golemite korporacii, iako nekoi od niv poleka po~nuvaat da sfa}aat za {to se raboti. Bidete blagodarni za toa {to titanite retko praktikuvaat gerila-marketing, za{to golemite korporacii ja imaat prednosta na kupi{tata pari {to malite biznisi gi nemaat. Vie morate da se potprete na ne{to {to dava rezultati, no {to e poevtino. Sre}en sum poradi toa {to mo`am da vi

kaàm deka va{ata golemina e s$ koga se raboti za marketingot. Ako ste mala firma ili poedinec, moète maksimalno da ja iskoristite taktikata na gerila-marketingot. Imate sposobnost da se snao|ate brzo, da koristite {irok spektar marketin{ki alatki i da dojdete do golemite mozoci za marketing, i toa za sme{ni ceni. Moèbi nema da imate potreba da go koristite sekoe marketin{ko oru`je od postojniot arsenal, no nekoi od niv sigurno }e vi bidat potrebni, taka {to morate da znaete kako da go koristite sekoe od niv. A na Internet navistina bi trebalo da se ~uvstvuvate kako doma. Moèbi na va{eto rabotewe nema da mu bide potrebno oglasuvawe, no vam vi e potreben marketin{ki plan. Moèbi tolku }e im se dopadnete na lu|eto {to }e zarabotite celo bogatstvo samo od toa {to }e ve prepora~uvaat edni na drugi, i toa so golema brzina. Vo toj slu~aj verojatno efikasnata marketin{ka strategija e taa {to dovela do toa lu|eto da ve prepora~uvaat. Vsu{nost, kampawata na prepora~uvawe e golem del od marketin{kiot proces, kako i ~estitkite, memorandumite, rabotnoto vreme i na~inot na oblekuvaweto. Lokacijata isto taka e va`na za marketingot,

iako stanuva se poo~igledno deka najdobrata lokacija e onaa na Internet. Marketingot e bolno baven proces so koj gi premestuvate lu|eto od nivnoto mesto pod sonceto na nivnoto mesto na va{ata lista na klienti, ne`no fa}aj}i go nivniot na~in na razmisluvawe, no taka {to ve}e nikoga{ nema da go ispu{tite. Sekoja ko-mponenta {to vi pomaga da go prodadete svojot proizvod e del od marketin{kiot proces. Nieden detaq ne e nevaèn. Osven toa, kolku {to e positen detaqot tolku mu e povaèn na klientot. Kolku pobrzo }e go sfatite toa tolku podobri }e bidete vo marketingot. A kolku podobri }e bidete vo marketingot tolku pove}e pari }e zarabotite. Koga }e zboruvam za proda`bata, zboruvam za profitot - krajnata cel. Toa e dobrata vest. Lo{ata e toa {to eden den ve}e nema da bidete pretpriema~. Ako postapuvate pravilno, spored principite na gerilamarketingot, }e stanete bogati i slavni i ve}e nema da go imate onoj gladen mentalitet na ispien pretpriema~. Koga }e dojdete do taa faza, toga{ moète da se povle~ete vo kni`nite formi na marketingot, za{to dotoga{ }e bidete premnogu obzemeni od vrabotenite, od tradicionalnite nastani, dokumentacijata,

nivoata na upravuvaweto i birokratijata za da bidete dovolno fleksibilni za gerilamarketingot. Kako i da e, takvata sostojba verojatno nema premnogu da vi pre~i. Sepak, i Koka Kola, Majkrosoft, Prokter i Gembl i Ford po~nale kako pretpriema~i. Bidete uvereni deka tie gi praktikuvale tehnikite na gerila-marketingot kolku {to moèle vo svoeto vreme. Isto taka, moète da bidete uvereni deka denes se zanimavaat so marketing od u~ebnicite i se somnevam deka àlat poradi toa. So tekot na vremeto, kompaniite {to denes doprva se osnovaat, koi gi vodat pretpriema~i, }e gi nadminat dene{nite magnati. Toa }e bide rezultat od kombinacija na faktorite, a marketingot }e bide samo eden od niv. Slobodno smetajte na toa. (Prodolùva vo slednoto izdanie na Gerila marketing kolumnata)

TEODOR ALEKSOV Triple p S Learningg

Triple S Learning e prv i edinstven specijaliziran treningcentar vo Makedonija vo oblastite na proda`ba, usluga i uspeh. Znaeweto i metodologijata koi se sodr`ani vo trening-programite, koi gi koristat i svetskite liderski kompanii, go izdvojuva Triple S Learning kako edinstven i inovativen vo sovremenite uslovi na rabotewe.

