BR.60_kapital_ponedelnik 14 juni 2010 by Kapital Media Group

ROBERT ZELIK PRETSEDATEL NA SVETSKATA BANKA ZAGRI@EN SUM ZA EKONOMIJATA VO EVROPA STRANA 13

SVETSKITE BIZNIS LIDERI PROTIV KRIZATA

STIVEN ROL XONSON KONTROLS POSTOJANO VO POTRAGA PO NOVI AKVIZICII STRANA 14

REBALANS NA BUXETOT NA A ZATVORAWE,, PETOK, PE 11.06.2010, 13.00~.

VLADATA PRIZNA KOLAPS NA FONDOVITE?! 7 KOLUMNI STRANA 12 KIRIL NEJKOV VNATRE[NA REVIZIJA – IDNINATA NA PROFESIJATA

DEN DON^EV MARIOVO – CENTAR ZA ALTERNATIVNA ENERGIJA

KOMPANII I PAZARI

MAKEDONSKITE KOMPANII I PADOT NA EVROTO: KOJ ]ARUVA, A KOJ GUBI?.........................STRANA 15 DESET KOTIRANI KOMPANII GI NAGRADIJA AKCIONERITE: KRIZATA NE GI SEKNA DIVIDENDITE........................................STRANA 16 RADOVAN JELA[I]: BANKARITE VO KRIZATA STANAA POGOLEMI KATOLICI OD PAPATA!.......20

M 10 MBI MBID OMB

00,32% 1,29% 00,12%

EVRO/DENAR EVRO/DENA DOLAR/DENAR DOLAR/DEN EVRO/DOLAR EVRO/DOLA NAFTA BRENT BREN EURORIBOR

61,50 51,06 1,20 74,29 774 1,27%

INDEKS D NA MAKED MAKEDONSKA D BERZA (04.06) 2.420

2.400 2.380 2.360 2.340 2.320 2.300 2 280 2.280 07.6

08.6

09.6

10.6

11.6

DODEKA DRUGITE DR@AVI SAMI SI PROIZVEDUVAAT ENERGIJA VOVEDNIK MAKEDONIJA I U[TE QUP^O ZIKOV ^ETIRI ZEMJI VO EVROPA ]E UVEZUVAAT “VRVKA E RABOTATA”!? STRUJA STRANA 10 STRANA 2

MAKEDONSKO–ЧE[KI BIZNIS -FORUM OBRA]AWE NA PRETSEDATELITE NA DVETE DR@AVI, \ORGE IVANOV I VACLAV KAUS 22 JUNI 2010 GODINA, 9.00 ^ASOT NA 5 KAT WWW.MCHAMBER.MK

2 14.06.2010

NAVIGATOR

14%

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

PONEDELNIK 14 JUNI 2010

“VRVKA E RABOTATA”!? E dna od osnovnite celi na rebalansot na Buxetot be{e da se za{titat site povredlivi kategorii na gra|ani od efektite na evropskata kriza, i za taa cel }e se obezbedat pove}e sredstva za zdravstvoto i socijalnata pomo{“, veli ministerot za finansii, Zoran Stavrevski! Po ova zaklu~okot e deka ima edna dobra, i mnogu lo{i vesti ... Dobrata ves t e d eka Vladata e ve}e zagrièna ... Fondovite & se prazni! Postoi svesnost!? Lo{ite vesti se deka tokmu ovoj rebalans i ”vbrizguvaweto” pari vo fondovite pokaùva deka dràvata se soo~uva so kriza na svoite opredelbi i ekonomski politiki! I toa site go gledaat! Pred letoto go vidoa site osigurenici vo fondovite! Naesen verojatno }e go vidat i zemjodelcite (subvenciite!?) Ottuka, zaklu~uvame deka Vladata se podgotvuva za izbori! Kako na drug na~in da se tolku va – obrazloènieto na Stavrevski za ranli-vite kategorii i fondovite (tamu se glasa~ite!?), da im se preleat novi pari (a {to e so fondovskite prihodi od operativna dejnost???). A, vo isto vreme se vrabotuvaat novi 5.000 vo javnata administracija! Platite gi zamrznuvaat do 2012! Nema ekonomska logika!? Politi~ka, sepak, ima. Krateweto na kapitalnite investicii isprati signal deka voop{to ne im se na dneven red na razmisluvawe vetenite pati{ta i drugi kapitalni proekti! No, pred edna i pol godina, vetija 8 milijardi evra investicii vo pet, {est ili sedum godini (ili po ne{to pove}e od edna milijarda godi{no!?) Ako vladiniot problem so Buxetot go sporedime so raboteweto na edna kompanija – ova nekako

mu doa|a kako problem so likvidnosta, rentabilnosta i solventnosta na Vladata! Vladata ne e likvidna oti o~igledno nema pari! Nit u ima na~ini kako brzo da sobere! Ne e rentabilna oti pravi mnogu pove}e tro{oci od {to pravi prihodi (Boìdar Xeli}, na vremeto od opozicija & pora~a na srpskata vlast – “de~ki smawite doìvqaj”). Ottuka Vladata e vo “apsolutna zaguba vo sups tanca” vo raboteweto {to se manifes tira vo nemaweto pari za finansirawe na osn ovnite nejzini funkcii! Taa ne e nitu solventna, ako se ima predvid fa-ktot deka doma se soo~uva so golemi problemi okolu vra}aweto na svoite obvrski – osobeno so DDVto za kompaniite! Ova e zagriùva~ko scenario!? Re{enieto e zgolemuvawe na prihodite vo Buxetot! No, kako? Na~ini sega ima malku! Osnovniot e zgolemena ekonomska aktivnost – investicii, otvorawe novi kompanii, novi rabotni mesta i pla}awe danoci i pridonesi po osn ova na ova! No, ova odamna ne e na~in za polnewe na makedonskiot Buxet! Od druga strana, se ~ini ve}e e docna za vakvi “dolgoro~ni opredelbi”, ako se ima predvid deka Vladata na Gruevski e ~etiri godini na vlast, a sega mora brzo da reagira! Ottuka, ako se otfrli i mo`nosta za zgolemuvawe na danocite (DDV i drugi pridonesi), koja bi bila pogubna politika za Gruevski ({to ne zna~i deka nema da dojde do toa kako neminovnost vo narednite {est do dvanaeset meseci, dokolku i MMF pritisne), toga{, n ormalno, na raspolagawe ostanuva samo mo`nosta za kratewe na sega{nite tro{oci!? Ima u{te edna mo`nost koja nikoj ne ja

SOBRANISKI ILI VLADIN KANAL?! Sovetot za radiodifuzija i opozicijata alarmiraat, od MRTV ignoriraat, a od Evropskata komisija ve}e podolgo vreme reagiraat VIKTORIJA MILANOVSKA milanovska@kapital.com.mk

QUP^O ZIKOV

zikov@kapital.com.mk

posakuva – inflacija, pa devalvacija ... no, toa }e bide katastrofa! Nikola Gruevski, vikendov dodeka ja otvora{e – pingpong salata i kuglanata, sepak, vo edno ima{e pravo! Deka i pregolemite kratewa od Buxetot moàt da bidat negativni – da ja povtorat recesijata koja, vid ete, spored Vladata - pominala!? No, ova zna~i deka golem del od realnata ekonomija (biznisot na kompaniite) e povrzan so tro{ewata na dràvata (“cicawe” od Buxetot)! Ottuka, ako kompaniite s$ pomalku rabotat, pomalku danoci }e ima vo Buxetot, vladata }e ima pomalku prihodi, pa toa zna~i deka ako ne ovoj mesec, toga{ vo oktomvri i noemvri sigurno, dràvata }e se soo~i so nova kriza na pla}awa, na ve}e srabotenoto od kompaniite, od koi ~eka danoci! Verojatno i DDV –to nema da moè da go vra}a! Ova }e zna~i nov rebalans (drugi merki!!??), te{ka zima! Pat kon bankrot! A, izborite ednostavno - }e bidat neminovnost! Adutot pred gra|anite }e bidat samo spomenicite na skopskiot plo{tad!? Malku e ...

GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIK

Qup~o Zikov

OFFICE MANAGER I FINANSII:

ZAMENICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Aleksandra Nikolova: ++389 2 2551 441/ lok:104 nikolova@kapital.com.mk

Spasijka Jovanova, Verica Jordanova, Biqana Zdravkovska Stoj~evska

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL:

POMO[NICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Sawa Savovska: ++ 389 2 551441 /lok: 101 pretplati@kapital.com.mk

Igor Petrovski, Maja Bajalska Georgievska, Aleksandra Spasevska

REKLAMA

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 2551441/ lok:103

Nikolaj Toma{evski

marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

GRAFI^KI PRELOM I WEB ADMINISTRACIJA

OGLASI

Nade Toma{evska, Igor Toma{evski

Dijana Gulakova: ++389 2 2551441/ lok: 105

FOTOGRAFIJA

gulakova@kapital.com.mk

MRTV NAJDE ZAKONSKA DUPKA, SE ^EKA REAKCIJA OD EVROPSKATA KOMISIJA

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 2 2551 441; faks: ++ 389 2 2581 440; e-mail: kontakt@kapital.com.mk Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul: Romanija bb (fabrika Gazela) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; PRETSEDATEL NA ODBOROT NA SODRU@NICI: Qup~o Zikov IZVR[EN DIREKTOR: Gordana Mihajlovska

d svetskiot izvoz na p~enica vo momentov otpa|a na Rusija, no ovaa zemja se zakanuva za deset godini da stane najgolem svetski izvoznik na ìto. Rusija, koja do ranite 90-ti godini gladuva{e, sega se zakanuva da ja zazeme pozicijata na SAD, ~ij udel se namali od 26% na 19%. Vo poslednite 11 meseci Rusija obezbedi 58% od vkupnite egipetski potrebi za ìto, a edna godina pred toa toj udel be{e samo 40%. Udelot na amerikanskoto ìto na egipetskiot pazar se namali od 13% na 8%. Ruskoto zemjodelstvo doìvuva renesansa po ekonomskata tranzicija. Koga vo 2008 godina cenite na ìtoto dostignaa rekordna vrednost, plodnata zemja vo crnomorskiot region stana interesna za {vedskite, britanskite, kineskite i ju`nokorejskite investitori.

Aleksandar Ivanovski

SPECIJALNI PRILOZI:

LEKTOR

Jasmina Savovska Tro{anovski: ++389 2 2551 441/ lok: 102, prilozi@kapital.com.mk

Meri Kondoska

Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot. Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

ladinite reklamni spotovi i sednici koi sekojdnevno se emituvaat na Sobraniskiot kanal pretstavuvaat klasi~na zloupotreba na makedonskiot radiodifuzen servis, komentiraat vo Sovetot za radiodifuzija, telo nadle`no za kontrola na mediumite vo zemjava. Vo Sovetot o~ekuvaat reakcija za ovoj problem da dobijat i od Evropskata komisija. MTV preku dupki vo Zakonot za radiodifuzija go koristi Sobraniskiot kanal za emituvawe vladina programa. Nadle`nite se setile po zavr{uvaweto na redovnata programa, koja se emituva legalno, kako {to se vo slu~ajov parlamentarnite sednici i sobraniskite komisii, da emituvaat vladini sednici i reklami i da go smenat znakot Sobraniski kanal vo MRT. “Postojat MTV1, MTV2 i Sobraniski kanal, a programa od tipot MRT Zakonot ne prepoznava”, izjavi za “Kapital”, Zoran Stefanovski, pretsedatel na Sovetot za radiodifuzija, dodavaj}i deka duri i nema potreba od nov samostoen sobraniski kanal, {to neodamna be{e postaveno kako inicijativa vo Sobranieto. Od rakovodstvoto na MTV ne dobivme odgovor zo{to Vladata so svoite aktivnosti e prisutna na Sobraniskiot kanal. Sovetot za radiodifuzija, koj e odgovoren organ za sankcionirawe na ovie prekr{oci, ima problem zatoa {to s$ u{te nema zakonski mo`nosti za sproveduvawe na kazneni odredbi. “Toj kanal postoi. Treba samo da se smeni na~inot na rabota i, pred s$, da se dopolni zakonot. Neka postavat zakonska odredba za da kaznuvame. Vaka, nemame alatka {to bi mo`ele da ja upotrebime”, objasnuva Stefanovski. Od Sovetot za radiodifuzija demantiraat seka-

ZORAN STEFANOVSKI

PRETSEDATEL NA SOVETOT ZA RADIODIFUZIJA

MRT raboti na divo zatoa {to takva programa ne postoi. Zakonot prepoznava MTV1, MTV2 i Sobraniski kanal.” kov pritisok vrz nivnata rabota od vladini institucii. Ottamu apeliraat Sobranieto da go re{i ovoj problem vo najbrzo vreme, pa duri i ako treba namesto vladini sednici da se emituvaat segmenti od rabotata na Evropskiot parlament. “Ako ve}e se insistira Sobraniskiot kanal da funkcionira samostojno, treba prvo Sobranieto da formira firma kako subjekt koj }e stoi zad toj kanal”, objasni za “Kapital” Tome Gruevski, ~len na Sovetot za radiodifuzija. Po ova pra{awe cvrst stav imaat i politi~kite partii. Edni go marginaliziraat zna~eweto na skandalot deka MRT raboti na divo, drugi smetaat deka situacijata e alarmantna. “Vo vreme koga dr`avnite institucii se raspa|aat pod silnoto politi~ko vlijanie, nitu Sovetot za radiodifuzija ne mo`e da gi sankcionira prekr{ocite na Sobraniskiot kanal”, veli Vesna Bendevska,

pratenik na SDSM i ~len na Sovetot na Sobraniskiot kanal. Spored nea, nema dovolno politi~ka volja za da se prekine zloupotrebata {to sekojdnevno ja pravi javniot servis. So sprotiven stav izleguvaat pripadnicite na sprotivniot politi~ki tabor. Spored niv, transparentnosta e na prvo mesto, pa duri i koga stanuva zbor za kr{ewe na Zakonot. “Upravuvaweto so Sobraniskiot kanal e vo nadle`nost na Sovetot na MRTV, a samiot fakt {to toj e izbran od Sobranieto govori dovolno”, re~e Ilija Dimovski, pratenik od VMRO-DPMNE i ~len na Sovetot na Sobraniskiot kanal. Toj smeta deka e sosema korektno emituvaweto vladini reklamni spotovi zatoa {to nivnata sodr`ina bila polezna za gra|anite. Spored Dimovski, toa ne se reklami za nitu edna politi~ka struktura.

NAVIGATOR

14.06.2010

POBEDNIK

NE IM BE[E DENOT

LIDERI

SO OSTAVKA PROTIV ZDRAVSTVOTO KOE PROPA\A o objasnenie deka nee saka da bide del od tim m koj sproveduva pogubnaa politika vo zdravstvoto, Dejann Gacov, ve}e porane{en portpa-rol na Fondot za zdravstvo, si dade ostavka od funkcijata. Redok primer na dràven slu`benik koj izlegol jasno, ot glasno i bez vlakna na jazikot at da kaè kako navistina stojat rabotite. ata Obrazloènieto na negovata va ostavka od funkcijata otkriva oti navistina skandalozni raboti vo zdravstvoto. Veli deka timot so koj {to rabotel e tim koj sproveduvaj}i politika, dirigirana direktno od premierot Gruevski, negoviot {ef na kabinet Proto|er, kako {to tvrdi Gacov, gi ostava gra|anite bez lekovi, vo ruinirani bolnici i so demotivirani lekari. So priznanieto deka ne sakal da dava la`ni izjavi so koi }e gi zamajuva gra|anite deka vo zdravstvoto ima pari i deka Vladata raboti vo korist na gra|anite, Gacov hrabro istapi od redot na site onie koi so la`ni izjavi ja razubavuvaat realnosta.

S SEP BLATER

[TEFAN FILE

VASIL GR^EV

FRANC KRI@ENI]

IFA so Svetskoto fudstana me|u retkite evepubli~kiot sudski sovet lovenija s$ u{te go ignoO ropski politi~ari koi Fbalsko prvenstvo ja Rrazre{i dvajca sudii, Srira dolgot na Qubqanse zalagaat za Balkanot napravi Ju`na Afrika tokmu kako {to saka{e min- ska banka kon porane{nite da ne ostane zalo`nik na bilateralnite sporovi NE E LESEN

centar na svetot

@IVOTOT

isterot za pravda, Mihajlo Manevski

jugoslovenski republiki

NA PENZIONERITE

MAKEDONSKITE PENZII ME\U NAJNISKITE NA BALKANOT Crna Gora ima najvisoki penzii, na nivo kolku nekoi evropski zemji. Vo Crna Gora prose~nata penzija e za 110% povisoka vo odnos na dekemvri 2003 godina. Makedonskite penzii, pak, vo istiot period se zgolemeni za 36,9% VIKTORIJA MILANOVSKA milanovska@kapital.com.mk

akedonija e edna od zemjite so naj-niska prose~na penzija na Balkanot, zaedno so Bugarija i Albanija. Spored podatocite na Ministerstvoto za trud i socijalna politika, prose~nata penzija vo Makedonija za 2009 godina iznesuva{e 10.057 denari (okolu 165 evra). Bugarija stoi polo{o so poniska prose~na penzija za 20 evra. Albanija ima ubedlivo najniska prose~na penzija od site balkanski zemji - samo 55 evra. Me|u zemjite so povisoka prose~na penzija se vbrojuvaat Romanija so 177 evra i Bosna i Hercegovina so 171 evra vo 2009 godina. Spored podatocite objaveni na veb-sajtot SeeBiz. eu, Crna Gora ima najvisoki penzii na Balkanot. Prose~nata penzija tamu iznesuva duri 255 evra. Crnogorskiot prosek e na pribli`no nivo so nekolku evropski zemji, me|u koi se Estonija, kade {to penziite minatata godina iznesuvale 285 evra, Letonija so 258 evra i Litvanija so 220

GUBITNIK

10.057

denari iznesuva{e prose~nata penzija vo Makedonija za 2009 godina

20.483

denari iznesuva{e prose~nata plata vo Makedonija za 2009 godina

evra. Vo Crna Gora prose~nata penzija e za 110% povisoka vo odnos na dekemvri 2003 godina. Makedonskite penzii, pak, vo istiot period se zgolemeni za 36,9%. Od 2000 godina koga prose~nata penzija vo Makedonija iznesuva{e 6.431 denari do denes taa beleì blag, no kontinuiran porast. Najnovite podatoci na Dràv-niot zavod za statistika pokaùvaat deka prose~nata penzija vo prviot kvartal godinava beleì nezna~itelno opa|awe od 1% vo fevruari sporedeno so januari, za vo mart da se vrati na

3 FAKTI ZA...

18.500 2.000 72

DEJAN GACO GACOV COVV “Ne sakam da bidam del od sistem koj otkako frli milioni evra vo marketing-kampawi za stimulirawe na potomstvoto go stavi Fondot vo situacija da ne mo`e so meseci da gi isplati porodilnite boleduvawa na rodilkite” izjavi Gacov. Spored nego, Vladata ja pravi politikata na Fondot i so nego direktno upravuvaat Gruevski i Proto|er, a ne prvite lu|e Maja Parnarxieva-Zmejkova i Janez Jelnikar. Hrabrost za pofalba, vo vreme na krajno ispolitiziran i instruiran javen aparat.

istata suma od januari, pribli`no 10.100 denari. Istiot trend e zabele`an i vo april. Naj-golem porast prose~nata penzija bele`i vo 2006 i 2007 godina koga ima poka~uvawe od 1.693 denari. Vo 2008 i 2009 godina penziite se poka~eni za 516 denari. Crnogorskiot direktor na Fondot za penzisko osiguruvawe veli deka i vo vreme na kriza, vo prvite ~etiri meseci godinava ostvarile rast na prihodite od pridonesi za 10%. Penziite vo Makedonija voop{to ne zaostanuvaat zad trendot i mestoto {to go zazemaat makedonskite

plati vo odnos na zemjite od regionot. Spored podatocite od Ministerstvoto za trud i socijalna politika, prose~nata plata vo Makedonija vo 2009 godina iznesuva{e 20.483 denari, odnosno 335 evra. Vo toj period penziite iznesuvaa 49,1% od platite. Soodnosot na penziite so platite od 61,4% vo 2004 godina, se namali na 59,3% vo 2005 godina, na 56,9% vo 2006 godina, na 55,5% vo 2007 godina, za vo 2008 godina da se vrati na 55%. Vo Crna Gora prose~nata plata lani iznesuvala 465 evra, a soodnosot so prose~nata penzija e 55%.

PROCENKI...

SOCIJALCI ladata kone~no go donese i o~ekuvaniot rebalans na buxetot so koj mora{e da gi skrati tro{ewata od buxetot zaradi namalenata ta naplata na prihodite vo buxetot, trend koj, kako possledica na ekonomskata kriza, iza, e prisuten od po~etokot na godinava. Iako mnogu eksperti i poraane{ni ministri za finansii ii koi imaat uvid i poznavawa wa za upravuvaweto so makedononskite javni finansii sugeriraa raa deka Vladata mora pove}e da {tedi i da gi namali nepotrebrebnite tro{ewa od buxetot so cel da ja za~uva makroekonomskata ata stabilnost i da & pomogne na ekonomijata, rebalansot na buxetot poka`a deka Vladata odlu~i vo vreme na kriza da vodi socijalna, namesto ekonomska politika. Tro{ewata na buxetot za godinava se namalija za 76 milioni evra, ili samo za 3,2%, iako podatocite poka`uvaat mnogu pogolem pad na prihodite vo buxetot. Samiot fakt {to kapitalnite investicii se namaleni za 85 milioni evra, nasproti obezbeduvaweto na dopolnitelni 57 milioni evra za zdravstvoto, penziskiot fond i socijal-

ZORAN STAVRESKI nata pomo{, dava poraka deka ekonomijata }e po~eka nekoi podobri vremiwa. No, govori i za edna druga sostojba vo Makedonija. Deka e s$ pogolem brojot na lu|e koi s$ pote{ko `iveat i na koi im e neophodna socijalna pomo{ od buxetot. Sega ne e vreme da se misli deka so vakvata politika i onie koi sega go polnat buxetot mo`at lesno da stanat socijalci. Sega e vreme koga se prebrojuvaat glasa~ite. I sekoj poteg koj e vo nivna korist e visoko na politi~kata agenda.

MISLA NA DENOT

HERMAN VAN ROMPUJ pretsedatel na Evropskata unija

DECA VO MAKEDONIJA NE SE VKLU^ENI VO REDOVNIOT SISTEM NA OBRAZOVANIE

DECA GO POMINUVAAT SVOETO DETSTVO NA ULICA I SE @RTVI NA NAJLO[I FORMI NA ZLOUPOTREBA NA DETSKIOT TRUD MILIONI DECA VO SVETOT NE SE VKLUÊNI VO OSNOVNO UÎLI[TE, A 71 MILIONI DECA OD SREDNO[KOLSKA VOZRAST NE SE ZAPI[ANI VO UÎLI[TE

EU E PODGOTVENA DA JA ZGOLEMI POMO[TA ostoi mo`nost da se zgolemi paketot pomo{ od 750 milijardi evra, ako toj ne uspee da go zapre {ireweto na dol`ni~kata kriza”, izjavi Herman van Rompuj, pretsedatel na Evropskata unija, so {to stana prv pretstavnik na EU koj si “poigra” so idejata za pogolem fond. Toj tvrdi deka vo momentot ne postojat znaci za kakvo bilo barawe za da se aktivira planot za spasuvawe. “Ako planot se poka`e nedovolen, mojot odgovor e ednostaven: vo toj slu~aj }e napravime pove}e”, istakna van Rompuj.

IMATE RECESII, IMATE PADOVI NA BERZITE... AKO NE SFA]ATE DEKA TOA MO@E DA SE SLU^I, TOGA[ NE STE PODGOTVENI I NEMA DOBRO DA POMINETE NA FINANSISKITE PAZARI

PITER LIN^ DOLGOGODI[EN FOND-MENAXER I AVTOR NA POPULARNI KNIGI ZA INVESTIRAWE

4 14.06.2010

NAVIGATOR

SVET

0-24

...ATINA NE SE DAVA

...KATASTROFATA SE POGOLEMA

...KAKO SE GRADI METROPOLA

Grcija ne ja vra}a drahmata

Istekuva dva pati pove}e nafta

Noviot Peking pred gra|anite

r~kata vlada se obiduva da gi smiri gra|anite, koi N Gi isfrlawe sekojdnevno protestiraat, deka Grcija ne e pred bankrot od evrozonata. Poto~no, nema zbor za vra}awe

aketa na idniot izgled na kineskata metropola Peking M e dadena na uvid na gra|anite. Tie mora da znaat kako }e im izgleda gradot vo koj `iveat. Toa ne e slu~aj i so

na drahmata, iako situacijata e slo`ena.

au~nicite koi gi anga`ira{e amerikanskata vlada objavija deka dnevno od o{tetenata platforma na Briti{ Petroleum vo Meksikanskiot Zaliv istekuvaat duri 40.000 bareli nafta, {to e dvojno pove}e od o~ekuvanoto.

`itelite na Skopje.

FOTO NA DENOT

“BORIS TRAJKOVSKI” STANA SPORTSKI CENTAR Premierot Nikola Gruevski vikendov oficijalno ja rebrendira{e sportskata sala “Boris Trajkovski” vo sportski centar so istoto ime. Vo upotreba bea pu{teni nova kuglana, ping-pong klub, aerobik-centar, fitnes-centar, kongresen centar, kako i drugi sportski objekti po moderni standardi. Premierot prv ima{e ~est da ja proba kuglanata i da poigra ping-pong. Toj veti celosna posvetenost na Vladata na sportot preku doizgradba na nacionalnata arena “Filip Vtori” i izgradba na sali, fudbalski igrali{ta i teniski tereni. Ovaa sala vo Skopje be{e pu{tena vo upotreba vo maj 2008 godina..

DVA, TRI ZBORA

“Go ostavam svojot {panski kolega Hose Luis Sapatero da odgovara na pra{awa na novinari, verojatno za negovata poseta na Vatikan... Mu posakuvam s$ najdobro, kako {to mo`e da mu se posaka na svetec, bidej}i toj e vo sostojba na najgolema milost oti nego go blagoslovi Papata” SILVIO BERLUSKONI premier na Italija

“Na evropskite dogovori im e potrebna promena za da se predvidat i sankcii za dr`avite ~ii deficiti se mnogu visoki ili, pak, imaat mnogu dolgovi. Tie promeni bi bile signal za stabilizirawe na pazarite” ANGELA MERKEL kancelar na Germanija

“Dosega imavme sili da se sprotistavime na slu~aite na pritisok, pa taka }e bide i ovoj pat. Hrvatskata narodna banka }e & sugerira na Vladata da se soglasi da gi obnovi pregovorite za staroto devizno {tedewe vo Qubqanska banka” @EQKO ROHATINSKI guverner na Hrvatskata narodna banka

GADGETS

MOTOROLA GO OBJAVI MILESTONE XT720

otorola i oficijalno go objavi modelot koj dolgo vreme se o~ekuva{e - MILESTONE XT720. Snimawe na HD video vo rezolucija od 720p, kamera od osum megapikseli so ksenonski blic i operativen sistem Android verzija 2.1 se samo nekoi od mo`nostite. MILESTONE XT720 e pameten telefon koj ima displej na dopir so golemina od 3,7 in~i i rezolucija od 480h854 pikseli. Telefonot ima processor ARM Cortex A8 so raboten takt od 600

MHz, 256 MB RAM i 512 ROM. Vo pogled na konektivnosta, MILESTONE XT720 mo`e da se pofali so 3G so HSDPA, poddr{ka za Wi-Fi, Bluetooth, 3,5-milimetarski audio-priklu~ok, vgraden GPS priemnik so digitalen kompas i microUSB priklu~ok. So telefonot doa|a i memoriska karti~ka so kapacitet od 8 GB. Motorola MILESTONE XT720 treba da se pojavi na evropskiot pazar kon krajot na mesecov. Cenata s$ u{te ne e objavena.

6 14.06.2010

POLITIKA

SDSM OBVINUVA ZA SOMNITELNA PRIVATIZACIJA NA PIVARA-BITOLA

LDP: REBALANSOT NA BUXETOT ]E JA VLO[I LIKVIDNOSTA NA EKONOMIJATA

poziciskata SDSM go obvini premierot Nikola Gruevski deka vo 2000 godina, koga bil minister za finansii, na nezakonski na~in ja privatiziral Pivara–Bitola. Pratenikot Jani Makraduli obelodeni deka pred 10 godini Gruevski mu prodal 75,62% od vkupniot kapital na Pivara-Bitola na Ahmet Iskender od [vajcarija. Dogovorenata proda`na cena e 3.769 denari po akcija

ebalansot e premal za da ostvari pozitivno vlijanie vrz raste~kata nelikvidnost na makedonskata ekonomija. So kratewe na kapitalnite investicii za 25% ekonomijata dopolnitelno }e strada, osobeno grade`niot sektor, izjavi v~era pretsedatelot na Liberalno-demokratskata partija, Jovan Manasijevski. “Prodol`uva trendot na zadu{uvawe na privatniot

ili vkupno 1.620.000 evra, iako, soglasno dogovorot, kupuva~ot odbil da zasnova hipoteka vrz nedvi`niot imot na Pivara na ime Republika Makedonija. Vo 2002 godina, hipotekata bila zasnovana no na ime na firmata Kenri GMBH od [vajcarija, vo koja sodru`nik e Iskender. “Pivara-Bitola odi pod ste~aj vo 2008 godina, ostavaj}i pove}e od 100 vraboteni na ulica so neisplateni plati

i pridonesi. Po nekolku obidi, taa e prodadena na firmata MARDI od Radovi{ za 1,640 milioni evra. Poradi malverzaciite, MARDI kupuva firma bez tovari, a doveritelite zaradi kriminalno zasnovanata hipoteka nemaat mo`nost da si gi podmirat pobaruvawata od pet milioni evra. Najgolem doveritel e Ministerstvoto za finansii so 4,8 milioni evra”, obvini Makraduli.

sektor. Javnite investicii se namaleni za 25%, odnosno za 84 milioni evra, a investiciite vo pati{ta za 20%, a deficitot namesto da se namali se zgolemuva za 100 milioni denari. Raste najomilenata vladina stavka, dogovorni uslugi, za pove}e od {est milioni evra. Raste tro{eweto samo vo MVR za novi 11 milioni evra. Stavkata predvidena za globi ostanuva na istoto nivo, {to

zna~i deka nema ni{to od pompeznite vladini najavi za namaluvawe na kaznite. Edna od najnetransparentnite pozicii, stavkata “drugi vladini uslugi” se zgolemuva za celi 25%, odnosno za devet milioni evra”, re~e toj. Manasijevski istakna deka prodol`uva “grabe`ot na gra|anite” bidej}i MVR planira po razni osnovi da sobere 8,5 milioni evra pove}e od planiranoto.

