BR.48_kapital_cetvrtok 27 maj 2010 by Kapital Media Group

SVETSKITE BIZNIS LIDERI PROTIV KRIZATA

KOLUMNA

RUPERT [TADLER AUDI PEDALATA NA GASOT NE JA POPU[TAME!

STANISLAV PIGON PAR^E HARTIJA STRANA 13

STRANA 14

ZO[TO NEMA SOODVETNO OBEZBEDUVAWE NA TRANSPORTOT NA PARI? NA ZATVORAWE, SREDA, 26.05.2010, 13.00~.

PARITE OD PATARINA SE PRENESUVAA VO KOMBE ZA LEB?! 2 VINARNICITE SE SOO^UVAAT SO PROBLEMI VO PLASMANOT

KOMPANII I PAZARI

00,10% 1,72% 00,03%

EVRO/DENAR DOLAR/DENAR EVRO/DOLAR

61,50 50,31 1,22

NAFTA BRENT EURORIBOR

71,04 7 1,26%

INDEKS NA MAKEDONSKA BERZA (26.05)

PRATENICITE SE SKARAA ZA IZMENITE UVODNIK NA IZBORNIOT ZAKONIK IGOR PETROVSKI

DVOJNO SE ZGOLEMIJA NE POMINA IDEJATA NA SDSM ZA PARLAMENT SO ZALIHITE NA 133 PRATENICI! VINO STRANA 11

MBI 10 MBID OMB

[TEDEWE STRAN N 2 STRANA

STRANA 7

KVANTITATIVEN, NO I KVALITATIVEN REBALANS NA BUXETOT.....................................STRANA 15 POTREBNI SE NOVI TEHNIKI NA TRGUVAWE NA BERZATA: SPREMNI LI SME ZA “[ORTSELING”?.....................................................STRANA 16 DOMA[NITE KOMPANII PLA]AAT POSKAP GAS OD KOLEGITE VO BUNARXIK...........................STRANA 18

DOMA[NI EKSPERTI I STRANSKI DIPLOMATI INSISTIRAAT MAKEDONIJA DA BIDE HRABRA I DA GO RE[I IMETO! STRANA 6

UTRE, VO VIKEND IZDANIETO NA KAPITAL, SPECIJALEN PRILOG

2 27.05.2010

NAVIGATOR

202

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

^ETVRTOK 27 MAJ 2010

[TEDEWE ela Evropa se re{ila da go stega remenot d en ovive. Od site strani doa|aat informacii za golemi kratewa na rashodite vo dràvnite buxeti na pove}e zemji~lenki na evrozonata, koi {to pomalku ili pove}e imaat problemi so buxetskite deficiti. Merki na {tedewe nosat site, od Britanija, preku Avs tri ja, do mediteranskite ~lenki na EU, kako [panija i Italija. Osoben o ovie poslednite, zapla{eni d eka gr~kata kriza moè da se prelee vo niv, prezemaat drasti~ni ~ekori za da gi dovedat svoite dràvni kasi vo red. [pancite na primer, vo ramki na paketot za {tedewe, }e gi kratat platite vo javniot sektor – ne{to {to ne im se slu~ilo so decenii. ]e gi zamrznat i penziite, no }e kratat i vo javnite investicii. Italijancite }e gi stopiraat vrabotuvawata vo javniot sektor i }e im gi namalat visokite plati na dràvnite slu`benici i politi~ari. Iako vo zemjata ve}e po~naa da ~uvstuvaat deka im se ten~i keseto, vo italijanskiot politi~ki vokabular s$ u{te ne vlegol zborot “{ted ewe”, zatoa {to premierot Silvio Berluskoni saka vo zemjata da preovladuva optimisti~ko raspoloènie. So drasti~no kratewe na tro{ocite po~naa i zemjite od na{eto opkruùvawe. Bugarskiot premier Bojko Borisov otide najdaleku - gi natera minis trite da doa|aat na ra bota so metro, a se zakani deka

}e im gi ukine i sekretarkite?! Koga dràvata re{ava da {tedi, zasegnatite, po xeb, gra|ani izleguvaat na ulica da protestiraat. Takvi sliki od Grcija, koja neli, najmnogu treba da {tedi, gledame sekoj vtor den, no po~naa nezadovolstvata i vo drugite evropski zemji. Kolku i da se ovie merki bolni, vra}awe nema. Buxetskite deficiti s tanu vaat s$ pogolem problem na zemjite od evrozonata, i zada~ata tie da se odr` at na nivo pod 3% od BDP, kolku {to e plafonot za ovie ~lenki, stanuva s$ pogolem predizvik. Kade sme nie vo celata ovaa evropska prikazna za krateweto tro{oci? I nie imame problemi so polneweto na buxetot, vladata toa go prizna i zatoa }e pravi rebalans na buxetot. Ministerot Stavreski najavi deka nit u edna ins tit uci ja nema da bide po{tedena, no ne kaà kolku konkretno }e iznesuva krateweto na tro{ocite. Ekspertite spomenuvaat deka treba vo najmala raka da se skratat 150 milioni evra, zatoa {to krizata ne po pu{ta i toa se odrazuva vrz javnite prihodi. [to treba Vladata prvenstveno da napravi? Da gi stopira site, apsolutno site proekti {to nemaat razvojna cel. Toa zna~i i da gi stopira nezapo~natite proekti od “Skopje 2014”, da gi stavi na “stend baj” site ostanati proekti od tipot na sportski sali, teniski igrali{ta, ì~nici do Vodno i internet-kiosci po selata. Da prestane da vra bot u va partis-

PARITE OD PATARINA SE PRENESUVAA VO KOMBE ZA LEB?! IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

ki kadri pod prevezot na dogovori za delo i sli~ni na nemu, {to na teren se slu~uva, iako Vladata deklarativno se izjasni deka godinava }e se stopiraat vrabotuvawata vo javnata adminis traci ja. Alarmot e vklu~en vo Evropa, da ne se zamaeme vo nekakva zona na komfor i da mislime deka sme izolirani od finansiskite slu~uvawa, kako {to n$ ubeduvaa pred dve godini. Evropa e vo kriza, kolku i da se trudat evro pskite lideri deka situacijata e pod kontrola, mesto za zagri`enost i toa kako ima. Ne popusto izdvoija pove}e od 700 mili jardi dolari za da ja so~uvaat stabilnosta na evroto. Da ne se zala`u vame d eka posledicite po makedonskata ekonomija }e bidat minimalni. Na{e e da se podgotvime. I da {tedime.

GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIK

Qup~o Zikov

OFFICE MANAGER I FINANSII:

ZAMENICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Aleksandra Nikolova: ++389 2 2551 441/ lok:104 nikolova@kapital.com.mk

Spasijka Jovanova, Verica Jordanova, Biqana Zdravkovska Stoj~evska

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL:

POMO[NICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Sawa Savovska: ++ 389 2 551441 /lok: 101 pretplati@kapital.com.mk

Igor Petrovski, Maja Bajalska Georgievska, Aleksandra Spasevska

REKLAMA

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 2551441/ lok:103

Nikolaj Toma{evski

marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

GRAFI^KI PRELOM I WEB ADMINISTRACIJA

OGLASI

Nade Toma{evska, Igor Toma{evski

Dijana Gulakova: ++389 2 2551441/ lok: 105

FOTOGRAFIJA

gulakova@kapital.com.mk

ZO[TO NEMA SOODVETNO OBEZBEDUVAWE NA TRANSPORTOT NA PARI?

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 2 2551 441; faks: ++ 389 2 2581 440; e-mail: kontakt@kapital.com.mk Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul: Romanija bb (fabrika Gazela) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; PRETSEDATEL NA ODBOROT NA SODRU@NICI: Qup~o Zikov IZVR[EN DIREKTOR: Gordana Mihajlovska

vokatni avtobusi treba da proizvede kineskata kompanija Xengxou jutong, od koi 200 od zatvoren tip vo retro stil i dva od otvoren tip za gradski soobra}aj. Ukrainskata kompanija pak LAZ treba da ispora~a 84 gradski avtobusi, od koi 80 edine~ni i ~etiri zglobni. Nadzor na proizvodstvoto }e vr{i Javnoto soobra}ajno pretprijatie Skopje, so ekspertska poddr{ka od Ma{inskiot fakultet. Ekspertskata poddr{ka od Ma{inskiot fakultet za JSP e predvidena so Memorandumot za sorabotka, koj be{e potpi{an v~era. Fakultetot se obvrza da dava ekspertska poddr{ka na JSP vo oblasta na motornite vozila, kako i konsultantski uslugi povrzani so tehni~ki pra{awa od oblasta na konstrukcijata i proizvodstvoto na vozila.

Aleksandar Ivanovski

SPECIJALNI PRILOZI:

LEKTOR

Jasmina Savovska Tro{anovski: ++389 2 2551 441/ lok: 102, prilozi@kapital.com.mk

Meri Kondoska

Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot. Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

Od Makedonija pat velat deka odamna razmisluvale za obezbeduvawe na transportot na pari, no ne dobile pozitiven odgovor od Agencijata za pati{ta. Vo Agencijata, pak, tvrdat deka tie ne se nadle`ni da im obezbedat blindirano vozilo. Od MVR nikoj ne pobaral policiska pridru`ba, iako stanuva zbor za zna~itelna suma pari.

VIKTORIJA MILANOVSKA milanovska@kapital.com.mk

arite od sobranata patarina na avtopatot VelesSkopje zav~era bile transportirani bez policisko obezbeduvawe i bez blindirano vozilo. Ova go nametnuva pra{aweto kolku dràvnite institucii gi po~ituvaat pravilata pri transport na pari, koj ~esto e meta na vooruèn grabe`, vo koj ima i ~ove~ki `rtvi, kako vo zav~era{niot slu~aj. Voziloto na Makedonija pat, natovareno so pari, be{e napadnato od dve vooruèni lica vo blizina na patarinata kaj Petrovec i be{e meta na rafali od kur{umi vo dolìna od 20 kilometri. Zagina sovoza~ot, a voza~ot e te{ko povreden. Od Makedonija pat v~era ne dobivme oficijalna informacija zo{to parite bile prevezuvani bez nikakvo tehni~ko i fizi~ko obezbeduvawe.

Odgovorot od kabinetot na direktorot be{e deka site se na pogreb. No vraboteni vo Makedonija pat, revoltirani od sostojbite vo ovaa dràvna institucija, komentiraat deka mora da se vodi pogolema grià za licata {to prevezuvaat pari i za tie {to rabotat na naplatnite rampi. Tie ja prefrlaat odgovornosta vo Agencijata za pati{ta bidej}i ne im davala dovolno pari za da gi pokrijat site tro{oci. “Agencijata ni gi obezbeduva sredstvata i normalno e koga nekoj ti dava pari, da ti kaùva i kako da gi tro{i{“, velat izvori za “Kapital”. Od Makedonija pat velat deka zakonski ne se obvrzani da poseduvaat blindirano vozilo za transport na pari poradi toa {to prevezuvaat sumi poniski od tri milioni evra. Sepak, velat, od nivna strana odamna postoela inicijativa za obezbeduvawe, za {to se obratile i do Agencijata za pati{ta, no dobile nerzabirlivi

odgovori. Direktorkata na Agencijata za pati{ta, Nata{a Valkanovska, v~era izjavi deka od Makedonija pat pobarale blindirano vozilo, no Agencijata ne bila dol`na da im go obezbedi. Taa tvrdi deka dogovorot so Makedonija pat predviduva ovaa institucija da ja snosi odgovornosta za bezbedno i navremeno transportirawe na parite. Od MVR apeliraat pri sekoj transport na pari da ima soodvetno obezbeduvawe, bez razlika dali toa }e bide od nivnite redovi ili pak nekoja privatna agencija. MVR se ograduva od kakva bilo odgovornost za posledniot slu~aj. “Za posledniov transport od Makedonija pat ne be{e pobarana patna pridru`ba za prenesuvawe na pari”, izjavi za “Kapital” Ivo Kotevski, portparol na MVR. Spored tarifnikot na MVR, za pridru`ba pri transport na pari za sekoj kilometar se napla}a po edno evro, a 10 evra se pla}aat za ~ovek koj e del od patnata

NAVIGATOR

27.05.2010

POBEDNIK

NE IM BE[E DENOT

LIDERI

LIDERSKI ÊKORI o presret na najaveniot rebalans na buxetot na st Makedonija i vo kontekst na izjavata koja {to v~era ja dade Stavreski, velej}i deka s$ de u{te e rano da se kaè kade }e se krati buxetot, ~ekorot koj e{to go prezema britnskiot preen mier Dejvid Kameron e odli~en patokaz za toa {to treba da se inapravi i kaj nas. Iako Brite tanija e edna od najrazvienite ot zemji od svetot, sepak, nejziniot premier sfati deka vremeto na vi leèrnosta zavr{i i objavi ukonkretni planovi za namaluci vawe na vladinite tro{oci V za {est milijardi funti. Vo planot za {tedewe najmnogu na udar se vladinite IT-proekti i programi. Kameron najavi i mo`no namaluvawe na javniot sektor, so cel da se rastovari buxetot na zemjata. Iako Britanija vo odnos na razvojot, no i vo odnos na istorijata na liderstvoto e daleku od nas, sepak, ako sakame da imame uspeh treba da nau~ime od najdobrite. Za razlika ottamu, kaj nas IT- proektite i ponatmu silno se turkaat, se gradat spomenici i zgradi za administrativcite, namesto da se stopiraat vakvite neosnovani

V HOZE LUIS HERERO

HILARI KLINTON

MILE JANAKIESKI

GEORGI STARDELOV

isijata na OBSE e sekoe se otka`uva od celtvori ~uvstvitelno pra{awe odi{noto sobranie na M ga{ a`urna vo odnos Nta da gi zatopli Oza prislu{kuvaweto so GMANU ne donese ni{to na izborniot proces vo amerikansko-kineskite izmenite vo Zakonot za novo osven o~ekuvanata Makedonija, ovoj pat so don- odnosi irani kompjuteri za DIK

elektronski komunikacii, a vest deka }e se pi{uva vsu{nost treba da go zatvori nova Enciklopedija

evra se pla}aat za ~ovek od MVR koj ja so~inuva patnata pridru`ba pri transport na pari

1 1,5 evro po kilometar ~ini pridru`ba so vozilo na MVR

milioni evra bea odzemeni samo od grabe`i pri transport na pari vo poslednive tri godini

pridru`ba. Od Makedonija pat neoficijalno najavuvaat deka po zav~era{nata tragedija naskoro }e prezemat konkretni ~ekori za da se spre~at sli~ni slu~ai. Poslednive tri godini, vozilata na Makedonska po{ta i na bankite bea meta na ~esti vooruèni grabeì, vo koi ima{e pove}e ~ove~ki `rtvi. Dosega se ukradeni pove}e od 1,5 milioni evra. Vo mart 2008 godina, na primer, voziloto na Makedonski po{ti, koe prenesuva{e 650.000 evra, be{e do~ekano vo âir. Razbojnicite zad sebe ostavija prazna vre}a i nekolku `rtvi. Makedonski po{ti ja nau~ija lekcijata. Nivnite vozila sega se pridruùvani od nekolku policiski vozila. I bankite te{ko se spra-

vuvaat so kriminalcite. Vo avgust 2007 godina, maskirani vooru`eni napa|a~i go pre~ekaa xipot na Komercijalna banka vo blizina na trgovskiot centar Mavrovka i ukradoa 140.000 evra. Nekolku meseci podocna, u{te vo ranite utrinski ~asovi, se puka{e povtorno vo vozilo na Komercijalna banka, koe

3 FAKTI ZA...

2% 756 2,743

PORASNAL BROJOT NA @IVORODENI DECA VO PRVIOT KVARTAL GODINAVA, SPOREDENO SO ISTIOT PERIOD LANI LICA POZITIVEN PRIRODEN PRIRAST E ZABELE@AN VO PRVIOT KVARTAL GODINAVA BRAKOVI SE SKLU^ENI VO PRVITE TRI MESECI GODINAVA

~eka{e na semafor. Bea ukradeni 200.000 evra i be{e ubien voza~ot na slu`benoto vozilo. Vo juli 2009 godina, pikapot na Ohridska banka ne stigna da gi stavi parite vo trezor. Na avtopatot Veles-Skopje tri vre}i so pari zavr{ija vo voziloto na nekolkumina maskirani lica. Vo januari godinava, pri transport na pari na

Stopanska banka-Bitola, vooru`eni napa|a~i od golfot na bankata na patot Bitola-Prilep odzedoa 450.000 evra. Pred nepolni dva meseci, avtomobil marka “berlingo” so skopski tabli~ki, vo koj se prenesuvale pari od Centralna kooperativna banka od Kumanovo, e ograbeno na izlezot na gradot vo blizina na seloto Re~ica.

PROCENKI...

DEJVID DK KAM KAMERON AMER AM ERO ER ON ON tro{oci za podobri vremiwa, a namesto da im se gradat novi zgradi na ogromen del od administrativcite potrebno e da im se podelat otkazi. Sepak, tuka e razlikata od makedonskoto i britanskoto liderstvo. Za razlika od niv, na{ite lideri razmisluvaat kratkoro~no i tolku im e toplo vo foteljite {to se pla{at kone~no da prezemat su{tinski ~ekori. Vistinski lider e toj koj {to ponekoga{ prezema te{ki ~ekori. Nepopularni za rejtingot, no neophodni za dobroto na nacijata.

GUBITNIK

MULTI, ZA ALBANCITE ZNAÎ DVA retstavnicite na albanskiot politi~ki blok kako da zaboravija na vremeto pred Badinter, koga frustraciite od obespravenososta i majorizacijata (spored ed nivnoto doìvuvawe) bea ea povod za konfliktot od 2001. 01. Konfliktot go spomnuvame samo mo kako merka za frustraciite, od koi Albancite nosat spomeni ni {to bi trebalo da ja olesni ni nivnata empatija kon pomalite ite etni~ki zaednici. No, ni{to od taa empatija. Albanskite partii tvrdo gi odbija ija predlog-izmenite na Izborniot iot zakonik so koi treba{e da se ovozmoì pravi~na zastatapenost na pomalite etni~ki ki zaednici vo parlamentot. Iako DUI moè delumno da se opravda povikuvaj}i se na faktot {to predlaga~ e SDSM, Nova demokratija, kako partija od opozicijata, mora{e da pokaè makar licemerno razbirawe za baraweto ~ija prvi~na inicijativa prozleze od pretstavnicite na pomalite zaednici. Flora Kadriu od ND kako glavna pri~ina za odbivawe na predlog-izmenite go navede toa {to SDSM ne gi konsultiral

FLORA KADRIU pred po~nuvaweto na procesot. A potoa se povika na stavot na DUI, nivniot lut neprijatel, izrazuvaj}i neosnovan strav deka gubitnici }e bidat samo Albancite. O~igledno Albancite, koi vo sekoja vtora re~enica se povikuvaat na multietni~kiot karakter na dr`avata koga se vo pra{awe nivnite prava pod multi podrazbiraat dva etnikuma. Nivniot, i makedonskiot, koj go prifa}aat zatoa {to moraat.

MISLA NA DENOT

DIMITAR BOGOV viceguverner na NBRM

EKONOMSKI RAST GODINAVA OD NAJMALKU 1%

akedonija godinava }e ja zavr{i so rast od najmalku 1% i }e bide edna od retkite zemji vo Evropa koja za samo edna godina celosno }e go nadomesti zagubenoto lansko proizvodstvo - prognozira Dimitar Bogov, viceguverner na Narodnata banka na Makedonija. Spored nego, inflacijata }e ostane niska, pomalku od 1,5%, so {to izgledite za eksterniot sektor se mnogu popozitivni. Toj o~ekuva deficitot na tekovnata smetka vo platniot bilans da se namali na 6,5% od BDP, a deviznite rezervi da prodol`at da se zgolemuvaat povisoko od sega{noto nivo od 4,5 mese~en uvoz na stoki i uslugi. “Neodamne{noto slabeewe na evroto za koe e vrzan kursot na denarot vo odnos na dolarot, ne e pri~ina za zagri`enost bidej}i najgolem del od nadvore{no-trgovskiot dolg i razmenata, kako i deviznite rezervi, se denominirani vo evra”, istakna Bogov.

LU\ETO OD WALL STREET NE NAU^UVAAT NI[TO I ZABORAVAAT SE

BENXAMIN GREAM LEGENDAREN INVESTITOR OD WALL STREET I U^ITEL NA VOREN BAFET

4 27.05.2010

NAVIGATOR

SVET

0-24

...PODDR[KA OD VA[INGTON

...PROSLAVA NA 25 MAJ

...PO^ESEN GRA\ANIN

Kosor se potpira na SAD

[tafeti od “Titovata mladina“

Crna Gora ne go dava [inavatra

va e najva`niot den vo mojata politi~ka kariera - izjavi V O hrvatskata premierka, Jadranka Kosor, po posetata na Va{ington. Na potpretsedatelot Xo Bajden mu pora~a deka

sud izdade nalog za apsewe na porane{niot Tvo ajlandskiot premier Taksin [inavatra poradi obvinenie za terorizam koj zaginaa 88 lica, no Crna Gora ne go dava bidej}i

bara poddr{ka od SAD za vlez na Hrvatska vo EU.

o organizacija na Komunisti~kata partija na Srbija, pred muzejot 25 Maj, na Titoviot vnuk Josip Jo{ka Broz mu bea vra~eni {tafeti na mladosta od gradovite od porane{na SFRJ.

ve}e mu izdade dr`avjanstvo.

FOTO NA DENOT

PANIKA NA BERZITE, SITE [TEDAT Planot za spas na Evropa, teòk 750 milijardi evra, ne gi uveri pazarite deka problemot e re{en. Potrebni se radikalni merki. V~era se slu~i u{te eden potop na svetskite berzi, bidej}i kaj investitorite ne popu{ta zagriènosta deka evropskata dol`ni~ka kriza }e eskalira. Pesimisti~koto raspoloènie dopolnitelno go zasili neizvesnosta okolu sostojbata so bankite vo [panija i raste~kata politi~ka nestabilnost vo Severna Koreja. Investitorite se pla{at deka dol`ni~kata kriza moè da prerasne vo bankarska. Mora da se {tedi. Vladata na [panija usvoi paket-merki vreden 15 milijardi evra, so cel buxetskiot deficit da se namali od 11% na 6% od BDP. Italija planira vo 2011 godina buxetskiot deficit da go namali za 13 milijardi evra. Germanija vo narednite ~etiri godini }e gi skrati socijalnite transferi za 5,8 milijardi evra.

DVA, TRI ZBORA “Bosanskite Srbi i Hrvati, so pomo{ na vlasta vo Belgrad i Zagreb, deluvaa zaedno za da gi nateraat muslimanite na podelba na BiH. Slobodan Milo{evi} i Frawo Tu|man gi nudea bosanskite muslimani edni na drugi, a nitu eden od niv ne gi saka{e. RATKO MLADI] obvinet general od Ha{kiot tribunal

“Re~isi site zemji od Azija ve}e izlegoa od krizata, a nekolku ju`noamerikanski, posebno Brazil, ^ile i Peru, isto tako stojat mnogu, mnogu dobro. Ne e apsolutno sigurno deka SAD izlegoa od krizata, a Evropa se poka`a slaba alka i situacijata vo toj region e bizarna” DOMINIK [TROS KAN glaven izvr{en direktor na MMF

“Site evropski berzi bi trebalo da vovedat danok na bankite. Treba da se formira nacionalen fond za osiguruvawe na idniot finansiski neuspeh na bankite” MAJKL BARNIE evropski pretstavnik za reformi na finansiskiot sektor

GADGETS

NOV MOBILEN TELEFON VERSA^E

SO SEKOJ KUPEN PRIMEROK NA MAGAZINOT KAPITAL SLEDUVA BESPLATEN DNEVEN VESNIK KAPITAL

odnata ku}a Versa~e go najavi noviot mobilen telefon Versace Unique. Prviot luksuzen i visoko funkcionalen, multimedijalen ured, ~uvstvitelen na dopir koj }e bide dostapen vo site eksklu-zivni prodavnici za ~asovnici i nakit, kako i vo buticite na Versa~e niz celiot svet, od juni godinava. Napraven e od najfini materijali, ra~no izraboteni vo Francija i obraboteni spored standardite na site “versa~e” proizvodi. Prednata strana na tele-

fonot e napravena od ~ista, tehnolo{ki unapredena keramika ili od ra~no nanesen lak, a po rabovite ima 18-karatno zlato ili nekorodira~ki ~elik. Ekranot e izraboten od safir kristali, koi za prvpat se upotrebeni na eden proizvod vo ovaa golemina. Ovoj mazen materijal ne moè da se izgrebe, mnogu e ~uvstvitelen na dopir i ovozmoùva precizna kontrola na funkciite na ekranot. Versace Unique sodrì napredna tehnologija, kreirana od kompanijata LG.

6 27.05.2010

POLITIKA

SDSM: VMRO PRODOL@UVA SO PARTIZACIJA NA ZEMJATA

GRUEVSKI SO 25,1% REJTING

artizirana administracija, partizirano sudstvo, partiziran sport se samo del od oblastite vo koi ~etiri godini vladee VMRO-DPMNE. Nikola Gruevski i negoviot drim-tim ne zastanaa tuka. Brkawe na stru~ni kadri od obrazovniot sektor i vrabotuvawe po partiska kni{ka se u{te edna oblast vo koja VMRO-DPMNE saka da gi dr`i koncete vo race, se naveduva vo v~era{noto soop{tenie na SDSM. Spored SDSM, sostojbite vo obrazovanieto se katastro-

artiskiot institut na VMRO-DPMNE, Pavel [atev, izleze so nova anketa vo koja naveduva deka Nikola Gruevski e politi~arot vo koj gra|anite imaat najgolema doverba. Spored ovaa anketa, taka se izjasnile 25,1% od ispitanicite na pra{aweto: Vo koj politi~ar imate najgolema doverba?. Anketata ovoj institut ja sprovede na 17 i 18 maj vrz 1.080 ispitanici. Rejtingot na VMRO-DPMNE i nejziniot lider, Nikola Gruevski, e konstantno visok,

falni i vo sekoe u~ili{te i gradinka se brkaat stru~ni kadri za da se vrabotat lepa~ite na plakati na VMRO-DPMNE. "Sekretarki i TV-voditelki stanuvaat asistentki na fakultet, a visoki funkcioneri si obezbeduvaat sigurni tezgi za periodot po zavr{uvaweto na nivniot mandat", obvinuvaat od SDSM. SDSM vo soop{tenieto go obvini i pretsedatelot na studentite, Ivan @ivkovskiMedo, deka namesto da dade poddr{ka na protestite za besplatno studirawe i podo-

bri uslovi vo studentskite domovi, toj odi po sobiri i se slika so partiskoto zname na VMRO-DPMNE.

pri {to prodol`uva trendot rejtingot na Gruevski da e povisok za okolu dva procentni poeni od rejtingot na VMRO-DPMNE. Spored anketata, rejtingot na SDSM i na Crvenkovski e nepromenet i po pove}e od edna godina od vra}aweto na Crvenkovski na ~elo na SDSM. Spored anketata, rejtingot na partijata e za okolu 1,6 poeni povisok od rejtingot na liderot na SDSM, Crvenkovski. Ova se zklu~ocite koi proizleguvaat od rezultatite

dobieni na pra{aweto: Dokolku utre se odrùvaat parlamentarni izbori, za koja partija bi glasale?. Vo odnos na pra{awata za evroatlantskata integracija na Makedonija. dobienite rezultati se pozitivni. Na pra{awata: Ako slednata nedela se odrì referendum za vlez na Republika Makedonija vo NATO i vo EU, kako bi glasale?, pokaùvaat deka e visoka poddr{kata na gra|anite za ~lenstvoto na Makedonija vo ovie organizacii.

