BR.57_kapital_sreda 09 juni 2010 by Kapital Media Group

SVETSKITE BIZNIS LIDERI PROTIV KRIZATA

HAUARD [ULC STARBUCKS POVE]E TRO[IME ZA ZDRAVSTVENO OSIGURUVAWE, OTKOLKU ZA KAFE STRANA 14

KOLUMNA M-R ZORAN JOVANOVSKI POTPRETSEDATEL NA SDSM

LIDERSKI DEFICIT STRANA 13

NA ZATVORAWE, VTORNIK, 08.06.2010, 13.00~.

MBI 10 MBID OMB

1,54% 0,1 6 % 0,06% 0

EVRO/DENAR DOLAR/DENAR EVRO/DOLAR

61,50 51,42 1,19

NAFTA BRENT EURORIBOR

772,02 1,27%

INDEKS NA MAKEDONSKA BERZA (08.06)

MBI 10

2.420 2.410 2.400 2.390 2.380

OTKAKO NE USPEA DA PRIVLE^E INVESTITORI

2.370

DR@AVATA POVTORNO ]E GI DAVA POD KONCESIJA EKONOMSKITE ZONI 2 DALI ZDRAVSTVOTO E NA PROSJA^KI STAP? ZA SKAPATA MEDICINSKA OPREMA PLATENA SAMO EDNA RATA STRANA 11

KOMPANII I PAZARI

KOLUMNA KIRIL NEJKOV PET PREPORAKI ZA ODBORITE NA GOLEMITE NEKOTIRANI KOMPANII STRANA 12

OBID ZA IZBEGNUVAWE NA POVE]EKRATNO ODANO^UVAWE NA DIVIDENDATA ZA PRAVNI LICA IKT KONFERENCIJA VO OHRID: MAKEDONIJA ]E JA PRESTIGNE [VEDSKA VO RAZVOJOT NA E-OBRAZOVANIETO......................................STRANA 18 VLADATA ]E GO RAZGLEDUVA REBALANSOT DO KRAJOT NA NEDELATA.........................................STRANA 20

@AN-KLOD [LUMBER@E

AMBASADOR NA FRANCIJA VO MAKEDONIJA

NE GLEDAM VO KRISTALNA TOPKA ZA DA ZNAM DALI MAKEDONIJA ]E DOBIE DATUM ZA PREGOVORI STRANA 6

2.360 2.350 02.6

04.6

06.6

08.6

VALUTNI TURBULENCII DOL@NI^KATA KRIZA NA UNGARIJA GO DOTEPA EVROTO STRANA 15

OSVETLUVAWE NA MANASTIROT NA TO[E PROESKI

^UDOTO NAD PREOBRA@ENIE STRANA 30

2 09.06.2010

NAVIGATOR

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

SREDA 09 JUNI 2010

REBALANSOT NE GI DOPIRA BUXETARITE

ojde vreme za u{te eden rebalans na buxetot. Krateweto na javnite prihodi i rashodi i godinava kako deàvu gi otvori istite dilemi {to vo ova op{testvo se provlekuvaat so godini, kolku pari da se skratat od dràvnata kasa, na koi proekti da se za{tedi, dali da se namalat platite na socijalnite dava~ki od buxetot koi zafa}aat najgolem del od javnite rashodi ili, pak, da se skrati od kapitalnite ivesticii kade najlesno i najbezbolno moè da se skrati. Iako sekoja Vlada koga doa|a na vlast vetuva deka }e go zgolemuva nivoto na javni investicii, koga treba da se {tedi, verojatno najlesno i najbezbolno e da se krati od investiciite vo razvojni proekti. Taka e i godinava. Zasega ministerot za finansii, Zoran Stavreski, s$ u{te javno ne kaùva koi proekti }e se odloàt ili }e zabavi nivnata dinamika na realizacija. No, zatoa vedna{ izleze vo javnosta da gi smiri administrativcite koi zemaat plata od buxetot deka platite i penziite nema da se namaluvaat. Oti Makedonija lesno pominala vo krizata, blagodarenie na vladinite antikrizni merki. Ako ne se kratat platite na administrativcite, {to po sekoja ekonomska logika bi trebalo da predviduva edna iskrena i seriozna reforma na buxetot, toga{ logi~niot zaklu~ok e deka i godinava najmnogu }e nastradaat kapitalnite ivesticii. A, problemot na predimenzionirana i neefikasna javna administracija {to se provlekuva niz celata tranzicija na zemjata, namesto da se re{ava, u{te pove}e se prodlabo~uva. Sekoja

Vlada koja dobiva mandat od gra|anite treba barem da se obide da sozdade efikasna administracija i koja }e obezbeduva brzi i kvalitetni uslugi. Namesto toa, od sekoja vlast gledame samo napori kako vo administarcijata i javniot sektor da napikaat {to mo`at pove}e partiski ~len ovi, kako nagrada za nivnata poslu{nost i zaslu`nost. Duri i opozicijata koja treba najglasno da gi kritikuva ovie vladini politiki odbegnuva da zboruva za prevrabotenosta vo javniot sektor. Zatoa, pak, vlasta ima lesen izbor. Pri sekoj rebalans na buxetot, problemot so administarcijata se zaborava i namesto od plati i socijala, se {tedi od ekonomskiot rast. Vladata godinava duri planira i da ja zgolemi brojkata na administrativci od okolu 120 iljadi lu|e za plus 5.000 novi vraboteni. Toa }e go ~ini buxetot, u{te minimum 30 milioni evra plus godi{no. So toa, vrednosta od buxetot {to }e se odvojuva za plati godi{no, }e dostigne pove}e od 380 milioni evra. Ako na toa se dodadat 1 milijarda evra {to se planira da se potro{at za socijalni transferi i subvencii, 20 milioni evra za nabavka na avtomobili (iako Vladata n$ ubeduva{e deka vo kriza }e {tedi na nabavka na avtomobili, mebel i oprema) i 280 milioni evra za stoki i uslugi, proizlegu va d eka duri pove}e od 85% od narodnite pari }e se potro{at za tekovni potrebi. Spored prvi~nite procenki, razlikata me|u prihodite i rashodite e ogromna i poradi toa buxetot }e treba da se skrati za okolu 150 milioni evra. Minister-

ALEKSANDAR JANEV

janev@kapital.com.mk

stvoto za finansii objavi deka vkupnite prihodi vo april se pomali za 5% od vladinata proekcija, a kaj dano~nite ima potfrluvawe od 3%, a pogolemi otstapki od proekciite ima kaj danokot na dobivka i kaj akcizite. Buxetskiot deficit samo vo prvite 4 meseci se iska~i na 77 milioni evra i toa be{e i pove}e od dovolen alarm da se planira rebalans na buxetot. Sepak, oficijalnite planovi na Vladata za revidirawe na prihodite i tro{ocite od dr`avnata kasa, koj }e dobie a koj }e izgubi, }e gi doznaeme vo tekot na nedelata, otkako Vladata }e go usvoi rebalansot na buxetot (najverojatno na sednicata vo ~etvrtok). Vo me|uvreme, ministrite ve}e lobiraat i vo Vladata i kaj ministerot Stavrevski, da gi po{tedat od kratewe buxetite na ministerstvata so koi upravuvaat nivnite ministri. Samo, nema koj da gi za{titi gra|anite i firmite od neodgovornite politi~ari.

GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIK

Qup~o Zikov

OFFICE MANAGER I FINANSII:

ZAMENICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Aleksandra Nikolova: ++389 2 2551 441/ lok:104 nikolova@kapital.com.mk

Spasijka Jovanova, Verica Jordanova, Biqana Zdravkovska Stoj~evska

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL:

POMO[NICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Sawa Savovska: ++ 389 2 551441 /lok: 101 pretplati@kapital.com.mk

Igor Petrovski, Maja Bajalska Georgievska, Aleksandra Spasevska

REKLAMA

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 2551441/ lok:103

Nikolaj Toma{evski

marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

GRAFI^KI PRELOM I WEB ADMINISTRACIJA

OGLASI

Nade Toma{evska, Igor Toma{evski

Dijana Gulakova: ++389 2 2551441/ lok: 105

FOTOGRAFIJA

gulakova@kapital.com.mk

OTKAKO NE USPEA DA PRIVLE^E INVESTITORI

DR@AVATA POVTORNO ]E GI DAVA POD KONCESIJA EKONOMSKITE ZONI

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 2 2551 441; faks: ++ 389 2 2581 440; e-mail: kontakt@kapital.com.mk Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul: Romanija bb (fabrika Gazela) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; PRETSEDATEL NA ODBOROT NA SODRU@NICI: Qup~o Zikov IZVR[EN DIREKTOR: Gordana Mihajlovska

ilijardi evra e namalena buxetskata potro{uva~ka vo Germanija, koja ~esto se ozna~uva kako “motor na evropskata ekonomija”. Vladite vo zemjite-~lenki na EU nastojuvaat so drakonsko namaluvawe na javnata potro{uva~ka i na platite, kako i so dopolnitelni dano~ni optovaruvawa, da go dovedat vo red buxetskiot deficit. Se smeta deka ovaa operacija e bez presedan na Stariot kontinent po Vtorata svetska vojna. Politikata na stegawe na remenot se sproveduva ili se najavuva i vo Grcija, Portugalija, [panija, Italija i Irska, no i vo najrazvenite evropski ekonomii, kako Germanija i Velika Britanija.

Aleksandar Ivanovski

SPECIJALNI PRILOZI:

LEKTOR

Jasmina Savovska Tro{anovski: ++389 2 2551 441/ lok: 102, prilozi@kapital.com.mk

Meri Kondoska

Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot. Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

Idejata na vladata da gi dade slobodnite ekonomski zoni na stranski kompanii da gi menaxiraat ne e novost. Pred {est godini vel{kata kompanija Glendor Estejt sklu~i dogovor so toga{nata vlada na SDSM za upravuvawe so ekonomskata zona Bunarxik, spored koj treba{e vo prvata godina od raboteweto da investira najmalku 1,6 milioni evra vo infrastruktura i da privle~e najmalku {est stranski kompanii {to }e investiraat vo zonata. Obidot zavr{i neuspe{no

IGOR PETROVSKI panija od Lihte{tajn i edna igor@kapital.com.mk germansko-norve{ka firma, i bombasti~no najavuva{e deka t k a k o v i d e vo prvata godina }e donesat deka te{ko odi kompanii od avtomobilskata, privlekuvawe- avionskata i kozmeti~kata to na stran- industrija i deka so ovie ski investicii i podocne`nite investicii vo slobodnite }e otvorat 15.000 do 20.000 ekonomski zoni, vladata rabotni mesta. No, na krare{i ekonomskite zoni da jot se izjalovi rabotata i gi dava pod koncesija na poradi neispolnuvawe na stranski kompanii koi bi obvrskite vladata go raskina upravuvale so niv i bi dogovorot so vel{kata komprivlekle investitori. panija. “Planirame vo delot na Potoa se pojavi u{te edna slobodnite ekonomski zoni kompanija {to saka{e da da primenime nov pristap upravuva so zonata Bunarxik, za koncesionirawe, odnosno tursko-amerikanskata Esba{, davawe pod zakup na nekoj koja upravuva so najgolemata {to ima iskustvo za da gi slobodna zona vo turskiot razvie zonite i da privle~e grad Izmir. Toa se slu~uva{e investicii. Toa bi bil nov nekade kon sredinata na 2005 modalitet za ona {to sega godina, koga toga{nata vlada go pravi sama Direkcijata na premierot Bu~kovski za tehnolo{ki industris- po~na da razmisluva za ki razvojni zoni”, najavi ministerot za ekonomija, izmenuvawe na Zakonot za slobodnite ekonomski zoni, Fatmir Besimi. Toj poso~i deka do kone~nata so {to dràvata bi trebaodluka za realizacija treba lo da investira barem vo da se napravat dopolnitelni del od infrastrukturata na zonata, zatoa {to nitu analizi. Idejata na vladata da gi dade edna kompanija ne e zainslobodnite ekonomski zoni teresirana da investira na stranski kompanii da gi nekolku milioni evra samo menaxiraat ne e nova. Pred za infrastruktura, koja po {est godini vel{kata kom- zavr{uvaweto na dogovorot panija Glendor Estejt sklu~i }e ostane vo sopstvenost na dogovor so toga{nata vlada dràvata. na SDSM za upravuvawe so Otkako Nikola Gruevski dojde ekonomskata zona Bunarxik, na vlast vo 2006 godina spored koj treba{e vo prvata dràvata ~etirikratno gi godina od raboteweto da in- zgolemi parite za izgradba vestira najmalku 1,6 milioni na ~etirite tehnolo{koevra vo infrastruktura i industriski razvojni zoni: da privle~e najmalku {est dve vo Skopje i po edna vo stranski kompanii {to }e [tip i Tetovo, odnosno odvoi okolu sedum milioni evra investiraat vo zonata. Vel{kata kompanija, koja za taa namena. Vsu{nost, i be{e formirana specijalno dviè~kata sila na “prerodza vlez i upravuvawe so bata vo sto ~ekori” be{e Bunarxik, be{e izbrana agresivnoto promovirawe na za najdobar investitor na Makedonija kako investiciski me|unarodniot tender na koj raj, a vo ostvaruvawe na taa {to u~estvuvaa edna kom- cel glaven stolb treba{e da

bidat slobodnite ekonomski zoni. Me|utoa, ottoga{ samo dve investicii se realizirani vo Bunarxik, amerikanskata Xonson Kontrols, dogovorena u{te od prethodnata vladeja~ka garnitura, i britanskata Xonson Meti. Po o~igledniot neuspeh na vladata da privle~e investitori i pokraj vloùvaweto vo infrastruktura na Bunarxik i ostanatite zoni, sega povtorno se aktuelizira idejata stranski kompanii da gi razrabotat zonite. Do zatvoraweto na dene{niot broj na “Kapital” ne dobivme oficijalen komentar od ministerot zadolèn za privlekuvawe investicii, Vele Samak, i od direktorot na Agencijata za stranski investicii, Viktor Mizo, za toa kako }e se komponiraat nivnite aktivnosti so ona {to bi trebalo da go pravi stranskata firma koja bi go menaxirala Bunarxik. Verica Haxivasileva-Markovska, partner vo konsultantskata ku}a AAG, veli deka vredi da se obideme povtorno so ponuda na ekonomskite zoni na stranski upravuva~i. “Ne gledam ne{to problemati~no vo idejata da se proba so stranski upravuva~ na slobodnite ekonomski zoni. Vo sekoj slu~aj toa }e bide indikator za atraktivnosta na ovie zoni za privlekuvawe stranski investicii. Smetam deka ova e ~ista biznis-odluka na vladata i vredi da se proba. Jas vo princip sum zagovornik na tezata deka privatniot biznis najdobro moè da gi menaxira rabotite”, smeta Haxivasileva-Markovska.

NAVIGATOR

09.06.2010

POBEDNIK

NE IM BE[E DENOT

LIDERI

OP[TESTVENO OSVET(L)UVAWE o osvetluvaweto na manastirot “Sveto Preobraènie” nad Kru{evo, me|u narodot popoznat kako manastirot na To{e Proeski, prviot ~ovek ek na EVN Makedonija, Ginterr Ofner, pokaùva kako golemite kompanii ja prakktikuvaat op{testvenata odgovornost. Podgotvenosta na EVN da pomagaat sekoga{ koga grupa lu|e delat edna istaa blagorodna ideja sigurno deka samo ja sledi ni{kata ta na humanitarnosta i ~ovekoko{e. qubieto na omileniot To{e. Gradeweto na manastirot “Sveto Preobraènie” e zapo~nato, bukvalno, so goli race od strana na To{e i negovoto semejstvo u{te pred da stane slaven. Potoa To{e ima donirano mnogu sredstva za negovoto dovr{uvawe i iako preranata smrt go spre~i da go vidi izgraden, negoviot zavet poleka, no sigurno se ispolnuva. Doniraweto na 300.000 evra

DARKO BA[ESKI

HERMAN VAN ROMPUJ

\ORGE IVANOV

FATMIR BESIMI

na Filmskiot fond ovi sankcii se predv$ u{te ~ekame da po~ne dejata za davawe pod Dpriirektor ja zgolemi transparentnosta Nideni za premnogu Sda go osvojuva Zapa- Ikoncesija na slobodnite izborot na makedonskite zadol`enite dr`avi, za dot, otkako celo vreme go ekonomski zoni e stara i filmovi na festivalot vo Kan i da se za{titi Paktot za za filmski proekti za 2011 stabilnost

potro{i na Istokot

neuspe{na

KAKO DA SE PRIVLE^AT INVESTITORI?

SO VIDEOSPOT ]E SE PRODAVAAT OHRIDSKITE LOKACII ZA HOTELI Ministerstvoto vo o~ajni~ki obid da gi prodade lokaciite }e gi reklamira preku nekolku videospotovi koi }e gi izraboti Makedonskata radiotelevizija. Od Ministerstvoto tvrdat deka za ovaa namena nemalo da potro{at pari VIKTORIJA MILANOVSKA milanovska@kapital.com.mk

reku videospotovi koi }e se emituvaat vo Makedonija i vo stranstvo }e se prodavaat lokacii vo Ohrid za izgradba na hoteli. Zemji{teto go nudi Ministerstvoto za transport i dosega bea neuspe{ni nekolkute tenderi za proda`ba na ovie lokacii, bidej}i ne se prijavi nitu eden investitor, iako be{e ka`ano deka se zainteresirani nekolku. Sega, Ministerstvoto vo o~ajni~ki obid da gi prodade lokaciite }e gi reklamira preku nekolku videospotovi koi }e gi izraboti Makedonskata radiotelevizija. Od Ministerstvoto velat deka ne stanuva zbor za klasi~en spot, tuku pove}e inserti koi }e imaat za cel da gi dolovat lokaciite. “Izrabotkata na televiziskite izvestuvawa ne predizvikuva finansiski implikacii. Tie se izrabotuvaat vo sorabotka so MTRV i se vo nasoka na izvestuvawe na gra|anite”, izjavi Dragan Simonovski, portparol na ovoj resor, dodavaj}i deka za ovie uslugi Ministerstvoto nema da tro{i pari. Spored nego, Ministerstvoto

GUBITNIK

AKADEMIK “GERILEC”

ali MANU go smenila imeto, a akronimot ostanal ist, pa od Makedonska akademija naa naukite i umetnostite see odnesuva kako Makedonski ki andergraund na naukite i umetnostite?! Izletot na akademikot Bla`e Ristovski vo Nacionalnata akademija na naukite na Ukraina i promoviraweto na spornata Makedonska enciklopedija ija (~ij {to glaven redaktor be{e, sekako, toj) naa nivniot Institut za umettnost, folklor i etnologija, ija, izgledaat kako ne{to pove}e od voobi~aen “nau~en” inaet. Takviot inaet, inaku dobredodojden koga sakate da go voodu{evite svetot so nekoe nau~no otkritie, sigurno ne zavr{uva sekoga{ i sekade so simpatii. Na primer, doma. Iako MANU (ovojpat Akademijata) ja povle~e Makedonskata enciklopedija po burnite re-akcii i na etni~ki, no i na politi~ki, ideolo{ki i, najbitno, metodolo{ki plan, pa, sega e vo tek izgotvuvawe na strategijata za novo izdanie, nejziniot ~len Ristovski uporno ja turka na nekoj “gerilski”

za transport javnite objavi za otu|uvawe ili davawe pod zakup na neizgradeno grade`no zemji{te vo sop-stvenost na Republika Makedonija redovno gi objavuva vo makedonskite pe~ateni mediumi. “Za poatraktivnite lokacii, besplatno se emituvaat kratki izvestuvawa na prviot kanal na MRTV”, veli toj. Vesta stigna i vo srpskite mediumi koi objavija deka atraktivno zemji{te na koe }e se gradat hoteli vo Ohrid }e se prodava preku videospot. “Lokaciite koi se nudat za

3 FAKTI ZA...

14.923 25 1.287

GINTER O OFNER FNER FN ER vo elektrifikacijata i osvetluvaweto na “manastirot na To{e” od strana na EVN e od onie potezi so koi menaxmentot na ovaa kompanija poka`uva deka ja razbira energijata na edna ideja. Vo nea elektri~nata energija mo`e i mora da bide samo - nejzin sluga.

izgradba na novi hoteli vo Ohrid }e se prodavaat preku videospot. Proda`bata }e ja vr{i Ministerstvoto za transport i vrski”, objavi v~era vesnikot “Poslovno jutro”. Lokalnata samouprava na Ohrid se ograduva od sekakov komentar. Na~alnikot na oddelenieto za urbanizam izjavi samo deka so zemji{teto koe }e se prodava stopanisuva Ministerstvoto za transport i vrski, a tie kako op{tina nemaat nikakvi ovlastuvawa za da davaat sugestii na ovaa tema. Vo informaciite {to v~era

bea objaveni vo mediumite stoi deka spotot se odnesuva na lokacijata kaj Gorica, prostorot kaj kanalot Biljanini izvori, okolinata na nekoga{nata Detska bolnica vo Sv. Stefan i del od patot Ohrid-Struga. Site ovie lokacii se nao|aat vo blizina na bregot. Dosega ovaa lokacija nekolku pati be{e stavena na proda`ba i pomina bez uspeh. Vo me|uvreme, ovoj atraktiven del od Ohridskoto krajbre`je go merkaat i poznati lokalni biznismeni, koi, kako {to velat, sakale da gradat objekti za privremeno smestuvawe.

PROCENKI...

BLA@E RISTOVSKI na~in. Faktot {to MANU mora preku soop{tenija da se ograduva od nejziniot ~len i da pojasnuva deka tie mu dale odobrenie za pretstavuvawe vo ukrainskata Akademija samo vo forma na prisustvo na Slavisti~kata konferencija, vr{ewe na arhivskobibliote~ni istra`uvawa i promocija na spisanieto “Narodno tvore{tvo i etno-grafija”, posveteno na makedonskiot folklor, samo go (do)precizira dlabokiot ras~ekor me|u biv{iot enciklopediski redaktor i rakovodstvoto na MANU.

MISLA NA DENOT

QUB^O GEORGIEVSKI po~esen pretsedatel na VMRO-Narodna partija

BRAKOVI SE SKLU^ENI GODINAVA, [TO E ZA 1,6% POVE]E SPOREDENO SO LANI GODINI E PROSE^NATA VOZRAST NA SKLU^UVAWE NA PRV BRAK ZA NEVESTITE I 28 GODINI ZA MLADO@ENCITE BRAKOVI SE RASKINALE VO 2009 GODINA, ILI 6,5% POVE]E SPOREDENO SO LANI

MAKEDONIJA IZGUBI 400 MILIONI EVRA ZA DEVIZNITE REZERVI

ko Makedonija gi pretvore{e deviznite rezervi od 1,6 milijardi evra vo monetarno zlato, }e imavme zarabotuva~ka od 400 milioni evra - smeta Qub~o Georgievski, po~esen pretsedatel na VMRO-Narodna partija i porane{en premier. Toj tvrdi deka ovaa poraka mu ja pratil na guvernerot na Narodnata banka na Makedonija, Petar Go{ev, u{te na 14 mart, koga se odr`al Centralniot komitet na VMRO-NP. Predlogot go bazira na raste~kata cena na zlatoto na svetskite berzi. “Na guvernerot mu predlo`iv 90% od deviznite rezervi da gi pretvori vo zlato. Ottoga{ dosega se sru{eni site rekordi vo rastot na cenata na zlatoto”, istakna Georgievski.

PROSE^NIOT ^OVEK NE SAKA DA MU KA@UVATE DALI PAZAROT E ME^KIN ILI BIKOV. TOJ SAKA DA MU KA@ETE KONKRETNO KOI AKCII DA GI KUPI ILI PRODADE. TOJ SAKA DA DOBIE NE[TO OD NI[TO. NE SAKA DA RABOTI. NEMA @ELBA DURI NI DA MISLI

XESI LIVERMOR INVESTITOR NA VOL STRIT, KOJ ZARABOTIL MNOGU PARI NA BERZATA, NO I GI ZAGUBIL SITE

4 09.06.2010

NAVIGATOR

SVET

0-24

...NEZADOVOLNI SOPSTVENICI

...JU@NA AFRIKA

...FUTURIZAM

Placevite vo Kraguevac vredat zlato

Euforija pred Svetskoto prvenstvo vo fudbal

Kako poudobno da se pomine na aerodrom

aviva~ite pred Svetskoto fudbalsko prvenstvo vo Ju`na Afrika se zabavuvaat na site mo`ni na~ini. Eden od niv si “obezbedi” BMV od pesok.

a eksproprijacija na 67 hektari zemji{te nameneti za N Znicite kooperantite na Fiat, dr`avata e podgotvena na sopstveda im plati 350 evra za ar, a tie baraat 4.000 evra.

olandija gi modernizira aerodromite vo futuristi~ki H stil. Na eden od najfrekventnite aerodromi vo svetot, Amsterdam, e izgradena futuristi~ka ~ekalna na eden od

Vkupno sakaat da dobijat 26,8 milioni evra.

priodite kon avionot.

FOTO NA DENOT

]E SE PRODLABO^UVAAT EKONOMSKITE VRSKI SO KAZAHSTAN I AZERBEJXAN Makedonija }e gi prodlabo~uva ekonomskite vrski so Kazahstan i Azerbejxan. Za mo`nata sorabotka so ovie zemji bilo razgovarano na sredbata na pretsedatelot \or|e Ivanov so pretsedatelite na Kazahstan i na Azerbejxan, Nursultan Nazarbaev i Ilham Aliev. Fokusot na sredbite bil staven na mo`nosta za prodlabo~uvawe na ekonomskata sorabotka. Zaedni~ki bilo konstatirano deka mnogu malku znaeme edni za drugi i za mo`nostite za investirawe. . Na sredbite bil iska`an interes za investirawe vo Makedonija, osobeno vo poleto na zemjodelstvoto i vo turizmot. Kazahstanskiot pretsedatel Nazarbaev ja otvoril mo`nosta i za nastap na makedonskite firmi vo industrijalizacijata na negovata zemja. Razgovarano e i za mo`nosta za energetsko povrzuvawe na Makedonija preku tranzitnata linija so gas od Azerbejxan do Turcija - Grcija - Italija.

DVA, TRI ZBORA

“Mehanizmot za sorabotka i kontrola vo oblasta na pravosudstvoto i vnatre{nite raboti na Evropskata komisija za Bugarija i za Romanija }e ostane vo sila kolku {to e neophodno. Ne{tata se odvivaat vo dobra nasoka vo dvete zemji, no s$ u{te ostanuva golema, seriozna rabota da bide zavr{ena” XONATAN FOL porane{en direktor na Generalnata direkcija “Pravda, sloboda i bezbednost” na EK

“Vo posledno vreme stanavme `rtva na sekakvi glasini za eventualno vra}awe na drahmata ili za restrukturirawe na dolgot. O~igledno e deka {ireweto takvi neosnovani tvrdewa gi obezvrednuva naporite na gr~koto op{testvo da obezbedi izlez od krizata” JORGOS PETALOTIS portparol na vladata na Grcija

“Sakam da znam ~ij zadnik da klocnam poradi istekuvaweto na naftata vo Meksikanskiot Zaliv od podvodniot izvor na platformata na BP. Ne sum tuka za da razgovaram so ekspertite kako na univerzitetski seminar” BARAK OBAMA pretsedatel na SAD

GADGETS

SO SEKOJ KUPEN PRIMEROK NA MAGAZINOT KAPITAL SLEDUVA BESPLATEN DNEVEN VESNIK KAPITAL

LAPTOP SO DVA EKRANI

talijanskata firma V12 Designs proizvede nov dvoen LCD laptop. Ova e nova verzija na “kanova’ i najednostavno ka`ano, pretstavuva dva ekranizirani laptopi koi funkcioniraat na dopir. Ova “~udo” reagira i na glasovna komanda koja se izdava preku vgraden mik-

rofon. 15,4-in~nite ekrani nudat slika verna na realnosta. Ekspertite smetaat deka ovoj laptop }e bide od ogromna pomo{ za usovr{uvawe na postojnite kreativni profesii, pa duri i preduslov za razvoj na novi. Spored niv, ova pretstavuva golemo olesnuvawe za grafi~kite umetnici.