MAKEDONIJA OSTANUVA ZAD VRATITE NA EU

DATUM ZA PREGOVORI I OVOJPAT NEMA! Ve}e se otvoreni porakite od evropskite ~elnici deka Makedonija nema realna osnova za da se nadeva na datum za po~etok na pregovori so Unijata na pretstojniot Samit...do tolku pove}e, se veli deka e mo`no zemjava voop{to da ne se najde na dneven red na sostanokot. Po vakviot razvoj na nastanite makedonskoto liderstvo ja obvini Grcija za neracionalnost i arogancija...i veti deka vo idnina }e se trudele da obezbedat popovolni me|unarodni pozicii za zemjata

KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

am ni e sosema jasno deka po~etokot na pregovorite so EU e zapren od Grcija i deka

od nea zavisi dali }e gi po~neme pregovorite, taka {to ovie izjavi se vo toj duh, deka pra{aweto za imeto mora da se re{i za da mo`e da po~nat pregovorite. Brisel o~igledno ve}e e informiran deka Grcija }e postavi nova blokada”, izjavi premierot Nikola Gruevski, komenti-

raj}i gi sega ve}e jasnite poraki od evropskite ~elnici deka Makedonija nema da dobie datum za pregovori i na ovoj Samit, a deka ako ne se re{i imeto, toa nema da se slu~i ni vo narednite {est meseci. Informaciite se deka ne samo {to zemjava nema da uspee kone~no da gi

ENDRJU KI: MO@E DA SE O^EKUVA BLOKADA OD GRCIJA “Praviloto za donesuvawe odluki vo Sovetot na ministri ne e smeneto. Zna~i, mo`no e na pretstojniot Samit edna zemja-~lenka da veli deka ne e podgotvena za odluka za pro{iruvawe, odnosno za po~nuvawe na pregovori so Makedonija za ~lenstvo vo EU”, izjavi ambasadorot na Kralstvoto Britanija, Endrju Ki, vo intervju za Radio Slobodna Evropa, odgovaraj}i na pra{aweto dali na junskiot samit mo`e da ni se slu~i dekemvriskoto scenario. Ambasadorot veli deka EU ima poso~eno nekolku sferi vo koi e mnogu va`no da se vidi deka zemjata ima postignato napredok, no ne navleguva vo podetalni komentari za informaciite deka izve{tajot na Evropskata komisija za napredokot na Makedonija vo noemvri }e bide polo{ od onoj od minatata godina.

odblokira zamrznatite integracii, tuku deka Makedonija nema da se najde ni na dneven red i za nea voop{to nema da se razgovara na Samitot na ministri. Premierot Gruevski, o~igledno dobro informiran za vakviot ra razvoj na nastanite, sega reterira od optimizmot so ret koj nastapuva{e do pred nek nekoe vreme, pa veli deka ova e o~ekuvan ishod od pol politikata na blokadi na ju` ju`niot sosed. Toj tvrdi deka ne znae koi se sleddek nit nite ~ekori na medijatorot Me Metju Nimic, bidej}i toj ne gi najavuval, i site kom komunikacii so medijatorot do ovoj moment bile od konsultativen karakter. kon De Denovive o~igledna be{e i ppromenata na retorikata kaj prviot ~ovek ri na makedonskata diploma matija. Ministerot za nadvore{ni raboti, Antonad nio Milo{oski, nekolkupati ne propu{ti ostro da ja iskritikuva Grcija za iraisk cio cionalnosta i agresivnosta so koja nastapuva i se “po`ali” deka zemjava e “po pod silen me|unaroden pr pritisok za promena na ustavnoto ime. ust “O “Od Makedonija se o~ekuva so pragmati~nost da ja plati nepragmati~nosta pla na Grcija, odnosno so ra razumno odnesuvawe da go platime nerazumnoto i agr agresivno odnesuvawe na Grc Grcija. Grcija i ponatamu ja zloupotrebuva svojata poz pozicija, pa duri vo ramkite na bilateralniot spor se obiduva da gi diktira razgovorite”, re~e Milo{oski. Za razlika od negoviot {ef, koj ve}e kako da se pomiri so sudbinata, Milo{oski s$ u{te veli deka ne saka da prognozira {to n$ o~ekuva na 17 juni, iako sudej}i po izjavata deka “Vladata }e se trudi vo narednite nekolku meseci da obezbedi popovolni pozicii i pristap vo natamo{nite pregovori”(!?), pove}e od jasno e deka i toj e svesen za ishodot. Po ovaa izjava na Milo{oski se nametnuva dilemata - dali dosega Vladata se trudela dovolno, ako otsega po~nuva, i zo{to dosega ne se obezbedile takvite popovolni me|unarodni pozicii. Dodeka celata opozicija, me|unarodniot faktor i

ekspertite kritikuvaa deka Makedonija ~ekori nanazad koga se integraciite vo pra{awe i deka maka ma~i so svojata me|unarodna pozicija i ugled, od Vladata ubeduvaa deka toa se zlonamerni zabele{ki koi nemaat

dopirni to~ki so realnosta. Ostanuva nejasno zo{to toga{ Milo{oski sose celiot diplomatski e{alon, na ~elo so premierot Gruevski, doprva }e gradi pozicii koi bi bile popovolni. [to se ~eka{e dosega?

EVROPRATENICI BARAAT EU DA ODREDI DATUM ZA MAKEDONIJA Deset evropratenici od osum dràvi-~lenki i ~etiri politi~ki grupi, me|u koi i izvestuva~ot na Evropskiot parlament za Makedonija, Zoran Taler, v~era upatija pismo do Evropskiot sovet, ministrite za nadvore{ni raboti na EU i visokiot pretstavnik za nadvore{na politika, Ketrin E{ton, vo odnos na odlukata na Evropskiot sovet za dodeluvawe datum za pregovori na Republika Makedonija. So pismoto tie sakaat da go privle~at vnimanieto na ministrite za nadvore{ni raboti na dràvite~lenki na EU za potrebata da ne se odlaga po~etokot na pregovori za ~lenstvo na Republika Makedonija. Evropratenicite potsetuvaat deka Evropskata komisija vo nejziniot izve{taj od oktomvri 2009 oceni deka zemjata postignala ubedliv napredok vo sproveduvaweto na klu~nite reformi i deka zasluùva da $ se dade datum za po~etok na pregovori za ~lenstvo. Kako ~lenovi na Evropskiot parlament, pratenicite sakaat da gi potsetat ministrite deka povtornoto odlagawe na odlukata od Sovetot moè da dade negativen signal i da ja zagrozi stabilnosta na Balkanskiot region. Spored niv, toa moè seriozno da ja minira i kredibilnosta na nadvore{nata evropska politika kon Zapaden Balkan. Evropratenicite se na mislewe deka procesot za priem na Makedonija treba da prodolì bidej}i }e pridonese za zgolemuvawe na me|unarodnata trgovska razmena, }e ja stimulira doverbata na investitorite i }e donese prosperitet, ne samo za dràvata, tuku i za nejzinite sosedi. Me|u drugoto, toa }e gi garantira mirot i bezbednosta na Zapaden Balkan. Evropratenicite ocenuvaat deka Grcija, kako dràva-~lenka, “so poddrùvawe na po~etokot na pregovorite so nejziniot severen sosed, bez somnevawe, }e ja zasili nejzinata uloga na Balkanot”. “Ova se o~ekuva od Grcija vo period koga se osuduvaat bilateralnite blokadi na procesot na evropska integracija i vo vreme na golema solidarnost vo ekonomskata kriza”, se istaknuva vo pismoto.

FOKUS

14.06.2010

REBALANSOT NA BUXETOT

Ako navistina A ko VVladata ladata nav vistina ssaka{e aka{e ddaa bbide ide rrealna ealna i da bbide da ide vvoo pposigurna osiggurna zzona, ona, kkrateweto rateew weto ttreba{e reba{e ddaa iznesuva 2212,8 iznesuva 1 2,8 m milioni ilioni eevra. vra. VVladata ladata pprvo rvo ddaa iim m go pplati go lati oona na { {to to iim m ggoo ddol`i ol`i nnaa ffirmite irmite poo oossnova nnaa nneizvr{en nova eizvr{en ppovrat ovrat nnaa D DDV DV nnaa ffirmite, irmite, a duri ppotoa duri du otoa ddaa ssee vvidi idi kkolkav olkav }}ee bbide ide ddeficitot”, eficitot”,, veli ZZoran veli oran JJovanovski, ovanovvski, ppotpretsedatel otpretseddaatel nnaa SSDSM DSM

Edna od osnovnite celi na rebalansot be{e da se za{titat site povredlivi kategorii na gra|ani od efektite na evropskata kriza, i za taa cel }e se obezbedat pove}e sredstva za zdravstvoto i socijalnata pomo{“, veli ministerot za finansii, Zoran Stavreski.

NAMESTO ZA KAPITALNI INVESTICII, PARI ZA LEKOVI I PENZII

VLADATA PRIZNA KOLAPS NA FONDOVITE Pri odlu~uvaweto kako }e gi tro{i parite od buxetot, koi gi pla}aat gra|anite i firmite, Vladata ne treba da se odnesuva kako socijalna institucija, tuku kako odgovorna vlast da obezbedi uslovi za pouspe{na ekonomija i povisok ìvoten standard za site gra|ani. Najgolemoto kratewe kaj kapitalnite investicii od duri 85 milioni evra e poteg so koj vlasta pokaùva deka zaìvuvaweto na ekonomijata ne & e prioritet BILJANA ZDRAVKOVSKA STOJÊVSKA zdravkovska@kapital.com.mk

uxetot za 2010 godina }e bide pomal za 76,4 milioni evra (4 milijardi i 700 milioni denari), a dopolnitelni 57 milioni evra (3,5 milijardi denari) }e bidat prenameneti i potro{eni za drugi nameni. Najgolemo kratewe od 85 milioni evra (5,2 milijardi evra) }e ima kaj kapitalnite rashodi. Spored ministerot za finansii, Zoran Stavreski, }e ima kratewe kaj re~isi site kapitalni proekti, {to mo`e da ja zabavi nivnata realizacija. ”Se obidovme da ne dojde do stopirawe na nitu eden proekt, no } e ima seriozni kratewa vo delot na proektite kade {to ima mo`nost toa da se napravi”, veli Stavreski. Vtora najgolema stavka koja se krati e stavkata za stoki i uslugi i toa za 16,2 milioni evra (edna milijarda denari) ili za 5,8% od prvi~no isplaniranata suma

milioni evra se namaleni kapitalnite investicii so rebalansot

za godinava. Ovaa stavka vo buxetot za 2010 godina be{e isplanirana na nivo od 553 milioni evra (34 milijardi denari), {to e za 14% pogolema suma vo sporedba so prethodnata 2009 godina. ]e se kratat patnite tro{oci, limitite za slu`benite mobilni telefoni, materijalnite tro{oci...“Vkupniot iznos na sredstvata {to se za{tedeni so rebalansot na buxetot na bruto-osnova iznesuva okolu osum milijardi denari, a na neto-osnova ~etiri milijardi i 700 milioni denari. Za{tedite vo najgolem del se napraveni od kategoriite na stoki i uslugi kade {to vkupnite za{tedi se edna milijarda ili za 5,8% pomalku vo odnos na originalniot buxet”, objavi vicepremierot i minister za finansii,

Zoran Stavreski. So predloèniot rebalans ne se predviduva zgolemuvawe na danocite, nitu namaluvawe na platite i penziite vo zemjava. Vladata procenila deka nema pri~ina za toa.No, zatoa vladinite ministri, kako primer deka treba da se {tedi, }e si gi namalat sopstvenite plati. Kako del od merkite za {tedewe na buxetski pari }e bidat namaleni platite na premierot, ministrite i na u{te stotina dràvni slu`benici so {to treba da se za{tedat stotici milioni evra. Edinstveni resori koi ne se pogodeni so krateweto na tro{ewata se zdravstvoto i socijalnoto, koi, slu~ajno ili ne, se resori koi gi upravuvaat ministri od redovite na vladiniot koalicionen partner DUI. Za razlika od site drugi, ovie resori dobivaat pove}e pari so rebalansot. Ministerot Stavreski objasnuva deka pri~inata zaradi koja ovie resori dobivaat pove}e pari e èlbata na Vladata da gi za{titi site povredlivi kategorii gra|ani, koi imale

NASTRADAA MINISTERSKITE PLATI Za da ja dokaè re{enosta da {tedi vo vreme na kriza Vladata donese i desetina merki za {tedewe so koi o~ekuva vo sledniot period da se ostvarat dopolnitelni za{tedi vo buxetot. Merkite predviduvaat namaluvawe na platite na premierot, ministrite, zamenicite-ministri kako i na dràvnite funcioneri za 10% do 2011 godina. Zamrznuvaweto na platite vo javniot sektor, pak, e prolongirano do septemvri 2012 godina. Vo tekot na 2010 i 2011 godina javnite pretprijatija }e mora 80% od dobivkata da ja upla}aat vo buxetot. Za istiot period javnite pretprijatija nema da moàt da dodeluvaat K-15 i nagradi na vrabotenite. Se namaluvaat i nadomestocite za upravni i nadzorni odbori za 30% vo tekot na 2010 i 2011 godina. Istovremeno, }e se formira i rabotna grupa koja }e napravi analiza za mo`nostite za optimizacija na organite vo sostav na ministerstvata, kako agencii, upravi, fondovi, biroa, centri i sl., so cel da se vidi koj od niv bi moèle da rabotat kako sektori vo ramkite na ministerstvata. Na toj na~in dopolnitelno bi se namalile tro{ocite za upravni i nadzorni odbori. Soglasno merkite se ukinuvaat dnevnicite za patuvawe vo zemjata, dodeka dne-vnicite za patuvawe vo stranstvo se namaluvaat za 30% do krajot na 2011 godina. Ministrite i zamenicite-ministri, pak, celosno se otkaùvaat od dnevnicite vo tekot na ovaa i slednata godina, a istoto im e prepora~ano i na site direktori na buxetskite korisnici. ]e se namalat i limitite za slu`benite mobilni telefoni za 30% zaklu~no so 2011 godina, a }e se vospostavat limiti za tro{ocite za fiksnite telefoni. Apanaàta }e bide namalena vo odnos na dosega{noto re{enie koe obezbeduva{e 12-mese~na apanaà, nezavisno kolku vreme funkcionerot bil na funkcija. Soglasno merkite, ako bil na funkcija do 6 meseci, na istiot mu sleduvaat 3 meseci apanaà, ako bil na funkcija me|u 6 i 12 meseci mu sleduvaat 6 meseci apanaà, od 12 do 24 meseci - 9 meseci apanaà, a za pove}e od 24 meseci sleduva 12-mese~na apanaà.

najgolema potreba od pomo{ vo vreme na kriza. Spored podatocite od Ministerstvoto za finansii, so krateweto kaj drugi rashodni stavki se obezbedeni 3,5 milijardi denari (57 milioni evra) koi se prefrleni za tro{ewe vo zdravstvoto, vo Fondot za penzisko i invalidsko osiguruvawe i del za socijalni transferi. Od ovaa suma 18,2 milioni evra (milijarda i 120 milioni denari) }e bidat prefrleni vo zdravstvoto, odnosno za zgolemuvawe na buxetite na bolnicite, javnite zdravstveni ustanovi i Fondot za zdravstveno osiguruvawe. “Edna od klu~nite celi na rebalansot be{e da se obezbedat dovolno sredstva za zdravstvoto za da mo`e da se zgolemi buxetot na javnite zdravstveni ustanovi i za da se podobrat uslugite, za da ima dovolno lekovi.... taka {to vo zdravstvoto dodavame”, veli Stavreski. I ministerot za zdravstvo, Bujar Osmani, se “pofali” deka zdravstvoto kako sistem e isklu~eno od delot na restrikciite so pretstojniot rebalans i ima zgolemuvawe na sredstvata. “Edinstveno {to nastrada e mojata plata”, veli ministerot Osmani. So rebalansot Vladata go zgolemuva i transferot od buxetot kon Fondot za penzisko i invalidsko osiguruvawe i toa za 7,3 milioni evra (450 milioni denari). Ministerot za finansii priznava deka penziskiot fond ima problem da obezbedi normalno funkcionirawe zaradi potfrlaweto na naplatata na planiranite pridonesi.“Zaradi vkupnite ekonomski uslovi, ekonomskata kriza vo Evropa i slu~uvawata vo makedonskata ekonomija pridonesite vo prvite meseci bea pod planiranoto. Za da ne dojde do namaluvawe na vkupnite sredstva i na vkupniot buxet na penziskiot fond be{e potrebno da se dopolni toj iznos so 450 milioni denari”, pojasnuva Stavreski.

Vladata na Republika Makedonija na sednicata koja se odr`a vo petokot go usvoi predlog-rebalansot na buxetot za 2010 godina so koj vkupnite rashodi vo buxetot se skrateni za 76,4 milioni evra (4,7 milijardi denari), odnosno i rashodite i prihodite se kratat za po 3,2%. Vo rebalansiraniot buxet Vladata planira godinava da sobere vkupno prihodi od 138,6 milijardi denari (2,25 milijardi evra), a da potro{i vkupno 149 milijardi denari (2,42 milijardi evra). Po ova namaluvawe na prihodite i rashodite, deficitot vo buxetot, odnosno pogolemite rashodi od prihodi, }e iznesuvaat 170 milioni evra ili 2,5% od brutodoma{niot proizvod (BDP) za godinava. Ovoj buxetski deficit e proektiran pri rast na godine{niot BDP od 2%, {to zna~i deka ako planiraniot

ekonomski rast od 2% ne se ostvari, toga{ buxetskiot deficit bi bil pogolem od planiranite 2,5% od BDP. Buxetskiot deficit koj i po rebalansot ostanuva na nivo od 170 milioni evra Vladata planira da go pokriva preku emisija na evroobvrznica na me|unarodniot finansiski pazar, a del i preku zadolùvawe na doma{niot pazar preku emisija na dràvni zapisi. Ministerot za finansii Stavreski veli deka Vladata ne se otkaùva od evroobvrznicata i deka nejzinoto izdavawe ne e povrzano so rebalansot. “Izdavaweto na evroobvrznicata zavisi od uslovite na pazarot i od kamatnata stapka koja }e ja dobieme. Toga{ koga }e ocenime deka uslovite se dobri za Makedonija }e izlezeme na pazarot so emisijata na evroobvrznicata”, veli Stavreski.

SDSM: KRATEWETO NA BUXETOT E PREMALO, POSTOI VEROJATNOST ZA VTOR REBALANS Socijaldemokratskiot sojuz na Makedonija (SDSM) smeta deka najavenoto kratewe na buxetot e premalo i deka e golema vrojatnosta do krajot na godinata da ima i vtor rebalans. “Ako Vladata navistina saka{e da bide realna i da bide vo posigurna zona, krateweto treba{e da iznesuva 212,8 milioni evra. Duri i vo najoptimisti~koto scenario, koe e malku verojatno, krateweto }e mora{e da bide najmalku 115,1 milioni evra, {to e to~no za 50% pove}e od ona {to go napravi Vladata”, re~e potpretsedatelot na partijata, Zoran Jovanovski. Spored SDSM, krateweto na sredstvata od site proekti pokaùva deka Vladata nema kapacitet da odbere ona {to e prioritetno. Partijata ima zabele{ka i na krateweto na kapitalnite investicii, za {to od SDSM smetaat deka e povtoruvawe na situacijata od 2009 godina koga bilo predvideno tie da iznesuvaat 29 milijardi denari, a na krajot na godinata iznesuvale 13 milijardi denari. Najavite za zamrznuvawe na platite na vrabotenite vo javnata administracija od SDSM go gledaat kako neispolnuvawe na vetuvaweto za zgolemuvawe na platite vo javnata administracija. Vo odnos na planiraniot deficit od 2,5% SDSM bara od Vladata najprvo da im go plati ona {to im go dolì na firmite po osnova na neizvr{en povrat na DDV i za stokite i uslugite {to firmite mu gi dale na dràvniot sektor, a duri potoa da se vidi kolkav }e bide deficitot.

8 14.06.2010

OP[TESTVO

@IVKO RADEVSKI ]E GO RESTARTIRA SVEDMILK orane{niot direktor na bitolskata mlekarnica IMB, @ivko Radevski, dobi mo`nost da ja restartira skopskata mlekarnica Svedmilk. Toj ja dobi poddr{kata od mnozinstvoto doveriteli vo Svedmilk za izrabotka na biznis-plan. Sepak, vakvata odluka ne be{e oficijalno potvrdena od sudot bidej}i dvajca doveriteli, Rosbank od [vajcarija i EVN Makedonija, pismeno }e se proiznesat dali se

KARGOV: NEMAV SUDIR NA INTERESI

irektorot na Carinskata uprava, Van~o Kargov, koj istovremeno e i pretsedatel na vladinata Komisija za davawe preporaki za promena na cenata na lekovite, smeta deka ne stanuva zbor za sudir na interesi bidej}i Komisijata ima sovetodaven karakter. No, i pokraj toa, }e si podnese ostavka od funkcijata vo Vladata. “Komisijata e formirana od Vladata i taa nema nadle`nosti da donesuva nikakvi odluki, tuku samo da dava sovet ili svoe mislewe, koi ne se obvrzuva~ki za nikogo. Trgnuvaj}i od taa pretpostavka, se pra{uvam dali i toa pretstavuva sudir na interesi. Se razbira, koga ve}e ima takva preporaka od Dr`avnata komisija za spre~uvawe na korupcijata, jas ne mo`am da ne ja prifatam kako takva", izjavi Kargov. Toj veli deka do nego ne stignala inicijativata od Antikorupciska, pa sam pobaral taa da mu bide dostavena. “Antikorupciskata komisija nikoga{ prethodno ne pobarala nikakvo mislewe, nitu tolkuvawe od mene, iako ne znam kolku pati dosega sme se sretnuvale”, re~e Kargov. Toj i drugite ~lenovi na Komisijata primale mese~en nadomest od po 5.000 denari.

STARITE SMETKI ZA STRUJA ]E SE NAPLA]AAT AKO SE UTU@ENI arodniot pravobranitel, po brojnite poplaki, pribranite informacii i napravenite proverki, gi informira gra|anite deka prikaàniot zaostanat dolg vo novite smetki za elektri~na energija za maj godinava, za koj ne e pokrenata sudska postapka, ne treba da gi zagriùva gra|anite bidej}i ne moè da bide pri~ina za prisilno izvr{uvawe. “Ova e osobeno zatoa {to vo smetkite ne e navedeno za koj period se odnesuva zaostanatiot dolg, fakt koj e vaèn bidej} i nadomestot za potro{ena elektri~na energija, spored Zakonot za obligacionite odnosi, zastaruva za edna godina”, veli narodniot pravobranitel Ixet Memeti. Toj informira deka zapo~naa da se primenuvaat novite merki za izvr{uvawe na neblagovremeno plateni smetki. “Se predviduva re{enie za izvr{uvawe da donesuvaat notarite po predlog na doveritelot, pri {to dol`nikot ima pravo na prigovor do notarot vo rok od osum dena od priemot na re{enieto. Dokolku prigovorot e navremen i dopu{ten, notarot go dostavuva do osnoven sud”, veli toj. Narodniot pravobranitel gi informira gra|anite deka vo slu~aj na prekr{uvawe na nivnite prava, moè da pobaraat za{tita od ovaa institucija.

za ili protiv predlogot na Radevski. No, tie nemaat ni 1% od vkupnite pobaruvawa kon propadnatata mlekarnica. Radevski po odlukata na sudot }e dobie 45 dena za izrabotka na biznis-planot, koj potoa }e treba da go pretstavi pred doveritelite, a tie povtorno }e treba da glasaat za prifa}awe. Edinstven protiv restartiraweto na Svedmilk be{e najgolemiot doveritel, NLB Tutunska

banka, koja ima 38% udel vo pobaruvawata i bara mlekarnicata da se likvidira. “Spored na{ite analizi, te{ko }e mo`e da se sprovede planot za restartirawe i poradi toa najdobro be{e mlekarnicata da se likvidira. Na{eto pravo za realizirawe na pobaruvawata ostanuva pravosilno, taka {to ostanuva da go vidime biznis-planot na @ivko Radevski, odnosno da

vidime na koj na~in toa }e bide vklu~eno vo nego”, izjavi pravniot zastapnik na NLB, Branko Radoj~i}. Vane Andreev, advokat na Zemjodelsko–sto~arskiot kombinat od Strumica, koj e eden od najgolemite doveriteli vo Svedmilk, smeta deka Radevski e seriozen biznismen koj dobro go poznava biznisot so mleko i smeta deka restartiraweto }e bide uspe{no. “Fabrikata nema golemi

zalihi, {to zna~i deka Radevski }e treba da investira i da zapo~ne da raboti. So samoto toa {to }e investira, zna~i deka ima seriozni ambicii”, re~e Andreev. Radevski najavi deka }e investira 3,5 milioni evra i vo rok od ~etiri godini }e gi isplati pobaruvawata na doveritelite, me|u koi se i farmerite. (G.K.)

10 14.06.2010

OP[TESTVO

GRUEVSKI NE GLEDA SIGNALI ZA NOVA RECESIJA

LUKOIL OTVORI BENZINSKA KAJ GLUMOVO

remierot Nikola Gruevski smeta deka zasega nema signali za nova recesija vo Makedonija, iako del od ekspertite predviduvaat deka vo Evropa }e se slu~i vtora ekonomska kriza. “To~no e deka vo Evropa ima ogromno stravuvawe od vtora recesija i mnogu politi~ki analiti~ari govorat vo toj pravec, zatoa {to se izvr{ija krupni namaluvawa na buxetite vo pove}eto dr`avi od EU poradi pomalite prihodi i golemite dolgovi. Pove}eto

aftenata kompanija Lukoil-Makedonija vikendov ja pu{ti vo upotreba novata benzinska stanica koja se nao|a vo blizina na patarinata kaj Glumovo, na avtopatot Skopje-Tetovo, pet kilometri pred vlezot na Skopje. “Otvoraweto na ovaa benzinska za nas ima golema simbolika bidej}i se sovpadna so nacionalniot praznik Denot na Rusija - 12 juni. No, isto taka i bidej}i e prva zaedni~ka investicija so privatniot sektor od

zemji preminaa kon krupni i seriozni namaluvawa na buxetite, duri kratea i na socijalnata strana. No, tak vi signali vo Makedonija zasega nema", izjavi Gruevski. Premierot e ubeden deka Makedonija odi vo pravec na postepeno podobruvawe, iako krizata “s$ u{te e prisutna i se ~uvstvuva”. “Verojatno taka }e bide i do krajot na godinava, no imame stabilizacija vo site makroekonomski pokazateli. Nema opasnost od devalvacija

N ili masovno otpu{tawe od rabota. Vo toj pogled rabotite se pod kontrola”, re~e Gruevski.

Makedonija. Ova e dokaz deka na{eto pretprijatie e otvoreno za sorabotka”, izjavi generalniot direktor na LukoilMakedonija, Andrej Kuku. Novata benzinska stanica pretstavuva zaedni~ka investicija so privatnata naftena firma As oul M1, vo sopstvenost na biznismenot Azbi Nuredini od Skopje. Vo ovoj pove}enamenski kompleks koj se prostira na povr{ina od 17.670 metri kvadratni ima i kafe-restoran na avstriskiot brend Kofi {op

i ovlasten proda`en servis na Mercedes. Na benzinskata stanica ima tri dispenzeri so po {est mesta za to~ewe i eden satelit-dispenzer za to~ewe gorivo vo te{ki tovarni vozila, {to pretstavuva prva tehnologija od vakov vid vo zemjava. Grupacijata Lukoil dosega investira{e 32 milioni dolari vo Makedonija. Samo minatata godina, po osnova na razni dava~ki, vo buxetot bile uplateni 34 milioni dolari.