DOMA[NI EKSPERTI I STRANSKI DIPLOMATI INSISTIRAAT

MAKEDONIJA DA BIDE HRABRA I DA GO RE[I IMETO! Kako {to nabli`uva 17 juni, denot koga Evropskiot sovet }e odlu~uva dali na Makedonija da & dodeli datum za po~etok na pregovori, sekoj den pristignuvaat novi poraki so barawa za brzo re{enie na sporot so Grcija, kako osnovna pre~ka na evroatlantskiot pat na zemjata KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

dinstveniot pat na Makedonija do za~lenuvawe vo Alijansata vodi preku Grcija i dodeka ne go re{i imeto, Makedonija ne mo`e da se nadeva na toa da stane ~lenka”, izjavi profesorot i porane{en ambasador vo NATO, Nano Ru`in, na promocijata na negovata nova publikacija “NATO i sovremenite me|unarodni odnosi. Toj veli deka: "So ogled deka edna{ ve}e e po~nat onoj status na ~ekawe na Alijansata Republika Makedonija da se dogov-

ori so Grcija i prakti~no da re{i da po~ne so pristapnite pregovori, mislam deka sum mo{ne golem skeptik i mislam deka te{ko deka Republika Makedonija moè da o~ekuva priem, odnosno pokana na sledniot samit vo Lisabon”. Spored Ruìn, posetata na generalniot sekretar na NATO, Anders Fog Rasmusen, na Skopje, zakaàna za 18-ti juni e vo nasoka na zapoznavawe na momentalnata sostojba i proveruvawe kolku i dali, voop{to, ima pomrdnuvawe vo odnosite so Grcija. Ruìn pobara makedonskoto liderstvo da bide pohrabro koga se raboti za noseweto na kone~nata

odluka za stavawe kraj na dvaesetgodi{niot spor i nao|aweto na kompromisno re{enie so ju`niot sosed. "Politi~arite da bidat postojano hrabri. Iako ovoj spor neopravdano dovede do toa Republika Makedonija da bide zako~ena vo evroatlantskite procesi, sepak, vo ovoj mig izgleda deka edinstvenata solucija e nao|awe kompromisno re{enie za imeto”, smeta Ru`in. Visoki diplomatski krugovi velat deka juni dojde prebrzo za Makedonija i deka zemjata go do~ekuva nepodgotvena. Istite izvori brifiraat deka ve}e e izvesno oti

treba da se slu~i golem i dramati~en presvrt za Makedonija da dobie pozitiven signal vo juni. “Ne{tata ne se pomestuvaat od mrtva to~ka, iako, mora da se kaè deka se pravat napori. Sepak, i dvete dràvi ostanuvaat tvrdo na svoite pozicii i koga situacijata e takva, ne moème da se nadevame na progres”, velat diplomati za “Kapital”. Inaku, Evropskiot sovet } e rasprava za Makedonija na samitot {to }e se odrì na 16-ti i 17-juni, poradi toa {to toa e obvrska prezemena od prethodnoto {vedsko pretsedatelstvo so Evropskata unija. Deneska vo Skopje e

najaveno da prestojuva i izvestuva~ot za Makedonija vo Evropskiot parlament, slovene~kiot pratenik Zoran Taler, koj se o~ekuva da go iznese svoeto mislewe vo odnos na sporot. Na 8 dekemvri minatata godina, za vreme na {vedskoto pretsedatelstvo, Sovetot na ministri odlu~i Unijata da ja razgleda preporakata na Komisijata za odreduvawe na datum za start na pristapnite pregovori so Makedonija za vreme na {panskoto pretsedatelstvo, koe istekuva na 30 juni. Vo me|uvreme, od Atina sekojdnevno pristignuvaat ostri poraki koi ne otkrivaat ni malku omeknu-

vawe na stavot. Alternativniot minister za nadvore{ni raboti, Dimitris Drucas, vo svojata posledna izjava ja povika Makedonija da sedne i da pregovara, aludiraj} i na toa deka Skopje samo glumi pregovori i deka vo su{tina, makedonskata vlast nema volja za re{enie. Za istovo ova, vo svoeto intervju za Radio Slobodna Evropa pretsedatelot Ivanov ja obvini gr~kata strana deka namerno i svesno bega od kompromis. I dodeka poziciite na Skopje i na Atina ostanuvaat vakvi, od medijatorot Metju Nimic s$ u{te nema nikakvi najavi za eventualen nov predlog.

MILO[OSKI NA FORUM NA ALIJANSATA NA CIVILIZACII

AHMETI SE SRETNA SO GERMANSKIOT AMBASADOR

inisterot za nadvore{ni raboti, Antonio Milo{oski, deneska otpatuva za Rio de @eneiro kade {to od utre do 29 maj }e u~estvuva na tretiot godi{en forum na Alijansata na civilizacii na ON koj godinava se odr`uva pod naslovot "Povrzuvawe na kulturite, gradewe na mir”. Na forumot se najaveni pove} e od dve iljadi u~esnici me|u koi ima politi~ki lideri, biznismeni, aktivisti za gra|anski prava, pretstavnici na mladinski organizacii.

e|uetni~kite odnosi, bezbednosnoto pra{awe, evroatlantskite integracii i ostanatite nastani od politi~ka priroda vo zemjata bea temi koi bea razgledani deneska na oficijalnata sredba na liderot na Demokratskata unija za integracija (DUI), Ali Ahmeti i germanskata ambasadorka na Germanija vo Makedonija, Ulrike Marie Knoc, se naveduva vo soop{tenieto na DUI isprateno do mediumite. Liderot na DUI pred germanskata ambasadorka gi

Me|u u~esnicite na forumot se i brazilskiot pretsedatel Lula da Silva, {panskiot premier Hoze Zapatero, turskiot premier Rexep Taip Erdogan, generalniot sekretar na ON Ban Ki Mun i porane{niot portugalski pretsedatel i visok pretstavnik na ON za Alijansata na civilizaciite, Horhe Sampajo. Kako del od pra{awata na agendata za koi }e se diskutira na ovoj tridneven forum se: Kakvi akcii ni se potrebni za borba protiv netolerancijata i predra-

sudite?, Kakvo e vlijanieto na globalizacijata vrz ~uvstvoto na lu|eto za pripadnost i identitet?, Kako da sozdademe op{testva zasnovani na po~ituvawe na ~ovekovite prava i razli~nosti? i Kakvo vlijanie ima ekonomskata neednakvost vrz odnosite me|u razli~nite zaednici?. Alijansata na civilizacii e inicijativa na ON koja e zasnovana vrz univerzalni vrednosti za promocija na razbirawe, dijalog i doverba me|u razli~ni etni~ki zaednici, kulturi i religii.

istaknal politi~kite zbidnuvawa vo zemjata i itnosta od potrebata za re{avaweto na pra{awata koi se impliciraat vo me|uetni~kite odnosi. Za Ahmeti, najva`ni pra{awa ostanuvaat celosnata implementacija na Ohridskiot dogovor, re{avaweto na sporot za imeto so Grcija i ostanatite pra{awa koi direktno vlijaat na vlo{uvaweto na me|uetni~kite odnosi. Spored ambasadorkata Knoc, celosnata implementacija na Ohridskiot dogovor i evroatlantskata perspektiva

gi drì zaedno dvete najgolemi zaednici i relaksirani me|usebnite odnosi. Na ovaa sredba Knoc u{te edna{ potvrdila deka Germanija postojano ja poddrùvala i silno ja poddrùva Makedonija vo toj pravec.

FOKUS

27.05.2010

PRATENICITE SE SKARAA ZA IZMENITE NA IZBORNIOT ZAKONIK

NE POMINA IDEJATA NA SDSM ZA PARLAMENT SO 133 PRATENICI!

MAKSIM RISTESKI

risteski@kapital.com.mk

KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

estoka prateni~ka rasprava se otvori v~era vo Sobranieto po predlogot na SDSM brojot na pratenici vo zakonodavniot dom da se zgolemi za 13, od 120 na 133 narodni pretstavnici, so {to bi se zagarantirale prateni~ki mesta za pripadnicite na pomalite etni~ki zaednici. I dodeka predlaga~ite na zakonot, pratenicite na najgolemata opoziciska partija SDSM (koi dobija poddr{ka edinstveno od NSDP na Tito Petkovski), objasnuvaa deka vakvite promeni se nu`ni za zajaknuvawe na demokratskiot kapacitet na dràvata i za prikaùvawe na Makedonija onakva kakva {to navistina e - multikonfensionalna i multietni~ka dràva, pratenicite na vladeja~kata VMRO–DPMNE, zaedno so onie od albanskiot politi~ki blok (DUI i Nova Demokratija) i LDP na Jovan Manasijevski bea protiv idejata. Sporen im e momentot i vistinskite motivi na SDSM zo{to tokmu sega se podnesuva ovoj predlog, koga vo 2006-ta tokmu nivnata prateni~ka grupa glasala protiv vakvata, re~isi identi~na, zakonska inicijativa na VMRO–DPMNE. Pratenikot od DUI, Xevad Ademi, ostro ja kritikuva{e netransparentnosta na procesot, koj go po~nal SDSM bez da postoi {irok konsenzus, i pokraj negovoto golemo zna~ewe. Ademi veli deka somneìte za vistinskite motivi na partijata

RAFIZ ALITI

ANDREJ PETROV

SILVANA BONEVA

DUI Prifatete ja ponudata na DUI za edna izborna edinica i toga{ nema da ima potreba od promena na Izborniot zakonik koja }e im garantira prava na pomalite etni~ki zaednici. So edna izborna edinica i otvoreni listi sekoj glas }e ja dobie svojata vrednost.

SDSM Kako mo`ete da se ~udite deka sme go smenile stavot. Normalno e da se menuva stavot so tekot na vremeto. Eve, na primer, vie ako se se}avate, tvrdevte deka vo nikoj slu~aj nema da koalicirate so va{ite sega{ni partneri DUI, duri i sekakvi pogrdni imiwa im davavte, pa sega ste zaedno”

VMRO-DPMNE “Znaevte deka so ovoj predlog }e vnesete samo razdor vo parlamentot. Sekoj den mavate so drva i so kamewa po vladeja~koto mnozinstvo deka nema konsenzus, deka ne sakame dijalog, a vie {to pravite? Se drznavte bez da pra{ate nikogo i bez da se konsultirate so nikogo da predlo`ite eden vakov zakon”

Staro-novata inicijativa na SDSM za promena na Izborniot zakonik so voveduvawe zadolìtelni prateni~ki kvoti za pomalite etni~ki zaednici gi podeli pratenicite vo stavovite i predizvika èstoka rasprava. Dodeka SDSM insistira na voveduvawe na ovie izmeni vo nasoka na razvoj na demokratskiot kapacitet, VMRO–DPMNE, zaedno so partiite od albanskiot blok, obvinuva deka se raboti za evtin trik na partijata na Crvenkovski da sobere politi~ki poeni na Crvenkovski se javuvaat tokmu poradi itnosta na inicijativata. SDSM, spored nego, se odlu~ila na vakov seriozen poteg, bez pritoa da ja konsultira DUI kako najgolema albanska partija, i pokraj toa {to stav na site politi~ki ~initeli e deka za vakvite inicijativi e neophoden konsenzus. "Vakvi su{tvestveni promeni na Izborniot zakonik ne moàt da se predlagaat bez prethodno da bide postignat {irok politi~ki i, {to e u{te pova`no, etni~ki konsenzus. Namesto toa, otsustvuva debata za ova pra{awe duri i me|u glavnite nositeli na politi~kiot ìvot vo zemjata", izjavi Ademi. EDNA IZBORNA EDINICA Rafis Aliti od DUI, odbivaj} i go predlogot na SDSM, kako re{enie go ponudi predlogot na negovata partija - Makedonija da bide edna izborna edinica vo koja }e se glasa na otvoreni izbira~ki listi. "Prifatete ja ponudata na DUI za edna izborna edinica i toga{ nema da ima potreba od promena na Izborniot zakonik koja }e im garantira prava na pomalite etni~ki zaednici. So edna izborna edinica i otvoreni listi sekoj glas }e ja dobie svojata vrednost, garantiraj} i ramnopravna zastapenost na site", izjavi Aliti. Za nego, najsporniot moment od predloènite izmeni na Izborniot zakonik e vlijanieto {to bi go napravile promenite vrz matematikata

povrzana so glasaweto po principot na Badenter na plenarnite sobraniski sednici. "]e gi prifatime i prateni~kite kvoti za pomalite etni~ki zaednici, spored predlogot na SDSM, no, ako se doprecizira primenata na Badenteroviot princip vo Sobranieto", izjavi Aliti. Toj go obvini SDSM deka so ovie promeni saka da inicira konflikt me|u Albancite i pretstavnicite na pomalite etni~ki zaednici, so toa {to se o~ekuva deka pri glasawe po promenet Izboren zakonik glasovi }e izgubat Albancite. Faktot {to SDSM, kako neformalen lider na opozicijata, ne ja konsultiral za predlo`enite promeni i opoziciskata Nova Demokratija, predizvika stavot na partijata na Selmani celosno da se oddale~i od pozicijata na SDSM i da se pribli`i kon onoj na vladeja~koto mnozinstvo. "Kako opozicija treba{e da

se konsultirame i da nastapime kompaktno. A vaka, ND ima sosem sprotiven stav. SDSM, kako predlaga~, go relativizira albanskiot politi~ki faktor i zatoa e apsurdno da tvrdite deka iskreno se gri`ite za pravata na pomalite etni~ki zaednici, koga pri toa ne ja konsultirata vtorata po brojnost zaednica vo Makedonija", izjavi Flora Kadriu, prateni~ka od ND. Na vakvite obvinuvawa pratenicite od SDSM izjavija deka predlogot go davaat so najiskreni nameri vo nasoka na zgolemuvawe i zacvrstuvawe na demokratskiot kapacitet na dr`avata i deka ne se raboti za nikakvi politi~ki igri i kalkulacii. Od VMRO–DPMNE ne veruvaat vo ovie objasnuvawa. Koordinatorkata na prateni~kata grupa, Silvana Boneva, citiraj}i stari izjavi od vremeto koga SDSM bile protiv ovoj zakon, gi obvini deka tie naedna{ go smenile stavot i

KAKVI SE TEHNI^KITE KARAKTERISTIKI NA NOVIOT PREDLOG? Predlogot, vsu{nost, podrazbira zgolemuvawe na brojot na pratenici vo parlamentot na 133, od koi 120 }e se izbiraat kako dosega, 10 kako pretstavnici na pomalite etni~ki zaednici, a 3 od dijasporata. Za pratenicite od pomalite etni~ki zaednici Makedonija }e bide edna izborna edinica i }e se izbiraat 4 pretstavnici na Turcite, po 2 na Srbite i Romite, i po 1 od Vlasite i Bo{wacite. Spored procenkata na predlaga~ot, ovie promeni bi imale nezna~itelni finansiski implikacii vrz buxetot, ~inej}i edvaj 0,001% od buxetot na dr`avata.

deka za toa o~igledno se rakovodeni od sitni politi~ki presmetki i matematiki. "Znaevte deka so ovoj predlog }e vnesete samo razdor vo parlamentot. Sekoj den mavate so drva i so kamewa po vladeja~koto mnozinstvo deka nema konsenzus, deka ne sakame dijalog, a vie {to pravite? Se drznavte bez da pra{ate nikogo i bez da se konsultirate so nikogo da predlo`ite eden vakov zakon. Za kakvi matematki se raboti? Koi se va{ite presmetki? Se podgotvuva li SDSM za izbori, pa sega se dodvoruva na malite etni~ki zaednici i saka da gi izmanipulira? Pred ~etiri godini stavot na SDSM ne be{e vakov. Li~no Crvenkovski be{e protiv vakvite izmeni. Nie }e go glasame ova koga DUI }e go glasa", napa|a{e Boneva. Ekspresen i ostar odgovor stigna od generalniot sekretar na SDSM, pratenikot Andrej Petrov, koj u{te edna{ gi povtori i potencira iskrenite zalo`bi na SDSM okolu ovaa inicijativa i ja obvini Boneva deka ne sakaat da sorabotuvaat. "Kako mo`ete da se ~udite deka sme go smenile stavot. Normalno e da se menuva stavot so tekot na vremeto. Eve, na primer, vie ako se se}avate, tvrdevte deka vo nikoj slu~aj nema da koalicirate so va{ite sega{ni partneri DUI, duri i sekakvi pogrdni imiwa im davavte, pa sega ste zaedno", veli Andrej Petrov.

[TO MISLAT EKSPERTITE I ekspertite se so podeleni mislewa za toa kolku ovaa inicijativa e neophodna i opravdana vo ovoj moment. Analiti~arot Kim Mehmeti èstoko go kritikuva predlogot na SDSM. Veli deka se raboti za obid za defaktorizacija na Albancite i nivno marginalizirawe. "Idejata e celosno manipulativna. Sekoj koj saka iskreno da im pomogne na malite etni~ki zaednici moè da ja pretvori Makedonija vo edna izborna edinica i taka da go re{i toa. Ovoj predlog e poniùva~ki za Albancite. Idejata e o~igledno manipulativna. Se manipulira so pomalite etni~ki zaednici. Navistina se raboti za eden neproduktiven predlog, primitiven i partiziran obid za dnevno poentirawe", veli Mehmeti za "Kapital". Profesorkata po politi~ki sistemi, Tawa Karakami{eva, pak, smeta deka generalno idejata e dobra i deka go otslikuva realniot ìvot vo dràvata. "Predlogot korespondira so realnata slika za Makedonija i ne e kontra ustavniot poredok. Ona {to treba da se vidi e kolku taa matematika i taa raspredelba na prateni~ki mesta navistina odgovara so realnata brojka za malcinstvata. Ottamu, mislam deka moèbi e popametno da se po~eka naredniot popis, pa da moè da se napravi realna raspredelba. Vo sprotivno, nekoi zaednici moèbi }e bidat o{teteni ili nagradeni, vo zavisnost od toa dali se zgolemil nivniot broj ili ne. Kako i da e, idejata e generalno dobra i ja poddrùvam. Makedonija ne e dràva vo koja ìveat samo Makedonci i Albanci i dosega bevme svedoci deka pomalite etni~ki zaednici bea ~estopati marginalizirani i depresirani", veli profesorkata Karakami{eva.

OP[TESTVO

27.05.2010

ZO[TO TREBA DA SE VKLU^I BIZNISOT VO BORBATA PROTIV KORUPCIJATA?

KORUPCIJATA GI UNI[TUVA DELOVNITE ODNOSI I GO NAMALUVA EKONOMSKIOT RAST Poradi ogromnite ekonomski {teti koi gi predizvikuva korupcijata, ekspertite sovetuvaat podigawe na svesta kaj kompaniite za {tetite od korupcija, no i iskoristuvawe na novata generacija inovativni alatki za zajaknuvawe na regulatornite kapaciteti na instituciite GABRIELA DELOVA delova@kapital.com.mk

azaduvaat aktivnostite za podigawe na svesta na biznis-sektorot za potrebata od spravuvawe so korupcijata. Nivoto na delovna kultura kaj makedonskite kompanii s$ u{te e nisko i se javuva kako ograni~uva~ki faktor koj go spre~uva napredokot za posilen korporativen integritet. Biznisot treba da sfati deka rizicite od korupcijata po~nuvaat so najmaliot potkup i ponatamu se {irat so zastra{uva~ka brzina. Korupcijata e globalen fenomen koj {to mu {teti na biznisot i so nego treba da se spravuvaat site, od najmalite trgovci do multinacionalnite korporacii, bea glavnite preporaki od v~era{nata konferencija "Korporativni biznis-principi i predizvicite na globalnata korupcija", vo organizacija na Transparentnost Nulta Korupcija (TNK). Spored Gro Skaren Fistro, specijalen sovetnik na Transparensi Interne{nl

Osven korupcijata, spored Sla|ana Taseva, pretsedatel na TNK, nepotizmot e u{te edno pra{awe na koe treba da se obrne zna~itelno vnimanie. "Nepotizmot i korupcijata ja potkopuvaat konkurencijata, pravi~nite ceni i efikasnosta na privatniot sektor na svetsko nivo" istakna Taseva. Globalniot Izve{taj za korupcija ja rangira Makedonija na 71 mesto vo svetot. Spored Izve{tajot za korupcijata 2009, podgotven od Transparensi Interne{nl, nivoto i opsegot na potkupot vo biznisot se zaprepastuva~ki. Na re~isi dva od pet direktori im bil pobaran potkup vo kontaktite so javnite institucii. Polovina od niv procenile deka mitoto ja zgolemuva cenata na proektot za najmalku 10%. Eden na sekoi petmina tvrdel deka go gubi biznisot poradi potkupot {to go pla} ala konkurencijata. Korumpiranite politi~ari i dr`avni slu`benici vo zemjite vo razvoj, pak, primaat potkup koj se smeta deka dostignuva me|u 20 i 40 milijardi dolari godi{no, {to e 20 do 40% od oficijalnata pomo{ za razvoj.

Dràvnata komisija za spre~uvawe korupcija (DKSK), pak, problemot so golemata korupcija vo privatniot sektor go locira vo siroma{nata zakonska ramka. "Vo Zakonot za spre~uvawe korupcija samo dva ~lena od Zakonot gi tretiraat privatnite kompanii vo borbata so korupcijata", poso~i Mojsov. Ograni~uva~ki faktor e isto taka {to DKSK nema uvid vo zavr{nite smetki, bidej} i ovie izve{tai privatnite kompanii gi dostavuvaat samo do Centralniot registar i Upravata za javni prihodi", dodade Mojsov. Netransparentnosta, spored Mojsov, e u{te eden golem problem vo privatniot sektor. "Vrz osnova na zaklu~ocite od rabotata na DKSK e zabeleàna nedovolna transparentnost za dodeluvawe na koncesii na dràvno i lokalno nivo, kako nepovolno delovno opkruùvawe i visoko u~estvo na sivata ekonomija", re~e Mojsov. Zatoa toj smeta deka treba u{te mnogu da se raboti na delovniot moral vo privatniot sektor, a delovniot moral, istakna toj, vo prv red zna~i po~ituvawe na zakonskite odredbi.

vo Norve{ka, korupcijata e zakana za kompaniite i op{testvoto vo site zemji. "Korupcijata im {teti i na kompaniite i na vrabotenite. Taa gi uni{tuva delovnite odnosi i go namaluva ekonomskiot rast. Kompaniite koi imaat problem so korupcija te{ko mo`e da privle~at stranski investicii vo zemjata", izjavi Fistro. Toj smeta deka problemot le`i vo nedostigot na delovna kultura, nedovolnata transparentnost na kompaniite i nedostigot od programi i obuki na vrabotenite za spravuvawe so korupcijata. "Mnogu kompanii nemaat delovna kultura. Zatoa tie potkupot go sfa}aat kako edinstvena mo`nost da go napravat svojot biznis uspe{en. Kolku e poseriozen biznisot, tolku e pogolem i potkupot" poso~uva Fistro. Toj predlaga kompaniite da si napravat detalna programa, koja osven {to }e nudi obuka za svoite vraboteni, }e ima i sankcioni odredbi za site onie koi primile potkup. Borbata so korupcija treba da zapo~ne od vrvot na kompanijata, tvrdi toj. Cvetan Mojsov, ~len na O

10 27.05.2010

OP[TESTVO Politi~arite na sekoj na~in sakaa da postavat svoj menaxment vo to pilnicata

POLITIKATA OTSEKOGA[ BILA PRISUTNA VO MHK ZLETOVO

SILNI PRITISOCI VO RABOTEWETO NA TOPILNICATA

Politi~kite eliti na vlast sekoga{ bea zainteresirani za da imaat podoben menaxment vo vele{kiot kombinat. S$ u{te se sve`i se}avawata koga visoki policiski funkcioneri so {e{iri vleguvaa vo topilnicata za da postavat direktori koi im odgovaraat GORAN LEFKOV

lefkov@kapital.com.mk

oradi ogromnoto zna~ewe za ekonomijata i ogromnite profiti {to gi prave{e, MHK Zletovo otsekoga{ be{e interesna za politi~kite eliti. Za raboteweto na topilnicata mnogu bea zainteresirani pove}e funkcioneri. Do 1998 godina, politi~arite gi ostvaruvale posakuvanite celi preku direktorot Boris Gi~ev, koj bil blizok so toga{nata vladeja~ka partija SDSM, tvrdat sogovornicite na "Kapital". No, po pa|aweto na vladata na Branko Crvenkovski istata godina zapo~nuvaat golemi pritisoci za negova

smena. S$ u{te se sveì se}avawata koga visoki policiski funkcioneri so {e{iri vleguvaa vo topilnicata i gi maltretiraa toga{nite rakovoditeli, tvrdi porane{en vraboten vo topilnicata. Po smenata na Gi~ev, kako menaxeri na vele{kata topilnica se pojavuvaat @anko âdo i toga{niot pratenik na Demokratska alternativa, êdo Petrov. Pritisok pri zatvoraweto na topilnicata e vr{en vrz pove}e toga{ni funkcioneri. Na sopstvena koà toa go po~uvstvuval i porane{niot gradona~alnik na Veles, Ace Kocevski. "Dodeka jas bev gradona~alnik na Veles vrz mene se vr{ea najrazli~ni pritisoci. Topilnicata vo Veles be{e zatvorena vo mojot mandat

KOJ E NOVIOT SOPSTVENIK? Od 2009 godina nov sopstvenik na vele{kata topilnica e kompanijata Metrudhem. "Kapital" stapi vo kontakt so licata od Metrudhem, no ne sakaa da ka`at {to }e pravat so topilnicata. Spored neoficijalni informacii na "Kapital", zad Metrudhem stoi srpskiot dr`avjanin Mile Aksentievi}, sin na porane{en general vo JNA, a lu|eto koi sega rabotat vo Metrudhem se porane{ni direktori vo Investas.

kako gradona~alnik, no nea ja zatvorija toga{nite menaxeri, bidej}i rabotea bez da gi napravat neophodnite remonti za pravilno odrùvawe na kombinatot", se se}ava Kocevski. Na sli~ni maki bil i Vlatko Serafimov, porane{en direktor na Dràvniot inspektorat za ìvotna sredina vo ~ie vreme e zatvorena topilnicata. "Vrz mene, kako porane{en direktor na Inspektoratot, se vr{ea pritisoci, i preku mediumite i na drugi na~ini, no jas ostanav dosleden na odlukata deka MHK Zletovo mora da investira vo ispolnuvawe na ekolo{kite standardi za da prodolì so rabota. So zatvoraweto na topilnicata sakav da izvr{am dopolnitelen pritisok vrz sopstvenicite za da investiraat vo za{titata na ìvotnata sredina", dodade Serafimov. Sopstvenicite ne sakale da investiraat vo za{titata na ìvotnata sredina i kombinatot e ostaven da â&#x20AC;&#x2122;r|osuva. Ne uspeal obidot da se izvr{i pritisok. Politikata bila prisutna vo topilnicata i vo porane{na Jugoslavija. Za nejzinata

uloga vo op{testvoto zboruva i faktot {to vo sedumdesettite godini na pu{taweto na topilnicata prisustvuva i toga{niot pretsedatel na SFRJ, Josip Broz Tito. I kako {to e redot, za direktori na topilnicata se postavuvani istaknati partiski kadri od Komunisti~kata partija na Makedonija. "Za razlika od porane{na Jugoslavija, koga se vode{e smetka vakvite kapaciteti da rabotat i da pridonesuvaat za rast na ekonomijata, otkako se osamostoi Makedonija, na{ite politi~ari bea vo funkcija na ekonomijata. Sega{nite politi~ari gledaa da iskoristat toa {to mo`e da se zeme, da postavat partiski direktori i da se uni{ti i toa {to ostanalo", tvrdat na{i izvori od topilnicata. Dene{nite politi~ari bea kratkovidni, iako znaeja deka od raboteweto na topilnicata zavise{e i postoeweto na Hemiskata industrija Veles (HIV), fabrika za proizvodstvo na ve{ta~ki |ubriva. Tie bea vo vrzan sistem. Sulfurnata kiselina koja se proizveduva{e vo MHK Zletovo se transportira{e do HIV i se proizveduvaa

200 milioni dolari e dene{nata vrednost na topilnica so ista tehnologija kako MHK Zletovo

1/3

od koncentratot koj go proizveduvala topilnicata e od olovo

ve{ta~ki |ubriva za zemjodelstvoto. So ova {tetata {to ja napravi kratkovidnosta na politi~arite vrz makedonskata ekonomija e ogromna. Vakva sudbina doìveaja mnogu makedonski pretprijatija. No, ako politi~arite bea samo malku vizioneri i investiraa vo za{titata na ìvotnata sredina, denes topilnicata }e be{e moderen kapacitet so site ekolo{ki standardi, kako {to e eden Makstil, na primer. (Proektot e finansiran od Danskata asocijacija za istraùva~ko novinarstvo i proektot Skup)

ACE KOCEVSKI PORANE[EN GRADONA^ALNIK NA VELES

â&#x20AC;&#x153;Dodeka jas bev gradona~alnik na Veles, vrz mene se vr{ea najrazli~ni pritisoci. Topilnicata vo Veles be{e zatvorena vo mojot mandat kako gradona~alnik, no nea ja zatvorija toga{nite menaxeri, bidej}i rabotea bez da gi napravat neophodnite remonti za pravilno odr`uvawe na kombinatotâ&#x20AC;?.