19.05.2010

KULTURA

TEATAR

IZLO@BA

VUK MITEVSKI NA NORD ART

NOV ^EHOV VO MNT

Vuk Mitevski – “Svetlina” na severna Evropa

Mladiot umetnik i animator u~estvuva na eden od najzna~ajnite nastani vo evropskiot likoven svet

22.000 metri kvadratni e golem prostorot za izlo`bata Nord art

STOJAN SINADINOV sinadinov@kapital.com.mk

{te eden od sovremenite makedonski umetnici naredniov period }e bide prisuten na presti`noto pretstavuvawe vo stranstvo. Vuk Mitevski, slikar i animator, u~estvuva na godine{nata izlo`ba Nord art vo severniot germanski grad Budelsdorf, koja se otvora na 12 juni i }e trae do krajot na septemvri. Vuk Mitevski }e ja pretstavuva Makedonija na nastan koj se odr`uva po 12-ti pat i za koj godinava aplicirale rekordni 1.400 umetnici od 81 zemja od svetot. Na Nord art }e bidat pretstaveni 245 umetnici od 55 zemji. Nord art e edna od najgolemite kolektivni izlo`bi vo svetot, posveteni na mladite umetnici, i se odviva na prostor od 22.000 metri kvadratni,

koj nekoga{ bil fabrika za metal Karl{ute. Na Nord art Mitevski se pretstavuva so delata od negovata minatogodi{na samostojna izlo`ba naslovena “Svetlina”, koja se odr`a esenta vo izlo`beniot prostor ^ifte amam na Nacionalnata galerija na Makedonija. Kako del od ovoj golem nastan za mladite umetnici e i simpoziumot na koj se pokaneti samo 20 u~esnici, me|u koi e i Vuk Mitevski. Toj, zaedno so ostanatite u~esnici na simpoziumot, koj e i svoevidna rabotilnica, }e kreiraat dela koi podocna }e bidat del od izlo`bata Nord art. Inaku, Mitevski, denovive, vo ramkite na semejnata produkcija “Sestri i brat Mitevski”, zaedno so Labina i Teona Mitevska, go privr{uva i negoviot vtor animiran proekt “Alerik”.

Tri generacii akteri vo “Vi{novata gradina” STOJAN SINADINOV sinadinov@kapital.com.mk

ma li vo makedonskiot teatar interes i za privatna produkcija? Sudej}i spored nekoi naznaki vo takanare~enata privatna inicijativa vo javniot kulturen sektor vo posledno vreme, kakvi {to se inicijativite na Maliot dramski teatar od Bitola, na Kvartet, Pirastro, Tomato i drugi produkciski ku}i, ovoj producentski format doprva }e se razviva. Najavata, pak, za najnovata premiera vo Makedonskiot naroden teatar samo go potvrduva ovoj trend. Utre{nata premiera (20 maj, ~etvrtok) na “Vi{novata gradina” na scenata na Makedonskiot naroden teatar e rabotena spored klasi~niot dramski tekst na Anton Pavlovi~ ^ehov, vo re`ija na Traj~e \or|iev, i e koprodukcija me|u produkciskata ku}a Stranica i MNT. Vo nea