DODEKA DRUGITE DR@AVI SAMI SI PROIZVEDUVAAT ENERGIJA

MAKEDONIJA I U[TE ^ETIRI ZEMJI VO EVROPA ]E UVEZUVAAT STRUJA

Makedonija e me|u retkite zemji vo Evropa koi letovo treba da uvezuvaat struja, objavi britanskata agencija Rojters. Od ELEM ja otfrlaat vakvata najava, objasnuvaj}i deka akumulaciite vo zemjava se polni i deka }e ima struja od doma{no proizvodstvo KATERINA POPOSKA poposka@kapital.com.mk

akedonija e me|u malkute zemji vo Evropa koi letovo }e treba da uvezuvaat elektri~na energija, javuva Rojters. Pokraj Germanija, Francija i zemjite od regionot na Severnoto More, istraùvaweto na Rojters pokaùva deka i Makedonija vo juni, juli, avgust, pa i vo septemvri }e treba da uvezuva struja, ne preciziraj} i za kolkavo koli~estvo stanuva zbor. Analizata na britanskata agencija Rojters pokaùva deka evropskiot sistem za prenos na elektri~na energija ENTSO-E e podgotven za da se spravi so lo{ite vremenski uslovi vo tekot na letoto, {to }e rezultira so zgolemen uvoz na struja vo nekoi zemji. Se objasnuva deka poradi o~ekuvanite ekstremno silni vetrovi vo regionot na Severnoto More, optovarenosta na gr~kite dalnovodi, potreba od dopolnitelen uvoz }e imaat najverojatno Ungarija, Francija, Germanija i Makedonija vo tekot na letoto, no i vo tretiot kvartal od ovaa godina. Procenkite se deka Francija samo letovo }e ima potreba od 4.000 megavat-~asovi struja, {to }e vlijae na snabduvaweto so struja na zemjite od opkruùvaweto. Niskoto nivo na rekite, kako rezultat na su{ata vo

letnite meseci i silniot veter, Rojters go naveduva kako glaven faktor na koj ja temeli informacijata deka ovie zemji letovo zna~itelno }e go popre~at stabilnoto snabduvawe so struja. Od dr`avnata kompanija Elektrani na Makedonija negiraat deka letovo }e uvezuvaat struja, objasnuvaj}i deka hidrolo{kata sostojba vo Makedonija e odli~na. “Minuvame niz isklu~itelno bogata hidrolo{ka godina. Vo prvite meseci dvojno

e pogolemo proizvodstvoto na elektri~na energija od hidroelektranite vo odnos na planiranoto vo Energetskiot bilans za ovoj period od godinata. Taka, ne samo {to e realizirano vkupnoto godi{no proizvodstvo za samo pet meseci, tuku zaklu~no so maj be{e i nadminato za okolu 4%. Za cela 2010 godina hidropotencijalite na ELEM imaa zada~a da proizvedat 1.147 gigavat-~asovi, a eden mesec pred prvoto polugodie ve}e

imaa proizvedeno pove}e od 1.200 gigavati. Pred istekot na maj, hidro i termokapacitetite za istiot period go nadminaa planot za proizvodstvo za pove}e od 9%. Ovoj rezultat, sekako, se dol`i na dobrata hidrolo{ka sostojba, tehni~kata kondicija i na optimalnoto upravuvawe i koordinacija me|u hidro i termoelektranite. Nivoto na akumulaciite e na zadovolitelno nivo, {to e pri~ina pove}e za hidrocentralite, zaedno so termoelektranite, vo letniot period celosno da odgovorat na potrebite od elektri~na energija za tarifnite potro{uva~i (maloto stopanstvo i doma} instvata)”, veli Mir~e Kotevski, portparol na ELEM.

Energetskiot bilans za 2010 godina, pak, poka`uva deka vo juni, juli, avgust i septemvri godinava osumte hidrocentrali vo zemjava treba da proizvedat 272 gigavat~asovi struja. I od Upravata za hidrometereolo{ki raboti (UHMR) potvrduvaat deka, gledano od aspekt na hidrolo{kata sostojba na Makedonija, ne treba da ima uvoz na struja vo letnite meseci. “Akumulaciite se polni i }e ima voda za proizvodstvo na elektri~na energija. Ovaa godina e edna od podobrite koga stanuva zbor za hidrolo{kata sostojba vo Makedonija. Prespanskoto Ezero e na nivo koe posleden pat sme go imale nekade vo

1962 godina. I podzemnite vodi garantiraat vodosnabduvawe vo letnite meseci”, objasnuva Josif Milevski, rakovoditel na sektorot za hidrologija vo UHMR. Energetskite eksperti vo zemjava objasnuvaat deka za evropskite zemji zgolemenata potro{uva~ka na energija vo tekot na letoto e opravdana poradi golemite industriski kapaciteti. Nasproti toa, vo Makedonija od godina vo godina zna~itelno raste potro{uva~kata na energija, osobeno na elektri~nata, no ne i industriskoto proizvodstvo i `ivotniot standard na gra|anite. Od Makedonskiot centar za energetska efikasnost (MACEF) objasnuvaat deka pred 2001 godina Makedonija izvezuvala elektri~na energija, vo 2001 godina tro{ela kolku {to proizveduvala, za ve}e od 2002 godina da stane uvozno zavisna. “I vo idnina se o~eku-va da rastat uvozot i potro{uva~kata na elektri~nata energija, kako i cenata. Re{enieto e izgradba na novi kapaciteti za proizvodstvo na struja i primena na merkite za energetska efikasnost“, objasnuva Ognen Dimitrov od MACEF. Neizgradbata na novi kapaciteti za proizvodstvo na struja i slabata revitalizacija na postoe~kite, od edna strana, i rastot na potro{uva~kata, od druga strana, ja pravat Makedonija s$ pozavisna od skapata uvezena struja. Danokot na lo{ata energetska politika vo zemjava gra|anite go pla}aat preku s$ povisoka cena na strujata.

OP[TESTVO DOM BARA DA SE UREDAT GRANI^NITE PREMINI ZA TURISTITE

STIPE MESI] ]E GO KONTROLIRA GP MAVROVO

artijata Demokratska obnova na Makedonija (DOM) pobara od nadle`nite institucii da go podobrat vpe~atokot kaj turistite pri vleguvaweto vo zemjava do po~etokot na letnata turisti~ka sezona. Od DOM baraat da se uredat grani~nite premini, da se intervenira na patnata mre`a, da se podobri bezbednosta vo soobra}ajot, da se povede smetka za higienata vo prirodata, vo i

orane{niot hrvatski pretsedatel, Stipe Mesi}, najavuva deka za eden mesec najverojatno }e stane ~len na nadzorniot odbor na hrvatskata kompanija Ingra, koja, pak, e sopstvenik na makedonskata grade`na kompanija Mavrovo. Na poslednoto akcionersko sobranie na Ingra Stipe Mesi} bil predlo`en za nov ~len na nadzorniot odbor na kompanijata, pi{uvaat hrvatskite mediumi. Mesi}

okolu objektite, osobeno vo turisti~kite mesta, kako i da se podobri kvalitetot na turisti~kite uslugi. â&#x20AC;&#x153;Od Carinskata slu`ba informiraat deka pove}epati bile pobarani pari za rekonstrukcija na sanitarnite jazli na grani~nite premini, no ne im bile odobreni. Stanuva zbor za minimalna suma od 20.000-30.000 evra, so koja bi se rekonstruirale sanitarnite jazli na pette najfrekventni grani~ni

14.06.2010 preminiâ&#x20AC;?, izjavija od DOM i apeliraat do nadle`nite vladini institucii da se odobrat ovie minimalni sredstva. DOM gi povika nadle`nite i da gi is~istat divite deponii kaj Stra`a i vo selo Jan~e (op{tina Mavrovo-Rostu{e), koe funkcionira kako etnoselo, kako i da se postavat patokazi koi bi go olesnile dvi`eweto na turistite kon turisti~kite mesta i atraktivnite lokacii.

veli deka najdocna za eden mesec treba da ja donese odlukata dali }e ja prifati ponudenata pozicija vo hrvatskata kompanija Ingra, no potencira deka dokolku stane del od nadzorniot odbor na Ingra nema da bara plata, tuku }e volontiral. Od Ingra, pak, se nadevaat deka porane{niot hrvatski pretsedatel }e ja prifati nivnata ponuda, a negovite kontakti }e & pomognat na Ingra da go zgolemi prisustvoto na

pazarite vo Sredniot Istok. Inaku, hrvatskata kompanija Ingra vo 2008 godina ja kupi makedonskata grade`na kompanija Mavrovo. Edna godina podocna hrvatskite sopstvenici pobaraa ste~aj za Mavrovo, a raboteweto vo Makedonija odlu~ija da go prodol`at preku druga kompanija Mavrovo in`enering. Hrvatska Ingra vo 2008 godina ja kupi grade`nata kompanija Mavrovo za okolu 7,2 milioni evra.

EKSPERTSKI PREDUPREDUVAWA

]E BANKROTIRAME AKO NE ZAPRE ZGOLEMUVAWETO NA ADMINISTRACIJATA GABRIELA DELOVA delova@kapital.com.mk

olitizirana, partizirana, nestru~na i obemna e makedonskata javna administracija. Ako pod itno ne se reformira i namali, taa }e stane seriozna zakana za dràvnata kasa. Vakvata javna administracija moè da ja dovede dràvata do bankrot, zaklu~ija u~esnicite na debatata "Partisko-politi~koto vlijanie vo dràvata i javnata administracija" vo organizacija na Dràvnata komisija za spre~uvawe korupcija. Potrebno e namaluvawe na nejziniot obem, potrebna e Akademija za obuka na javnata administracija, dosledno sproveduvawe na zakonite i pogolema politi~ka volja, prepora~uvaat ekspertite na debatata za najproblemati~niot sektor vo zemjava, percepiran kako partiska ma{inerija na vladeja~kata struktura namesto kako javen servis za dobroto na gra|anite. Prviot antikorupcioner, voedno i moderator na debatata, Ilmi Selami, smeta deka javnata administracija vo Makedonija e zna~itelno partizirana i politizirana. Poradi toa Selami smeta deka pokraj doslednata primena na zakonskite odredbi, potrebno e i pogolemo vklu~uvawe na regulatornite tela preku inspekciski, antikorupciski i revizorski nadzori, so cel "politi~arite da ne bidat sopstvenici na mestata na javnata administracija, tuku sopstvenici na tie mesta da bidat posposobnite". "Celta na sekoj ~initel vo dràvata i vo op{testvoto treba da bide vo Makedonija da se postigne nivo na javna administracija koja }e moè da vlijae na politikata, a ne politikata da vlijae na javnata administracija. Toa ne moè da se postigne samo preku kontrola na zakonite i nivno dousovr{uvawe, tuku i preku kontrola na sproveduvaweto na tie zakoni. Imame dobri zakoni, solidna legislativa, no regulatornite tela, vklu~uvaj}i ja tuka i DKSK, treba da ~inat mnogu pove} e vo vr{ewe na inspekciski, antikorupciski, revizorski nadzor na procedurite na vrabotuvawe i unapreduvawe vo karierata", veli toj. Ministerot za pravda, Mihajlo Manevski, smeta deka se potrebni reformi vo javnata administracija, no ne se somneva deka proektite na koi vo momentot raboti Vladata }e pridonesat za nejzina

Ako itno ne se namali obemnata administracija, za koja se odvojuvaat

65% od buxetot, Makedonija naskoro }e se soo~i so bankrot, predviduvaat ekspertite i predlagaat konkretni merki za reforma departizacija i pogolema efikasnost. Spored Manevski, principot na kompetentnost i kontrola na raboteweto i transparentnosta na javnata administracija se najzna~ajnite principi za uspe{na administracija, a tokmu Zakonot za dr`avni slu`benici i noviot Zakon za javni slu`benici se vo nasoka na ispolnuvawe na tie principi. "Najzna~aen princip za uspe{na administracija e principot na kompetentnost i tuka jasno treba da se utvrdat kriteriumite za toa {to zna~i kompetentnosta i istite dosledno da se ispolnuvaat. Principot na transparentnost i otvorenost na javnata administracija e u{te eden zna~aen princip koj }e ja zgolemi efikasnosta na administracijata koja e servis za dobroto na gra|anite", poso~i Manevski. [TO SMETAAT EKSPERTITE "Vo Makedonija problemot so korupcija i partizacija na javnata administracija ne e nov, tuku toa e trend koj vo poslednite 7-8 godini zema golem zamav. Nesomneno e deka toa pretstavuva rakrana na koja poso~uvaat site izve{tai, pa duri i posled-

niot izve{taj od Evropskata komisija za 2008 godina", smeta dekanot na Pravniot fakultet, Bor~e Davitkovski. Toj problemite vo administracijata gi locira pred s$ vo zakonodavstvoto, a posebno vo Zakonot za dràvna administracija koj e izum i recept samo na Makedonija. Eden od osnovnite problemi e postoe~koto zakonodavstvo koe ostava prostor za diskreciono odlu~uvawe, {to vo najgolema mera pretstavuva edno od osnovnite àri{ta na korupcijata, poso~i Davitkovski. "Istraùvawata vo koi sum u~estvuval jas pokaùvasat deka 3.000-4.000 rakovodni slu`benici (dràvni sovetnici, sekretari..) se menuvaat vrz osnova na akti na sistematizacija {to gi donesuva samoto ministerstvo. Ova e izum koj samo Makedonija moè da go izmisli. Vo poslednite godini slu`benicite na rakovodnite funkcii se so sta` od 7-8 godni nasprema staòt naveden vo zakonskite odredbi, za razlika od onie koi se hierarhiski na ponisko nivo koi vo momentot imaat pogolem sta`. Toa e rezultat na restrukturirawata, odnosno izmisluvawata na novi sek-

tori so cel da se vrabotat partiskite vojnici i so toa namesto hierarhiski da se unapreduva, kaj nas se unazaduva", veli Davitkovski. Zatoa postoi ogromna potreba od toa da se isfiltiraat nadle`nostite i potrebata od t.n. tehni~ka decentralK

izacija, odnosno del od nadle`nostite na instituciite da se prefrlat na nedr`avni i privatni organi za koi e doka`ano deka se efikasni, smeta Davitkovski "Makedonija ima ogromna javna administracija za koja to~niot broj ne e utvrden i C

se {pekulira za 120 iljadi koj se regularni i okolu 2030 iljadi t.n. "dogovorci". Potrebna e itna reforma i namaluvawe na obemot na javnite slu`benici, bidej} i istite go optovaruvaat buxetot, poprecizno 65% od buxetot odat za plata za javnite slu`benici, {to mnogu realno moè da ja donese dràvata do bankrot", veli Davitkovski. Suad Mesini od Istraùva~kiot centar za gra|ansko op{testvo smeta deka golem problem za vakvata sostojba vo javnata administracija e nedostigot na ~uvstvo na regulatornite tela poaktivno da gi detektiraat i poso~uvaat vakvite nepravilnosti. "Politi~kite partii o~igledno nemaat ni{to drugo da im ponudat na svoite glasa~i, pa edinstvenata opcija {to im ostanuva e da im dadat pozicija vo javnata administracija. No, ona {to ne mi e jasno e kako vakvata situacija na nikoj ne mu smeta. Nikoj ne se oglasi od Agencijata za dràvni slu`benici poradi toa {to desetici iljadi lu|e bea vraboteni, a pritoa Agencijata i Ministerstvoto za finansii, koi treba da dadat soglasnost, bea zaobikoleni". Profesorot Jovan Jov~evski, pak, smeta deka e potrebno da se napravat realni opservacii i dlabinsko snimawe na sostojbite vo javnata administracija i vrz osnova na takvite izve{tai DKSK, zaedno so ostanatite regulatorni tela, poaktivno i poambiciozno da nastapat. O

JAVNA OBJAVA

I.br.2/10 (vrz osnova na ~len 46-b od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za izvr{uvawe "Sl. Vesnik na RM" br. 8 od 17.01.2008 god.) Izvr{itelot Pavel Toma{evski od Skopje, bul: Kuzman Josifovski â&#x20AC;&#x201C; Pitu br. 28-4/4, vrz osnova na baraweto za sproveduvawe na izvr{uvawe od doveritelot Dru{tvo za proizvodstvo, trgovija i uslugi MAKSIGNAL DOO od Skopje, so EDB 4030983258973 i sedi{te na ul. Dame Gruev br. 1, zasnovano na izvr{nata isprava MV TS br. 2084/09 od 08.10.2009 na Osnoven sud Skopje 2 Skopje, protiv dol`nikot ZATO Trgovsko dru{tvo za vrabotuvawe na invalidi za proizvodstvo i trgovija na sekundarni surovini DOO Skopje EDB 4030004513186 i sedi{te na bul. ABNOJ br. 102/5, a se odnesuva za dostavuvawe na Nalog za izvr{uvawe (vrz osnova na ~l.86 st.1 od Zakonot za izvr{uvawe) na den 11.06.2010 godina go

POVIKUVA

Dol`nikot ZATO Trgovsko dru{tvo za vrabotuvawe na invalidi za proizvodstvo i trgovija na sekundarni surovini DOO Skopje, zaradi dostava na nalog za izvr{uvawe (vrz osnova na ~l.86 st.1 od Zakonot za izvr{uvawe) I.br. 2/10 od 26.03.2010 godina VO ROK OD 3 (TRI) DENA, smetano od denot na poslednoto objavuvawe na ova javno povikuvawe vo javnoto glasilo. SE PREDUPREDUVA Dol`nikot ZATO Trgovsko dru{tvo za vrabotuvawe na invalidi za proizvodstvo i trgovija na sekundarni surovini DOO Skopje, deka vakviot na~in na dostavuvawe se smeta za uredna dostava i deka negativnite posledici koi mo`at da nastanat }e gi snosi samata stranka (dol`nik). Ovaa objava se smeta za PRVA, VTORA ..... [ESTA I Z V R [ I T E L: PAVEL TOMA[EVSKI

12 14.06.2010

KOMENTARI I ANALIZI

POJADOK SO DEN

MARIOVO – CENTAR ZA ALTERNATIVNA ENERGIJA zlevaweto na naftata vo Meksikanskiot Zaliv bez somnenie pretstavuva edna od najgolemite ekolo{ki katastrofi vo istorijata na ~ove{tvoto. Kone~niot bilans od ovaa ekolo{ka katastrofa ostanuva neizvesen vo ovoj moment. Iako izlevaweto zapo~na pred re~isi dva meseci, s$ u{te ne postoi re{enie za da se stavi pod kontrola. Naprotiv, pred nekoj den se zgolemija procenkite za dnevnite koli~ini koi se izlevaat od 20.000 do 40.000 bareli dnevno. Kompanijata koja e odgovorna za slu~ajot, Briti{ Petroleum (BP), momentaln o uspeva da sobere okolu 16.000 bareli od dnevnoto izlevawe, no toa, sepak, zna~i deka zna~itelni koli~ini ostanuvaat vo Meksikanskiot Zaliv. Politi~kiot pritisok vrz BP e re~isi bez presedan. Samo vo prethodnite dve nedeli pretsedatelot na SAD, Barak Obama, kako i ~lenovi na negovata vlada, izjavija, me|u drugoto, deka izvr{niot direktor na BP treba da dobie otkaz, BP treba da ja eliminira svojata redovna godi{na dividenda i da za{tedi pari za da ja plati ekolo{kata {teta, kako i deka BP treba da im plati ot{teta na site kompanii koi sega ne moàt da vr{at istraùvawe za novi nao|ali{ta na nafta vo moreto poradi {estmese~nata zabrana koja be{e naloèna od Obama pred nekoja nedela. Pod vakvi okolnosti be{e jasno deka akciite na BP }e bidat masakrirani na me|unarodnite berzi i toa i se slu~i. Od po~etokot na ovaa kriza, na 20 april akcijata na BP vo eden moment padna za re~isi 50% pred malku da se zgolemi i momentalno e 40% pod

cenata pred izlevaweto. No, u{te podramati~no e {to ne e mal brojot na analiti~ari koi predupreduvaat deka BP moè da zavr{i vo bankrot, vo zavisnost od toa kolku dolgo }e trae izlevaweto i koj }e bide kone~niot pristap na vladata na Obama pri baraweto ot{teta od BP. Event ualniot bankrot na BP, edna od najgolemite nafteni kompanii vo svetot, bi bil neverojaten ishod koj ve~no }e ja promeni globalnata naftena industrija.Li~no, ne o~ekuvam deka BP }e zavr{i vo bankrot, me|utoa sum prili~no siguren deka ovoj slu~aj }e bide katalizator za revolucionerna dolgoro~na promena vo globalnata politika za energija. Se razbira, naftata }e os tane glaven izvor na energija u{te dolgi godini. No, po ovaa kriza, li~no smetam deka globalnata politika za energi ja, predvodena od Amerika, zna~itelno }e se promeni na dolgoro~en plan. Erata na evtina nafta e zasekoga{ zavr{ena. Pred deset godini barel ~ine{e 12 dolari, vo sredinata na 2008 godina be{e 147 dolari, a momentalno, poradi globalnata ekonomska kriza, se dviì okolu 75 dolari. Na srednoroe~en i dolgoro~en plan naftata moè da odi samo vo eden pravec, a toa e nagore. Ve}e ne e pra{awe dali naftata }e otide na cena od 200 dolari na barel, tuku koga }e se slu~i toa. Vremeto na alternativnata energija doa|a na golema vrata. Ova }e dojde do izraz po zavr{uvaweto na izlevaweto na nafta vo Meksikanskiot Zaliv, a posebno po celosnoto zazdravuvawe na globalnata ekonomija i kone~not izlez od recesijata.

srednoro~en i dolgoro~en plan naftata moè da Na odi samo vo eden pravec, a toa e nagore. Ve}e ne e pra{awe dali naftata }e otide na cena od 200 dolari na barel, tuku koga }e se slu~i toa. Makedonija e blagoslovena so golemi prazni prostori, kako Mariovo, i golem broj son~evi denovi sekoja godina. Mariovo - centar za alternativna energija, kade {to dràvata }e dodeli golemi zemji{ni parceli na dolgoro~no koristewe za otvorawe farmi za solarna i veterna energija, bi bil odli~en po~etok na patot da staneme regionalni lideri vo alte-rnativnata energija Alternativnata energija, koja momentalno obezbeduva okolu 7% od vkupnata globalna potro{uva~ka na energi ja, }e dobie ogromen stimul za razvoj. Solarnata, veternata i geotermalnata energija sega se me|u najva`nite izvori na alternativna energija. No, ima i drugi potencijali za alternativna energija koi se nade`ni i koi bi do{le do izraz dokolku pogolemi sumi po~nat da se investiraat vo istraùvawe i razvoj. Tokmu toa }e po~ne da se slu~uva vo narednite nekolku godini. Energetskiot sektor vo Republika Makedonija e vo ekstremno lo{a sostojba. Kako prvo, stepenot na zavisnost od uvoz na energija e ekstremno visok. Makedonija ja uvezuva vkupnata potro{uva~ka na nafta i gas i okolu 30% od vkupnata potro{uva~ka na struja, {to rezultira{e so odliv na stotici milioni evra od makedonskata ekonomija samo vo poslednata decenija. Investiciite vo postoe~kite energetski kapaciteti se minimalni, a istovremeno e vlo{ena tehni~kata podgotvenost na postoe~kite termoelektrani. Vo poslednite 20 godini investiciite

vo izgradba na novi kapaciteti za proizvodstvo na elektri~na energi ja (termo ili h idrocentrali) se nezna~ajni. Ne postoi dràvna strategija i politika za liberalizacija na sektorite za distribucija i proizvodstvo na elektri~na energija so cel da se zgolemi doma{noto proizvodstvo na energija, da se podobri kvalitetot na uslugite kon krajnite korisnici i da se ovozmoì konkurencija vo dvata sektori. Kone~no, investicii vo alternativnata energija, kako {to se solarnata, veterot i biolo{koto gorivo, re~isi voop{to ne postojat. Najgolemite ekonomski pridobivki, bilo za poedinec ili za naci ja, doa|aat vo momenti koga moème da procenime trendovi koi se slu~uvaat okolu nas i da bideme me|u prvite koi }e se priklu~at na trendot. Na Republika Makedonija & e neophodna energetska politika koja }e izleze vo presret na drasti~no zgolemenata potro{uva~ka na energija od alternativni izvori vo narednite decenii. Za po~etok, neophodno e da se napravi seriozna analiza na kapacitetot na na{ata dràva

DEN DON^EV ekonomski analiti~ar

za proizvodstvo na alternativna energija, po {to treba da sledu va donesu vawe na dolgoro~na dràvna strategija za alternativna energija. Vladata treba da se stremi da donese vakva strategija, poddràna od site politi~ki partii koi momentalon o se nao|aat vo Sobranieto, kako i od site drugi relevantni politi~ki strukturi, so cel da im se dade sigurnost na doma{nite i na s transkite inves titori d eka s trategijata i politikata, barem vo ovaa sfera, nema da se menuvaat, nezavisno koja partija e na vlas t. Makedoni ja e blagoslovena so golemi prazni pros tori, kako Mariovo, i golem broj son~evi d en ovi sekoja godina. Mariovo - centar za alternativna energija, kade {to dràvata }e dodeli golemi zemji{ni parceli na dolgoro~no koristewe za otvorawe farmi za solarna i veterna energi ja, bi bil odli~en po~etok na patot da staneme regionalni lideri vo alternativnata energija.

KORPORATIVNO UPRAVUVAWE

VNATRE[NA REVIZIJA – IDNINATA NA PROFESIJATA oslednite 18 meseci bea osobeno te{ki za profesionalnite vnatre{ni revizori. Verojatno }e se navra}ame na ovie vremiwa kako na najte{ki vo na{ite profesionalni karieri, istakna Ri~ard âmbers, pretsedatel i generalen izvr{en direktor na Institutot na vnatre{ni revizori, vo svojata analiza za te{kata sega{nost i svetlata idnina na profesijata.Ri~ard âmbers dojde na najvisokata izvr{na pozicija na ovaa svetska asocijacija vo januari 2009 godina. Vo svojata funkcija toj e odgovoren za rabotata na centralata na asocijacijata i za menaxirawe na rabotata na postojano vrabotenite. âmbers, zaedno so pretsedatelot na Odborot na direktori na Institutot, Gunter Megender, se portparoli na institucijata. Dvajcata imaat golemi o~ekuvawa za idninata na vnatre{nite revizori.Spored âmbers, vnatre{nite revizori treba silno da ja zgrap~at mo`nosta {to im se dava po prviot, i site se nadevaaat, posleden bran na ekonomska kriza. Denes, koga regulatorite zapo~nuvaat da im davaat formalni odgovornosti na odborite na direktori za upravuvawe so rizicite vo kompaniite, âmbers smeta deka vnatre{nite revizori treba da se nametnat kako najpovikana funkcija vo kompaniite za obezbeduvawe na konsultantski uslugi i uslugi na uveruvawe za kontrola na integritetot na sistemite za upra-

vuvawe so rizici. Ova e zatoa {to nema druga funkcija vo koja bilo ko-mpanija {to obezbeduva kombinacija na nezavisnost i objektivnost so dlabinsko poznavawe na kompanijata. Rizicite so koi denes se soo~eni kompaniite se dramati~no razli~ni od rizicite koi bea aktuelni do pred nekolku godini. Poznatite rizici kako izmama, nedostatok na sinxirot na dostavuvawe i kontrola na tro{ocite, sekoga{ }e bidat vo fokusot na interes vo vreme na koja bilo recesija. No, ovaa kriza poso~i drugi oblasti vo koi vnatre{nata revizija treba da dodade vrednost – na primer: koi se rizicite {to stojat na patot na donesuvawe biznis-odluki ili formulirawe na strategiite? Dali, od druga strana, kulturata na menaxmentot vo kompanijata obezbeduva nejzin odr`liv i dolgoro~en uspeh? Dali organizaciite dizajniraat i sproveduvaat takvi kontroli koi se vo soglasnost so novite o~ekuvawa na odr`livost na `ivotnata sredina? Novite rizici i vklu~uvaweto na vnatre{nata revizija vo obezbeduvaweto na uslugi za uveruvawe za integritetot na sistemite za upravuvawe so rizici baraat novi profili na vnatre{ni revizori. Vo vremeto koga vnatre{nite revizori bea fokusirani na finansiskite kontroli, vnatre{nata revizija vrabotuva{e golem broj profesionalni smetkovoditeli. No, koga fokusot na vnatre{nata revizija se svrte kon ocenkata na operativnite,

strategiskite ili biznis-rizicite, vnatre{nata revizija mora{e da go pro{iri opfatot na fokusot. I vnatre, vo profesijata, i od strana na menaxmentot, se pojavuvaat povici koi baraat vnatre{nite revizori dlabinski da go razbiraat biznisot na organizaciite vo koi rabotat. Ovie povici baraat nova struktura na vnatre{na revizija – razli~ni profili na revizori kako postojano vraboteni vo organizacijata, kako kratkoro~ni “gostirevizori” ili kako obezbeduva~i na nadvore{na poddr{ka preku nadvore{ni obezbeduva~i na uslugi. Najva`no e da se ostane kreativen vo nao|aweto na soodvetni odgovori na potrebite na kompaniite. Vnatre{nite revizori sega treba da govorat jasno i da pi{uvaat uverlivo. Zatoa {to kolku pove}e }e bidat podgotveni da dodavaat vrednost, tolku pove}e resursi }e bara nivnata rabota. Tie }e treba da im objasnat na menaxerite deka mo`at da bidat od golema pomo{ vo identifikuvaweto na rizicite so koi se soo~uva kompanijata i da sovetuvaat za soodvetnite kontroli na tie rizici. No, vo isto vreme, vnatre{nite revizori ne treba da ja prezemaat obvrskata za upravuvawe so rizicite. Toa i ponatamu ostanuva rabota na menaxmentot. I toa e pravilen pristap koj e podobar i za menaxerite i za revizorite. Isto taka, prepora~livo e vnatre{nite revizori da oberat del od toa {to ^ambers go narekuva

“nisko-vise~ki plodovi” koi lesno se dofa}aat, a koi nosat rezultati, mereni so, za menaxmentot va`nite, finansiski za{tedi. Na primer, revizija na doslednoto sproveduvawe na dogovorite, na postoeweto izmama od strana na dostavuva~ite, na pla}aweto na dopolnitelno rabotno vreme ili, pak pla}awata, za ITinfrastruktura. Vakviot vid najosnovni aktivnosti koi obezbeduvaat za{tedi mnogu verojatno deka }e im ovozmoàt na menaxerite da ja vidat vrednosta na vnatre{nata revizija i }e bidat vetar vo revizorskite krila za da moàt da obezbeduvaat visokostrate{ki uveruvawa za kompanijata. Ova se klu~nite fokusi {to }e gi promovira Institutot na vnatre{ni revizori vo vreme na mandatot na Megender i âmbers. Megender ja izbra devizata “Oformuvaj}i ja idninata” za tema na svojot mandat vo 2010-2011 godina koga }e bide na ~elo na Odborot na direktori na Institutot. Toj veruva deka ovaa deviza ja izrazuva postavenosta na vnatre{nite revizori kako va`na sila koja e celosno podgotvena da go donese dene{niot biznis na vistinski kolosek i celosno da gi iskoristi mo`nostite koi gi nudat novite tehnologii, so cel da se napravi pozitivno vlijanie vrz globalnata ekonomija. Vakviot pristap, zaedno so riskocentri~niot pristap na vnatre{nata revizija elaboriran od âmbers, se nasokite na razvoj na profesijata vo naredniot srednoro~en period.