OP[TESTVO

27.05.2010

PO^NA TESTIRAWETO NA ELEKTRONSKITE ZDRAVSTVENI KARTI^KI o 12 ordinacii od primarnata zdravstvena za{tita od v~era po~na da se primenuva elektronskata zdravstvena karti~ka. Ordinaciite se del od pilotproektot za implementacija na elektronskite zdravstveni karti~ki (EKZ) i Integriraniot zdravstven informati~ki sistem (IZIS) koj }e trae tri meseci. Vo ovoj period karti~kite }e se primenuvaat samo vo ovie ordinacii po

{to slednata godina se o~ekuva karti~kite da bidat dostapni prvo za osigurenicite od Skopje, a potoa, soglasno odredena dinamika, i niz drugite gradovi vo dr`avata. Vo pilot-proektot, {to treba da zavr{i do krajot na godinava, pokraj 12-te ordinacii }e bidat vklu~eni i 10 apteki i 10 bolnici. Celosnata implementacija na proektot se planira da zavr{i do krajot na idnata godina. “Kompjuterizacijata

na zdrav-stveniot sistem i elektronskata zdravstvena karti~ka }e ponudi brojni efikasni re{enija vo pove} e segmenti od zdravstvoto od priemot na pacientot, preku elektronski zdravstven karton, elektronski recept, elektronski upad, elektronsko fakturirawe do Fondot za zdravstveno osiguruvawe”, re~e ministerot Bujar Osmani na primopredavaweto na prvite karti~ki.

TELEFONSKA LINIJA ZA PRIJAVUVAWE NA RABOTA NA CRNO” na~itelno olesnuvawe na postapkata za prijavuvawe na rabotodavcite koi vrabotile rabotnici na „crno”, najavi Dr`avniot inspektorat za trud. Za taa cel denovive }e bidat otvoreni veb-strana i kolcentar, na koj rabotnicite }e mo`at da gi prijavuvaat site prekr{uvawa na Zakonot za trud, no i na nepo~ituvawe na postapkite za za{tita na bezbednosta pri rabota.

Dr`avniot inspektorat za trud informira{e deka vo tek e golema edukativna kampawa, so cel da se zapoznaat rabotodava~ite i rabotnicite so nivnite prava i obvrski. Istovremeno se najavuva i zasilen inspekciski nadzor, osobeno vo tekstilnata i grade`nata industrija. Direktorot na Dr`avniot inspektorat za trud, Goran Jovanovski, smeta deka so ova, kako i informativnata kam-

pawa {to se sproveduva koja ima za cel zapoznavawe na rabotnicite i rabotodava~ite so nivnite prava i obvrski, }e se postigne pogolemo po~ituvawe na zakonite, {to kako {to istakna e primarna cel na Inspektoratot. Vo izminatata godina inspektorite od oblasta na trudot izvr{ile nad 32.000 nadzori, pri {to bile zateknati 3.405 koi nemaat zasnovano raboten odnos.

VINARNICITE SE SOO^UVAAT SO PROBLEMI VO PLASMANOT

DVOJNO SE ZGOLEMIJA ZALIHITE NA VINO GORAN LEFKOV

lefkov@kapital.com.mk

alihite na vino godinava se dvojno zgolemeni vo odnos na lani, a na pragot sme na u{te edna sezona od koja o~ekuvaat dopolnitelni prinosi. Okolu 70 milioni litri vino stojat vo zaliha, {to e okolu 70% od vkupnoto proizvodstvo na vino vo zemjava. Vo odnos na minatata godina koga zalihite na vino iznesuvale 30 milioni litri, godinava tie dramati~no porasnale. Pri~ini za vakvite sostojbi se svetskata kriza i brzata reakcija na ostanatite vinski zemji. Ekspertite potenciraat deka e neophodno da se najdat na~ini za da se prodade vinoto, inaku }e nema dovolno kapacitet da se primi vinoto od narednata rekolta. Makedonija za ovaa godina ima kvota za izvoz vo EU od 33,5 milioni litri vino, od koja dosega neiskoristeni se u{te 9,5 milioni litri. Zvonimir Bo`inovi}, profesor na Katedrata za lozarstvo i vinarstvo pri Fakultetot za zemjodelski nauki i hrana, smeta deka e krajno vreme za da se prezemat vonredni merki za namaluvawe na zalihite na vino. “Dokolku sakame da gi prodademe zalihite na vino, morame da dademe stimulacii za izvozot na vino za evropskite pazari. Vo ramki na kvotite mo`eme da dademe izvozni stimulacii od 10 evrocenti ({est denari) bez pritoa da

milioni litri vino stojat vo zaliha kaj makedonskite vinarnici

Okolu 70% od minatogodi{nata rekolta na vino stoi vo zaliha.

33,5 milioni litri e kvotata za bescarinski izvoz vo EU

bidat vovedeni kompenzaciski carini za na{eto vino na stranskite pazari. Toa ve}e go pravat Italija i Francija na evropskite pazari”, smeta Boìnovi}. ZGOLEMENA KONKURENCIJA NA ME\UNARODNIOT PAZAR Doma{nite vinarnici se àlat deka zgolemenata konkurencija na stranskite pazari gi namaluva nivnite proda`bi. “Nie izvezuvame vino za Germanija i ê{ka i se nadevam deka }e gi potro{ime ovogodine{nite rezervi na vino. Problemot so na{eto vino e {to se namali pobaruva~kata na germanskiot pazar za 18%”, veli Mile Kostov, komercijalen direktor na vinarnicata Skovin. Pri~ina za toa e {to makedonskite vinarnici napravile malo zgolemuvawe na cenite na germanskiot pazar, a istovremeno Italijancite za da se oslobodat od rezervite gi namalija cenite na vinata

Dr`avata treba da vovede izvozna stimulacija za da mo`at makedonskite vinarnici da bidat konkurentni na evropskite pazari i da se oslobodat od vi{ocite na vino. Dokolku ne gi prodadat rezervite, makedonskata vinska industrija }e se soo~i so seriozni problemi od minatogodi{nata rekolta. Okolu 40% od vinoto nameneto za EU se plasira na germanskiot pazar. Dopolnitelen problem be{e tu`bata {to ja podnese Grcija zaradi etiketite na na{ite vina na koi pi{uva{e #Makedonsko vino#, po {to nekoi distributeri gi namalile koli~inite na vino od makedonskite proiz-

voditeli. Od Ministerstvoto za zemjodelstvo najavuvaat deka prezemaat merki za zgolemuvawe na bescarinskite kvoti za nekoi zemji. “Vo tekot na fevruari i mart se isprateni dopisi do 15 ambasadi vo svetot so detalna specifikacija za koli~inite i kvalitetot na vinoto vo zaliha vo Make-

donija za barawe na trgovski partneri. Odgovorite {to gi dobivme od ambasadite gi preprativme do vinarskite vizbi”, potencira Perica Ivanovski, zamenik-minister za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo. Ekspertite smetaat deka ovie merki se nedovolni za re{avawe na problemot so

ovogodine{nive zalihi na vino i zatoa gi predupreduvaat nadle`nite institucii da gi prezemat site merki za da mo`at da go re{at problemot so zalihite. Vo sprotivno, n$ ~ekaat dopolnitelni zalihi od godine{noto proizvodstvo, a vinarnicite i lozarite }e se soo~at so seriozni problemi so plasmanot.

KOMENTARI I ANALIZI

27.05.2010

KOMENTAR ZADR@ETE JA NASMEVKATA!

(V)EDNA[ I ZA NAUKATA! osema slu~ajno zav~era{noto izlagawe na pretsedatelot na MANU, Georgi Stardelov, na 43-godi{no Sobranie na Akadmijata se sovpadna so proekcijata na dokumentarniot film “Skopje 63” na Veqko Bulai} (produkcija na zagrepski Jadran film i na skopski Vardar film) na otvoraweto na denovite na hrvatskiot film vo Kinotekata na Makedonija. Kakva vrska imaat dvata nastani? Vo dokumentarecot na Bulai}, snimen vedna{ po skopskiot zemjotres, eden od sorabotnicite e toga{ mladiot filozof i esteti~ar Georgi Stardelov. Toj star film (inaku prv laureat na eks-jugoslovenskata kinematografija so “Zlaten lav” vo Venecija), e potresno svedo{tvo za haosot po prirodnata katastrofa, no i dokument za toa kako zapo~nuva voveduvaweto na strogite normi vo aseizmi~ko gradewe. So eden zbor – naukata. Akademikot Stardelov, pak, na godi{noto sobranie na MANU, najmnogu go upotrebuva{e tokmu toj termin, naukata, i potrebata od drasti~no pogolemo investirawe vo nea, bez toa da bide akt na prisilba od strana na Evropskata komisija i drugi sli~ni me|unarodni instanci, na ~ii adresi so decenii ja ispra}ame na{ata aplikacija za ~lenstvo i integracija. Nabrgu }e bide zavr{ena i pretstavena pred javnosta Deklaracijata na MANU za mestoto na naukata vo makedonskoto op{testvo. Sigurno deka “Strategijata za razvoj na energetikata vo Republika Makedonija do 2030 godina” i “Baznata studija za obnovlivi izvori na energija vo Makedonija”, finansirani od Ministerstvoto za ekonomija se mnogu mal (nau~en) vlog vo idninata na op{testvoto... Vo konkretni brojki toa zna~i deka Republika Makedonija po izdeleniot procent za naukata od BDP e na poslednoto mesto vo Evropa. Kako i da ne bide koga toj iznesuva duri pomalku od 0,2 %! Mo`ebi izgleda nategnata kako sporedba, no, za `al, nema golema razlika vo proektite na mladiot filozof nekoga{, i akademikot Stardelov denes. Ako pred 47 godini se zanimaval so posledicite od prirodniot zemjotres, denes

s$ u{te se zanimava so posledicite od politi~kite zemjotresi (tranzicijata, konfliktot 2001) vo dr`avata, no i od tektonskite potresi vo politikata i op{testvoto prediz-

STOJAN SINADINOV sinadinov@kapital.com.mk

vikani od nominalno najvisokata nau~na institucija kade {to denes toj pretsedava . Nesudenoto prekrojuvawe na granicite i razmenata na etni~koto naselenie (Makedonci i Albanci) i Makedonskata enciklopedija se najmarkantni skokovi na makedonskite politi~ki seizmografski uredi koi od MANU ne bea podgotveni, ili ne sakaa da gi (pred) vidat. Makedonskata dràva i op{testvo s$ u{te se kr{livi gradbi?! Ako vooruèniot konflikt od 2001 g. smeni del od ustavot na Republika Makedonija, toga{ sigurno ne bilo ne{to v red so taa gradba. Ako, pak, Ramkovniot dogovor e “privremenata greda” vo potpiraweto na dràvni~kata gradba nare~ena multietni~ka, multikulturna i multikonfesionalna Makedonija, zna~i li deka taa }e bide ve~na i ispravena kako kamenot vo Meka? Ili treba da se pravi nova zaedni~ka ku}a? Vo kakov arhitektonski stil treba da bide? [to, pak, treba da se vnese vo nea od istoriskite spomeni? Kako da se nare~e? Kako da se ìvee so sosedite naokolu, bez razlika dali tie se dobronamerni ili zli? Koj, na krajot na krai{tata, treba da odgovori na site tie pra{awa? Akademiite, po nekoe nepi{ano pravilo, se ili treba da bidat svoevidni Soveti na mudreci. Ne deka mudrecite sekoga{ bile vo pravo, no ponekoga{ treba da gi imaat odgovorite... Pa, dajte ja (v)edna{ taa nauka!

PARÊ HARTIJA o poslednive meseci makedonskite mediumi bea polni so ìvi diskusii na tema rabotata na ekonomskite promotori vo stranstvo. Tie bea kritikuvani za nedostig na rezultati vo privlekuvaweto na stranski investicii. Nekoi od onie koi kritikuvaa otidoa dotamu so svoite zaklu~oci deka zemaj}i ubavi plati, promotorite se ograni~uvaat samo na sobirawe vizitkarti. Dokolku vakvata porazitelna kritika se prifati kako vistinita, toga{ bi trebalo da si zamislime deka vo Agencijata na ulica “Nikola Vapcarov” vo Skopje se nao|aat nekakvi dlaboki plakari ili fioki, vo koi se ~uvaat vre}i so vizit-karti od celiot svet, a vrabotenite vo Agencijata tro{at mnogu vreme za da gi klasificiraat. Sobiraweto na vizitkarti e koncepcija od {eesettite i sedumdesettite godini – mi veli direktorot na edna agencija za stranski investicii, koj mi e prijatel. Kaj nas s$ se odviva po elektronski pat. Od gledna to~ka na sreduvaweto na informaciite, biznis vizit-kartata e problemati~no par~e hartija: ili treba da se skenira ili informaciite koi se na nea ra~no da se vpi{at vo bazata na podatoci. Se razbira, imam i pe~ateni, no so moite sogovornici naj~esto si razmenuvam elektronski vizit-karti, preku SMS ili blutut na mobilniot. Vakvoto "zapoznavawe" posebno go oboàvaat Kinezite, Japoncite i Koreancite, no, isto taka i Amerikancite – prodolì veselo. Elektronskata vizit-karta se ispra} a do na{iot sistem za upravuvawe so kontakti od klientite (CRM) i se menuva vo drug format. Vedna{ e dostapna za site vraboteni i registrirani korisnici vo na{ata baza na podatoci zaedno so dopolnitelnite informacii. Naj~esto na{ite doma{ni firmi moàt da kontaktiraat so potencijalnite investitori ve}e nekolku minuti po mojata sredba. Vo vremeto koga Makedonija ima{e dvajca ministri za stranski investicii, zaedno so nekolku eksperti u~estvuvav na brifing po vra}aweto na edniot od niv od pat od Azija. Za vreme na sredbata, a potoa i na televiziskite programi, ministerot gordo gi pokaùva{e golemiot broj vizit-karti koi gi sobral vo tekot na turnejata vo stranstvo, kako cvrst dokaz za efektivnata promocija na mo`nostite za investirawe vo zem-

jata. Denes, javnosta vo Makedonija doznava deka toga{nite dvajca ministri ne moèle dobro da si go koordiniraat raboteweto. Toga{ moèlo da se slu~i edniot od niv da gi privlekuval investitorite, a drugiot da gi obeshrabruval? Da ostavime Vladata da presudi, no moèbi vredi da se zapra{ame: a, {to se slu~i so site tie vizit-karti na ministerot? Nakratko, {to se slu~i so site informacii koi bea na niv? Dali ministerot gi ostavil na svojot kolega vo hartiena forma ili vo elektronska, ili gi ~uva vo privatna arhiva kako dokaz za svojata nekoga{na rabota. Ova pra{awe e va`no, posebno po odlukata na Vladata za povlekuvawe na eden od ekonomskite promotori od eti~ki pri~ini. Sepak, se pokaà deka informaciite od vizit-kartite moèl da gi vnese vo dve bazi na podatoci istovremeno, i vo dràvna i vo privatna. Nekoga{ vizit-kartata be{e znak za presti`. Prekrasno ispe~aten dokaz za blagorodnost i pozicija, na ~ija zadna strana moè{e da se na~krapaat nekolku najbitni zbora i da se stavi vo buket cve}iwa ili na ubavo izbraniot dijamantski |erdan ispraten kako podarok, onaka kako vo starite filmovi. No, brzo ja snema seta blagorodnost za smetka na biznisot. Dovolno e da se parkira avtomobilot vo centarot na nekoj od evropskite glavni gradovi, za po vra}aweto na nego da najdete vizit-karta na bri{a~ot. Na zadnata strana naj~esto e slika na profesionalki oble~eni vo negliè, odnapred se site biznispodatoci, brojot na mobilniot, adresata, imejlot i dr. Duri i onie nekolku najbitni zbora. Moèbi naskoro profesionalkite }e ostavaat elektronski vizit-karti, vleguvaj}i vo kompjuterite smesteni vo kontrolnite tabli vo avtomobilite. Bidej} i sodrìnata na vizitkartata e sekoga{ vo ~ekor so brziot razvoj na tehnologijata, brojot na faksot e potkrepen od i-mejlot, a potoa i preku Skajp ID itn.. U~esnicite na kursevite za dobro odnesuvawe u~at kako treba da se podava i zema vizitkartata. Toa nikoga{ ne se pravi nabrzina, ne treba brzo da se skrie, a ne daj boè da se ostavi na konferenciskata masa na izleguvawe. [ampioni vo vra~uvawe vizit-karti se Japoncite, ja podavaat dlaboko poklonuvaj}i se, a otkako }e ja zemat nekoe vreme se zapoznavaat so nejzi-

nata sodrìna, so izraz na najgolema po~it. I {to da se misli za lu|eto koi gi vadat vizit-kartite od pod bri{a~ite i nervozno ja frlaat pokraj avtomobilot. Nitu e ubavo, nitu e ekolo{ki. Sepak, verojatno treba da se najde kanta za |ubre vo blizina. Na kursevite, isto taka, u~at kako treba da izgleda vistinska vizitkarta. Ubava hartija, pe~atni bukvi i malku informacii. No, za vkusovi ne se diskutira, logoto na firmite e posebna modna prikazna. Nekoga{ moè da se poludi. Jas mnogu si ja sakam mojata vizit-karta ispe~atena na {ega kako podarok od dizajnerot na internet-stranici so kogo sorabotuvam. Voop{to ne e biznis, tuku e vo predvoen retro-stil, no im ja razdavam na u~esnicite na seminarite koi gi vodam. Koga odam vo nekoi zemji, sekoga{ se vra} am so kutija vizitkarti. Onaka kako {to ministerot najgolem del donesol od Kina. Na koja bilo sredba sekoga{ ima mnogu lu|e i treba golema volja za da moè sekojdnevno da se klasificiraat vizitkartite. Bidej}i, potoa e nevozmo`no e da se zapametat site imiwa. Kina e golema zemja, kolku drva bi se spasile koga site bi po~nale da ispra}aat elektronski vizit-karti. Iljadnicite vizit-karti od mnogu zemji vo svetot, koi sum gi sobral po sive godini, me potsetuvaat na ubavi slu~ki i lu|e. Moèbi dobro e {to ne e s$ smeneto vo biti i informacii od binarni broevi. Na primer, vizit-kartata na kralot vo Nigerija, ili pozlatenata vizit-karta na prvata dama od Lesoto. Vo Nigerija paralelno funkcioniraat dva sistema: oficijalen administrativen i tradicionalno-plemenskiot. Ottamu, ministerot na vizit-kartata ima napi{ano deka ili e voda~ ili kral na pleme, selo i taka natamu. Kralot, komu mu pomagav da podgotvi istraùvawe za predinvesticiski proekt e obrazuvan na britanski univerzitet i e specijalist vo oblasta na prerabotka na palmino maslo. Po vra}aweto vo svojata zemja, zaedno so kralskata titula od tatko mu gi prezede i plantaìte so palmi zarasnati so plevel i propadnatata rafinerija za maslo vo edno malo mesto vo okolinata na Lagos. Po sredbata me pokani na ru~ek vo svojot dom. Vo ogromna soba vo koja stoe{e tron kralicata za ru~ek posluì pile i kralski

STANISLAV PIGON Ekspert za ekonomski razvoj i investicii

delikates: vnatre{ni organi od bizon vo lut sos. Vizit-kartata na prvata dama na Lesoto do denes mi e so lo{ vkus. Sredbata be{e povrzana so proekt za farmacevtska industrija, koj treba{e da obezbedi evtini lekarstva za posiroma{niot del od naselenieto. Prvata dama mi ostavi nevoobi~aeno pozitiven vpe~atok so skromnosta, anga`iranosta vo borbata protiv SIDA-ta, i toa kako se trude{e da pridobie fondovi za pomo{. Na krajot od sredbata mi ja dade svojata vizit-karta. Na skapa hartija, so ispaknati zlatni bukvi pod imeto be{e napi{ano: Prva dama na Lesoto. Kolku bil nevnimatelen administrativecot koga na tolku dobra li~nost & ispe~atil takva vizitkarta! Najverojatno vo skapa pe~atnica vo Ju`na Afrika. Toa skapo par~e hartija kako napadno da se sprotivstavuva{e na dobrite nameri i aktivnosti za najsiroma{nite. Nezavisno od toa vo kakva forma i so kakva pri~ina se podava toa par~e hartija, najva`no e dali samata situacija na podavawe na vizitkartata ima nekakvo zna~ewe, dali ostava nekakva traga, se} avawe, pottik. I vo privatnite kontakti, i vo biznisot. Sepak, najva`no e dali nekoj komu mu e dadena vizitkarta, nekoga{ }e ja pogledne povtorno ili }e ja iskoristi informacijata na nea. Bi bilo interesno da se znae za kolku stranski firmi bile vneseni informacii od vizit-kartite na ekonomskite promotori vo bazata na podatoci. Od informaciite dostapni od Agencijata znaeme samo kolku firmi godi{no ja posetuvaat, ostavaj}i interesno napraveni par~iwa hartija.

14 27.05.2010

FEQTON

FELJTON-35 Vo periodot od 2010 i 2012 godina, Audi planira da investira okolu 5,5 milijardi evra, glavno vo razvoj na novi modeli i energetski efikasni tehnologii. “Najlo{oto od krizata e zad nas, no s$ u{te mora da sme pretpazlivi. Treba da ostaneme svesni za site opasnosti za da mo`e da odgovorime brzo i fleksibilno na kakvi bilo te{kotii”, veli [tadler. IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

ermanskiot proizvoditel na avtomobili od premium segmentot, Audi (Audi AG) zapi{a nov rekord vo svoite bilansi za proda`ba. Brendot prodade 360.760 vozila od januari do april godinava, a o~ekuva taa brojka da bide pogolema vo vtoriot kvartal. Audi, locirana vo Ingol{tad, Germanija, lani pridonese za golem del od profitot na grupacijata Folksvagen od koja e del i samata. Prognozite za ovaa godina se deka }e bide podobra, so ogled deka }e se lansiraat nekolku novi modeli, po~nuvaj}i

“KAPITAL” PRODOL@UVA SO SERIJALOT-STORII ZA TOA KAKO NAJGOLEMITE BIZNIS - UM UMOVI NA PLANETAVA GI PODGOTVIJA SVOITE STRATEGII ZA BORBA PROTIV GL GLOBALNATA KRIZA. PROÎTAJTE ZA TOA KAKVI ÊKORI PROTIV EFEKTITE O OD RECESIJATA PREZEDOA ÊLNICITE NA SVETSKITE BANKARSKI I INVESTI INVESTICISKI GIGANTI I KORPORACII OD VOL STRIT, NO I [TO SOVETUVAA POZNA POZNATI BIZNIS - TEORETIÂRI VO TAA NASOKA

SVETSKITE BIZNIS - LIDERI PROTIV KRIZATA: RUPERT [TADLER, AUDI

PEDALОT NA GASOT NE ГО POPUШTAME!

so A1. Na ~elo na kompanijata e Rupert [tadler, eden od najmladite glavni izvr{ni direktori vo Folksvagen vo negovata istorija, koj {to za tri godini uspea da go ka~i Audi na vrvot na premium avtomobilskite brendovi vo svetot. Na godi{noto sobranie na Audi, [tadler, istakna deka na brendot mu odi mnogu dobro, no deka treba i ponatamu da se pritiska na pedalata za gas. Audi o~ekuva od novata generacija na A8 da go zasili uspehot vo proda`bata u{te pove}e. Isto taka, vo vtorata polovina na godinava na pazarot go lansiraat i modelot A1 za da go prodolàt trendot na novi modeli. Grupacijata Audi ja zavr{i i minatata godina so dobri rezultati, i pokraj efektite na globalnata kriza. “Operativniot profit od 1,6 milijardi evra pokaà deka sme me|u najdobrite vo industrijata, duri i vo te{ki uslovi. Na{ata politika na postojano podobruvawe na produktivnosta i masovno investirawe vo tradicionalnite vrednosti na Audi –dizajnot, sportskiot duh i efikasnostaizminative nekolku godini, sega gi dava svoite plodovi”, veli [tadler. Vo periodot od 2010 i 2012 godina, Audi planira da investira okolu 5,5 milijardi evra, glavno vo razvoj na novi modeli i energetski efikasni tehnologii. “Najlo{oto od krizata e zad nas, no s$ u{te mora da sme pretpazlivi. Treba da ostaneme svesni za site opasnosti za da moè da odgovorime brzo i fleksibilno na kakvi bilo te{kotii”,

XEF BJUKES - Rupert [tadler: “Na{iot dalekuviden pristap, na{ata svesnost za site opasnosti, ni pomogna da go upravuvame na{iot brod uspe{no niz ovaa bura” veli [tadler. NOVI ATRAKTIVNI MODELI KAKO ODGOVOR NA KRIZATA Iako ima{e pad na proda`bata lani, Audi go zadr`a visoko nivoto na povrat na investiciite, od 11,5%. So toa ostana eden od najprofitabilnite proizvoditeli na avtomobili vo svetot, {to e mo{ne zna~ajno vo krizna godina kako 2009 godina, smetaat analiti~arite. “Na{iot dalekuviden pristap, na{ata svesnost za site opasnosti, ni pomogna da go upravuvame na{iot brod uspe{ni niz ovaa bura. Site na{i investicii uspeavme da gi finansirame od gotovinskiot tek generiran od na{ite operativni aktivnosti. So pozitiven neto-gotovinski tek pogolem od 2,3 milijardi evra, kreiravme isto taka zdrav vi{ok na pari, {to u{te pove}e go zacvrstuva na{iot finansiski uspeh. Uspeavme da gi realizirame site planirani investicii i postavivme zdravi osnovi za ponatamo{en rast na kompanijata”, veli [tadler. Klu~ot za uspeh vo ovie te{ki vremiwa, toj go gleda vo atraktivnata paleta na modeli, so mnogu noviteti promovirani minatata godina, me|u koi ekstremno sportskiot R8 V10, A4 allroad quattro, A5 kabriolet i A5 Sportsbek.