Ima li vo makedonskiot teatar interes i za privatna produkcija? Najavata za najnovata premiera vo Makedonskiot naroden teatar samo go potvrduva ovoj trend igraat Sneàna KoneskaRusi (vo ulogata na Qubov Andreevna-Ranevska), Kristina Lasovska (Awa), Tome Vitanov (Leonid Andreevi~), Sa{ko Kocev (Lopahin), Gorast Cvetkovski (Trofimov), Kiril Korunovski (Pi{~ik), Nikola Ristanovski (Epihodov), Blagica Trpkovska (Varja), Sa{ka Dimitrovska (Duwa{a), Valentin Kostadinovski (lakejot) i Aleksandar [ehtanski (starecot). Dnevnite najavi na vakvite teatarski nastani moèbi ne gi notiraat sekoga{ site akteri, no ovojpat se raboti za precizen primer od dramskite u~ebnici, kakvi {to se tekstovite na êhov. Od druga strana, pak, \or|iev dosega ni be{e poznat kako akter-

pioner na fizi~kiot teatar i na pantomimata na doma{nata scena: negoviot reìserski zafat so klasi~niot êhov, vo postavka koja kako najava asocira na kombinacija od site raspolo`livi akterski generacii – od veterani, preku potvrdeni i zreli akteri i onie od pomladata generacija – e motiv pove}e za kriti~kata publika. “Da se istraùva vo Vi{novata gradina, zna~i da se kopa vo nea, da se zakrojat drvcata, da se bojosaat so var, da gi gleda{ kako cvetaat, da gi sobere{ plodovite, da uìva{ vo niv. Ponekoga{ Gradinata moè i da zaboli, da se isu{i. A, toa ponekoga{ moè da zna~i deka taa treba i da

se ise~e. Ne pla{ete se od avanturata da stanete Gradinar. Pomalku ili pove}e, sekoj od nas nekade, na nekoe mesto vo ovoj svet ima svoja gradina. Neguvajte ja”, veli reìserot \or|iev – koj e potpisnik i na scenskiot dizajn - vo programata za pretstavata. Darko Jan Spasov, dramaturgot na “Vi{novata gradina”, potsetuva na starata narodna vistina deka lesno se rasprodava tu|, nasleden imot, za razlika od onoj koj e sozdaden so sopstveni race. “ôvekot i qubovta se tolku sloèni i komplicirani fenomeni, {to potragata po nivnata smisla e nevozmo`na. Istovremeno se taka ustroeni, {to ako nekoj slu~ajno ja otkrie nivnata smisla, vo istiot moment kolabira vo ne{to u{te posloèno i pokomlicirano. Spored svetot okolu Vi{novata gradina, toa ve}e se slu~ilo”, pora~uva Spasov.

LIFESTYLE

30 19.05.2010 UBAVICI SO [EST NULI

CATWALK PO PARI 300 K Magazinot "Forbs" denovive izleze so listata na najbogati manekeni. Eve koi se najplatenite â&#x20AC;&#x153;ma~kiâ&#x20AC;? na popularniot "red karpet" godinava

KLUM 2 16HAJDI milioni dolari

atanasova@kapital.com.mk

olku ~ini ubavinata? A, kolku mo`e da se zaraboti od nea? Kako {to s$ si ima cena, taka i najubavite `eni vo svetot zarabotuvaat na smetka na darot od prirodata i blagodarenie na odli~nite geni. Modni revii, naslovni stranici vo najvlijatelnite modni magazini, reklamni videa i kampawi se samo del od na~inite kako ovie deset ubavici zarabotuvaat ogromni milionski sumi.

naslovni stranici. Poznata & e na javnosta po svojata unikatna ubavina, me|utoa i poradi svoite burni no} ni avanturi i skandali so kokainot. Zaedno so svojata }erka Lila `ivee vo ku} a vredna 9 milioni dolari vo severen London.

DARIA VERBOVI

4,5 milioni dolari aria e kanadski model koja stana i za{titno lice na ku}ata Lankom, vode~kata kompanija vo svetot na parfemite i na dekorativnata kozmetika. Daria godinava so solidna suma od 4,5 milioni dolari.