6 09.06.2010

POLITIKA

VMRO-DPMNE ]E GO SLAVI RODENDENOT DVA DENA PORANO aratonskata proslava za dvaesettiot rodenden na VMRO-DPMNE }e kulminira na 15 juni, dva dena porano od rodendenskiot datum, so golemiot partinski miting na edna od najfrekventnite soobra} ajnici vo Skopje. Mestoto na odr`uvawe na mitingot na vladeja~kata partija }e zapo~nuva od trgovskiot centar Paloma Bjanka, pa s$ do Sobranieto

na Republika Makedonija, po celata dol`ina na ulicata "Velko Vlahovi}", so bina svrtena kon plo{tadot Pela, informiraa od partijata. Pri~ina za promenata na datumot na rodendenskata proslava od VMRO-DPMNE velat deka e ministerskiot samit na EU, na koj treba da prisustvuva liderot na VMRO-DPMNE, premierot Nikola Gruevski. Od partijata poso~uvaat

SREDBA GRUEVSKI–VOLEBEK deka govorot na Gruevski na mitingot nema da bide nikakva poraka ispratena do Brisel, tuku deka nivniot lider }e govori za uspesite na partijata. Pod mototo "Za tatkovinata se raboti, VMRO-DPMNE partija na golemi odluki” re~isi pedeset dena VMRODPMNE sproveduva{e niza aktivnosti niz celata zemja, a sredstvata bile obezbedeni od partijata.

isokiot komesar za nacionalni malcinstva na OBSE, Knut Volebek, na sredbata so premierot, Nikola Gruevski, se osvrna na sorabotkata {to Vladata ja ostvaruva so Visokiot komesarijat za nacionalni malcinstva, kako del od generalnata sorabotka na Makedonija so OBSE. Gruevski izrazi blagodarnost do Volebek za negovoto u~estvo na Konferencijata za zajaknuvawe na u~estvoto na nacionalnite

malcinstva vo procesite na odlu~uvawe, {to be{e organizirana vo sklop na makedonskoto pretsedatelstvo so Sovetot na Evropa. Premierot go informira{e visokiot pretstavnik na OBSE za konkretnite merki i politiki {to gi prezema Vladata za integrirawe na malcinskite zaednici, pri {to osobeno se osvrna na merkite koi {to se odnesuvaat na romskata zaednica, za {to poso~i deka, pokraj ostanatite merki,

Vladata ima doneseno odluka da se izgradat nekolku u~ili{ta vo op{tinite kade {to ima zna~itelna romska populacija so cel zna~itelno da se podobrat uslovite za obrazovanie na decata od romskata zaednica. Dvajcata sogovornici sredbata ja iskoristija i za razgovor po povod predlogstrategijata za integrirano obrazovanie podgotvena od eksperti na OBSE i relevantnite makedonski institucii.

@AN-KLOD [LUMBER@E, AMBASADOR NA FRANCIJA VO MAKEDONIJA

NE GLEDAM VO KRISTALNA TOPKA ZA DA ZNAM DALI MAKEDONIJA ]E DOBIE DATUM ZA PREGOVORI S$ pogolema e dilemata za toa kakva }e bide zavr{nicata na EU Samitot vo Brisel, na 17 juni. Iako nekoi od me|unarodnite pretstavnici s$ u{te poka`uvaat optimizam za samitot, opozicijata re~isi e sigurna deka nema da ima datum za pregovori GABRIELA DELOVA delova@kapital.com.mk

e gledam vo kristalna topka za da znam dali Makedonija } e dobie datum za pregovori na pretstojniot Samit vo Brisel. Se nadevam deka ne{to pozitivno }e se slu~i i deka Makedonija naskoro }e stane zemja-~lenka na Evropskata unija, izjavi francuskiot ambasador vo Makedonija, @an-Klod [lumber`e, na v~era{nata Konferencija za pres, vo francuskiot centar za sorabotka "@an Mone". [lumber`e dodade deka Francija e zemja koja postojano & dava poddr{ka na Makedonija za nejzinite evropski perspektivi, a razvojot na turizmot, {to be{e i temata na v~era{nata konferencija, e u{te edna potvrda za toa, poso~i toj. Vo me|uvreme, pretsedatelot na SDSM, Branko Crvenk-

ovski, i ponatamu smeta deka Makedonija nema da dobie datum za pregovori na krajot na {panskoto pretsedatelstvo so EU, a za toa, kako {to veli toj, zboruvaat razli~nite stavovi na vicepremierot za evrointegracii i ministerot za nadvore{ni raboti. "Makedonskata vlada se nao|a vo celosna konfuzija koga e vo pra{awe evrointegrativniot proces na zemjava", re~e liderot na opoziciskata SDSM po dene{nata poseta

na seloto Lokov po povod 66godi{ninata od formiraweto na Prvata makedonska proleterska narodnoosloboditelna udarna brigada. Konfuzen vo svojata izjava be{e i {efot na makedonskata diplomatija, Antonio Milo{oski, koj se nadeva deka Unijata }e go zadr`i svojot kredibilitet i deka odlukata za Makedonija nema da pretstavuva politi~ka odluka, no predupreduva deka krizata na Grcija mo`e da se smeta za

negativen faktor koj moè da vlijae nepovolno na Samitot. "Do posleden moment }e bide neizvesno dali Makedonija } e dobie datum. Potrebno e Evropskata unija da pokaè hrabrost i da go zadrì svojot kredibilitet so toa {to }e dade dopolnitelen stimul na procesot na integrirawe. Isto taka, problemite so Grcija se dosta seriozni i moè da imaat svoe vlijanie vo komunikacijata za re{avawe na sporot", re~e Milo{oski.

"EKONOMIST": EU DA NE JA PROLONGIRA INTEGRACIJATA NA ZAPADEN BALKAN Vo najnovoto izdanie, londonskiot magazin "Ekonomist" bara od EU da ne go prolongira vo nedogled pro{iruvaweto so zemjite od Zapaden Balkan. Vo sprotivno tie go rizikuvaat mirot i stabilnosta vo regionot. Ugledniot magazin ja pottiknuva Evropskata unija da gi upotrebi site alatki i mehanizmi koi & se na raspolagawe i "Unijata da ne bide skràva pri nivnata upotreba”. "Nasproti problemite, faktot {to EU gi opkruùva aspirantite od Zapaden Balkan, za razlika od drugite zemji-aspiranti kako {to e Turcija, odi vo nivna polza “ – zabeleùva "Ekonomist" i smeta deka vetuvaweto za integracija vo EU e politi~ko lepilo koe gi drì zemjite od Balkanot zaedno.

Na slednite iz- OPOZICISKATA DESNICA OSTANUVA RAZEDINETA bori desnicata vo opozicija najverojatno nema da pretstavuva poseriozna "Ne veruvam deka }e dojde partija. Za ovaa mo`nost }e nov bran odlevawa od VMROkonkurencija MAKSIM RISTESKI do poseriozno obedinuvawe razgovarame koga do kraj }e DPMNE. risteski@kapital.com.mk za Gruevski, na desnicata vo opozicija. gi sogledam site opcii. No, Nekoi od desnite politi~ki VMRO-NP }e nastapi sama fakt e deka postoi interes sili koi & oponiraat na a|a vo voda najavzatoa {to enata mo`nost za na slednite izbori i moàm za formirawe nov subjekt na vlasta, gi trijat racete nadesniot opozikonsolidirawe na da potvrdam deka nemame desnata politi~ka scena, i devaj}i se na vakvo scenario. desnite opoziciski nikakvi tajni dogovori nitu toa od lu|e koi pripa|aat ili No, iako moè da se zboruva ciski blok go redovi (po posled- so VMRO-DPMNE, nitu so pripa|ale na VMRO-DPMNE, za nekakva ideolo{ka korazedinuva Obedineti za Makedonija, herentnost vo makedonskata nite slu~uvawa vo Obedineti SDSM", izjavi Georgievski. za Makedonija koga Filip No, Filip Petrovski, koj VMRO-NP, zdruènieto Dos- desnica, sepak, toa o~igledno me|usebnata Petrovski be{e isklu~en od neodamna be{e isklu~en od toinstvo ...", izjavi Petrovski ne e dovolno za da pretstanedoverba. vuva faktor na obedinuvawe partijata), zatoa {to me|u Obedineti za Makedonija na vo razgovor za "Kapital". desnite partii vo opozicija Qube Bo{koski, i koj najak- Analiti~arite smetaat deka i okrupnuvawe na desniQub~o Georgolema nedoverba. tivno raboti na obedinuvawe serioznata masa razo~arani cata vo opozicija, koja samo gievski }e odi vladee So toa is~eznuva mo`nosta na opoziciskata desnica, glasa~i koi na prethodnite obedineta moè da mu se Gruevski na narednite izbori so rezerva gi prima tvrde- predvremeni parlamentarni sprotistavi na Gruevski. Vo na izbori so i da se slu~at) da se wata na Georgievski deka izbori Gruevski go donesoa desniot opoziciski blok presvojata VMRO- (koga soo~i so poseriozna opasnost toj }e ja poddrì edinstveno na vlast, logi~no e da se mierot go doìvuvaat kako VMRO-NP. preleat vo nekoja od drugite "falsifikatorot na desnata od desna proveniencija. NP, a Filip "Iskreno bi sakal da veruvam desni opcii. Ova osobeno politi~ka opcija". Qub~o Georgievski, po~esen Petrovski za potpretsedatel na VMRO- deka VMRO-NP e opoziciska doa|a do izraz vo situacija Petrovski smeta deka taj"Kapital" izNarodna partija, se somneva partija koja ima interes od koga Vladata e izloèna na mingot za obedinuvawe na deka }e se slu~i obedinuvawe okrupnuvawe na desnicata. golem pritisok od nadvor i desnicata e sega ili nikoga{, javi deka }e na opoziciskata desnica i Vremeto }e pokaè kako od vnatre za re{avawe na a kako glavna pri~ina za formira nova re{en e da ja poddrì VMRO- stojat rabotite. Da preminam problemot so imeto, a sekoe dezintegracija na desnite NP vo nejziniot samostoen vo VMRO-NP nemam namera, re{enie koe }e se razlikuva opoziciski sili ja gleda partija no, razmisluvam za nova od ustavnoto ime }e sozdade sebi~nosta na liderite. nastap na slednite izbori.

NA IZBORI GRUEVSKI NE TREBA DA SE PLA[I OD "SVOITE"

"Ako sega ne se posveti pogolemo vnimanie na desnoto obedinuvawe, procesot na okrupnuvawe nabrgu }e zamre. Planovite na samobendisanite lider~iwa ne vodat nikade. Za poseriozna desna opoziciska struktura neophodno e definirawe na prioriteti, povisoki od tesno-partiskite. Treba jasno da se definira vo koi to~ki }e bidat napadnati Gruevski i Vladata", smeta Petrovski. Qub~o Georgievski, pak, o~ekuva VMRO-NP da odigra jasna uloga na slednite parlamentarni izbori. "Po samostojniot nastap, o~ekuvame da staneme subjekt vo vlasta, a vo koalicija } e vlezeme so partija koja } e bide nositel na progresot, bez razlika na nejzinata ideolo{ka matrica", izjavi Georgievski.

FOKUS

09.06.2010

ANALIZA: PO DVAESET GODINI, MAKEDONIJA NE ZNAE KOJA STRANA DA JA FATI:

UGORE VISOKO – UDOLE DLABOKO!? Na edna nedela do Samitot na Unijata vo Brisel, na koj }e se odlu~uva dali zemjata }e dobie datum za pregovori, vo Makedonija (spored kampawata na VMRO-DPMNE za toa {to tie, vsu{nost, ostvarile dosega) sega se otvoraat su{tinski dilemi!? Na primer, koi se strate{kite pravci na nadvore{nata politika - za koja makedonskata javnost misle{e deka e ~lenstvo vo EU iv o NATO, ako sega vo spotovi slu{ame veli~awe na postignuvawa od tipot – “strate{kite dogovori so SAD, Izrael i Turcija”!? Pra{aweto e dali ovaa Vlada vsu{nost nudi zamena na evropskata i evroatlanskata agenda, na smetka na nekoi alternativni pati{ta, za kakvi verojatno gi smeta ovie dogovori... KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

et godini od dobivaweto na kandidatskiot status, Makedonija se nema pomesteno od mrtva to~ka koga se evroatlantskite integracii vo pra{awe. Ako Evropskata unija i NATO se krajni determinanti kon koi e naso~en kursot na plovidba na na{iot brod, nejasno e kako moè po dvaeset godini od osamostojuvaweto (a determinantite se odredeni tokmu posle rascepot na Jugoslavija! I barem deklarativno dosega se imalo i konsenzus, a i kontinuitet koga se tie vo pra{awe) Makedonija da ne uspee da dobie barem datum za po~etok na pregovori za ramnopravno ~lenstvo. Komentarite se deka situacijata e osobeno vlo{ena vo poslednite godini, osobeno po dobivaweto na kandidatskiot status, koj se smeta za poslednata pobeda na zemjata na patot kon Brisel (ako se isklu~i viznata liberalizacija, koja se tolkuva{e kako “morkov” vo procesot na ubeduvawe na Makedonija da se re{i imeto kako edinstvena pre~ka). Opozicijata odamna kritikuva deka ovaa Vlada nema namera da ja vnese zemjata nitu vo Alijansata, nitu vo Unijata. Prvi~nite zabele{ki deka premierot Nikola Gruevski bega od odgovornosta, i ne saka da donese nikakvi re{enija i odluki so koi bi se odblokiral procesot poradi neumeewe i nemawe na kapacitet i odliki na lider, podocna se pretvorija vo èstoki kritiki deka se raboti za edno svesno scenario, so koe ovaa Vlada namerno ja drì zemjata izolirana za da moè da vladee populisti~ki i nedemokratski. “Nadvore{nata politika na

ovaa vlada nema ni du{a, ni pamet. Svedoci sme na iljadnici improvizacii i sozdavawa na pogre{ni ili la`ni prioriteti vo nadvore{nata politika. Samo sporedete gi posetite na dràvnici koi do{le vo oficijalna poseta na Makedonija, i onie koi gi ostvarle na{iot premier, ili minister za nadvore{ni, pa }e vidite deka Makedonija poleka, no sigurno stanuva mesto koe diplomatite go izbegnuvaat. Nie gi gubime glavnite smernici vo nadvore{nata politka (NATO i EU) integraciite, gi gubime tradicionalno prijatelskite zemji, a premierot ili ministerot ostanuvaat da ~ekaat na priem vo hodnici na evropskite prestolnini. Za àl, plan B, i da go ima, nikoj ne go soop{tuva”, veli za “Kapital” potprestedatelot na SDSM, Gordan Georgiev. Mnogu tezi nametnuva opozicijata kako argumenti na nivnoto tvrdewe. Prvo, odbivaweto da se stavi kraj na sporot so Grcija i spored niv, krajno pasivniot odnos {to go ima premierot vo odnos na ovoj problem. SDSM tvrdi deka Gruevski bega od re{enie, pla{ej}i se za svojot rejting od edna strana, a od druga, nametnuvaj}i go sporot kako nere{liv problem i izdignuvaj}i go na nivo na “nevozmo`na misija” toj uspeva da izbega od Brisel i da prodolì da si ja tera svojata politika na opsednatost so antikata kako kontra-crvena teza za crvenite linii na Atina (krajno neproduktivna). Ve}e se komentira deka premierot se poo~igledno bara nekoi alternativni pati{ta ili eventualno rezervni planovi za idninata na Makedonija, koi ja isklu~uvaat Evropskata unija. VMRO – DPMNE vo reklamirawata na 20-te godini na svoeto postoewe kako golemi uspesi na svojata nadvore{na politika gi naveduva dogovorite za sorabotka so Turcija i so Izrael, (vedna{ potoa

GORDAN GEORGIEV se slu~i i famozniot dogovor so famoznata zemja Maroko, koja be{e pova`na od sredbata so amerikanskiot zamenik dr`aven sekretar Filip Gordon) zemji nadvor od Unijata, so seriozni vnatre{ni destabilizacii i konflikti i po etni~ka i po religiska osnova, {to se tolkuva kako znak deka Makeodnija drugaruva so site samo najmalku so onie so koi treba – relevantnite faktori vo Brisel. Ottamu ne se donese nitu eden investitor, ne se sklu~i nikakov zna~aen dogovor za otvorawe na tamao{nite pazari za makedonskite proizvodi, pa se otvora dilemata za izborot na zemjite kade {to odat makedonskiot premier i ekonomskite ministri (vicepremierot za evropski pra{awa i onaka ne patuva mnogu) kolku se tie zna~ajni za makedonskata integracija (i ekonomija ako sakate) i na krajot na denot koi se efektite od tamo{nite oficijalni poseti. Pretsedatelot Ivanov, pak, koj spored Ustavot e eden od kreatorite na nadvore{nata politika na dr`avata, v~era se oglasi od Istanbul, kade {to so svoite kolegi od Azerbejxan i od Kazahstan se dogovorile da ja prodlabo~uvaat ekonomskata sorabotka i mo`nostite za zaemni investicii (!?). Potoa, Ivanov so kolegite, Nazarbaev i Aliev,

STEVO PENDAROVSKI razgovaral za toa kolku malku znaeme edni za drugi i kolku bi bilo ubavo da se zapozname podobro, a bilo konstatirano, me|udrugoto, i deka mnogu e va`no da se najde pravna ramka za bilateralnite odnosi.(!?). Za denes na agendata na Ivanov, e zakaàna sredba so princot na Kuvajt, al Ahmed al Xaber al Sabah Zna~i, na re~isi edna nedela do va`niot den, {efot na makedonskata dràva namesto da e vo Brisel i da lobira za svojata zemja onamu kade {to treba, toj }e jakne sorabotka so dràvi, koi ne samo {to ne moàt da ni pomognat, tuku i imaat apsolutno i dijametralno sprotivni pati{ta za svoite idnini. Od VMRO – DPMNE tvrdat deka ova se samo neproduktivni, niski i neosnovani zabele{ki na opozicijata, koi nemaat ama nikakva dopirna to~ka so realnosta. “Brzoto integrirawe vo Evropskata unija i vo NATO se klu~ni vo na{ite aktivnosti i nikoga{ ne sme gi napu{tile tie celi. Ovaa vlada i na{ata partija, ostanuva maksimalno posvetena na vnesuvawe na dràvata vo ovie strukturi” kuso izjavi pratenikot na VMRO –DPMNE, Ilija Dimovski za “Kapital” OCENKI NA EKSPERTITE Tokmu deka Vladata deklara-

ILIJA DIMOVSKI tivno }e stoi na stavot deka samo Evropa i NATO se na{iot izbor i cel, smeta i univerzitetskiot profesor Stevo Pendarovski, no toj e uveren deka se raboti samo za {minka i forma. “Od 1991-ta ova e prv pat, MNR da se pretvori samo vo logisti~ki centar i da nema nikakva vrska so kreiraweto na nadvore{nata politika. Site odluki se nosat vo kabinetot na premierot, i MNR i pretsedatelot Ivanov se apsoutno zaobikoleni koga se raboti za vodeweto na diplomatijata. Patekata po koja se dviìme e sporna. Dogovorite so koi maftaat i se falat ne se ni{to novo, nam, odnosite so SAD, prvenstveno ni se baziraat vrz Jadranskata povelba od 2003-ta, a ne od dogovorot potpi{an posle Bukure{t. Makedonija, tvrdam deka gi ima blokirano pregovorite so Grcija. Se odi na kafemuabet, a ni{to konkretno ne se pravi. Premierot slu{a {to ima da kaè Papandreu, potoa doa|a tuka i kaùva deka za nas se neprifatlivi gr~kite pozicii. Toa ne e razgovor i pregovarawe. Vo takvi uslovi, ostanuva blokirana i vratata na Unijata, a i vratata na NATO. Ne se sfa}a deka nema kade da se odi. Neka ne se gledaat ni Izrael, ni Turcija, kako “{titenici” na SAD. Makedonija ne moè

DIMITAR MIRÊV da ima takva pozicija, na{ edinstven pat se NATO i Unijata, a ednoto bez drugoto, za nas, ne biva. Se potpi{uvaat sekakvi dogovori i se odi na sekakvi sredbi vo zemjite od istokot”, veli profesorot Pendarovski. Negoviot kolega, profesorot Dimitar Mir~ev ima poinakvo mislewe. “Ne gledam nikakvi indicija deka evro-atlantskata agenda na zemjata e deaktuelizirana ili se napu{ta. Posledniot izve{taj na nacionalniot sovet za evrointegracii govori deka seta reformska strategija se odviva so predvidenata a nekade i so zabrzana dinamika. Takvi se izve{taite i na MMF a i na svetskata banka. Kritikite na opozicijata se od spaekt na nepodgotvenosta na Vladata da prifati kompromis po sekoja cena so Grcija, za boèm da se zabrza celiot proces. Veruvam deka Vladata bi sakala tie pra{awa da se vodat vo pararellni razgovori. Dogovorite so zemjite za koi se zboruva se strate{ki, a osobeno onoj so SAD, na koj se povikuva VMRO – DPMNE, za podobruvawe na bezbednosnata i na me|unarodnata pozicija. Dogvoorot so Izrael e sli~en kako mnogu drugi so drugi zemji i ne zna~i posebna inklinacija kon taa dràva ili nejzinata politika” veli profesorot Mir~ev za “Kapital”.

8 09.06.2010

OP[TESTVO

[ANGAJ EKSPO NA DNEVEN RED IDNATA NEDELA lednata nedela Ministerstvoto za ekonomija }e izleze so konkretni informacii za dosega{nite aktivnosti na makedonskiot {tand na najgolemata saemska manifestacija [angaj Ekspo 2010. Zamenik-ministerot za ekonomija, Metodija HaxiVaskov, za "Kapital" ne saka{e da dade podetalni informacii za aktuelnite aktivnosti na makedonskiot {tand vo [angaj. Toj veti

UPRAVATA ZA PEREWE PARI ORGANIZIRA OBUKA ZA AGENCIITE ZA NEDVI@NOSTI pravata za spre~uvawe na perewe pari i finansirawe na terorizam od v~era do 14 juni }e sproveduva obuka na odgovornite lica i vrabotenite vo agenciite za promet so nedvi`nosti. Predvideno e obukata da ja posetat pretstavnici od 180 agencii za promet so nedvi`nosti od celata zemja. Celta na obukata e podobro zapoznavawe na vrabotenite vo ovie subjekti so zakonskite izmeni, kako i so svetskite trendovi vo ovaa oblast. Ovaa obuka e del od serijata obuki {to proletva gi organizira USPPFT, a predvideno e da bidat obu~eni okolu 800 lica od site subjekti vklu~eni vo borbata protiv pereweto na pari i finansirawe na terorizam.

OP[TINA KAVADARCI USVOI DEKLARACIJA ZA ZA[TITA I RAZVOJ NA LOZARSTVOTO ovetot na op{tina Kavadarci usvoi deklaracija za za{tita i razvoj na lozarstvoto. Spored sovetnicite, zadocnetata isplata na grozjeto od lanskata rekolta sozdava golemi problemi kaj lozarite. Deklaracijata, prezentirana od sovetnikot Pan~o Minov gi sodrì na~inite na deluvawe na gradona~alnikot i sovetot, so cel da se izvr{i pritisok vrz vizbite da sfatat deka e potrebno odgovorno odnesuvawe, posebno vo delot na navremena isplata na grozjeto. Ako vizbite i ponatamu nemaat sluh za da go isplatat grozjeto, Minov predloì da se prodolì so voninstiucionalno re{avawe na problemot, bidej}i trpenieto kaj lozarite e pri kraj. Gradona~alnikot Aleksandar Panov informira{e deka Tikve{ vo momentov ja ispla} a vtorata rata, no mnogu bavno. Vo Povardarie vtorata rata bila isplatena okolu 30%, a od ovaa vinarnica vetile deka do petok celosno }e gi isplatat parite za vtorata rata od lanskoto grozje. Panov poso~i deka vo ovoj period e potrebno site da bidat fokusirani na izvoz na grozjeto, bidej}i ima hiperprodukcija, iako na dolgoro~en plan takviot poteg e {teten. Za sovetnikot Ta{o Radwanski Zakonot za vino bil katastrofalen i odel vo prilog na vizbite. Toj poso~i nekolku ~lena od Zakonot koi mora da pretrpat izmeni, za {to bi moèlo da se inicira i sobirawe na potpisi od gra|anite. Gradona~alnikot Panov objasni deka e vklu~en vo re{avawe na problemot na lozarite okolu isplatata na grozjeto, bidej}i toa od nego go pobarala Komisijata za lozarstvo i vinarstvo.

deka Ministerstvoto sekoj mesec, vo narednite {est meseci kolku {to trae ovaa manifestacija, }e izvestuva za aktivnostite i za promocijata na makedonskiot {tand. Na pres-konferencija slednata sreda Haxi-Vaskov veti deka }e informira za aktivnostite od minatiot mesec, kako i za toa zo{to e mal interesot od makedonskite kompanii za promocija na saemot. Spored informaciite na

"Kapital" od stopanskite komori, interesot na kompaniite za promocija na najgolemata saemska manifestacija e mnogu mal. Namesto besplatno da se promoviraat i da gi poka`at pred svetot svoite proizvodi, nivniot interes e minimalen. Dosega vo Sojuzot na stopanski komori se javile samo tri kompanii, od koi dve vinarnici i edna koja proizveduva visoka tehnologija, a vo Stopanskata

komora na Makedonija ne se javila nitu edna. Od Ministerstvoto za ekonomija komentiraat deka dosega se ostvareni sredbi i kontakti so mnogu kompanii na koi im bile prezentirani mo`nostite za nivna promocija na [angaj Ekspo. Oficijalnoto otvorawe na svetskata izlo`ba [angaj Ekspo be{e na 1 maj. Nastanot trae {est meseci, do 1 oktomvri. Makedonija se pretstavuva vo pavil-

jon vo forma na p~elino gnezdo, kade {to treba da se odràt mnogubrojni digitalni prezentacii na koi treba da se prikaàt makedonskata ekonomija, kultura i tehnolo{kiot razvoj. Temata na makedonskiot {tand e urbaniot kontinuitet, odnosno harmonijata me|u urbanoto ìveewe i prirodata. Sekoj mesec }e ima razli~na tematska Celina. Maj }e bide mesec na tradicionalnite hrana

i vino, juni na tradicionalnite zanaeti i na ruralniot turizam i na ekonomijata, vo juli }e se prezentiraat karakteristikite na Makedonija. Avgust }e bide posveten na `ivotnata sredina, septemvri na kulturnata riznica, a oktomvri na obrazovanieto i na tehnologijata. Buxetot na makedonskiot {tand vo Kina e 630 iljadi dolari, obezbedeni od kineskata vlada.

10 09.06.2010

OP[TESTVO

PROMOVIRANA MRE@A ZA RURALEN RAZVOJ odobruvaweto na ìvotot vo ruralnite oblasti preku izgradba na kapacitetite na ruralnoto op{testvo e osnovnata cel na Mreàta za ruralen razvoj na Republika Makedonija {to deneska oficijalno be{e promovirana vo Skopje. Mreàta, koja e sojuz na gra|anski zdruènija osnovan vo mart godinava, go sledi modelot na 23 sli~ni inicijativi za nacionalni ruralni mreì vo Evropa i nudi aktivno partnerstvo i

poddr{ka za organizaciite na zemjodelcite i Ministerstvoto za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo, so cel da se podobri konkurentnosta i odr`livosta na agrarot. â&#x20AC;&#x153;Kreiraweto na Mre`ata za ruralen razvoj ima za cel da gi vklu~i lokalnite akteri vo promocija i jaknewe na svesta na naselenieto vo ruralnite zaednici vo procesot na efikasno koristewe na merkite i fondovite od IPARD i Nacionalnata progra-

ma za ruralen razvoj", re~e ministerot za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo, Qup~o Dimovski. Godinava za taa namena se izdvoeni 10 milioni evra. Pretsedatelot na Mre`ata, Petar \orgievski, istakna deka }e nastojuvaat da gi zastapuvaat interesite na naselenieto od ruralnite sredini i nivnite potrebi, i da gi informiraat za aktuelnostite vo oblasta na agrarot na nacionalno nivo i na nivo na Evropskata unija.

MAKEDONIJA NA 83-TO MESTO VO IZVE[TAJOT NA INSTITUTOT ZA EKONOMIJA I MIR

akedonija e rangirana na 83-to mesto od vkupno 149 zemji vo svetot spored Indeksot na svetskiot mir, a vo regionot na Centralna i Isto~na Evropa se nao|a na 15-to mesto od vkupno 27 dr`avi. Institutot za ekonomija i mir koj go objavuva izve{tajot za 2010 godina, pi{uva deka po~ituvaweto na ~ovekovite prava vo Makedonija e podobreno, no deka zemjata ne mo`e da bide povisoko ran-

girana poradi kriminalot i lesniot pristap do oru`je. Izve{tajot poka`uva deka globalniot mir se vlo{uva vtora godina po red. Najvisoko rangirani vo svetski ramki se Nov Zeland, Island, Japonija, Avstrija i Norve{ka, a na dnoto se nao|aat Irak, Somalija, Avganistan, Sudan i Pakistan. Najmiren region vo svetot e Zapadna Evropa, a SAD se nao|aat na dve mesta zad Makedonija.