[efot na Audi veli deka }e go zgolemat svojot pazaren udel godinava preku ponuda na u{te novi atraktivni modeli, so {to }e se pribli`at kon svojata cel za da bidat svetski proizvoditel broj eden vo premium segmentot. Do 2015 godina planiraat da go prestignat BMV (BMW) koj sega e najgolem svetski proizvoditel vo ovoj segment. Za 2010 godina, planot e da se prodadat nad eden milion vozila, {to bi bilo porast od 5,3% vo odnos na 2009 godina. Do 2015 godina, Audi planira da ja dostigne brojkata od 42 razli~ni modeli vo svojata gama na vozila. EKOLOШKATA KOMPONENTA NE E ZABORAVENA Gazej}i ja konkurencijata i postignuvaj}i s$ podobri proda`bi i vo vreme na kriza, Audi ne zaborava i na svojata misija za pridones vo za~uvuvaweto na prirodnata okolina. Kompanijata postojano bara mo`nosti za investirawe vo obnovlivi izvori na energija, pa zatoa pred dvaesetina dena potpi{a dogovor so me|unarodniot konzorcium “Dezertek Indastrial Iniji{ativ (Desertec Industrial Initiative), {to podrazbira zedni~ko vlo`uvawe vo ekolo{ko proizvodstvo na elektri~na energija vo pustinite vo Severna Afrika i na Bliskiot Istok. “Koga vo Audi zboruvame za odr`liva mobilnost, toa zna~i deka se zalagame za celosen ener-

getski balans”, veli [tadler. Do 2012 godina Audi treba da go pretstavi svoeto prvo vozilo na elektri~en pogon. [tadler veli deka pritoa nema samo da gi primenat principite na odr`livost vo proizvodstvoto na avtomobilot, tuku i }e se pogriàt za potro{uva~ite da moàt na odr`liv ekolo{ki na~in da gi upravuvaat svoite vozila. “Elektri~nite vozila na Audi }e vozat so pomo{ na odr`livo proizvedena elektri~na energija. Za da ja postigneme ovaa cel nie gi poddrùvame razvojot na solarni elektri~ni centrali i veternici”, veli toj. Vo svojot holisti~ki pristap kon energetskiot balans na svoite proizvodi, Audi gi vklu~uva i svoite proizvodni procesi. Kompanijata za germanski mo`nosti ima natprose~en procent na energija {to ja koristi vo proizvodnite pogoni, a koja doa|a od obnovlivi izvori. Fotovoltai~nite paneli na pokrivot od nivnite fabriki aktivno vnesuvaat “zelena” struja vo germanskiot elektroenergetski sistem. Vo idnina, okolu 14 gigavat ~asovi elektri~na energija se o~ekuva da bide dopolnitelno dobiena so pomo{ na veter, a se razgleduva mo`nosta za koristewe i na biogas.

KOMPANII & PAZARI 15

27/MAJ/2010

TOME NENOVSKI,

DA SE SKRATAT NAJMALKU 150 MILIONI EVRA

KVANTITATIVEN, NO I KVALITATIVEN REBALANS NA BUXETOT ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk janev@kapital com mk

sven kvantitativno kratewe na tro{ocite od buxetot za okolu 150 milioni evra, ekonomskite analiti~ari sugeriraat vladata da napravi rebalans i na kvalitetot na javnite rashodi. Ekspertite ne se iznenadeni od potrebata za revidirawe na prihodnata i rashodnata strana na buxetot, so ogled na nezivesnosta i rzizicite prisutni vo ekonomijata. Spored niv, vladata treba da napravi lista na prioritetni proekti koi se od ogromno zna~ewe za ekonomijata, kako {to se kapitalnite investicii, i da gi realizira do kraj, a da skrati kaj tekovnite tro{oci koi {to ne se produktivni. “O~ekuvano e da se napravi rebalans na buxetot na sredinata od godinata, osobeno {to krizata s$ u{te ne popu{ta i toa se odrazuva vrz javnite prihodi. Vo uslovi na fiksirani rashodi, pak, doa|a do buxetska neodr`livost i se javuva potreba da se konsolidiraat dvete strani. Buxetskiot deficit treba da ostane na istoto nivo od 2,5% od BDP, no treba da se napravi restrukturirawe na rashodnata strana, da se skrati od site tekovni i neproduktivni tro{oci, kapitalnite proekti koi se ve}e po~nati treba da se zavr{at, a onie {to ne se da se odlo`at za nekoj nareden period. Mislam deka }e treba da se skratat okolu 150 milioni evra, no nema da me iznenadi ako do

Ekspertite sugeriraat rebalans na kvantitetot, no i na kvalitetot na javnite rashodi. Spored niv, vladata treba da napravi lista na prioritetni proekti za godinava, a ostanatite da gi odlo`i za nekoj nareden period. Spored prvi~nite ocenki, treba da se skratat okolu 150 milioni evra, no vladata zasega ne otkriva detali kolku }e se krati. Ministerot Stavreski najavi deka nitu edna institucija nema da bide po{tedena od rebalansot krajot na godinata se javi potreba za u{te eden rebalans na buxetot”, oceni profesorot na Amerikan Kolex, Tome Nenovski, vo ramki na konferencijata Free Market Road Show, {to se odr`a v~era vo Skopje. Vladata s$ u{te ne otkriva detali za pretstojniot rebalans. Ministerot za finansii, Zoran Stavreski,

veli deka }e se krati kaj re~isi site stavki vo buxetot. “Vo ovaa faza s$ u{te nemoàm da kaàm kolku }e iznesuva krateweto. Analizite se s$ u{te vo tek. Moàm da kaàm deka nitu edna institucija nema da bide po{tedena i }e se krati kaj re~isi site proekti. Toa ne zna~i deka proektite nema da

Manifestacijata Free Market Road Show se odr`uva od 18 do 26 maj vo pove}e evropski gradovi, a na nea zemaat u~estvo biznismeni, profesori, politi~ari i novinari i se razgovara za globalnite slu~uvawa vo ekonomijata. Godinava prviot del od {outo zavr{i vo Skopje vo organizacija na Institutot za ekonomski strategii i me|unarodni odnosi-Ohrid, vo partnerstvo so Sojuzot na stopanski komori i Univerzitetot Amerikan Kolex od Skopje. Ova e vtor pat Makedonija da bide doma}in na Free Market Road Show. Na konferencijata debatiraa 30-ina eksperti, ambasadori, profesori, politi~ari i biznismeni, a na tapet bea vrednostite na pazarnata ekonomija, doverbata vo pazarot i aktuelnite slu~uvawa vo ekonomijata na evropski i globalen plan. Prethodno karavanot gi poseti Bratislava, Praga, Viena, Budimpe{ta, Zagreb, Podgorica i Belgrad.

“O~ekuvano e da se napravi rebalans na buxetot na sredinata od godinata, osobeno {to krizata s$ u{te ne popu{ta i toa se odrazuva vrz javnite prihodi. Vo uslovi na fiksirani rashodi, pak, doa|a do buxetska neodr`livost i se javuva potreba da se konsolidiraat dvete strani. Buxetskiot deficit treba da ostane na istoto nivo od 2,5% od BDP, no treba da se napravi restrukturirawe na rashodnata strana, da se skrati od site tekovni i neproduktivni tro{oci, kapitalnite proekti koi se ve}e po~nati treba da se zavr{at, a onie {to ne se da se odlo`at za nekoj nareden period. Mislam deka }e treba da se skratat okolu 150 milioni evra, no nema da me iznenadi ako do krajot na godinata se javi potreba za u{te eden rebalans na buxetot”

ZORAN STAVRESKI, “Vo ovaa faza s$ u{te ne moàm da kaàm kolku }e iznesuva krateweto. Analizite se s$ u{te vo tek. Moàm da kaàm deka nitu edna institucija nema da bide po{tedena i }e se krati kaj re~isi site proekti. Toa ne zna~i deka proektite nema da bidat zavr{eni, tuku }e zabavi dinamikata na nivnata realizacija”

bidat zavr{eni, tuku }e zabavi ddinamikata na nivnata realizacija realizacija”, k Od vladata velat veli Stavrevski. deka targetot za buxetskiot deficit ostanuva na umereno nivo od 2,5% od BDP. Finansiraweto na buxetskata dupka }e se vr{i so zadolùvawe na zemjata na doma{niot pazar i vo stranstvo. ZEMJATA DA SE ZADOL@UVA ZA RAZVOJNI INVESTICII Vladata da se zadolùva za investicii vo kapitalni proekti kako {to se izgradba na èlezni~ki prugi, patna infrastruktira ili energetski objekti i da ja zgolemi poddr{kata na ekonomijata preku pogolemo nivo na javni investicii, baraat biznismenite. Biznis-sektorot i ekspertite poddrùvaat pogolemo zadolùvawe na dràvata, no samo ako parite se tro{at za razvojni investicii koi }e obezbedat pogolem ekonomski rast. “Vladata e eden od najlo{ite stopanstvenici. Smetam deka taa treba da go zgolemi svoeto u~estvo vo ekonomijata preku zgolemeno nivo na investicii. Sekoe zadolùvawe koe ima za cel pogolem ekonomski rast ima logika i e opravdano. No, ako se zadolùvame neracionalno, toga{ kolkavo i da e, zadolùvaweto }e bide pregolemo”, veli Antoni Pe{ev od Stopanskata komora. “Makedonija, kako mal pazar i so nepovolna izvozna struktura, nema da moè lesno da gi vra}a dolgovite i mora da vnimava kako se zadolùva. Niskite danoci vo zemjava moèbi ne se dovolen izvor za pokrivawe na javnite tro{oci i zatoa se

potrebni dopolnitelni izvori. No, vladata treba pove}e da investira vo infrastrukturni proekti {to }e bidat vo funkcija na ekonomskiot rast. Vo uslovi na nedovolna likvidnost, dràvata mora navremeno da si gi izvr{uva obvrskite kon privatniot sektor, a Narodnata banka da gi stavi vo funkcija parite {to gi izvle~e od ekonomijata i gi ~uva na smetka”, veli Lidija Nanu{, pretstavnik od biznis-sektorot. Ministerot Stavreski, pak, smeta deka dràvata treba da bide vo pozadina vo ekonomijata, a glavni igra~i da bidat firmite. Spored nego, pomalite zemji kako Makedonija imaat ograni~eni mo`nosti za u~estvo vo ekonomijata, za razlika od pogolemite koi vo uslovi na kriza preferiraa dràven intervencionizam. Stavreski smeta deka Makedonija ima nisko nivo na javen dolg {to ostava prostor za dopolnitelno zadolùvawe. “Nivoto na javen dolg od okolu 32% od BDP ostava prostor za dopolnitelno zadolùvawe so cel zgolemuvawe na kapitalnite investicii i vladata planira vo idniot period da se zadolì kaj me|unarodnite finansiski institucii so evtini krediti, no i so izdavawe na evroobvrznica. Treba da se vodat vnimatelni fiskalni politiki, bidej}i i najrazvienite zemji sega imaat fiskalni problemi i visoki dolgovi. Nivoto na javen dolg vo Makedonija vo slednite godini nema da nadmine 40% od BDP”, uveruva ministerot Stavreski

16 27.05.2010

MBI 10 E SOSTAVEN OD 10 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA OFICIJALNIOT PAZAR NA MAKEDONSKA BERZA

BERZA/AKCII/TRGUVAWE

MBID E SOSTAVEN OD 15 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA PAZAROT NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA

OMB E SOSTAVEN OD NAJLIKVIDNITE OBVRZNICI KOTIRANI NA MAKEDONSKA BERZA

POTREBNI SE NOVI TEHNIKI NA TRGUVAWE NA BERZATA

SPREMNI LI SME ZA “[ORTSELING”? METODI PENOVSKI

penovski@kapital.com.mk

kspertskite mislewa za zaìvuvawe na na{iot pazar na kapital odnosno berzata koi bea iskaàni vo ramkite na neodamne{nata berzanska konferencija, ukaùvaat na potrebata od novi emisii na akcii, pojava na novi kompanii, novi direktni u~esnici na pazarot vo vid na trejderi ili market mejkeri, no isto taka spored ekspertite potrebni se i primeni na novi tehniki vo trguvawe. Vo ramkite na hrvatskata berza na primer, ve}e po~naa so inicijativa za voveduvawe na nekoi novi

tehniki na trguvawe. Spored novodoneseniot pravilnik {to do krajot na mesecov treba da stapi na sila vo Hrvatska, na kupuva~ite na hartii od vrednost im se dava mo`nost za t.n. {ortseling (shortselling). Kaj {ortselingot nemame klasi~no kupuvawe na hartii od vrednost. Kaj ovaa tehnika na trguvawe, vrz osnova na dogovor so nekoja brokerska ku}a, pozajmuvame odredena hartija od vrednost ~ij sopstvenik mo`e da bide brokerskata ku}a ili nekoj od nivnite klienti so obvrska istata hartija od vrednost po izvesen period da bide vratena. Vaka pozajmenata hartija od vrednost potoa se prodava na ovlasteniot pazar za hartii od vrednost odnosno ovlastenata berza.

So cel celokupniot process na “{ortirawe” da bide zatvoren, pozajmuva~ot mora da ja vrati istata koli~ina od istata hartija od vrednost na brokerskata ku}a od koja toj ja pozajmil. Dokolku pri vra}aweto istata ja kupi po poniska cena vo toj slu~aj zarabotuva pari. No, dokolku ja kupi po povisoka cena toga{ gubi pari. Vsu{nost vo toa e i su{tinata na {ortselingot. Zarabotka od o~ekuvan pad na cena na odredena hartija od vrednost. Vremenskiot period na pozajmuvawe mo`e da bide razli~en. No, najprakti~no e toa da bide {to pokratko bidej}i za pozajmuvaweto se pla}a odredena provizija na sopstvenikot na taa hartija od vrednost. So drugi zborovi

kolku e podolg toj period, pogolemi }e bidat i proviziite. So ogled na situacijata vo ramkite na na{ata berza koga indeksite pa|aat dokolku be{e reguliran i ovozmo`en ovoj na~in na trguvawe investitorite bi imale golemi mo`nosti za zarabotka. Na ovoj na~in bi se pottiknale pesimisti~kite “ me~kini” investitori povtorno da se vratat na pazarot na kapital. [ORTSELINGOT E ZA DOBRO INFORMIRANI INVESTITORI Vakviot na~in na trguvawe vo na{ata dr`ava s$ u{te go nema. Investiciskite sovetnici so koi razgovaravme na ovaa tema se soglasni deka e toa mnogu dobra tehnika na trguvawe koja ima mo`nosta

Na ovoj na~in bi se potiknale pesimisti~kite “ me~kini” investitori povtorno da se vratat na pazarot na kapital.

da go zgolemi prometot vo ramkite na na{ata berza. Istite ukaùvaat na faktot deka za da zaìvee vakviot na~in na trguvawe potrebno e na po~etok da ima promeni vo regulativata. Toa bi zna~elo deka Komisijata za hartii od vrednost, berzata kako i direktnite u~esnici na pazarot na kapital kaj nas }e treba da go usoglasat na~inot na koj toa bi se realiziralo. Spored nivnoto pojasnuvawe vo vrska so ovaa tehnika na trguvawe, dokolku nekoj investitor smeta deka odredena hartija od vrednost vo naredniot period }e pa|a, vo toj slu~aj istiot moè da se dogovori so drug investitor koj poseduva takvi akcii, a ne mu e bitno {to se slu~uva so nivnata vrednost na pazarot na kapital, istite da gi pozajmi za odredena vrednost na provizija koja }e ja dobie zaedno so vra} aweto na akciite. Onoj koj tie akcii gi pozajmil moè za vreme na periodot za koj gi pozajmil istite da gi prodade po povisoka cena, a podocna, {tom se sozdadat uslovi za toa, istiot vid na akcii da gi kupi po poniska cena od onaa koja tie ja imale koga go napravil pozajmuvaweto. Na toj na~in se profitira od razlikata pome|u cenite. Na{ite eksperti ukaùvaat i na faktot deka pokraj ovaa tehnika na trguvawe postojat mo`nosti i za voveduvawe na drugi tehniki koi voobi~aeno i redovno se koristat na svetskite berzi. Edna od niv e i tehnikata na koristewe lost koja se primenuva vo slu~aj ako investitorot saka da nabavi odredena koli~ina na hartii od vrednost, no nema dovolno finansii za da go napravi toa. So voveduvawe na nekolku vakvi tehniki na

trguvawe ekspertite veruvaat deka e mo`no kolku-tolku za`ivuvawe na berzata. Sprotivna tehnika na ovoj na~in na trguvawe e koga se o~ekuva odredena cena na hartija da raste. Vakviot na~in na trguvawe e u{te popoznat kako going long. Naj~esto kako “{ortseleri” se javuvaat investitori koi imaat poznavawe od pazarot na kapital, tehnikite na trguvawe i strategiite na trguvawe, gi sledat pazarni trendovi i vo globala imaat pesimisti~ki o~ekuvawa vo pogled na odredeni hartii od vrednost. Zatoa vo globala toa se dobro informirani investitori koi se disciplinirani i sigurni vo pogled na nivnite odluki. Na nekoj na~in vakviot na~in na trguvawe site go baziraat vrz osnova na {pekulacii. Poradi toa germanskata vlada kako edna od antikriznite merki, minatata nedela odlu~i da gi zabrani ovie vidovi trguvawa vo ramkite na germanskite berzi za odredeni vidovi hartii od vrednost. Vo ramkite na taa zabrana vlegoa hartii od vrednost na deset vode~ki germanski finansiski institucii, obvrznici na zemjite- ~lenki vo evrozonata i nekoi vidovi osiguruvawa na naplati. Zateknati od vakvata odluka na germanskata vlada predizvika i pad na indeksite vo Vol strit (Wall Street). Sepak, spored tvrdeweto na stru~wacite od berzata vo Frankfurt, so vakviot poteg, dokolku istiot definitivno se realizira, nema da se postigne nikakov rezultat vo pogled na za{tita na finansiskiot pazar bidej}i i vo toj slu~aj postojat {ansi da se najdat zakonski dupki za da se izbegne vakvata odluka.

BERZANSKI INFORMACII

(Podatocite vo tabelite i graficite gi obezbeduva Makedonskata berza za hartii od vrednost. Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, sreda-26.05.2010)

BERZA/AKCII/TRGUVAWE

27.05.2010

NESIGURNOSTA PONEKOGA[ STABILIZIRA

MAKEDONSKA BERZA

POMAL BROJ TRANSAKCII I POGOLEM PROMET V^ERA rometot kaj na{ata berza k na vo tekot v~era{niot den na trguvawe porasna za 22% vo odnos na prethodniot den. V~era ovoj promet iznesuva{e okolu 15,5 milioni denari za razlika od vtornikot, koga istiot se dvi`e{e okolu 12,7 milioni denari. Ona {to e pozitivno e {to istiot be{e ostvaren vo ramkite na 100 realizirani transakcii. Prethodniot den imavme za 21% pogolem broj na realizirani transakcii koi gi karakterizira{e pomal promet. Najgolemiot del od ostvareniot promet vo tekot na v~era{niot den kako i voobi~aeno be{e realiziran vo ramkite na

Oficijalniot pazar. Vo ramkite na istiot bea rek 14 alizirani okolu 14,55 milioni denari. Necel milion denari bea realizirani vo ramkite na redovniot pazar. Blok-transakcii koi bi vlijaele na pogolem promet povtorno nema{e. Vo tekot na v~era{noto trguvawe pozitivno dvièwe ne e zabeleàno samo kaj prometot. Rast beleàt i dva indeksa. Osnovniot berzanski indeks MBI-10 porasna za 0,10% zavr{uvaj}i go denot na nivo od 2.437,15 indeksni poeni. Vo rastot, ovoj indeks go slede{e i indeksot MBID. Istiot denot go fini{ira{e na nivo od 2.658,84 indeksni poeni, beleèj}i rast od 1,72%. Edinstveno OMB v~era be{e oboen vo crveno vtor

den po red. Ovoj indeks vo tekot na v~era{noto b trguvawe zabele`a pad od 0,03% dostignuvaj}i nivo od 108,49 indeksni poeni. Spored berzanskata statistika, kone~no, po podolgo vreme imame pogolem broj kompanii ~ii hartii od vrednost zabele`aa rast. Vakvi kompanii spored berzata se 16 od koi kako najgolem dobitnik se javuva akcijata na Arcelormittal od Skopje so rast od 9,39%. Kako gubitnici se javuvaat hartiite od vrednost na 9 kompanii. Najgolem gubitnik od niv e hartijata od vrednost na tekstilnata kompanija Teteks od Tetovo so pad od 8,68%. Bez promena vo nivnata vrednost ostanaa hartiite od vrednost na 5 kompanii.

DALI “VOLATINOSTA” MO@E DA GI STABILIZIRA PAZARITE Dobrata vest za amerikanskata ekonomija e i podatokot {to po ekstremnata volatilnost koja be{e prisutna vo tekot na maj, za naredniot period se prognozira deka }e sleduva normalna volatilnost koja }e ovozmo`i natamo{no stabilizirawe na amerikanskiot pazar na kapital penovski@kapital.com.mk

inatata nedela, hartiite od vrednost vo ramkite na Volstrit doìveaja pad predizvikan od odlukata na germanskata vlada za stopirawe na “{ortiraweto” ( trguvawe bazirano vrz osnova na dobivka od o~ekuvan ili {pekulativen pad na cenite) kaj nekoi hartii od vrednost, no i poradi ekstremnata volatilnost (nesigurnost, odnosno devijacija vo pogled na o~ekuvaniot opseg na dvièwe na vrednosta na odredena hartija od vrednost). Sepak, vo petokot, tokmu so pomo{ na vakvata ekstremna volatilnost be{e predizvikano vra}awe na silnite “bikovi” investitori na mestoto od pesimisti~kite “me~kini” investitori. Vakvoto vra}awe na ovie investitori ovozmoì povtorno vra}awe vo nagorna linija na berzan-

M K

PROIZVODI KOI SE NUDAT NA BERZATA KAKO PAZAR o svetot na berzite naj~esto se sre}avame so kupoproda`ba na akcii, obvrznici, stoki, razni finansiski instrumenti koi proizleguvaat od toa – fju~ersi, forvardsi, opcii... Da ne go zaboravime i najgolemiot pazar vo svetot - pazarot so valuti ili Forex (Foreign Exchange ). Najgolem pazar na akcii vo svetot e Wujor{kata berza kade {to dnevniot promet iznesuva ogromni cca 25 milijardi dolari. Najgolem pazar na stoki (commodities), opcii i fju~ersi e vo ^ikago (Chicago Mercantile Exchange ). Forex e ubedlivo najgolemiot pazar vo svetot so u{te poneverojatni cca 3 trilioni dolari dnevno trguvawe i nema svoe sedi{te - se prostira nasekade kade {to se odviva trguvaweto so valuti. Inaku, vo istorijata na sekoja berza e zabele`ano deka paralelno so zgolemuvawe na likvid-

nosta i razvojot na ekonomijata vo opredelenata dràva se razviva i potrebata za posofisticirani finansiski instrumenti koi }e ja zadovolat potrebata na u~esnicite na pazarot. Kaj nas Makedonskata berza e sozdadena pred 15 godini i moè da se kaè deka se raboti za isklu~ivo mlad pazar na kapital. Ottuka proizleguva i faktot deka kaj nas najmnogu se trguva so akcii i obrznici ( prete`no po osnov na denacionalizacija). Finansiraweto preku izdavawe hartii od vrednost ili IPO s$ u{te e vo samiot za~etok ili poto~no kaàno go nema. Se trguva so obvrznici koi se na osnova na denacionalizacija ili zarobeni devizi, a obvrznicite za finansirawe na proekti voop{to gi nema. Fju~ersite i opciite s$ u{te se mislovna imenka za ovoj pazar. Seto ova proizleguva i od faktot {to nie sme mlada dràva so krevka ekonomija koja

Fju~ersite i opciite s$ u{te se mislovna imenka za mladiot makedonski pazar na kapital {totuku za~ekori vo pazarnoto stopanstvo. Ostanuva o~ekuvaweto i nade`ta deka likvidnosta i ekonomijata voop{to }e zakrepnat i deka mo`eme da o~ekuvame i kaj nas kone~no pojava na po{irok opseg na proizvodi

MARJAN POPOVSKI broker vo Novi Triglav AD Skopje www.novitriglav.com

skite indeksi. No, s$ u{te ostanuva otvoreno pra{aweto dali pazarite se bezbedni vo pogled na dvièwata na indeksite. Imeno, momentalno re~isi site pogolemi svetski berzanski indeksi, osobeno kaj razvienite dràvi kako {to e SAD, se nao|aat na dnoto vo pogled na nivniot pove} enedelen opseg na dvièwe. Poradi toa, analiti~arite smetaat deka e neophodna vakvata volatilnost so cel ovie pazari povtorno da stanat bikovi. Dokaz za toa e i neodamne{noto dvièwe na indeksot S&P 500 koj vo petokot povtorno go dopre najniskoto nivo koe go ima{e vo fevruari godinava. Toa im dade zeleno svetlo na “bikovite” investitori, koi preku nivnoto silno i frekventno u~estvo vo tekot na trguvaweto uspeaja da go vratat ovoj indeks nazad. Vakvata volatilnost, spored analiti~arite, e osobeno dobredojdena vo SAD, kade {to, spored nivnite analizi, vo tekot na ovaa godina gorenavedeniot indeks beleì rast

METODI PENOVSKI

od 1% za razlika od indeksite na pazarite od hartii od vrednost kaj brzoraste~kite ekonomii kade {to indeksite bele`at pad od 1,4%. Vo odnos na Evropa, situacijata e u{te popovolna vo korist na amerikanskite indeksi, ako se zeme predvid deka evropskite indeksi padnale za okolu 13,6 % vo tekot na ovaa godina. Za pozitivniot trend koj se javuva kaj amerikanskite indeksi ovaa godina, zboruva i faktot {to od po~etokot na 2003 godina, pa do krajot na 2009 godina imame rast od okolu 234% kaj indeksite na zemjite od brzoraste~kite ekonomii, dodeka kaj S&P 500 ovoj rast za istiot period iznesuval edvaj 29%. Dobrata vest za amerikanskata ekonomija e i podatokot {to po ekstremnata volatilnost koja be{e prisutna vo tekot na maj, za naredniot period se prognozira deka }e sleduva normalna volatilnost koja }e ovozmo`i natamo{no stabilizirawe na amerikanskiot pazar na capital. O

KOMPANII & PAZARI

18 27.05.2010 PREZENTACIJA NA TEHNOLOGII ZA MENAXMENT NA OTPAD topanskata komora na Makedonija, vo sorabotka so srpskata kompanija Letunica ekstra-pet koja e del od avstriskata korporacija AVE GMBH, denes, vo prostoriite na Komorata }e vr{at stru~na prezentacija na tehnologija za sobirawe, prerabotka, reciklirawe i otstranuvawe na otpad. Avstriskata kompanija e edna od vode~kite vo regionot za ponuda na re{enija za menaxirawe na otpad.