ALESANDRA AMBROZIO

5,5 milioni dolari

razilka so edno od najubavite i najposakuvani tela. Na svojata figura raboti mnogu naporno, a neodamna po mediumite be{e prozivana deka ima premnogu anoreksi~en izgled. Na toa odgovori deka raboti na svoeto telo so posebna tehnika na brazilsko tancuvawe t.e. kombinacija na samba i aerobik. Izgleda toa & pomogna da se vrati vo top-forma po ra|aweto na }erkata Awa Luiz vo brakot so biznismenot Xejmi Lizur.

vaa manekenka, koja e po poteklo od Holandija, ima golem broj naslovni stranici po koi stana prepoznatliva. Vo 2009 godina pi{uvala kolumni za holandiskoto izdanie na spisanieto "Meri Kler", a vo 2010 godina napravi kambek na modnite pisti so revijata na Prada. Dve godini po red uspeva da ja zadr`i istata cifra.

Koja od niv e na vrvot na listata? Koi atributi se potrebni za da se najde edno manekensko ime me|u najplatenite? Eve kako "Forbs" gi rangira{e top 10-te modeli so najdebeli xebovi

KEJT MOS

manekenka do uspe{na biznismenka, televiziski producent i peja~, godinava na vtorata pozicija so 16 milioni dolari. Hajdi, sepak, e najuspe{na vo ulogata na majka. Taa e gorda na svoite ~etiri deca. Tri rodeni vo brakot so angliskiot peja~ Sil, i najstarata }erka Leni koja se rodi vo vrskata so nekoga{niot {ef na timot na Reno vo Formula 1, Flavio Brijatore.

MIRANDA KER

4 milioni dolari olgogodi{nata svr{enica na holivudskiot akter Orlando Blum, so zarabotka od 4 milioni dolari. Miranda e prviot avstraliski angel koj ja znae tajnata na Viktorija. Svoeto sovr{eno telo go odr`uva so mnogu xogirawe, joga, ovo{je i riba.

So svoeto pojavuvawe po mnogu naslovni stranici, reklamni videa, kako i golem broj modni revii, ovaa godina uspea da sobere 25 milioni dolari. @izel, koja e i ambasador na dobra volja za UNICEF, napravi kambek na modnite slu~uvawa po svoeto porodilno boleduvawe. Pred pet meseci, zaedno so fudbalerot Tom Brejdi stanaa roditeli na maliot Benxamin. Nejzinoto celokupno bogatstvo e proceneto na 150 milioni dolari.

naslovni stranici vo dosega{nata kariera ima Kejt Mos

9 milioni dolari vaa angliska O manekenka ima duri 300

DAUCEN KRUS

vaa Brazilka O godinava e na najvisokata pozicija.

ADRIJANA ATANASOVA

oznatiot germanski P model koj se pronajde vo pove}e dejnosti, od

6 milioni dolari, dve godini po red

BUNDHEN 1 25@IZEL milioni dolari)

ADRIJANA LIMA

7,5 milioni dolari den od najprepoznatlivite angeli na Viktorijas sikret. Preubavata Brazilka ovaa godina so zarabotka od 7,5 milioni dolari. Sigurno mo`ela i pove}e, me|utoa, so ogled na toa deka ovaa godina napravi mala pauza za da se posveti na semejstvoto, i toa e dovolno. Se oma`i za srpskiot ko{arkar Marko Jari} i stanaa gordi roditeli na malata Valentina.

NATALIJA VODJANOVA 7 5,5 milioni dolari atalija ovaa godina ja ima istata suma kako i Alesandra Ambrozio. Osven kako model, taa e poznat filantrop. Taa e osnova~ i pretsedatel na filantropska organizacija koja se zanimava so urbanizacija na prostori kade {to decata bi mo`ele mirno da gi pominat detskite dni vo Rusija.

KEROLIN MARFI 10 3,5 milioni vaa amerikanska manekenka i akterka be{e vme{ana vo seks-skandal koga porane{niot soprug Xejk [ruder & se zakanuva{e deka na videlina }e ja iznese seks-snimkata koja zaedno ja snimile dodeka bile na meden mesec. Sepak, Xejk [ruder zavr{i zad re{etki, snimkata se pojavi na Internet vo 2006 godina, a Kerolin godinava na sigurno si stavi 3,5 milioni dolari.