REFORMATA NA JAVNATA ADMINISTRACIJA SE ZABORAVA

REGIONOT OTPU[TA, MAKEDONIJA VRABOTUVA ADMINISTRATIVCI BILJANA ZDRAVKOVSKA zdravskovska@kapital.com.mk

emjite od regionot, potreseni od evropskata dol`ni~ka kriza, koja kako da stanuva zarazna, no i evropskite ekonomii koi direktno gi ~uvstvuvaat posledicite od taa kriza se soo~eni so predizvikot da ja so~uvaat fiskalnata disciplina. Se baraat na~ini kako da se {tedi, kako da se namali javnata potro{uva~ka, se kratat neproduktivni tro{oci, se odloùvaat proekti koi ne se prioritetni dodeka ne dojdat nekoi podobri vremiwa... Mnogu zemji denovive se soo~uvaat so {trajkovi vo javnata administracija i so razni pritisoci od javnosta po objavuvaweto na merkite za {tedewe koi vklu~uvaat zamrznuvawe i namaluvawe na platite vo javniot sektor i penziite, namaluvawe na brojot na vraboteni vo javnata administracija, ukinuvawe na bonusite na dràvnite slu`benici... Taka, premierot na Romanija neodamna objavi deka }e se otpu{tat 125 iljadi ili 10% od vkupniot broj vraboteni vo javniot sektor so cel da se namalat pritisocite na buxetot vo vreme na kriza. Objasnuvaweto e deka javniot sektor e preglomazen i pretstavuva pregolem tovar za buxetot i za ekonomijata. Kolku za sporedba, Romanija ima 22 milioni ìteli, a brojot na vraboteni vo javniot sektor iznesuva 1,36 milioni. Toa zna~i deka vo javniot sektor se vraboteni 6% od vkupniot broj na naselenie. Vo Makedonija so dva milioni

`iteli javnata administracija broi okolu 120 iljadi, {to e isto taka okolu 6% od vkupniot broj na naselenie. No, Makedonija ima stapka na nevrabotenost od okolu 35%, a vo Romanija stapkata na nevrabotenost iznesuva 8%. Makedonskata javnost so godini ~eka izjava od nekoj premier deka javnata administracija e pregolema i deka za dobroto na site vo dr`avata e brojot na rabotni mesta koi se finansiraat od buxetot treba da se namali. Namesto toa, neodamna

od makedonskiot premier Gruevski slu{navme deka kako del od reformata na javnata administracija treba da se vrabotat u{te najmalku pet iljadi lica, so cel da im se re{i statusot na onie koi dosega privremeno rabotele vo javnite slu`bi. Nitu zbor deka pod pritisok na krizata s$ pote{ko stanuva da se obezbedat platite na preobemnata javna administracija i penziite za penzionerite i deka makedonskite kompanii koi sekojdnevno se soo~uvaat so predizvikot da obezbedat

rabota i plati za svoite rabotnici se revoltirani deka mora da izdrùvaat tolku golema i neefikasna administracija. No, ima edna su{tinska razlika vo nastapite na romanskiot i makedonskiot premier. Romanija neodamna zede 25 milijardi dolari kredit od MMF, dodeka makedonskata vlada kako od |avol bega od aran`man so MMF, so cel da si ja za~uva slobodata sama da odlu~uva kako da ja tro{i dràvata kasa. A, primerot na Romanija, kade {to po ovie merki za {tedewe javnata administracija se digna na {trajk, a vladata moè sekoj den da padne, pokaùva deka takvi merki i aran`man so MMF se celosno nepopularni

Primerite od makedonskoto minato, no i na zemjite od regionot, pokaùvaat deka koga vlasta tro{i pove}e otkolku {to pribira prihodi vo buxetot, smetkata na krajot mora nekoj da ja plati. A, toa voobi~aeno se firmite i gra|anite, preku pogolemi danoci i dràvni dava~ki za dràvata. Pra{aweto e samo koga i od kogo }e bide ispora~ana smetkata koga se bliàt izbori. Naprotiv, dodeka pove}eto politi~ki lideri vo regionot prezemaat te{ki i nepopularni ~ekori za zamrznuvawe i namaluvawe na platite i penziite i maka ma~at kako nivnata neophodnost da & ja objasnat na javnosta, makedonskite politi~ari se falat deka ne gi namalile platite i penziite bidej} i makedonskata ekonomija ne bila tolku pogodena od krizata, kako drugite zemji od regionot i svetot. Pokraj Romanija, i Srbija pod pritisok na MMF mora{e da

donese odluka za zamrznuvawe na platite i penziite. Hrvatskata premierka, Jadranka Kosor, isto taka, javno go otvori problemot so preobemniot javen sektor i najavi deka ako ne se namali brojot na vrabotenite vo javnata administracija koj dostignuva 8,7% od vkupnoto naselenie, Hrvatska moè da se soo~i so gr~ko scenario. Kosor & objasi na hrvatskata javnost deka edinstveniot princip spored koj }e se ocenuva dali nekoj }e ostane vo javniot sektor ili }e si odi e dali e efikasen i produktiven, so cel Hrvatska da se spasi od ekonomskata stagnacija i namaluvaweto na ìvotniot standard so voveduvawe na novi dano~ni danoci. Inaku, Hrvatska vaì za edna od najbirokratiziranite zemji, kade {to sekoj 11 Hrvat e vraboten vo javniot sektor. Vo Grcija koja denovive ja tresat {trajkovi, najgolemiot revolt doa|a tokmu od vrabotenite vo javniot sektor po pritisocite od MMF deka gr~kite vlasti }e mora da gi namaluvaat platite na buxetarite i da otpu{taat vraboteni. Od v~era na {trajk se dignaa vrabotenite vo [panija, kako revolt po odlukata na vlasta da im gi namali platite za 5%, kako posledica na finansiskite problemi so koi se soo~uva [panija. O~igledno iskustvoto od minatoto i na nekoi zemji od na{eto blisko i podale~no sosedstvo pokaùva deka koga vlasta tro{i pove}e otkolku {to pribira prihodi vo buxetot, smetkata na krajot mora nekoj da ja plati. A, toa obi~no se firmite i gra|anite, preku pogolemi danoci i dràvni dava~ki za dràvata. Pra{aweto e samo koga i od kogo }e bide ispora~ana smetkata.

OP[TESTVO FRANCUZITE ZAINTERESIRANI ZA MAKEDONSKITE PLANINI rupa od 13 francuski turisti do 3 juni prestojuvaa vo Makedonija vo ramki na proektot koj predviduva sorabotka me|u op{tinata Tetovo i eden francuski departman koj se nao|a me|u Torino i Marsej. Vo 2008 i 2009 godina francuskiot region Visoki Alpi i op{tinata Tetovo so poddr{ka na francuskoto Ministerstvo za nadvore{ni raboti vospostavija programa za

sorabotka so cel razvoj na kulturniot i prirodniot turizam vo Tetovskiot region. Francuskiot ambasador vo Makedonija, @an-Klod [lumber`e, smeta deka sorabotkata vo planinskiot turizam mo`e u{te pove}e da se intenzivira i najavi vtora grupa francuski turisti za nekolku meseci. "Turistite ne doa|aat samo za da pe{a~at vo planinite, tuku i za da ja fotografiraat prirodata i florata tamu i da

09.06.2010 stapat vo kontakt vo lokalnite ìteli. Po~na da se zboruva za Makedonija vo Francija. Vo francuskoto spisanie "Planina” izlegoa pove}e napisi me|u koi i eden na tema [ar Planina. Zaklu~okot od ovoj prv prestoj vo Makedonija na francuskite turisti vo ramki na proektot e deka moè da se organiziraat planinski pro{etki vo dràvata", izjavi Iv Fuk, ekspert za planinski turizam..

NEPLATENITE KOMUNALII PREMINUVAAT OD SUDIITE KAJ NOTARITE So najnovite zakonski izmeni, od 1 juli }e startuva odredbata so koja 258 iljadi nesporni predmeti, glavno platni nalozi za neizvr{eni komunalni taksi, }e preminat od sudovite vo racete na notarite. Ova e preporaka na Sovetot na Evropa, koja }e ovozmo`i sudovite da se zanimavaat so materija koja e vo sudska nadle`nost. Vo odnos na izmenite na

Zakonot za parni~na postapka najzna~ajni novini se zadol`itelnoto podgotvitelno ro~i{te, opredelenite rokovi za procesni dejstva, kvalitetot na podnesocite i medijacijata vo gra|anskata postapka. Se predviduva i voveduvawe dostava na pismenata verzija po elektronski pat, tonsko snimawe na ro~i{tata, kako i pari~na kazna za povreda na procesnite prava vo

postapkata. Pogolema efikasnost, zakonitost vo postapuvaweto, onevozmo`uvawe na zloupotrebata na pravata i zavr{uvawe na postapkite vo razumen rok soglasno Evropskata konvencija za za{tita na ~ovekovite prava e celta na izmenite i dopolnuvawata na Zakonot za parni~na postapka, kako i na predlog-zakonite za ve{ta~ewe i za procena.

DALI ZDRAVSTVOTO E NA PROSJA^KI STAP?

ZA SKAPATA MEDICINSKA OPREMA PLATENA SAMO EDNA RATA ALEKSANDRA SMILESKA smileska@kapital.com.mk

premata za zdravstvoto nema da stigne do noemvri godinava, bidej} i Ministerstvoto za zdravstvo uplatilo samo edna rata za nabavka na angiografite. Dali ova zna~i deka vo ovoj resor nema pari za nara~anata oprema vredna pove}e od 70 milioni evra? Iako oficijalno i od vladata i od Ministerstvoto tvrdat deka pari za zdravstvoto } e ima, na teren rabotite se sosema porazli~ni. Vo septemvri 2009 godina ministerot Bujar Osmani najavi deka opremata vo bolnicite }e po~ne da se instalira najdocna do april 2010 godina. Vo mart ovaa godina izjavi deka 645 novi medicinski aparati }e pris-

tignat za tri do {est meseci, za poslednata izjava da bide deka nema da stigne nitu do noemvri. Vo bolnicite treba da stignat mamografi, akceleratori, inkubatori, 4D-ultrazvuk za rano otkrivawe na rak i monitori za nabquduvawe na intenzivna nega. Pari se {tedat i na lekovi, se namalija buxetite na bolnicite, a i kapitacijata na mati~nite lekari. Sega ministerot za finansii, Zoran Stavreski, najavi deka vo rebalansot na buxetot za 2010 godina za zdravstvoto }e se odvojat dopolnitelni pari. Neodamna Vladata odobri 23 milioni evra i za rekonstrukcija na 20 javni zdravstveni ustanovi, za {to se zajmi od Bankata za razvoj pri Sovetot na Evropa.

OBUKA OD STRANCI Problemot na zdravstvoto e i {to nema dovolno stru~en kadar za da ja koristi novata oprema. Od Ministerstvoto za zdravstvo velat deka obukata na lekarite koi }e rabotat na novite aparati }e ja vr{at stru~ni lu|e od ponuduva~ot na opremata, Simens interne{enal. Stru~wacite }e doa|aat od Holandija, bolnicata Papaostolu vo Grcija i [imatci vo Hrvatska. Nema odgovor kade i koga }e se vr{i obukata. Edinstveno se znae deka toj {to }e go obu~uva medicinskiot personal, }e mora da ima barem eden validen sertifikat za zavr{ena obuka.

Kreditot e so rok na otplata od 20 godini, petgodi{en grejs-period i varijabilna kamatna stapka od 1,2% na godi{no nivo. Vo prvata faza u~estvuva i Vladata. VOJNA ZA TENDERI I OPREMA Vo zdravstvoto se vodi vistinska vojna okolu tenderite i rasporeduvawe na nara~anata oprema, iako taa ne e ni pristignata, tvrdat izvori na "Kapital". Spored niv, imalo lobirawa najgolem del od medicinskata oprema da se instalira vo klini~kite centri vo Tetovo,

Gostivar i Skopje, bidej}i od DUI, politi~kata partija na Osmani, insistirale najdobrata oprema da ja ima tokmu vo ovie gradovi. Porane{niot minister za zdravstvo, Imer Selmani, tvrdi deka tenderot za medicinskata oprema bil somnitelen u{te na samiot po~etok. “U{te koga se objavi kolku milioni se predvideni za opremata, nie kako prateni~ka grupa pobaravme od Vladata da ni dostavi za {to se predvideni tolku pari, bidej}i koga jas zaminav od ministerskata funkcija ten-

derot za medicinska oprema treba{e da ~ini 40 milioni evra so fabri~ki ceni i be{e re~isi pri kraj. Sega e dvojno pogolem i se vle~e pove}e od dve godini”, veli Selmani. Spored nego, zdravstvoto pominuva niz kriza i haos i se ru{at stabilnite reformi. “Ovaa Vlada gi ima izme{ano prioritetite. Na lu|eto edinstveno im ostanuva ili da ja soborat ili da se molat da ne se razbolat i da odat vo bolnica, bidej}i se znae {to gi ~eka tamu”, dodava Selmani.

Opremata za zdravstvoto nema da stigne do noemvri godinava, bidej}i Ministerstvoto za zdravstvo uplatilo samo edna rata za nabavka na angiografite. Dali ova zna~i deka vo ovoj resor nema pari za nara~anata oprema vredna pove}e od 70 milioni evra?

SE [TEDI SEKOJ DENAR I pokraj optimisti~kite izjavi na premierot Nikola Gruevski i na ministerot Osmani, izvori od Fondot za zdravstvo velat deka vo zdravstvoto se {tedi na sekoj ~ekor. “Sega sme vo period koga ne stanuva zbor za {tedewe na milioni evra, tuku se {tedi dnevno i toa sekoj denar, a ne sekoe evro. Na hartija s$ e isto, no realno pari nema”, velat poznava~ite.

12 09.06.2010

KOMENTARI I ANALIZI

KORPORATIVNO UPRAVUVAWE

PET PREPORAKI ZA ODBORITE NA GOLEMITE NEKOTIRANI KOMPANII asokite i principite za korporativno upravuvawe na Evropskata konfederacija na asocijacii na direktori (EkoDa), na koi ve}e se osvrnavme, se zbir na dobrovolni najdobri praktiki koi se baziraat na sodr`inata, kako na postojnite nacionalni i me|unarodni kodeksi za korporativno upravuvawe, taka i na me|unarodnite iskustva vo dobroto upravuvawe na nekotiranite kompanii. Celta na EkoDa e ovie nasoki da bidat, pred s$, direktno upotrebliva alatka za akcionerite i direktorite, no se o~ekuva deka }e bidat osnova i za razvivawe na nacionalni principi za korporativno upravuvawe na nekotiranite kompanii vo sekoja od zemjite-~lenki na Evropskata unija. Nasokite se podeleni vo dva dela: prviot del koj se odnesuva na site nekotirani kompanii i vtoriot koj se odnesuva samo na pogolemite i pokompleksni nekotirani kompanii. I vo pogled na dvata vida kompanii koi se na radarot na nasokite i principite na EkoDa, su{tinata na preporakite e naso~ena kon formirawe na uspe{en odbor na direktori. Kaj pomalite kompanii dokumentot uka`uva deka su{tinskata promena vo rabotata, kako na kompanijata, taka i na nejzinoto upravuvawe, nastanuva vo momentot koga }e se vklu~at nadvore{ni, nezavisni, neizvr{ni direktori. Kaj pogolemite kompanii site principi notirani vo dokumentot se odnesuvaat na rabotata na odborot na direktori. Dokumentot naveduva pet principi koi se odnesuvaat na pogolemite nekotirani kompanii. Prvo, tie treba da imaat jasna podelba na nadle`nostite me|u odborot na

direktori (koj ja ima odgovornosta za upravuvaweto) i najvisokiot menaxment (koj e zadolèn za vodeweto na biznisot na kompanijata). Pa, taka, na nitu eden poedinec ne treba da mu bide ovozmoèno da ima neprikosnoveno pravo vo donesuvaweto na odlukite vo kompanijata. Ne site kompanii }e imaat resursi da imenuvaat poseben ~ovek kako pretsedatel na odborot na direktori. No, vo sekoj slu~aj, kompaniite treba da razberat deka ulogite na generalen izvr{en direktor i na pretsedatel na odbor na direktori se su{tinski razli~ni, i tie baraat i razli~en profil na lu|e i pretpostavuvaat razli~ni zada~i. Podelbata na obvrskite me|u ovie dve pozicii treba da bide jasna, da bide na pismeno opredelena i da bide prifatena od odborot na direktori. Vtoro, iako nasokite upatuvaat deka strukturata na odborite varira vo soglasnost so nacionalnite zakonodavstva, sepak, sekoj odbor na direktori vo sekoja kompanija i vo sekoj praven sistem treba da ima ~lenovi koi na odborot }e mu dadat soodveten miks na kompetencii i iskustvo. Istiot princip koj vaè{e na nivo na cela kompanija se replicira i na nivo na odborot na direktori – i tuka nitu eden poedinec ili grupa ne treba da dominiraat vo procesot na donesuvawe odluki. Klu~ni vo ostvaruvaweto na ovoj princip se neizvr{nite, a so tek na vreme vo razvojot na kompanijata i nezavisnite direktori. Osobeno treba da se vodi grià deka neizvr{nite direktori }e bidat vo mo`nost da posvetat dovolno vreme na svoite direktorski obvrski, a dokumentite so koi tie }e bidat imenuvani } e treba precizno da gi opredelat

o~ekuvawata na kompanijata vo pogled na vremeto {to vo tekot na eden mesec ili eden kvartal }e treba da go posvetat na upravuvaweto vo dadenata kompanija. Vo ovaa nasoka, pretsedatelot na odborot ja ima najodgovornata zada~a da obezbedi neizvr{nite direktori da davaat efektiven pridones vo formuliraweto na strategijata na kompanijata, i toa preku konstruktivna kritika i aktivna pomo{ vo formulirawe na nejzinite celi. Treto, odborot na direktori treba da formira komiteti, no ne za tie da bidat cel sama za sebe, tuku toga{ koga istite }e bidat pretpostavka za odborot poefektivno da gi ispolnuva svoite obvrski. EkoDa prepora~uva formirawe na tri osnovni komiteti – komitet za imenuvawe, komitet za nagraduvawe i komitet za revizija. Ulogata na komitetot za imenuvawe e da dava preporaki za popolnuvawe na site pozicii vo odborot na direktori i vo najvisokiot menaxment na kompanijata i da rakovodi so procesite na nasleduvawe na klu~nite pozicii. Komitetot za nagraduvawe ima zada~a da predlo`i politiki za nagraduvawe na celiot visok menaxment, vklu~itelno i nivnite penziski planovi. Vo odreden broj slu~ai e prepora~livo na po~etokot da se obedinat komitetite za imenuvawe i nagraduvawe vo eden. Ulogata na komitetot za revizija e klu~na vo sledeweto na integritetot na finansiskoto izvestuvawe na kompanijata, ocenkata na vnatre{nite kontroli i sistemite za upravuvawe so rizici, kako i vnatre{nata i nadvore{nata revizija. ^etvrto, odborot na direktori treba da sproveduva periodi~no ocenuvawe na sopstvenite postignu-

vawa, kako na nivo na celiot odbor, taka i na nivo na sekoj direktor. Pretsedatelot na odborot treba da gi koristi rezultatite od ocenuvaweto za da dobie povratna informacija, pred s$ za toa kako toj/taa ja koordinira rabotata na odborot i vo koja nasoka treba da ima promeni vo istata. Pretsedatelot treba da dejstvuva vo vrska so ocenkite preku prepoznavawe na silnite strani i podobruvawe na nedostatocite na odborot, vklu~itelno i barawe na ostavki od onie ~lenovi na odborot koi ne gi vr{at zada~ite na zadovolitelno nivo i barawe do komitetot za imenuvawe da predloì imiwa na novi direktori. I petto i posledno – odborot treba da im obezbeduva na site nadvore{ni zainteresirani strani balansirana i razbirliva ocenka na postojnata pozicija i o~ekuvawata za idninata na kompanijata, i da vospostavi soodvetna programa za vklu~uvawe, do optimalno nivo, na ovie zainteresirani strani. Odborot, sekako, treba da podgotvuva godi{en izve{taj za svojata rabota (koj e razli~en od godi{niot izve{taj za raboteweto na kompanijata), vo format {to e najsoodveten za postojnite akcioneri i za drugite zainteresirani strani. Ova osobeno treba da se ima predvid vo pogled na promoviraweto na transparentnosta kako stoèrna karakteristika na odnosite na kompanijata so zainteresiranite strani. Proektot za korporativno upravuvawe e poddràn od [vajcarskiot sekretarijat za ekonomski pra{awa (SEKO). IFC e del od Grupacijata na Svetska banka. Iznesenite stavovi se na avtorot, i ne gi odrazuvaat nu`no stavovite na IFC.

KIRIL NEJKOV Rakovoditel na Proektot r za korporativno r r upravuvawe u r u na Me|unarodnata u r finansiska f korr poracija (IFC) vo Makedonija

Nasokite i principite za korporativno upravuvawe na Evropskata konfederacija na asocijacii na direktori (EkoDa), na koi ve}e se osvrnavme, se podeleni na dva dela – prviot za site nekotirani kompanii i vtoriot za pogolemite nekotirani kompanii. Kaj vtorite site preporaki se odnesuvaat na rabotata na odborot na direktori

KOMENTARI I ANALIZI

09.06.2010

KOMENTAR

SITE PATI[TA VODAT VO SOLUN! oja e alternativata na makedonskite transporteri koi sakaat da ja zaobikolat Grcija po odlukata da go ograni~i koli~estvoto na nafta vo nivnite rezervoari? Kako tie }e ja zaobikolat Grcija? Imaat li alternativen pat makedonskite transporteri ~ii pati{ta vo najgolem broj vodat vo Solun? Se ~ini deka novata gr~ka bariera se zakanuva da im gi zgolemi tro{ocite na transportnite kompanii, a so toa i na kompaniite ~ij biznis se odviva so i preku Grcija. A, takvi se pove}eto! Alternativata na transporterite do drugi pristani{ta e pote{ka, poskapa i neproverena. Najgolemiot del od makedonskiot izvoz e povrzan so brodski transport. Izvoznicite i uvoznicite glavno gi koristat uslugite na solunskoto pristani{te. Toa zna~i deka kamionite vozat do i od Solun. I da sakaat da vozat na drugo mesto, ednostavno }e nemaat rabota. Site pati{ta vodat vo Solun. Toa go potvrduvaat i podatocite na transporterite i {pediterite. Pove}e od 90% od makedonskite stoki koi se izvezuvaat ili uvezuvaat preku brodski

transport odat preku pristani{teto vo Solun. Kompaniite postojano baraat dr`avata da obezbedi alternativa za transportot preku pristani{tata vo Dra~, Bar, Burgas i Varna. Dotamu nema

ALKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

nitu `eleznica, nitu avtopat poradi {to tro{ocite za transport do ovie destinacii se najmalku dvojno pogolemi od Grcija. Transportot do Dra~ e poskapo za 60%. Transportot do Bar e poskapo za 80%, a do Varna transportot e poskap za celi 100% od transportot do solunskoto pristani{te. Po ovaa matematika pove}e od izvesno e deka kamionxiite nemaat ni teoretska {ansa da go zaobikolat Solun!

MTV ]E LOVI INVESTITORI

oga ne pomognaa site obidi da se privle~at stranski investitori za izgradba na hoteli na ohridskoto krajbre`je, na pomo{ se povika MTV. Kolku li samo e o~ajna rabotata za da mora da pomaga dr`avnata televizija so besplatni videospotovi so koi }e gi reklamira ohridskite lokacii, koi se nudat kako atraktivni, ama ne se prodavaat. Makedonskata radiotelevizija e kanalot, linkot koj treba da gi povrze investitorite so Ohrid. Toa ne im uspea na ekonomskite promotori, nitu na Agencijata za stranski investicii, a u{te pomalku na ministerot za stranski investicii. Ostanuva MTV da im poka`e kako se nosat stranski investicii. Ako na MTV so opremata i kadarot so koj (ne) raspolaga & uspee da napravi podvig, toga{ site ministri {to vo opis i popis na rabota im e da nosat stranski investitori neka si podnesat ostavka. No, vo celiot ovoj biznis ima i drugi sporni momenti. Zo{to ni se spotovi koga do pred nekoe vreme nadle`nite najavuvaa kako svetski poznati hotelski sinxiri "se

ispotepale" za da gradat hoteli na ovie mesta?! Sega }e gi ~ekame istite tie biznismeni da gledaat MTV za da se vratat, ako nekoga{ i bile vo Makedonija. Mo`ebi najsporno

VIKTORIJA MILANOVSKA milanovska@kapital.com.mk

vo celata rabota e {to MTV }e treba da odraboti besplatno. U{te ne e jasno kako Vladata ja tretira nacionalnata televizija kako nejzin servis, koga taa e dr`avna kompanija so menaxment koj e dol`en da gi napla}a uslugite za site, kako {to go pravi toa od gra|anite i firmite. Ama, o~igledno, ne{tata se poinakvi od {to izgledaat.

LIDERSKI DEFICIT Vo momentov vo Makedonija e mnogu aktuelen buxetskiot deficit, koj e opasna rabota. No, u{te postra{en e liderskiot deficit vo Vladata. Da se bide lider, zna~i da se imaat najmalku dve karakteristiki vizionerstvo i hrabrost. Znae li nekoj vo Vladata da ni ka`e kade }e bide Makedonija po 10 godini?

reba da se soo~ime so realnosta i so na{ite gre{ki od minatoto na ~esen na~in i kako vozrasni. Faleweto so slavata ne te pravi slaven i peeweto vo temnina ne go pobeduva stravot- Kralot Husein Prvi od Jordan Narodot veli: â&#x20AC;&#x153;Pametnite se u~at od gre{kite na drugiteâ&#x20AC;?. Sposobni li sme da nau~ime ne{to od gre{kite na drugite ili go imame prokletstvoto da morame da u~ime po najvisoka cena, zna~i od sopstvenite gre{ki. Primeri za u~ewe ima mnogu. Na primer, aziskite zemji na krajot od 90-te godini. Vo Koreja restrukturiraweto na finansiskiot sektor go ~ine{e javniot sektor celi 46 milijardi dolari, odnosno13% od BDP, a vo Indonezija smetkata iznesuva{e 85 milijardi dolari, odnosno frapantni 51% od BDP. Kriza ima{e i vo Argentina, isto taka na krajot od 90-te godini, predizvikana od nejzinata dinamika na zadolùvawe i otsustvoto na soodvetna fiskalna politika {to }e go poddrì valutniot bord. Site ovie se te{ki ekonomski krizi, so mnogu seriozni socijalni potresi. Moè li da se izvle~at pouki od niv? Se razbira, ama ova se slu~i daleku i ni izgleda po malku nerealno. Zatoa, so pravo se veli deka najpou~ni i so najgolem efekt se lekciite od sosedstvoto. Od niv, sakaj}i ili ne sakaj}i, gi ~uvstvuvame posledicite i nie samite. Koi se dvete najvpe~atlivi lekcii od sosedstvoto vo poslednite deset godini? Ednata e politi~ka, drugata e ekonomska

lekcija. Politi~kata lekcija e od Srbija, na{iot severen sosed. Vidovme {to se slu~uva{e tamu vo poslednite deset godini od minatiot vek. Toj {to ja drè{e nacijata vo zalo`ni{tvo i sebesi se pretstavuva{e kako lider, go izgubi seto ona za {to vele{e deka ne popu{ta. Vo edna rabota sum siguren. Slobodarskiot Belgrad ne smee{e da bide doveden vo situacija da bide bombardiran. Toa be{e posledicata od vodewe na sopstveniot narod po patot na samoizolacija, patot na maalsko inaetewe. Golemoto budewe, golemoto vra}awe na Srbija na patot na vistinskata demokratija oslobodi golema kreativna energija. Toa ja pribliùva zemjata kon poziciite {to istoriski gi imala vo regionot i na politi~ki i na ekonomski plan. Vo nekoga{ bombardiranata Srbija vleze italijanski Fiat i }e proizveduva avtomobili. Ekonomskata lekcija e od Grcija. Krieweto na podatocite, ìveeweto daleku nad sopstvenite mo`nosti, korupcijata za koja pi{uvaat mediumite. Ne veruvam deka tie {to trebalo da znaat, ne znaele kolku e navistina te{ka sostojbata. Nekomu mu bilo te{ko da go zapre trkaloto, kolku i da e te{ko i nepopularno. Koga toa nema da go napravite navreme, toga{ balonot }e se duva, s$ dodeka ne stane pregolem i ne pukne. Toga{ prilagoduvaweto e bolno i dolgo trae. Seto toa ne e ubavo. Najsre} ni bi bile koga na site vo regionot dobro bi ni odelo, koga odli~no bi sorabotuvale. Podobriot ìvot kaj edni bi nosel

podobar ìvot i kaj drugite. Vistinskoto liderstvo ne mora da izleze od golema zemja. Eve i konkreten primer. Kralot Husein Prvi od Jordan, mala zemja so golemi sosedi (Izrael so 7,6 milioni ìteli, Sirija so 22 milioni, Saudiska Arabija so 25 milioni, Irak so 30 milioni ìteli), a Jordan so najmalku ìteli, samo {est milioni. Toj uspeva{e da ekvilibrira me|u site predizvici. Od edna strana so rizik Izraelcite da go gledaat so nedoverba zatoa {to doa|a od muslimanskiot svet, od druga strana so rizik muslimanskite zemji da go gledaat kako predavnik koj sorabotuva so Izrael. Kralot Husein majstorski uspeva{e da bide prijatel, do stepen na mo`nost, so site. Na negoviot pogreb prisustvuvaa najvidnite pretstavnici od zapadniot svet, toga{nite pretsedateli Klinton, [irak, Jelcin, porane{nite amerikanski pretsedateli Ford, Karter, Bu{ postariot, princot ârls i Bler od Velika Britanija. No, prisustvuvaa i premierot i pretsedatelot na Izrael, pretsedatelite na Sirija i na Egipet, palestinskiot lider Arafat. Kakva ~est, kakov diplomatski sobir! Makedonija e premnogu mala zemja za da moè da si dozvoli kakov bilo problem so kogo bilo vo svetot. Onie {to ja vodat zemjata treba da bidat pragmati~ni i kreativni, da baraat i da najdat re{enija od koi }e imame korist i nie i drugite. Liderstvo e da se najde re{enie toga{ koga e te{ko, koga treba idninata na

M-R ZORAN JOVANOVSKI potpretsedatel na SDSM

zemjata da se trasira na sigurna pateka {to vodi do prosperitet. Da se pogledneme vo o~i i da se zapra{ame. Ako svoevremeno se naprave{e anketa za vlez vo Obedinetite nacii pod privremeno ime, kolkava }e be{e poddr{kata? Te{ko be{e, ama Makedonija stana ramnopravna ~lenka na svetskata mapa na zemji i pre`ivea kako nezavisna zemja. Ako svoevremeno se naprave{e anketa za Ohridskiot dogovor, kolkava }e be{e poddr{kata za negovo potpi{uvawe? Te{ko be{e, ama se stabiliziraa rabotite i se obezbedi idnina. Vo momentov vo Makedonija e mnogu aktuelen buxetskiot deficit, koj e opasna rabota. No, u{te postra{en e liderskiot deficit vo Vladata. Da se bide lider, zna~i da se imaat najmalku dve karakteristiki - vizionerstvo i hrabrost. Znae li nekoj vo Vladata da ni ka`e kade }e bide Makedonija po 10 godini? Koga nema liderstvo, nema ni hrabrost, ni vizija. Toa zna~i nepodgotvenost za prezemawe nepopularni ~ekori. Liderskiot deficit ne se poprava. Kapacitetot za lider ili go ima{ ili go nema{.