Za vreme na prezentacijata }e bidat pretstaveni idei i mo`nosti za za{tita na okolinata kako glavna cel na inovaciite vo grupata AVE, koi {to pridonesuvaat za trajno podobruvawe na kvalitetot na `ivotot. Prezentacijata po~nuva vo 10 ~asot, a se o~ekuva da se razmenat iskustva i soznanija na stru~waci od primenata na najnovite dostignuvawa vo za{titata na `ivotnata sredina. Od Letunica ekstra-

KOMORATA ORGANIZIRA MAKEDONSKO-ITALIJANSKI BIZNIS-FORUM pet o~ekuvaat i razvivawe na delovna sorabotka so makedonski kompanii zainteresirani za ovaa problematika.

topanskata komora na Makedonija, vo sorabotka so ARIES - specijalna agencija vo Stopanskata komora na Trst, organizira makedonsko-italijanski biznisforum koj }e se odr`i na 1 juni vo Stopanskata komora. Na forumot }e dojde italijanska biznis-delegacija od kompanii koi pokraj na italijanskiot pazar, vo golema mera se za-

stapeni i vo zemjite od regionot, a imaat namera svoite delovni aktivnosti da gi pro{irat na makedonskiot pazar preku vospostavuvawe na delovna sorabotka so lokalni partneri. Se raboti za kompanii od pove}e dejnosti, kako {to se grade`ni materijali, proizvodstvo i trgovija so kafe, greewe, klimatizacija, trgovija i distribucija, zemjodelski

ma{ini, mebel, vnatre{en dizajn. Kako {to informiraat od Komorata, italijanskite kompanii– u~esnici na biznis-forumot se zainteresirani za pronao|awe delovni partneri od Makedonija, uvoznici, izvoznici, distributeri, zastapnici, trgovci na golemo i malo, trgovski agenti, konsultanti, investitori, proektanti, partneri za u~estvo na javni tenderi.

RAZLI^EN AR[IN NA DR@AVATA

DOMA[NITE KOMPANII PLA]AAT POSKAP GAS OD KOLEGITE VO BUNARXIK Desetici iljadi evra godi{no bi moèle da za{tedat 30-te tarifni potro{uva~i na gas koi se priklu~eni na prenosnata mreà, ako pla}aat po privilegiranata cena koja vaì samo za kompaniite vo Bunarxik KATERINA POPOSKA poposka@kapital.com.mk

riesetina tarifni potro{uva~i vo zemjava, me|u koi se i Makstil, Evropa, @ito Luks i FZC 11 Oktomvri od Kumanovo pla} aat poskap gas vo sporedba so edinstvenite dve stranski firmi vo slobodnata ekonomska zona Bunarxik. Navidum nezna~itelnata razlika vo cenata od 0,5 denari za normalen metar kuben priroden gas (nm³) na godi{no nivo sozdava golema razlika. Po osnova na razli~nata cena na gasot za kompaniite, korisnicite na gas mo`at da }arat ili da potro{at stotina iljadi evra pove}e ili pomalku . Vo vtoriot kvartal od godinava, Regulatornata komisija za energetika odlu~i triesetinata kompanii koi neposredno se priklu~eni na prenosnata mre`a na GA-MA na Makpetrol da mu pla}aat cena od 25,47 den/ nm³ za priroden gas. Za razlika od niv, Xonson Meti i Xonson Kontrol, smesteni vo tehnolo{ko-industriskata razvojna zona Bunarxik, pla} aat poevtin gas po cena od 25,02 den/nm³. Del od doma{nite kompanii ne znaat deka pla}aat poskap energens od nivnite kolegi vo Bunarxik. Onie, pak, koi se zapoznaeni so ovaa odluka,

se razo~arani {to se vo inferiorna polo`ba i {to dopolnitelno se optovareni so skapi energensi, tolku pove}e ako se zemat predvid negativnite efekti od ekonomskata kriza. "Ako trgneme od poniskite vlezni tro{oci, vklu~uvaj}i ja tuka i cenata na prirodniot gas, mnogu podobro e da imame uslovi kakvi {to ima vo Bunarxik. Nie ne sakame, nitu, pak, moème da se selime vo Bunarxik. No, nekorektno e stranskite kompanii da imaat pogolemi privilegii od doma{nite golemi potro{uva~i. Vo na{ata kompanija, prirodniot gas u~estvuva so 7% vo krajnata cena na na{ite proizvodi. Ako se zeme predvid razlikata vo cenata koja nie ja pla}ame i onaa vo Bunarxik za FZC Kumanovo, na godi{no nivo stanuva zbor za okolu 70-80 iljadi evra. Ovie pari voop{to ne se malku. So niv i toa kako moè da se re{at nekoi drugi problemi", veli Slobodan Bogdanovski, direktor na FZC 11 oktomvri od Kumanovo. Toj veli deka im e jasno oti bescarinskata zona ima svoi povolnosti, no, sepak, dràvata treba da povede smetka i za doma{nata industrija. I od skopskata learnica R@ Institut go delat misleweto so direktorot na kumanovskata fabrika za proizvodstvo na cevki. "Na{eto proizvodstvo e

celosno na priroden gas. Sekako deka razlikata od 0,5 denari za normalen metar kuben, koja ja pla}ame nie kako tarifni potro{uva~i, vlijae na na{ite vkupni tro{oci. Za nas se neprijatni vakvite situacii, bidej}i koga i nie bi pla}ale ista cena na prirodniot gas kako kompaniite vo Bunarxik, }e se rastovarime od drugi finansiski problemi. Aluminiumot, bakarot i bronzata od koja R@ Institut lee spomenici, se topi direktno so prirodniot gas. Razlikata vo cenata za nas zna~i ~ista zaguba od okolu 90 iljadi evra na godi{no nivo. Sekoj energetski udar n$ razni{uva, n$ razdrmuva. Nie, sepak, sme mala kompanija, so godi{en obrt od okolu pet milioni evra, taka {to vakvata razlika vo cenata pretstavuva tovar za nas", objasnuva izvr{niot direktor na R@ Institut, Zlate Kocevski, koj smeta deka i doma{nite kompanii treba da imaat nekakvi beneficii. Edna od triesette kompanii ~ii proizvodni pogoni rabotat na priroden gas, najgolemiot makedonski otkupuva~ na mleko, Zdravje od Radovo, velat deka ne napravile analiza kolku za niv zna~i poskapiot energens od 0,5 denari za normalen metar kuben. "Dosega ne sme napravile dlabinska analiza {to za nas zna~i razli~nata cena na

gasot. Edinstveno ni e va`no {to prirodniot gas e poevtin energens sporedeno so strujata i naftata. Bidejki eden od dvata pogona vo na{eto proizvodstvo raboti na gas, smetam deka bi imale mnogu pomalku zagubi sporedeno so golemite metalni industrii koi koristat gas vo daleku pogolemi koli~estva od nas", veli Jovan Dabevski, sopstvenik na Zdravje od Radovo. REGULATORNATA KOMISIJA SE PRAVDA DEKA BUNARXIK E BESCARINSKA ZONA Od Regulatornata komisija za energetika priznavaat deka na prv pogled e nelogi~na razlikata vo cenata koja ja pla} aat terifnite potro{uva~i priklu~eni na sistemot za prenos na priroden gas i onie kompanii koi se priklu~eni na distributivnata mre`a vo Tehnolo{koindustriskata razvojna zona Skopje (TIRZ). "To~no e deka "para o~i" sporedbata na ovie dve ceni. No, objasnuvaweto e logi~no. Osnovnata, nabavnata cena i cenite za snabduvawe i prenos na prirodniot gas se isti i kaj ednite i kaj drugite tarifni potro{uva~i, so taa razlika {to vo cenata na gasot koja se koristi vo zonata Bunarxik nema presmetano DDV, zatoa {to stanuva zbor za bescarinska zona", objasnuva Slavko Bundaleski, rakovoditel na

sektorot za priroden gas vo Regulatornata Komisija za energetika. Porane{ni ~lenovi na Regulatornata Komisija za energetika objasnuvaat deka, vo su{tina, cenata na gasot koj go koristat kompaniite vo Bunarxik treba da bide povisoka od drugite tarifni potro{uva~i priklu~eni na prenosnata mre`a na GA-MA, a ne poniska. Velat deka Direkcijata za Tehnolo{koindustriskata razvojna zona Bunarxik e edinstvenata aktivna distributivna mre`a vo zemjava, koja na cenata na prirodniot gas presmetana bez DDV od 21,58 den/nm³ napla}a dopolnitelni 3,44

denari za uslugata - snabduvawe i distribucija - koja im ja vr{i na kompanii vo industriskata zona. Pa, taka, cenata na prirodniot gas vo zonata, namesto so danokot na dodadena vrednost ili nekoi drugi carinski dava~ki, e "zgolemena" so cena na vr{ewe na uslugata distribucija i upravuvawe so sistemot za distribucija i snabduvawe so priroden gas vo samata industriska zona. Pred eden mesec so odluka na Regultornata Komisija za energetika cenata na prirodniot gas vo vtoroto trimese~je se zgolemi za celi 22%.

Ako se zemat predvid podatocite deka so okolu 30 milioni metri kubni godi{no ~eli~arnicata Makstil e najgolemiot tarifen potro{uva~ na priroden gas vo zemjava, dokolku namesto sega{nite 25,5 den/ nm³ gas pla}a cena kako vo Bunarxik od 25,02 denari, godi{no }e za{tedi okolu 250 iljadi evra.

KOMPANII & PAZARI

27.05.2010

OHIS ]E JA POKRIE ZAGUBATA SO DOBIVKATA OD PRETHODNITE GODINI obranieto na akcioneri na OHIS na poslednata sednica odr`ana minatata nedela donese odluka za usvojuvawe na godi{nata smetka i finansiskite izve{tai za raboteweto na kompanijata vo 2009 godina. Vrz baza na usvoeniot izve{taj, na istata sednica be{e donesena odluka iska`anata zaguba vo 2009 godina vo re-

vidiranite finansiski izve{tai za 2009 godina vo vkupen iznos od 100,4 milioni denari da se pokrie od akumuliranata dobivka od prethodnite godini iska`ana vo bilansite na OHIS. Hemiskata industrija OHIS e edna od ~etrite kompanii zagubari. Ovaa kompanija nekolku pati neuspe{no be{e ponudena na tender.

MAT ERVEJS ^EKA DOZVOLA ZA LETAWE

rpskata turisti~ka agencija Kon tiki travel od Belgrad i kompanijata Metropoliten investment group od Belgrad formiraa nova aviokompanija vo Makedonija, Mat ervejs-Skopje, a vo momentov ~ekaat dozvola za letawe za da po~nat so prvite ~arter-letovi od Makedonija. Spored soop{tenieto od dvete srpski kompanii, vo otvoraweto na makedonskata kompanija se investirani zna~ajni finansiski sredstva. Pokraj osnovaweto i investicijata na kompanijata novite sopstvenici o~ekuvaat nadle`nite organi vo Makedonija vo {to pokratok rok da im ja odobrat potrebnata dozvola za letawe bidej}i e podnesena neophodnata dokumentacija. “Napomenuvame deka site {pekulacii za porane{nite sopstvenici na makedonskata ~arter-kompanija se neto~ni i deka edinstvena vrska pome|u nekoga{nata kompanija Masedonian erlajns i novoosnovanata Mat ervejs e sli~nost vo nazivot koj sopstvenicite go zadràa poradi èlbata, ovaa kompanija so ova ime da bide najdobar ambasador na Republika Makedonija, pod ~ie zname }e se odviva i ~arter-soobra}ajot” velat od kompanijata. Novata kompanija Mat ervjs deneska e sopstvenik na sopstven avion od tipot “boing 737-500” i obezbeduva pove}e od 60 rabotni mesta. Od kompanijata planiraat vo sklop na raboteweto na makedonskiot pazar da se vovedat direktni letovi za Ohrid so cel da se razvie recipro~niot turizam vo Makedonija, kako i turi koi na makedonskite gra|ani }e im ovozmoàt letuvawe i odmor vo poznatite turisti~ki centri vo Srbija. “Vakvata investicija }e ovozmoì i }e pottikne ekonomska sorabotka pome|u dvete zemji, a }e ovozmoì i novi rabotni mesta, integracija na Srbija i Makedonija kako i kulturolo{ka razmena” potenciraat od kompanijata. Sopstvenicite na novata kompanija Mat ervejs o~ekuvaat deka soglasno so zna~ajnite investicii koi gi vloìle vo kompanijata }e ostvarat prihodi od 10 do 15 milioni evra vo 2010 godina. Kon tiki najgolemiot tur-operator vo Srbija u{te na krajot na minatata godina registrira{e kompanija vo Makedonija i najavi deka }e go prezeme brendot Mat. Toga{ eden od akcionerite na srpskata kompanija, Darko Mila~i}, najavi deka na makedonskiot pazar }e investiraat okolu 10 milioni evra.

ÂRTER-LETOVI OD SKOPJE DO BURGAS akedonskata turisti~-ka agencija Adriatik Mavrovo i bugarskata kompanija Best Vakej{n od juli voveduvaat ~arter-letovi od Skopje do Burgas. Avionite na kompanijata Bulgarian er ~arter sekoj ponedelnik, po~nuvaj}i od 19 juli, pa do 23 avgust, }e gi prenesuvaat makedonskite turisti od skopskiot aerodrom Aleksandar Veliki do burgaskiot aerodrom Sarafovo. Makedonskite turisti {to godinava }e letuvaat na plaìte na Son~ev Breg, Nesebar, Sozopol, Pomorje, Obzor Kiten, osven so avtobusi i 15 ~asa vozewe, }e moàt na plaìte na ju`niot breg na Crnoto More da stignat so avion za eden ~as. Za turistite {to na letuvawe }e zaminat so avion, Best Vakej{n i Adriatik Mavrovo organiziraat nagradna igra vo koja glavnata premija e xip "aktyon" od korejskata avtomobilska kompanija Ssang Young.

Spored poslednata najava od Ministerstvoto za ekonomija koe ve}e objavi oglas za trite kompanii Tutunski kombinat-Prilep, Eurokompozit i EMOOhrid, a vo naredniot period, otkako }e se konvertira dolgot koj kompanijata go ima, vo traen vlog na dr`avata, Vladata }e raspi{e u{te eden me|unaroden tender za proda`ba na propadnatata kompanija. K

20 27.05.2010

BANKI I FINANSII

DOJ^E BANK: KRIZATA GO ZGOLEMUVA ZADOL@UVAWETO NA MAKEDONIJA inansiskata kriza }e gi zgolemuva zadol`uvawata na zemjite na Isto~na Evropa, objavuvaat romanskite mediumi, povikuvaj}i se na prognozata na Doj~e bank. Najte{ka e situacijata na Makedonija, Bugarija i Srbija, koi se staveni vo prvata visoko rizi~na grupa so dolgovi od 15% do 25% od bruto-doma{niot proizvod (BDP).

Romanija zaedno so Albanija se vo vtorata rizi~na kategorija so pet do 15% od BDP. Pogolemiot del od zemjite na Isto~na i Centralna Evropa se vo poslednata grupa pod 5%, se veli vo izve{tajot na ovaa finansiska institucija. Vo odnos na vlijanieto vrz realnata ekonomija, edinstveno Albanija, Bugarija i Makedonija imaat 5 do 15% rizik vo sektorot Izvoz. Ostanatiot del od zemjite, me|u

PODDR[KA NA TTK BANKA ZA MANIFESTACIJATA “TITOV VRV 2010” koi i Romanija imaat niska stapka na ranlivost, smetaat ekspertite na Doj~e bank.

D-R. KLAUS GLAUBIT PRETSEDATEL NA FONDOT EFSE

U[TE 60 MILIONI EVRA ZA KREDITIRAWE NA MALITE BIZNISI

“Nie sme spremni da gi istra`ime site mo`nosti za sorabotka so onie finansiski institucii vo Makedonija {to ja spodeluvaat na{ata misija za poddr{ka na malite biznisi”, veli Klaus Glaubit, pretsedatel na Bordot na direktori na fondot EFSE. IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

vropskiot fond za Jugoisto~na Evropa (EFSE), eden od najgolemite fondovi za mikrofinansirawe vo svetot, objavi deka e podgotven vo slednite pet godini da obezbedi u{te 60 milioni evra za makedonskite finansiski institucii {to }e gi upotrebat za natamo{no kreditirawe. Ova go objavi pretsedatelot na odborot na direktori na fondot EFSE, Klaus Glaubit na v~era{nata pres-konferencija vo Skopje, koja be{e podgotovka za Godi{niot sostanok na EFSE

{to }e se odr`i od 8 do 10 juni vo Ohrid. So D-r.Glaubit razgovaravme za planovite na Fondot za investirawe vo Makedonija sledniot period. Zo{to ja odbravte tokmu Makedonija za godi{niot sostanok na EFSE? Sakame da ispratime jasen signal za na{ata posvetenost kon Makedonija i zna~eweto na malite biznisi za ekonomskiot rast na zemjata. No, golem del od ovoj potencijal doprva treba da se realizira. EFSE, zaedno so makedonskite delovni banki e podgotvena da dade celosna poddr{ka. I pokraj turbulentnite vremiwa vo koi sega se nao|ame, s$ u{te ima solidni finansiski institucii i uspe{ni

kompanii vo Makedonija i jugoisto~na Evropa {to vredi da se poddr`at. Finansiraweto i prisustvoto na EFSE vo Makedonija vleva doverba kaj ostanatite investitori za da ostanat ili da se vratat vo zemjata. Ova e edna od na{ite klu~ni ulogi, a na{ata posvetenost kon zemjite kade {to sme prisutni, vklu~uvaj}i ja i Makedonija, e cvrsta. Koj e planot za investicii na EFSE vo Makedonija za slednive godini? Gledano dolgoro~no, potencijalot za finansirawe na malite biznisi vo zemjata e visok. Ima nezadovolena pobaruva~ka kaj krajnata celna grupa, zaradi toa {to posreduvaweto na finansiski-

TK banka i ovaa godina }e ja podrì tradicionalnata manifestacija “Titov vrv 2010” vo organizacija na planinarskiot klub Quboten od Tetovo. “Nastanot e od ogromno zna~ewe za razvojot na zdrava i prosperitetna zaednica, koj pridonesuva za promovirawe na unikatnite i specifi~ni ubavini koi gi poseduva ovaa prekrasna zemja i ovozmoùva zbliùvawe na narodite od cela Evropa”, izjavi Elena

Mladenovska – Jelenkovi}, direktor na direkcijata za marketing i razvoj na proizvodi na TTK banka. Spored nea, TTK banka e institucija so visokoizgradena op{testvena odgovornost koja se gri`i za okolinata vo koja `ivee i raboti i neguva cvrsti vrski na prijatelstvo i sorabotka so instituciite od op{testveniot i ekonomskiot razvoj na zaednicata. So svojot anga`man za poddr{ka na sportovite vo Makedonija,

TTK banka go stava akcentot na va`nosta na timskiot i natprevaruva~ki duh i ostvaruvaweto na rezultati. TTK banka }e prodol`i i ponatamu da ja sledi svojata strategija za op{testvena odgovornost, vo koja gi poddr`uva i promovira vrednostite koi sekojdnevno gi zastapuva vo svoeto rabotewe: doverba, tradicija, udobnost, entuzijazam, iskustvo i znaewe, inovativnost, timski duh i profesionalnost.

ot sektor e s$ u{te na nisko prose~no nivo. Na kratok rok, pak, vo periodot {to sledi po finansiskata kriza, potrebata za finansirawe na malite biznisi po~nuva da raste. Od druga strana, EFSE, spored svojot princip na odgovorno investirawe i kvalitativen rast, }e se fokusira na finansiskite institucii {to se ve}e doka`ani so odr`liv i zna~itelen rast. Zemaj}i gi predvid ovie aspekti, EFSE planira da ja zgolemi svojata poddr{ka na malite biznisi so dopolnitelni 20 milioni evra vo 2010 godina, i so u{te 60 milioni evra vo periodot 2010-2014 godina. Od po~etokot na na{ite operacii vo Makedonija vo 2006 godina, imame investirano vkupno 46 milioni evra za poddr{ka na malite biznisi. Vo pogled na va{iot biznis vo Makedonija, na {to konkretno }e se fokusirate slednive godini? Celta na EFSE e da go zasili, vo sorabotka so Narodnata banka, napredokot na finansiskiot sektor i da go zasili razvojot na privatniot sektor vo Makedonija. Za ovaa cel, nema samo da go zgolemime finansiraweto, tuku }e obezbedime i tehni~ka pomo{ na na{ite partneri – finansiski institucii. Nie sme spremni da gi istra`ime site mo`nosti za sorabotka so onie finansiski institucii vo Makedonija {to ja spodeluvaat na{ata misija za poddr{ka na malite biznisi. Isto taka, }e rabotime na promocija na kreditirawe vo doma{na valuta, {to e izvonredna alatka za zgolemuvawe na stabilnosta na finansiskiot sektor. [to go razlikuva EFSE od ostanatite fondovi za mikrofinansirawe?

EFSE nudi stabilen i dolgoro~en izvor na finansirawe, koj ne prekinuva i vo vreme na kriza. Fondot nudi i komplementarni nefinansiski uslugi vo vid na tehni~ka pomo{ na partnerite vo vreme na kriza. Na{a prednost e bliskosta so regionot – Sovetodavnata grupa, lokalen personal, sedi{te vo regionot. [to zna~i za EFSE odgovorno finansirawe? Celta na EFSE ne e samo rastot, tuku stavame akcent i na odgovoren rast. Toa zna~i deka sakame na{ite investicii da generiraat dolgoro~ni koristi za site zasegnati strani – investitorite, partnerskite kreditorski institucii i na{ite krajni korisnici, biznisite. Ova se klu~nite prioriteti, pred kakvi bilo o~ekuvawa za profit. No, nie isto taka se fokusirame i na promovirawe odgovornost na site nivoa na finansiskite pazari vo regionot kade {to rabotime. Odgovornoto finansirawe e isklu~itelno va`no zatoa {to edna od glavnite pri~ini za finansiskata kriza be{e neodgovornoto pozajmuvawe od strana na bankite i ostanatite finansiski institucii. Lo{ite kreditni praktiki i slabite standardi dovedoa do vlo{uvawe na kvalitetot na kreditnoto portfolio vo golem broj zemji od isto~na Evropa. Sega e vistinskoto vreme da se promovira fer-tretman na klientite, transparentnost na kreditnite uslovi, kako i podobruvawe na finansiskata edukacija me|u korisnicite na finansiskite uslugi. EFSE pravi s$ za da gi sledi ovie principi ovde vo Makedonija i vo regionot. Kolku partneri ima EFSE vo Makedonija? I pokraj toa {to brojot na finansiski institucii, partneri

na EFSE e vaèn (za da se dopre pokvalitetno do krajnata celna grupa), smetame deka e podednakvo va`no da se fokusirame na odgovoren i kvalitativen rast. Momentalno, EFSE ima biznis-relacii so ~etiri silni partneri vo Makedonija – NLB Tutunska banka, ProKredit banka, TTK banka i IK banka. EFSE e spremen da gi pro{iri operaciite vo Makedonija za da opsluì {to pove} e kompanii od sektorot na mali biznisi. Za taa cel sakame da gi razgledame site mo`nosti so finansiskite institucii {to se pronao|aat vo na{ata misija. Koi se uslovite na finansirawe od EFSE? Fondot go po~ituva biznispristapot i strategijata na sekoja partnerska institucijakreditor. Nie se trudime da bideme {to e mo`no pofleksibilni, baraj}i nekolku minimalni uslovi, {to se vo soglasnost so odgovornite finansiski praktiki, vo soglasnost so socijalnite i ekolo{kite standardi na Fondot, posvetenosta kon poddr{kata na malite biznisi i doma}instvata so niski prihodi, kako i solidnite finansiski praktiki i prudentnite kreditni praktiki vo soglasnost so me|unarodnite standardi. Koi se glavnite finansiski instrumenti so koi rabotite? Glavnata aktivnost na Fondot e obezbeduvawe na refinansirawe preku lokalni finansiski institucii, i vo doma{na valuta i vo evra. Vo odredeni slu~ai, Fondot moè da ja poddrì kapitalnata struktura na svoite partneri preku obezbeduvawe na hibridni instrumenti, pa duri i kapital.