KIRIL NEJKOV Rakovoditel na Proektot za korporativno upravuvawe na Me|unarodnata finansiska korporacija (IFC) vo Makedonija

Poslednite 18

meseci bea osobeno te{ki za profesionalnite vnatre{ni revizori na globalen plan. Verojatno tie }e se navra}aat na ovie vremiwa kako na najte{ki vo nivnite karieri. Sepak, pred profesijata ima dobra idnina dokolku taa pravilno se postavi pred odborot na direktori i pred menaxmentot

KOMENTARI I ANALIZI

14.06.2010

KOMENTAR

PRI OÎ SLEPI, PRI U[I GLUVI ri o~i slepi, pri u{i gluvi! Tokmu vakva e sostojbata so javnata administracija vo zemjava. Nesinhronizirana, nekoordinirana, neproduktivna, partizirana. Javnata administracija, koja po definicija treba da pretstavuva efikasen i profesionalen servis za dobroto na gra|anite, kaj nas pretstavuva mesto za vrabotuvawe partiski vojnici na vladeja~kite partii. Preporakite za nejzina departizacija, profesionalnost i efikasnost ostanuvaat samo prazni zborovi na koi nikoj ne im dava zna~ewe. Nitu na vlasta, nitu, pak, na opozicijata, koja nekoga{ bila na vlast, im odgovara namaluvaweto na administrativcite, bidej}i toa e edinstvenoto mesto koe moàt da im go ponudat na svoite "verni" glasa~i i aktivisti. Tokmu toa e i pri~inata za problemot so glomaznata i neefikasna administracija, vistina za koja se svesni site, ama mol~at pred pogubnata realnost. I pokraj preporakite od ekspertite i me|unarodnata zaednica za neophodnosta od reformirawe na ovoj sektor (~itaj negovo ~istewe od partiskite kadri), Makedonija ostanuva edinstvena zemja vo koja dràvata se pojavuva kako najgolem raboto-

dava~. Taka proceni USAID. U{te postra{no e {to nikoj ne obrnuva vnimanie nitu na faktot deka 65% od buxetot se odvojuvaat za platite na administrativcite, koi

Robert Zelik e ~ovek na kogo i Belata ku}a mu se obra}a koga ima problem. Koga stana pretsedatel na Svetskata banka vo 2007 godina, doverbata vo bankata be{e razni{ana, a nejzinata rabota padna na najnisko nivo poradi problemite na negoviot prethodnik, Pol Volfovic. Negovoto iskustvo vo ekonomijata go napravi dostoen kandidat za prv ~ovek na Svetskata banka, koja obezbeduva finansiska pomo{ za zemjite vo razvoj otkako golemata panika poradi recesijata ja donese ekonomijata vo kolaps

vetskata banka dostigna rekordno nivo na kreditirawe na pogodenite ekonomii i ima obvrski od 120 milijardi dolari. No, i pokraj toa {to e napraveno, dlaboko sum zagrièn za izgledite vo ekonomijata, osobeno vo Evropa. Svetskata banka ima va`ni klienti vo Jugoisto~na Evropa, me|u koi se i Romanija, Bugarija, Makedonija i Srbija, site pogodeni od problemite vo gr~kiot bankarski sektor. Ako gr~kite banki ne moàt da prodolàt da rabotat i da kreditiraat, }e se slu~i kontrakcija. Zatoa nie rabotime za da im pomogneme so finansiska pomo{, za da bidat polikvidni i da nema negativen efekt vrz zemjite od Jugoisto~na Evropa. Edna od moite najglavni zada~i vo London e da gi nateram Dejvid Kameron i koalicionata vlada da gi odràt nivnite vetuvawa za nivoto na me|unarodna pomo{ za buxetot na Svetskata banka. Velika Britanija, koja godinava ima predvideno da potro{i okolu 6,2 milijardi funti za pomo{ na drugi zemji, e najgolemiot sorabotnik na Me|unarodnoto zdruènie za razvoj -

GABRIELA DELOVA delova@kapital.com.mk

ne produciraat nikakvo dobro za gra|anite ili dràvata, a realno moàt da pridonesat za bankrot na i onaka slabata i nerazviena ekon omi ja. So ogled na vakvata sostojba, moème da se nadevame samo na dve scenarija. Ili }e se najde nekoj {to }e smogne sila i }e ja reformira ovaa glomazna slu`ba, ili }e se pravime pri o~i slepi i }e gledame kako poleka, no sigurno dràvata odi vo bankrot.

STARA FINTA ZA NOVA BUDALA! ledate parlament. Sednicata e pri kraj, raste tenzijata me|u pratenicite, a i va{ata nervoza od nesu{tinskite prateni~ki raspravi. I samo {to zavr{il prenosot od Sobranie, namesto da se smirite ete vi pogolema nervoza. Sam vi se menuva znakot na programata vo desniot agol. Ne pani~ete, ne vi e rasipan televizorot! Toa e samo finta na "umovite" na MRTV! Koga rabotat "legalno", stoi znakot Sobraniski kanal, a koga vr{at "nelegalni" prenosi, toga{ se potpi{uvaat MRT, kanal {to ne postoi! Toa vi e isto kako da se pojavite na aerodrom so falsifikuvani dokumenti, ili u{te polo{o, da barate avionski bilet koga ne poseduvate paso{. Ako se pra{uvate zo{to e potreben tolku slikovit pristap za da se pretstavi problemot, }e vi ka`am. Zatoa {to ostana samo u{te ovoj na~in za da im se nacrta na nadle`nite (ako voop{to postojat nadle`ni) deka postoi problem, i toa golem! Evropskata komisija i Sovetot za radiodifuzija denovive se mislat koj prv da reagira, no verojatno ne se vo-

ZAGRI@EN SUM ZA EKONOMIJATA VO EVROPA

dat od pogovorkata "Koj prevari, toj tovari". I dod eka vlas ta i opozicijata si ja prefrlaat topkata za toa vo ~ie vreme po~nal da tone javniot servis, dodeka vie go podgotvuvate

VIKTORIJA MILANOVSKA milanovska@kapital.com.mk

televizorot za na majstor, od MRTV si velat: "Stara finta-nova budala"! Taka verojatn o im proa|a i fintata so noviot znak za kanalot koj emituva programa na albanski jazik, na koj ne stoi oficijalnoto logo na kompanijata MTV, tuku TVM, koe nikomu ne mu e poznato. Verojatno, povtorno stanuva zbor za nekakov si premol~en partiski dogovor.

filijala na Svetskata banka, koja dava zaemi na najsiroma{nite zemji vo svetot. Ideite na Endru Mi~el, sekretar za me|unaroden razvoj, i na vladata, kako celina, se na ista linija so ona {to jas se obiduvam da go napravam. Fokusot treba da bide na parite kako vrednost i na sledeweto na rezultatite i na transparentno-sta. Ne veruvam deka po-stoi razlika me|u celite za koristewe na razvojniot buxet za nacionalna sigurnost i ona {to Svetskata banka ve} e go pravi. Jas, li~no, mislam deka ova e manipulira~ko pra{awe. Rabotam vo Avganistan, Haiti, Liberija, Siera Leone. Bezbednosta, ekonomijata i vladeeweto se tesno povrzani, taka {to ne znam kako }e se razviva Avganistan bez garantirana bezbednost. Sosema iskreno, ako vo fokusot vi se samo problemite za nadminuvawe na siroma{tijata i za sozdavawe ekonomski rast, kako }e go ostvarite toa ako ne funkcionira pravoto? Se postavuva i pra{aweto, ako e toa taka, toga{ zo{to Svetskata banka i ponatamu pozajmuva pari za

razvieni ekonomii, kako {to se Indija i Kina. Prihodite vo Indija s$ u{te se niski. Toa e zemja kade {to moète da posetite pet vekovi vo edna nacija. Imate ekstremna siroma{tija i okolu dve tretini od lu|eto ìveat so dva dolari na den. Koga stanuva zbor za Kina, sumite {to sega se pozajmuvaat se minimalni. Ovie pari ne & se potrebni na Kina. No, so parite nie prenesuvame i znaewe. Tie gi koristat na{ite proekti za da go razvijat iskustvoto. Okolu 80% od na{ata rabota tamu sega e povrzana so razvojot na ìvotnata sredina. Osnovna uloga na Svetskata banka ve}e ne e samo donacija za zemjite vo razvoj. Polovina od pridonesite vo Svetskata banka gi dobivame od zemjite vo razvoj. Nivniot input od pet milijardi dolari, dogovoren na proletnite sostanoci na bankata vo Va{ington, za pet do {est godini stanuva pogolem od devet milijardi dolari. Zemjite vo razvoj sega imaat 47% od glasovite. Ima {to da se nau~i od novite pazari. Minatiot mesec najm-

ROBERT ZELIK pretsedatel na Svetskata banka

nogu se zboruva{e za fiskalna konsolidacija. Va{ington prave{e rebalans na buxetot, a Germanija i [panija prezedoa silni merki za {tedewe i namaluvawe na tro{ocite. No, od ovaa gledna to~ka, toa ne e dovolno. Toa treba da se kombinira so strategii koi }e obezbedat rast bez tro{oci. Ekonomiite kako Avstralija, Singapur, Malezija ili Koreja priznaa deka doa|aat te{ki vremiwa. No, nivnoto te{ko iskustvo vo devedesettite ve}e im go pokaà patot kako da se odnesuvaat vo kriza, a, sepak, da ostvarat pozitivni ekonomski rezultati. Ne veruvam deka se potrebni buxetski namaluvawa na tro{ocite i, od druga strana, zgolemuvawe na parite za ekonomski rast. Se pla{am deka krizata so dràvnite dolgovi moè da izleze od kontrola. Lu|eto se zagrièni deka Evropa }e treba da se odnesuva isto kako {to kataliziraa SAD vo 2008 godina na po~etokot od krizata.

14 14.06.2010

FEQTON

FELJTON-47 Golemiot svetski proizvoditel na avtomobilski komponenti i oprema za energetska efikasna izgradba na objekti, koj ima svoja fabrika i vo Makedonija, poleka se oporavuva od recesijata. Brojkite za prviot kvartal vetuvaat podobar zavr{ok na 2010 godina, a Xonson Kontrols e postojano vo potraga i po novi akvizicii IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

zminatava decenija vrabotenite vo Xonson Kontrols po edna{ godi{no zemaat u~estvo vo t.n. Vision Week (Nedela na vizijata), ednonedelna serija na diskusii {to se odvivaat na pove}e od 1.000 lokacii na kompanijata niz cel svet. Tie u~at i razmenuvaat idei za toa kako da se podobri vrednosta {to im ja nudat na svoite potro{uva~i. Mnogu od tie klienti – od proizvoditeli na avtomobili do grade`ni kompanii – isto taka u~estvuvaat vo ovie sesii, opi{uvaj}i kakvo e nivnoto iskustvo so toa {to go dobivaat od Xonson Kontrols. Potoa, niz ponatamo{ni diskusii i aktivnosti, vrabotenite na Xonson Kontrols go elaboriraat ona {to go pribrale kako povratna reakcija od svoite klienti i

“KAPITAL” PRODOL@UVA SO SERIJALOT-STORII ZA TOA KAKO NAJGOLEMITE BIZNIS - UM UMOVI NA PLANETAVA GI PODGOTVIJA SVOITE STRATEGII ZA BORBA PROTIV GLO GLOBALNATA KRIZA. PROÎTAJTE ZA TOA KAKVI ÊKORI PROTIV EFEKTITE O OD RECESIJATA PREZEDOA ÊLNICITE NA SVETSKITE BANKARSKI I INVESTIC INVESTICISKI GIGANTI I KORPORACII OD VOL STRIT, NO I [TO SOVETUVAA POZNAT POZNATI BIZNIS - TEORETIÂRI VO TAA NASOKA

SVETSKITE BIZNIS - LIDERI PROTIV KRIZATA: STIVEN ROL, XONSON KONTROLS

POSTOJANO VO POTRAGA PO NOVI AKVIZICII predlagaat na~ini kako ponatamu da se podobrat nivnite proizvodi, uslugi, no i informaciite {to edni na drugi si gi dostavuvaat vo ramki na kompanijata. Taka be{e i ovaa godina, taka i minatata. Xonson Kontrols e golem svetski proizvoditel na delovi i akumulatori za avtomobilskata industrija, kako i oprema i uslugi za energetski efikasna gradba na komercijalni, stanbeni i dràvni objekti. Kompanijata, so sedi{te vo Milvoki, SAD, ostvaruva godi{ni proda`bi od pove}e od 30 milijardi dolari i ima svoi kapaciteti na 1.300 lokacii niz svetot, me|u koi i edna fabrika vo Makedonija, {to po~na so rabota pred dve godini. Vo 2008 godina Stiven Rol, kompaniskiot glaven izvr{en direktor, zabeleà znaci za nevoljata {to doa|a{e. Rol zabeleà i deka avtomobilskite i grade`nite pazari po~naa da pa|aat. “Sigurni bevme deka po~nuva kriza”, veli Rol. Moèbi }e be{e razbirlivo toj i negoviot tim na menaxeri da ja otkaàt “Nedelata na vizija” minatata godina, koga imaa mnogu poprioritetna zada~a: da ja spasuvaat kompanijata od eventualnite razorni posledici na namalenata pobaruva~ka, koja dojde kako rezultat na toa {to av-

STIVEN ROL-”Va`no e sekoj vraboten da ja sogleda vrskata me|u toa {to go pravi i ona {to go iskusuvaat potro{uva~ite, deka sekoj od niv ima vitalna uloga vo taa vrska i zadovolstvoto na klientite” tomobilskite kompanii zabeleùvaa s$ pomali proda`bi i go namaluvaa svoeto proizvodstvo. No, toa }e be{e vo sprotivnost so biznisprincipite na Xonson Kontrols i nivnata kompaniska kultura. Rol, koj e i pretsedatel na upravniot odbor na kompanijata, veli deka koga se pojavil predlogot ovoj nastan da se otkaè na menaxerskiot tim ne mu trebale pove}e od 30 sekundi za da se sloì deka “Nedelata na vizija” im pomaga na vrabotenite da sfatat {to e najva`noto za kompaniskiot biznis-uspeh. “Vsu{nost, ako ima{e najpogodno vreme za “Nedela na vizija” toa be{e tokmu toga{, srede kulminacijata na ekomomskata kriza. Vo takvi okolnosti nie im trebavme na na{ite kupuva~i pove}e od koga bilo za da im dokaème deka dobivaat kvalitetni proizvodi i uslugi. Apsolutno e vitalno za nas vrednostite {to im gi ispora~uvame da bidat na kolku {to e mo`no poefikasen i poefektiven na~in”, veli Rol.

“NEDELATA NA VIZIJA” DADE REZULTATI So ogled na toa deka klientite na Xonson Kontrols se soo~uvaa sekoj so svoite te{kotii vo biznisot, brzo se donese odluka “Nedelata na vizija” 2009 godina da se posveti na zasiluvaweto na zadovolstvoto kaj potro{uva~ite. “Samo 10-15% od na{ite vraboteni se soo~uvaat direktno so potro{uva~ite”, veli Rol. “No, fokusot kon na{ite potro{uva~i zna~i da se ispitaat ubavo site interakcii {to se slu~uvaat i vo kompanijata. Va`no e sekoj vraboten da ja sogleda vrskata me|u toa {to go pravi i ona {to go iskusuvaat potro{uva~ite, deka sekoj od niv ima vitalna uloga vo taa vrska i zadovolstvoto na klientite”, veli Rol. Prvi~nite efekti od ovaa inicijativa vo Xonson Kontrols pokaàa deka “Nedelata na vizija” ne bila popusto organizirana. Anketata me|u vrabotenite pokaàla deka 68% od niv izjavile deka “Nedelata na vizija” go podobrila nivnoto razbirawe za toa {to zna~i efektivno opsluùvawe na klientite. Svesnosta za organizaciskata kultura bila vo golem obem zgolemena, zatoa {to stotici operativni, proda`ni i marketingtimovi gi spodelile svoite iskustva i planovi. Efektite od ovie inicijativi vo ramki na Xonson Kontrols se gledaat i preku podobrenite rezultati na kompanijata vo vtorata polovina na 2009 godina i prviot kvartal godinava. Kompanijata ja podobri svojata prognoza za zarabotkata vo fiskalnata 2010 godina otkako prikaà podobri rezultati od o~ekuvawata vo prviot kvartal. Prviot ~ovek na kompanijata istakna

deka pogolemoto proizvodstvo na avtomobili vo Severna Amerika i Evropa gi zgolemi nara~kite za avtomobilski sedi{ta, enterierski komponenti i akumulatori, a zabeleàni se i znaci na oporavuvawe vo potro{uva~kata na oprema za gradewe na energetski efikasni zgradi. “Ova ni dava samodoverba deka kako {to }e izminuva godinata }e se podobruvame s$ pove}e”, veli Rol. Xonson Kontrol izvle~e korist od drasti~noto namaluvawe na tro{ocite {to go napravi za vreme na recesijata, koja gi dovede golemite avtomobilski proizvoditeli vo SAD pred bankrot. Kompanijata, isto taka, go zgolemuva svojot pazaren udel i zaradi toa {to nekolku golemi konkurenti bankrotiraa vo 2009 godina, dodeka avtomobilskite proizvoditeli, nivnite glavni kupuva~i, pravea golemi kratewa na tro{ocite. Rol veli deka kompanijata }e bara mo`nosti za novi akvizicii vo site tri segmenti kade {to raboti, kako {to e, na primer, ponudata od 1,25 milijardi dolari za prezemawe na firmata Visteon koja proizveduva enterierski delovi i elektronika za avtomobili. Visteon prvo ja odbi ponudata, no od Xonson Kontrols pred nekolku dena izjavija deka ne se otkaùvaat od svojata namera za prezemawe. “Ova nema da bide edinstven obid za kupuvawe na druga kompanija {to go pravime godinava. Vnimatelno sledime {to se slu~uva na pazarot i kade s$ moè da izvle~eme korist za na{iot biznis”, veli Rol.

KOMPANII & PAZARI 15

14/JUNI/2010 MAKEDONSKITE KOMPANII I PADOT NA EVROTO

KOJ ]ARUVA, A KOJ GUBI? Najgolem }ar, se razbira, imaat kompaniite {to izvezuvaat vo dolari, kako {to e rudnikot za bakar Bu~im. Onie, pak, {to uvezuvaat surovini vo dolari, a izvezuvaat isklu~ivo vo evra, se najpogodeni od pa|aweto na evroto vo odnos na dolarot

1,55 1,5

1,45

1,41

1,43

1,45

1,48

1,50 1,44

1,40

1,4

1,36

METODI PENOVSKI penovski@kapital.com.mk

akedonskite proizvodni kompanii {to uvezuvaat inputi vo dolari, a izvezuvaat proizvodi vo evra se najpogodeni od pa|aweto na evroto vo odnos na dolarot. Onie {to izvezuvaat i uvezuvaat vo evra nemaat nitu }ar, nitu zijan od pa|aweto na evroto, zatoa {to negovata vrednost vo odnos na denarot e fiksno vrzana, pa taka koli~inata na denari {to treba da ja dadat za da kupat evra so cel da uvezat ne im se menuva. Isto kako i koli~inata na denari {to ja dobivaat koga }e gi prodadat evrata {to gi zarabotile od izvoz. “Na{ite nabavki na surovini prete`no gi vr{ime vo evra, a i pogolemiot del na izvozot ni e vo evra”, veli Savka Dimitrova, direktorka na konditorskata fabrika Evropa od Skopje. Taa dodava deka mala koli~ina na uvozot ja pla}aat vo dolari, a imaat mal izvoz vo SAD. “Od dolarite {to ni pristignuvaat na deviznata smetka vedna{ davame nalog da se vr{at pla}awa za uvezenite surovini vo istata valuta, taka {to tuka sme vo nekoja ramnote`a, {to zna~i padot na evroto vo odnos na dolarot nema nekakvo pozna~ajno vlijanie vrz na{eto rabotewe”, objasnuva Dimitrova. Za razlika od odnosot evro/denar koj e fiksen, odnosno ima nekoi nezna~itelni fluktacii, odnosot dolar/denar e fluktuira~ki. Poradi toa treba da se pravi razlika me|u odnosot evro/dolar na svetsko nivo i odnosot evro/denar, odnosno dolar/denar. Kaj prviot odnos imame stabilen kurs, dodeka kaj odnosot dolar/denar imame fluktuacii koi se pod vlijanie na dvi`ewata na svetsko nivo. Onie kompanii koi plasiraat proizvodi vo dolari kako valuta sega imaat benefit. Takov e primerot na Bu~im, koj go izvezuva celoto svoe proizvodstvo na bakar vo dolari, pa direktorot na kompanijata, Nikolaj~o Nikolov, veli deka vo momentov tie se dobitnici od rastot na dolarot vo odnos na evroto i na denarot. Onie kompanii, pak, {to sega treba da vr{at pla}awa kon stranstvo vo dolari, se vo mnogu lo{a pozicija dokolku predvreme ne se za{titile. A, onie koi pred 3 meseci kupile dolari za da platat pobaruvawe vo

1,35

1,33

1,31

1,3 1,25 1,20

1,2 1,15 Juni 2009

Juli 2009 Avgust 2009 Septemvri 2009

stranstvo koe dostasuva so sega{na valuta imaat benifit vo pogled na razlikata me|u cenata na valutata koja toga{ ja platile i sega{nata cena na dolarot, {to bi bilo negativno dokolku imavme sprotivna situacija, odnosno dokolku cenata na dolarot pa|a{e. Poradi vakvata korelacija, najgolema polza }e imaat onie kompanii koi vr{at uvoz vo evra, a izvozot go pravat vo dolari. “Vo princip, izvoznicite koi plasiraat proizvodi na stranskiot pazar vo dolari vo start imaat odredeno ceni po koi bi gi plasirale istite. Poradi toa sega tie imaat pogolema zarabotka, pri {to koristej}i ja vakvata situacija vo pogled na rastot na dolarot mo`at da gi ostavat istite ceni i da zarabotuvaat pove} e ili, pak, da gi namalat istite so cel da bidat pokonkurentni”, veli Pandele Pandeleski, izvr{en direktor na Eurotabak. Od aspekt na makedo-nskata ekonomija, a so ogled na toa deka denarot e fiksno vrzan za evroto, poevtinuvaweto na evroto }e go poevtini doma{niot izvoz nadvor od evrozonata, {to kako kraen efekt bi bilo korisno za kompaniite koi izvezuvaat nadvor od istata, odnosno benefit za kompaniite koi vr{at naplata na svojot izvoz vo drugi valuti. SLABOTO EVRO ]E GI ZAJAKNE EKONOMIITE OD EVROZONATA Od fiskalnata disciplina koja }e bide nametnata kako zadol`itelna sostojba i kako del od spasuva~kiot paket na zemjite od evrozonata koi }e zapadnat vo dol`ni~ka kriza, spored ekspertite, najgolema korist }e imaat evropskite ekonomii. Benefitite nema da se sostojat samo vo poevtinuvawe na nivnite

Oktomvri 2009

Noemvri 2009

proizvodi i surovini koi }e go lansiraat nivniot izvoz, tuku istite se smeta deka }e bidat preto~eni i preku namaluvawe na tro{ocite na vladite kaj ovie zemji kako i preku polnewe na buxetite preku zgolemuvaweto na danocite. Kako dokaz za toa se ekonomiite na Ju`na Koreja i Indonezija koi doìveaja svoeviden bum vedna{ po aziskite valutni krizi od krajot na 1990-ta. Vo Evropa se nadevaat deka vakvata istorija }e se povtori i deka ovie olesnuva~ki paketi }e dovedat do zna~itelno podobruvawe na ekonomijata. Momentalnite podatoci za akciite na evropskite kompanii pokaùvaat deka istite imaat korist od poevtinuvaweto na evroto. Siemens AG, proizvoditel na elektronika so sedi{te vo Minhen, doìvea rast od 8% kaj svoite akcii vo tekot na izminatata nedela. Po objavuvaweto na planot za pomo{, akciite na ovaa kompanija porasnale za 10% vo tekot na ovaa godina. Pred ministrite za finansii na Evropa da go donesat ogromniot krediten paket, dol`ni~kata kriza s$ pove}e se prodlabo~uva{e od mesec vo mesec. Prinosot na gr~kite dvegodi{ni obvrznici dostignaa stapka od duri 18,85%. Kako vo Grcija, taka i vo [panija, Portugalija i Irska, dol`ni~kite tro{oci i buxetskiot deficit s$ pove}e rastea, no, istovremeno, so pomo{ na sredstva od Me|unarodniot mo-netaren fond i Evropskata centralna banka uspe{no be{e skr{en toj ciklus, tvrdi Kristofer Prajs, direktor na Fitch Ratings vo London. Germanskata kancelarka, Angela Merkel, spored mnogumina glavniot discipliner vo Evropa, i pokraj ogor~enosta doma, so svojot

Dekemvri 2009

Januari 2010

Fevruari 2010

Mart 2010 April 2010 Maj 2010

poteg da ja ovozmoì pomo{ta napravi eden od najklu~nite ~ekori za spasot na EU. Denot koga toa spasuvawe be{e napraveno Merkel povika na postroga primena na pravilata na EU za deficiti. Sega, gr~kiot premier, Jorgos Papandreu, {panskiot premier, Hoze Luis Rodrigez Zapatero i drugi evropski dràvi se obiduvaat da vlezat vo linijata na takvata discipliniranost. Papandreu ve}e najavi tri ciklusi za namaluvawe na deficitot vo tekot na ovaa godina, i pokraj nasilnite protesti protiv namaluvaweto na platite i penziite. Negovata socijalisti~ka vlada ve}e vovede zgolemuvawe na dava~kite za gorivo, alkohol i tutun. Vo me|uvreme, [panija najavi 5% namaluvawe na platite vo javniot sektor. Vo tekot na istata nedela {panskiot parlament ratifikuva{e plan na vladata, koj pretstavuva najdlaboko kratewe na buxetot vo poslednite 30 godini. Portugalija veti namaluvawe na platite i gi zgolemi danocite za da go namali svojot buxetski deficit. FISKALNA MEDICINA Site navedeni merki koi gi prezedoa dràvite vo EU pridonesoa za analiti~arite da vovedat nov poim za vakvite sostojbi. Fiskalna medicina e terminot koj u{te dolgo }e se koristi kako sinonim za toa kako treba da se bara spas od finansiskata kriza. Se razbira, ne postoi garancija deka evropskite lideri }e go zadràt i ponatamu vakviot na~in na fiskalna medicina. Luka Kaculani, visok strateg za fiksni prihodi na 8 UniCredit SpA od Milano, najgolemata banka vo Italija, veli deka investitorite koi se somnevaa vo re{avaweto

Juni 2010

na dol`ni~kata kriza vo Evropa - sega za{titena od strana na pomo{ta za izvlekuvawe - sega se svrtea kon obloùvawe protiv evroto. Valutnite investitori, prete`no ovoj mesec, se odnesuvaa me~e{ki vo odnos na evroto. Spored amerikanskata Komisija za trguvawe na fju~ersi so surovini i valuti, neto-kratkite pozicii na evroto nasprema dolarot razlikata me|u obloùvaweto na pad i obloùvaweto na dobivka - skoknaa na rekordni 113.890 dogovori do 11-ti maj, predizvikuvaj}i evroto vo me|uvreme da padne na najnisko nivo. Vakvite sostojbi i fiskalni merki, spored Endrju Vilkinson, visok pazaren analiti~ar na Interactive Brokers Group, }e dovedat do silen rast na evropskata ekonomija. Spored misleweto na mnogu analiti~ari vakviot napad vrz evroto moè da zavr{i kon krajot na ovaa godina, koga povtorno }e se vrati doverbata vo fiskalnata disciplina vo Evropa. “So sproveduvaweto na ekonomskite reformi i prezemaweto na nekoi te{ki odluki, evropskata ekonomija }e e na dobivka na dolg rok”, tvrdi Xon Stoford, korakovoditel za fiksen prihod vo Investec Asset Management od London. Na isto mislewe e i Fabricio Fjorini, {ef za fiksen prihod vo Aletti Gestielle SGR SpA od Milano. Toj smeta deka evropskite zemji u~at kako na vistinski na~in da se soo~at so ovaa situacija, tvrdej}i deka, sepak, na kraj pazarot }e ja otkrie vistinskata sila na evropskite obvrznici, akcii i evroto. “Za edna ili dve godini, site }e otkrieme deka sme ja napravile vistinskata rabota“ konstatira Fjorini.