14 09.06.2010

FEQTON

FELJTON-44 Denes Starbucks uspeva da se bori protiv krizata i da bara novi prostori za rast, a toa da ne bide samo ednostavno otvorawe na novi prodavnici sekoj den. [ulc veli deka preku nivnata linija za instantkafe, {to mnogumina ja ocenija kako o~ajni~ki poteg, Starbucks }e bide prisuten na 37.000 proda`ni mesta do krajot na mesecov IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

oga Hauard [ulc se vrati na mestoto glaven izvr{en direktor vo Starbaks (Starbucks) vo januari 2008 godina, toj ne be{e potpolno svesen kolku rabotite oti{le na lo{o. Od kompanija koja {to otvora{e neverojatni sedum novi prodavnici na den vo najdobrite denovi, Starbaks izleze od kontrola so svojot biznis-model. “Go veli~avme rastot kako edinstvena pri~ina za na{eto postoewe, {to se poka`a kako lo{a strategija”, priznava [ulc vo razgovorot so “For~n” (Fortune) minatata nedela. [ulc, koj be{e pretsedatel na kompanijata i prethodno, i sega otkako se vrati na glavnata izvr{na funkcija gi napu{ti site ostanati funkcii i ~lenstva vo drugi kompaniski odbori i organizacii, za da ne mu go odvlekuvaat vnimanieto. Ottoga{ za nego postoeja samo dve raboti: Starbaks i negovoto semejstvo. “Inaetot na bruklinskoto dete vo mene me tera{e da im poka`eme na site deka gre{at vo

“KAPITAL” PPRODOL@UVA SO SERIJALOT-STORII ZA TOA KAKO NAJGOLEMITE BIZNIS - UMO UMOVI NA PLANETAVA GI PODGOTVIJA SVOITE STRATEGII ZA BORBA PROTIV GLOB GLOBALNATA KRIZA. PROÎTAJTE ZA TOA KAKVI ÊKORI PROTIV EFEKTITE OD RECESIJATA PREZEDOA ÊLNICITE NA SVETSKITE BANKARSKI I INVESTICI INVESTICISKI GIGANTI I KORPORACII OD VOL STRIT, NO I [TO SOVETUVAA POZNATI BIZNIS - TEORETIÂRI VO TAA NASOKA

SVETSKITE BIZNIS -LIDERI PROTIV KRIZATA: HAUARD [ULC, STARBUCKS

POVE]E TRO[IME ZA ZDRAVSTVENO OSIGURUVAWE, OTKOLKU ZA KAFE vrska so Starbaks i deka nie }e se vratime onamu kaj {to bevme – na vrvot”, veli [ulc. Treba da zabeleìme i toa deka Starbaks e od Sietl, a [ulc e roden i porasnal vo Wujork. Presvrtot vo Starbaks go po~na so ona {to za mnogu kompanii e najte{ko da se stori: priznavawe na gre{kite. [ulc mora{e na vrabotenite da im kaè deka kompanijata napravila gre{ki i deka }e ja plati cenata so toa {to } e mora da skrati 600 milioni dolari od svoite tro{oci. Del od toa }e postigne preku otpu{tawe na vraboteni i zatvorawe na 600 kafeterii, od koi 80% bea otvoreni za pomalku od dve godini. Sepak, i pokraj krateweto na tro{oci, [ulc odbi da go ukine zdravstvenoto osiguruvawe za svoite vraboteni, stavka koja ja ~ini kompanijata 300 milioni dolari. Toa e pove} e otkolku {to tro{i Starbaks za nabavka na kafe. Eden od akcionerite mu se javi na [ulc da mu kaè deka krizata e odli~na pri~ina za da gi skrati beneficiite na vrabotenite {to ne se so celosno rabotno vreme. Toj odbi i mu re~e na investitorot deka ako tolku insistira na toa, toga{ neka gi prodade

HAUARD [ULC go po~na presvrtot vo Starbaks so ona {to za mnogu kompanii e najte{ko da se stori: priznavawe na gre{kite svoite akcii. (Patem, ovoj toa i go napravi). PREMIN OD PREMIUM KON “NARODSKI” BREND Na nezadovolstvo na Vol Strit, [ulc re{i da prestane so izdavawe na mese~ni izve{tai za rabotata na prodavnicite, vo obid da go trgne pritisokot od toa da se postignuvaat dobri brojki, i fokusot da bide proizvodstvo na dobro kafe. “Mese~nite sporedbi se kako jarem okolu vratot”, veli [ulc. I dodeka kompanijata gi ras~istuva{e svoite redovi, konkurencijata vo imeto na serioznite igra~i vo industrijata po~na da cveta za prvpat. Mekdonalds (McDonald’s) ja lansira{e na pazarot svojata linija Mekkafe (McCafe) preku reklamna kampawa {to delumno be{e naso~ena protiv Starbaks. Dankin Donats (Dunkin Donuts) isto taka prezede ~ekori vo taa nasoka, a i golem broj nezavisni kafeterii po~naa da poka`uvaat zabi. Presti`niot imix {to go ima{e Starbaks, isto taka, po~na da go gubi svojot sjaj. Potro{uva~ite {to nekoga{ go po~ituvaa brendot, sega po~naa da mislat deka i ne e tolku pametna odlukata da se platat ~etiri dolari za “late”.

Denes Starbaks uspeva da se bori protiv krizata i da bara novi prostori za rast, a toa da ne bide samo ednostavno otvorawe na novi prodavnici sekoj den. [ulc veli deka preku nivnata linija za instant-kafe, {to mnogumina ja ocenija kako o~ajni~ki poteg, Starbaks }e bide prisuten na 37.000 proda`ni mesta do krajot na mesecov. KINA I INDIJA KAKO OGROMEN POTENCIJAL ZA STARBAKS Kompanijata gleda ogromni mo`nosti vo Kina i Indija, a vo SAD go forsiraat “taze” rebrendiraniot asortiman na linijata na kafiwa Seattle’s Best (Najdobroto od Sietl). Mo`e da se o~ekuva deka nekoi od prodavnicite na Starbaks } e dobijat “fejslifting” po primerot na neodamna renoviranata prodavnica na Spring Strit vo Wujork: dolgi masi za sedewe, lokalno snabduvawe so ekolo{ki prifatlivi materijali i izgled {to gi vra}a spomenite na prvata lokacija na Starbaks vo Sietl. Prodavnicata na Spring Strit koristi sistem za varewe kafe nare~en Klaver (Clover), ~ija osnova

e tehnologijata na pritisok na vakuum. Vo momentov, pomalku od 20% od proda`bite na Starbaks doa|aat nadvor od nivnite sopstveni prodavnici, no [ulc planira da go zgolemi ovoj procent so toa {to pove}e }e ja naso~uva Starbaks kon masovnata proda`ba na nejzinite kafiwa. Zatoa {to kompanijata ne poseduva nitu edna fran{iza, moè da gi prodava svoite proizvodi vo supermarketi bez da se griì deka }e gi “izede svoite ~eda”. I pokraj toa {to premium-imixot pretrpe seriozen udar, [ulc veli deka Starbaks stana raj za lu|eto {to se soo~uvaat so te{ki vremiwa. Brojot na aplikacii za rabota nikoga{ ne bil pogolem. Stapkata na vraboteni {to zaminuvaat se prepolovi. Nevrabotenite {to nemaat kade da odat gi pominuvaat denovite vo nivnite prodavnici. I, moèbi, najpametniot marketing-poteg od site: ovie potro{uva~i moàt da ostanat i cel den vo kafeterijata i Starbaks nikoga{ nema da gi zamoli da si odat.

KOMPANII & PAZARI 15

9/JUNI/2010

VALUTNI TURBULENCII

DOL@NI^KATA KRIZA NA UNGARIJA GO DOTEPA EVROTO METODI PENOVSKI penovski@kapital.com.mk

vroto minatiot petok padna na pomalku od 1,20 dolari za prvpat po pove}e od ~etiri godini. Pri~inite za vakvoto dvièwe na evropskata valuta se s$ pogolemite stravuvawa okolu sostojbata so ekonomijata na Ungarija, kako i glasinite za problemite so koi se soo~uva edna golema francuska banka. Kako dopolnitelen pritisok vrz edinstvenata evropska valuta se i razo~aruva~kite podatoci od pazarot na trudot vo SAD, i neuspehot na [vajcarskata nacionalna banka da go zadrì frankot na pove}e od 1,40 za edno evro. Vakvite valutni turbulencii gi izbrkaa u~esnicite na pazarot na kapital od investirawe vo visokorizi~ni sredstva. Stravuvawata deka ungarskata ekonomija e silno zagrozena od dol`ni~kata kriza, sli~na na onaa vo Grcija, bea potvrdeni vo petokot, otkako portparolot na ungarskata vlada izjavi deka “ne se preterani” glasinite za zapa|awe na zemjata vo nelikvidnost. Kako rezultat na taa izjava, ungarskiot forint poevtini za 2,85% dostignuvaj}i kurs od 290,06 forinta za edno evro. Vakvata nepromislena izjava na ungarskiot vladin portparol od strana na investitorite be{e interpretirana kako silno zagriùva~ki signal deka evrozonata nema da uspee da se spravi so problemati~nite ekonomii i deka dol`ni~kite stradawa na Grcija }e se pro{irat i na drugite zemji od evrozonata.Podatocite na bankata za me|unaroden platen promet, sepak, pokaùvaat deka u~estvata na stranski banki vo ungarskiot dolg se mnogu pomali kako golemina vo sporedba so nivnata izloènost vo Grcija, Portugalija i [panija. Toa zna~i deka Ungarija e mnogu pomalku opasna za me|unarodniot bankarski sistem za razlika od ovie zemji. Vo me|uvreme, za padot na evroto pridonese i izjavata

Dopolnitelen pritisok vrz edinstvenata evropska valuta izvr{ija razo~aruva~kite podato-ci od pazarot na rabotna sila vo SAD, kako i neuspehot na [vajcarskata nacionalna banka da go zadrì frankot na pove}e od 1,40 za edno evro na fra-ncuskiot premier Fransoa Fijon, koj re~e deka slabata vrednost i cena na evroto ne e povod za zagriènost, tuku dobra vest za Evropskata unija. Imeno, slabeeweto na valutata }e ima potiknuva~ko vlijanie vrz izvozot. Ovie negovi zborovi se protolkuvaa kako povik za ponatamo{no namaluvawe na vrednosta na edinstvenata valuta, iako me|u redovi celta na izjavata e dadena so cel da se izbegnat s$ pogolemite raste~ki glasini deka vode~ka francuska banka ima golemi derivatni zagubi. I OD SAD DOA\AAT RAZOÂRUVA^KI REZULTATI Poradi s$ pomalite o~ekuvawa za stabilizacija na evropskata ekonomija, evroto poevtini vo petokot za 1,7%, dostignuvaj}i nova najniska vrednost vo poslednive 4 godini. Vo tekot na celata nedela evroto padna so 2,5% vo odnos na amerikanskiot dolar, so {to za dve nedeli vrednosta na valutata dostigna pad od 4.6%. Vakviot pad na evroto pretstavuva negova najgolema dvonedelna zaguba od vtori noemvri 2008 godina pa navamu. Od druga strana, dolerite, “zelenite pari”, dobija silna poddr{ka vo pogled na objavenite podatoci za pazarot na trudot vo SAD. Vrz osnova na tie podatoci vrabotuvawata vo neruralniot sektor vo SAD se zgolemija so najgolema brzina vo poslednive deset godini, taka {to nivoto na nevrabotenost se namali za 9,7%. Spored Biroto za vrabotuvawe vo SAD, vrabotuvawata vo ovoj sektor se zgolemija za 431.000 rabotni mesta vo maj vo odnos na 290.000 za prethodniot mesec. Sepak, investitorite ostanaa razo~arani

od vakvite brojki, bidej}i se o~ekuva{e rastot vo pogled na vrabotuvawata da bide vo ramkite me|u 513.000 i 615.000 rabotni mesta. Vakvite poniski rezultati vo pogled na o~ekuvanite podatoci se odrazija silno vrz investitorskite strategii . Investitorite vedna{ preminaa od investirawe vo visokorizi~ni sredstva vo investirawa naso~eni kon posigurni sredstva. Stapkata na nevrabotenost padna do 9,7% vo odnos na april koga toj pad iznesuva{e 9,9%. Predviduvawata na analiti~arite vo pogled na ovaa stapka bea deka toj procent za maj }e bide nekade okolu 9,8%. Dolaroviot indeks, koj se koristi kako merka za vrednosta na “zelenite pari” vo sporedba so {est glavni valuti, se zgolemi za 1,35% dotignuvaj}i vrednost od 88,35 poeni. EVROTO OSTANUVA POSILNO OD GERMANSKATA MARKA I POKRAJ NEGOVIOT PAD Na krajot na prviot den od voveduvaweto na evroto na ~etvrti januari 1999 godina, edno evro se razmenuvalo za 1,1837 dolari. Pokraj toa, prose~nata vrednost na indeksite na Bloomberg sostaven od valutite koi se preto~ile podocna vo evro iznesuva 1,1945 dolari za periodot od 1988 godina pa do krajot na minatata nedela. Vo toj period pazarot na valuti vo Evropa e dominiran glavno od germanskata marka, {to poka`uva deka evroto ostanuva posilno od glavniot svoj prethodnik - germanskata marka. Porane{niot pretsedatel na federalnite rezervi na SAD, Pol Voker, predvide vo maj deka

prodlabo~uvaweto na dol`ni~kata kriza vo Evropa moè da dovede do raspa|awe na monetarnata unija, za vedna{ po negovata izjava predolari za evro dostigna kursot tsedatelot na Evropskata na evroto vo petokot centralna banka (ECB), @an-Klod Tri{e, da go demantira so podatokot deka evroto uspeva da ja za~uva vrednosta na “izvonreden na~in” i pokraj sega{nite te{ki okolnosti. ima{e pad ungarskata valuta Evroto beleì poevtinusamo vo eden den vawe so 17% vo odnos na amerikanskiot dolar, 7% vo odnos na funtata i 6% vo odnos na {vajVo odnos na dolarot vo petokot carskiot frank ovaa godina. ovaa valuta isto taka beleì Sepak, brojkite na trgovskiot inposkapuvawe za 1,4%, dostignuvaj}i deks kaj Deutsche Bank pokaùva nivo od 91,40 jeni za dolar. Japondeka evroto e s$ u{te so 2 % skata valuta svojot rast go najde povisoka vrednost od prose~nata vo poddr{kata prezentirana preku svoja vrednost vo tekot na 2001 dobrite amerikanski podatoci, kako godina. i vo pogled na zajaknatata potraga Momentalno, spored ekspertite od strana na japonskite investitori edinstvenata valuta strada napo sigurni, silni valuti vo pogled jmnogu od nedoverbata na invesna toa so kakov status istite se titorite, otkako Fitch go namali odnesuvaat kon japonskite pari. investiciskiot rejting na [paniVo odnos na evroto jenot vo tekot ja, a ungarskata vlada objavi na taa nedela se zgolemi za 2,95% deka ekonomijata na zemjata se dostignuvaj}i 109,38 jeni za evro. nao|a vo “mnogu te{ka sostojba”. Poradi peto~noto izbegnuvawe Zasega finansiskite analiti~ari na rizik, pokraj evroto nane o~ekuvaat intervencija od maluvawe vo odnos na dolarstrana na ECB na devizniot pazar ot ima{e i britanskata valuta. vo vrska so padot na evroto. Istata se namali za 1,1%, dostignuPoslednata takva intervencija vaj}i nivo od 1,4453 dolari za funta. bila vo septemvri 2000 godina, Za vakvata vrednost na funtata koga ECB, zaedno so centralnite pridonesoa i podatocite koi bea banki na SAD, Japonija, Velika istaknati vo pogled na padot na cenBritanija i Kanada, kupuvaa evra, ite na stanovi vo Velika Britanija za da go korigiraat pa|a~kiot predizvikano od kontinuiranoto nakurs na dolarot. maluvawe na vrabotuvawata. Spored izvezeni podatoci od HBOS (HaliPAD NA EVROTO I VO fax Bank Of Scotland) cenite na ODNOS NA DRUGITE VALUTI stanovi za maj se namalile za 0,4% Peto~niot pad na evroto se odrazi na mese~na osnova odnosno beleàt i vrz negovoto nivo vo pogled na rast od 6,9% na godi{na osnova. drugite valuti. Vo sporedba so Vo odnos na {vajcarskiot frank, japonskiot jen, evroto registrira edinstvenata valuta vo petokot poza prv pat po 8,5 godini najnievtini do 1,3853 franci za evro, sko nivo, taka {to edno evro {to e novo istorisko dno. se razmenuva{e za 108,08 jeni.

1,1954 2,85%

16 09.06.2010 2.420

BERZA/AKCII/TRGUVAWE

MBI 10

2.720

2.410

MBID

110,00

OMB

2.700 109,50

2.400

2.680

2.390 109,00

2.660 2.380 2.640

2.370

108,50 2.620

2.360 2.350

2.600

02/06/10

03/06/10

04/06/10

05/06/10

06/06/10

07/06/10

08/06/10

MBI 10 E SOSTAVEN OD 10 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA OFICIJALNIOT PAZAR NA MAKEDONSKA BERZA

02/06/10

108,00 03/06/10

04/06/10

05/06/10

06/06/10

07/06/10

02/06/10

08/06/10

MBID E SOSTAVEN OD 15 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA PAZAROT NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA

04/06/10

06/06/10

08/06/10

OMB E SOSTAVEN OD NAJLIKVIDNITE OBVRZNICI KOTIRANI NA MAKEDONSKA BERZA

Kompaniite koga dobivaat pari od dividenda istite gi primaat preku smetka i na kraj od godinata tie iznosi se odano~uvaat preku danokot za dobivka

SO IZMENI NA ZAKONOT ZA DANOK NA DOBIVKA

KOMPANIITE NEMA DA PLA]AAT DVAPATI DANOK NA DIVIDENDA inirani fizi~kite lica kako investitori. S G R f j k Spored Goran Rafajlovski, pretsedatel na Stopanskata komora na grad Skopje, vakvite izmeni imaat logika i se dobredojdeni. “Vakvata izmena e legalna i voop{to ne e protivustavna bidej}i slobodno mo`e da se ka`e deka dosega kompaniite vo ovoj pogled bea diskriminirani vo odnos na fizi~kite lica. Kompaniite koga dobivaat pari od dividenda istite gi primaat preku smetka i na kraj

METODI PENOVSKI

penovski@kapital.com.mk

ravnite i investiciskite eksperti so koi {to razgovara{e "Kapital" ja pozdravuvaat najavenata zakonska promena so koja dividendite isplateni na pravni lica nema da se odano~uvaat, otkako se pojavi dilemata deka na toj na~in }e bidat diskrim-

od godinata tie iznosi se odano~uvaat preku danokot b k Dokolku D k k vo za dobivka. me|uvreme se raspredelat na drugi lica vo toj slu~aj treba i se pla}a danok”, izjavi Rafajlovski. Spored misleweto na Vladata, vakviot predlog za izmenuvawe na Zakonot za danokot na dobivka nema da predizvikuva fiskalni implikacii vrz buxetot na dr`avata. Istiot se nosi kako del od predvidenite antikrizni merki na Vladata so cel podobruvawe na ekonomskata sostojba

kaj kompaniite. Investiciskite sovetnici so koi k diskutiravme na ovaa tema smetaat deka e ova pozitivna odluka i deka od istata najgolem benefit i korist imaat dru{tvata so ograni~ena odgovornost kako i onie akcionerski dru{tva kade {to ima mal broj na mnozinski akcioneri koi ne se tolku zainteresirani za isplata na dividendi. So ova se ovozmo`uva iznosite na dividenda koi bi gi dobile od akcionerski dru{tva vo koi istite se

akcioneri da gi zadràt vo nivnite kompanii po razli~ni osnovi bez vo toj moment da imaat dano~na obvrska prema dràvata. Tie smetaat deka retki bi bile onie koi tie sredstva bi gi reinvestirale. Spored nivnoto tolkuvawe na ovie izmeni, dokolku edno dru{tvo kako praven subjekt ima 20% akcii od nekoe akcionersko dru{tvo vo toj slu~aj pri dobivawe na dividendata toj nema da go plati predvideniot danok za toj iznos na dividenda. Vo me|uvreme, dokolku toa dru{tvo odlu~i ovie pari od dividenda da gi isplati na drugi fizi~ki lica vo toj slu~aj taa isplatena suma }e mora da bide odano~ena i da se plati danok. Na ovoj na~in }e se izbegne pove}ekratno odano~uvawe, vo konkretniot slu~aj dvojno odano~uvawe, edna{ pri isplata na dividend od pravno lice na pravno lice i u{te edna{ isplata od pravno lice na fizi~ko lice, {to dosega i se slu~uva{e. ZA FIZI^KITE LICA OSTANUVA ODANOÛVAWE NA DIVIDENDATA Da potsetime, izminatiot mesec Vladata vo nasoka da se odbegne pove} ekratnoto odano~uvawe na dobivkata koja se raspredeluva vo vid na dividendi isplateni na dano~nite obvrznici, predloì novi izmeni na Zakonot za dobivka vo pogled na iznosot na dividendite koi {to dano~nite obvrznici gi isplatuvaat na drugi pravni lica rezidenti na Makedonija.

Su{tinata na izmenata e tie pravni lica da bidat oslobodeni od odano~uvawe dodeka odano~uvaweto na dobivkata raspredelena za dividendi kaj pravni lica-nerezidenti kako i na fizi~ki lica ostanuva. Spored vladata osnovna cel na predlo`enoto izmenuvawe na ovoj zakon e odbegnuvawe na pove} ekratnoto odano~uvawe na dividendite pri prenosot od eden na drug praven subjekt, kako i da se stimuliraat dano~nite obvrznici da go reinvestiraat profitot vo zemjava. Do ovie izmeni, neraspredelenata dobivka ostvarena vo tekovnata godina od strana na dano~nite obvrznici bila oslobodena od pla}awe na danokot na dobivka se do momentot na nejzinata raspredelba vo vid na dividendi i drugi raspredelbi od istata. Vakvata praktika doveduvala do pove}ekratno odano~uvawe, vo slu~aj na kompanii koi se kapitalno povrzani pome|u sebe pri vakvata distribucijata na dividendite. So cel da se odbegne vakvata situacija se predlaga iznosot na dobivkata {to se raspredeluva vo vid na dividendi me|u pravni lica rezidenti na Makedonija da se izzeme od odano~uvawe. Na toj na~in pravnite lica na dobivkata {to }e ja ostvarat ne pla}aat danok, odnosno im se ostavaat sredstvata za celi na investirawe, so {to se ovozmo`uva zgolemuvawe na nivnite performansi za ekonomski aktivnosti

BERZANSKI INFORMACII АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПОРАСТ

08.06.2010

Отворен инвестициски фонд

1М

3М

6М

YTD

Илирика ЈИЕ

31.385.903,38

1,04%

-5,44%

-3,48%

-0,77%

-3,11%

07.06.2010

Илирика ГРП

20.040.390,68

3,09%

-0,97%

4,44%

3,25%

5,14%

07.06.2010

Иново Статус Акции

18.408.129,48

0,66%

-7,90%

-14,38%

-9,74%

-8,55%

07.06.2010

0,00

КД Брик

20.564.231,32

2,03%

1,00%

5,44%

3,75%

17,37%

07.06.2010

0,00

КД Јужен Балкан

21.381.246,90

-3,95%

-3,90%

-7,54%

-3,08%

7,56%

07.06.2010

КБ Публикум балансиран

25.903.476,72

-0,93%

-5,17%

-1,95%

-1,85%

07.06.2010

504,37

0,87

248.150

0,00

0 0

Македонски Телеком Скопје

АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПАД Име на компанијата Македонија Гостивар

08.06.2010 Просечна цена (МКД)

Износ (МКД)

1601

-33,29

627.592

Макстил Скопје

185,74

-7,13

170.880

ЗК Пелагонија Битола

2351,8

-5,27

58.795

Тутунска банка Скопје Макпетрол Скопје

ПОКАЗАТЕЛИ ЗА КОМПАНИИ - ЕЛЕМЕНТИ НА ИНДЕКСОТ МБИ10

3799,95

-2,28

307.796

ХВ

27464,16

-1,91

521.819

ALK (2009) BESK (2009)

АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПРОМЕТ Име на компанијата

08.06.2010 Податоците се однесуваат за

Износ (МКД)

Име на компанијата

ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД Нето-имот на фонд (ден.)