D-r. Klaus Glaubit e pretsedatel na Odborot na direktori na fondot za mikrofinansirawe -Evropskiot fond za Jugoisto~na Evropa (EFSE). Glaubit e priznaen ekspert vo oblasta na promocija na mali i sredni pretprijatija i nivno finansirawe vo isto~na Evropa. Toj be{e vklu~en vo pove}e aktivnosti vo delot na reformata na finansiskite sektori na zemjite vo tranzicija. Me|u drugoto, vo periodot od 2003 do 2009 godina, toj be{e rakovoditel na Centarot za kompetentnost za promocija na finansiskiot sektor (voveduvaj}i inovativni pristapi vo finansiskite sektori na zemjite vo razvoj i tranzicija) pri Germanskata banka za razvoj (KfW Entwicklungsbank), Frankfurt/Majna Germanija, inicijatorot i vode~ki investitor na EFSE. Ponatamu, vo periodot od 1997 do 2009 godina, toj be{e rakovoditel na oddelot za Isto~na Evropa (sektor i oddel za politika za privaten razvoj i finansii) vo *KfW. Glaubit e avtor na golem broj knigi i esei za razvojna politika. Toj isto taka e ~len na Odborot na direktori na nekolku banki od ProKredit Grupacijata.

BANKI I FINANSII

27.05.2010

XON BRUTON, PORANE[EN PREMIER NA IRSKA I PRETSEDATEL NA EU, PORA^UVA:

NOVA FINANSISKA REALNOST NA EVROPA

Sega, koga evropskite zemji mora direktno da se natprevaruvaat so Indija i Kina, nivnata ekonomska polo`ba ve}e nikoga{ nema da bide ista

vropskata unija ima mnogu da nau~i od gr~kata kriza i panikata koja taa ja sozdade na pazarite na hartii od vrednost. No, ovaa situacija e i mo`nost EU da poraboti na problemite koi dolgo gi odlaga{e. Problemite koi gi predizvika krizata ne se problem samo na valutata. Toa se strukturalni ekonomski problemi koi mora da gi re{ime porano ili podocna, bez ogled na toa koja valuta ili kombinacija na valuti gi koristime, smeta Xon Bruton, premier na Irska od 1994 do 1997 godina i pretsedatel na EU od juni do dekemvri 1996 godina. Problemite predizvikaa golema zaguba na konkurentnosta vo odnos na Azija, {to ne be{e tolku o~igledno blagodarenie na ve{ta~kata i privremena kreditna ekspanzija vo poslednite deset godini. Sega, koga Evropa mora direktno da se natprevaruva so Indija i Kina, nejzinata ekonomska polo`ba nikoga{ pove}e nema da bide ista. Kreditnata ekspanzija pretstavuva eden vid anestezija, koja ja namali bolkata od gubeweto na konkurentnosta. Sega, anestezijata

naglo e prekinata i bolkata e realna. So cel da se spre~i povtoruvawe na krizata vo gr~ki stil, EU }e mora da prezeme neophodni ovlastuvawa, koi treba da & bidat dadeni koga monetarnata unija }e bide formirana. EU mora da bide vo sostojba da gi nadgleduva obemot i pravecot na kreditnata ekspanzija vo zemjite od evrozonata za da ne dojde do neodr`liva kreditna situacija vo privatniot sektor, koja na krajot }e go zagrozi vladiniot kredibilitet. EU isto taka treba da bide vo sostojba da go nadgleduva razvojot na konkurentnosta na razli~nite zemji vo evrozonata. Ako zemjata gubi konkurentnost, zatoa {to tro{ocite rastat pobrzo od tie na sosedite, }e gi izgubi kompaniite, {to ponatamu } e zna~i pad na prihodite na vladata. Toa na krajot moè da predizvika problem so solventnosta na vladata. Zna~ajnoto gubewe na konkurentnosta na oddelni dràvi od evrozonata pretstavuva povod za opravdana grià na site zemji od evrozonata. Germanija i drugite, koi sega baraat ostri merki od Grcija, }e treba da razberat deka obvrskata K

dodeka problemot ne prerasne vo kriza. Germanskiot Ustaven sud vo presudata za Lisabonskiot dogovor postavi pr{awe dali evropskata integracija moè da odi ponatamu, bidej}i po negovoto mislewe, demokratskiot sistem ne e dovolno primenet na nivo na EU. Postaveno be{e i pra{aweto dali izborite za Evropskiot parlament sozdadoa dovolen demokratski mandat. Ako germanskiot sud go poddrùva ovoj stav i ako zadrùvaweto na evroto bara sproveduvawe na pogolema mo} na nivo na EU nad ekonomskata politika na dràvite od evrozonata, toga{ }e bide neophodna pogolema demokratija vo ekonomskite pra{awa vo EU. Po s$ izgleda, toa e logikata na germanskiot ustav. Eden od na~inite toa da se sprovede moè da bide povrzan so toa eden od mnogute pretsedateli na EU koi se zanimavaat so ekonomski pra{awa da bide direktno izbran od narodot na zemjite vo evrozonata. Na primer, pretsedatelot na Evrogrupata (momentalno luksembur{kiot premier, koj voedno e i minister za finansii) moè da bide izbran od gra|anite od site zemji vo evrozonata,

za sledewe na zaedni~kata ekonomska politika vaì i za niv. Ne treba da se zaboravi deka edna od prvite zemji koi gi prekr{i originalnite pravila na evrozonata za vladinoto zadolùvawe be{e tokmu Germanija. Evroto mu pomogna na germanskiot izvoz i go pottikna {tedeweto. Golem del od za{tedite koi ne se investirani na doma{niot pazar, del e vloèn vo gr~ki obvrznici i zatoa {to Grcija go koristela evroto, ne nastana devizen rizik, kako na primer, dokolku bi kupuvale turski obvrznici. Zatoa, vo interes na Germanija e Grcija da ne bankrotira i da ne ja napu{ti evrozonata. Toa bi nanelo {teta na germanskite banki, a posledovatelno i na finansiite na germanskite sojuzni i pokrainski vladi. Do momentot koga na nekoja druga zemja moè da & bide potrebna finansiska pomo{, toa }e mora da se regulira so predlozite koi neodamna gi iznese Evropskata komisija. Tuka ne treba da se potcenuvaat predizvicite. Vo itnite slu~i koga vo nekoja zemja nedostigaat pari moè da se nametnat sekakvi vidovi uslovi. Me|utoa, mnogu e te{ko da se nametne disciplina O

namesto na privaten sostanok. Isto taka i pretsedatelot na Evropskata komisija. Takviot pravec bi trebalo da gi zadovoli barawata na germanskiot ustaven sud za demokrati~nosta, so {to }e se napravat {iroki evropski izbri, na koi }e se rasprava za ekonomskata politika. Su{tinata e vo toa {to koga postoi volja postoi i na~in. Evropa ima edinstvena valuta. Na intelektualcite mo`ebi im e zabavno da {pekuliraat za toa {to bi bilo dokolku site zemji od evrozonata im se vratat na starite nacionalni valuti, no toa nema da se slu~i za brzo vreme bidej}i tro{ocite bi bile ogromni. Disciplinata koja ja nametna ovaa kriza mo`e pred s$ da im pomogne na vladite taka {to }e im dade hrabrost i prostor da se zanimavaat so golemite dolgoro~ni finansiski problemi, kako {to se tro{ocite na stareewe na naselenieto, dodeka istovremeno se soo~uvaat so momentalnite problemi za priliv na pari. Deluvaweto na eden plan istovremeno }e pomogne i na drugata strana. Na primer, podignuvaweto na strosnata granica za penzija {tedi pari, kako na kratok taka i

17.03.2010 21

na dolg rok. Polesno e da se donesat nepopularni odluki za vreme na kriza, otkolku vo mirni vremiwa. Predizvik za Evropa e momentalnata kriza da ja pretvori vo mo`nost da se postavi zdrava osnova za ekonomijata, koja }e ovozmo`i napredok vo 21 vek, vo svetot vo koj }e bide samo eden od mnogute igra~i, a ne dominanten, kako {to be{e vo 20 vek.

22 27.05.2010

BALKAN BIZNIS POLITIKA Spored infor-

maciite na vesnikot “Dneven avaz”, namesto da obezbedi 15 milioni evra sve` kapital, kolku {to Federacijata Bosna i Hercegovina (FBiH), bi trebala da dobie od proda`bata na malcinskiot paket vo farmacevtskaat kompanija Bosnalijek, amerikanskata farmacevtska kompanija Alvogen Grup planira da zeme krediti od stranski banki i da gi zalo`i akciite na farmacevtskata kompanija od Saraevo

FARMACIJA

SOMNITELNO PREZEMAWE NA BOSNALJEK VESNA KOSTOVSKA

v.kostovska@kapital.com.mk

ostoi somnevawe deka zad amerikanskiot son za kupuvawe na 19, 26% od dr`avniot kapital vo farmacevtskata kompanija Bosnaljek se krijat somnitelni i kriminalni nameri, pi{uvaat bosanskite mediumi. Spored informaciite na vesnikot “Dneven avaz”, namesto da obezbedi 15 milioni evra sve` kapital, kolku {to Federacijata Bosna i Hercegovina (FBiH), bi trebala da

dobie od proda`bata na malcinskiot paket, falenata amerikanska multinacionalna farmacevtska kompanija Alvogen Grup, ima namera da zeme krediti od stranski banki, taka {to bi gi zalo`ila akciite na farmacevtskata kompanija od Saraevo. Navodno zad zdelkata stoi Robert Vajsmen, koj e glaven pregovara~ od timot na Alvogen i porane{en izvr{en direktor na farmacevtskata kompanija Aktavis. “Alvogen Grup pred nekolku meseci osnova{e svoja kompanija so sedi{te vo Saraevo. Toa go pravdaa so

dano~nite olesnuvawa, no o~igledno stanuva zbor za ne{to poseriozno. Alvogen Grup imala za namera so zalo`uvawe na dr`avnite akcii na Bosnaljek od banka vo Avstrija da zeme 25 milioni evra kredit. Navodno bankata go odbila odobruvaweto na kreditot zatoa {to nemala dovolno dobar kolateral”, potvrdi izvor blizok do vladata na FBiH i Agencijata za privatizacija vo FBiH. Vsu{nost, faktot {to ne e dobien baraniot kredit e pri~inata poradi koja Alvogen ne se pojavi na vonrednata aukcija za

NEVRABOTENOSTA VO BUGARIJA NADMINA 10% tapkata na nevrabotenost vo Bugarija vo prvoto tromese~ie od ovaa godina iznesuvala 10,2%. Vo ovoj period ima 341.000 nevraboteni, {to e za re~isi 119.000 pove}e vo sporedba so istiot period minatata godina, soop{ti bugarskiot Zavod za statistika.

Bez rabota se 10,8% od rabotosposobnite ma`i i 9,5% od `enite. Spored oficijalnite statisti~ki podatoci, vo Bugarija vo prvoto tromese~ie od 2010 godina brojkata na ekonomski aktivnoto naselenie na vozrast od 15 do 64 godini iznesuvalo 3,3 milioni.

VO SRPSKATA AVTOINDUSTRIJA SE INVESTIRANI MILIJARDA EVRA rpskiot minister za ekonomija i regionalen razvoj, Mlaxan Dinki}, soop{ti deka vkupnite dogovoreni investicii vo avtomobilskata industrija vo Srbija od 2000 godina do denes iznesuvaat pove}e od milijarda evra. Dinki} na otvaraweto na Me|unarodnata konferencija za avtomobilska industrija izrazi uveruvawe deka investiciite vo taa industrija }e se zgolemat i

gi povika proizvoditelite na avtodelovi da investiraat vo Srbija. Na konferencijata u~estvuvaa okolu 150 kompanii od Evropa, Koreja i Soedinetite Amerikanski Dr`avi. Potpretsedatelot na Fiat grupa, Alfredo Altavila, izjavi deka Srbija e klu~na vo strategijata za razvoj na Fiat vo oblasta na proizvodstvoto i distribucijata.

SLOVENCITE I HRVATITE PRIVLEKUVAAT KINESKI TURISTI lovencite i Hrvatite zaedno nastapija vo promocijata na svojot turizam vo Kina, koja e ~etvrta zemja vo svetot po turisti~ka potro{uva~ka. Kina e turisti~ki pazar vo silna ekspanzija, izjavija minatata nedela hrvatskiot minister za turizam, Damir Bajc i direktorot na slovene~kiot direktorat

za turizam, Marjan Hribar. Brojot na Kinezite koi patuvaat nadvor od mati~nata zemja naglo e zgolemen od po~etokot na ovoj vek, pa taka vo 2001 godina 12 milioni Kinezi patuvale vo stranstvo, a ve}e vo 2007 godina brojot e zgolemen na 41 milioni turisti, od koi 5% ja posetile Evropa. Slovenija

ja posetuvaat okolu 7% od turistite od prekuokeanskite zemji, a, kako {to izjavi pretsedatelot na turisti~kata organizacija, Dimitrij Piciga, celta e do 2020 godina dvojno da se zgolemi brojot. Slovencite i Hrvatite planiraat da go osvojat i pazarot na Soedinetite Amerikanski Dr`avi i Indija.

akciite na Bosnaljek, koja zavr{i neuspe{no na 14 maj, a vo mediumite be{e plasirana informacijata deka ne gi ispolnile proceduralnite uslovi za kredit. Isto taka, pretstavnicite od Alvogen Grup, barale kredit vo isto vreme dodeka na pretstavnicite od FBiH im tvrdea deka gi imaat potrebnite pari i deka se seriozen strate{ki partner. Vakvite somnitelni dejstvija na amerikanskata kompanija s$ pove}e go zgolemuvaat somne`ot deka so pari od BiH }e se kupi zna~itelen udel od Bosnaljek koja e profitabilna

kompanija i na toj na~in nekoj }e se zbogati. Aktavis, odnosno Robert Vajsmen, pred ~etiri godini dade ponuda za kupuvawe na udel vo hrvatskata farmacevtska kompanija Pliva. Hrvatskata vlada sli~no kako i FBiH imala 18% od kapitalot. Ponudenata cena ne se razlikuvala od prose~nata na pazarot, no Hrvatite podocna ja korigirale i na toj na~in ja popravija slikata za somnitelna privatizacija. No, vo Srbija, Vajsmen preku Aktavis uspea da ja namali cenata i da ja prezeme Zdravje od Leskovac.

Za 1.507.724 akcii vo sopstveni{tvo na vladata na Federacijata na Bosna i Hercegovina (FBiH) be{e pobarana cena od 11 evra po akcija, so {to celokupniot dr`aven paket e vrednuvan na okolu 16 milioni evra. Direktorot na Agencijata za privatizacija na FBiH, Enes Gani}, izjavi deka }e bide zaka`ana nova aukcija po cena od 10 evra po akcija, odnosno okolu 15 milioni evra za paket, napomenuvaj}i deka nema da odi pod taa cena duri i ako propadne i vtoriot obid za proda`ba.

BALKAN BIZNIS POLITIKA

27.05.2010

INVESTICISKI PROEKTI

HRVATSKIOT KAPITAL VO POTRAGA PO NOVI PAZARI VESNA KOSTOVSKA

v.kostovska@kapital.com.mk

anskata 2009 godina, godinata koja be{e zafatena so najgolemata finansiska kriza, gi prepolovi stranskite investicii vo Hrvatska. No, doma{niot kapital ne be{e tolku vnimatelen kako stranskiot. Za razlika od prepolovenite stranski investicii vo Hrvatska, koi lani iznesuvaa 1,9 milijardi evra, hrvatskite investicii na treti pazari iznesuvaa 912 milioni evra, nezna~itelno pomalku otkolku rekordnata 2008 godina. Objavata na hrvatskiot biznismen Ivica Todori} deka vo Rusija }e gradi fabrika za mesna industrija vredna 200 milioni evra e dokaz deka kapitalot ne miruva. Neoficijalno, Evropskata banka za obnova i razvoj (EBRD) go finansira Todori} za vlez na ruskiot pazar. Toj najavi deka proektot za

mesnata industrija treba da bide gotov do krajot na godinava. Dosega kompanijata na Todori}, Agrokor, dvapati se obiduva{e da vleze na ruskiot pazar, no i dvata obida bea neuspe{ni. Pred dve godini se obide da go kupi golemiot trgovski sinxir Lenta vo Rusija, so sedi{te vo Sankt Peterburg, koj ima 31 hipermarketi. Vrednosta na ovaa kompanija se procenuva na dve milijardi dolari. Potoa sleduva{e obidot za kupuvawe na fabrika za sladoledi, no i toa zavr{i bezuspe{no. Vestite za akvizicija ili prekugrani~ni vlo`uvawa se pomali otkolku vo 2008 godina, no od Hrvatskata narodna banka predupreduvaat deka tie dve godini treba da se zemat so rezerva. Rusija be{e va`no odredi{te na hrvatskiot kapital vo 2009 godina i minatata godina ima{e 30 milioni evra stranski investicii. Ovaa godina, svoeto prisustvo na ruskiot pazar go zajakna splitskata kompanija AD plastik. Iako

HRVATSKA I PONATAMU ME\U NAJVA@NITE NADVORE[NOTRGOVSKI PARTNERI NA BIH Hrvatska i vo prvite ~etiri meseci od ovaa godina go zadr`a mesto me|u najva`nite nadvore{no-trgovski partneri na Bosna i Hercegovina (BiH). Vo toj period vo BiH od Hrvatska e uvezena roba vo vrednost od 292 milioni evra, poka`uvaat statisti~kite podatoci na Agencijata za statistika na BiH. Izvozot na BiH vo Hrvatska vo prvite ~etiri meseci od ovaa godina dostigna 152 milioni evra. Spored podatocite na Agencijata za statistika na BiH, vo odnos na istiot period minatata godina, bosanskiot izvoz vo Hrvatska padnal za 3,6%, dodeka uvozot od Hrvatska blago porasnal za 0,9%.

1,9

milijardi evra stranski investicii vo Hrvatska vo 2009 godina

kompanijata zna~itelno ja namali vrabotenosta, proizvodstvoto i prihodite vo Hrvatska, nejziniot sopstvenik i pretsedatel na upravata, Josip Boban, ja izvesti Zagrepskata berza deka stanal stopostoten sopstvenik na ruska kompanija. Samostojno ili vo sorabotka so francuskiot partner AD plastic, dosega ima vloèno vo tri ruski i vo edna romanska kompanija. Iako hrvatskite kompanii so godini se prisutni na ruskiot pazar so svoite stoki i uslugi, Rusija stana interesna za akvizicii i investirawe vo poslednive dveâ&#x20AC;&#x201C;tri godini, za {to govori i vkupniot iznos na investicii od 50 milioni evra, od koi pove}eto se vloèni vo 2009 godina. Hrvatskata kompanija koja se zanimava so proizvodstvo na gradeèn materijal, Nehe grupa, isto taka objavi deka e zainteresirana za izgradba na fabrika za cement vo Rusija, no krizata gi spre~ila nejzinite planovi. Vlezot na ruskiot pazar voop{to ne e lesen, a vo hrvatskite bizniskrugovi se zboruva deka lobistite za istraùvawe na pazarot i plasman na robata baraat i do sto iljadi evra, bez garancija deka ishodot }e bide pozitiven. Tradicionalno, cel na hrvatskite pretpriema~i ostanuvaat Srbija i Bosna i Hercegovina.

IFC INVESTIRA VO GOREWE merikanskata finansiska korporacija IFC }e go dokapitalizira Gorewe so 25 milioni evra i }e odobri zaem od dopolnitelni 50 milioni evra. Upravniot odbor na amerikanskata korporacija IFC dade zeleno svetlo za u~estvuvawe na kompanijata vo dokapitalizacija na slovene~kata kompanija Gorewe. IFC, koj e del od

grupacijata na Svetska banka, }e u~estvuva vo prviot krug na zgolemuvawe na osnovniot kapital na slovene~kiot proizvoditel na aparati za doma}instvo vo koj }e vlo`i 25 milioni evra. IFC, isto taka, na slovene~kata kompanija }e mu odobri zaem od 50 milioni evra i }e sobere drugi banki koi na Gorewe }e mu dadat kredit vo visina od 100 milioni evra.

ALBANIJA SE NADEVA NA 100 MILIONI EVRA OD IZVOZ NA STRUJA d izvoz na elektri~na energija Albanija godinava o~ekuva da inkasira pove} e od 100 milioni evra. Spored Ministerstvoto za ekonomija i energetika, vo prvoto trimese~je godinava se ostvareni prihodi vo iznos od 40 milioni evra od izvoz na energija, dodeka od proda`ba na struja na doma{niot pazar 20 milioni evra. So nenamalena dinamika prodol`uva proizvodstvoto i izvozot i vo mesecite april i maj. Dnevno se proizveduvaat po

27 milioni kilovat-~asovi, a se izvezuvaat po 14,4 milioni. Spored generalniot direktor na albanskata elektrokorporacija, KE[, Muharem Stojku, se o~ekuva izvozot na elektri~na energija, zaklu~no so maj, da dostigne pove}e od 1,8 milijardi kilovat-~asovi. Vo periodot januari-april izvezeni se 1,3 milijardi, dodeka, pak, 100 milioni kilovat-~asovi se depozitirani vo Kosovo, koi }e bidat povle~eni vo letniot period.

Minatata godina vo Hrvatska vlegle 1,9 milijardi evra stranski investicii, a hrvatskite investitori na drugi pazari vlo`ile 912 milioni evra, nezna~itelno pomalku otkolku rekordnata 2008 godina K

24 27.05.2010

SVET BIZNIS POLITIKA

OLI REN: EVROPA ]E STAGNIRA BEZ SERIOZNI EKONOMSKI REFORMI

70% OD KOMPANIITE PLANIRAAT POGOLEMI VLO@UVAWA VO EKOLOGIJATA

vrokomesarot za ekonomski i monetarni pra{awa, Oli Ren, predupredi deka Evropa }e stagnira dokolku vladite na zemjite~lenki na Unijata ne prezemat obemni reformi vo nasoka na pottiknuvawe na stopanskiot rast. Ren prognozira deka bez reformi, rastot vo slednite pet godini nema da iznesuva pove} e od 1,5 % godi{no, a stapkata na nevrabotenost }e ostane na sega{noto visoko nivo. Toj naglasi deka vladite na zemjite-~lenki treba da im olesnat na firmite vo uslu`niot sektor, od frizerite do telekomu-

0% od svetskite pretprijatija so prihodi povisoki od edna milijarda dolari planiraat vo narednite dve godini da gi zgolemat vloùvawata vo borbata protiv klimatskite promeni, pokaà najnovoto globalno istraùvawe. Re~isi polovina od 300 rakovoditeli koi u~estvuvale vo anketata na smetkovodstveno-konsultanskata firma Ernst end Jang izjavija deka do 2012 godina }e vloùvaat me|u 0,5 i 5%

nikaciite, da rabotat i vo drugi evropski dràvi i apelira{e da se sprovede reforma na pazarot na trudot, so {to }e se olesni pronao|aweto rabota. “So pomo{ na ovie merki, do 2020 godina bi moèle da se sozdadat deset milioni rabotni mesta, a stapkata na nevrabotenost bi moèla da se namali na 3%”, smeta Ren.

od prihodite za za{tita na ìvotnata sredina. êtvorica od pet anketirani, ili 82%, navedoa deka vo narednite 12 meseci planiraat da ostvarat vloùvawa vo energetskata efikasnost, dodeka 92% izjavija deka vo toj period tro{ocite za energensi }e bide vaèn faktor pri donesuvaweto odluki za investiciite. “Direktorite se odlu~ni da prezemat merki na poleto na borba protiv klimatskite promeni, iako velat deka toa }e bide

predizvik so ogled na toa deka propisite se razlikuvaat od dràva do dràva”, pokaà istraùvaweto.