16 14.06.2010 2.420

BERZA/AKCII/TRGUVAWE

MBI 10

2.650

2.400

MBID

108,30

OMB

108,20

2.600

2.380

108,10

2.360

2.550

2.340

2.500

108,00 107,90

2.320 2.450

2.300 2.280

107,80

2.400

07/06/10

08/06/10

09/06/10

10/06/10

11/06/10

MBI 10 E SOSTAVEN OD 10 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA OFICIJALNIOT PAZAR NA MAKEDONSKA BERZA

107,70

07/06/10

08/06/10

09/06/10

10/06/10

07/06/10

11/06/10

MBID E SOSTAVEN OD 15 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA PAZAROT NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA

08/06/10

09/06/10

10/06/10

11/06/10

OMB E SOSTAVEN OD NAJLIKVIDNITE OBVRZNICI KOTIRANI NA MAKEDONSKA BERZA

Vitaminka, Granit, Toplifikacija, Alkaloid, Skopski pazar, Stopanska banka-Bitola, Fer{ped, Replek, Makedonija turist i Komercijalna banka podelija dividenda od dobivkata vo 2009 godina. Istite dividenda delea i minatata godina, so isklu~ok na Toplifikacija

105,2

DESET KOTIRANI KOMPANII GI NAGRADIJA AKCIONERITE

milioni evra Makedonski telekom godinava }e podeli kako dividenda

KRIZATA NE GI SEKNA DIVIDEDITE Vo ovaa grupa se prilepska Vitaminka, Granit, Toplifikacija Toplifikacija, Alkaloid Alkaloid, Skopski pazar, Stopanska banka-Bitola, Fer{ped, Replek, Makedonija turist i Komercijalna banka. Istite dividenda delea i minatata godina. Edinstvena promena ima kaj Toplifikacija. Lani nejzinoto mesto go zazede Makpetrol, koj vrz osnova na finansiskite izve{tai objaveni godinava, 2009 godina ja zavr{i so zaguba. Najgolema dividenda vo iznos od okolu 341 milioni denari planira da izdvoi Komercijalna banka. Ovaa dividenda pretstavuva okolu 31% od lanskata dobivka. No, godine{nata dividenda e za okolu 10% pomala vo odnos na 2009 godina, koga bankata izdvoi okolu 381 milioni denari. Po

METODI PENOVSKI

penovski@kapital.com.mk

ako globalnata finansiska kriza vo 2009 godina silno se odrazi vrz dobivkata na golem broj kompanii vo zemjava, sepak, prodol`i trendot najuspe{nite kompanii da odvojuvaat del od svoite dobivki za isplata na dividenda na akcionerite. Spored izve{taite koi dosega se objaveni na Makedonska berza, od 37 kotirani kompanii na Oficijalniot berzanski pazar, minatata godina 21 objavija deka ostvarile dobivka vo 2009 godina. Od niv, sli~no kako i prethodnata godina, samo 10 odlu~ija da podelat dividenda.

nea, na vtoro mesto, doa|a farmacevstkata kompanija Alkaloid Alkaloid, koja godinava za dividenda }e izdvoi okolu 216 milioni denari od vkupno ostvarenata dobivka od 503,26 milioni denari. Godine{nata dividenda e pogolema od lanskata, koja iznesuva{e 195,6 milioni denari. Pribli`no ist iznos na dividenda }e odvojat Makedonija turist i Replek. Akcionerite na Makedonija turist }e podelat 79,8 milioni denari, a na Replek okolu 79,7 milioni denari. Godine{nata dividenda vo Replek e re~isi dvojno pomala od lani. Vo Makedonija turist, pak, e pogolema za okolu osum milioni denari, iako ovaa kompanija vo 2009 godina ostvari pomala dobivka otkolku vo 2008

ggodina. go oddiina na. N Najmal iznos, vo apsolutna vrednost, za dividenda godinava planira da izdvoi Vitaminka. Od dobivkata vo 2009 godina vo iznos od 47,6 milioni denari na ime dividenda }e odat 12,3 milioni denari. DIVIDENDATA GLAVNA PRI^INA ZA INVESTIRAWE Dividendata e primamliva za investitorite da kupuvaat akcii od nekoja kompanija. Edna od osnovnite celi na investiraweto e prinosot, koj naj~esto se deli na dividenda, koja vo ekonomskiot vokabular se definira kako nadomest za rizikot koj investitorite go prezemaat so vlo`uvawe na svoite pari i kapital vo akciite na odredena kompanija. Vrz osnova na objavenite podatoci, Makedonski

tele telekom e kompanijata koja vrz osnova na ostvarenata dobivka od minatata godina planira da dodeli najgolem iznos na dode dividenda, koj se dviì divi okolu 105,2 milioni evra. okol Na Makedonska berza kotiraat 164 dru{tva so koti obvrski za izvestuvawe. obv Od niv dosega do Komisijata za hartii od vrednost samo mal broj objavile sam izve{tai za raboteweto. izve Od tie, pak, samo 44 ja zavr{ile godinata so zavr pozitiven rezultat, odnospozi no dobivka. No, vakvite rezultati ne zna~at deka tie bi odlu~ile del od dobivkata da odvojat za dividenda. DIVIDENDA SAMO ZA DR@AVNI AKCII Mnogu od kompaniite odlu~uvaat da ja zadràt dobivkata kako zadolìtelna rezerva ili za pokrivawe na zagubi od prethodnite godini. Odlukata za toa kako }e bide raspredelena ostvarenata dobivka naj~esto se donesuva vo ramkite na akcionerskite sobranija. Pri donesuvaweto na odlukata za raspredeluvawe na dobivkata vo ramkite na akcionerskite sobranija, mo`no e da se odlu~i del od nea bide isplatena vo vid na dividenda samo na

BERZANSKI INFORMACII АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПОРАСТ

11.06.2010

Отворен инвестициски фонд

1М

3М

6М

YTD

Илирика ЈИЕ

30.937.236,35

-5,59%

-7,92%

-1,68%

-2,31%

-2,70%

09.06.2010

Илирика ГРП

20.041.438,21

-1,02%

-1,89%

6,09%

2,96%

5,94%

09.06.2010

218.500

Иново Статус Акции

18.120.670,40

-5,36%

-8,69%

-11,27%

-11,15%

-5,63%

10.06.2010

2,99

137.640

КД Брик

21.496.581,75

0,75%

3,52%

9,92%

7,80%

22,04%

10.06.2010

2,13

103.200

КД Јужен Балкан

21.264.522,95

-4,94%

-4,59%

-4,20%

-3,75%

8,86%

10.06.2010

КБ Публикум балансиран

25.918.950,95

-3,14%

-5,52%

-1,26%

-1,79%

10.06.2010

Макстил Скопје

195,00

7,73

1.950

ОХИС Скопје

124,00

6,9

12.400

1.900,00

5,56

620,00 2.400,00

Охридска банка Охрид Караорман Скопје ЗК Пелагонија Битола

АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПАД

Износ (МКД)

Просечна цена (МКД) 530

-8,62

20.670

643

-8,53

96.450

7677,39

-4,15

176.580

Фершпед Скопје

47000

-4,08

188.000

ХВ

Макпетрол Скопје

25507

-3,13

892.745

ALK (2009)

ФЗЦ 11 Октомври Куманово Бетон Скопје

ПОКАЗАТЕЛИ ЗА КОМПАНИИ - ЕЛЕМЕНТИ НА ИНДЕКСОТ МБИ10

BESK (2009)

АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПРОМЕТ Име на компанијата Комерцијална банка Скопје Алкалоид Скопје Гранит Скопје Стопанска банка Битола Макпетрол Скопје

dr`avni akcii. Taka, na primer, godinava na akcionerskite sobranija na Beton i Komuna e odlu~eno dividenda da dobie samo Fondot za penzisko osiguruvawe. Beton }e mu isplati na Fondot dividenda od 735.000 denari, a Komuna od 580.000 denari. Prioritetnite akcii sekoga{ imaat prednost vo pogled na raspredelba na dividendata vo odnos na obi~nite. Za toa govori i odlukata koja na godine{noto akcionersko sobranie ja donese Skopski pazar za isplata na dividenda vo iznos od 61,85 denari po prioritetna akcija. Vo minatata godina i drugi kompanii ostvarija pozitivni rezultati vo raboteweto, no re{ija da ne delat dividenda. “Naj~esto kompaniite koi redovno delat dividenda se i najinteresni vo odnos na trguvaweto so hartii od vrednost”, tvrdat investiciskite analiti~ari i eksperti.

11.06.2010 %

Име на компанијата Тетекс Тетово

od lanskata dobivka na Komercijalna banka }e se podeli kako dividenda

11.06.2010 Податоците се однесуваат за

Износ (МКД)

Име на компанијата

ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД Нето-имот на фонд (ден.)

Просечна цена (МКД)

31%

11.06.2010

Вкупно издадени акции 1.431.353

11.06.2010

ПРОМЕТ ПО ПАЗАРНИ СЕГМЕНТИ

11.06.2010 Промет Број на во ЕВРА трансакции

Просечна цена

Нето добивка по акција

P/E

P/B

3.658,14

390,18

9,38

0,83

54.562

7.677,39

341,43

22,49

0,22

GRNT (2009)

3.071.377

626,04

105,83

5,92

0,62

Просечна цена (МКД)

Износ (МКД)

KMB (2009)

2.014.067

3.000,00

533,81

5,62

0,87

MPT (2009)

112.382

25.507,00

0,71

3000

-0,02

3.117.000

REPL (2009)

25.920

35.500,00

5.625,12

6,31

0,71 0,57

3658,14

-2,39

2.542.405

SBT (2009)

389.779

2.523,69

211,39

11,94

626,04

-2,35

1.474.330

STIL (2009)

14.622.943

195,00

0,11

1.763,43

2,72

2523,69

-0,51

1.203.800

TPLF (2009)

450.000

3.499,00

61,42

56,97

1,03

25507

-3,13

892.745

ZPKO (2009) *

271.602

2.400,00

0,32

обврзници обични акции Вкупно Официјален пазар обични акции Вкупно Редовен пазар ВКУПНО

% на промена

5.287

-55,33

167.222

112

106,95

172.509

120

86,21

17.474

-70,81

17.474

-70,81

189.983

142

24,57

(Podatocite vo tabelite i graficite gi obezbeduva Makedonskata berza za hartii od vrednost. Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, petok - 11.06.2010)

BERZA/AKCII/TRGUVAWE

14.06.2010

OBVRZNICITE JA OBELE@AA MINATATA BERZANSKA NEDELA stvareniot promet vo ramkite na Makedonska berza vo iznos od 21,1 milioni denari od strana na devettata emisija na obvrznici za denacionalizacija e edinstvenata svetla to~ka vo ramkite na minatonedelnoto trguvawe. Od ponedelnikot, pa do petokot, na{ata Berza ostvarila vkupen promet od okolu 75,1 milioni denari. Od toj vkupen promet duri 38% otpa|a na prometot na

ZK PELAGONIJA PRODADE 41.600 AKCII NA POZNATI KUPUVAÎ a neodamne{nata sednica na akcionerskoto sobranie na ZK Pelagonija, akcionerite od ova dru{tvo odlu~ija da prodadat 41.600 akcii. Ovoj iznos na akcii se planira da bide prodaden po cena od 2.400 denari za akcija, {to pretstavuva posledna prose~na pazarna cena koja istite ja postignale na Makedonska berza. Na ovoj na~in se planira da bidat obezbedeni sredstva vo vkupen iznos od okolu 1,6 milioni evra. Vkupniot iznos na vakvite akcii pretstavuva 15,3% od osnovnata glavnina na dru{tvoto, a nivnata nominalna vrednost iznesuva 52,6 evra od akcija. Dru{tvoto se odlu~ilo na vakov poteg so cel nepre~eno odrùvawe na stabilnosta i likvidnosta na istoto, so ogled na toa {to, kako {to stoi vo finansiskite izve{tai, minatata godina ja zavr{ilo so neto-zaguba od nekade 2,4 milioni evra. Proda`bata na ovie akcii }e bide realizirana po pat na privatna ponuda. Soglasno takvata odluka kako kupuva~i na ovie akcii se javuvaat nekolku pravni subjekti. Kako najgolem kupuva~ se javuva Eterna Agro Eksport od Bitola koja planira da otkupi 10.600 akcii koi pretstavuvaat 3,9% od osnovnata glavnina na dru{tvoto, za {to treba da plati 25,4 milioni denari. So po pet iljadi akcii ili so okolu 1,841% od osnovnata glavnina planiraat da se steknat dve dru{tva, i toa Blagoj \orev od Veles i Makpetrol od Skopje, za {to istite treba da platat 12 milioni denari. So 1,104% od osnovnata glavnina sakaat da se steknat, isto taka, dve kompanii i toa Hromos Pesticidi i Magan Mak od Skopje. Za 2.000 akcii, za {to }e treba da bidat plateni 4,8 milioni denari, se zainteresirani samo tri dru{tva, me|u koi MIK Sveti Nikole, Sinpeks i Stenton Gradba od Bitola. Kompaniite Avtokomerc od Bitola, Radomak od Skopje i Agrar trejd od Veles }e mora da platat po 2,4 milioni denari, dokolku istite sakaat da se steknat so 1.000 akcii, odnosno 0,368% od osnovnata glavnina. Ovie kupuva~i pla}aweto }e mora da go napravat vo denari i toa virmanski na ìro-smetka, koja dru{tvoto ja otvora edinstveno za taa namena. Voedno, vo ramkite na akcionerskoto sobranie bea doneseni i drugi odluki me|u koi onaa za izglasuvawe na godi{niot izve{taj za 2009 godina, odluka za pokrivawe na napravenata zaguba i izbor na nova revizorska ku}a.

obvrznici kade {to ovaa nedela berzata ostvarila okolu 28,6 milioni denari. Ovoj promet e duri pogolem od prometot koj e ostvaren vo ramkite na osnovniot berzanski indeks MBI-10 kade {to Berzata realizirala okolu 27,5 milioni denari. Vo pogled na vakvite slu~uvawa kaj Berzata razli~ni se komentarite od strana na ekspertite. Edni smetaat deka e toa poradi konzervativnite in-

vesticiski odluki na investitorite, a drugi smetaat deka toa go pravat pravnite lica so cel na najevtin na~in da gi podmirat svoite obvrski kon dr`avata sozdadeni po razni osnovi. Vo pogled na pazarnite segmenti, povtorno nema{e blok-transakcii taka {to celokupniot promet vo tekot na nedelata be{e realiziran vo ramkite na redovniot i Oficijalniot pazar. Procentualno, Oficijalniot pazar ostvaril

promet od okolu 76% od vkupniot, dodeka, pak, redovniot pazar realiziral 24%, {to ne be{e slu~aj prethodnite nedeli. Imeno, prethodnata nedela procentualno redovniot pazar u~estvuva{e so okolu 13% vo vkupniot nedelen berzanski promet. Vakvata statistika govori deka minatata nedela prometot kaj redovniot pazar se dvi`el vo nagorna linija na smetka na u~estvoto na Oficijalniot pazar kaj vk-

upniot promet. Celokupniot promet kaj dvata pazari be{e realiziran vo ramkite na 648 realizirani transakcii. Vo pogled na berzanskite indeksi, tie sekojdnevno bele`ea pad. MBI-10 nedelata ja po~na na nivo od 2.414,86 indeksni poeni zavr{uvaj}i na nivo od 2.292,67 indeksni poeni. Procentualno, MBI-10 ovaa nedela zabele`a pad od okolu 5%. Sli~na e situacijata i so drugite indeksi. MBID startuva{e ovaa ne-

dela so 2.662,7 indeksni poeni, a fini{ira{e na nivo od 2.476,87 indeksni poeni, bele`ej}i pad od re~isi 7%. Indeksot na obvrznicite go slede{e dvi`eweto na prethodnite dva indeksa, bez razlika na toa {to vo negovi ramki be{e ostvaren prili~no golem promet. OMB prviot den od ovonedelnoto trguvawe }e go zapo~ne so 107,74 indeksni poeni po padot od okolu 1,6% vo tekot na minatata nedela.

KOMPANII & PAZARI

18 14.06.2010 VLADATA ]E ODLU^UVA ZA NOVITE MERKI NA BIZNISMENITE

GRANIT ]E REKONSTRUIRA LOKALNI PATI[TA ZA [EST MILIONI EVRA

pravniot odbor na Stopanskata komora na Makedonija gi usvoi predlog-preporakite na stopanstvenicite za podobruvawe na biznis-klimata i zabrzuvawe na ekonomskata aktivnost koi treba da gi dostavat do Vladata. Se ~eka u{te da se vgradat site pismeni zabele{ki na biznismenite i kone~nata verzija na Strategijata za podobruvawe na ekonomskata

rade`nata kompanija Granit potpi{a dva novi dogovori so Agencijata za dr`avni pati{ta od koi edniot e za rekonstrukcija na lokalni pati{ta vo Pelagoniskiot i Jugozapadniot region, so vkupna vrednost na izvedenite raboti od 3,8 milioni evra. Vtoriot dogovor e za rekonstrukcija na lokalni pati{ta vo Polo{kiot region i vred-

sostojba na zemjava za ovaa godina. Kako {to ve}e objavi "Kapital", stopanstvenicite od Vladata }e baraat nekolku merki i toa - brz povrat na danokot na dodadena vrednost, da mo`at da go otkupuvaat zemji{teto okolu fabrikite za edno evro po metar kvadraten, da se podobrat investiciite i da se garantira ednakov tretman na stranskite i doma{nite investitori.

nosta na dogovorot iznesuva 2,2 milioni evra. Granit prviot kvartal godinava go zavr{i so dvojno pomala dobivka vo odnos na istiot period lani, a minatata godina rabote{e so 24% pomala neto-dobivka. Granit se prijavi i na tenderot za izgradba na poslednata faza od avtopatot Trakija, odnosno za poslednata delnica od

Jambol do Karnobat, koja, kako {to javuvaat bugarskite mediumi, e najdolga i najskapa za izgradba. Granit na tenderot se prijavil zaedno so bugarskata kompanija Balkanstroj od Razlog. Poslednata delnica od magistralata Trakija e dolga 48 kilometri i nejzinata izgradba treba da ~ini okolu 146 milioni evra i da po~ne vo septemvri.

TEKSTILCITE O^EKUVAAT NOV UDAR VO SEPTEMVRI

VLADATA NE GI PRIFA]A BARAWATA ZA POMO[ NA TEKSTILNATA INDUSTRIJA VIKTORIJA MILANOVSKA milanovska@kapital.com.mk

inisterstvoto za ekonomija nema da gi prifati poslednite barawa na tekstilcite za namaluvawe na carinata na repromaterijalite i namaluvawe na odredeni dava~ki za vrabotenite, doznava neoficijalno "Kapital" od dobroupateni izvori. Minatiot petok pretstavnici na Zdru`enieto na tekstilnata industrija pri Stopanskata komora na Makedonija pobaraa i ukinuvawe na bankarskite garancii za uvoz na repromaterijali za lon-proizvodstvo, kako i da im se ovozmo`i poefikasno iskoristuvawe na pristani{tata vo Solun i Dra~ za uvoz na repromaterijali od Kina, no i da se predvidat subvencii za tekstilot po primerot na zemjodelstvoto. Namesto vetuvawe za ispolnuvawe na nivnite barawa, ministerot za ekonomija Fatmir Besimi im odgovori deka za subvencionirawe na tekstilot godinava se predvideni 3,5

Sopstvenicite na tekstilni k kkonfekcii fk se àlat na namalen obem b na rabota b i na nov udar vo septemvri. Neoficijalno, Vladata nema da gi prifati nivnite predlozi za ublaùvawe na krizata milioni denari koi treba da se iskoristat za zgolemuvawe na konkurentskiot kapacitet na kompaniite vo oblasta na marketingot, tehnolo{kata modernizacija, razvojot na ~ove~kite resursi i razvojot na komercijalnata infrastruktura. Argumentite na tekstilcite za vakvite barawa se deka so niv }e ja nadminat sega{nata kriza poradi namalenite nara~ki od evropskite partneri i namalenite ceni. Tie se àlat na namalen izvoz do 30%. Tie reagiraat na vladinite izjavi deka tekstilnata i metalnata industrija izleguvaat od kriza. "Pred koj bilo da najavi izlez od kriza, treba da se napravi dlaboka analiza. Vo ovoj period imame negativen trend i izvozot ni e namalen za 10%", velat od ko~anskata konfekcija Daniteks, objasnuvaj}i deka poradi otkazite koi morale da gi podelat na del od vrabotenite,

rabotata vo izminatite nekolku meseci im bila prili~no ote`nata. So vakvata konstatacija se soglasuvaat i {tipskite tekstilci. "Ne mo`am da ka`am deka se gleda izlezot od krizata, barem ne koga e vo pra{awe tekstilniot sektor. Za razlika od minatata godina, izvozot ni e namalen za 30%", veli Katerina Daneva od {tipskata konfekcija Mond. Od konfekcijata Palteks velat deka do april sostojbata im bila katastrofalna, no deka doma{niot pazar vo momentov se stabilizira pod vlijanie na germanskiot. "Daleku sme od izlez od krizata. Ova e samo blago nivo na stabilizacija", velat ottamu, dodavaj}i deka vo ekot na krizata bile prinudeni da otpu{tat 250 rabotnici i deka istite ne planiraat da gi vrabotat poradi lo{ite iskustva so sudski sporovi i otpremnini, {to minatata godina gi ~inele

236 milioni dolari iznesuva izvozot na tekstil vo prvite ~etiri meseci

9,1% e namalen lon-izvozot vo prvite ~etiri meseci

amerikanski dolari. 200.000 evra. I od {tipski Albatros potvrduvaat deka prethodnite dva meseci bile mnogu kriti~ni, no i deka sega sostojbata e malku podobra. Kaj niv izvozot e namalen za 20%. "Pobaruva~kata ve}e se zgolemuva, no na{ite stranski partneri s$ u{te imaat mnogu zalihi, pa toa zgolemuvawe i ne e mnogu golemo. I dokolku se podobri rabotata, ne planirame novi vrabotuvawa", velat ottamu. Spored najnovite podatoci na Dr`avniot zavod za statistika, lon-izvozot vo prvite ~etiri meseci e namalen za 9,1% sporedeno so istiot period lani i iznesuva 236,1 milioni

TEKSTILCITE PROGNOZIRAAT I pokraj pomalata pobaruva~ka, namaleniot izvoz i namaleniot broj na rabotnici, tekstilcite, sepak, se optimisti, no na kratok rok. Spored niv, pretstojnava letna sezona }e ima pove}e rabota, no ne kako rezultat na namaluvaweto na efektite od ekonomskata kriza, tuku poradi dosega{nata praktika koja poka`ala deka za vreme na letoto stranskite partneri ja zgolemuvaat pobaruva~kata. "Letniot period sekoga{ e povolen za rabota, no toa e samo kratkoro~no re{enie. Te{ko e da se prognozira, no postoi

mo`nost slu~uvawata vo Grcija da se reflektiraat kaj nas i da gi poremetat ekonomskite tekovi", velat od Mond, dodavaj}i deka so novite zakoni vo Germanija za restrikcija na pobaruva~kata se najavuva lo{ kriti~en period za makedonskiot tekstil. I od Daniteks potvrduvaat deka letnata sezona im e obezbedena, no velat deka vo periodot septemvri-oktomvri postoi najgolem rizik od me|usezonska kriza. "Imame informacii od zemjite so koi sorabotuvame, Germanija, Holandija i Anglija, deka vo noemvri }e se zgolemi pobaruva~kata, a so toa }e porasne i na{ata proda`ba", velat od Albatros.

KOMPANII & PAZARI

14.06.2010

TURIST OD JU@NA AFRIKA VO MAKEDONIJA!? o april godinava vo zemjava do{ol i eden turist od Ju`noafrikanskata Republika, kade {to sega po~na da se odr`uva Svetskoto prvenstvo vo fudbal. Barem tolku se oficijalno registrirani. Zaedno so turistot od Kipar i dvajcata od Belorusija tie se najretkite turisti vo toj mesec vo Makedonija. Najmnogu turisti vo april godinava n$ posetile od

Srbija, 4.468, ili vkupno 23% od site stranski turisti. Tie ostvarile 7.900 no}evawa, {to e za 140% pove}e od minatata godina istiot period. Po niv sleduvaat gostite od Turcija, 1.593 registrirani gosti so 2.431 no}evawe (30% pove}e od lani), ili 8,2% od vkupniot broj stranci, pred Slovencite so 6,3% i 2.018 no}evawa i bugarskite turisti koi do{le vo

brojka od 1.205 i ostvarile 2.045 no}evawa. Spored podatocite na Dr`avniot zavod za statistika brojot na turistite vo april 2010 godina iznesuva 36.127, a brojot na no}evawata iznesuva 86.331. Brojot na doma{nite turisti vo april 2010 godina, vo odnos na april 2009 godina, e zgolemen za 17.8%, a brojot na stranskite turisti e zgo-

lemen za 1.3%. Brojot na no}evawata na doma{nite turisti vo april 2010 godina, vo odnos na april 2009 godina, e zgolemen za 91.9%, a brojot na no}evawata na stranskite turisti e namalen za 3.3%. Vo periodot januari-april 2010 godina, vo odnos na istiot period od prethodnata godina, brojot na turistite e namalen za 8.2% i toa: kaj doma{nite

turisti namaluvaweto iznesuva 8.2%, a kaj stranskite e zabele`ano namaluvawe za 8.1%. Za prvite ~etiri meseci vkupno se registrirani 114.436 turisti vo Makedonija, a lani istiot period 124.614. Od niv doma{ni bile 59.617, a stranski 64.997 turisti. Vo periodot januariapril 2010 godina, vo odnos na istiot period

prethodnata godina, brojot na no}evawata e zgolemen za 2.1% i toa: kaj doma{nite turisti zgolemuvaweto iznesuva 14.1%, a kaj stranskite e zabele`ano namaluvawe za 9.9%. Brojot na stranskite turisti vo april 2010 godina, vo odnos na prethodniot mesec, e zgolemen za 31.4%, a brojot na no}evawata e zgolemen za 24.4%.

DOPOLNITELNO ЌE SE LIBERALIZIRA TRGOVIJATA SO ZEMJODELSKI PROIZVODI

CEFTA UШTE POVEЌE GI OTVORA VRATITE ZA UVOZ, NO I ZA IZVOZ

re~isi celosnata liberalizacija na trgo Po vijata so industriski i zemjodelski proizvodi

KATERINA POPOSKA poposka@kapital.com.mk

ostoi opasnost od u{te pogolem bescarinski uvoz na zemjodelski proizvodi vo Makedonija od zemjite~lenki na CEFTA, zatoa {to sleduvaat pregovori za ponatamo{na liberalizacija na trgovijata so ovoj vid stoka. Se razbira, ova zna~i mo`nost i za pogolem izvoz od Makedonija kon CEFTA. Ova go nametnuva poslednata inicijativa na zemjite-~lenki na dogovorot za Centralnoevropska slobodna trgovija (CEFTA) za u{te pogolema liberalizacija na uslugite i trgovijata so zemjodelski proizvodi. Po re~isi celosnata liberalizacija na trgovijata so industriski i zemjodelski proizvodi me|u site zemji~lenki na CEFTA, sega ovaa Asocijacija nastojuva da ja zgolemi liberalizacijata vo dva sektori - uslugite i zemjodelstvoto, no ne e jasno zo{to se pravi toa. Na minatonedelniot sostanok na zamenicite-ministri na zemjite-~lenki na CEFTA vo Srbija, koja e pretsedava~ so CEFTA ovaa godina, klu~nite

me|u site zemji-~lenki na CEFTA, sega ovaa Asocijacija nastojuva da ja zgolemi liberalizacijata vo dva sektori - uslugite i zemjodelstvoto, no ne e jasno zo{to se pravi toa

BEZ PREGOVORI NEMA STRANSKI INVESTICII dlo`eniot napredok za pristapuvawe na Makedonija kon Evropskata unija i pra{aweto za imeto u{te pove}e go zgolemuvaat rizikot za namaluvawe na stranskite investicii. Tokmu zatoa, investitorite odlu~ija da po~ekaat so investiciite vo Makedonija,o pora~a direktorot na britanskata bizniszaednica vo zemjava, Rej Pauer. Spored nego, vo zemjava se raboti mnogu naporno na poleto na donesuvawe britanski investicii. "Mislam deka problemite se pove}eslojni, bidej}i se slu~uva najgolemata ekonomska kriza na svetsko nivo vo poslednite 80 godini i mnogu e te{ko za obi~niot ~ovek da sfati {to toa, vsu{nost, zna~i. No, ako nekoj saka da otvori fabrika, sepak, bi pobaral zaem od bankite za takov proekt, iako vo momentov takvi zaemi te{ko se nao|aat", re~e Pauer. Toj veli deka pristapot do sredstva e glavnata pri~ina za namalenite britanski investicii vo Makedonija.

temi za razgovor bile vo nasoka na sozdavawe fer i konkurentni uslovi vo primenata na dogovorot so CEFTA, kako {to e statusot na pregovorite za natamo{na liberalizacija na trgovijata so zemjodelski proizvodi. Makedonskiot pretstavnik, zamenik-ministerot za ekonomija, Metodij Haxi Vaskov, objasnuva deka sega se diskutiralo samo za akcioniot plan, dodeka primenata na ovaa liberalizacija treba da po~ne od 1 januari 2011 godina, odnosno so

verifikuvawe od ministrite za ekonomija vo ramkite na Me{aniot komitet na CEFTA vo oktomvri godinava. Nema detali {to }e zna~i, konkretno, ovaa liberalizacija nametnata od CEFTA. “Makedonija postigna celosna liberalizacija so Albanija i so Moldavija, osven kvota od 100 toni za vino na recipro~na osnova. Pregovorite so Hrvatska se vo finalna faza i se o~ekuva primenata na ovaa liberalizacija da po~ne od 1 januari 2011 godina. Stanuva

zbor za akcionen plan so koj se zgolemuva liberalizacijata kon edinstveniot evropski pazar”, izjavi za "Kapital" Haxi Vaskov. Toj objasnuva deka Makedonija ima re~isi najdobra liberalizacija na pazarot na zemjodelski proizvodi vo odnos na drugite zemji vo regionot. Spored nego, zemjodelstvoto e mnogu va`en sektor, {to treba da pridonese za zgolemuvawe na izvozot, no i na uvozot na zemjodelski proizvodi od zemjite-~lenki na Evropskata

unija i na CEFTA. “Toa podrazbira implementacija i usovr{uvawe na site zakonski i podzakonski akti so koi se regulira ona {to sme go potpi{ale kako zemja~lenka na CEFTA”, veli Haxi Vaskov. Vo odnos na liberalizacijata na uslugite, na sostanokot vo Srbija pove} e stanalo zbor za toa kako evropskata praktika da se implementira kaj zemjite na CEFTA. Makedonija vo 2006 godina stana potpisnik na dogovorot CEFTA za zaemna liberalizacija na trgovijata so industriski i zemjodelski proizvodi zaedno so Srbija, Albanija, Bosna i Hercegovina, Bugarija, Hrvatska, Romanija, Crna Gora i Kosovo. Ekspertite postojano istaknuvaat deka iako so CEFTA se unapreduva trgovijata vo regionot, a toa e edna od komponentite {to Makedonija mora da ja ispolni za pristapuvawe kon EU, implementacijata

na obvrskite za zemjava se “me~ so dve ostrici”. Na makedonskiot pazar vleguvaat i mnogu proizvodi koi se daleku pokonkurentni od doma{nite, so {to se naru{uva doma{noto proizvodstvo. CEFTA, od edna strana, na doma{noto proizvodstvo mu gi otvori vratite kon nekolku novi pazari, no od druga strana, dozvoli vlez na proizvodi koi mnogu lesno mo`at da ja naru{at ramnote`ata na doma{niot pazar. Poradi ekonomskata kriza, minatata godina trgovijata me|u CEFTA-zemjite padna za okolu 25%. No, u~esnicite na sostanokot vo Srbija potencirale deka vo prvite meseci od ovaa godina ima blago zakrepnuvawe. Trgovskata razmena na Makedonija so zemjite-~lenki na CEFTA vo 2009 godina iznesuva{e 37,2% od vkupnata razmena so svetot, a vo prvite ~etiri meseci godinava 20,9%.