Просечна цена (МКД)

08.06.2010 Просечна цена (МКД)

Износ (МКД)

Вкупно издадени акции 1.431.353 54.562

08.06.2010

08.06.2010 Промет Број на во ЕВРА трансакции

Просечна цена

Нето добивка по акција

P/E

P/B

3.869,00

390,18

9,92

0,88

8.899,00

341,43

26,06

0,26

GRNT (2009)

3.071.377

659,52

105,83

6,23

0,66

KMB (2009)

2.014.067

3.000,00

533,81

5,62

0,87

MPT (2009)

112.382

27.464,16

0,77

Инвестброкер Скопје

6800

-0,73

2.148.800

REPL (2009)

25.920

39.168,33

5.625,12

6,96

0,78

Македонија Гостивар

1601

-33,29

627.592

SBT (2009)

389.779

2.573,00

211,39

12,17

0,59

27464,16

-1,91

521.819

STIL (2009)

14.622.943

185,74

0,11

1.679,69

2,59

Комерцијална банка Скопје

3000

0,00

504.000

TPLF (2009)

450.000

3.556,25

61,42

57,90

1,04

Алкалоид Скопје

3869

-0,78

386.900

ZPKO (2009) *

271.602

2.351,80

0,31

Макпетрол Скопје

ПРОМЕТ ПО ПАЗАРНИ СЕГМЕНТИ

% на промена

обврзници

39.723

обични акции

35.238

-68,75

74.960

-56,77

обични акции

57.820

-19,21

Вкупно Редовен пазар

57.820

-19,21

132.780

-45,80

Вкупно Официјален пазар

ВКУПНО

-34,51

(Podatocite vo tabelite i graficite gi obezbeduva Makedonskata berza za hartii od vrednost. Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, vtornik - 08.06.2010)

BERZA/AKCII/TRGUVAWE MAKEDONSKA BERZA

VÊRA SLAB PROMET I CRVENI INDEKSI romet od okolu 8,16 milioni denari i crveni indeksi vo ramkite na v~era{noto trguvawe kaj berzata. Rasproda`bata prodolùva, no so ogled na prometot nema koj da kupuva. Potkrepa za toa se i realiziranite transakcii ~ij broj v~era iznesuva{e 78. Prethodniot den, vo ponedelnikot, sosema poinakva slika. Iako indeksite bea i toga{ oboeni vo crveno, sepak, realiziranite transakcii i promet ukaùvaat deka imalo pove}e kupuva~i. Ponedelnikot odli~en start na nedelnoto trguvawe, a v~era povtorno razo~aruvawe. Vo pogled na procentualnata realizacija, v~era be{e ostvaren promet za okolu 45% pomal vo odnos na ponedelnikot koga be{e realiziran promet od nekade 15,06 milioni denari. Kaj transakciite ista slika. V~era bea realizirani dvojno pomalku transakcii vo odnos na prethodniot den koga vo ramkite na berzata imavme 160 realizirani transakcii. I dvata dena blok-transakcii nema{e, pa poradi toa v~era{niot ostvaren promet be{e vo najgolem del realiziran vo ramkite na Oficijalniot pazar. Za razlika od prethodnite denovi koga na redovniot pazar berzata realizira{e promet od necel milion ili okolu milion, v~era ostvareniot promet vo ramkite na ovoj pazar iznesuva{e okolu 3,5 milioni denari. Procentualno po segmenti, od vkupniot promet koj v~era be{e realiziran kaj berzata okolu 56%

mu pripa|a na Oficijalniot pazar a ostatokot od okolu 44% na redovniot pazar. Vo ramkite na ovoj promet bea istrguvani vkupno 53. 740 hartii od vrednost. Vo ramkite na ovie istrguvani hartii od vrednost spored statistikata na berzata samo dva pravni subjekta od niv se karakteriziraat so najdobra promena na cenata vo nagorna linija. Ednata e hartijata na Makedonski telekom so rast od 0,87% a drugata e obvrznicata za denacionalizacija od sedmata emisija na dr`avni obvrznici. Kako gubitnici se javuvaat zna~itelno pove}e vakvi subjekti. Najgolem me|u niv so najdolna korekcija vo cenata na akcijata od okolu

33,29% e akcijata na Makedonija Gostivar. Nadolnoto dvièwe na cenite na akciite go sledea i indeksite. Tie v~era kako i prethodniot den povtorno gubea od svojata vrednost. Osnovniot berzanski indeks v~era padna za 1,54% zavr{uvaj}i go v~era{noto trguvawe na nivo od 2.359,44 indeksni poeni. MBID i OMB procentualno vo sporedba so MBI-10 padnaa za pomal procent, no i tie go prodolìja trendot od po~etokot na ovonedelnoto trguvawe. MBID denot go fini{ira{e na 2.609,7 indeksni poeni beleèj}i pad od 0,16% dodeka pak OMB potona za 0,06% taka {to dene{niot den }e go zapo~ne na nivo od 108,19 indeksni poeni.

VLIJANIETO NA POLITIKATA VRZ BERZANSKITE SLUÛVAWA ako {to prethodno napomenavme, na cenite na akciite vlijaat pove}e faktori – finansiskite izve{tai na kompaniite, kamatnite stapki, makroekonomskite podatoci...i politikata. Kapitalot sekoga{ bara sigurno i bezbedno mesto za oploduvawe, a politikata bi trebalo da bide vo slu`ba na ovaa tendencija. Politi~kite slu~uvawa vo edna dràva imaat presudno vlijanie vrz dvièweto na indeksite i likvidnosta na berzata, a ~esto gi zasenuvaat ostanatite faktori koi ja kreiraat cenata. Ako vo edna zemja ima politi~ka nesigurnost ili konflikti, toga{ nikoj ne pra{uva za finansiskite pokazateli za raboteweto na kompaniite ili visinata na kamatnite stapki. Na primer, vo po~etokot na Vtorata svetska vojna te{ko deka nekoj investitor bil najmnogu zasegnat od koeficientot cena/ dobivka. Vo toj slu~aj najgolemiot broj investitori baraat mo`nost za da se oslobodat od hartiite od vrednost i da bidat isplateni vo gotovo. Iako, vo predve~erito na ovaa vojna vo eden moment be{e zabeleàn eden presedan – Francuzite intenzivno kupuvaa akcii i pokraj zakanite od nacisti~ka Germanija, pou~eni od prethodnata vojna koga parite stanuvaa bezvredni, a na cena be{e kakov bilo oblik na imot. No, toa be{e poedine~en slu~aj koj

INVESTICIITE VO BRIK ZEMJITE NAJPROFITABILNI pored analizata napravena za ostvaruvawata vo tekot na minatata nedela kaj hrvatskite investiciski fondovi, se pokaà deka najdobro pominuvaat onie koi investirale vo aziskite berzi. Kako dokaz za toa e i podatokot {to site hrvatski fondovi koi investirale vo zemjite od BRIK ( Brazil, Rusija, Indija i Kina) se me|u najuspe{nite deset za izminatata nedela. Fondovite vo Hrvatska uspeale minatata nedela da go povratat pogolemiot del od zagubite koi gi ostvarile prethodnite dve nedeli. Vkupno duri osumdeset i tri hrvatski investiciski fondovi vo tekot na izminatata nedela porasnale, a samo dvanaeset od vkupnata brojka zabeleàle pad. Od niv vkupno trieset i {est fondovi porasnale za eden procent, dvanaeset fondovi za pove}e od tri procenti, a samo eden fond zabeleà pad od eden procent. Me|u desette najuspe{ni se nao|aat samo akciski fondovi. Tie fondovi ostvarile nedelni

ЗАГRЕБ prinosi koi se dvi`at vo raspon od 3,66% do 6,66%. Vo pogled na dobitnicite kaj fondovite, vtora nedela po red najgolem dobitnik vo Hrvatska e Ilirika BRIK fondot, koj porasnal za 6,66%. Po nego sleduvaat MP- BRIK HR so rast od okolu 6,38%, Z.B. BRIK + i KD Nova Evropa so rast od 6,04 i 5,33 % posledovatelno. Me{anite fondovi, isto taka, zabele`aa mnogu dobra nedela, imeno, duri petnaeset od niv porasnaa, sli~no kako i vo tekot na izminatata nedela. Pad

zabele`aa samo ~etiri vakvi fondovi. Ovaa godina duri osum me{ani fondovi postignale pozitivni rezultati. Kaj obvrzni~kite fondovi sli~no kako i kaj ostanatite povtorno imame postignuvawe na odli~ni rezultati za razlika od prethodnata nedela. Ovaa godina site tie gi zgolemile svoite prinosi od okolu 1,33 do 5,18%. Vo pogled na pari~nite fondovi site devetnaeset vakvi fondovi bele`at zgolemen prinos vo opseg od 0,02 do 0,09%.

podocna se pokaà kako fatalen za imatelite na akcii vo tie voeni vremiwa. No, ne mora samo vojnite i konfliktite da bidat pri~ina za dvièweto na cenite. I parlamentarnite izbori, ostavki na premieri i ministri vlijaat na berzata. Sekoga{ pred parlamentarni izbori investitorite se pretpazlivi, a toa pridonesuva za pad na indeksite i namalena likvidnost. Toa e taka zaradi toa {to izborite nosat neizvesnost vo odnos na pobednikot, a neizvesnosta e neprijatel na likvidnosta i rastot na cenite. Vo ponovo vreme kaj nas e zabeleàna situacija vo koja berzata vo golem procent e zalo`nik na politi~kite slu~uvawa. Javna tajna e deka nelikvidnosta na Makedonska berza i otsustvoto na pogolem rast na cenite, kako {to e zabeleàno na svetskite berzi, se dolì na blokadata {to ja imame od Grcija za vleguvawe vo evroatlantskite strukturi. Zna~i, nere{avaweto na sporot za imeto koj e eden do najgolemite generatori na neizvesnosta na idninata na na{ata dràva ima presudno vlijanie vrz raspoloènieto kaj doma{nite investitori. Ekspliciten primer za toa e aprilskiot NATOsamit vo Bukure{t 2008 godina koga be{e zabeleàn porast na cenite vo o~ekuvawe na dobivawe pokana za vlez

HRVATSKI INVESTICISKI FONDOVI

09.06.2010

Vo ponovo vreme kaj nas e zabele`ana situacija vo koja berzata vo golem procent e zalo`nik na politi~kite slu~uvawa vo severnoatlantskiot sojuz, a vedna{ otkako be{e objaveno deka nema da dobieme pokana berzata zabele`a ogromen pad. Sekako, letargijata e prisutna na site berzi vo regionot, pa duri i na najlikvidnata - zagrepskata. Toa e pred s$ posledica na finansiskata kriza vo svetot. No, sepak, mnogumina smetaat deka ako naskoro se re{i sporot za imeto, likvidnosta i cenite zna~itelno }e se podobrat, a doverbata definitivno bi porasnala. Ostanuva da vidime vo kolkav obem ovoj politi~ki moment navistina vlijae na pazarot na kapital kaj nas, pri eventualno re{avawe na sporot.

MARJAN POPOVSKI broker vo Novi Triglav AD Skopje www.novitriglav.com

KOMPANII & PAZARI

18 09.06.2010 GIMNAZIJATA NOVA DOBI PRIZNANIE ZA RAZVOJ NA FILANTROPIJA

KOMORATA ORGANIZIRA PREZENTACIJA ZA PRISTANI[TETO VO BAR

e|unarodnoto u~ili{te Nova dobi nagrada za filantropija za institucija koja dala poseben pridones kon kreiraweto na pozitivno opkru`uvawe za razvoj na filantropskite praktiki vo Makedonija. "Nova ne go izmisli filantropskoto trkalo. Toa raboti vo site nas i edinstveno treba da podadete raka za toa

rupacijata na me|unarodni {pediteri i logisti~ki operatori pri Stopanskata komora organizira prezentacija na tema "Kontejnerskite uslugi preku pristani{teto Bar vo funkcija na potrebite na biznisot". Spored soop{tenieto od Grupacijata na {pediteri, celta na ovaa prezentacija koja }e se

da proraboti vo vas. U~ili{teto aktivno sozdava takvi mo`nosti za svoite u~enici so godini, vo tesna vrska so pove}e od 30-ina organizacii", veli Ivan Novakovski, direktor na gimnazijata Nova. Spored nego, filantropijata zazema isklu~itelno mesto vo obrazovniot proces na Nova, posebno vo delot na karakternoto

obrazovanie, odnosno kako del od vospitnata komponenta na celokupniot obrazoven proces. Celokupniot izbor, procesot na nominacii vo ramki na trite kategorii za najdobri donatorski praktiki vo zemjava, kako i dodeluvaweto na nagradite, be{e vo organizacija na Centarot za institucionalen razvoj – CIRA.

odr`i utre vo prostoriite na Stopanskata komora e da se informiraat kompaniite za mo`nostite koi gi nudi crnogorskata kompanija AD. Kontejnerski terminal i generalni tovari na pristani{teto vo Bar. “Prezentacijata }e ja realizira stru~na ekipa na AD. Kontejnerski terminali – Bar, na koja

na interaktiven na~in }e mo`at da se postavat pra{awa i da se dobijat odgovori za aktuelnostite povrzani so problematikata od navedenata tema” se veli vo soop{tenieto od Komorata. Prezentacijata }e se odr`i na 10 juni, ~etvrtok, vo Stopanskata komora na Makedonija so po~etok vo 11 ~asot.

IKT KONFERENCIJA VO OHRID GOJKO KE[EQ

gojko@kapital.com.mk

akedonija naskoro }e ja prestigne [vedska po razvojot na e-obrazovanie, tvrdi ministerot za informati~ko op{testvo Ivo Ivanovski na IKT liderskata konferencija vo obrazovanieto, koja se odrùva vo Ohrid. Toj tvrdi deka zemjava e lider vo regionov vo soodnosot u~enikkompjuter vo obrazovniot sistem. Vo Makedonija toj odnos e 1:4, odnosno po eden kompjuter na ~etiri u~enici. Toa e daleku pred drugite zemji od regionot. Vo Albanija eden kompjuter koristat 29 u~enici, vo Bosna i Hercegovina 32 u~enici, vo Hrvatska ima 26 u~enici na eden kompjuter i Kosovo kade {to sostojbata e najlo{a so 270 u~enici na eden kompjuter. “Vo posledniot izve{taj na Obedinetite nacii e napravena sporedba na 20-te razvieni evropski zemji za proporcionalnosta na u~enik-kompjuter vo obrazovniot sistem. Listata ja predvodi [vedska so soodnos od 3:1. Bi sakal da poso~am deka Makedonija vo septemvri so soodnos od 1:4 }e bide lider vo svetot spored brojot na kompjuteri vo u~ili{tata”, re~e Ivanovski. Ivanovski tvrdi deka Makedonija i Crna Gora se edinstvenite zemji vo regionov kade {to postojat zadolìtelni IKT nastavni sodrìni vo site obrazovni nivoa. Osven za ministerot Ivanovski, za kogo proektot "Kompjuter za sekoe dete" e pove}e od uspe{en, i za ministerot za obrazovanie, Nikola Todorov, ova e uspe{en proekt. Iako na po~etokot postoela dilema dali e pova`na kompjuterizacijata ili renoviraweto na u~ili{tata, Todorov re{il ovie dva procesi paralelno da gi tera.

DOLGORO^EN PROEKT Spored ministrite, za ovoj proekt da go dobie epitetot uspe{en }e bide potrebno vreme za da se promeni sekojdnevnata navika i kulturata na direktno involviranite stranki i po cena

MAKEDONIJA ]E JA PRESTIGNE [VEDSKA VO RAZVOJOT NA E-OBRAZOVANIETO soodno Ministerot za informati~ko op{testvo tvrdi deka soodno sot eden kompjuter na ~etiri u~enici e daleku podobar od drugite zemji od regionota na celosna amortizacija na postoe~kata oprema. Napredokot koj }e se postigne so zasiluvaweto na kapacitetot kaj idnite mladi generacii e investicija koja }e sozdade ekonomija bazirana na znaewe i mo`nosti Stote iljadi kompjuteriski edinici bea nabaveni od strana na kompanijata Intel, koja go sprovede proektot vo Makedonija. Prvite lu|e na Intel velat deka bile mnogu zadovolni od na~inot na koj {to se sproveduval proektot. Vtoriot ~ovek na Intel, Xon Dejvis koj prisustvuva{e tamu re~e deka vakvata investicija nekolkukratno }e se povrati

koga }e zavr{at prvite generacii koi vo procesot na obrazovanie postojano koristele kompjuteri. Liderskata konferencija za IKT vo obrazovanieto se odr`uva vo Ohrid i e vo organizacija na Ministerstvoto za informati~ko op{testvo, a e pod pokrovitelstvo na Intel. Primarnata cel na konferencijata e da se obezbedi edinstven forum i mo`nosti na globalnite i nacionalnite lideri da gi razmenuvaat svoite planovi, iskustva i najdobrite praktiki za sproveduvawe na IKT vo obrazovanieto. Konferencijata se smeta za

JAVNA RASPRAVA ZA STRATEGIJATA ZA ISTRA@UVAWE NA MINERALITE akedonskata asocijacija na rudarstvoto – MAR- pri Stopanskata komora na Makedonija, vo sorabotka so Sektorot za mineralni surovini vo Ministerstvoto za ekonomija i Sojuzot na rudarskite i geolo{kite in`eneri na Makedonija deneska organiziraat javna rasprava za Strategijata za geolo{ki istra`uvawa, odr`livo iskoristuvawe i iskoristuvawe na mineral-

nite surovini za periodot 2010-2030 godina. Javnata rasprava }e se odr`i na 9 juni, vo prostoriite na Stopanskata komora, a se povikuvaat site kompanii so svoeto u~estvo da dadat pridones vo kreiraweto na Strategijata za minerali. Spored soop{tenieto od Stopanskata komora, se o~ekuva na nastanot svoe obra}awe da ima i pretstavnik od Ministerstvoto za ekonomija kako i pret-

stavnici od Sektorot za mineralni surovini.

dobra mo`nost za diskusii i razmisluvawa po odnos na va`ni temi i pra{awa so koi se soo~uvaat zemjite vo svetov koi istoto aktivno go implementiraat, ili imaat vo plan da vovedat IKT vo obrazovanieto, so cel razvojot na ve{tinite vo 21ot vek da stane nacionalen prioritet za podobruvawe na socijalnata blagosostojba i kompetitivnosta vo dene{nata globalna ekonomija. Me|u temite za koi se razgovara na konferencijata se podgotvenosta na nastavnite kadri, lokaliziranite digitalni nastavni planovi i sodr`ini, upravuvawe so

OFICIJALNO PU[TEN VO UPOTREBA PORTALOT SCHOOL.MK Vo ramkite na liderskata sredba za IKT vo obrazovanieto, pred makedonskata javnost oficijalno be{e promoviran portalot school.mk koj u~enicite }e go koristat vo narednata u~ebna godina. “Ovoj portal e od osobeno zna~ewe za obrazovniot sistem vo Makedonija zatoa {to gi opfa}a predmetite matematika, biologija, hemija i fizika za osnovnoto obrazovanie, a del od niv }e se koristat i za srednite u~ili{ta”, re~e Ivanovski. Toj dodade deka aplikacijata se primenuva i vo pogolem broj razvieni zemji, kako Velika Britanija, Turcija, SAD, Rusija i drugi. Aplikaciite se prevedeni na makedonski i albanski jazik i po~nuvaj} i od septemvri istite }e se koristat vo nastavata. Profesorite }e bidat obu~eni vo tekot na letnite odmori. Aplikaciite se donacija od Intel i nivnata vrednost iznesuva 12 milioni denari. promenite e-u~ewe eden na eden, kako i za povolni politiki okolu upotrebata na IKT vo u~ili{tata. Spored o~ekuvawata, konferencijata treba da rezultira so novi

OTKUPOT NA ZEMJODELSKI PROIZVODI NAMALEN ZA 3,8%

rednosta na vkupniot otkup i proda`bata na zemjodelskite proizvodi vo april 2010 godina, vo sporedba so april minatata godina e namalena za 3,8%. Vo istiot period vrednosta na otkupenite zemjodelski proizvodi od individualnite zemjodelski proizvoditeli e namalena za 32,2%, a proda`bata od sopstveno proizvodstvo na pretprijatijata e zgole-

mena za 10,1%. Spored podatocite na Dràvniot zavod za statistika, vo april se otkupeni zemjodelski proizvodi vo vrednost od 529,5 milioni denari. Od Zavodot za statistika objasnuvaat deka zgolemuvawe na vrednosta na vkupniot otkup e zabeleàno kaj ìtata, industriskite i gradinarskite rastenija, mle~nite proizvodi i ribata, a namaluvawe na

planovi za ponatamo{na me|usebna sorabotka. Na konferencijata prisustvuvaat brojni i eminentni IKT kompanii od zemjava i regionov.

vrednosta na vkupniot otkup e zabele`ano kaj drugite zemjodelski proizvodi.

KOMPANII & PAZARI

09.06.2010

"FILIP VTORI" ]E GRADI NOVA BOLNICA VO KARPO[ rivatnata zdravstvena ustanova "Filip vtori" gi uplati ponudenite 105 milioni denari na javnoto naddavawe za lokacijata so 8.400 metri kvadratni dr`avno grade`no zemji{te vo op{tina Karpo{, nameneto za izgradba na zdravstveni institucii vo predvideniot rok, soop{ti deneska Ministerstvoto za transport i vrski. PZU "Filip vtori" na naddavaweto za metar kvad-

SLOVENE^KITE BIZNISMENI BARAAT ZAPADEN BALKAN DA VLEZE VO EU

raten ponudi 12.500 denari. Novata bolnica na kardiohirurgot, spored marki~kata na op{tina Karpo{, }e bide kompleks od dva objekti so maksimalna visina od 21 metar, so prizemje i ~etiri kata. Spored dogovorot, najpovolniot ponuduva~ treba vo rok od 9 meseci od izvr{enata solemnizacija na dogovorot da obezbedi odobrenie za gradba za predvideniot objekt od nadle`nata

op{tina, i se obvrzuva istiot da go izgradi vo rokot predviden so odredbite od Zakonot za gradewe.

lovene~kite biznismeni smetaat deka za niv } e pretstavuva golema korist dokolku zemjite od Zapaden Balkan {to pobrzo vlezat vo Evropskata unija i pobaraa od vladite da obezbedat pogolem pottik za kompaniite koi sakaat da zemat u~estvo na zapadnobalkanskiot pazar. Na trkaleznata masa za ulogata na slovene~kiot biznis vo regionot, koja se oddr`a sino}

a vo Bled vo organizacija na slovene~kata Asocijacija na mladi menaxeri, biznismenite uka`aa na potrebata vladata da obezbedi slobodna migracija. Ministerot za nadvore{ni raboti, Samuel Zbogar, na sostanokot izjavi deka ulogata na Slovenija vo Zapaden Balkan e dvojna - od edna strana, taa e pretstavnik na EU, a od druga nejzina zada~a e da im pomogne na zemjite od regionot

da gi sledat nejzinite stapki, sovetuvaj}i gi i nudej}i im tehni~ka pomo{. Spored nego, ~ekorite na Qubqana dosega bea prili~no nekoordinirani, no so novite nasoki koi gi usvoi vladata vo mart, toa }e se promeni ve}e ovaa godina. Toj kako najgolemi dostignuvawa dosega gi istakna ukinuvaweto na vizite za gra|anite na Srbija, Crna Gora i Makedonija.

INFORMATI^KA INDUSTRIJA Pretstavni{tvoto vo Makedonija e naso~eno

METODI PENOVSKI

penovski@kapital.com.mk

rvatskata kompanija za razvoj na softveri IN2, po formiraweto na kompanija vo Makedonija, kade {to e prisutna vo poslednite pet godini, planira da se {iri so svoite aktivnosti i na sosednite pazari na Albanija i Bugarija. Vo ramkite na svoeto intervju za See News, pretsedatelot na upravniot odbor na kompanijata, Ante Mandi}, istakna deka ponatamo{noto pro{iruvawe e osnova na kompaniskata strategija za razvoj i deka do pred dve godini kompanijata toa go pravela naj~esto organski, a otsega istoto e vo plan da se pravi pozabrzano preku prezemawa. Vo taa nasoka, Mandi} isto taka istakna deka ako kompanijata otkrie zainteresirani IT-firmi vo Makedonija koi se vklopuvaat vo nejzinata strategija, toga{ tie bi bile zainteresirani so niv da se vospostavi strate{ko partnerstvo koe e prifatlivo za dvete strani. Vo pogled na vakviot na~in na vospostavuvawe na sorabotka, od negova strana ne be{e

kon obezbeduvawe na podobra poddr{ka na postoe~kite proekti vo zemjata, iznao|awe na novi klienti i pro{iruvawe na kompanijata na drugi segmenti od pazarot, posebno vo delot na javnata administracija i zdravstvenata za{tita ja

HRVATSKI IN2 PO MAKEDONIJA, ]E SE [IRI VO ALBANIJA I BUGARIJA

konstatirana vremenska ramka vo koja vakvite aktivnosti bi bile realizirani. Sepak, na kraj konstatira deka vo regionot ovoj pazar e premnogu dinami~en. Mandi}, vo ramkite na istoto intervju, istaknuva deka formiraweto na pretstavni{tvo vo Makedonija e naso~eno kon obezbeduvawe na podobra poddr{ka na postoe~kite proekti vo K

INvest2 proizvodi nameneti za banki, no i za investiciski fondovi.

zemjata, iznao|awe na novi klienti i pro{iruvawe na kompanijata na drugi segmenti od pazarot, posebno vo delot na javnata administracija i zdravstvenata za{tita. Ovaa kompanija raspolaga so golem broj svoi re{enija i produkti, koi uspe{no se sproveduvaat na nejziniot doma{en Pazar. Vo toj pogled IN2 na na{iot pazar e prisutna preku svoite

O^EKUVAWA OD MAKEDONSKIOT PAZAR Vo ramkite na intervjuto toj dodade deka vo mati~nata kompanija na IN2 se o~ekuva makedonskoto pretstavni{tvo da generira prihodi od okolu 90.000 evra vo tekot na L

ovaa godina, no profit ne se o~ekuva, barem vo prvite godini na rabotewe. Spored Mandi}, toa e sosema normalno, bidej}i na celiot proekt se gleda kako na dolgoro~na investicija koja }e po~ne da nosi profit po nekolku godini, kako {to be{e slu~aj i vo drugite zemji od regionot. Vo Makedonija IN2 e prisutna samo vo finansiskiot sektor. Kompanijata sorabotuva so vode~kite banki i finansiski institucii vo zemjata, kako na primer so Komercijalna banka, Stopanska banka-Skopje, kako i so dvata penziski fonda NLB Nov penziski fond i KB prvo penzisko dru{tvo Spored nego, makedonskiot IT-pazar e porazvien od celokupniot pazar vo dràvata, bez razlika na sektorite. Toa se dolì glavno blagodarenie na dobrata infrastruktura, dobro razvieniot obrazoven sistem preku koj moàt da se obu~uvaat dovolen broj kvalitetni IT-profesionalci, A

kako i konkurentnata rabotna sila. Glavni nedostatoci vo pogled na ovoj pazar se negovata mala golemina i vo odnos na Makedonija nejzinata ekonomska nerazvienost. Prihodite na IN2 grupacijata minatata godina se zgolemile za 15%, dostignuvaj}i duri 20 milioni evra. Od niv duri 95% mu otpa|aat na softverskiot segment od raboteweto na kompanijata. Vakviot rast od IN2 o~ekuvaat da prodol`i i vo tekot na ovaa godina, no verojatno so pobavno tempo. Najgolem rast se o~ekuva vo ramkite na hrvatskiot pazar, so ogled na toa {to duri 50% od prihodite na grupacijata poteknuvaat ottamu, a voedno i pogolemiot del od kompaniite na grupacijata, vsu{nost, se i tamu locirani. IN2 grupacijata so sedi{te vo Zagreb momentalno se sostoi od 10 kompanii koi imaat svoi sedi{ta vo Avstrija, Slovenija, Srbija, Bosna i Hercegovina i Kosovo.

20 09.06.2010

BANKI I FINANSII

ZIRAAT BANKA SE [IRI VO REGIONOT I VO MAKEDONIJA?!

EVROZONATA ]E IS^EZNE?!

ajgolemata turska banka, Ziraat, razgleduva ponudi od balkanski banki za da gi kupi nivnite udeli i toj dogovor bi mo`elo da bide zavr{en slednata godina, a pro{iruvawe na biznisot e mo`no i vo Makedonija, izjavi za Rojters generalniot direktor na Ziraat, Kan Akin Kaglar. Spored nego, ovaa dr`avna banka saka da stane lider vo regionot i potvrdi deka del od gr~kite banki, isto taka,

vrozonata za pet godini nema da postoi vo sega{nata forma, poradi finansiskata kriza na nekoi zemji-~lenki, smetaat grupa ekonomisti anketirani od britanskiot vesnik "Sandej telegraf". Spored vesnikot, bez somnenie najbrojni se ekonomistite, koi o~ekuvaat krah na evroto vo pomal ili pogolem stepen za vreme od pet godini. “Vo praktika, re~isi e nevozmo`no evroto da pre`ivee vo sega{niot

se cel na interesot za kupuvawe. “Strategija na Ziraat bankata za periodot od 20102015 godina e bankata da stane regionalen lider. So ovaa perspektiva seriozno navleguvame vo ovaa oblast”, izjavi Kaglar. Toj potvrdi deka predlozi doa|aat od sredni banki, no odbi da ka`e pove}e detali vo koi zemji saka da investira nivnata banka. Ziraat bila zainteresirana da se {iri i vo Albanija i vo Makedonija,

a porano poka`ala interes za vlez i vo Centralna Azija. Prviot kvartal Ziraat go zavr{i so zgolemuvawe na dobivkata za 20%.

sostav”, komentira Endrju Liliko, glaven ekonomist na "Polisi iks~ejnx". Daglas Mekvilijams od Centarot za ekonomski i biznisistraùvawa prognozira deka edinstvenata evropska valuta moèbi nema da izdrì ni do slednata nedela. Dvanaeset od vkupno 25 anketirani ekonomisti smetaat deka evrozonata }e se raspadne po pet godini, osum smetaat deka taa }e uspee da se spasi, a petmina se neodlu~ni.