VELIKA BRITANIJA SO STROGI MERKI ZA [TEDEWE

ITNA INTERVENCIJA ZA BRZ EKONOMSKI RAST! VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

ovata britanska koaliciska vlada gi objavi prvite merki {to se prezemaat za da se namali golemiot buxetski dolg i pregolemata javna potro{uva~ka. Tie planiraat u{te godinava da skratat 6,2 milijardi funti od dolgot. Ministerot za finansii, Xorx Ozborn, objasni deka stanuva zbor za “itna intervencija” i za nastojuvawe da se vrati doverbata vo doma{nata ekonomija koja se soo~uva so dolg od okolu 160 milijardi funti. Vladeja~kite konzervativci u{te dodeka bea vo opozicija insistiraa vedna{ da se po~ne so krateweto na dolgot i zatvoraweto na “slavinite” na potro{uva~kata vo javniot sector. Nivnite sega{ni partneri vo vladata, liberal-demokratite, smetaa deka taa operacija treba da po~ne duri od slednata godina, za da se stabilizira ekonomijata, no vo koaliciskata vlada tie prifatija da se po~ne u{te sega, kako i da se podgotvi “vonreden buxet” za do krajot na ovaa godina. Zamenik-premierot, Nik Kleg, prizna deka toa }e bide “bolna postapka”, no deka buxetskite kratewa se neminovni. Vo planot za ovaa godina najgolemo {tedewe e napraveno kaj vladinite IT-proekti i programi, kako i kaj ve}e napravenite dogovori. Vkupno dve milijardi funti se predviduva da se za{tedat so otka`uvaweto i odlagaweto na vakvite planovi “za podobro vreme”, a dopolnitelni 1,7 milijardi od drugi vladini proekti {to treba{e da se realziraat ovaa godina so buxetski

pari. Novata vlada gi “zamrzna” site vrabotuvawa vo javniot sektor za neodredeno vreme, vovede za{teda so namaluvawe na t.n. tro{oci od nisko nivo za koi, me|utoa, se izdvojuvaat pove}e od 500 milioni funti, kako i tro{ocite za rabotata na Sovetot za detska za{tita, no go zadrà finansiraweto za u~ili{tata, kako i dava~kite za obrazovanie na mladi me|u 16 i 19 godini koi ne moàt da prodolàt da u~at na visokite {koli i kolexi. Kako {to se o~ekuva{e, novata vlada na Dejvid Kameron ja ukinuva poddr{kata od pove}e od 830 milioni funti za biznisot, a voveduva kratewe na tro{ocite {to odat preku Ministerstvoto za transport za 680 milioni, za obrazovanie 670 milioni, Ministerstvoto za lokalna samouprava i za lokalnite vlasti za 780 milioni. Od lokalnite vladi vo [kotska, Severna Irska i Vels pobara samite da najdat dopolnitelni 700 milioni funti za za{teda na tro{ocite za tamo{nite lokalni potrebi. Ministerot Ozborn, kako i negoviot prv zamenik, liberal-demokratot Dejvid Loz, ja obvinija porane{nata vlada na laburistite za pregolemite tro{ewa i za sozdavaweto na dolgot. No, pretstavnik na sega{nata opozicija povtorno predupredi deka po~nuvaweto so krateweto ovaa godina “lo{o }e se odrazi” vrz britanskata ekonomija i nejzinoto pobrzo oporavuvawe od recesijata. BRITANSKITE MINISTRI NA RABOTA ]E ODAT PE[ ILI SO GRADSKI SOOBRA]AJ Vladata na britanskiot premier Dejvid Kameron objavi deka ministrite nema pove} e da se vozat vo slu`benite

AMERIKANCITE VO PROSEK DOL@AT PO 40.000 DOLARI

ako SAD gleda kriti~ki na finansiskata kriza vo Evropa i Grcija, ameriknskiot buxet ne e premnogu rozov, za {to rakovoditelot na Federalnite rezervi na SAD (FED), Ben Bernanke, povtorno alarmira{e. Na eden od sostanocite na FED vo Va{ington, toj izjavil deka ameriknaskiot buxet, duri i koga ekonomskata situacija i finansiskiot pazar }e se normaliziraat, }e bide na

lo{ pat ako ne se prezemat odgovorni politi~ki merki. Dupkata vo buxetot na SAD e ogromna, a {to e najlo{o, taa postojano se zgolemuva. Momentalno, zadolènosta na amerikanskata dràva iznesuva 13 bilioni dolari, {to zna~i deka sekoj amerikanski gra|anin, vklu~uvaj}i gi i malite deca, dolàt pove}e od 40.000 dolari. Problemot e vo toa {to kamatite na ovie dolgovi tolku mnogu porasnale, {to duri

Vo planot za ovaa godina najgolemo {tedewe e napraveno kaj vladinite IT-proekti i programi, kako i kaj ve}e napravenite dogovori. Vkupno dve milijardi funti se predviduva da se za{tedat so otka`uvaweto i odlagaweto na vakvite planovi “za podobro vreme”, a dopolnitelni 1,7 milijardi od drugi vladini proekti avtomobili, kako {to dosega go pravea toa laburistite, tuku sekoga{, koga toa }e bide mo`no, na rabota }e odat pe{, so gradski soobra} aj, ili naj~esto }e gi delat vladinite vozila na toj na~in {to zaedno }e patuvaat dvajca ili trojca ministri. Ukinuvaweto na ovaa statusna privilegija doa|a samo dve nedeli po sostavuvaweto na novata koaliciona vlada na konzervativcite i liberaldemokratite, i taa e ozna~ena kako sostaven del od novite merki za namaluvawe na javnata potro{uva~ka i na

tro{eweto na buxetskite sredstva. Prviot paket-merki za namaluvawe na 6,2 milijardi funti od godi{nata potro{uva~ka, so koj se opfateni pove}e sektori od javnata potro{uva~ka, so koj se zamrznati site novi vrabotuvawa vo javnata administracija, a kratewe ima i vo delot na privilegiite na dr`avnite funkcioneri, od {to ne se izzemeni i ~lenovite na vladata, kako {to najavi ministerot za finansii, Xorx Ozborn, se samo voved vo poostrite

re{enija {to }e sleduvaat ponatamu vo tekot na ovaa godina i posebno vo 2011 godina. Pove}eto od niv bea najaveni vo govorot na britanskata kralica Elizabeta vo Vestminster, so koj, po tradicija, se ozna~uva po~etokot na politi~kata rabota na noviot sostav na parlamentot, po izborite od 6 maj. Me|u politi~kite reformi vo govorot na kralicata bea nabroeni u{te i namerata na novata vlada da go ozakoni planot site idni spogodbi za institucionalni

reformi na Evropskata unija da se ratifikuvaat samo po odrùvawe na referendum. Vladata najavi otkaùvawe od kontroverzniot plan na prethodnata laburisti~ka vlada za izdavawe na li~ni karti za site ìteli na Velika Britanija kako merka za vra}awe na ~ovekovite slobodi vo zemjata, a navesti i natamo{no zaostruvawe na prilivot na imigranti od zemjite koi ne se ~lenki na EU. Kako svoja najva`na rabota vladata na Kameron, sepak, ja navede presmetkata so golemiot vnatre{en dolg na zemjata, namaluvaweto na buxetskata potro{uva~ka i sozdavaweto uslovi za obnova na ekonomskiot rast na zemjata. Me|u vladinite prioriteti vo slednite meseci spa|aat i reformite vo obrazovanieto i policijata, vo socijalnata politika, kako i vo zgolemuvaweto na ovlastuvawata {to, spored Zakonot za devolucija, gi ima lokalniot parlament vo [kotska. Vladata najavi nov buxet za 22 juni ovaa godina, {to go ozna~uva kako interventno re{enie za stabilizacija na doma{nata ekonomija. Opozicionite laburisti ostro gi kritikuvaa novite vladini merki za namaluvawe na potro{uva~kata, a osobeno delot za poddr{ka na biznisot. Spored privremeniot lider na laburistite, Hariet Harman, stanuva zbor za “rizi~en poteg” koj bi moèl da ja turne Velika Britanija vo nova recesija. Prolaburisti~kiot "Gardijan" tvrdi deka ministrite ne se zadovolni so re{enieto da im se ukine pravoto na koristewe slu`beni avtomobili, a otkriva i deka na vakvata odluka bile gnevni i voza~ite na brojnite vladini vozila, koi sega bi moèle da ostanat bez rabota.

VOLKSVAGEN JA PREZEDE KOMPAMNIJATA ITALDESIGN GIUGIARO i ako bi do{lo do uspe{en ekonomski rast, tie ne bi se vratile. Dr`avata vo slednite dve godini s$ pove}e }e odi vo minus. Kako merka na pretpazlivost, amerikanskata vlada ja postavila granicata na zadol`enost na 14,3 bilioni dolari. Kako pri~ini za s$ pogolemite tro{oci, {efot na FED gi navel zgolemenite tro{oci vo zdravstvoto, kako i stareeweto na naselenieto.

ermanskiot avtomobilski gigant, Volksvagen, ja prezede italijanskata dizajnerska kompanija, Italdizajn Xuxijaro (Italdesign Giugiaro) koja treba da pomogne vo redizajniraweto na avtomobilite. Od germanskiot avtomobilski proizvoditel soop{tija deka 90,1% od udelot na italijanskata dizajnerska kompanija so sedi{te vo Torino, vo

koja {to rabotat 800 lu|e, }e bide prezemena od podru`nicata na Volksvagen- Lamborxini, dodeka ostanatite akcii }e ostanat vo sopstvenost na familijata Xuxijaro. Vo sedumdesettite godini na minatiot vek, direktorot na dizajnerskoto studio, Xorxeto Xuxijaro ja dizajniral Mark 1 verzijata na “volksvagen golf”, glavniot masoven

model na germanskata kompnija, kako i prvata familijarna limuzina, “volksvagen pasat” i “audi 80”. Vo soop{tenieto se naveduva deka kone~noto prezemawe na dizajnerskata kompanija zavisi najmnogu od dozvolata na Evropskata komisija. Xuxijaro i Aldo Montovani, vo 1968 godina go osnovale torinskoto dizajnersko studio.

SVET BIZNIS POLITIKA FT: ISTO^NOEVROPSKITE ZEMJI PODOBRO JA IZDR@UVAAT KRIZATA sto~noevropskite zemji, bilo da se vrzani za evroto ili da se podaleku od zaedni~kata evropska valuta, podobro ja izdrùvaat krizata vo koja se nao|aat 16-te ~lenki na evrozonata i sega{nata buxetska prezadolènost na del od niv, pi{uva “Fajnen{el tajms”. Situacijata vo Polska i vo ê{ka, koi ne se vo evrozonata, no i koi svoite nacionalni valuti gi nemaat vrzano za evroto, mnogu podobro minuvaat vo sega{nata kriza vo Evropskata

unija, od dràvite koi sakaat da se priklu~at na evrozonata, kako onie koi se ve}e vo EU, taka i onie koi samo imaat status na zemji-kandidati. Ovie dràvi imaat golemi dolgovi napraveni vo evra, a nivnata ekonomija ve}e sega e „prili~no evroizirana”. Spored londonskiot vesnik, najtipi~en primer za toa e Hrvatska koja ne e nitu vo EU, a ve}e sega ja ima evroizirano dràvata. Kako drug negativen primer se poso~uvaat Bugarija i Letonija koi ne se vo

EU E NAJAMBICIOZNA VO BORBATA PROTIV KLIMATSKITE PROMENI

U v~era pretstavi nov plan za borba protiv globalnoto zatopluvawe, koj }e ja angaìra Velika Britanija i celata Unija so najambicioznite celi vo svetot. Planot predviduva celosno zgolemuvawe na stepenot na namaluvawe na emisiite na {tetni gasovi vo izminatata decenija, objavi britanskiot vesnik Tajms. “Evropskata komisija e re{ena da gi proturka namaluvawata na emisiite {tetni gasovi i pokraj finansiskite te{kotii vo Unijata i pokraj toa {to toa }e ja zadolì Velika Britanija i drugi ~lenki na EU da naloàt daleku pogolema finansiska teìna na industrijata otkolku {to se predviduva vo drugite golemi ekonomii”, pi{uva vesnikot. Spored kopija od dokumentot na EK, do koja do{ol Tajms, planot predviduva namaluvawe na emisiite {tetni gasovi za 30% do 2020 godina od nivoata vo 1990 godina i }e ja ~ini EU dopolnitelni 33 milijardi funti do 2010 godina. Sega{nata cel od 20% ve}e ~ini 48 milijardi funti. EK soop{tuva deka poniskiot stepen stanal polesno dostigliv poradi recesijata, koja dovede do pad na emisiite vo EU so pove}e od 10% minatata godina, bidej}i iljadnici fabriki bea zatvoreni ili go namalija svoeto proizvodstvo. Emisiite minatata godina ve}e dostignaa 14% pod nivoata od 1990 godina.

KINA I SAD SE ZALO@ IJA ZA POGOLEMA EKONOMSKA SORABOTKA AD i Kina se zaloìja za pobliska sorabotka vo oblasta na finansiskoto regulirawe i za{tita na ~ovekovata okolina, no ne ostvarija nikakov pogolem napredok po pra{aweto za nesoglasuvaweto okolu kursot na kineskata valuta, otkako dvodnevniot Strate{ki i ekonomski dijalog na visoko nivo, go zaseni zategnatosta me|u dvete Korei. Kina se soglasi da ja izmeni politikata na promovirawe na doma{niot tehnolo{ki razvoj, koj, spored Va{ington i drugi zemji, moè da go blokira pristapot na stranskite kompanii na kineskiot pazar. Amerikanskite pretstavnici ukaàa deka Va{ington i natamu e zagrièn poradi takvata kineska politika, poradi {to tie dve zemji }e odràt novi pregovori za toj problem vo tekot na narednite meseci. “Ovaa runda-dijalog ne gi re{i site na{i problemi, no donese konkretni rezultati”, ukaà dràvniot sekretar na SAD, Hilari Klinton, po zavr{uvaweto na godi{niot dvodneven dijalog na dvete zemji.

27.05.2010

HONDA GO ZGOLEMI PROIZVODSTVOTO VO KINA aponskiot avtomobilski gigant, Honda Motor, najavi zgolemuvawe na godi{noto proizvodstvo vo Kina za 28%, na 830,000 vozila.Izvr{niot direktor na Honda, Takanobu Ito, isto taka najavi i pretstavuvawe na dva novi modeli. Guangqi Honda Automobile Co., kineskiot “xoint ven~r vo sopstvenost na Honda i Guangzu Automobile Grup, }e go zgolemi proizvodstvoto vo fabrikata vo gradot Zeng~eng,

evrozonata, no se cvrsto vrzani za evroto, pa sega se nao|aat vo te{ka situacija. Toa e u{te eden dokaz deka fiskalnata situacija vo ekonomiite na zemjite od Isto~na Evropa sega e „pozdrava” otkolku vo dr`avite {to se vo evrozonata, no gledano vo celina, zemjite koi vlegoa vo EU na 1 maj 2004 godina, kako i onie koi pretendiraat da bidat del od Unijata, s$ u{te silno veruvaat vo evroto, bez razlika na aktuelnata kriza so buxetskite dolgovi, zaklu~uva vesnikot

na 240,000 vozila godi{no. Japonskiot avtomobilski proizvoditel, koj vo svoeto proizvodstvo gi vklu~uva i modelite na Tojota i Nisan, go zgolemuva svoeto proizvodstvo vo Kina, najmnogu so cel da se iskoristat prednostite na brzoraste~kiot pazar, vo zemjata so najmnogubrojna populacija na svetot. Spored nekoi od procenkite, isporakite na vozilata vo Kina, ovaa godina bi mo`ele da porasnat za 17%, na 16

milioni vozila. Ovaa godina, Honda planira da ja zgolemi proda`bata na kineskiot pazar za 9%, na 630.000 vozila.

17.03.2010 25

26 27.05.2010

PATOT DO USPEHOT

XUDI MEKGRAT DIREKTORKA NA MTV NETWORKS

DAJTE MUZIKA! ]e uspee li g-|a Mekgrat da go odr`i uspehot na legendarniot muzi~ki TV-kanal, koj za dve decenii stana ogromna mediumska imperija. Xudi Mekgrat znae deka }e treba da vodi vojna na dva fronta: eden za gleda~ite, drugiot za oglasuva~ite. Ova vtoroto zna~i deka mora da se bide mnogu pofleksibilen koga stanuva zbor za kontrolata vrz sodr`inata na Internetot. Mekgrat e sigurna deka znae kako da go napravi toa IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

udi Mekgrat veruva deka “promena mora da ima vo sekoja DNK, li~na i profesionalna”. Kako glaven izvr{en direktor na MTV Networks, oddel na Viacom, amerikanska mediumska grupacija, taa s$ u{te be{e ta`na {to edna od najdolgove~nite {ou-programi na MTV, ”Total Request Live”, neodamna dojde do svojot kraj. Desetgodi{noto TV-{ou, koe {to prikaùva{e muzi~ki spotovi, be{e edno od najomilenite programi na MTV. No, izminative nekolku godini emisijata po~na popoleka da stanuva demode, so ogled na toa {to gleda~ite moàt lesno da gi najdat istite spotovi na Internet. Na 16 noemvri, Mekgrat im se pridruì na muzi~kite yvezdi i personalot na MTV vo kompaniskoto studio na Tajms Skver vo Wujork za da ja ispratat poslednata emisija, tri~asovna posveta na ona {to be{e stariot na~in na rabota na MTV. Zada~ata na Mekgrat e da najde forma kako MTV da prodolì so novi na~ini na rabota vo erata koga caruva Internetot.

Kompanijata kade {to taa ja ima pominato svojata kariera, dosega ne e imuna na promeni. MTV Networks poseduva 150 televiziski kanali, vklu~uvaj} i gi MTV, Comedy Central i Nickelodeon i 390 veb-sajtovi. Firmata po~na so rabota vo 1981 godina kkao kanal {to emituva{e muzi~ki video-spotovi, no denes MTV Networks nudi i komedii, realiti {ou-programi, detski emisii, crtani filmovi, videoigri i dr. OD PI[UVA^ NA GOTVA^KI RECEPTI, DO PRV ÔVEK NA LEGENDARNATA TV-STANICA Mekgrat porasnala vo Skrenton, Pensilvanija, vo semejstvo {to oboàvalo xez, i taa sonuvala da pi{uva za muzikata vo poznatiot magazin “Roling Stoun”. Po diplomiraweto vo 1978 godina se preselila vo Wujork i se vrabotila vo “Madmoazel”, spisanie za èni, koe sega ve}e ne se izdava. Po~nala so pi{uvawe na kujnski recepti, iako ne znaela da gotvi. Otkako napravila gre{ka vo eden od receptite i dobila poplaki od ~itatelite, se prenaso~ila kon pi{uvawe za moda i zabava. Nejzinoto iskustvo vo raboteweto za ènski magazin ja donelo poblisku do muzikata, no nikoga{ do “Roling Stoun”. Preku nekoi kole{ki slu{nala za malata, inovativna kom-

panija, koja {totuku po~nala so rabota, nare~ena MTV. Vo toa vreme taa pretstavuvala eden edinstven kabelski TV-kanal, dostapen za gledawe samo vo Wu Xersi. Mekgrat ne znaela ni{to za rabotata vo televizija, no noviot koncept & se videl neodoliv. Bob Pitman, osnova~ot na MTV, bil impresioniran od nejzinata kreativnost za koja smetal deka }e ja odrì kompanijata inovativna i postojano sveà. Ja angaìral kako kopirajter i taa go po~nala svojot pat niz kompaniskata hierarhija. Za vreme na nejzinoto “dolgo i bavno polzewe kon vrvot”, kako {to samata miluva da go nare~e, Mekgrat se fokusirala na privlekuvawe talenti i pomagawe da se izbere kreativna programa. Otkako stana glaven izvr{en direktor vo 2004 godina, Mekgrat ja naso~i kompanijata da raste vo novi pravci. Taa se fokusira{e na me|unarodnata ekspanzija, zgolemuvaj}i go brojot na zemji {to gledaat MTV kanali na 162. (Programite se prenesuvaat na 33 jazici). Taa, isto taka, se obide da gi diverzificira izvorite na prihodi na MTV. Pod nejzino vodstvo, kompanijata obrnuva pogolemo vnimanie na dizajnirawe i proda`ba na proizvodi za {iroka potro{uva~ka, kako igra~ki i obleka. Isto taka,

Otkako stana glaven izvr{en direktor vo 2004 godina, Mekgrat ja naso~i kompanijata da raste vo novi pravci. Taa se fokusira{e na me|unarodnata ekspanzija, zgolemuvaj}i go brojot na zemji {to gledaat MTV kanali na 162. taa go prepozna potencijalot na videoigrite. Vo 2006 godina MTV go kupi Harmonix, proizvoditel na takvi igri. Partnerstvoto rezultira{e so ”Rock Band”, igra {to stana golem hit i se prodade vo sedum milioni kopii. MTV dobro ja poznava svojata mlada publika, no istovremeno se bori da go zadr`i nivnoto vnimanie. Lu|eto na koi {to MTV otsekoga{ im se obra} ala se isti kako onie {to sega go pominuvaat svoeto vreme na Facebook ili MySpace i gledaat video-klipovi na YouTube. Mekgrat ja opi{uva publikata na MTV kako generacija na mladi lu|e {to se naviknati da ja dobivaat sodr`inata {to ja sakaat, koga i da ja posakaat. Vo poslednive nekolku godini

MTV Networks mora{e da se natprevaruva so site mediumski sodrìni bazirani na Internet za da ja zadrì lojalnosta na svoite gleda~i i oglasuva~i. Kompanijata ja zgolemi ponudata na digitalna sodrìna vo golema mera, no dali }e bide sposobna da se menuva dovolno brzo za da gi zadovoli vkusovite na potro{uva~ite so internetnaviki? Xudi Mekgrat znae deka }e treba da vodi vojna na dva fronta: na eden za gleda~ite, drugiot za oglasuva~ite. Ova vtoroto zna~i deka mora da se bide mnogu pofleksibilen koga stanuva zbor za kontrolata vrz sodrìnata na Internetot. Mekgrat e sigurna deka znae kako da go napravi toa.

MARKETING

27.05.2010

[TO PRAVITE KOGA ]E VE ODBIJAT ZATOA [TO CENATA IM E PREVISOKA?

uri i da rabotite vo proda`ba samo edna nedela, sigurno ste go ~ule ova odbivawe: “mi se dopa|a, no skapo mi e”, od najmalku eden potencijalen nov klient. Ili pak moèbi ste go ~ule kaàno na sledniot na~in: “navistina sum zainteresiran, no siguren sum deka moàm da go najdam za poniska cena na nekoe drugo mesto”. Sekoj saka cenkawe, no ne sekoj veruva deka bi moèle da go dobijat Va{iot proizvod ili usluga na drugo mesto za poniska cena. Mnogumina koi ja koristat ovaa re~enica nikoga{ nema da go investiraat svoeto vreme predvideno za kupuvawe za da najdat podobra cena na drugo mesto, toa go pravat samo za da ja testiraat va{ata mo`nost i volja za namaluvawe na cenata. Kako da se snajdete vo vakva situacija? Zapo~nete so razmisluvaweto deka mnogumina se pla{at da se odvojat od svoite pari. Parite se vo relacija so sigurnosta, bez razlika dali barate 100 den. ili pak 100.000 denari za Va{iot proizvod ili usluga. Lu|eto se sre}ni koga gi tro{at svoite pari samo koga }e uvidat deka dobivaat pogolema vrednost dokolku go poseduvaat Va{iot proizvod ili usluga otkolku da gi zadràt vo xebot svoite pari. Tokmu na toa nivo na mislewe treba da go odnesete potencijalniot klient pred da

pomisli da donese odluka za kupuvawe. Koga klientot Ve odbiva kako rezultat na cenata, prvata rabota koja treba da ja napravite e da ja vratite topkata. Toplo kaète, “Mislite deka ~ini premnogu?” Ili }e se sloì so Vas ili }e se dvoumi, razmisluvaj}i zo{to go kaàl toa. Dokolku se sloàt, pra{ajte gi kolku bi mislele tie deka bi trebalo da platat za odredeniot proizvod ili usluga, potenciraj}i gi kvalitetite i benefitite od istiot. Navedete gi benefitite od proizvodot ili uslugata nakratko. Toa {to go pravite e gradewe na vrednost za da go namalite otporot koj go predizvikale parite. Koristete termini za sopstvenost koga razgovarate za proizvodot ili uslugata. Morate da imate izgradeno vrska za da go objasnete kvalitetot i da go imate prezentirano proizvodot, pred da Ve odbijat. Za da ne diskutirate za “proizvod “ pove}e, tuku za “proizvodot” i negovite benefiti. Koga pristignuvate doma so svojot nov avtomobil koj ne pravi vreva, nema li da bidete sre}ni {to za promena sosedite ne Ve slu{anale kako si doa|ate?” Samo zamislete ja gordosta koja Va{eto dete }e ja po~uvstvuva koga }e vi ja pokaè kni{kata so odli~ni ocenki, a napreduvaweto e rezultat na uspe{nite

podu~uvawa od strana na tutorot.” Zarem nema da po~uvstvuvate olesnuvawe koga }e ~uete deka Va{ata majka nema da mora pove}e da se griì za nosewe na namirnicite i izvr{uvawe na doma{nite raboti? Dokolku s$ u{te ne popu{taat i ja obvinuvaat visokata cena, kaète: ”Moèbi e vistina deka moète da najdete sli~en proizvod ili usluga po poniska cena od na{ata. Na krajot na krai{tata, vo dene{nata ekonomija, sekoga{ sakame da dobieme pove}e za na{ite pari. Vistinata e deka nau~iv so tekot na iskustvoto deka najevtinata cena ne e sekoga{ ona {to se bara. Mnogumina baraat tri raboti koga investiraat: 1. Najdobar kvalitet; 2. Najdobra usluga; i 3. Najniska cena. S$ u{te ne sum sretnal kompanija koja moè da go obezbedi najdobriot kvalitet so najdobra usluga po najniska cena. Qubopiten sum, za Va{e dobro, koja od ovie tri raboti bi sakale da ja zanemarite? Kvalitetot? Uslugata? Ili, niskata cena?” Nikoj ne saka da poseduva proizvod so slab kvalitet. A dobrata usluga e sekoga{ va`na. Ovie zborovi pomagaat da se minimizira pra{aweto za cenata. Dokolku se raboti za poskap proizvod ili usluga, bi trebalo da determinirate

kolku pomalku bi platile za da go poseduvaat proizvodot ili uslugata. Koga }e kaàt, “~ini premnogu”, vie odgovorete deka denes mnogu raboti ~inat pove}e i pra{ajte gi kolku premnogu mislat deka ~ini. Dokolku razlikata vo cenata e nekolku iljadi denari, izgradete ja vrednosta na proizvodot u{te edna{. Dokolku visinata e golema, toga{, obidete se so strategijata namaluvawe do apsurdnost. Vaka: Da re~eme deka se raboti za proizvod koj ~ini 1.000 evra. Sledno, precizirajte kolku vreme }e go zadràt ili koristat proizvodot ili uslugata. “Dokolku sakate da investirate vo novi kabini za Va{ite toaleti, kolku vreme mislite deka bi uìvale vo niv? Planirate da ostanete vo svojot dom najmalku 5 godini?” Naterajte gi da Vi dadat brojka. Podelete ja taa brojka za da dobite cena na godi{no nivo. Dokolku se raboti za 5 godini, se raboti za 200 evra godi{no ili skoro 17 evra mese~no. Objasnete im ja matematikata. Moète da im podadete i kalkulator za samite da presmetaat. Lu|eto veruvaat vo brojki dokolku samite gi ispi{uvaat. Da namalite u{te pove}e, podelete i za 30 dena vo mesecot. Sega 1.000 evra stanuvaat 50 centi za den. I toga{ treba da kaète: “Dali navistina mislite deka treba da se li{ite od zadovolstvoto da uìvate

vo ovie prekrasni kabini vo narednite 5 godini od Va{iot `ivot za 50 centi dnevno? Toa e pomalku otkolku {to davate za sok ili nekoj drug pijalak dnevno. Ovaa strategija ja stava golemata vrednost ili cena vo dnevna perspektiva koja e polesna za zamisluvawe. Dokolku pomislat deka e vozmo`no, nivnoto dvoumewe naj~esto ja gubi silata i go vr{at kupuvaweto. CSA Speakers @ Triple S e pretstavni{tvo na CSA Celebrity Speakers Associates, koe operira na teritorija na Makedonija, Hrvatska, Srbija i Slovenija. Vi pomagame da pristapite kon najzna~ajnite svetski biznismeni, akademci i politi~ari i da gi napravite del od uspe{nata prikazna na Va{ata kompanija

28 27.05.2010

MARKETING

MENAXIRAWE SO KRIZI

БRЗО PRIZNAJTE JA GRE[KATA PR (Public Relations) kriza e nastan, glasina ili prikazna {to potencijalno moè da vlijae na va{ata reputacija, imix ili kredibilitet na negativen na~in. Primerite vklu~uvaat s$: od limenki so pivo vo koj e pronajdena {nola za kosa, kontaminirani jabolka, pa do sudski tu`bi pokrenati zaradi polova diskriminacija ili seksualno maltretirawe na rabotnoto mesto. Pove}eto od malite biznisi veruvaat deka “PR krizite” se grià samo na golemite kompanii, no kriza od vakov tip moè da pogodi kakva bilo organizacija vo koe bilo vreme. ko smetate deka va{iot mal ili sreden biznis, daleku od o~ite na javnosta, e imun na kriza, toga{ gre{ite. Pomalite kompanii, {to ~esto se potpiraat na eden ili dva klu~ni klienti, moè da go zagubat toj biznis dodeka trepnat. Za da se izbegne toa, treba da imate plan za spravuvawe so sekoja potencijalna kriza {to moè da se slu~i. Kolku {to se podobro podgotveni, pogolemi vi se {ansite da ja preìveete eventualnata kriza, bez ogled kolkavi se {ansite taa da se slu~i. Ako ste skepti~ni vo vrska ova pra{awe, imajte go slednovo na um: Mnogu kompanii imale samo edna kriza, bidej}i prvata kriza so koja se soo~ile gi isfrlila nadvor od biznisot. Prvoto pravilo vo slu~aj na PR kriza e: Prosledete gi informaciite brzo i navremeno. Kolku pobrgu im gi soop{tuvate faktite na `rtvite,

investitorite, akcionerite, i ostanatata javnost, vo golema mera }e vlijae na toa kako }e se izvadite od kriznata situacija. Eve nekolku klu~ni pravila za odnesuvawe vo vreme na PR kriza: Sekoga{ kaùvajte ja vistinata Ne ja doveduvajte javnosta vo zabluda so kriewe na fakti i neiskrenost Bidete podgotveni. Imajte plan za komunikacija vo fiokata u{te pred da se slu~i nekakva katastrofa. Ne ~ekajte da se slu~i, pa toga{ da velite “A, sega {to }e pravime?” Pokaète deka vi e grià. Pokaète so~uvstvo Reagirajte brgu. Ne stojte kako skameneti Donesuvajte brzi i precizni odluki. Ako ima potreba da potro{ite pari za da ja ras~istite situacijata, potro{ete gi vedna{, dodeka s$

u{te izgleda deka e toa va{a odluka, a ne podocna, koga site }e mislat deka ste go napraivle toa pritisnati od javnosta Nikoga{ ne ja davajte izjavata “Nemam komentar”. Ako nemate odgovor, kaète go toa i potoa najdete go odgovorot. Odgovarajte na site telefonski povici od novinarite, najitno {to moète. So sekoja minuta {to ja gubite izbegnuvaj}i da odgovorite na obvinenijata i {pekulaciite, ja pravite situacijata da se vlo{uva so eksponencijalen rast. Ne gi izbegnuvajte preskonferenciite. Iskoristete ja sekoja mo`nost da zastanete pred kamerite i da ja kaète va{ata prikazna. Priznajte ako ste zgre{ile, izvinete se, objasnete kako }e go sredite toa i potoa napravete go toa {to ste go vetile. MENAXIRAWE NA KRIZATA Dokolku po~uvstvuvate deka ima nekoj problem vo va{iot biznis, i va{a zada~a e da se spravite so mediumskata izloènost na kompanijata {to moè da na{teti na nejzinata reputacija, zemete dlabok zdiv, smirete se i sprovedete gi slednive taktiki na delo: Storete s$ {to e vo va{a mo} so cel da gi priberete site potrebni fakti {to se odnesuvaat na krizata i obratete & se na javnosta na otvoren i iskren na~in. Prezemete gi potrebnite merki za brzo re{avawe na situacijata bez da gi zagrozite integritetot i bezbednosta na va{ata kompanija, sorabotnicite i klientite. L

Nazna~ete tim za komunikacija {to }e donesuva odluki i odreduva politiki vo vreme na kriza. Timot treba da gi vklu~uva glavniot izvr{en, operativen i finansiski direktor, PR menaxerot, marketingmenaxerot i menaxerot za gri`a za korisnici. Educirajte gi vrabotenite, osobeno menaxerite od najvisoko i sredno nivo, za procedurite vo vreme na kriza. Vospostavete komunikaciski strategii vo vreme na krizni situacii. Nazna~ete soodveten portparol. Napravete presmaterijali. Prosledete gi va{ite reakcii do site klu~ni grupi od javnosta: vrabotenite, vladinite agencii, klientite i mediumite. Za celo vreme na krizata,

ne dozvoluvajte da se kreira percepcija vo javnosta deka va{ata organizacija ne e zagri`ena ili go gubi integritetot. Otkako }e pomine krizata, sostavete post-krizen izve{taj. Toj treba da gi vklu~i pri~inite za krizata, obemot i tonot na mediumskoto pokrivawe, merkite {to se prezemeni da se re{i krizata, sugerirani izmeni vo kompaniskite politiki i proceduri so cel da se izbegnat sli~ni krizni situacii vo idnina. Otkako ste gi nadminale kratkoro~nite opasnosti po kompanijata, rabotete na izgradbata na dobriot imix {to go imate kaj sekoj od klu~nite segmenti od javnosta na dolg rok.