20 14.06.2010

INTERVJU

POR[E-MAKEDONIJA GO POEVTINI LIZINGOT NA VOZILA o sorabotka so sestrinskata firma Por{e Lizing, Por{e-Makedonija, importer na vozilata od gamata na Folksvagen, [koda i Audi vo Makedonija, na pazarot ponudi nova lizinglinija so koja se nudat podobri uslovi za kupuvawe na novo vozilo. U~estvo od 20%, godi{na kamatna stapka od 2,9%, na 72 rati se uslovite spored koi vo momentov mo`at da se kupat vozila od zastapuvanite brendovi

na Por{e. “Za pet meseci vo Makedonija se prodadeni vkupno 3.364 novi avtomobili, {to e premalku. Od druga strana, uvezeni se okolu 20 iljadi stari vozila, {to dovede do celosno paralizirawe na pazarot. Se javi potreba od eden vakov proizvod, pred s$ poradi op{tata finansiska sostojba. So novata ponuda na potro{uva~ite im se ovozmo`uva da dojdat do mnogu evtin lizing, pod uslo-

vi najdobri na makedonskiot pazar vo momentov”, veli Zlatko Mucunski, direktor na Por{e-Makedonija. Iako naplatata na ratite od izdadeniot lizing odi pote{ko zaradi krizata, od Por{e-Makedonija i Por{e Lizing se uvereni deka toa e edinstveniot na~in da se opstoi na pazarot i namesto vozilata da se nudat so golemi popusti, podobro e na potro{uva~ite da im se ponudat podobri uslovi za

lizing. “So novata kampawa nie sakame na lu|eto da im dademe {ansa za minimalna kamatna stapka od 2,9% da vozat novi, namesto stari avtomobili, nadevaj}i se deka }e go zgolemime i na{iot udel na pazarot na prodadeni avtomobili”, dodade Mucunski.Vo uslovi na ekonomska kriza i liberalizirani uslovi za uvoz na postari vozila, pazarot na novi vozila pre`ivuva vo mo{ne te{ki

uslovi, bidej}i proda`bata e zna~itelno namalena. Od Por{e-Makedonija informiraa deka e zabele`an pad na proda`bata od 30% vo odnos na minatata godina, za periodot od januari do maj. A, ako se zeme predvid deka minatata vo odnos na predminatata godina be{e zabele`ano namalu-

vawe na proda`bata za 33%, ova e dovolen pokazatel za krizata vo ovoj sektor.

RADOVAN JELA[I] GUVERNER VO OSTAVKA NA SRBIJA

BANKARITE VO KRIZATA STANAA POGOLEMI KATOLICI OD PAPATA! Site treba da rabotime na podobruvawe na izvozot i na toj na~in da ostvaruvame pogolem ekonomski rast, kako i vrz osnova na pove}e stranski investicii, a ne da "bildame" rast vrz osnova na zgolemena javna potro{uva~ka. Svetot ve}e nema da go finansira na{iot udoben `ivot i ne e podgotven da ni pozajmuva pari kako porano. Jas se nadevam deka site politi~ari od regionot ja nau~ija taa lekcija i }e go imaat toa predvid koga }e gi sostavuvaat buxetite, barem vo narednite 2-3 godini

ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

konomskata kriza s$ u{te poka`uva zabi i zatoa site treba da se odnesuvame odgovorno, veli vo ekskluzivnoto intervju za "Kapital", guvernerot vo zaminuvawe na Narodnata banka na Srbija, Radovan Jela{i}. Toj zboruva za iskustvoto na Srbija so MMF, kolku aran`manot im pomognal polesno da gi sovladaat posledicite od silniot udar na krizata. Spored nego, zemjite vo razvoj

kako Srbija i Makedonija treba da baraat evtini izvori na kapital, a ne da se zadol`uvaat na komercijalnite pazari so visoki kamati. Jela{i} smeta deka kreditiraweto i ponatamu }e se odviva bavno, i pokraj site napori na centralnite banki da gi olabavuvaat monetarnite politiki. G. Jela{i}, kakvi se Va{ite procenki za momentalnata ekonomska sostojba vo regionot i kako treba vo takvi uslovi da se vodi monetarnata politika? Iako ekonomiite po~naa da zazdravuvaat

od silniot udar na ekonomskata kriza, rizicite s$ u{te se mnogu golemi. Nie vo Srbija zna~ajno ja olabavivme monetarnata politika kako rezultat na toa {to fiskalnata politika vo posledno vreme stana mnogu poodgovorna. No, mislam deka dobrite stari vremiwa od 2006 ili 2007 godina, karakteristi~ni po golemiot krediten rast i lesnoto zadol`uvawe vo stranstvo, nema ve} e da se vratat. Sega treba site da rabotime na podobruvawe na izvozot i na toj na~in da ostvaruvame pogolem ekonomski rast, kako i vrz osnova na pove}e stranski investicii, a ne da "bildame" rast vrz osnova na zgolemena javna potro{uva~ka. Svetot ve}e nema da go finansira na{iot udoben `ivot i ne e

podgotven da ni pozajmuva pari kako porano, i jas se nadevam deka site politi~ari od regionot ja nau~ija taa lekcija i }e go imaat toa predvid koga }e gi sostavuvaat buxetite, barem vo narednite 2-3 godini. Postojat pove}e dilemi kako vo uslovi na kriza da se usoglasat monetarnata i fiskalnata politika, a toa be{e glaven problem i vo makedonskata ekonomija. Kako spored Vas treba da postapuvaat Vladite, koga e vo pra{awe javnata potro{uva~ka? Srpskata Vlada i minatata i ovaa godina go namali udelot na javnata potro{uva~ka vo brutodoma{niot proizvod i toa ni ovozmo`i da ja namalime i restriktivnosta vo monetarnata politika. Platite se zamrznati ve}e godina i pol, a so ogled na toa {to vo period od dve go-

МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБ

преку ноќ

1 нед.

1 мес.

3 мес.

Благајнички записи

6,00%

СКИБОР

3,79%

5,69%

6,25%

7,23%

Ломбарден кредит

7,50%

МКДОНИА

3,23%

Рочности

Извор: НБРМ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИ БАНКИ КУРСНА ЛИСТА

Рочност

Банка 3м

6м

12м

24м

Стопанска

7,20%

8,00%

8,35%

11,10%

11,50% 11,30%

Среден курс Држава

Валута

во денари

ЕМУ

евро

61,5038

Комерцијална

7,00%

7,80%

8,20%

11,00%

САД

долар

51,2105

НЛБ Тутунска

7,00%

7,80%

8,20%

11,00%

В.Британија

фунта

74,4688

36м

11,20% Извор: НБРМ

Швајцарија

франк

44,691

ДЕВИЗЕН КУРС ВО МЕНУВАЧНИЦИ

Канада

долар

49,0892

EUR

USD

GBP

CHF

Австралија

долар

42,4867

61,6

51,1

75,2

45,1

Извор: НБРМ

dini kumulativno imame inflacija od okolu 10%, toa zna~i deka na{ite gra|ani za 10% ìveat polo{o od porano. Politi~arite moàt da objasnuvaat {to sakaat, no ako imate tolkava inflacija, a od druga strana, platite ne rastat, ìvotot stanuva mnogu poteòk. Vo sekoj slu~aj, vo krizni vremiwa vladite treba da se odnesuvaat odgovorno i pove}e da {tedat. Va{ata zemja e edna od retkite koi odlu~ija da sklu~at aran`man so MMF za polesno sovladuvawe na posledicite od krizata. Kakvo e va{eto iskustvo so MMF? Programata so MMF ne boli ba{ tolku mnogu, moè da se preìvee. Toa ni otvora vrata i kaj drugi me|unarodni finansiski institucii da se zadolùvame po povolni uslovi. Nikoga{ dosega MMF ne

bil tolku fleksibilen kako {to e sega. Ako gi sporedite konkretno cifrite, Srbija momentalno se zadol`uva kaj me|unarodni institucii so kamata od 1,5% do najmnogu 4% i toa e mnogu poevtino za razlika od nekoi drugi zemji. Se pra{uvam koja e taa investicija koja }e bide isplatliva dokolku se zadol`uvate so kamata od 10% na sreden ili dolg rok. Osven toa, so MMF dobivame i makrofinansiska pomo{ so kamata od 2-3%, taka {to od programata so MMF ima ogromen benefit od aspekt na izvorite na finansirawe. MMF e i nezavisen kontrolor i supevizor i na sekoi tri meseci proveruva dali ste na vistinskiot pat. Jas mislam deka odlukata da se sklu~i aran`man so MMF za Srbija be{e vistinski poteg.

INTERVJU

14.06.2010

ZEMJI SO NAJMNOGU MILIONERI

ODZEMENI 2.000 VOZILA ZEMENI NA LIZING

ompanijata Boston Kons a l t i n g g r u p ( Boston Consulting group) objavi istra`uvawe za porastot na globalnoto bogatstvo vo 2009 godina i za zgolemuvaweto na brojot na bogata{i. Na vrvot na listata na zemji so najgolem broj milioneri se nao|a Singapur. So vkupen broj `iteli od 4,7 milioni, duri 11,4% od niv se smetaat za bogata{i. Singapur izleze od recesijata, ostvari pozitiven porast na BDP, go zgolemi proizvodstvo-

ove}e od dve iljadi vozila vo Srbija se odzemeni i se vrateni povtorno vo salite na lizing-kompaniite, bidej}i gra|anite ne bile vo sostojba redovno da gi pla}aat ratite. Srpskite mediumi prenesuvaat deka od po~etokot na krizata do denes naglo e zgolemen brojot na gra|ani koi gi vra}aat avtomobilite ili lizing-kompaniite pokrenuvaat sudski postapki za

to i gi poskape nedvi`nostite, i poradi toa vo ovaa zemja, iako iznenaduva~ki, ima najgolem broj bogata{i. Me|u niv se i tajkunot od oblasta na nedvi`nosti Ng Tang Fong i Vi ^o Jau, sopstvenik na bankata Junajted oversis (United overseas). Na listata na zemji so najgolem broj milioneri se i: Hong Kong, Kuvajt, Katar, SAD, Belgija, Izrael i Tajvan. Od prvite deset samo [vajcarija e pretstavnik od Evropa.

odzemawe na avtomobilot. Vo 2008 godina 17.768 kupuva~i imale dogovori, dodeka vo momentov samo 13.526 klienti imaat avtomobil koj go ispla}aat na lizing.Vo Makedonija nema statisti~ki podatoci za brojot na odzemeni avtomobili poradi neplatena rata za lizing, no od kompaniite velat deka toj broj e s$ u{te mal bidej}i gi toleriraat nepla}a~ite.

Mislam deka finansiraweto na buxetskiot deficit so kamata od okolu 10% e premnogu skapo i na dolg rok e neodr`livo. Se pra{uvam, zo{to ne se koristat drugi alternativni i poevtini izvori na kapital. Zadolùvaweto na komercijalnite pazari vo momentov e preskapo, a od druga strana, pak, uslovite za zaemite {to gi nudat me|unarodnite institucii nikoga{ dosega ne bile tolku povolni. Od sopstveno iskustvo moàm da kaàm deka krizata polesno moè da se sovlada so poddr{ka od MMF, otkolku bez nego

17.03.2010 21

Sprotivno na politikata na Srbija, makedonskata Vlada odlu~i da go odbegne MMF i buxetskiot deficit planira da go finansira so zadol`uvawe na zemjata na stranskite komercijalni pazari. Dali smetate deka toa e pravilna politika? Jas mislam deka finansiraweto na buxetskiot deficit so

ne bile tolku povolni. Od sopstveno iskustvo moàm da kaàm deka krizata polesno moè da se sovlada so poddr{ka od MMF, otkolku bez niv. Narodnata banka na Makedonija, isto taka, ja olabavi monetarnata politika so namaluvawe na osnovna-

se mislime kako da gi stimulirame bankite da davaat pove}e krediti. Mislam deka pri~inata za slabiot krediten rast ne e samo kaj narodnite banki. Komercijalnite banki vo tekot na krizata zna~ajno go promenija na~inot na odnesuvawe i stanaa â&#x20AC;&#x153;pogolemi katolici i od

}e gi nateraat bankite da delat pove}e krediti. Bez ogled dali stanuva zbor za Makedonija ili Srbija, mislam deka vo ovie te{ki vremiwa, }e bide mnogu te{ko da se pronajde mehanizam koj }e gi natera bankarite da prodol`at da go zgolemat kreditiraweto.

Fiksniot kurs na edna valuta pretstavuva mnogu golem pritisok za fiskalnata politika i za dràvnite devizni rezervi. Toj moè da deluva pozitivno na kratok rok, od nekolku meseci ili godini, no ne moète podolgo vreme da ja zalaùvate realnosta. Ekonomijata mora da se prilagoduva i preku devizniot kurs. Za eden guverner moèbi e polesno da upravuva so fiksen kurs, i na toj na~in }e bide poomilen kaj javnosta. No, jas sum ubeden deka za zemja kako Srbija, prilagoduvaweto na ekonomijata so realnosta mora da odi i preku fleksibilen devizen kurs kamata od okolu 10% e premnogu skapo i na dolg rok e neodr`livo. Se pra{uvam, zo{to ne se koristat drugi alternativni i poevtini izvori na kapital. Zadolùvaweto na komercijalnite pazari vo momentov e preskapo, a od druga strana, pak, uslovite za zaemite {to gi nudat me|unarodnite institucii nikoga{ dosega

ta kamata, no stapkata na zadol`itelnite rezervi ja dr`i s$ u{te na visoko nivo. Olabavuvaweto zasega ne se ~uvstvuva vo bankarskiot sektor, kreditniot rast e ponizok i od proekciite. Smetate li deka treba dopolnitelno da se stimulira kreditiraweto? Pred tri godini site se pra{uvavme kako da go zabavime kreditiraweto, a sega site

papataâ&#x20AC;?. Bankarite mnogu vnimatelno go ocenuvaat rizikot kaj nivnite klienti i soodvetno na toa delat krediti. Iako i nie vo Srbija zna~ajno ja olabavivme monetarnata politika, i preku namaluvawe na osnovnata kamata i preku namaluvawe na stapkata na zadol`itelnite rezervi, nema nikakvi garancii deka tie merki

Vo uslovi na kriza, Srbija se soo~i so golemi problemi so odr`uvaweto na stabilnosta na dinarot poradi fleksibilniot kurs na va{ata valuta. Makedonija odr`uva fiksen kurs na denarot, no, sepak, stabilnosta na makedonskata valuta n$ ~ini stotici milioni evra od deviznite rezervi. Kakov e va{iot stav, fiksen ili fleksibilen kurs? Srbija se odlu~i za

fleksibilen devizen kurs, {to zna~i deka golem del od prilagoduvaweto na novata realnost i na krizata se slu~uva i preku kursot na dinarot. Samo vo poslednite 18 meseci srpskiot dinar oslabe za okolu 30%32%, no blagodarenie na politikite na Narodnata banka na Srbija, no i na fiskalnata politika, i pokraj slabeeweto na dinarot inflacijata ostana stabilna vo zonata do 4%. Nekoi zemji, pak, kako {to se Makedonija, Bosna, Crna Gora i Albanija odlu~ija da primenuvaat fiksen ili pomalku fleksibilen devizen kurs na nivnite valuti, i toa pretstavuva mnogu pogolem pritisok za fiskalnata politika i na nivoto na deviznite rezervi. Fiksniot kurs na edna valuta deluva prili~no pozitivno na kratok rok od nekolku meseci ili godini, no mislam deka ne moète podolgo vreme da ja zalaùvate realnosta so fiksen reìm. Ekonomijata mora da se prilagoduva i preku kursot. Za eden guverner moèbi e polesno da upravuva so fiksen kurs

i na toj na~in }e bide poomilen kaj javnosta, no jas sum ubeden deka za zemja kako Srbija prilagoduvaweto na ekonomijata so realnosta mora da odi i preku fleksibilen devizen kurs. Kakvi se Va{ite o~ekuvawa za regionot na sreden rok? Mislam deka vo idnina regionot mora da se restrukturira. Ne moème da se razvivame isklu~ivo vrz osnova na doma{nata pobaruva~ka. Mora {to pove}e da izvezuvame i pove}e da investirame, a toa moè da se napravi samo dokolku se namalat tekovnite tro{ewa. Znam deka toa }e bide mnogu te{ko za site nas, site nie imame ogromno zdravstvo, obrazovanie, plati i penzii vo javnite sektori i toa skapo gi ~ini na{ite buxeti. No, se nadevam deka lo{ite iskustva od krizata }e ni posluàt kako pozitiven primer kako da se odnesuvame ponatamu i deka ekonomskiot rast }e bide mnogu pozdrav i poodr`liv na dolg rok.

22 14.06.2010

BALKAN BIZNIS POLITIKA

TURISTI^KIOT PROMET VO CRNA GORA PADNAL ZA 13% o Crna Gora vo prvite ~etiri meseci od ovaa godina e zabele`an pad na turisti~kiot promet od 13% vo odnos na istiot period od minatata godina, soop{ti Stopanskata komora. Pomo{nikot-minister za turizam, Neboj{a Popovi}, izjavi deka blagiot pad na prometot e posledica na docnite rezervacii za

ovaa sezona. “Ni{to ne e zagri`uva~ko, a zgolemuvawe na prometot o~ekuvame vo vtoriot kvartal od ovaa godina, so {to zagubite bi se nadomestile”, izjavi Popovi}. Spored nego, namalen e brojot na turisti od Bosna i Hercegovina (46%), i Italija i Makedonija (24%),

BIH DODELUVA 10 MILIONI EVRA ZA MALITE I SREDNI PRETPRIJATIJA

dodeka, pak, zabele`an e porast na turisti od Francija.

ovetot na ministri na Bosna i Hercegovina (BiH) & dade soglasnost na Evropskata investiciska banka da sklu~i dogovor za zaem od 10 milioni evra so ProKredit banka za odobruvawe na krediti na malite i srednite pretprijatija. Kreditot }e bide odobren na pretprijatija ~ija dejnost opfa}a uslugi, industrija, infrastruk-

turni proekti, za{tita na `ivotnata sredina i racionalna upotreba na energija, kako i zdravstvo i edukacija, soop{tija od Sovetot na ministri na BiH. Na sednicata e donesena odluka za odobruvawe na 2.500 evra od tekovnite buxetski rezervi za uplata vo Me|unarodniot fond za kulturna raznovidnost, UNESKO.

PODOBRUVAWE NA BIZNIS-KLIMATA VO SRBIJA

GRADOVITE DOBRI INVESTICISKI PARTNERI

Ministerot za ekonomija i regionalen razvoj, Mla|an Dinki}, izjavi deka vo privlekuvaweto na investiciite ne pridonesuva samo republi~kata vlada, tuku i lokalnata samouprava

Davaweto na sertifikat na Bujanovac, koja e najsiroma{na op{tina, e primer deka mo`e da ja unapredi biznis-klimata

VESNA KOSTOVSKA

v.kostovska@kapital.com.mk

rpskite gradovi Subotica, Leskovac, Pirot, Vrawe i Bujanovac dobija sertifikati za op{tini so povolna biznis-klima. Ovoj sertifikat bi trebalo da bide garancija za biznismenite i investitorite deka dobile posveteni partneri koi }e im ovozmo`at uslugi, blagovremena informacija i }e im go olesni raboteweto. Ministerot za ekonomija i regionalen razvoj, Mla|an Dinki}, izjavi deka vo privlekuvaweto na investiciite ne pridonesuva samo republi~kata vlada, koja nudi politi~ka, makroekonomska sigurnost i finansiski stimulansi, tuku i lokalnata samouprava. Davaweto na sertifikat na Bujanovac, koja e najsiroma{na op{tina, e primer deka mo`e da ja unapredi biznis-klimata.

200 milioni evra dobila srpskata lokalna samouprava od EU

Ovaa op{tina vo rok od {est meseci formirala kancelarija za lokalen ekonomski razvoj, gi poednostavila administrativnite proceduri i po~na izrabotka na generalen plan. Toa, preku formirawe i opremuvawe na industriska zona, be{e dovolna pri~ina za do-

bivawe na sertifikat. Pretsedatelot na op{tinata, [aip Kamberij, veruva deka negovata op{tina }e uspee da privle~e investitori. Vo trkata za dobivawe na sertifikat, koj go dodeluvaat Ministerstvoto za ekonomija, Ministerstvoto za dr`avna administracija i lokalna samouprava, Nacionalnata alijansa za lokalen ekonomski razvoj i amerikanskata organizacija USAID, op{tinite mora da poka`at odreden kvalitet na uslugi, informacii, infrastruktura i da imaat organizaciski kapacitet, strate{ki

KARNEKS INVESTIRA 10 MILIONI EVRA VO 2010 GODINA rpskata mesna kompanija Karneks od Vrbas ovaa godina planira investicii vo vrednost od 10 milioni evra vo proekti od oblasta na za{titata na `ivotnata sredina, kako i vo procesot na unapreduvawe na proizvodstvoto. Kako {to navedoa od mesnata industrija Karneks, i vo tekot na ovaa godina

taa najmnogu izvezuvala na svoite tradicionalni pazari, i toa vo Crna Gora, Bosna i Hercegovina i Makedonija. Karneks o~ekuva da prodol`i so izvozot na svoite proizvodi i na pazarot na Rusija koj zapo~na kon krajot na minatata godina. Od kompanijata naveduvaat deka Karneks ima za cel da go osvoi i pazarot na

planovi i skrateni proceduri za izdavawe na dozvoli. Ovie sertifikati, kako {to istakna Milan Markovi}, ministerot za dr`avna administracija i lokalna samouprava, pretstavuvaat objektiven dokaz deka }e ovozmo`at efikasnost, nepristrasnost i }e go olesnat vleguvaweto na stranski investicii. EVROPSKATA UNIJA PODARILA 200 MILIONI EVRA NA LOKALNATA SAMOUPRAVA Alberto Kamarata, {ef na Sektorot za evropski integracii vo delegacijata

na Evropskata unija vo Srbija, potseti deka evrointegraciite ne se odvivaat na dr`avno, tuku na lokalno nivo vo zemjite-~lenki i dr`avite koi sakaat da vlezat vo Evropskata unija. “Evropskata unija vo poslednive nekolku godini na lokalnata samouprava vo Srbija & podari 200 milioni evra. Toa pomogna za da se izgradi strategija za razvoj na op{tinite i realizacija na infrastrukturni proekti vo lokalnata samouprava, modernizacija na lokalnite propisi, obuki na vrabotenite i sli~ni proekti

koi se klu~ni za unapreduvawe na biznis-sredinata i ekonomskiot razvoj na Srbija”, izjavi Kamarata. Transferot na pari od dr`avniot buxet na lokalnite samoupravi od 1 juli }e bide zgolemen za milijarda dinari, a najgolem del od ovie pari }e bidat nameneti za najsiroma{nite op{tini vo Srbija, izjavi Dinki}. Toj o~ekuva deka Ministerstvoto za finansii }e ima razbirawe i vo idnina }e ovozmo`i zgolemuvawe na sredstvata od buxetot za lokalnata samouprava, koj e namalen poradi ekonomskata kriza.

SITIGRUP DO SREDINATA NA JUNI DA JA ISPRAVI GRE[KATA Belorusija, na koj dosega nema izvezuvano od svoite proizvodi.

a konzorciumot koj go vodi Sitigrup e daden rok do polovinata na juni da ja ispravi nepravilnosta vo ponudata za izbor na finansiski sovetnik za proda`bata na Telekom, soop{tija od srpskoto Ministerstvo za finansii. Vladata na Srbija o~ekuva postapkata za proda`ba na dr`avniot udel vo Telekom Srbija da zavr{i do krajot

na ovaa godina. Tenderot za izbor na sovetnik za proda`ba na dr`avnite akcii vo Telekomot e raspi{an na 12 april, a pravo na u~estvo imaat investiciskite banki koi vo poslednite tri godini izvr{ile najmalku edna transakcija na telekomunikaciskite kompanii od Evropa i Bliskiot Istok vo iznos pogolem od 500 mil-

ioni evra. Zada~ata na finansiskiot sovetnik }e bide da go odredi optimalniot paket na akcii za proda`ba i da predlo`i vremenski raspored za raspi{uvawe na tenderot. Srbija poseduva 80% od akciite vo Telekomot, a ostanatite 20% od akciite se vo sopstvenost na gr~kata kompanija OTE, vo koja Doj~e Telekom ima 30% od kapitalot.

BALKAN BIZNIS POLITIKA SLOVENIJA SO REBALANS NA BUXETOT PROTIV KRIZATA lovene~kata vlada go prifati predlogot za rebalans na buxetot za ovaa godina so koj se predviduva za{teda od 600 milioni evra. “Kako i pove}eto drugi evropski dr`avi, prifativme merki za {tedewe za sovladuvawe na deficitot koj mora da bide odr`liv”, izjavi ministerot za finansii, France Kri`ani~.

Toj navede deka za{tedi }e ima pred s$ kaj investiciite i materijalnite tro{oci, a nekoi od investiciite }e bidat odlo`eni za narednata godina, pred s$ onie od oblasta na soobra}ajot i zdravstvoto. Vo rebalansot na buxetot e vklu~en i iznosot so koj Slovenija se obvrza da & dade kredit na Grcija, vo ramkite na

[TARBAG NE GI ISPOLNUVA USLOVITE ZA GRADBA VO BIH

o~etokot na izgradbata na avtopatot BawalukaDoboj koj be{e najavuvan za 1 juli nema da po~ne kako {to be{e planirano, bidej}i avstriskata kompanija [tarbag ne gi ispolnila uslovite za rabota. “O~ekuvame vo narednite nekolku dena da dobieme kone~en odgovor od [tarbag. Ako kompanijata ne gi obezbedi finansiskite sredstva i otstapi od ovoj dogovor, interes za ovaa rabota ima, a vladata e podgotvena i odlu~na vo tekot na ovaa godina da po~ne izgradbata na toj del od avtopatot”, izjavi ministerot za soobra}aj i vrski na Republika Srpska, Nedeqko ^ubrilovi}. Koncesiskiot dogovor so [tarbag koj e potpi{an kon krajot na 2008 godina s$ u{te e va`e~ki.

TENDER VO CRNA GORA ZA HIDROCENTRALI I VETROELEKTRANI

rnogorskata vlada vo septemvri }e objavi tender za izgradba na deset novi mali hidrocentrali na rekite i drugite vodoteci na severot na Crna Gora. Ministerot za ekonomija, Branko Vujovi}, izjavi deka vo zavr{na faza e i sostavuvaweto na rang-listata na ponudi za gradewe na nekolku hidroenergetski proekti. Toj dodade deka vo zavr{na faza se i pregovorite za izgradba na dve elektrani na pogon na vetar. Vetroelektranite }e se gradat na lokacijata Moùr kaj Ulcin i na Krnovo, me|u Nik{i} i [avnik. Ponuda za elektranata na pogon na vetar vo Moùr neodamna dostavi {panskata kompanija Fersa. Vo elektranata so mo} nost od 46 megavati bi vloìla 65 milioni evra.

BRITANSKIOT MODEN SINXIR PEACOCKS DOA\A VO HRVATSKA

iskontniot moden sinxir koj vo Velika Britanija ima 600 prodavnici, najavi otvorawe na novi prodavnici vo Hrvatska i Srbija. Modniot sinxir Pikoks (Peacocks), koj ima 585 prodavnici vo Velika Britanija, saka da go zgolemi brojot na prodavnici na 1.000. Kompanijata koja ima 76 prodavnici vo Isto~na Evropa i na Sredniot Istok, saka da ja zajakne svojata pozicija na pazarot preku otvorawe na novi prodavnici vo Srbija, Hrvatska, Egipet, Malezija i Avstralija. Pazarnata vrednost na kompanijata iznesuva 874 milioni dolari, a vo ramkite na najavite za novi strate{ki vizii za raboteweto, menaxmentot najavuva i mo`nost za proda`ba na del od biznisot.

14.06.2010

ROMANIJA GI UKINUVA DR@AVNITE SEKRETARI omanskata vlada vo ramkite na merkite za {tedewe planira da go ukine mestoto dràven sekretar i da go namali brojot na vraboteni vo javnite slu`bi. Premierot na Romanija, Emil Bok, potvrdi deka se razgleduva mo`nosta da se ukine rabotnoto mesto dràven sekretar koe postoi vo site ministerstva. Vo Romanija ima 69 dràvni sekretari i podsekretari. Ukinuvawe na ova rabotno mesto, za koe rabotnicite i slu`benicite smetaat deka e izmisleno i nepotrebno, dolgo vreme baraat sindikatite i drugite asocijacii na

pomo{ta na dr`avite od evrozonata. Dopolnitelni prihodi vladata planira da sobere preku privremenoto zgolemuvawe na akcizite na tunskite proizvodi, prirodniot gas i elektri~nata energija koi }e va`at do 2011 godina. Vladata zasega ne planira da gi zgolemuva danocite.

vraboteni. Bok potvrdi deka odlukata za ukinuvawe na rabotnoto mesto dr`aven sekretar }e bide donesena naskoro. Spored prvi~nite presmetki, vo Romanija ovaa godina bi trebalo da bidat ukinati 70 iljadi rabotni mesta koi se finansiraat od buxetot, a akcijata bi trebalo da prodol`i i vo 2011 godina, koga 125 iljadi slu`benici }e ostanat bez rabota.