SPORT

19.05.2010

SPORT NBA

SVETSKO PRVENSTVO

SEKS -SKANDAL I SUDISKI MESTENKI! SR\AN IVANOVI]

“EZERATA” GO ZGASNAA SONCETO

ivanovic@kapital.com.mk

a tri nedeli do po~etokot na svetskoto fudbalsko prvenstvo vo Ju`na Afrika, angliskiot fudbal e potresen od nov seks-skandal. Za sre}a na selektorot Fabio Kapelo, ovoj pat vo glavna uloga ne se negovite fudbaleri, tuku ni pove}e ni pomalku ve} e biv{iot pretsedatel na angliskiot fudbalski sojuz, Lord Dejvid Trisman. No, qubovniot izlet na 66-godi{not blagorodnik ne e ni{to novo za javnosta od “ostrovot”, koja {to e ve}e “ogluvena” od vonbra~nite izleti na fudbalerite i fudbalskite rabtnici. Ona {to vo svetot odekna kako mediumska bomba, e transkripcijata so izjavite na Trisman, koi negovata qubovnica Melisa Xejkobs, vo celost im gi prezentira{e, se rabira vo razmena za zna~itelna suma pari, na novinarite od londonskiot tabloid Dejli Meil. “[panskiot fudbalski sojuz so pomo{ na ruskiot, kupuva sudii na svetskoto prvenstvo. Za vozvrat, Rusite }e ja dobijat poddr{kata na [panija vo kandidaturata za organizator na svetskoto prvenstvo vo 2018 godina, a vo celiot dogovor se veteni i glasovite od latino-amerikanskite zemji, kade {to [pancite imaat dlaboki konekcii”, ova e del transkripcijata izvadena od snimenite razgovori pome|u Dejvid i Melisa. Anglija se nadeva na organizacijata na svetskoto prvenstvo vo 2018-ta, vpro~em Angli~anite konkuriraat za sekoe SP u{te od 2006 godina, a osven arogantnite slogani od tipot “vreme e fudbalot da se vrati doma”, ne nudat ni{to osobeno vo odnos na kreativnata konkurencija. Lordot Trisman dojde na funkcijata vo 2008ta, so cel da se spravi so razni{anata polo`ba na angliskiot fudbal, pri~ineta tokmu od za~estenite skandali.

ktuelniot {ampion na NBA-ligata, ekipata LA Lejkers, triumfira{e vo prviot natprevar od godine{noto finale na zapadnata konferencija. Ubedlivite 128:107 vo duelot so timot na Feniks bea ostvareni najmnogu blagodarenie na odli~nata partija prika`ana od Kobi Brajant, koj sredbata ja zavr{i so rezultat od 40 poeni i po pet ostvareni skoka i asistencii. “Ova e iznenaduvawe i za nas. Mo`ebi se nao|ame na samiot vrv od for-

Kobi Brajant, bukvalno, go rasturi timot na Feniks Sans mata”, izjavi trenerot na Lejkers, Fil Xekson, koj ne znae{e kako poinaku da ja objasni dominacijata na svoite ko{arkari. Vo isto~noto finale se sre}avaat ekipite na Boston Seltiks i Orlando Mexik. Po prviot natprevar odigran vo Orlando, Seltiks ima prednost od 1:0 vo pobedi.

MOTO GP

ROSI OSTANUVA VO FIAT ako {totuku startuva{e novata sezona od Moto GP prvenstvoto, ve}e zapo~naa {pekulaciite za toa koj voza~ kade }e nastapuva vo narednata sezona. Valentino Rosi najverojatno }e ostane vo redovite na Fiat Jamaha, kade {to treba da ja odraboti poslednata godina od aktuelniot dogovor. Toj neodamna objavi deka 99% e siguren deka nema da si odi od klubot, a toj eden procent e ostaven vo rezerva zaradi najavite deka Italijanecot mo`ebi }e se preseli vo Formula 1. No, ve}e e izvesno deka negoviot pomlad klupski kolega Horhe Lorenco od [panija, od godina }e vozi za konkurentot Dukati. Vo perspektiva ova mo`e da

“Ubistveniot” dvoec na Fiat Jamaha od godina }e vozi vo razli~ni ekipi pretstavuva golem pottik za qubitelite na sportot, ako se zeme predvid deka Lorenco e verojatno edinstveniot pilot vo Moto GP, koj mo`e da mu se sprotivstavi na “doktorot”.