Rebalansot na buxetot e gotov i do krajot na nedelata }e bide predaden na razgleduvawe vo Vladata. Zasega ne se otkrivaat detali za kolku }e se skrati buxetot i na {to }e se {tedi, no se o~ekuva deka tokmu na vladinata sednica koga }e se usvojuva buxetot, ministrite }e gi kr{at kopjata vo obid da gi za{titat svoite buxeti i proekti od kratewe

KADE ZAGLAVI REVIDIRAWETO NA DR@AVNATA KASA ?!

VLADATA ]E GO RAZGLEDUVA REBALANSOT DO KRAJOT NA NEDELATA ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

inisterstvoto za finansii do krajot na nedelata }e go dostavi do Vladata noviot rebalans na buxetot za 2010 godina. #Kapital# doznava deka analizite na prihodnata i rashodnata strana se zavr{eni i Vladata na slednata sednica treba da go razgleduva i da go usvoi predlo`eniot rebalans na buxetot. Od vladini izvori donavame deka ministrite sekojdnevno lobirale vo Vladata vo obid da gi po{tedat svoite buxeti i proekti od kratewe

i se o~ekuva deka tokmu na vladinata sednica pretstavnicite na site ministerstva } e gi kr{at kopjata branej}i gi svoite interesi. Zasega ne se otkrivaat oficijalni detali, za kolku pari }e se skratat javnite prihodi i rashodi, nitu, pak, od {to }e se krati. Neoficijalno, ministrite od albanskata partija DUI bile najmnogu protiv zalo`bite na Vladata za {tedewe na site proekti i kratewe na buxetot. Ministerot za finansii, Zoran Stavrevski, nedoamna izjavi deka od kratewe na buxetite nema da bide po{tedena nitu edna institucija i nitu eden proekt, no s$ poizvesno e deka Ministertvoto za zdravstvo so koe upravuva ministerot

Bujar Osmani so ovoj rebalans }e dobie i pogolem buxet od dosega{niot, glavno poradi potrebata za finansirawe na proektite na ova ministertvo za rekonstrukcija na bolnicite i nabavka na oprema za klinikite vo vrednost od 68 milioni evra. Ovaa informacija neodamna ja potvrdi i li~no premierot Gruevski i dodade deka platite vo javniot sektor i penziite isto taka nema da bidat skrateni so rebalansot. EKSPERTITE SUGERIRAA DA SE SKRATAT 150 MILIONI EVRA Ekonomskite analiti~ari & pora~aa na Vladata da vodi smetka kvalitetno da gi skrati tro{ewata na narodnite

pari, davaj}i im prednost na proektite koi nosat ekonomski razvoj. Spored nivnite procenki, buxetot }e treba da se skrati za okolu 150 milioni evra. Porane{nite ministri za finansii komentiraat deka e o~egledna ogromnata razlika me|u prihodite i rashodite. Spored dosega{nite podatoci od Ministerstvoto za finansii, vkupnite prihodi vo april se pomali za 5% od vladinata proekcija, a kaj dano~nite ima potfrluvawe od 3%. Pogolemi otstapki od proekciite ima kaj danokot na dobivka i kaj akcizite. Ministerstvoto za finansii objavi deka vo dr`avnata kasa vo april se sobrale vkupno 11.266 milioni denari ili 183 milioni evra,

МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБ

преку ноќ

1 нед.

1 мес.

3 мес.

Благајнички записи

6,00%

СКИБОР

3,90%

5,71%

6,27%

7,28%

Ломбарден кредит

7,50%

МКДОНИА

3,20%

Рочности

Извор: НБРМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИ БАНКИ КУРСНА ЛИСТА

Рочност

Банка 3м

6м

12м

24м

Стопанска

7,20%

8,00%

8,35%

11,10%

11,50% 11,30%

Среден курс Држава

Валута

во денари

ЕМУ

евро

61,5026

Комерцијална

7,00%

7,80%

8,20%

11,00%

САД

долар

51,4279

НЛБ Тутунска

7,00%

7,80%

8,20%

11,00%

В.Британија

фунта

74,5848

36м

11,20% Извор: НБРМ

Швајцарија

франк

44,2115

ДЕВИЗЕН КУРС ВО МЕНУВАЧНИЦИ

Канада

долар

48,5342

EUR

USD

GBP

CHF

Австралија

долар

42,1049

61,6

52,2

74,8

44,5

Извор: НБРМ

a vo prvite ~etiri meseci vkupnite prihodi iznesuvaat 663 milioni evra. Buxetskiot deficit ve}e se iska~i na 77 milioni evra. Aprilskite podatoci za potfrluvawata vo buxetskite prihodi bea posledniot alarm deka na buxetot itno mu e potreben rebalans. “O~ekuvano e da se napravi rebalans na buxetot na sredinata od godinata, osobeno {to krizata s$ u{te ne popu{ta i toa se odrazuva vrz javnite prihodi. Vo uslovi na fiksirani rashodi, pak, doa|a do buxetska neodr`livost i se javuva potreba da se konsolidiraat dvete strani. Buxetskiot deficit treba da ostane na istoto nivo od 2,5% od BDP, no treba da se napravi restrukturirawe na rashodnata strana, da se skrati od site tekovni i neproduktivni tro{oci, a kapitalnite proekti koi se ve}e po~nati treba da se zavr{at, a onie {to ne se da se odlo`at za nekoj nareden period. Mislam deka }e treba da se skratat okolu 150 milioni evra, no nema da me iznenadi ako do krajot na godinata se javi potreba za u{te eden rebalans na buxetot”, izjavi nedoamna profesorot na Amerikan Kolex, Tome Nenovski. I MMF pri poslednata poseta na zemjata konstatira{e deka naplatata na danocite odi slabo i & sugerira{e na Vladata nabrzo da ja revidira dr`avnata kasa. REBALANSOT NA BUXETOT - RE[ENIE NA KRATOK ROK Veke so godini analiti~arite vo zemjava vodat polemika za na~inot na tro{eweto na narodnite pari. Spored

niv, rebalansot na buxetot e samo kratkoro~no re{enie na problemot i apeliraat Vladata da napravi strukturni reformi na buxetot. Ekspertskata javnost i biznismenite komentiraat deka fiskalnata politika mora da se promeni, da se sobiraat pomalku danoci od gra|anite i firmite, a parite da se tro{at pove}e za investicii vo kapitalni proekti koi nosat razvoj vo realniot sektor otkolku za tekovni potrebi, za plati i socijala. Javnata potro{uva~ka niz godinite postojano se zgolemuva i vo momentov buxetot zafa}a okolu 38% od BDP na zemjata. Dokolku toa nivo se namali za 2 do 3 procentni poeni od BDP, }e se namali buxetskiot deficit a }e se namalat i zafa}awata kaj privatniot sektor, }e se relaksiraat firmite po osnova na pla}awe na danoci i drugi dava~ki. Istovremeno, strukturata na buxetskite rashodi se vlo{uva, se primenuva koncept na porast na tro{oci za plati na administracijata, za socijalni tansferi, porast na penziite, a ne se odvojuvaat dovolno pari za razvojni investicii. Od 2,5 milijardi evra te{kiot buxet {to be{e donesen za ovaa godina, duri 85% se planira{e da se potro{at za tekovni rashodi. Najgolem del od niv, ili pove}e od 1 milijarda evra bea predvideni za socijalni transferi, 276 milioni evra za stoki i uslugi i 210 milioni evra za op{tinite. Javnata administracija, koja spored nekoi procenki broi pove}e od 120 iljadi vraboteni, buxetot go ~ini 372 milioni za plati i nadomestoci ili 15% od celiot buxet za 2010 godina.

BANKI I FINANSII SRBIJA RAZMISLUVA DA VOVEDE FRANCUSKI MODEL NA OSIGURUVAWE rbija s$ u{te analizira dali }e vovede dano~ni olesnuvawa za ìvotno osiguruvawe so voveduvawe na takanare~en francuski model, {to go predloìle osiguritelnite kompanii. Toj model predviduva povrat na danokot za onie komapnii koi uplatuvale ìvotno osiguruvawe vo visina od 25% od uplatenata premija vo prethodnata godina. Od srpskoto Ministerstvo za

finansii velat deka vladata s$ u{te analizira kolku bi se namalile prihodite ako go prifati baraweto na osiguritelnite kompanii. Spored srpskite mediumi, vladata bila spremna da go izedna~i dano~niot tretman za `ivotnoto osiguruvawe so olesnuvawata {to gi imaat privatnite penziski fondovi, no osiguritelnite kompanii ne bile zadovolni so toa.

09.06.2010

MMF: NA EVROZONATA Í E POTREBNA "TEMELNA" REFORMA vropa mora da prezeme odlu~ni merki za da gi revidira pravilata za upravuvawe so evrozonata, soop{ti Me|unarodniot monetaren fond (MMF). "Fiskalnata ramka na evrozonata treba zna~itelno da se zajakne, so cel da bide sozdadena efikasna monetarna unija", se naveduva vo v~era{noto soop{tenie na MMF. Fondot ja povika evrozonata da sprovede "temelni reformi" i "da go

dovr{i proektot na monetarnata unija" i istakna deka vlastite na evrozonata bi trebalo na vladite da im gi ograni~at mo`nostite za odano~uvawe i potro{uva~ka. "Aktuelnata kriza vo evrozonata e posledica na fiskalno neodr`livata politika vo nekoi zemji, na odlo`uvawata na neophodni promeni na finansiskiot sistem, na nedovolniot napredok vo vospostavuvawe na disciplina i fleksibilnost

potrebni za pravilno funkcionirawe na monetarnata unija, kako i na lo{oto upravuvawe na evrozonata", se naveduva vo soop{tenieto. MMF predupredi deka na dr`avite-~lenki na EU im pretstoi "bolno i politi~ki te{ko" namaluvawe na javnata potro{uva~ka. Fondot dodade deka "fiskalnata konsolidacija e neizbe`na" i deka }e "mora da bide po~nata vo site zemji najdocna do 2011 godina".

PROEKT NA OECD “SEKTORSKA KONKURENTNOST VO ZEMJITE NA ZAPADEN BALKAN”

17.03.2010 TEKSTILOT I AVTOMOBILIZMOT ]E NÉ PROBIVAAT NA STRANSKITE PAZARI

OECD vo svojot posleden izve{taj za investiciskite reformi vo 2010 godina, tokmu pristapot do finansiski sredstva vo Makedonija go ocenuva na mnogu nisko nivo, so ocena od 2,6 od maksimalnata 5. Od porane{nite JU-republiki so podobar pristap do kapital se oceneti Hrvatska i Srbija KATERINA POPOSKA poposka@kapital.com.mk

ekstilnata industrija, informati~ko-komunikaciskata tehnologija i avtomobilskata industrija se sektorite koi za Makedonija vo idnina treba da bidat izvori na konkurentska prednost i na evropskite, no i na svetskite pazari. Pretstavnici na makedonskata vlada i na Organizacijata za ekonomska sorabotka i razvoj (OECD) istaknaa deka za ovie tri sektori postoi ogromen interes od stranskite investitori, i vo Makedonija i vo zemjite od Zapaden Balkan. No, ne izostana apelot makedonskata vlada da im pomogne na firmite od aspekt na podgotvenosta da investiraat, no i vo informiranosta kako da im se olesni pristapot do kreditnite linii vo bankite, osobeno vo vreme na kriza. “I pokraj sprotivnite

o~ekuvawa, tekstilnata industrija vo Zapaden Balkan e privle~na za stranskite investitori. Glavnite silni strani na regionot se geografskata blizina so evropskite pazari, konkurentnosta na tro{ocite, dolgata tradicija, znaeweto i iskustvoto vo ovoj sektor. No, za celosno iskoristuvawe na ovie prednosti, firmite mora da gi usovr{at operativnite procesi i tehnologijata. Edna od najgolemite barieri koja gi spre~uva firmite da napreduvaat e te{kotijata da najdat finansiski sredstva“, veli zamenikot-minister za ekonomija, Metodij Haxi Vaskov. Toj potencira deka svetskata finansiska kriza e ote`nuva~i, no i presuden faktor zo{to kompaniite nemaat lesen proistap do pari. Izve{tajot na Organizacijata za ekonomska sorabotka i razvoj (OECD) za "Indeks na investi-

ciskite reformi" za 2010 godina, tokmu pristapot do finansiski sredstva vo Makedonija go ocenil na mnogu nisko nivo, so ocena od 2,6 (od 1 do 5). Od porane{nite JUrepubliki pred nea se Hrvatska (3,5) i Srbija (3,2). Pretstavnikot na OECD, Antonio Faneli smeta deka site zemji od Zapaden Balkan, vklu~uvaj} i ja i Makedonija, mora da rabotat na zgolemuvawe na svojata konkurentska prednost, preku otstranuvawe na institucionalnite slabosti i politiki koi vlijaat na razvojot na ekonomiite. “Generalno zemeno, zemjite od Zapaden Balkan ne se konkurentni, osobeno od aspekt na ~ove~kiot potencijal. Nema inovativnost. Edna od pri~inite e disbalansot me|u ponudata na obrazovniot kadar i realnite potrebi na stopanstvoto. Mora da se razmisluva vo nasoka na zgolemuvawe na poten-

cijalot na dvi`e~kata sila na produktivnosta, a toa se malite i srednite pretprijatija“, veli pretstavnikot na OECD, Antonio Faneli. OECD vo ramkite na proektot “Sektorska konkurent-

nost vo zemjite od Zapaden Balkan“, dobi grant od 3,8 milioni evra za periodot 2010-2012 godina, dodelen od Evropskata komisija. Inaku, Stopanskata komora pred dva dena objavi deka

makedonskite kompanii ne se zainteresirani i informirani kako da gi koristat evropskite pari za razvoj, inovacii i konkurentnost na stranskite pazari.

22 09.06.2010

BALKAN BIZNIS POLITIKA

ALBANSKITE RABOTNICI SE VRA]AAT OD GRCIJA konomskata kriza koja ja pogodi Grcija predizvika zagri`enost me|u mnogu Albanci koi vo nea kon krajot na osumdesetite i po~etokot na devedesetite godini od minatiot vek ja najdoa “vetenata zemja”. Tie sega, kako i mnogu Grci, se soo~ija so rigorozni merki na {tedewe i neizvesna idnina. “Nikoga{ ne sum ja videl ekonomijata vo tolku lo{a sostojba”, izjavi albanski

moler koj vo mart se vratil vo Albanija. Toj e samo eden od 600.000 Albanci koi pred edna decenija, begaj}i od siroma{tijata, legalno ili nelegalno stignale vo Grcija. Nema precizni podatoci kolku rabotnici od Grcija ovaa godina se vratile vo Albanija, no nivniot broj sekojdnevno se zgolemuva, velat carinicite od grani~nite premini na dvete zemji.

EU GI STAVI POD KONTROLA BUGARSKOTO I ROMANSKOTO PRAVOSUDSTVO ehanizmot za sorabotka i kontrola vo oblasta na pravosudstvoto i vnatre{nite raboti na Evropskata komisija (EK), za Bugarija i za Romanija }e ostane vo sila kolku {to e neophodno, izjavi direktorot na Generalnata direkcija "Pravda, sloboda i bezbednost" na EK, Xonatan Fol. “Ne mo`am da ka`am kolku dolgo }e dejstvuva mehanizmot, no spored mene, tolku

kolku {to e neophodno. Zatoa, vo redovnite izve{tai se naveduva deka ne{tata se odvivaat vo dobra nasoka vo dvete zemji, no s$ u{te ostanuva golema seriozna rabota da bide zavr{ena”, istakna Fol. Toj istakna deka podobruvaweto na pravosudstvoto i na vnatre{ite raboti vo Bugarija i vo Romanija se odviva spored programite na Evropskata unija so cel da se zajakne nivnata nezavisnost

i da se suzbie korupcijata kaj slu`benicite.

NOVI STANDARDI

ZELENATA GRADBA GI NAMALUVA ENERGETSKITE TRO[OCI ZA 20% Izgradbata na zgradata ~inela 10% pove}e za obnovlivite izvori na energija i 10% pove}e za izolacija. Stanovite se prodavaat po cena od 1.250 do 1.450 evra za metar kvadraten

VESNA KOSTOVSKA

v.kostovska@kapital.com.mk

o Hrvatska poleka raste svesta za {tedeweto na energijata i namaluvaweto na zagaduvaweto. Osven toa, s$ poglasni se barawata za pravilno raspodeluvawe na tro{ocite i sekoj saka da go plati samo ona {to go potro{il. Kompanijata Agrija vo Osijek ja izgradi prvata stanbena niskoenergetska zgrada vo Hrvatska so 64 stanovi i dva delovni prostori. Zgradata e vredna 32 milioni kuni (4 milioni evra) i koristi pove}e izvori na obnovliva energija za greewe, ladewe i topla voda. Edna tretina od zgradata e prakti~no pasivna, odnosno re~isi sama gi zadovoluva potrebite za energija. “Stanarite }e pla}aat 20% pomali tro{oci otkolku vo klasi~na zgrada”, izjavi sopstvenikot na Agrija, Jano{ Sele{i. Izgradbata na zgradata ~inela 10% pove}e za obnovlivite izvori na energija i 10% pove}e za izolacija. Stanovite se prodavaat po cena od 1.250 do 1.450 evra za metar kvadraten. Kemal Lojo od hrvatskoto pretstavni{tvo Danfos, koj e eden od najgolemite svetski proizvoditeli na termostati za radijatori, smeta deka Hrvatska bi moèla mnogu da nau~i od primerot na Polska. Imeno, i polskata energetska politika se vode{e na na~in so koj dràvata gi subvencionira{e zagubite i so nerealno niska cena na energensite go kupuva{e socijalniot mir. Dràvata, me|utoa, se odlu~i da napravi presvrt preku namaluvawe na subvenciite,

Kompanijata Agrija vo Osijek ja izgradi prvata stanbena niskoenergetska zgrada vo Hrvatska so 64 stanovi i dva delovni prostori. Zgradata e vredna 32 milioni kuni (4 milioni evra) i koristi pove}e izvori na obnovliva energija za greewe, ladewe i topla voda no istovremeno da vlo`i vo energetskata efikasnost na zgradite i namaluvawe na tro{ocite, a so toa i energetskata zavisnost od drugi dr`avi. Danfos vo Polska od 1995 godina do 2005 godina vleze vo golema programa na energetska obnova i be{e nositel na 70% od proektite. “Vo zgradite koi gi obnovivme stanarite denes imaat za 30% pomali smetki za greewe i topla voda, iako cenata na toplinskata energija vo Polska porasna za 55%.

Hrvatska denes se nao|a pred golem presvrt koga stanuva zbor za energijata. Cenite na energensite neminovno rastat i lu|eto nema da moàt da gi pla}aat smetkite”, predupredi Lojo. Tokmu vakvata kriza e pottik za re{avawe na energetskoto pra{awe. No, dràvata, re~e Lojo, docni i bi trebalo odlu~no da postavi i da donese propisi so koi }e moàt efikasno da reagiraat vo zgradite. Za zelenata gradba moè da se iskoristat i fon-

SLOVENE^KATA EKONOMIJA BAVNO ZAZDRAVUVA o prviot kvartal od ovaa godina prodolì blagoto oporavuvawe na evropskata ekonomija, dodeka vo Slovenija znaci na oìvuvawe na ekonomskata aktivnost s$ u{te ne se zabeleàni, soop{tija od slovene~kata Agencija za makroekonomski analizi i razvoj. Na pazarot na trud ne

se zabele`ani zna~ajni promeni. Brojot na rabotno aktivni lu|e vo mart ostanal na isto nivo od fevruari, dodeka brojot na nevraboteni lica i ponatamu se dvi`i na pomalku od 100.000. Slovenija za novoto evropsko dru{tvo za osiguruvawe na finansiska stabilnost na teritorija-ta na evrozonata }e

1.250-1.450 evra ~ini metar kvadraten vo eko-zgrada

dovite od Evropskata unija, no za toa e neophodno dr`avata da ja prilagodi zakonskata regulativa. “Zelenata gradba e seopfatna. Osven profit taa ima i zna~ajna socijalna komponenta”, izjavi Vlaho Kojakovi}, direktor na TriGranit. Spored edno amerikan-

sko istra`uvawe koe poka`alo kakov sinergetski efekt nosi investiraweto vo javnite ustanovi, vo gradeweto na “zeleni” u~ili{ta, proektot koj na startot ~inel 3% pove} e, na socijalnata zaednica & donel 25 pati pogolem povrat. Tro{okot za "ozelenuvawe" za ~etiri

metri kvadratni bil tri dolari, a za{tedata na energijata devet dolari. Eden dolar se za{tedil na pomala emisija na jaglerod dioksid i u{te eden dolar na namaluvawe na otpadnite vodi. Namaleni se i tro{ocite za le~ewe na razni bolesti, kako {to se alergijata i astmata.

MANDATOT NA EU-MISIJATA NA KOSOVO PRODOL@EN DO JUNI 2012 GODINA osigura do 2,1 milijardi evra garancii za zadol`uvawe i 141.481 evra kapital. Ova treba da go potvrdi slovene~kata vlada utre. Liderite na ~lenkite od evrozonata odlu~ija da formiraat mehanizam koj }e osigura finansiska pomo{ na ~lenkite vo nevolja vo vrednost od 440 milijardi evra.

ovetot na Evropskata unija soop{ti deka }e go prodol`i mandatot na misijata na Evropskata unija na Kosovo - EULEKS do 8 juni 2012 godina. Srpskiot minister za Kosovo, Goran Bogdanovi}, vo razgovor so oficijalni pretstavnici na EULEKS vo Brisel pobara misijata da spre~i

sekoj vid nasilstvo i da ja "stavi pod kontrola Pri{tina”, kako i da vospostavi podobra komunikacija i koordinacija so srpskite vlasti. Bogdanovi} na sredbata napomena deka za kosovskite Srbi i za oficijalen Belgrad ne e prifatliv nikakov plan za integracija na severno

Kosovo. Srpskiot minister so {efot na EULEKS, Iv de Kermabon i so generalniot direktor na Generalniot direktorat za nadvore{na politika i bezbednost, Robert Kuper, razgovara{e za site otvoreni pra{awa me|u Belgrad i misijata i za situacijata na Kosovo.

BALKAN BIZNIS POLITIKA

09.06.2010

SRPSKATA VLADA RE[I DA JA PODDR@I GRADE@NATA INDUSTRIJA VESNA KOSTOVSKA

v.kostovska@kapital.com.mk

ladata na Srbija donese programa za poddr{ka na grade`nata industrija vo vrednost od 300 milioni evra, koja }e se realizira vo tekot na edna godina. Srpskiot minister za ekonomija, Mla|an Dinki}, izjavi deka programata e usvoena so cel da se oporavi grade`nata industrija vo Srbija, koja od april minatata godina do april 2010 godina zabeleà pad od 11,3%. Toj dodade deka grade`ni{tvoto e vo kolaps, visogradbata e blokirana i iako stanovite nikoga{ ne bile poevtini, samo 3.000 gra|ani konkurirale za subvencioniranite stanbeni krediti. Vladata na Srbija vo prvite pet meseci od ovaa godina na kompaniite i gradovite im generira{e sredstva vo vrednost od 814 milioni evra za zgolemuvawe na likvidnosta, investicii i potro{uva~ki krediti na gra|anite. Vo toj period 8.000 kompanii dobile zaem za odrùvawe na likvidnosta. Ministerot za ìvotna sredina i prostorno planirawe, Oliver Duli}, re~e deka grade`nata industrija pominuva niz najteòk period i deka bez odlu~ni i aktivni ulogi dràvata nema da moè da ja podigne grade`nata operativa. Duli} navede deka negovoto ministerstvo seriozno ja sfatilo zada~ata itno da se sprovedat merkite od programata koi gi usvoila vladata i da ja podigne grade`nata industrija. Ovie merki bi trebalo da gi namalat ogromnite za-

OLIVER DULI] MINISTER ZA GRADE@NI[TVO I PROSTORNO PLANIRAWE

OPORAVUVAWE NA GRADE@NI[TVOTO SO 300 MILIONI EVRA

r r e usvoena u so cel da se oporavi r grade`nata r industrija u r j vo Srbija, r j , Programata k j od april minatata godina do april godinava zabele`a koja b pad od 11 11,3%. 3% SSlabb e i interesot na gra|anite za subvencionirani stanbeni krediti lihi na grade`en materijal i da pottiknat nov sistem na proizvodstvo, smetaat od Stopanskata komora na Srbija. ”Morame da se opredelime za radikalno re{enie, za da go pottikneme grade`ni{tvoto i za da go spre~ime grade`niot

kolaps”, izjavi sekretarot na Zdru`enieto za grade`na industrija, Goran Rodi}. Toj predupredi deka dokolku ne se sprovedat merkite, u{te 15.000 grade`ni rabotnici } e ostanat bez rabota. Rodi} istakna deka vonrednite merki se odnesuvaat

ROMANSKIOT PREMIER PREZEDE ODGOVORNOST ZA MERKITE ZA [TEDEWE omanskiot premier, Emil Bok, prezema odgovornost za merkite za {tedewe koi predviduvaat namaluvawe na platite za 25%, a na penziite i socijalnata pomo{ za 15%. Toj izjavi deka nema da ima zgolemuvawe na danocite i taksite, bidej}i toa bi ja zgolemilo inflacijata na 10% i bi pridonelo

za pogolema siroma{tija. Bok naglasi deka namaluvaweto na platite i penziite e edinstvenoto re{enie za da se ispolni aran`manot so Me|unarodniot monetaren fond (MMF). Romanija treba da go namali buxetskiot deficit od 9% na 6,8%. Opozicionata Socijaldemokratska partija na Senatot i Zakonodavniot

dom predadoa dokument so naslov “Spre~ete go socijalniot genocid” so koj ostro se kritikuvaat vladinite merki za {tedewe i baraat da se glasa doverba na vladata na Emil Bok. Ekonomskite analiti~ari ocenuvaat deka merkite za {tedewe nema da re{at ni{to, osven toa {to dopolnitelno }e osiroma{i narodot.

RUSIJA I TURCIJA POTPI[AA DOGOVORI ZA BEZBEDNOST NA TURISTITE eklaracija so koja se garantira bezbednosta na ruskite turisti vo Turcija i na turskite vo Rusija be{e potpi{ana deneska vo Istanbul, vo prisustvo na premierite na dvete zemji, Vladimir Putin i Rexep Taip Erdogan. Dokumentot e potpi{an od pretstavnici na Rosturizam i na turskoto Ministerstvo za kultura i turizam.