24 14.06.2010

SVET BIZNIS POLITIKA

DA NE SE @RTVUVA BEZBEDNOSTA SO POMALITE VOENI BUXETI inansiskata kriza silno gi pritiska rashodite za odbrana na sojuznicite na NATO, no op{to ubeduvawe e deka voenite buxeti treba da se namaluvaat “od saloto, a ne od muskulite”, izjavi generalniot sekretar na Severnoatlantskata alijansa, Anders Fog Rasmusen. Toj istakna deka nekoi od zemjite-~lenki na NATO

bile prinudeni seriozno da gi namalat rashodite za odbrana na paktot. Rasmusen navede deka pretstojat u{te namaluvawa. “Zaklu~okot e eden: za odredeno vreme }e ima pomalku pari za odbranata. Takva e situacijata. No, mo`eme da ja iskoristime krizata za da gi napravime neophodnite promeni, da se naso~ime

[VEDSKA-NAJGOLEM DONATOR VO EU kon toa i zaedno da napravime kolku {to e mo`no pove}e”, istakna generalniot sekretar na NATO. Toj poso~i deka Alijansata uspeala da za{tedi 1,5 milijardi evra od voeniot buxet za slednite ~etiri godini i oti planira da ja zgolemi efikasnosta so toa {to }e go namali brojot na komisiite od okolu 400 na pomalku od 100.

vedska e broj eden me|u evropskite zemji koi izdvojuvaat najmnogu sredstva za finansiska pomo{ na zemjite vo razvoj. Organizacijata Konkord vo pove}e evropski metropoli po petti pat }e go objavi izve{tajot Eidvo~ vo ~ii ramki se analiziraat rezultatite od donatorskata pomo{ na zemjite-~lenki na EU, pi{uva {vedskiot dneven vesnik "Svenska

[

dagbladet". Vo izve{tajot na Konkord se konstatira deka me|unarodnata pomo{ e namalena za edna milijarda evra i deka EU-~lenkite ne gi ispolnuvaat svoite vetuvawa, kako na kratkoro~en, taka i na dolgoro~en plan. "Toa, se razbira, e problemati~no za zemjite primateli na donaciite, koi vo svoite planovi gi imaat kalkulirano vetenite sredstva", veli Ilva Jon-

son Stromberg, generalen sekretar na {vedskata organizacija Ek{neid. Spored izve{tajot, nekolku zemji-~lenki na EU uspevaat da gi ostvarat proektiranite celi vo odnos na obemot na me|unarodnata finansiska pomo{. [vedska e na vrvot na listata na evropskite zemji-donatori, a na vtoro mesto e Luksemburg. Na dnoto na listata e Bugarija.

PO^NA SUDEWETO NA “NAJLO[IOT BROKER NA SVETOT”

POTRO[IV PET MILIJARDI EVRA. TOA BE[E LUDO! 4.9 VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

a, ja o{tetiv Sosiete @eneral za pet milijardi evra. Toa be{e ludo, no site taka rabotea, a globalnite bankari toa go odobruvaa so mol~ewe - vaka glasi temelot na odbranata na @erom Karviel, najslavniot francuski broker, za koj minatata nedela vo Pariz po~na sudeweto, a toj se tovari za “izmamata na vekot”. Ako go proglasat za vinoven, Karviel moè da dobie do pet godini zatvor i kazna od 375.000 evra. Sosiete @eneral bara i vra}awe na zagubata vo iznos od 4,9 milijardi evra, koja Karviel ne moè da ja zaraboti ni za nekolku ìvoti. Sudeweto za @erom Karviel se podgotvuvalo dve godini. Toj za svojata odbrana se podgotvuval na sloboda, rabotej}i vo edna kompjuterska kompanija kraj Pariz. Od neprijatel stanal milenik vo javnosta, ima svoj fan-klub, junak e vo eden strip, a po negovata biografija se snima i film. Pove}e od 70% od Francuzite smetaat deka toj e `rtva, a ne kriminalec. “Toj be{e samo del od besnite {pekulacii koi dovedoa do finansiska kriza”, glasi op{toto mislewe. Porane{niot broker na Sosiete @eneral mu soop{til na sudot vo Pariz deka po~nal da gi falsifikuva transakciite vo 2005 godina. Na sudeweto na koe Karviel se tovari za zloupotreba na doverbata, falsifikuvawe dokumenti i kompjutersko hakirawe, so {to bankata ja dovel do zaguba na 4,9 milijardi evra, toj se izjasnil deka gi sozdaval razmenite za da gi “pokrie svoite pozicii”. Na sudeweto, koe zapo~na na 8 juni, Karviel se izjasna deka ne kriel ni{to od bankata koga zazemal pozicii na evropskiot pazar

Sudeweto na najslavniot francuski broker, @erom Karviel, e top-tema vo Evropa. Od neprijatel toj stanal milenik vo javnosta, ima svoj fanklub, junak e vo eden strip, a po negovata biografija se snima i film. Pove}e od 70% od Francuzite smetaat deka toj e `rtva, a ne kriminalec

na kapital za indeksiranite fju~ersi. 33-godi{niot Karviel mu objasnil na sudot kako napravil uspe{ni investicii vo 2005 godina, vo odnos na dvi`ewata na akciite na germanskiot Alianz, pri {to naglasil deka upotrebuval trgovska strategija koja “rabotela”, rezultatite bile raste~ki. @erom Karviel rabotel za Sosiete @eneral, vtorata po golemina banka vo Francija vo odnos na pazarnata vrednost, pove}e od sedum godini, pri {to vo 2005 godina bil unapreden vo broker. Bankata, koja e bazirana vo Pariz, na 24 januari 2008 godina gi obelodeni negovite neovlasteni investicii, a toga{niot glaven izvr{en direktor, Daniel Buton, go nare~e Karviel “terorist”. Ispra{uvan od sudijata Dominik Pot, Karviel izjavil deka vo 2005 godina po~nal

milijardi evra iznesuva {tetata za Sosiete @eneral

@erom Karviel: 70% od vremeto limitite bea nadminuvani, a toa ne go pravev samo jas da investira pogolemi sumi pari i deka po~nal da falsifikuva transakcii koi indicirale deka toj gi pokrival svoite investicii. GI NADMINAL GRANICITE Na sudeweto Karviel se izjasnil deka prodol`il da go nadminuva limitot od 125 milioni evra, koj bil odreden za Delta eden, kade {to rabotel pred da dojde na novata pozicija vo 2005 godina. “70% od vremeto limitite

bea nadminuvani, a toa ne go pravev samo jas”, se sprotivstavil Karviel koga obvinitelot istaknal deka toj bil edinstveniot koj go nadminuval limitot. Toj rekol deka kontrolite na negoviot kompjuter bile “deaktivirani”, a toa mu dozvoluvalo da pravi la`ni transakcii. @an-Pjer Mustie, porane{niot ~elnik na oddelot za investicisko bankarstvo vo Sosiete, svedo~el deka ne znael za neodobrenite investicii i deka

nikoga{ vo ìvotot, pred da se otkrie izmamata, ne go videl @erom Karviel. “Toj ne moè da kaè deka menaxmentot znael”, Mustie mu soop{til na sudot. “@erom Karviel e brokerot koj {to zagubil najmnogu pari na svetot”. Mustie se potsetil na vikendot vo januari 2008 godina koga go ispra{uval Karviel za trguvaweto. Toj im kaàl na sudiite deka brojkite bile “nevozmo`ni” i “nehumani”. Porane{niot {ef na fran-

NOVI PROCENKI ZA KOLI^INATA NAFTA [TO SE IZLEVA VO MEKSIKANSKIOT ZALIV

VAN ROMPUJ: NEMA POTREBA OD NOVI INSTITUCII VO EU

vojno pove}e nafta se izleala vo vodite na Meksikanskiot Zaliv po eksplozijata na naftenata platforma na krajot na april i pred BP da po~ne vo po~etokot na juni nova, pouspe{na operacija za zapirawe na istekuvaweto, izjavi Marsija Maknat, direktor na Amerikanskiot geofizi~ki institut. Spored nego, vo najdobar slu~aj vo Meksikanskiot

retsedatelot na Evropskiot sovet, Herman van Rompuj, vo Berlin izjavi deka se protivi na odlukata za osnovawe na novi institucii koi treba da upravuvaat so ekonomskata strategija na EU, so {to go otfrli francuskiot predlog. Vo odnos na krizata so evropskata valuta, Francija neodamna predlo`i reformirawe na na~inot na koj se upravuva so evrozonata, odnosno vospostavuvawe na “ekonomski sekretarijat” koj bi odr`uval redovni sostanoci na zemjite-~lenki, so cel podobra koordinacija na ekonomskata politika. “Vo ovoj moment, osnovawe na novi institucii ne e potrebno,

Zaliv istekuvale 20.000 bareli na den, a vo najlo{ slu~aj do 40.000 bareli dnevno. Prethodno be{e soop{teno izlevawe na 12.000 do 19.000 bareli dnevno. So noviot metod se sobiraat 15.000 bareli nafta dnevno, a celta e do 28.000 bareli na den. Stejt departmentot soop{ti deka krizata vo Meksikanskiot Zaliv nema da vlijae

negativno na odnosite me|u SAD i Velika Britanija.

cuskoto Biro za regulirawe na pazarnoto trguvawe, @an-Fransoa Lepeti, svedo~el deka bankata morala da gi razgleduva neavtoriziranite trguvawa vedna{ po nivnoto otkrivawe. Advokatite na Karviel tvrdat deka zagubata se poka~ila na 4,9 milijardi evra zaradi toa {to bankata odlu~ila da go likvidira portfolioto vo tekot na tri dena. “Sosiete @eneral ne samo {to ja donese pravilnata odluka, tuku ja donese edinstvenata odluka {to mo`e{e da se donese vo momentot”, svedo~el Lepeti. “Mislam deka najverojatno be{e od vitalno zna~ewe, kako za Sosiete @eneral, taka i za ostanatiot pazar, {to operaciite zapo~nale vedna{” . Karviel rabotel vo Biroto za trguvawe, Delta eden, koe bilo specijalizirano za indeksirani fju~ersi na evropskiot pazar na kapital. Negova rabota bila da arbitrira mali cenovni razliki me|u dogovorite za fju~ersi, a ne da trguva na pazarite za hartii od vrednost, objavi bankata otkako ja soop{ti zagubata. Negovite pozicii, najmnogu na germanskiot DAKS indeks i panevropskiot Evro Stoks 50, zagubile 1,4 milijardi evra koga bankata ja otkrila izmamata. Bankata zagubila dodatni 3,5 milijardi evra likvidiraj}i gi akciite. “Koga institucija kako Sosiete @eneral e eksponirana, koga ima problem, site finansiski instrumenti sozdadeni od strana na bankata vedna{ }e im bidat prodadeni na investitori”, mu objasnil Lepeti na sudot.

nitu tehni~ka poddr{ka na postoe~kite institucii”, izjavil Van Rompuj, po sostanokot so germanskata kancelarka, Angela Merkel, vo Berlin. Dvajcata se slo`ile deka vo ekonomskata politika treba da u~estvuvaat site zemji-~lenki na EU, a ne samo zemjite pripadni~ki na evrozonata.

SVET BIZNIS POLITIKA ECB ZADOVOLNA OD RAZVOJOT NA SITUACIJATA VO GRCIJA vropskata centralna banka (ECB) e zadovolna od razvojot na situacijata vo Grcija, kade {to “mnogu vetuva” odvivaweto na programata za konsolidirawe na buxetot, izjavi pretsedatelot na bankata, @an-Klod Tri{e. Vo Grcija ima znaci deka buxetskata konsolidacija napreduva dobro vo prvite pet meseci od 2010 godina, istakna Tri{e. Spored nego, sega{nite promeni se vo korelacija so struk-

turnite reformi i dozvoluvaat obnova na doverbata. Toj dodade deka i drugi dràvi razrabotuvaat merki za konsolidirawe na buxetot, no ne poso~i koi se tie dràvi. [efot na bankata napravi paralela me|u finansiskata kriza i ekolo{kata katastrofa vo Meksikanskiot Zaliv i, spored nego, moàt da se izvle~at mnogu zaedni~ki pouki za upravuvawe vo krizni situacii, za sozdavawe stimul za razvoj na privaten biznis

i regulirawe na globalnata ekonomija i neophodnost od koordinirawe na zaemnite napori na politi~ko nivo.

ATINA

14.06.2010

EK ODOBRI ITALIJA DA MU POMOGNE NA FIAT SO 16 MILIONI EVRA vropskata komisija & odobri na Italija so 16 milioni evra da go pomogne planot na kompanijata Fiat za modernizacija na fabrikata Fiat pauertrejn tehnoloxis (FPT) vo Verona, koja se zanimava so proizvodstvo na pogonski tehnologii. So vlo`uvaweto vo FPT }e se obezbedat novi ma{ini i monta`ni linii za izrabotka na sistemi za prenos

na najnovite tehnologii za vozila so sredna golemina. Vo pogonot }e bidat vraboteni okolu 600 rabotnici. Evrokomesarot za konkurentnost, Hoakin Almunia, izjavi deka so ovaa investicija se postignuva glavnata cel za otvorawe novi rabotni mesta bez davawe neopravdana prednost na Fiat vo odnos na negovite konkurenti. Proizvodstvo so poln kapacitet vo moderniziran-

iot pogon bi trebalo da se postigne vo 2013 godina.

17.03.2010 25 MERKEL BARA NOVI NAÎNI DA MU POMOGNE NA OPEL egativniot odgovor na germanskata vlada na baraweto na germanskiot oddel na Xeneral Motors, Opel, da mu bidat odobreni sredstva na zaem ne e “posledniot zbor”, izjavi kancelarkata Angela Merkel. Merkel soop{tila deka }e se sostane so premierite na ~etiri od vkupno 16 germanski sojuzni dràvi za da gi razgledaat alternativnite na~ini za pomo{ na rabotnata sila na Opel. So toa se otkriva dlabokata podelenost vo vladeja~kata koalicija, bidej}i prethodno ministerot za ekonomija, Rajner Bruederle, od koaliciskiot partner na Merkel, FDP, go odbi baraweto na Berlin da ja garantira poddr{kata za bankarskiot zaem na Opel vo visina od 1,1 milijarda evra, za da moè da se namali i da dizajnira novi modeli na vozila i da ja zameni opremata. Merkel so svojata izjava pokaàla deka ne se soglasuva so Bruderle, so {to istaknala deka nejzina glavna grià se 26.000 rabotnici vo Opel. “Mislam deka na site im e jasno deka vnatre vo koalicijata postojat razli~ni mislewa za ova pra{awe”, a naglasila deka “ova ne se slu~uva prv pat”.

SEKOJ DEN VO

TOKIO

OBJAVUVAJTE GI VA[ITE:

OGLASI ZA VRABOTUVAWE REVIZORSKI IZVE[TAI SITE VIDOVI FINANSISKI IZVE[TAI TENDERI POVICI ZA SVIKUVAWE AKCIONERSKI SOBRANIJA SEMINARI, OBUKI, SOVETUVAWA I KONFERENCII SITE OSTANATI SOOP[TENIJA KOI SAKATE DA GI KOMUNICIRATE SO JAVNOSTA

TRIMESE^EN RAST NA JAPONSKIOT BDP ZA 5% aponskata ekonomija vo prviot kvartal porasnala pove}e od {to prvi~no bilo proceneto, pri {to izvozot go pottiknal oporavuvaweto, a se pojavile i prvite znaci za zajaknuvawe na doma{nata pobaruva~ka, poka`uvaat objavenite podatoci. Vo periodot od januari do mart, ~etvrto trimese~je po red porasnal bruto-doma{niot proizvod i toa za 5% vo odnos na istiot period od minatata godina, i toa nadminuvaj}i ja minatomese~nata prognoza za rast za 4,9% i o~ekuvawata deka taa }e iznesuva 4%. Izvozot, osobeno na aziskite pazari vo podem kako {to e kineskiot, go pottiknuva japonskoto oporavuvawe od recesijata, a zavisnosta od ovie pazari se ilustrira od pridonesot od 0,9% na rastot na vkupniot japonski izvoz, koj vo prviot kvartal iznesuva 1,2%.

Oglasuvajte gi Va{ite soop{tenija po najpovolni uslovi! Odberete go najefektivniot na~in za komunicirawe so javnosta! Na{ata ~itatelska publika e na{a najgolema prednost. Tokmu taa ni go dava pravoto da veruvame deka oglasuvaweto vo Kapital e efektivno. LICE ZA KONTAKT: DIJANA GULAKOVA tel. 02/ 2551 441 lok.105 e-mail: gulakova@kapital.com.mk

26 14.06.2010

PATOT DO USPEHOT

EN MUR

GLAVEN DIREKTOR NA TIME INC

PE^ATENITE MAGAZINI NEMA DA ZGASNAT! Vo vreme koga luksuznite magazini gi gubat ~itatelite, En Mur od Time Inc saka tehnologijata da bide re{enie, a ne problem. IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

dno od ne{tata {to & gi ten~at nervite na En Mur, glavniot direktor na Tajm Ink. (Time Inc), najgolemiot amerikanski izdava~ na pe~ateni magazini, e {okot na mladite Amerikanci koga }e slu{nat deka nejzinata kompanija }e po~ne da im napla} a za sodr`inite. “Vistinskoto reporterstvo ~ini pari, vreme i trud. Nekoj mora da plati za toa”, veli taa. No, recesijata e nezgodno vreme za ubeduvawe na ~itatelite deka

treba da po~nat da pla}aat za informacii, osobeno zatoa {to Tajm Ink., del od mediumskiot gigant Tajm vorner (Time Warner), ve} e dolgo vreme gi stava{e svoite sodrìni besplatno na Internet. Sega e potreben nov model, a g-|a Mur se obiduva na sekakov moèn na~in da go pronajde. REORGANIZACIJA Kako {ef na kompanija {to upravuva so 120 naslovi, me|u koi Tajm (Time), Pipl (People), Sports Ilustrejted (Sports Illustrated) i For~n (Fortune), En Mur se soo~uva so te{ka zada~a da ja zadrì relevantnosta na spisanijata za svoite ~itateli vo vreme koga semejnite buxeti se ten~at, raste koli~inata na besplatni sodrìni na Internet, a oglasuva~ite tro{at pomalku za reklami. Kaj, Tajm (Time), na primer, prihodite

EN MUR sebesi se opi{uva kako “magazinski optimist” koj misli deka magazinite moàt navistina da bidat podobro plasirani od vesnicite so cel da se borat protiv recesijata i prefrlaweto na ~ita~kata publika kon Internetot od reklami se namalile za 30% vo sporedba so ova vreme lani. Mur, sogleduvaj}i go alarmot, go frli petgodi{niot plan za raboteweto na kompanijata v ko{ i sostavi nov, dvegodi{en, fokusiraj}i se na dve raboti: vnatre{nata reorganizacija i inovaciite. Otkako otpu{ti okolu 600 vraboteni, Mur ja restrukturira{e firmata vo tri edinici: vesti, zabava i lajfstajl, grupiraj}i gi zaedno magazinite so sli~na sodrìna, oglasuva~i i publika. Celta e da se so~uva kvalitetot na ureduva~kata politika so istovremeno zgolemuvawe na efikasnosta , zatoa {to spisanijata moàt da koristat zaedni~i novinari i ostanati resursi vo raboteweto, kako {to se oddelite za pretplata, na primer. G-|a Mur, isto taka, obrna mnogu vnimanie na obukata, lansiraj}i go Tajm Ink. Juniverziti (Time Inc University), serija na seminari kade {to predava~i bea direktori od Tajm na temi kako {to se brendirawe i timska rabota. Na nekoj od ovie seminari predava~ }e bide i taa. SEKOGA[ OPTIMIST En Mur sebesi se opi{uva kako “magazinski optimist” koj misli deka magazinite moàt navistina da bidat podobro plasirani od vesnicite so cel da se borat protiv recesijata i prefrlaweto na ~ita~kata publika kon Internetot. No, sudej}i spored te{kotiite na amerikanskite vesnici vo momentov, od koi golem broj ve}e bankrotiraa, a ostanatite se preorientiraa kon malku profitabilnite veb-operacii, ovaa

izjava ne kaùva mnogu. I pokraj nejzinata qubov kon pe~ateniot medium, Mur ne se pla{i od tehnologijata. Vo fevruari Tajm objavi glavna tema “Kako da go spasite va{iot vesnik”, koja {to go potencira{e misleweto ra{ireno vo izdava~kata industrija deka razgaluvaweto na ~itatelite so besplatni sodrìni na Internet ne e odr`livo na dolg rok i deka e potrebno svrtuvawe kon platen pristap. Mesecov Tajm Ink. re~e deka ja razgleduva mo`nosta za promovirawe na nekakva hibridna {ema, {to zna~i nekoi napisi od magazinite da bidat dostapni besplatno, no da se napla}a za premium-sodrìnite. Me|utoa, ovoj pristap prethodno be{e koristen od Wujork Tajms (New York Times) koj podocna go napu{ti. Druga mo`nost e ~itatelite da se pretplatat na sodrìni {to moàt da gi dobijat na svoite mobilni telefoni. Mur veli deka ova ima smisla za nejzinata kompanija, dokolku ~itatelite se soglasat da se pretplatat na dovolno materijal, a Tajm Ink. ima mnogu naslovi {to moè da gi ponudi. Taa ve}e pregovara so kreatorite na ovie informativni paketi za mobilni telefoni za zaedni~ka sorabotka. Muzi~kata industrija, veli taa, ja ispu{ti {ansata, zatoa {to se pla{e{e da sorabotuva so tehnologijata. Taa e re{ena da ne ja povtori istata gre{ka vo izdava{tvoto. “E-ÎTATELITE” ]E DONESAT PRESVRT Rezultatite od ovie napori }e se vidat naskoro preku lansirawe na nekolku novi aplikacii za

razli~ni izdanija na Tajm. Eden od niv }e bide Rial Simpl (Real Simple), koj za 4,99 dolari }e nudi temi povrzani so gotvewe i drugi doma}inski raboti i }e bide dostapna kon krajot na godinava na mobilnite telefoni iPad, iPhone i Android. Spored nekoi analiti~ari e diskutabilno kolku korist na biznisot na Tajm }e mu donesat ovie “e~itateli”, i pokraj nade`ta deka tie }e & pomognat na ovaa industrija da gi kompenzira opa|awata na prihodite od reklami i padot na tiraìte. Sepak, Mur ostanuva entuzijast okolu ulogata {to }e ja imaat e-~itatelite za magazinite vo bliska idnina. Vo nejzinata prezentacija pred investitorite i analiti~arite, neodamna taa istakna deka kompanijata e lider vo nejzinata industrija, so 3,7 milijardi dolari prihodi od magazinite vo 2009 godina i so 105 milioni ~itateli na magazini vo SAD istata godina, kako i so 48 milioni onlajnposetiteli. Isto taka, Mur a i investitorite, gi raduva faktot {to od 2003 godina navamu za 18% e zgolemen brojot na ~itateli na izdanijata so lajfstajl tematiki. Recesijata, sepak, ima{e negativen efekt na nekolku naslovi vo ramkite na grupacijata, no pozitiven fakt e {to reklamiraweto vo magazinite, iako zabeleùva{e pad poslednive godini u{te pred da zapo~ne krizata, sega e stabilizirano ili beleì porast kaj poedine~ni naslovi.

MARKETING

14.06.2010

EDUKACIJA VO PRODA@BATA ali ste znaele deka 92% od proda`nite profesionalci nemaat soodvetna proda`na edukacija?! Dali znaete deka nedostigot od edukacija vo proda`bata e direktna pri~ina za niskata stapka na zatvorawe na proda`bite i problemi vo prospektiraweto?! Dali znaete deka najgolemiot del od univerzitetite vo svetot s$ u{te ja nemaat vovedeno proda`bata kako standarden, redoven predmet za izu~uvawe?! I pokraj seto ova, malku se onie organizacii {to vistinski investiraat vo razvojot na svoite proda`ni profesionalci. Mnogumina veruvaat deka nedostigot na vreme i pari se pre~kite za razvoj na kvalitetna trening-programa za proda`ba, {to vo pove}eto slu~ai ne e vistina. Dopolnitelno, golem broj organizacii od samiot trening pravat golem nastan, so fokus na samoto slu~uvawe, a ne na efektite od istiot, odnosno vra}aweto na investicijata preku proda`nite rezultati. Denes, proda`bata e su{tinska aktivnost za edna organizacija, bez ogled na dejnosta vo koja taa raboti. Duri i onie najtradicionalnite, kade {to pobaruva~kata e relativno rigidna, s$ pove}e gi fokusiraat na proda`nite napori za da izvle~at maksimalni efekti od potencijalot na pazarot. Trendot e va`e~ki i vo modernite industrii, uslu`nite dejnosti, pa duri i vo neprofitnite organizacii, kade {to, sepak, ne{to treba da se plasira

pred korisnicite. Ednostavno ka`ano, ni{to ne se slu~uva ako ne{to ne se prodade! Toga{, zo{to ne bi investirale vo profesionalna edukacija za proda`niot tim?! Postepenoto namaluvawe na efektite od recesijata otvora mo`nosti za povtorno zajaknuvawe na raboteweto i refokusirawe na energijata kon produktivnosta i performansot, elementi {to kaj proda`nite timovi se jasno vidlivi i direktno merlivi. Prodava~ite povtorno }e bidat s$ pove}e pritiskani kon ostvaruvawe na novite kvoti i kon svoevidno nadomestuvawe na negativnite efekti od prethodniot period. Edinstveniot na~in da se bide podgotven za ova e dobrata, strategiski osmislena, edukacija na proda`niot tim. No, kompaniite se daleku od buxetite {to gi imaa vo dobrite vremiwa, a menaxerite se so nedostig na vreme {to inaku bi go posvetile na edukacija na svoite timovi. Sepak, bez ogled na ovie faktori, rezultati sekako }e se baraat! Re{enieto le`i vo individualniot pristap i odgovornosta na proda`nite profesionalci, pred s$ kon samite sebe, za unapreduvawe na sopstvenite ve{tini i performansi. Ima nekolku osnovni metodi za individualno steknuvawe na potrebnite znaewa i ve{tini. Da odime so red. Obuki i konferencii – Ova se nastani kade {to potrebnoto znaewe se nudi vo spakuvana forma, naj~esto vo eden do

tri dena, od strana na profesionalni treneri, naj~esto prakti~ari so golemo iskustvo od koe imaat mnogu da ponudat. Brojot na trening-centri {to gi nudat ovie uslugi e s$ pogolem, no kvalitetot na programite varira, pa bidete vnimatelni pri izborot! Me|u osnovnite pridobivki se netvorkingot, grupnata interakcija i fasilitiranoto u~ewe. Knigi, audio i videoprogrami – Stanuva zbor za ve}e isprobani programi i metodologii, spakuvani vo nekoj od navedenite mediumi. Audio i videoprogramite stanuvaat osobeno popularni so brziot razvoj na Internetot kako alatka na moderniot biznis. Vo ovoj slu~aj ~itatelot, odnosno slu{atelot, e ostaven sam na sebe koga stanuva zbor za primena na ponudenite tehniki. Imaj}i go predvid ova, sosema e razbirlivo {to istraùvawata pokaùvaat deka samo 20% od lu|eto pokaùvaat nekakvi znaci na progres koga edukacijata ja baziraat isklu~ivo na literatura. Onlajn-u~ewe (vebinari) – Onlajn-seminarite stanuvaat s$ popopularni vo razvienite zemji. Sepak, kaj nas se retki onie {to bi izdvoile vreme i sredstva za vakov tip edukacija. Ubavinata na ovoj vid edukacija e {to nema ograni~uvawa. Ne mora da odite vo London za da posetite onlajn-seminar. S$ {to vi treba e kompjuter, kvalitetna internet-konekcija, vreme i, sekako, pari na va{ata kred-

itna karti~ka. Univerzitetsko obrazovanie – Iako se navistina malku, sepak, ima univerziteti {to po~nuvaat da ja integriraat proda`nata edukacija vo svoite programi. Kolku sme nie vo Makedonija daleku od standardizirawe na vakvite programi dovolno govori faktot {to vo SAD, zemja-lider vo oblasta na edukacija, ima samo 14 univerziteti (od pove} e od 4.000!) so programa za profesionalna proda`na edukacija. Pridobivkite od vrabotuvawe na individui koi imale vakva forma na proda`na edukacija se o~igledni. Ona {to gi zagri`uva site onie {to re{ile da se nadgraduvaat e izborot na programa {to }e vleze vo nivniot buxet, a, sepak, }e bide soodvetna na nivniot interes. Najva`no e ne{to da se izbere, bidej}i samo taka mo`e da se ostane kompetitiven i podgotven za predizvicite na proda`bata vo moderniot biznis.

IVAN ROGLI]

Triple S Learning www w www.TSL.mk ww.TSL ww. ww TSL.mk mkk

CSA Speakers @ Triple S e pretstavni{tvo na CSA Celebrity Speakers Associates, koe operira na teritorijata na Makedonija, Hrvatska, Srbija i Slovenija. Vi pomagame da pristapite kon najzna~ajnite svetski biznismeni, akademci i politi~ari i da gi napravite del od uspe{nata prikazna na Va{ata kompanija

ELEKTRONSKA REKLAMA ili usluga. Tie moèbi i nema da ja razgleduvaat sodrìnata na reklamata, tuku direktno }e gi iskoristat predloènite formi za kontakt.