[panskiot fudbalski sojuz so pomo{ na ruskiot, kupuva sudii na svetskoto prvenstvo. Za vozvrat Rusite }e ja dobijat poddr{kata na [panija vo kandidaturata za organizator na svetskoto prvenstvo vo 2018 godina, a vo celiot dogovor se veteni i glasovite od latinoamerikanskite zemji, kade {to [pancite imaat dlaboki konekcii

dena otkako ja podnese kandidaturata na Anglija za organizator na SP vo 2018, Trisman podnese ostavka

No, o~igledno deka funkcionerot so “sina krv” e mnogu blizok do svoite “zakreposteni” sonarodnici, koi vo qubovniot zanes gi otkrivaat i najgolemite tajni na svoite sakani. Starata pogovorka ne u~i deka nema tolku golema tajna koja mladiot qubovnik nema da & ja kaè na svojata sakana. Lordot vistina i ne e mlad, no negovoto me{awe so “podanicite” go ~ini gubewe na “krunata” na angliskiot fudbal. Angli~anite se pla{at deka posledite nastani moàt negativno da se odrazat vrz nivnata selekcija na pestojniot Mundijal. I duri nema nikakva vistina za {pansko-ruskata vrska, mnogumina smetaat deka navredenata sudiska organizacija, nema da bide voop{to prijatelski rasploèna kon angliskite fudbaleri. Raznite funkcioneri involvirani vo sportot na ovaa zemja stravuvaat i za zagubenite

Lord Dejvid Trisman padna vo “mreàta” na svojata 30-godini pomlada qubovnica {ansi okolku kandidaturata za posakuvanoto svetsko fudbalsko prvenstvo. Samo dva dena pred ostavkata, Trisman pridruùvan od Dejvid Bekam gi predade 176-te stranici, vo koi se sodràni prednostite i osobenostite na negovata zemja, kako kandidat za organizator na najgolemata fudbalska smotra. Planot za spas, Angli~anite go gledaat vo dvoecot {to na London mu gi donese olimpiskite igri, Sebastijan Kou i Kit Mils. “Proìveavme traumati~ni 48 ~asa, no nikoj ne moè da kaè deka na{ata kandidatura e lo{a. Imame cvrsti temeli za da se nadevame deka }e go organizirame svetskoto prvensvo. Gi poseduvame

najdobrite stadioni, najdobrata publika, a Anglija e voedno i najdobiriot marketin{ki pazar za fudbalot. Zgora na toa nitu edna druga zemja na svetot ne mo`e da se pofali deka na posetitelite }e im obezbedi pogolema bezbednost”, izjavi Kou. Kako spasonosno re{enie za ispraznetata “fotelja” vo angliskata ku}a na fudbalot se spomnuva imeto na Xef Tomson, koj na istata funkcija se nao|a{e pred 11 godini. Tomson e aktuelen potpretsedatel na FIFA i UEFA i negovite li~ni relacii so vode~kite lu|e vo ovie organizacii, bi trebalo da gi “zatoplat” odnosite so ostanatite ~lenki.

FIFA SPROVEDUVA ISTRAGA Deka seks-skandalite naj~esto zavr{uvaat so sudski epilog, pokazatel e i odlukata na Federacijata na internacionalni fudbalski asocijacii (FIFA), da sprovede istraga vrz osnova na prenesenata izjava na Dejvid Trisman. Generalniot sekretar na FIFA, @erom Valke, go povikal komitetot za eti~nost na ovaa organizacija da ja ispita celata situacija okolu navodniot dogovor na {panskiot i ruskiot fudbalski sojuz. “Od angliskata federacija e pobarana izjava za ovaa istraga, kako i od Lordot Trisman li~no”, be{e objaveno od FIFA. So cel da spasi del od ugledot, v.d. prestavnicite na angliskiot sojuz ispratija pisma so izvinuvawe do svoite kolegi od [panija i Rusija.

Najavite za mestenki mo`at seriozno da go razni{aat imixot na FIFA za vreme na svetskoto prvenstvo vo Ju`na Afrika