Dvete dr`avi sklu~ija i spogodba vo oblasta na licenciraweto i kontrolata na nuklearnata bezbednost, potpi{ana od Rostehnadzor i turskata Agencija za atomska energija. Premierite na dvete dr`avi se sretnaa vo Istanbul pred zapo~nuvaweto na Me|unarodnata konferencija za sorabotka i merki za doverba vo Azija, na koja

HEJG BARA EU DA GI PODDR@UVA AMBICIITE NA ZAPADEN BALKAN

ovata britanska vlada vo svojata evropska politika }e se zalaga za Brisel da prodol`i so svojata poddr{ka na ambiciite na zemjite od Zapaden Balkan za vlez vo EU, a ne da se oladuva i da se povlekuva od svoite prethodno promovirani ambicii, ne isklu~uvaj}i ja od toa i Turcija, izjavi britanskiot minister

za nadvore{ni raboti, Vilijam Hejg. Vo razgovor za Bi-Bi-Si, {efot na britanskata diplomatija objasni deka Velika Britanija }e bara od svoite evropski partneri i od EU da bidat anga`irani mnogu poubedlivo vo me|unarodnite odnosi i pri re{avaweto na kriznite situacii, posebno spomenuvaj}i gi poddr{kata za

u~estvuvaat pove}e od 20 dr`avi.

novi i poostri sankcii za Iran i negovata nuklearna programa, kako i Balkanot. EU ne smee da dozvoli da ja zagubi doverbata {to lu|eto ja imaat vo nea, samo poradi nejzinata sega{na anga`iranost so sanirawe na aktuelnata ekonomska kriza i zatoa {to e zafatena so spasuvaweto na evroto, veli Hejg.

prete`no na firmite od vnatre{nosta i lokalnata samouprava. Toj dodade deka e neophodna reafirmacija na stanbenite zadrugi, koi bi mo`ele da donesat golemi grade`ni raboti. “Treba da se donese zakon za zadrugi, bidej}i toa e eden K

od elementite koi treba da go podignat proizvodstvoto vo grade`nata industrija”, re~e Rodi}. Grupacijata za visokogradba i Stopanskata komora na Srbija podgotvija niza merki so cel da se spre~i propa|awe na grade`nata industrija i C

“Grade`nata Grade`n r industrija industri pominuva u niz najteòk j period. Bez odlu odlu~ni d u i aktivni ulogi dràvata nema dràvat da moè da podigne ja podig grade`nata grade`na operativa”. operativ da se so~uvaat rabotnite mesta. Merkite vklu~uvaat fiskalni stimulacii za kompaniite. Neophodno e da se podmirat dolgovite koi gi imaat javnite kompanii kon kompaniite od grade`niot sektor, da se izmeni Zakonot za javni nabavki, da se donese zakon za lizing na nedvi`nini i da se namali personalniot danok na vrabotenite vo grade`nata industrija. O

24 09.06.2010

SVET BIZNIS POLITIKA

UNGARIJA OTFRLA SPOREDBA SO GRCIJA

DALI DOL@NI^KATA KRIZA MIGRIRA KON DUNAV?! VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

ngarskata centralno-desni~arska vlada na po~etokot od ovaa nedela veti deka }e go odrì svojot buxetski deficit i deka }e gi namali tro{ocite. Taa gi sledi preporakite od ostanatite ~lenki vo EU, zaradi stravuvaweto deka moè da pretrpi kriza vo gr~ki stil. “Ona {to odlu~ivme e deka }e napravime s$ {to e vo na{a mo`nost za da go sledime patot za namaluvawe na deficitot”, izjavi Mihail Varga, {ef na kabinetot na premierot Viktor Orban vo Lovasbereni, kade {to se odrùva{e itniot sostanok za ekonomskata situacija vo zemjata. Ungarija se nao|a me|u zemjite vo Isto~na Evropa koi bea izloèni na silen udar od internacionalnata finansiska kriza. Na krajot od 2008 godina be{e prinudena da pobara 25 milijardi dolari od Me|unarodniot monetaren fond i od Evropskata unija. Ministerot za ekonomija na Ungarija, \er| Matol~i, vo intervju za Si-En-Bi-Si izjavi deka vladata na Ungarija }e se drì do celta za odrùvawe na buxetskiot deficit za ovaa godina na pomalku od 3,8% od BDP, kako {to e dogovoreno so me|unarodnite kreditori i za taa cel }e ja namali potro{uva~kata. Matol~i naglasi deka buxetskiot deficit na negovata zemja vo maj ve}e dostignal 87% od vkupniot deficit predviden za ovaa godina, no veti deka vladata }e go drì toj minus pod kontrola. “Vo momentov nema potreba od paket-merki za {tedewe, nitu paket za fiskalna stimulacija

Ungarija gi zatrese globalnite pazari na kapital minatata nedela, so {to se pojavija stravuvawa deka kreditnata kriza migrira kon Dunav, otkako vi soki vladini pretstavnici otkrija deka prethodnata vlada manipulirala so buxetskite brojki i la`ela za sostojbata na ekonomijata ne e opcija, taka {to novata vlada }e primeni akcionen plan”, izjavi ungarskiot minister. “]e se dr`ime do planot za deficit od 3,8% od BDP za ovaa godina, bidej}i taka be{e dogovoreno so MMF i EU. Planirame da ja namalime potro{uva~kata i da gi zgolemime prihodite”, naglasi Matol~i. Od druga strana, Mihail Varga izjavi deka vladata razmisluvala za voveduvawe na ramni personalni danoci na dobivka od 15% do 20%, dodeka drugi vladini pretstavnici najavija deka e

NAMALUVAWETO NA BUXETSKIOT DOLG ]E GO POGODI SEKOJ BRITANEC ritanskiot premier, Dejvid Kameron, izjavi deka presmetkata na vladata so javniot dolg i namaluvaweto na buxetskiot deficit }e go po~uvstvuva sekoj koj ìvee vo Velika Britanija vo godinite {to doa|aat, predupreduvaj}i deka krateweto na pregolemata javna potro{uva~ka }e go pogodi celiot britanski na~in na ìveewe. Kameron objasni deka krateweto na vnatre{niot dolg e te{ko re{enie za vladata i toa }e gi opfati platite, penziite i socijalnite dava~ki, no ne i sredstvata {to se izdvojuvaat za dràvnoto zdravstvo i me|unarodnata pomo{. Britanskiot premier ne gi poso~i to~no sektorite od javniot ìvot {to }e bidat zafateni so namaluvaweto, ostavaj}i toa da bide publikuvano pri prezentacijata na noviot buxet {to koalicionata vlada go najavi za 22 juni, no se o~ekuva od kratewata na sredstvata nikoj da ne bide po{teden. Toa posebno se odnesuva za sega{nata pre{iroka i glomazna birokratija i za brojnite i nepotrebni izdvojuvawa od buxetot za javniot sektor. Laburisti~kata opozicija i ponatamu tvrdi deka nagloto kratewe na javnata potro{uva~ka }e mu na{teti na ekonomskoto zazdravuvawe.

mo`no voveduvawe na danok za bankite. Ungarija gi zatrese globalnite pazari na kapital minatata nedela, so {to se pojavija stravuvawa deka kreditnata kriza migrira kon Dunav, otkako visoki vladini pretstavnici otkrija deka prethodnata vlada manipulirala so buxetskite brojki i la`ela za sostojbata na ekonomijata. Komentarite koi se rasprostranija kako eho na sli~nite izjavi od gr~kite oficijalni pretstavnici ja namalija vrednosta na nacionalnata valuta na Ungarija, forintot, i pridonesoa za evroto da

se najde na najnisko nivo vo poslednite ~etiri godini. Vo ponedelnikot EU i MMF `estoko gi otfrlija {pekulaciite deka Ungarija e vo opasnost da ne mo`e da go isplati svojot dolg. Oli Ren, komesarot za ekonomski i monetarni pra{awa na EU, gi nare~e ovie {pekulacii “preterani”, dodeka izvr{niot direktor na MMF, Dominik [tros- Kan, vo Luksemburg izjavi deka ne postoi “osnova za strav” vo odnos na ungarskata ekonomija. @an-Klod Junker, premierot na Luksemburg, koj go vode{e sostanokot na ministrite za

finansii od evrozonata, isto taka izjavi deka “voop{to ne gleda problem vo Ungarija” i dodade deka “politi~arite od Ungarija zboruvaat premnogu”. Ekonomistite predupreduvaat deka planovite na vladata se premnogu nejasni za da inspiriraat dolgoro~na doverba kaj investitorite. “Vladata na Ungarija se ~ini deka saka da ja vrati doverbata vo finansiskite pazari bez prethodno da podgotvi koherenten i odr`liv ekonomski plan”, velat ekonomskite analiti~ari. Vo poslednite denovi ungar-

skata vlada e nasekade i itno i alarmira~ki gi povlekuva svoite prethodni izve{tai i izjavi, {to analiti~arite go objasnuvaat kako obid premierot da ja podgotvi doma{nata javnost za mo`ni novi merki za {tedewe, a istovremeno celi da ja podobri svojata pregovara~ka pozicija so EU i MMF. Korenite na ungarskata ekonomska kriza moàt da se pronajdat duri vo dekemvri 2009 godina koga Orban, toga{niot lider na opozicijata, & ukaà na socijalisti~kata vlada na toga{niot premier, Gordon Bajnai, velej}i deka deficitot od 3,8% od BDP e nerealen i insistiral da bide najmalku 7%. No, po osvojuvaweto na izborite vo april, Orban se najde me|u barawata na me|unarodnite lideri i glasa~ite na koi im vetil “{tit” od “ekonomskata bolka”. Sepak, ekonomistite predupreduvaat deka ungarskata ekonomija e premnogu ranliva. Vo poslednite nekolku godini, ungarskite potro{uva~i zemale zaemi od doma{nite i od stranskite banki za da kupuvaat avtomobili i ku} i. Sega tie se izloèni na isplatuvawe na dolgovite koi se zgolemuvaat zaradi toa {to vrednosta na forintot pa|a vo odnos na evroto i frankot. Spored ekonomskite eksperti, re~isi milion Ungarci ìveat vo doma}instva optovareni so krediti koi se denominirani vo stranski valuti. Zaplenuvawata eksplodiraat vo Ungarija, a so toa raste i rizikot od nastanuvawe na ogromen socijalen i ekonomski problem koj mu {teti na zazdravuvaweto na ekonomijata, bidej}i lu|eto nema da moàt da gi vratat zaemite nazad.

SVET BIZNIS POLITIKA

09.06.2010

MERKEL OBJAVI PLAN ZA NAMALUVAWE NA TRO[OCITE ZA 80 MILIJARDI EVRA

ODOBRENA KANDIDATURATA NA ESTONIJA ZA ^LENSTVO VO EVROZONATA

ermanskata kancelarka, Angela Merkel, objavi ambiciozen plan za namaluvawe na federalniot buxet za pove}e od 80 milijardi evra vo idnite ~etiri godini, prekinuvaj}i go pove}emese~niot sudir me|u koaliciskite partneri. Najgolemoto kratewe }e vklu~uva namaluvawe na nadomestocite za

Ministrite za finansii na zemjite-~lenki na evrozonata ja odobrija kandidaturata na Estonija za priem vo blokot na evroto od 1 januari slednata godina. Premierot i minister za finansii na Luksemburg, @an-Klod Junker, koj e pretsedava~ so 16-~lenata evrozona, po sredbata izjavi deka Estonija gi ispolnuva site uslovi od

nevrabotenite, za gubeweto na rabotata vo javnata slu`ba i restrukturiraweto na vooru`enite sili. Vo nekoi od slu~aite vladata }e ima pravo da posegne i po industriskite profiti. “Ova se seriozni i te{ki vremiwa”, odlu~no izjavila Merkel, objavuvaj} i gi merkite okolu koi izminative dva dena se usoglasuvaa koaliciskite partneri.

Ministerot za nadvore{ni raboti, Gvido Vestervele, pretsedatel na Slobodnite Demokrati (FDP), pomaliot koaliciski partner, izjavi deka buxetot narednata godina }e se namali za 11,2 milijardi evra i deka namaluvaweto }e prodol`i vo narednite godini - 19,1 milijardi vo 2012 godina, 24,7 vo 2013 godina i 26,6 milijardi evra vo 2014 godina.

Mastriht za voveduvawe na evroto kako nacionalna valuta. Estonija }e stane 17-ta ~lenka na zonata na evroto od 1 januari 2011 godina. Se o~ekuva kandidaturata na Estonija za vlez vo evrozonata da bide odobrena i od liderite na EU na Samitot {to }e se odr`i na 17 juni vo Brisel.

17.03.2010 25 NOVI SANKCII PROTIV ZEMJITE SO SLABA BUXETSKA DISCIPLINA VO EU inistrite za finansii na zemjite od Evropskata unija na sredbata vo Luksemburg postignaa soglasnost za voveduvawe na novi sankcii protiv dràvite koi se premnogu zadolèni, so cel da go za{titat Paktot za stabilnost. Spogodbata predviduva mo`nost da bidat vovedeni sankcii kon zadolènite zemji i pred nivniot buxetski deficit da ja nadmine sega{ata granica od 3% od brutodoma{niot proizvod (BDP), izjavi pretsedatelot na EU, Herman Van Rompuj. Sankciite, koi s$ u{te ne se definirani, moè da bidat vovedeni dokolku nekoja zemja ne gi zema predvid predupreduvawata na nejzinite partneri okolu nejzinite javni smetki ili dokolku globalnoto nivo na nejziniot dolg raste so golema brzina. Ova e nova ideja na EU - da se sledat ne samo godi{nite deficiti, tuku akcent vo idnina da se stavi i na sledeweto na op{tiot dolg, koj ne bi trebalo da bide pogolem od 60% od BDP.

SEKOJ DEN VO

EPL GO PRETSTAVI AJFON 4 retsedatelot na upravata na tehnolo{kiot gigant Epl, Stiv Xobs, v~era go pretstavi noviot redizajniran Ajfon, na otvoraweto na godi{nata konferencija Apple World Wide Developers vo San Francisko. Noviot ured koj se reklamira pod sloganot “Ova menuva s$. Povtorno.”, ima za cel da go pro{iri udelot na Epl na visokokonkurentniot pazar na mobilni telefoni. Noviot Ajfon 4 ima metalno ku}i{te, pogolema rezolucija na displejot, VGA-kamera na prednata strana i HD-kamera na drugata, pojaka baterija, pomalku e zaoblen i za ~etvrtina e potenok od prethodniot model. Xobs izjavi deka redizajnot e najgolemiot is~ekor koj e napraven od izleguvaweto na prviot Ajfon. Ajfon 4 doa|a na pazarot vo dva modela. Verzijata so 16 gigabajti iznesuva 199 dolari, a verzijata so 32 gigabajti iznesuva 299 dolari. Uredot }e bide pu{ten vo proda`ba vo SAD i ~etiri drugi zemji na 24 juni, a vo juli }e bide dostapen vo u{te 18 zemji.

OBJAVUVAJTE GI VA[ITE:

OGLASI ZA VRABOTUVAWE REVIZORSKI IZVE[TAI SITE VIDOVI FINANSISKI IZVE[TAI TENDERI POVICI ZA SVIKUVAWE AKCIONERSKI SOBRANIJA SEMINARI, OBUKI, SOVETUVAWA I KONFERENCII SITE OSTANATI SOOP[TENIJA KOI SAKATE DA GI KOMUNICIRATE SO JAVNOSTA

Oglasuvajte gi Va{ite soop{tenija po najpovolni uslovi! Odberete go najefektivniot na~in za komunicirawe so javnosta! Na{ata ~itatelska publika e na{a najgolema prednost. Tokmu taa ni go dava pravoto da veruvame deka oglasuvaweto vo Kapital e efektivno. LICE ZA KONTAKT: DIJANA GULAKOVA tel. 02/ 2551 441 lok.105 e-mail: gulakova@kapital.com.mk

26 09.06.2010

PATOT DO USPEHOT

LEKCII OD SOFTVERSKIOT GIGANT

DESET RABOTI NA KOI [TO NE NAU^I GUGL [to go pravi Gugl (Google) tolku revolucioneren? Ken Auleta, avtor na najnovata kniga za kompanijata, gi spodeluva svoite sogleduvawa okolu toa zo{to ovaa kompanija e tolku posebna vo svojot uspeh i {to zna~i toa za svetot na mediumite. Za vreme na istra`uvawata za svojata kniga ”Gugl: Krajot na svetot kakov {to go znaeme”, na avtorot Ken Auleta mu bil dozvolen {irok uvid vo na~inot na rabota na firmata i nejzinata sekojdnevna rutina. Ekskluzivno za For~n (Fortune) toj izdvoi deset lekcii {to gi nau~il od patuvaweto niz unikatniot uspeh na Gugl. IGOR PETROVSKI

igor@kapital.com.mk

STRASTA POBEDUVA Lari Pejx i Sergej Brin, osnova~ite na Gugl, uspeaja vo toa da gi inspiriraat site vraboteni da “im slu`at” na korisnicite, da prezemaat pogolem rizik, radikalno da gi podobruvaat istra`uvawata vo nasoka na {to poinovativni uslugi. Ili kako {to vo edna prilika izvr{niot direktor Erik [mid rekol: “Po~uvstvuvav deka Gugl }e stane va`na kompanija”, a osnova~ite, pak, smetale deka Gugl }e bide kompanija {to }e postavi novi standardi vo mnogu poliwa. Vedna{ otkako finansierot Majkl Mortiz go opi{a Gugl kako “retka” kompanija, Auleta go zapra{al, kako investitor vo po~etnata faza i vo Jahu i Gugl, dvata golemi konkurenti, dali koga investiral istiot entuzijazam go po~uvstvuval i za Jahu. Dvoumej}i se toj kone~no rekol: “Jahu e kompanija so koja dolgo vreme bev blizok i

kon istata ~uvstvuvav golema qubov i lojalnost. No, vo prvite 18 meseci otkako se povrzav so Gugl, sfativ deka stanuva zbor za mnogu poinakva kompanija od Jahu. Gugl e izgradena vrz temelite na Lari i Sergej, odnosno vrz nivnite intelektualni blesoci, dodeka Jahu e izgradena vrz temelite na Xeri i Dejvid, odnosno vrz nivnite interesi. Toa e mnogu razli~no i istoto sozdava golema bezdna me|u dvete kompanii”. Deficitot na strast e pri~inata poradi koja Xeri Jang i Dejvid Filo ne bea celosno posveteni vrz kompanijata koja {to tie ja sozdadoa. POTREBNA E FOKUSIRANOST Dokolku ne ja fokusirate strasta istata mo`e da ve navede da zastranite. Bil Kamfel, pretsedatel na kompanijata Intuit i mentor vo Silikonskata dolina, koj {to sekoja nedela po nekolku denovi pominuva vo Gugl, smeta deka klu~ot na uspehot na kompanijata e “fokusiranata strast. Spored nego, [mit e ~ovekot koj {to go donel fokusot vo kompanijata. Vo intervju so Betsi Moris od For~n, Stiv

“Sergej Brin i Lari Pejx, osnova~ite na Gugl” Xobs ponudi interesna i tipi~na za nego, malku isprevrtena perspektiva za fokusot: Lu|eto mislat deka fokusot zna~i da se ka`e “da” na rabotata vrz koja {to treba da se fokusirate. No, toa voop{to ne e negovoto zna~ewe. Fokusot vsu{nost zna~i da se ka`e “ne” na drugite 100 dobri idei koi {to se okolu vas. Jas sum vsu{nost mnogu gord na mnogu idei {to ne gi realiziravme, za smetka na odli~no realiziranite idei. POTREBNA E I VIZIJA. Isto taka bez vizija, duri i najfokusiranata strast e baterija bez ured koj }e ja iskoristi. Namerite na Pejx i Brin da gi napravat dostapni “site informacii vo svetot” za site korisnici, e toa e vizija. Edni od najuspe{nite ostvareni vizii na kompanijata pokraj veb-prebaruvaweto be{e i toa da gi napravat vidlivi i knigite i vestite. Gugl pokraj toa ni pomogna da go pronajdeme najevtiniot proizvod, da gi najdeme nasokite za patot do nekoja destinacija, da gi ~uvame i prebaruvame svoite imejl poraki i u{te mnogu korisni raboti. Lari Pejx vo eden govor vo 2005 godina na studentite od Univerzitetot vo Mi~igen im re~e: “Ne mora da odite vo {kolite. Jas koga bev mlad gi pro~itav re~isi site biznis-knigi {to gi imav na policata i pome|u lekcijata {to gi nau~iv od niv e deka golem del od najgolemite ~uda koi se slu~ile vo svetot na biznisot doaa|at od lu|e koi vsu{nost i ne se vo biznisot”.

TIMSKATA KULTURA E VITALNA Mo`nosta vraboteniteda raspredelat 20% od rabotnoto vreme na proekti po svoj izbor, kaj niv sozdade ~uvstvo na posebna pripadnost i sopstvenost vo kompanijata. So toa kompanijata sozdade vmreèn menaxment {to funkcionira podednakvo dobro od dnoto kon vrvot i obratno. I vo dvete nasoki se stimuliraat idei. TRETIRAJTE GI IN@ENERITE KAKO KRALEVI Vo najgolem del od kompaniite vo Silikonskata dolina, inènerite se ekvivalent na televiziskite scenaristi, filmskite reìseri, ili avtorite na knigi. Tie se kreatori. Tie 20% od vremeto {to im go “podaruva” Gugl na inènerite im dava ~uvstvo na sloboda za prezemawe na rizici i se vo mo`nost da ja sledat svojata pasija. Voop{to, ne e slu~ajno toa {to Pejx i Brin golem del od svoeto rabotno vreme go tro{at na sredbi so inènerite. Za najgolem del od tradicionalnite tehnolo{ko-mediumski kompanii, inènerite ne se vo tolku centralna pozicija. TRETIRAJTE GI I VA[ITE KORISNICI KAKO KRALEVI Glavnata pri~ina poradi koja Gugl e sekoga{ na vrvot na listite na brendovi na koi najmnogu im se veruva e ~uvstvoto koe kompanijata go nudi deka klientot sekoga{ e na prvo mesto. Advertajzingot moè da so~inuva 97% od prihodite na kompanijata, no i pokraj toj fakt korisnicite ne go ~uvstvuvaat toa. Najgolem del od servisite na Gugl se besplatni, i istite se prijatelski nastroeni kon svoite korisnici. SEKOJA KOMPANIJA E (NE)PRIJATEL Kako {to Lordot Palmerston edna{ rekol: Ne postojat zaedni~ki sojuzni{tva, tuku samo zaedni~ki interes. Medium kakov {to e Internetot gi izbri{a granicite me|u kompaniite. Gugl zapo~na kako prebaruva~, no za kratko vreme prerasna vo najgolem prodava~ na onlajn reklami vo svetot, a postojano svojata ponuda ja zgolemuva so novi proizvodi. Vakvata sostojba celosno gi izbri{a granicite me|u kompaniite sozdavaj}i me|u kompaniite dvojno rivalstvo, ednoto na sorabotka,

a drugoto na konkurencija. NE GO IGNORIRAJTE ÔVE^KIOT FAKTOR Gugl be{e mudar da ja zdobie doverbata na svoite korisnici, vo kreiraweto na timskata kultura, i vo razmisluvaweto na dolg rok. No, koga po~nuvate od ni{to, pretpostavkata deka starite na~ini na pravewe na ne{tata najverojatno se pogre{ni, moè da ve natera da napravite i nekoi gre{ki. Pejx zgre{i vo pretpostavkata deka Gugl moè vedna{ da gi digitalizira site knigi. Gugl ne bil sekoga{ tolku mudar vo izbegnuvaweto na naru{uvawe na pravata na privatnost, kr{ewe na avtorski prava i drugi problemi od praven aspekt. NI[TO NE E SIGURNO Denes, Gugl se ~ini nedostièn. No, pred edna dekada ist be{e slu~ajot i so AOL. “Nema ni{to vo nivniot model {to gi pravi nedopirlivi”, izjavi vo edna prilika Klajton Kristensten, profesor na Harvard. Nikoj ne moè da pretpostavi kakov }e bide naredniot Gugl i dali utre }e se rodi nekoja nova kompanija “od garaà” koja }e go promeni svetot. Zatoa sekoga{ vo fioka treba da imame u{te milion idei so koi }e se odbranime od konkurencijata. Iako Gugl vo momentov pravi pari od reklamite na Ju Tjub i operativniot sistem Android, tie, sepak, nemaat izlezeno so izdr`liv biznis-model za ovie dva proizvodi. @IVOTOT E DOLG, NO VREMETO E KRATKO Ovie zborovi mu pripa|aat na Erik [mit, izvr{en direktor na Gugl. “@ivotot e dolg poradi ~uvstvoto deka imame dolgi se}avawa. Vremeto e mnogu kratko i poradi toa treba da se dviìte mnogu pobrzo. No, te me|u kompaniite sozdavaj}i za mene najva`nata rabota e da znaete deka ìvotot ima na~in da gi izvede rabotite na povr{ina. Zaboravame mnogu brzo na toa kade bil problemot pred tri ili ~etiri godini. Taka {to mojot li~en stav kon ìvotot e deka sekoj problem e nova mo`nost. Toa e pri~inata da se nastapuva hrabro, ako toa {to go pravi Gugl, da se prezemaat rizici, namesto da se zaglavime vo se}avawata”.

MARKETING

09.06.2010

DALI SE PROMOVIRATE NA VISTINSKI NA^IN?

aprete za mig i pra{ajte se dali go promovirate svojot proizvod na vistinskiot na~in. Ako e prisuten koj i da bilo od ovie sedum opasni indikatori, mo`ete da bidete prili~no sigurni deka odgovorot e edno re{itelno - He!

Z 1 2

Vrz mojata proda`ba vlijaat isklu~ivo cenite Klientite ne mo`at da gi razlikuvaat moite proizvodi/ uslugi od proizvodite/uslugite na konkurencijata

Pri kupuvaweto davam podaroci {to ne se povrzani so mojot proizvod ili so mojata usluga

Nemam edinstven plan za prenesu vawe na svojata poraka na klientite i na site vo oblasta so koja se zanimavam

Pogolemiot del od sovetite za proda`ba gi dobivam od svojot personal za proda`ba

6 7

Klientite koi ve}e dolgo vreme doa|aat kaj mene, velat: "Ne znaev deka go nudite toaâ&#x20AC;? Nemam baza na podatoci za klientite ili za potencijalnite klienti

Ako ste vinovni za koj i da bilo od ovie sedum indikatori,

ajde da go izmenime seto toa. Duri i so promenite vo marketingot, pazarite i mediumite, gerila-marketingot ostanuva edinstven razumen pristap za site marketari. Za pretpriema~ite i za sopstvenicite na pomali firmi, za site kalibri na delovni lu|e, gerilskiot pristap e presuden. Sopstvenicite na pomali firmi {to uspeale i pokraj ograni~eniot buxet i izobilstvoto na konkurencija, }e vi re~at deka e presudno da zazemete gerilski stav i da go zadrìte. Eve {to ne e gerila-marketingot: skap, lesen, voobi~aen, rasipni~ki. Ne moè da se najde vo standardnite u~ebnici, ne go praktikuvaat reklamnite agencii i ne im e poznat na mnozinstvoto od va{ata konkurencija. Bidete blagodarni za toa {to ne e gerila-marketingot. Koga bi bil toa, site delovni lu|e bi bile gerilci, a na{iot pat kon uspehot bi bil asfaltiran, mesto da bide tajna pateka kon krajot na vinoìtoto kade {to se nao|a }up so zlato {to e pogolem od toa {to moète da go zamislite, voop{to. Vo napisot {to go napi{aa za "Harvard biznis rivju", Xon A. Vel{ i Xeri F. Vajt n$ potsetuvaat deka "malata firma ne e mala golema firmaâ&#x20AC;?. Pretpriema~ot ne e multinacionalen konglomerat, tuku poedinec {to nastojuva da zaraboti. Za da preìvee, toj poedinec mora da ima razli~en pogled za

svetot i mora da primeni poinakvi principi vo svoite obidi otkolku {to pravi pretsedatelot na nekoja golema, pa duri i sredna korporacija. Golemata kompanija mo`e da investira vo kompletna reklamna kampawa {to ja vodi reklamna agencija, a taa kompanija ima sredstva da po~ne i vtora kampawa ako ne uspee prvata. Ako e pameten direktorot na kompanijata, toj ili taa, nema vtorpat da izbere ista reklamna agencija. Toj luksuz ne im e dostapen na pretpriema~ite i tie mora da pogoduvaat od prva. Pretpriema~ite {to se gerilci uspevaat od prva poradi toa {to gi znaat tajnite. A, mo`ete da gi doznaete i vie. Toa ne zna~i deka gerila-marketingot gi potcenuva tehnikite na golemite korporacii - naprotiv. Dodeka se kreirani reklamnite kampawi za Alberto Kulver, Kvejker outs, Junajted erlajns, Sitikorp, Viza, Sirs i Pilsburi ~esto se koristeni marketin{kite tehniki na golemite korporacii. Pristapeno e kako {to prilega. Me|utoa, bi bilo neodgovorno da im se predlaga istata tehnika na poedine~nite pretpriema~i, a da ne spomenuvam deka toa bi bilo popusto tro{ewe pari. Mesto toa, se pristapuva kon tehnikite na gerila-marketingot, tehniki poradi koi bi bile ismeani na sostanocite vo firmi kako IBM ili Prokter i Gembl. Za golemite kompanii ne e

ni{to da platat pet televiziski reklami samo za testirawe. Malite kompanii ne bi se osmelile da go napravat toa. Golemite kompanii prvo se svrt u vaat kon televizi jata zaedn o so Internetot toa e najdalekose`niot marketin{ki medium. Malite kompanii obi~no prvo se svrtuvaat kon malite oglasi vo lokalnite vesnici. Golemite kompanii vrabotuvaat skapi sovetnici za da go pro{irat svoeto prisustvo na Internet, a malite kompanii toa go pravat sami. I malite i golemite kompanii imaat za cel da ostvarat profit, no taa cel }e ja ostvaruvaat na dramati~no razli~ni na~ini. Golemite kompanii mora da se oglasuvaat od samiot po~etok i prakti~no nikoga{ da ne prestanuvaat, dodeka na malite kompanii toa im e potrebno na po~etokot, a potoa samo retko, i toa gerilski oru`ja i po pat na preporaka. Mo`ete li da zamislite {to bi mu se slu~ilo na Budvajzer koga bi se potprele na toa lu|eto da gi prepora~uvaat edni na drugi? Miler bi prodale mnogu pove} e pivo. Koga gerilata bi imala tetova`a, toa bi bilo imeto na krajnata cel.