Internet-mreàta e privle~na za biznisot poradi relativno niskata cena, mo`nosta za fleksibilno planirawe na reklamnite kampawi i sogleduvawata na nivnata efektivnost vo realno vreme rizata vo dot-kom sektorot vo 2002 godina gi pogreba iluziite na mnogu on-lajn pretpriema~i, pokaùvaj} i go o~iglednoto – razvoj imaat samo kompaniite so stabilen deloven model i struktura {to moè da se adaptira. Podatocite za iskoristenosta na Internetot vo isto~noevropskite zemji pokaùva deka licata {to gi koristat pridobivkite na Internet se so interesni karakteristiki – niska

vozrasna granica, socijalen status i visoki prihodi. Re~isi 60% od auditoriumot e na vozrast me|u 18 i 30 godini. Re~isi redovna pojava e visokiot socijalen status. Zatoa vo isto~noevropskoto internet-prostranstvo se reklamiraat prete`no proizvodi i uslugi od povisoki kategorii – aviokompanii, luksuzni marki alkohol i drugi tesno targetirani produkti. Internet-reklamiraweto e privle~no za biznisot i poradi relativno

niskata cena na reklamniot kontakt, mo`nosta za fleksibilno planirawe na reklamnite kampawi i sogleduvawata na nivnata efektivnost vo realno vreme. Osven toa, Internetot osiguruva direktna vrska so auditoriumot, ne{to {to ne go nudi nitu eden drug medium. S$ popopularno stanuva iskoristuvaweto na promotivni sajtovi vo ramkite na edna reklamna kampawa na Internet. Celta e tie da bidat poseteni od maksimalen broj lica so potreba od konkretniot proizvod

BANEROT GO PRIVLEKUVA VNIMANIETO Posetitelite na odredena internetstranica se prenaso~uvaat kon promotivniot sajt preku baner, koj pretstavuva vizuelen element so reklamna sodrìna i se pojavuva na druga stranica na Internet. Efektivnosta na banerot se ocenuva preku brojot na interesenti prenaso~eni kon promotivniot sajt. Parametrite po koi se opredeluva intenzitetot i efikasnosta na edna kompanija so reklama vo baner se impresiite (broj na pokaùvawa na banerot) i kliknuvawata (broj na prenaso~uvawa kon promotivnata internet-stranica). Verojatnosta nekoj da klikne na banerot se dviì vo {iroki granici i zavisi od auditoriumot, sajtot {to e nositel na reklamata, atraktivnosta na banerot, prepoznatlivosta na kompanijata i etapata vo koja se nao|a. Praktikata pokaùva deka, vo prosek posetitelite kliknuvaat na eden baner otkako }e go zabeleàt po tret ili ~etvrt pat. Kampawite so niska intenzivnost (mal broj impresii dnevno) ne ja postignuvaat neophodnata penetracija, a premnogu intenzivnata kampawa, pak, brzo go postignuva svojot efekt, po {to efikasnosta opa|a i se prepora~uva odnosnata kampawa da zapre, a ostanatiot buxet da se prenaso~i kon drug tip reklama. IGRITE OSIGURUVAAT DVONASO^NA VRSKA Najgolemata prednost na marketin{kata komunikacija e mo`nosta za evtina povratna in-

formacija za efikasnosta na internet-reklamata vo realno vreme. Kanalot za komunikacija e dvonaso~en. Dovolno e liceto da bide zaintrigirano za da ostvari kontakt so kompanijata {to se reklamira. Sredstvata za toa se mnogu – interaktivni igri, pretplati po elektronska po{ta, forumi i t.n. ~etovi. Najrasprostraneta forma za ostvaruvawe na komunikacija se reklamnite nagradni igri. U~esnicite vo ovie igri ostavaat podatoci za sebe i kanal za direkten kontakt - e-mail, telefon, adresa. Atraktivniot fond na nagradi e dovolen uslov za u~esnikot da ostavi korektni podatoci – od toa zavisi dobivaweto na nagradata. Re~isi i ne postoi poevtin na~n za sobirawe {iroka baza na podatoci za kontakti so potencijalni klienti. Internetot e edinstveniot medium {to ovozmoùva uspehot na kompanijata da bide sleden vo realno vreme, bez dopolnitelni tro{oci za sociolo{ki istraùvawa. Site reklamni formi imaat opredelena tehnologija za sogleduvawe na efikasnosta. Kaj promotivnite sajtovi se zabeleùva brojot na posetiteli i nivnite prenaso~uvawa vo zavisnost od toa koj medium – nositel na reklamata - gi prefrluva kon promotivniot sajt. Site baneri, tekstovi, linkovi i plateni soop{tenija imaat statistika za realiziranite impresii i brojot na kliknuvawa. Na ovoj na~in, navremenata informacija za efikasnosta na reklamata dozvoluva promeni vo planiraweto na kampawata i ukinuvawe na neefikasnite reklamni formi

14.06.2010

KULTURA

FILM

FESTIVAL “VOJDAN ^ERNODRINSKI”

"KRV VO PATIKATA" VO TRETA DIMENZIJA

ZNA^AJNO ZRNO OD MOZAIKOT NA MAKEDONSKOTO VELI^IE

3D-formatot nema pove}e da bide rezerviran samo za animiranite filmovi i golemite spektakli. Toj e idninata i na dokumentarniot film

Pretstavata “Kavkaskiot krug so kreda” e apsoluten pobednik na godine{noto 45-to izdanie na festivalot “Vojdan ^ernodrinski” koja osvoi pet nagradi. Na scenata bea odigrani vkupno 18 pretstavi od koi 11 bea vo konkurencija, a 7 bea von konkurencija MERI KONDOSKA

kondoska@kapital.com.mk

retstavata “Kavkaskiot krug so kreda” na Makedonskiot teatarski festival “Vojdan êrnodrinski” vo Prilep, koj trae{e od 4-ti do 10-ti juni, osvoi pet nagradi: za reìja, za umetni~ko ostvaruvawe na pretstava vo celina, muzika (“Foltin”), scenografija (Julijana Vojkova-Najman i Filip Jovanovski) i koreografija i scenski dvièwa, koja ja dobi celiot ansambl. Pretstavata e vo reìja na Martin Ko~ovski, vo produkcija na Prilepskiot teatar i za nego e ova vtora pobeda, no i na prilep~ani, po minatogodi{niot uspeh so “Tapani vo no}ta”. @irito be{e sostaveno od Mustafa Ja{ar (pretsedatel), Slobodan Despotovski i Bratislav Dimitrov. Spored niv, najdobar tekst e “Bahanalii” na Goran Stefanovski, najdobar akter Ognen Drangovski za ulogata na Aqo{a vo bitolskata pretstava “Bra}a Karamazovi”, a najdobra akterka e Biqana Dragi~evi}Projkovska za Kejt vo “@enata kako voeno pole” na Dramski teatar. Najdobra ènska epizodna uloga dobi Nesrin Tair za ulogata na Kristina vo “Gospo|ica Julija” od Turskiot teatar, a Adrijan Aziri za Grobarot vo albanskata “General na mrtvata vojska” za ma{ka epizodna uloga. Najdobar mlad akter e Osman Ali, vo ulogata na @an vo “Gospo|ica Julija” od Turskiot teatar, najdobar kostimograf e Blagoj Micevski za “General na mrtvata vojska”, nagradata za reklamen materijal mu se dodeli na Vlado \orevski – Rafik za “Karamazovi”, a Andrej Hing ja dobi nagradata za sovremena scenska dramatizacija od istata pretstava. Bea dodeleni tri nagradi za ìvotno delo i toa na Ratka ôrevska od Bitolskiot naroden teatar, na êdo Hristov od MNT i Strumi~kiot teatar "Anton Panov", i na Mite Grozdanov od Dramskiot teatar od Skopje.Na 45-to izdanie na festivalot bea odigrani 11 pretstavi koi bea vo konkurencija i 7 pretstavi von konkurencija. Se pokaà energija, entuzijazam, isprepletenost na mladost i ubavina so iskustvo i stabilnost. Prilep i ovaa godina zableska so celiot svoj sjaj i sjajot na ogromniot broj posetiteli koi ne {tedej} i se dojdoa da gi prosledat renomiranite umetnici i nivnite vrvni izvedbi. Ovoj jubileen nastap zasluùva u{te eden pogled kon minatoto, no i nov pogled kon sega{nosta i idninata. Festivalot, koj go nosi imeto na osnovopolo`nikot na makedonskata drama, poznatiot dramski avtor, akter i reìser Vojdan êrnodrin-

Vim Venders ja odvede Pina Bau{ vo 3D ADRIJANA ATANASOVA Olivie", na japonskata "Kjoatanasova@kapital.com.mk to" kako i na presti`nata germanska nagrada "Gete". oznatiot german- Teoreti~arite na tancot i ski reìser Vim teatarot skovaa sintagma Venders ja odvede koja ja odrazuva nejzinata Pina Bau{, poz- estetika na igrata: “Krv vo natata tan~arka i patikata”. Vim Venders celi koreograf vo moderniot ba- dvaeset godini pravel napori let, vo 3D-tehnologijata. Ovoj da go snimi dokumentarniot svetski avtor koj e poznat po film za eden od najgolemite svoite filmovi “Neboto nad inovatori na sovremeniot Berlin”, “Pariz, Teksas” i moderen balet.“êkavme da po muzi~kiot dokumentaren se dorazvie tehnologijata, za film “Buena Vista”, kone~no da se preraskaè i dostojno }e go ostvari svojot son koj da se pretstavi umetnosta 20 godini mu pretstavuval na Pina Bau{. Prvi~nata predizvik. Porano, dodeka zamisla be{e samata Pina s$ u{te se usovr{uvala teh- da n$ vodi niz svojot svet, nologijata, nemal mo`nosti koj, se razbira, be{e tancot. za da se zafati so vakov Sakav ednostavno da snimam golem proekt. Me|utoa, denes, patuva~ki film koj }e n$ vodi koga nema potreba od grià niz Brazil, Turcija i mnogu od tehnologiska gledna to~ka, drugi zemji. Me|utoa, se slu~i moè da go stavi na filmska ne{to mnogu neprijatno {to lenta ìvotot i rabotata gi pomesti granicite i {to na legendarnata tan~arka i ja zastana na{ata zamisla. koreograf. Vim Venders neo- Pina nenadejno po~ina, tokmu damna go zavr{i snimaweto pred po~etokot na snimaweto. na 3D-dokumentarecot za Duri nekolku meseci pokasno Filipina Pina Bau{, in- sfativ deka bez razlika {to spirativen koreograf po taa ne e pove}e me|u nas, moderen balet koja po~ina moàm da go snimam filmot minatata godina. Koja e so nejziniot ansambl, konPina Bau{? Stanuva zbor centriraj}i se na nejzinite za legendata na moderniot instrumenti – tan~arite”, izbalet, so germansko poteklo. javil reìserot Vim Venders. Ako nekoj ima izvr{eno 3D-tehnologijata e vistinskiot vlijanie na ova pole, mod- format i odli~no oru`je za erniot balet, toa sigurno e reìserite na dokumentarni Pina Bau{. Interakcijata filmovi.“Momentalno sme ma{ko-ènsko e tematika na sredina od montiraweto vo nejzinoto tancuvawe, na filmot, me|utoa malku se koe e mnogu vlijatelno. pla{am deka }e potrae i Ovaa legenda na tancot }e se oddolì celiot proces dobi golemo vnimanie po zatoa {to zalutavme na edna pojavuvaweto vo filmot na nova, nepoznata teritorija”, Pedro Almodovar ”Zboruvaj izjavi Venders.Celoto sniso nea”(Talk to her). Nejzinite mawe germanskiot reìser nastapi, to~ki se praveni go opi{uva kako isklu~itelno vo kratki sekvenci na di- naporno zatoa {to mora jalog i akcija, naj~esto od da se zaboravi s$ {to sme neobjasniva priroda. Pina znaele dosega. Kako i da e, be{e princezata Lerimia Venders smeta deka idninata vo filmot na Felini “I na dokumentarnite filmovi brodot otplovuva”(And the }e bide vo 3D-tehnologijata. ship sails on). Nagradite ne & Ovoj format pove}e nema da bile nepoznati. Za svojata bide rezerviran edinstveno inspirativna i vlijatelna za animiranite filmovi, rabota e dobitnik na an- kako i za golemite spekgliskata nagrada "Lorens takli.

nagradi za pretstavata “Kavkaskiot krug so kreda”

ski, nesomneno pretstavuva brend vo makedonskoto teatarsko `iveewe. Po toj povod, 15-ina prilepski umetnici vo ~est na Festivalot sozdadoa svoi dela vo brzo slikawe. Nivnata izlo`ba e dar za teatarot. Skulptorot @arko Ba{eski go privle~e vnimanieto so svoite neobi~ni dela. Be{e otvorena izlo`bata ”LINK” na koja bea pretstaveni tri skulpturi so poliester i silikon koi pobudija poseben interes. Muzika, igra, boi, skulpturi, teatar - site umetnosti na edno mesto.

PETAR TEMELKOVSKI

umetni~ki direktor na festivalot

TEATRITE SE KRVOTOÊN MEDIUM Petar Temelkovski dobi plaketa za negovite zaslugi vo teatarot. Za toa dali e zadovolen od posetenosta na teatarot izjavi deka e prezadovolen. “Proda`bata na biletite ~etiri dena pred zapo~nuvaweto na teatarskite pretstavi govori za ogromnata posetenost, posebno ovaa godina”. Na pra{aweto za generaciskite smeni, odnosno za kvalitetot na akterite nekoga{ i denes }e kaè: “Nie koga dojdovme kako mladi akteri smenivme edna izvonredna generacija, generacija koja ni gi podade i dvete race i n$ ka~i triumfalno na makedonskata scena. Nie treba da go napravime toa i so dene{nata mlada generacija koja nadoa|a, energi~no, radosno i koja e èdna za tvorewe”. Za kraj im prepora~a na vqubenicite na teatarskata umetnost pove}e da gi posetuvaat teatarskite pretstavi, zatoa {to tie se eden vid krvoto~en medium, a akterite se umetnici na migot koj osloboduva blagorodna energija, a za vozvrat ne bara mnogu, samo eden evtin bilet koj e doveden do stepen na simbolika.

Osman Ali ja dobi nagradata za najdobar mlad akter vo “Gospo|ica Julija”

Petar Temelkovski zadovolstvo od toa kako pomina festivalot

30 14.06.2010

FUDBAL

NAUKATA VO SLU@BA NA FUDBALOT

REPRIZA NA FINALETO OD 2002-TA

Spored prognozata, Kaka go predvodi Brazil do finaleto Germanija e vtoriot favorit na matemati~arite

Najdobri fudbalski {koli ima vo razvienite zemji, kade {to ekonomijata e podgotvena da go sledi razvojot na fudbalot SR\AN IVANOVI] ivanovic@kapital.com.mk

au~nikot Jozef [mit od univerzitetot Tibingen tvrdi deka presmetal nova formula spored koja mo`e da se pogodi redosledot na reprezentaciite na svetskite prvenstva. Soglasno matemati~kata operacija, na prvenstvoto }e triumfira Brazil, otkako vo finaleto }e ja sovlada selekcijata na Germanija. Vo presmetkite [mit koristel informacii za ekonomskata, geografskata i demografskata polo`ba na zemjata, a biten faktor za sogleduvaweto na {ansite e i verskata opredelba. Najmnogu {ansi im se davaat na katoli~kite zemji vo blizina na t.n. “kolevki na fudbalot”, a toa spored legendite se ulicite na London ili eden hram na anti~kite Mai vo Meksiko. “Narodite {to `iveat vo

blizina na ovie mesta porano se zapoznale so fudbalot i zatoa se vkupno podobri od zemjite {to se poodale~eni. Najuspe{ni se, sepak, razvienite katoli~ki zemji od Evropa i Ju`na Amerika, kade {to fudbalot se gleda kako kult”, smeta germanskiot nau~nik. Mnogu biten faktor e standardot na gra|anite i e sosema sprotiven od “mitot za Pele”, spored koj mnogumina mislat deka vo siroma{nite naselbi decata po cel den igraat fudbal, a potoa stanuvaat golemi fudbaleri, {to e sosema neto~no. Fudbalot e sport na srednata klasa, a i samiot Pele poteknuval od dobro situirano semejstvo i nikoga{ ne `iveel vo siroma{tija. “Najdobri fudbalski {koli ima vo razvienite zemji, kade {to ekonomijata e podgotvena da go sledi razvojot na fudbalot”, istakna [mit. Ako mu se veruva na nau~nikot koj vo svojata teorija mnogu pove}e se interesira za

ekonomijata otkolku za fudbalot, toga{ vo finaleto na prvenstvoto vo Ju`na Afrika }e go vidime vtoriot duel me|u Brazil i Germanija, otkako dvete selekcii bea del od posledniot natprevar na {ampionatot vo Japonija i Ju`na Koreja vo 2002 godina. Toga{ #Karaokite# ubedlivo stanaa svetski prvaci, a [mit ne im dava golemi {ansi na svoite sonarodnici vo duelot so petkratniot {ampion. Ima i u{te eden faktor koj dopolnitelno treba da vlijae na {ansite na Brazil i Germanija. I dvete zemji se najgolemi spored naselenie me|u reprezentaciite {to doa|aat od kontinentite na Evropa i Ju`na Amerika. Iako SAD, Nigerija i Japonija se ili so pove}e `iteli ili tuka nekade so Brazil i Germanija, sepak, mnogu podocna go prisvoile fudbalot. Pred nekoj mesec sli~no istra`uvawe be{e objaveno i od dvajca angliski nau~nici,

kade {to e interesno {to tie vo svojata formula, pokraj drugite informacii, go vmetnuvale i bruto-doma{niot prihod na zemjite-u~esni~ki na Mundijalot. Brazil e finalist i spored ovaa empiriska operacija, no ovojpat tie }e triumfiraat otkako }e ja sovladaat selekcijata na Srbija. Ovaa senzacionalna prognoza naide na golem broj komentari vo na{iov region, a, se razbira, najmnogu kaj na{iot severen sosed. Iako srpskata selekcija e vo odli~na forma, a iskusniot selektor Radomir Anti} raspolaga so navistina kvalitetni poedinci, sepak, malkumina veruvaat deka “orlite” mo`at da stignat do samata zavr{nica na Svetskoto prvenstvo. Za srbite ~etvrtfinaleto e posakuvan dostrel, dodeka finaleto najlud son. Se razbira, vo sosema poinakva situacija se fudbalerite na Brazil, za koi s$ osven osvojuvawe na peharot za nivnite sonarodnici }e prestavuva na-

cionalna katastrofa. Brazil e najgolemiot favorit i spored stru~wacite, novinarite i oblo`uvalnicite. Tuka nekade e i selekcijata na [panija, a potoa sledu-

FIFA

EVROPEJCITE GI PLA]AAT GREVOVITE NA BLATER

Blater ne popu{ti pred sekojdnevniot mediumski pritisok i ostana na stavot Ju`noafrikanskata Republika da bide organizator na prviot Mundijal na afrikanskiot kontinent SR\AN IVANOVI] ivanovic@kapital.com.mk

a posledniot kongres na Internacionalnata federacija na fudbalski federacii (FIFA), pretsedatelot Sep Blater vo finansiskiot izve{taj istakna deka profitot za izminatata fiskalna godina e 196 milioni evra. Buxetot e 1,1 milijardi evra, a od 2007-ta godina do deneska ovaa organizacija na razni natprevari i razvoj na fudbalot ima potro{eni 3,3 milijardi, {to e 12 pati pove}e od vremeto koga [vajcarecot ja nasledi ~elnata pozicija vo ku}ata na svetskiot fudbal. So buxetot za narednata godina sekoja od ~lenkite na FIFA, a niv gi ima 208 na broj, }e dobie po eden milion evra, no i po 2,5 milioni evra koi }e moàt da gi potro{at za izgradba na fudbalski kapaciteti. Zna~itelni sredstva }e dobijat i kontinentalnite fudbalski organizacii. FIFA e edna od najbogatite me|unarodni organizacii vo svetot, fudbalot nikoga{ ne bil porazvien i pozastapen na zemjinata topka, a funkcijata na Sep Blater e tolku mo}na {to moè da se sporedi so pretsedatelite od osumte najrazvieni zemji vo svetot. No, ovoj napredok na Blater e sosema sprotiven od planovite i èlbite na fud-

balskite sojuzi od Zapadna Evropa, ~ii organizacii ja zagubija va`nosta i vlijanieto, bidej}i Blater svojata programa ja temeli pove} e na razvoj na fudbalski nerazvienite regioni, kako Azija i Afrika. Mnogumina se ~udea na odlukata svetskoto prvenstvo da se igra vo zemja kade {to samo minatata godina se slu~ija pove}e od 18 iljadi ubistva. Fudbalskite reprezentacii se pod postojana kontrola na bezbednosnite sili, no zatoa lesen plen za kriminalcite se naviva~ite i novinarite. No, Blater ne popu{ti pred sekojdnevniot mediumski pritisok i ostana na stavot Ju`noafrikanskata Republika da bide organizator na prviot Mundijal na afrikanskiot kontinent. Pred {est godini godini, vo konkurencija za organizator na svetskoto prvenstvo moèa da bidat edinstveno zemjite od “crniot kontinent”, a Ju`noafrikanskata Republika dobi pogolem broj glasovi od Egipet i Tunis. Deneska sonot na 500 milioni Afrikanci e otvaren. Tamu {to kade pred samo 15 godini vladee{e Apartehjdot i postoeja mesta kade {to ne im be{e dozvolen vlezot na lu|eto so crna boja na koàta, vo momentov se odrùva Svetskoto fudbalsko prvenstvo. Toa e ogromen napredok ne samo za Ju`noafrikanskata Republika, tuku za celiot kontinent, koj so edna du{a i obedineto

Sep Blater e mo}en kolku pretsedatelite na G8 Afrika pa Brazil, Mundijalot }e dojde vo Evropa duri po osum godini

Evropejcite poseduvaat 90% od fudbalskite pari na svetot, no demokratskiot princip na odlu~uvawe gi onevozmo`uva da ja vratat kontrolata vrz internacionalniot fudbal. Vo 2006-ta Germancite go organiziraa {ampionatot, no na evropska po~va Mundijalot }e se vrati duri vo 2018 godina naviva za sekoja afrikanska reprezentacija. Blater, sekako, dobro ja naplati ovaa povrzanost

so afrikanskite i aziskite zemji, koi do edna glasaa za nego pri posledniot reizbor za funkcijata pretsedatel na

FIFA. Evropejcite poseduvaat 90% od fudbalskite pari na svetot, no demokratskiot princip na odlu~uvawe gi onevozmo`uva da ja vratat kontrolata vrz internacionalniot fudbal. Vo 2006-ta Germancite go organiziraa {ampionatot, no na evropska po~va Mundijalot }e se vrati duri vo 2018 godina, za koga i samiot Blater veti deka e vreme na Evropejcite da im se dade malku od kola~ot. No, i ovaa odluka na [vajcarecot te{ko deka }e gi smiri duhovite. Ve~no nezadovolnite Angli~ani konkuriraat za sekoe svetsko prvenstvo vo poslednite 30 godini i postojano vo svoite prezentacii nudat pomalku

vaat Anglija, Holandija i Germanija. Srbija e edna od reprezentaciite {to so eventualnata pobeda e kadarna da ostvari senzacija. od ostanatite konkurenti. Ne pomaga mnogu prikaznata od tipot deka “vreme e fudbalot da se vrati doma”, bidej}i sentimentalnosta odamna nema nikakva vrska so sportot. No, pri izborot za svetskoto prvenstvo vo 2018-ta, Angli~anite najverojatno }e naidat na golemata Rusija, najgolemata zemja vo svetot, vo koja dosega ne se odràla nitu edna planetarna smotra. Rusite se motivirani i imaat namera da potro{at ogromni pari vo kampawata, nekolku pati pove}e od Angli~anite. Da, fudbalskiot svet vo razvoj go poddrùva Blater, ~ija programa go realizira sonot na siroma{nite geta, malite dràvi~ki i nesre}nite narodi. Kako {to, vo princip, i odat rabotite, toa ne im se dopa|a na onie {to za smetka na solidarnosta ja gubat dominantnata pozicija. Interesno, no so izborot na Blater, evropskite fudbalski sojuzi go prekinaa deceniskoto vladeewe na Brazilecot @oao Avelan`, koj od istite be{e obvinuvan deka go proteìra ju`noamerikanskiot kontinent i fudbal.

SPORT

14.06.2010

SPORT SPORTSKI NOVINARI

HRVATITE TAGUVAAT PO LEGENDARNIOT KOMENTATOR Ako govorime za emotivniot aspekt na celata situacija, pote{ko mi be{e koga morav na televizor da gi sledam igrite na rakometarite so koi sum postojano zaedno vo poslednite 25-30 godini oznatiot sportski novinar od hrvatskata televizija, Boò Su{ec, nema da gi komentira prenosite od Svetskoto prvenstvo vo fudbal bidej}i negovata mati~na ku}a ja odbi negovata honorarna sorabotka otkako toj od neodamna e penzioniran. Iako planot za pokrivawe na natprevarite od Mundijalot vo Ju`na Afrika e negovo delo, toj nema da moè da patuva zaedno so kolegite na koi vo poslednite 25 godini im be{e redakciski urednik. “Ne e toa ni{to stra{no. Ako govorime za emotivniot aspekt na celata situacija, pote{ko mi be{e koga morav na televizor da gi sledam igrite na rakometarite so koi sum postojano zaedno vo poslednite 25-30 godini. Ve}e go preìveav {okot i sega mi e polesno. To~no deka po 20 godini za prv pat nema da bidam na komentatorskata pozicija i da gi prenesuvam natprevarite od svetskoto prvenstvo, no odlukata e ve}e donesena i jas ne moàm ni{to da storam”, veli Su{ec.

MANDELA NE SE IZRADUVA NA SVOJOT MUNDIJAL Lokalnata policija na Johanesburg ne ja isklu~uva mo`nosta smrtta na Zenani da ne e nesre}en slu~aj. Ottamu objavuvaat deka postojat indicii toa da e ubistvo SR\AN IVANOVI]

ivanovic@kapital.com.mk

u`na Afrika ja dobi organizacijata samo poradi toa {to predizbornata kampawa na ovaa zemja be{e pretstavena od najpoznatiot borec za ~ovekovi prava na dene{nicata, Nelson Mandela. Prviot crn pretsedatel vo istorijata na najju`nata zemja vo Afrika u`iva svetska popularnost i e idol na milioni slobodoumni lu|e niz celiot svet. No, toj ne se pojavi na sve~enoto otvorawe poradi semejnata tragedija. Imeno, po samiot muzi~ki koncert posveten na svetskoto prvenstvo, a

odr`an den pred prviot me~, pravnukata na Mandela, 13-godi{nata Zenani, zagina vo avtomobilska nesre}a. “Se nadevame deka Ju`noafrikancite, no i lu|eto od celiot svet, }e ja razberat negovata odluka za vreme na Mundijalot toj da ne se pojavuva vo javnost. Mandela e skr{en od taga i potrebna mu e izolirana sredina”, izjavija od fondacijata {to go nosi negovoto ime. Vo Ju`na Afrika obedineti se i belcite i crncite, koi zaedno ta`at so nivniot “Madiba” koj zagubi edno od svoite devet pravnu~iwa. Inaku, lokalnata policija na Johanesburg ne ja isklu~uva mo`nosta smrtta

na Zenani da ne e nesre} en slu~aj. Ottamu objavuvaat deka postojat indicii toa da e ubistvo. Istraga e najavena i za ispraznetiot del od tribinata za vreme na prviot natprevar me|u Ju`na Afrika i Meksiko. Organizatorot objavi deka site vleznici za premierata se ve}e odamna prodadeni, no kamerite zabele`aa deka na edna “kocka” od centralnata tribina stol~iwata se isprazneti. “Mora da se ispita {to e pri~inata za prazniot del od tribinata, bidej}i slikata e premnogu grda”, izjavija od redovite na organizaciskiot odbor na Svetskoto prvenstvo. Se pretpostavuva deka ispraznetite mesta bile

Nelson Mandela e skr{en od taga po smrtta na svojata pravnuka otkupeni od brojni bliski sorabotnici i prijateli na Nelson Mandela koi vo znak na so~uvstvo ne prisustvuvale na sve~enata ceremonija na otvoraweto, odr`ana na prekrasniot Soker Siti vo Johanesburg.

Boò Su{ec odli~no go govori makedonskiot jazik Pokraj legendarniot komentator, sportskata redakcija ja napu{taat i vedetite @eqko Vele i Marko [apita, koi najverojatno }e preminat vo srpskiot sportski kanal Arena sport koj od septemvri }e zapo~ne so emituvawe na programa vo hrvatskiot eter. Boò Su{ec odli~no go govori makedonskiot jazik bidej}i golem del od detstvoto go ima pominato vo Skopje, pridruùvaj}i go tatka si koj bil na slu`ba vo na{iot glaven grad.

Gr~kite fudbaleri bea nemo}ni protiv naletot na Ju`na Koreja

SVETSKO PRVENSTVO

POTOP NA GRCIJA, ARGENTINA ZASEGA SIGURNA Hajnce gi spasi neefikasnite kolegi od napadot na argentinskata reprezentacija. Vo redovite na Francija nema{e takov fudbaler elekcijata na Ju`na Koreja dodje do prvata, voop{to, pobeda ostvarena nadvor od aziskiot kontinent. Ju`nokorejcite proslavija ubedliv triumf od 2:0 vo duelot so porane{niot evropski {ampion Grcija, ostvaren po dominantna i sigurna igra. Izbranicite na selektorot Jung Mu Huh bea za dve klasi podobri od svoite protivnici, na koi ne im pomognaa nitu sovetite na legendarniot germanski trener Oto Rehagel. So ova Ju`na Koreja go potvrdi svojot status na silna reprezentacija koja mo`e mnogu da prika`e na

ova Svetsko prvenstvo, a od niv ve}e se o~ekuva siguren plasman vo eliminaciskata faza od {ampionatot i borba za plasman me|u osumte najdobri ekipi. Od druga strana, fudbalerite na Grcija ne se ni senka od timot {to ja osvoi Evropa na prvenstvoto vo 2004-ta, a za konsolidacija na selekcijata e potrebno seriozno podmladuvawe na sostavot koj so tromavosta na momenti izgleda{e i mnogu komi~no vo obidot da im parira na brzite korejski fudbaleri. Daleku od toa deka Argentina go potvrdi svojot, za mnogumina nezaslu`en, favoritski status vo due-

lot so Nigerija, no barem “gau~osite” dojdoa do trite boda. Iako Mesi i Iguain imaa nekolku seriozni {ansi pred nigeriskiot gol, sepak, edinstveniot gol na ovaa sredba dojde po udarot so glava na defanzivecot Hajnce. Ova e dobra mo`nost za malku da zdivne i nivniot selektor Diego Armando Maradona, koj poradi somnitelniot roster na timot i slabite igri vo kvalifikaciite e de`urna tema vo svetskiot pe~at. Golemo razo~aruvawe po prviot natprevaruva~ki den na Mundijalot se fudbalerite na Francija. Trikolorite odigraa bez golovi vo duelot

so Urugvaj, prodolùvaj}i ja tendencijata da igraat dobro na sredinata od terenot, no pritoa da ne postignuvaat golovi. Na “galskite petli” ne im pomogna nitu toa {to vo vtoroto poluvreme Urugvajcite ostanaa so deset igra~i na terenot. Nere{eno, no so po eden gol vo mreìte na dvajcata golmani, zavr{i premierniot natprevar me|u Ju`na Afrika i Meksiko. #Vuvuzelosite# na prekrasniot Soker Siti napravija nezaboravna atmosfera za vreme na ovoj me~, koja moèbi }e be{e i daleku poèstoka dokolku nivnite milenici ja sovladaa meksikanskata selekcija.