KULTURA

27.05.2010

EVROVIZIJA

\OKO NE SE OMRESTI VO OSLO SILVANA JOVANOVSKA jovanovska@kapital.com.mk

i{to novo. Povtorno ne vlegovme vo finale, no ovojpat nezadovolstvoto {to ne vlegovme ne be{e samo na{e, tuku na site. Nastapot na \oko be{e odli~en, a politikata povtorno si go napravi svoeto. I pokraj “kiksovite” na na{ata delegacija, vo Norve{ka bevme milenici na site, a toa go pokaà i voditelot Erik Solbaken koj pred nastapot na Makedonija ja otkop~a svojata ko{ula i pod nea ima{e maica so makedonskoto zname. Pred da ja obvinime evroviziskata politika, treba da se pogledneme sebesi i da ras~istime so nekoi raboti, kako na primer MTV (Makedonskata televizija). Od godina vo godina pravi s$ pogolemi gre{ki koi se kobni za na{ite pretstavnici na koi avtomatski se prefrluva vinata koga nema da vlezeme vo finale. Moèbi za niv ne bilo va`no da imame preveduva~, no toa ispadna golem problem koj }e bide minus vo karierata na \oko, koj {to ne e vinoven {to ne go znae angliskiot jazik. Komentarite na “komentatorkata” na Evrovizija, voop{to ne bea na mesto. Istata "komentatorka" ve}e nekolku godini ja “prenesuva” manifestacijata (od studioto na MTV) i moè da se kaè deka ja prenesuva navistina siroma{no i bez nekoi fakti, a na momenti duri i iritira, pa svesni sme deka pove}emina Evrovizijata ja sledat na nekoja od televiziite na kabelska za da ne mora da ja slu{aat. Nejziniot zavr{en komentar be{e deka treba da se napravat nekoi promeni, najmnogu kaj makedonskite novinari koi ne mu dale poddr{ka na \oko! Novinarite go poddrùvaa pretstavnikot u{te od prviot den (kako i sekoja godina), no ja kritikuvaa MTV, pa zatoa toa be{e interpretirano kako \oko da nema poddr{ka... ODLIÊN NASTAP, PRESUDI POLITIKATA [to se odnesuva na nastapot, koreografijata be{e odli~na i iscrpena do maksimum kolku {to dozvoluva{e pesnata, devojkite izgledaa provokativno i potsetuvaa na “Pusiket dols”, Bili Yver be{e dobar, gitaristot isto taka, a za \oko samo pofalbi. Interpretacijata be{e odli~na, negoviot talent e odamna dokaàn. Se potrudi na najdobar na~in da ja pretstavi Makedonija i uspea

Voditelot Erik Solbaken gi iznenadi site so maicata so makedonskoto zname

Na vakov na~in se pravat {egi na smetka na \oko, koj ovojpat e vo “ulogata na sirena”

Konzervata na \oko

Makedonija ne vleze vo finale, no }e ostane zapametena, dali po odli~nata makedonska ve~er, dali po vokalnite sposobnosti na \oko ili po negovoto ~uvstvuvawe kako riba, ne e va`no. Va`no e {to site se soglasni deka ovojpat Evropa zgre{i vo istoto. Nemu mu ostanuva iskustvoto, pro{etkata niz Evropa i, sekako, ribata koja }e go sledi niz celata kariera. Kako i da e, s$ na s$ ovaa

godina Makedonija }e ostane zapametena, dali po odli~nata makedonska ve~er, dali po vokalnite sposobnosti na \oko ili po negovoto ~uvstvuvawe kako riba, ne e

FENOMENOT NA \OKO

va`no. Va`no e {to site se soglasni deka ovojpat Evropa zgre{i... A, za ostanatite interesni detali sleduva poslikovito pretstavuvawe vo prodol`enie.

Po intervjuto na \oko Taneski, vo Makedonija se krena golema pra{ina. Vedna{ se oglasi narodot na Fejsbuk. Se napravija mnogu grupi i vicevi za nego od koi pove}eto imaa komi~na sodrìna, a onie koi sakaa da ozboruvaat, dobija mesto kade {to }e moàt da go storat toa. Se pojavija mnogu sliki so animacii, spotovi i {to u{te ne, a seto toa sega ve}e izgleda pove}e simpati~no, otkolku tragi~no kako {to mnogumina go sfatija. “I feel like a fish” ima 7.850 oboàvateli, a vo objasnuvaweto na grupata pi{uva: Mi smrdi na posledno mesto.... Najverojatno od ribata “\oko Taneski – We No Speak Americano” ima 6.100 ~lenovi i komentarite pove}e se na smetka na makedonskiot narod i pi{uvaat komentari i vicevi. Iako site go poddrùvaat \oko, vicevite za nego ne izostanuvaat ni na ovaa grupa “\oko d fi{ Taneski (centralna baza na fakti i vicevi)” ima 3.415 ~lenovi kade {to se pi{uvaat vicevi za \oko, a nekoi duri i go poistovetuvaat i go narekuvaat makedonskiot âk Noris “I will speak MACEDONI[“ ima 2.800 ~lenovi i e nameneta za raperot Bili Yver “Da go poddrìme \oko Taneski na Evrovizija da nastapuva vo AKVARIUM” ima 4.100, a vo opisot na grupata pi{uva \oko Taneski =Ariel

VICEVI I FAKTI ZA \OKO TANESKI Zo{to ima{e poplavi zimoska vo Ohrid? Zatoa {to \oko se molel na angliski Si bil eden xandar i si fatil zlaten \oko Omilena igra na \oko mu e Fishville Samo \oko moè da go natpliva âk Noris Omilena kniga na \oko mu e “Dead in the water” \oko Taneski go prati âk Noris vo penzija Vladata na Norve{ka se izvinuva {to ne moè da ni go vrati po voden pat....}e go pu{ti po konzerva Koga \oko saka da gleda nekoj dobar horor odi vo prìlnica za ribi Mi se jadat bonboni Xokomens frend (Fishermen’s friend) Kako se vika }erka mu na \oko? - Ikra [to si vo horoskop? - Riba... Posle 100 godini: [to si vo horoskop? - \oko Taneski Sinot ja pra{uva majkata: -Mamo, mamo {to }e ima denes za ru~ek? - \oko so kompir~iwa sine! Na \oko neostvarena qubov mu e Tuna

7.800

~lenovi na Fejsbuk ima grupata za \oko Taneski – I feel like a fish -

EVROVIZISKI FAKTI I BROJKI

Iako Norve{ka ni ponudi dosta poskromno izdanie na Evrovizija otkolku {to sme naviknati (godinava bea potro{eni pomalku od 20 milioni evra), interesot za nea kaj narodot ne e namalen. Naprotiv, se zgolemil za 30%, odnosno posetenosta na oficijalnata evroviziska internet-stranica e pogolema od 14 milioni samo vo prvite ~etiri meseci od 2010-ta godina. Na JuTjub, pesnite, spotovite i probite na pretstavnicite gi gledale pove}e od 16 milioni posetiteli, a Fejsbuk-stranata na Evrovizija ima pove}e od 82.000 poddrùva~i. Glasaweto se odviva{e na princip 50-50, odnosno od sekoja zemja ima pet~leno ìri koe gi ima ednite 50%, a ostanatite im pripa|aat na SMS-glasovite (u{te eden povod za diskutirawe e noviot na~in na glasawe). TELENOR ARENA Arenata na koja ovaa godina se odrùva Evrovizijata e otvorena vo mart 2009-ta godina. Nameneta e za sportski natprevari, no se prilagoduva i za koncertni nastani. Za nejzinata konstrukcija i dobivawe na celosniot izgled bea potro{eni 585 milioni evra. Arenata Telenor na Evrovizija ja sledat 23 kameri i 4.500 reflektori. Salata ima kapacitet od 23.000 posetiteli koga e nameneta za koncerti, a okolu 15.000 koga vo nea se odrùva sportski nastan.

SPORTLIFE

30 27.05.2010 TRANSFERI

DESETTE NAJBARANI NA FUDBALSKIOT PAZAR SR\AN IVANOVI] ivanovic@kapital.com.mk

oobi~aeno, golemite fudbalski transferi vo godinata koga se igra svetskoto prvenstvo se odlo`uvaat do krajot na Mundijalot, kade {to, kako po pravilo, blesnuvaat po nekolku novi yvezdi. No, na pogolemiot del od ekipite ne im se ~eka krajot na planetarniot {ampionat, nitu, pak, sakaat u{te pove} e da im se zgolemi cenata

Inter aedno so Muriwo, vo Real Znapa|a~ot se o~ekuva da zamine i na Inter, Diego Milito. Argentinecot dolgo vreme e neopravdano zapostaven od mediumite, koi redovno odbegnuvaa da go vpi{at vo redot na najgolemite yvezdi. Sepak, bleskavite partii vo dresot na Inter ovaa sezona i, se razbira, dvata gola postignati vo finaleto od Ligata na {ampionite go isfrlija na samiot vrv na transfer-`elbite. Ostanuva da se vidi kolkava }e bide visinata na obes{tetuvaweto {to Inter }e go opredeli za Milito. No, minatoto n$ u~i deka nitu edna suma na pari ne e previsoka za Real Madrid.

DAVID VIQA 5 Valensija

DAGLAS MAJKON

Inter

ade odat Portugalecot i K Argentinecot, tamu i Brazilecot. Daglas Siseindo Majkon e najverojatno vtoriot fudbaler na Inter koj }e trgne po stapkite na svojot trener i vo narednata sezona }e go oble~e dresot na Real Madrid. Vsu{nost, transferite otsekoga{ bile senzacionalni tokmu poradi aktivnosta na “kralskot” klub. Muriwo ima svoi barawa okolu igra~kiot kadar, a brazilskiot defanzivec e visoko pozicioniran na listata. Toj odigra izvonredno sezonava i, sli~no kako i vo slu~ajot so Milito, i za nego se o~ekuva od Inter da bidat pobarani golemi pari za raskin na dogovorot.

CESK FABREGAS

Arsenal

eka dogodina }e gi o~ekuva te{ka bitka so fudbalerite na Real im e i od pove}e od jasno vo klubot na Barselona. Pokraj Viqa, tie mu se “namera~ija” i na Cesk Fabregas, na kogo o~igledno mu iste~e trpenieto vo Arsenal. Odli~niot {panski fudbaler ve}e nekolku sezoni e na samiot vrv od evropskiot fudbal, a ~estite promeni so igra~kiot kadar na Arsenal i glavno proda`bata na najdobrite fudbaleri go onevozmo`uvaat da dojde do posakuvanite trofei. Ovoj transfer se o~ekuva da bide eden od najskapite letovo, bidej}i od Barselona se podgotveni da izdvojat i suma

ko ne e Real, toga{ e Barselona. Kataloncite ve}e uspeaja za 40 milioni evra da go dovedat centarforot na Valensija i na {panskata reprezentacija, David Viqa. Ova e golemo zasiluvawe za Barsa, ekipa koja godinava ima{e najgolem problem so isturenite fudbaleri, kade {to najmnogu razo~ara skapata investicija Zlatan Ibrahimovi}. Od Viqa se o~ekuvaat golem broj golovi vo narednata sezona, no i vra}awe na evropskiot tron.

FERNANDO TORES

Liverpul

okolku Fernando Tores ednostavno se re{i da ja napu{ti ekipata na Liverpul, toga{ toa so sigurnost bi pretstavuval i najskap transfer vo fudbalskata istorija. Za nego se zainteresirani re~isi site bogati klubovi, a sopstvenikot na êlzi, Roman Abramovi}, obelodeni deka Tores e negova neostvarena èlba. 100 milioni, a moèbi i ne{to pove} e pari, bi moèla da dostigne cenata na {panskiot reprezentativec ~ij kvalitet e nesporen.

o~no e deka ova e lista Tfudbaleri, posvetena na najbaranite no transferot na @oze Muriwo od klupata na Inter na onaa, mnogu “po`e{ka”, vo Real e apsoluten hit na preodniot rok. Muriwo od poodamna e najdobro plateniot trener vo svetot, no so prezemaweto na rabotata vo madridskiot klub negovata cena e u{te povisoka. Pretsedatelot na Real, Florentino Perez, mora{e da izdvoi 16 milioni evra za obes{tetuvawe, a istata suma }e mora da ja potro{i i na ime na plata i premii za Portugalecot. To~no, @oze e mnogu skap, ama toj e edinstveniot me|u trenerite so recept za instant-uspeh, a takvo ne{to mu e neophodno na “kralskiot” klub.

na potencijalnite zasiluvawa, po eventualniot dobar nastap vo nacionalnite dresovi. Vo momentov se vodat silni pregovori i se davaat golemi pari na fudbalskiot pazar, kade {to i pokraj seop{tata recesija, finansii o~igledno deka ne nedostasuvaat. "Kapital" vi gi pretstavuva desette najbarani fudbaleri me|u evropskite klubovi.

DIEGO MILITO

@OZE MURIWO 1 Inter

EDIN XEKO

Volfsburg

osanskiot internacionalec Edin Xeko o~igledno deka ve} e nekoe vreme ja ima nadminato sredinata na germanskiot bundesliga{ Volfsburg i e cvrsto re{en da zamine vo pravec na golemite evropski timovi. Glaven kandidat za da ja plati sumata od 40 milioni evra e ekipata na Liverpul, koja se obiduva da napravi kolku {to e mo`no pokompetitiven sostav vo presret na narednata sezona. Inaku, ponudi za Xeko pristignaa od bezmalku site strani на Евrопа.

KAKA

Real Madrid

odeka na edni im izgreva sonceto, na D drugi im zao|a. Ovaa narodnata do pred dve godini ja ~uvstvuva{e na svoja ko`a nespornata yvezda na internacionalniot fudbal, Brazilecot Kaka. Izminatava sezona toj ima{e o~aen u~inok vo igrata na Real Madrid, a po objavuvaweto na vesta deka vo timot doa|a @oze Muriwo, jasno e deka pove}e nema mesto za skapi vedeti. Kaka e isfrlen na transferlistata, a negovata naredna destinacija najverojatno }e bide londonskiot ^elzi.

KARLOS TEVEZ 7 Man~ester Siti euspehot na Man~ester Siti, poto~no potfrlawto na klubot vo borbata za mesto vo Ligata na {ampionite narednata sezona, e glavnata pri~ina za Karlos Tevez da posaka promena na sredinata. Toj ima{e odli~na sezona vo redovite na “gra|anite”, kade {to po doa|aweto na italijanskiot trener Roberto Man~ini formata na kompletniot tim otide nagore. No, Tevez e deciden vo svojata èlba da igra vo ekipi koi } e se natprevaruvaat na najvisoko nivo, a takvo ne{to vo Siti ne moàt da mu ovozmoàt vo momentov.

NEMAWA VIDIЌ 10 Man~ester Junajted va e verojatno poslednata {ansa za u{te eden golem transfer na srpskiot internacionalec Nemawa Vidi}. So toa e zapoznaen i negoviot trener, Aleks Ferguson, koj e pred dilemata da zaraboti od Vidi} ili, pak, da go zadr`i odli~niot defanzivec, koj e vistinski stolb na odbranata na ekipata na Junajted. Zasega najzainteresirani za Vidi} se pretstavnicite na Real, koi prvi~no se soglasija so obes{tetuvaweto od 50 milioni evra.

SPORT

27.05.2010

SPORT FORMULA 1

“CIRKUSOT” SE VRA]A VO SAD

FUDBAL

STOP ZA MILIJARDERITE! remier i Primera, angliskoto i {panskoto fudbalsko prvenstvo, vo momentov uìvaat vo statusot na najkvalitetni i najposakuvani destinacii za sekoj fudbaler. Tamu se potpi{uvaat najgolemite dogovori, se zarabotuvaat najgolemite pari, vistinska “vetena zemja” za fudbalskite emigranti. Golem e i prestiòt denes da se igra vo ekipite od tipot na Real Madrid, Barselona, Man~ester Junajted, êlzi, Arsenal, Liverpul, a od sezonava i vo vtoriot klub od Man~ester, ekipata na Siti. No, fudbalskoto “El Dorado”, personificirano vo fudbalskite prvenstva na Anglija i [panija, gi pokaùva prvite seriozni ili, spored nekoi, premnogu seriozni znaci na finansisko propa|awe. Spored posledniot izve{taj na Unijata na evropski fudbalski asocijacii (UEFA), re~isi {est milijardi evra iznesuva dolgot na timovite od Anglija i [panija. Ovaa tendencija na “nedoma}insko” rabotewe, se veli vo rezimeto od izve{tajot, se zakanuva so sozdavawe na sostojba na totalen finansiski kolaps, koj po svojata piramidalna priroda moè da dovede do zgasnuvawe na golem broj klubovi od celiot svet. Ottamu i dene{niot datum, 27 maj, bi moèl da pretstavuva istoriski den za fudbalskata igra, bidej}i na dnevniot red na kongresot na UEFA e pretstavena strategijata za “finansiski fer-plej”, koja po ve}e sigurnoto izglasuvawe, }e stane pravilo vo menaxiraweto i finansiraweto na fudbalskite ekipi od 2012 godina. “Ova e krucijalen preduslov za odr`liv razvoj na fudbalskata igra. Golem broj timski ~elnici od razni delovi na Evropa me zamolija da storam

P opstvenikot na komercijalnite prava na Formula 1, britanskiot milijarder Berni Eklstoun, potvrdi deka e sklu~en dogovorot za organzirawe na GPvikend na teritorijata na Soedinetite Amerikanski Dràvi. Doma}in na najbrzite voza~i vo svetot }e im bide glavniot grad na sojuznata dràva Teksas, Ostin. “Kone~no dobivme garancija za izgradba na edna moderna pateka na teritorijata na SAD, koja e vo soglasnost so propisite na natprevaruvaweto i gi zadovoluva negovite potrebi”, istakna Eklstoun. Noviot avtodrom }e bide gotov za natprevaruva~kata sezona vo 2012 godina, a zasega ne e obelodeneta visinata na tro{ocite neophodni za izgradbata. “Mnogu sme gordi {to uspeavme da postigneme dogovor so pretstavnicite na Formula 1. Nekolku godini vredno rabotevme za da moème da dojdeme do ovoj uspeh.

Amerikanskiot pazar e premnogu biten za Formula 1 Presre}ni sme {to ovoj globalen fenomen }e dojde vo Ostin, vo dràvata Teksas i povtorno vo SAD”, izjavi Tejvo Helmund, izvr{en direktor na patekata, no i glaven promotor na trkata koja }e se vozi za dve godini pod pokrovitelstvo na golemata nagrada na SAD. Poslednata trka na amerikanska po~va be{e odràna vo 2007-ta godina, koga za posleden pat se odrà natprevarot na legendarnata pateka vo Indijanapolis, koja spored svojata priroda e pred s$ nameneta za prvenstvoto vo Indi kar i ne e pogodna za bolidite na Formula 1. Kako mo`ni opcii za organizirawe na trka bea spomenuvani i gradovite od tipot na Wujork, Los Anxeles i Las Vegas, no na krajot “rabotata” ja dobi maloto grat~e Ostin.

Dene{niot datum, 27 maj, bi mo`el da pretstavuva istoriski den za fudbalskata igra, bidej}i na dnevniot red na kongresot na UEFA e pretstavena strategijata za “finansiski fer-plej”, koja po ve}e sigurnoto izglasuvawe }e stane pravilo vo menaxiraweto i finansiraweto na fudbalskite ekipi od 2012 godina ne{to po toa pra{awe. Racionalizacijata na tro{ocite }e dovede do stabilizirawe na pazarot i poramnuvawe na kvalitetnata razlika me|u bogatite i siroma{nite”, izjavi pretsedatelot na UEFA, Mi{el Platini, voedno i glaven promotor na “finansiskiot fer-plej” So nacrt-propoziciite

na londonski êlzi i vo istiot period toj ima vloèno 835 milioni evra. Ne samo {to êlzi ne naprvi ni{to osobeno na evropskata scena, tuku vakvoto “ludo” tro{ewe na sredstvata dovede i do drasti~no zgolemuvawe na vrednosta na transferite, no i na platite na fudbalerite, ~ii

“Ova e krucijalen preduslov za odr`liv razvoj na fudbalskata igra. Golem broj timski ~elnici od razni delovi na Evropa me zamolija da storam ne{to po toa pra{awe. Racionalizacijata na tro{ocite }e dovede do stabilizirawe na pazarot i poramnuvawe na kvalitetnata razlika me|u bogatite i siroma{nite” se zabranuva sekakvo finansisrawe na klubovite od strana. Pari }e se tro{at edinstveno od sredstvata zaraboteni od t.n. “fudbalski operacii”. Proda`ba na bileti, igra~i, TV-prava, dresovi, suveniri, marketing{ki prostor se tradicionalnite izvori za profitiriwe na fudbalskite timovi i soglasno predlo`enite propisi, vlo`uvawata vo novi zasiluvawa }e bidat vozmo`ni samo vo visina na profitot ostvaren minatata godina. Kako odli~na ilustracija na sostojbata, naj~esto se koristi primerot so ruskiot milijarder Roman Abramovi}. Sedum godini pominaa od negovoto prezemawe

Mi{el Platini vleze vo borba so fudbalskata oligarhija

primawa ja dostignaa i neverojatnata brojka od eden milion evra nedelno. Se razbira deka Abramovi} ne e edinstveniot primer na “fudbalska oligarhija”. Od neodamna toj dobi silna konkurencija vo timot na Man~ester Siti, koj minatata godina be{e otkupen od emirot na Abu Dabi. Vistinska komedija se sozdade so ovaa arapska “fran{iza”, koga menaxerite na klubot ednostavno ne mo`ea vo kratkiot preoden rok da gi potro{at parite odvoeni za doveduvawe na novi zasiluvawa. Pove}e od 400 milioni funti za devet meseci bea “rasfrleni” po fudbalskiot pazar, a “gra|anite” ne uspeaja da go

milijardi evra dol`at klubovite od Anglija i [panija

osvojat nitu ~etvrtoto mesto vo angliskiot {ampionat, po {to ostanaa bez nastap vo Ligata na {ampionite. Do golemo revidirawe na pravilata na igra }e mora da dojde i vo {panskata Primera division. Tamu, Real Madrid i Barselona ja monopoliziraat celata zarabotka od TV-pravata, bidej}i na Pirinejskiot poluostrov na klubovite im e dozvoleno sami da pregovaraat so mediumskite kompanii. Sledstveno na toa, najgolemiot del od kola~ot {to iznesuva 455 milioni evra odi na kontoto na “kralskiot” i katalonskiot klub. Ostanatite ekipi nemaat nikakva mo`nost za razvoj i se vo edna klientilisti~ka podredenost vo odnos na gigantite. No, moèbi sostojbata vo [panija i ne bi bila tolku lo{a dokolku i Real i Barselona ne se nao|aat vo ogromni dolgovi, koi kombinirano iznesuvaat pove}e od edna i pol milijarda evra. “Barselona i Real }e mora da napravat ~ekor nanazad i da im ovozmoàt i na ostanatite da zemat del od parite. Vo sprotivno, na Primera & se zakanuva kolaps”, smeta Hoze Marija Gaj, univerzitetski profesor od Barselona ~ie istraùvawe utvrdi deka vkupniot dolg na {panskite prvoliga{i iznesuva 3,53 milijardi evra. So analizata moè da se trgne i podlaboko, no kolku i da se otide so “kopaweto”, }e se dojde do istiot zaklu~ok. Racionalizacijata na tro{ocite e neophodna i klu~na za opstanokot na fudbalot kakov {to go znaeme.

Roman Abramovi} }e mora da go “sekne” prekumernoto tro{ewe vo ^elzi