TEODOR ALEKSOV

Triple S Learning www. w www.TSL.mk ww.TSL ww. TSL.mk TSL .mk

Triple S Learning e prv i edinstven specijaliziran treningcentar vo Makedonija vo oblastite na proda`ba, usluga i uspeh. Znaeweto i metodologijata koi se sodr`ani vo trening-programite, koi gi koristat i svetskite liderski kompanii, go izdvojuva Triple S Learning kako edinstven i inovativen vo sovremenite uslovi na rabotewe.

KAKO DA GI ZABAVUVATE KUPUVA^ITE I DA GO ZGOLEMITE PROFITOT

DAJTE IM DA POGLEDAAT TV ZA VREME NA Đ¨OPINGOT

In-store televizijata mo`e da bide efektna reklamna alatka dokolku se koristi pravilno

n-store (vnatre vo prodavnicata) televizijata izgleda deka ne pretstavuva te{ka odluka za golemite yverki vo maloproda`niot biznis. Taa gi pravi nivnite prodavnici poprivle~ni za kompaniite - proizvoditeli na potro{uva~ki dobra, bidej}i tie mo`at da gi reklamiraat svoite proizvodi direktno pred svojata target-grupa. In-store televizijata im dozvoluva na detalistite da sozdadat svoja posebna promotivna programa. Taa postojano gi informi-

ra potro{uva~ite, a voedno i gi zabavuva. Investicijata ne e mala, no ponatamu pretstavuva izvor na ogromni reklamni prihodi. Sepak, in-store televizijata sega-zasega dobro funkcionira samo vo nekoi maloproda`ni sinxiri vo nekolku zemji. Amerikanskiot Volmart (Wal-Mart), svetskiot lider vo ovaa oblast, zapo~na so in-store televizija pred deset godini vo partnerstvo so PRN (Premium Retail Networks), firma osnovana vo San Francisko vo sopstvenost na Thomson, francuska firma od oblasta na tehnologijata.

Taa poseduva najgolema svetska mreà so ekrani vo pove}e od 3.000 prodavnici vo Amerika. Po golem broj obidi i gre{ki izgleda deka investicijata po~na da se isplatuva. Okolu 140 firmi, me|u koi Procter & Gamble i Unilever, najgolemite svetski kompanii za potro{uva~ki dobra, se reklamiraat na ekranite na Volmart. Istraùvawata na konsultantskata ku}a Retail System Research - RSR pokaùvaat deka in-store televizijata pridonese za zgolemuvawe na proda`bata za dva procenta. UÊTE NOVI RECEPTI DODEKA KUPUVATE Volmart zapo~na so eden in-store kanal, no sega ima duri {est,

pokrivaj}i artikli kako hrana, elektronika i lekovi, koi se prikaùvaat na ogromni ekrani vo raznite oddeli na prodavnicite. Ovie kanali se razlikuvaat od obi~nata televizija, bidej}i kupuva~ite postojano se vo brzawe. Reklama koja trae 30 sekundi e predolga, osven koga lu|eto ~ekaat vo dolgi redici. Reklamen spot od 15 sekundi, koj sodrì edna ili dve poraki, ima najdobar efekt. Permanentno reklamirawe moè da ima lo{ efekt, pa zatoa Volmart ja zbogatuva programata so razni zabavni sodrìni, vremenska prognoza i soveti za vo kujna. Vo prosek eden kupuva~ posvetuva edna minuta na programata pri edna poseta. Dokolku televizijata e premnogu glasna, Volmart go namaluva tonot koga prodavnicata e pomalku posetena. Vo Velika Britanija, in-store televizijata na Tesco, tret najgolem maloprodaèn sinxir, se nao|a vo porana faza. Otkako go lansira{e svojot in-store sistem vo partnerstvo so JCDecaux, francuska marketing-agencija, Tesco ne uspea da privle~e mnogu kompanii koi sakaat da se reklamiraat i re~isi }e se otkaè{e od celiot proekt. No, sepak, vo 2006 godina, taa pobara od Dunnhumby, britanska marketing-kompanija, povtorno da ja lansira Tesco TV vo 100 od svoite supermarketi. Ova pridonese za rast na proda`bata na oddelni proizvodi duri za 25%. Sepak, najgolema perspektiva za ovoj vid marketing izgleda deka ima na pazarite na zemjite vo razvoj. Tamu kupuva~ite se mnogu pogladni za brendirani proizvodi otkolku {to e slu~aj vo razvienite zemji.

Vo noemvri minatata godina PRN izjavi deka sorabotuva so francuskiot Carrefour, vtor najgolem maloprodava~ vo svetot, so {to gi opremuva site negovi hipermarketi vo Brazil so in-store televizija ( otkako gi opremi site prodavnici na Carrefour vo Polska ) IDEALEN KONCEPT ZA GOLEMITE MALOPRODA@NI SINXIRI Biznis-modelot za in-store televizijata ne e standarden. Toj se razlikuva od slu~aj do slu~aj. Ponekoga{ marketing-kompanijata (od tipot na PNR ) gi kupuva ekranite, gi prodava reklamnite termini i zadrùva najgolem del od profitot, a del od nego mu pripa|a na maloprodava~ot. Vo drug slu~aj odgovornite vo maloproda`niot sinxir gi kupuvaat ekranite, nao|aat druga firma da ja organizira marketing-programata i go zadrùvaat profitot za sebe. Ovoj tip reklamirawe e soodveten samo za golemite maloproda`ni sinxiri, bidej}i tro{ocite za instalirawe (4.000 dolari po prodavnica) i aùrirawe na sodrìnata se visoki. Isto taka, golemite supermaketi moàt da privle~at i pogolem broj kompanii, bidej}i tie privlekuvaat ogromen broj kupuva~i. Celiot proekt za in-store televizija zavisi od voljata na kompaniite koi treba da se reklamiraat na ovie ekrani. I pokraj toa {to 80% od niv gi obnovuvaat dogovorite so golemite supermarketi, s$ u{te se somnevaat vo idejata. Pol Foks od Procter & Gamble veli deka e prerano da se ocenuva ovoj nov medium. Kompaniite s$ u{te ne se sigurni, veli toj, na koj na~in instore televizijata }e se vklu~i vo {irokiot marketing-miks. Sepak, site marketing-studii se soglasni deka tri ~etvrtini od site odluki za kupuvawe se napraveni toku pred policite vo samite prodavnici, pa tokmu zatoa in-store televizijata moè da predizvika revolucionerni promeni.

BIZNIS SPORT

09.06.2010

STADIONITE NA SVETSKOTO PRVENSTVO

RASKOШNI FUDBALSKI HRAMOVI SR\AN IVANOVI] ivanovic@kapital.com.mk

ko se sudi spored stadionite, toga{ Ju`na Afrika e najrazvienata zemja {to nekoga{ organizirala svetsko prvenstvo vo fudbal. Vo infrastrukturata na fudbalskite “hramovi”, izgradeni za potrebite na 19-ot po red planetaren {ampionat, napraven e vistinski ~ekor napred. Fudbalskite areni na svetskoto prvenstvo se preubavi, super moderni, funkcionalni, rasko{ni i se locirani vo urbanata

sredina na gradovite kade {to se izgradeni ili kompletno renovirani, so {to zna~itelno se olesnuva transportot na naviva~ite koi letovo vo Ju`na Afrika }e gi ima vo ogromen broj. Iako rabotata }e ja zavr{ea i so osum, ju`noafrikanskata vlast se re{i Mundijalot da se odigra na deset stadioni, so cel da se rastovari rasporedot, no i da se investira vo pove}e gradovi i regioni. Vkupnata suma potro{ena za izgradbata i renoviraweto na stadionite iznesuva tri milijardi evra, pari koi {to bea izdvoeni od federalniot

ELIS PARK 2 Johanesburg ur

renata Elis Park vo A JJohanesburg b e izgradena vo dale~nata 1928 godina za potrebite na lokalniot ragbi-klub. Toga{ bile potro{eni pet iljadi funti za izgradba, dodeka za re-

ombela e tipi~en stadion, angliski stadion koj pokraj fudbalskite, gi opslu`uva i standardite za ragbi-natprevarite. Vo neposredna blizina na centarot na

Nelspruit, ovoj sportski kompleks e izgraden so kapacitet od 43 iljadi sedi{ta. Lokalnata samouprava na Nelspruit dobi 140 milioni evra za izgradba na stadionot.

Polokvane, gradot {to porano be{e poznat kako Pitersburg. 150 milioni se potro{eni vo izgradbata na stadionot, ~ij kapacitet iznesuva 46 iljadi sedi{ta.

Kejp Taun

ri Stejt e novoto ime F na Vodakom k Parkk izgraden vo 1997 godina

popularni vo Ju`na Afrika. k So renoviraweto, prvobitniot kapacitet od 36 iljadi sedi{ta e zgolemen na 48 iljadi. Cenata na redizajnot iznesuva 35 milioni evra.

vo gradot Bloemfontejn. I ovoj stadion e originalno izgraden za natprevarite vo ragbi, koi se mnogu

metropolata Durban. 450 milioni evra bea potrebni za da se zavr{i impozantnoto zdanie so kapacitet od 70 iljadi stol~iwa. Mozes Mabida }e bide doma}in na eden polufinalen natprevar.

ROJAL BAFOKENG

Rustenburg

ojal Bafokeng Sport Palas e kompletnoto ime na sportskiot kompleks vo Rustenburg, izgraden vo 1999 godina kako doma{en teren na lokalnata ragbi-ekipa.

Renoviraweto na stadionot e zavr{eno minatata godina, a be{e del i od {ampionskiot kup na konfederacii. Kapacitetot na Rojal Bafokeng e 44 iljadi stol~iwa za naviva~ite.

}emilionskata metropola. Grin Point ima kapacitet od 46 iljadi sedi{ta, dodeka vo negovata izgradba bea investirani 600 milioni evra, so {to e ubedlivo najskapiot stadion na SP.

{to be{e sru{eno za da se ostavi prostor za noviot “ubavec”, koj po svetskoto prvenstvo }e stane centralen stadion na pove-

LOTUS VERSFELD

Pretorija

voj stadion svoeto ime golemi fudbalski natprego dobi Oven O b po Robert R b O vari. Organizatorite ovaa Lotus Versfeld, osnova~ot kompletno nova i moderna na organiziraniot sport vo Pretorija. No, stadionot zavr{en pred dve godini, ve}e be{e isproban na nekolku

MOZES MABIDA

Durban

menuvan spored nekoga{niot genek ralen sekretar na komunisti~kata partija na Ju`na Afrika, Mozes Mabida, ovoj stadion e vistinski trejd mark na

voeto ime stadionot vo S Kejp Taun go dobi po staroto fudbalsko igrali{te

FRI STEJT

Polokvane

svetskoto prvenstvo. Stadionite se vo red, no ona {to e problemati~no kaj organizatorot e visokata stapka na kriminal {to ve}e so godini e rak-rana na ju`noafrikanskoto op{testvo.

Bloemfontejn

PETER MOKABE

{te eden stadion so ime na revolucioner. Peter Mokabe, pora-ne{niot mladinski voda~ na revolucionernata ANC partija, e imeto na gradskiot stadion vo

buxet na zemjata. Dopolnitelni 4,6 milijardi se investirani vo ostanatata infrastruktura, kako izgradba na novi pati{ta, pomo{ni aerodromi i luksuzni hotelski resorti, neophodni za do~ekot na 32 reprezentacii - u~esnici na

novirawe Ju`noafrikancite potro{ija j okolu k 40 milioni evra. Na ovoj legendaren stadion }e se odigraat vkupno pet me~evi od prvata runda i po dva od polufinaleto i finaleto.

MOMBELA

GRIN POINT

Vo desette stadioni ju`noafrikanskata vlada investira{e tri milijardi evra. Toa se izvonredni fudbalski kapaciteti, no ona {to go zagri`uva svetot e visokata stapka na kriminal vo Ju`na Afrika

Nelspruit

gradba gi ~ine{e 150 milioni evra, a brzinata so koja {to be{e izgradena e golem plus za Ju`na Afrika.

NELSON MANDELA

Port Elizabet

esta na svojot gradski stadion da stoi imeto na Nelson Mandela, prviot pretsedatel na Ju`na Afrika po ukinuvaweto na Aparthejdot, ja imaat gra|anite na Port Elizabet.

270 milioni evra i kapacitet za 48 iljadi gleda~i se dovolni za goleminata na porane{niot ju`noafrikanski voda~. Na ovoj stadion }e se odigraat sedum me~evi, me|u koi i duelot za treto mesto.

SOKER SITI 10 Johanesburg

tvoraweto na Mundijalot, kako i finalniot duel, }e bide odr`an na Soker Siti, ultra moderniot stadion vo Johanesburg. 440 milioni evra vredniot

“hram” mo`e da sobere 91 iljadi gleda~i. Edinstvena maana mu e {to e lociran vo “srceto” na zloglasnoto siroma{no geto Soveto, kade {to stapkata na kriminal e ogromna.

LIFESTYLE

30 09.06.2010 OSVETLUVAWE NA MANASTIROT NA TO[E PROESKI

ÛDOTO NAD PREOBRA@ENIE Poleka se ostvaruvaat site èlbi koi To{e ni gi ostavi kako amanet. Nedovr{enata rabota ja zavr{uvaat negovite oboàvateli i instituciite koi sekoga{ }e go ~uvaat spomenot za To{e kako ne{to najsveto i najmilo vo nivnite srca. EVN go osvetli manastirot "Sv. Preobraènie", a rabotata ne zapira tuka: naskoro }e se izgradi 33-metarskiot krst i pri kraj se rabotite so konakot i spomen-ku}ata

300.000 evra e investicijata na EVN za osvetluvaweto na manastirot

SILVANA JOVANOVSKA jovanovska@kapital.com.mk

eboto se oglasi na zav~era{noto osvetluvawe na manastirot "Sv. Preobraènie" vo Kru{evo... Samo onie koi bile odbrani ja imaa ~esta da go vidat ~udoto nad Preobraènie koe se slu~i po osvetluvaweto. Simnuvaj}i se kon patot nakaj gradot se oglasija nekolku prisutni koi so voodu{evuvawe i neveruvawe izvikuvaa: "Gledajte, gledajte gore, ova ne e za veruvawe! Ne e mo`no!". Koga poglednavme vo neboto mornici i solzi vedna{ im potekoa na site. A, tamu gore, krst! Krst nad manastirot formiran od oblacite na neboto. Za moment na nikoj ne mu be{e jasno {to se slu~uva i mislea deka se raboti za del od osvetluvaweto na manastirot, no koga krstot ja promeni formata i premina vo bukvata T, toga{ site zamrea i vo nekoja bolna ti{ina go gledaa fenomenot na neboto. Okolu desetina du{i ja imaa taa ~est da go vidat ova, a koga razbraa onie koi bea vo blizina vedna{ dotr~aa da vidat i da slikaat, no krstot i bukvata T ve}e gi nema{e... Dali toa be{e nekoj znak za tie koi go vidoa toa, nema da doznaeme, no me|u malkuminata sre}nici koi go vidoa toa be{e i na{ata ekipa, a silnite ~uvstva n$ vodat i dva dena po spektaklot na neboto....Vo edno sme sigurni - To{e be{e so nas taa ve~er, a }e prodolì da bide sekoga{. SONOT NA TO[E REALNOST “Ova e crkvata za koja ne se sramam da kaàm deka sum rabotel fizi~ka rabota i moàm edinstveno da se gordeam so toa. Tuka nema slava, nema popularnost.... Ovde mi e mirot i znam deka posle s$, }e zavr{am tuka”, kaùva{e To{e za svojot manastir "Sv. Preobraènie". Celiot ìvot To{e, negovata familija i humanite lu|e davaa s$ {to moàt za da go izgradat toj manastir. Negova najgolema èlba

be{e da se donese struja, da se napravi patot i da se zavr{i negovata izgradba. U{te edna negova èlba se ispolni vo ponedelnikot (7 juni). Crkvata go dobi svoeto osvetluvawe i so toa se ozna~i krajot na rabotite za osvetluvawe na svetiot hram. Osvetluvaweto na manastirot be{e podarok od EVN Makedonija, koi doniraa 300.000 evra za koi rekoa: “Podarivme svetlina, kako {to toj im podaruva{e na site...”. Dalekuvodot e izgraden za 5 nedeli i e dolg 7,6 kilometri, a EVN i vladata }e u~estvuvaat i vo osvetluvaweto na patot do Vr{nik. Na osvetluvaweto prisustvuvaa mnogu oboàvateli na To{e koi dojdoa od cela Makedonija, a osven pretsedatelot na upravniot odbor na EVN, Ginter Ofner, koj kaà deka im pretstavuva golemo zadovolstvo {to imaat pridones i se del od pomagaweto za ispolnuvawe na sonot na To{e, prisustvuvaa i premierot Nikola Gruevski, ministerkata za kultura, Elizabeta Kam~evska-Milevska i golem broj politi~ari. KOJ GO POMAGA "SV. PREOBRA@ENIE"? Bratu~edot na To{e, Andrej Nikoloski, koj e pretsedatel na fondacijata “To{e Proeski” upati blagodarnost na site koi dosega pomagale vo izgradbata na manastirot: “Da be{e ovde To{e, ne }e ima{e posre}en ~ovek od nego”. Pred negovata smrt samiot finansira{e kolku {to moè{e za negovata izgradba, a ~esto znae{e javno da pobara pomo{ od visokite organi za da go napravat patot i da go osvetlat manastirot za da moè da se olesni rabotata. Negovata èlba ostana kako negov amanet i celiot Balkan se priklu~i vo pomagaweto. Donacijata na EVN od 300.000 evra be{e za osvetluvaweto, a tuka ne vlegoa i parite koi bea sobrani na humanitarniot koncert koj se odrà na 25-ti januari (rodendenot na To{e) so mototo: “So humanost do svetlinata”. Tie pari se prenaso~eni za izgradbata na 33metarskiot krst ~ii temeli

Sv. Preobraènie blesna vo siot svoj sjaj i ubavina mu na To{e, Nikola, e seto toa da ostane vo diskrecija spored starite dobri hristijanski obi~ai. No, ona {to moè{e da ni go kaè e deka imale okolu desetina donatori koi dale po okolu 10.000 evra, a isto taka ima i mnogu koi dale materijalna i fizi~ka pomo{. Istakna deka sekojdnevno im pristignuvaat donacii i sekoja nova pomo{ e dobredojdena. SLEDUVA I OSVETUVAWETO [to se odnesuva na konakot, vo tek e zavr{nata faza od negovoto kompletirawe. Sobite za prestoj se privr{uvaat i poleka se opremuvaat, vo kujnata e potrebno samo da po~ne da se gotvi, a nadvore{niot del e re~isi pri kraj. Ve}e za naesen se najavuva Ginter Ofner - Podarivme svetlina, kako {to toj im oficijalnoto pu{tawe vo podaruva{e na site upotreba na konakot za gostite. Nadvore{niot del bea postaveni neodamna. od celiot Balkan koi osven donacii koi ne se samo vo od manastirot e gotov, pokpari (donacii za konakot i No, vo ovie neceli tri na ìro-smetkata na marivot se pravi, a manastirot: godini od smrtta na To{e nastirot, koga go posetu}e po~ne da se raboti na }ebiwa, kreveti, aparati za vo manastriot ne doniraat vaat Kru{evo neizbe`no vnatre{niot del, freskite, doma}instvo, ikoni, bakar, samo vladata i instituciostavaat kolku {to moàt. ikonite... Vratite se gotovi gradeèn materijal i {to ite. Tuka vleguvaat lu|eto Site tie mali i skromni i se izrezbani od orevovo u{te ne) zna~ea mnogu i drvo. Koga seto ova }e bide pomagaat vo kompletiraweto na manastirot. Slaven Ristes- gotovo, manastirot kone~no }e go dobie i svoeto oski, zetot na To{e, vo vrska so donaciite koi se naprave- vetuvawe. Odej}i po patot, nekade vo ni vo manastirot ne saka{e da dava konkretni imiwa na no}ta naidovme na iluzija. donatorite, bidej}i golem del To{e ni dojde pak ko magija, neboto za moment od niv ne sakaat da bidat eksponirani vo javnosta,bide- ni go vrati, nema {to ne bi napravile za da go j}i goleminata na lu|eto ne vidime, solzi pravat zlaten e potrebna da se iskaùva prsten... javno, a i èlbata na tatko

To{e n$ gleda{e od neboto i ni dadе znak

SPORT

09.06.2010

SPORT ANGLISKA REPREZENTACIJA

“DA ME POBARA[E PORANO”

POVREDENI ASOVI

ROBEN E NOVA @RTVA NA NAPORNATA SEZONA SR\AN IVANOVI]

ivanovic@kapital.com.mk

aporniot kraj na klupskata sezona i u{te ponaporniot podgotvitelen period vo presret na Svetskoto prvenstvo vo Ju`na Afrika e pri~ina za brojni povredi me|u fudbalerite i “egzodusot” na zna~itelen broj golemi yvezdi na internacionalniot fudbal. Mundijalot }e ostane bez Dejvid Bekam, Mihael Balak, Rio Ferdinand, a neizvesen e i nastapot na Didie Drogba, na ~ija povreda doktorite rabotat denono}no. Nova yvezda vo krugot na povredenite e holandskiot reprezentativec Arjen Roben, koj na posledniot prijatelski natprevar se zdobi so nezgodna povreda. Zasega prognozite vo vrska so patuvaweto na Roben za Ju`na Afrika se 50-50, bidej}i i pokraj negovata posvetenost za nadminuvawe na povredata, vremeto do startot na prvenstvoto e premnogu kratko. “Siguren sum deka }e patuvam za Ju`na Afrika i }e bidam del od sostavot. Ne znam dali }e patuvam zaedno so momcite od selekcijata ili }e mora ne{to podocna da im se priklu~am. Istata povreda ja imav i vo 2008-ta godina

N Pol Skols e re{itelen vo svojata reprezentativna penzija eteranot Pol Skols, fudbaler na Man~ester Junajted, istakna deka bi & se priklu~il na angliskata selekcija na Svetskoto prvenstvo vo Ju`na Afrika, dokolku pokanata od selektorot Fabio Kapelo pristignela porano. Minatiot mesec Kapelo go povika Skols da se vrati vo nacionalniot tim po pauza od {est godini, no vozrasniot fudbaler ja odbi ponudata ostanuvaj}i na stavot deka ve}e e premnogu star za da gi brani boite na dr`avniot dres. “Za mene toa be{e golema rabota, no, za `al, nemav premnogu vreme za dobro da razmislam i toga{ be{e najednostavno da ja odbijam ponudata na selektorot. Da me pra{a{e porano, siguren sum deka }e go prifatev predlogot”, izjavi Skols, koj za Anglija ima odigrano 66 sredbi.

Vo sli~na situacija be{e i defanzivecot na Liverpul, Xejmi Karager, koj iako pred tri godini se prosti od reprezentativnite nastapi, po razgovorot so Kapelo se vrati vo sostavot. “Nekoi fudbaleri, bukvalno, ginea vo kvalifikaciite, dodeka jas ve}e dolgo vreme sum nadvor od celata prikazna. Poentata e vo toa {to ne sakav vo o~i na Svetskoto prvenstvo da mu zemam mesto na nekoj igra~ koj prethodno pomognal za reprezentacijata da se plasira vo Ju`na Afrika”, dodava Skols, koj vo karierata bil del od dve svetski prvenstva. Selektorot na “gordiot albion”, Fabio Kapelo, ima golem broj problemi so povredite i otka`uvawata na reprezentativcite, no i pokraj toa, Anglija e vo redot na najgolemite favoriti za osvojuvawe na {ampionskiot pehar.

Istata povreda ja imav i vo 2008ta godina i toga{ uspeav mnogu brzo da se vratam na terenot. Po prviot individualen trening se vide deka situacijata ne e premnogu seriozna i toga{ uspeav mnogu brzo da se vratam na terenot. Po prviot individualen trening se vide deka situacijata ne e premnogu seriozna”, izjavi Roben za holandskite mediumi, vo koi vladee vistinska panika, otkako po prili~no silniot favoritski status na selekcijata, po ovaa povreda zna~itelno e naru{ena doverbata vo mo`nostite na nacionalniot tim. Paralelno so izvestuvaweto za povredenite fudbaleri, zapo~na i mnogu silna debata vo koja se otvora pra{aweto okolu preforsiranosta na fudbalerite, koi po napornata sezona odrabotena vo svoite ekipi gi o~ekuva Svetsko

prvenstvo. Interesno viduvawe po ova pra{awe ima trenerot na makedonskiot rakometen {ampion, Lino ^ervar, koj favoritite gi gleda niz prizmata na stepenot na relaksiranost na fudbalerite i nivnoto brzo osve`uvawe od napornata sezona. “Glavno pra{awe e kako vo tolku kratok rok da se

postigne potrebnata forma i kondicija. Vidovme razli~ni na~ini na podgotovki, nekoi odbraa more, drugi planini, treti sonce. Vo sekoj slu~aj, site mora vo kratok period da ja postavat optimalnata forma”, smeta ^ervar. Bez razlika na toa koi od povredenite fudbaleri }e izlezat vo Ju`na Afrika, zaklu~okot e i pove}e od jasen i odi vo pravec deka sezonata i brojot na natprevaruvawata treba da se ograni~at na pomal period, kako i da se namali brojot na natprevarite.

Arjen Roben e u{te edna povredena yvezda

SVETSKO PRVENSTVO

NAJNEPOSAKUVANI CIMERI! ionel Mesi i Vejn Runi se fudbalerite {to ja obele`aa poslednata klupska sezona. I dvajcata odigraa atomski fudbal, a sega se predvodnici na svoite fudbalski selekcii od koi se o~ekuva najmalku plasman vo finaleto. Argentincite i Angli~anite vo svoite molitvi gi spomenuvaat nivnite imiwa, a soigra~ite od nacionalnite imiwa ja podreduvaat svojata igra~ka taktika na nivniot ekstra

talent. No, ako se veruva na dve izjavi, dvete mega yvezdi se najmalku posakuvanite cimeri me|u soigra~ite. Zo{to? Bidej}i Mesi ‘r~i

da se spravi so dosadata vo momentite na redovniot karantin. “Vejn e najlo{iot mo`en cimer. Toj e prav ko{mar. ^ovekot spie so

Mesi i Runi se omileni me|u reprezentativcite kako soigra~i i prijateli, no nikoj ne gi saka za cimeri premnogu glasno, a Runi e hiperaktiven kako dete. Ova e zaklu~ok od izjavite na nivnite cimeri vo hotelskite sobi, Huan Sebastijan Veron i Rio Ferdinand. “Lionel e mnogu dobar cimer. Edinstven problem e {to toj mnogu ‘r~i. Za sre}a toa se rre{ava so ap~iwa”, veli veteranot Veron, zza kogo svetskoto prve prvenstvo Afrika e vo Ju`na Afri posledno vo rreprezentativnata kari kariera. Makite na Rio Ferdinand, se ~ini, s$ u{te pogolemi, bide bidej}i Runi ednostavn ednostavno nemal `elbata sopira~ka vo `

zapalen fen na glavata. So nego vo ista soba e nevozmo`no da se zaspie. Osven toa, toj `ivee kako navien, nikoga{ ne zasta zastanuva. Me bude{e sred no} za daa odigrame eden natprevar prevar na Plejstej{n. {n. So nego se ~uvstako so vuvam kako dete”, izjavi javi Rio Ferdinand nd na redata kogo povredata ne mu dozvoli ozvoli da bide povtorno torno vo soba so klupskiot drugarr Runi. ite Tabloidite zapo~naaa da se interesiraat raat za toa koj angliski ski reprezenta-

tivec }e bide na mestoto na Ferdinand i }e ja deli sobata so Runi, a spored nekoi {pekulacii, navodno, nitu eden ~len na angliskata selekcija ne posakuva da mu bide cimer na napa|a~ot. No, ovoj animozitet kon dvajcata fudbaleri e ograni~en samo na vremeto minato vo hotelskite odai, bidej}i i Veron i Ferdinand istaknuvaat deka Mesi i Runi se omileni li~nosti vo svoite reprezentacii, na terenot, no i nadvor od nego, za vreme na zaedni~kite dru`ewa.

“ ‘Rka~ot” i “hiperaktivniot” najneposakuvanite cimeri me|u reprezentativcite na Argentina i Anglija