специјален прилог - Топ Извозници l Како се прави извоз
кnow-how од прва рака Тајните на извозните стратегии на успешните извозни компании l лидер на пазарот за жичени производи и медицинска опрема Македонскиот индустриски Феникс ги освојува пазарите во странство l Само 1% од македонскиот извоз е осигурен Извозниците бараат подобри услови за осигурување на наплатата од странство
Топ 100
извозни производи
Капитал број 817 26.06.2015
30
www.kapital.mk
Топ 100 извозни производи
Топ 100 извозни производи
Кој го влече македонскиот и
Извоз: Најизвезуван производ од Македонија се катали
www.kapital.mk
извоз?
Капитал број 817 26.06.2015
специјален прилог
31
Меѓу 100-те најизвезувани производи од Македонија има многу малку готови производи со повисока фаза на доработка или производи за крајна потрошувачка. Меѓу нив се автобуси, лекови, блузи, кошули и други текстилни производи кои се произведуваат по лон принципот, потоа цигари, бисквити, ајвар, колбаси.
К пишува
Биљана Здравковска Стојчевска biljana.zdravkovska@kapital.mk
Кога би го зголемиле извозот и во светот би продавале повеќе готови производи, а помалку суровини и полупроизводи, “крвната слика” на македонската економија значително ќе се подобри. А Македонија има извозни адути - од овошје и зеленчук, до храна, лекови и автомобилски делови. Услугите се уште еден извозен адут на Македонија, посебно ИТ услугите, преку кои би можеле да се зголемат извозните приходи. Но, ако анализираме кои се производите кои сега го носат македонскиот извоз, тогаш ќе се соочиме со болната вистина. Дека на листата најизвезувани производи има многу малку готови производи со поголема додадена вредност. Повеќето од извозните производи кои Македонија успева да му ги продаде на светот се суровини или евтини полупроизводи кои се во некоја друга земја се вклопуваа во финален производ. Ако се тргне од моменталната состојба кои се 100-те производи кои Македонија најмногу ги извезува, тогаш дефинитивно на листата има малку производи со додадена вредност кои би можеле да донесат поголеми нето извозни приходи. Анализата на 100-те најизвезувани производи за минатата година најдобро ја отсликува ситуацијата во македонскиот извозот. Од 100 анализирани извозни производи, 48 имаат раст на извозот, додека останатите имаат пад на извозот во однос на прет ходната година. Најголем дел од производите кои лани има раст на продажбите во странство се произведуваат со странските компании кои работат во или надвор од слободните
економски зони, чии производи се во старт поконкурентни на странските пазари заради големите субвенции кои ги добиваат од македонската Влада. Но, останатите клучни извозни македонски производи лани бележат помала продажба во странство. Најголем пад има кај нафтените деривати и топловаланите челични производи и преработки, кај текстилните производи, тутунот и цигарите, свежиот зеленчук и овошје. Првичниот заклучок кој се добива од листата 100 најизвезувани производи минатата година е дека странските инвеститори почнуваат да го менуваат ликот на македонскиот извоз и полека стануваат лидери кои во влечат македонскиот извоз. Од врвот на листата 10 најизвезувани пр оиз в од и, ду р и 6 пр оиз в од и ги произведуваат странските инвеститори во зоните кои работата со субвенции.Од нив единствен готов производ се автобусите на Ван Хул, додека сите останати се метали и суровини, како феро-никел, тутун, феросилициум и памучни кошули произведени по лон систем. Најизвезуван производ од Македонија се катализаторите, кои ги произведува Џонсон Мети, чија вредност лани изнесувала 570 милиони евра, што е раст од 28,4% во споредба со претходната 2013 година. Втор најизвезуван производ се апаратите за пречистување на гасови, кои исто така ги произведува Џонсон Мети, а чиј извоз лани достигна 320 милиони евра. Трет најизвезуван производ од Македонија е феро никелот на Фени Индустри со извоз во вредност од 218 милиони долари, што е пад од 17,27%. Иницијаторите за реакција на Џонсон Мети, се четврт 80 милиони евра, што е раст од 119% во споредба со претходната 2013 година. Оттука, извозот на Џонсон Мети со овие два производи достигнува околу 970 милиони евра или околу 25% од вкупниот македонски извоз, кој минатата година достигна 3,7 милијарди евра. Сетовите за спроводниците за палење на автомобили кои се исто така се произведуваат во слободните зони се четврт најизвезуван производ од Македонија со извоз од 157 милиони евра. Ту т унот од типот Припеп е шести најизвезуван производ минатата 2014 година со вредност на извозот од 77
изаторите на Џонсон Мети со извоз од 570 милиони евра
www.kapital.mk
Капитал број 817 26.06.2015
32
Топ 100 извозни производи
Рекордниот пад на извозот во април од 24,1% се случи во време кога политичката криза во земјава почна да се заострува но, дел од бизнисмените велат дека тоа не е клучната причина за лошите економски резултати. милиони евра, што е годишен пад од 16% Како седми најпродаван во странство производ од Македонија се автобусите кои ги произведува белгиската Ван Хул, чиј извоз годинава достигна 70 милиони евра. Извозот на автобуси од Македонија ќе се зголемува бидејќи Ванхол, задоволен од условите кои ги добива како странски инвеститор во Македонија, одлучи во зоната да отвори уште една фабрика во која ќе произведува автобуси кои освен на американскиот ќе се произведуваат и на западноевропските пазари. Осмиот најизвезуван производ од земјава е феросилициумот кој го преработува и продава Југохром Фероалојс, со извоз од 67 милиони евра, врз кој неодамна беше отворена стечајна постапка. Таблите за
Дури 6 од 10-те најизвезувани производи од Македонија се произведуваат во слободните економски зони, а Џонсон Мети прави над 20% од вкупниот извоз на земјата
разведување струја, кои исто така се произведуваат во зоните, се деветтиот најизвезуван производ лани со извоз вреден 65,6 милиони евра. Памучните кошули за мажи се десеттиот најизвезуван производ од Македонија со
вредност на извоз од 65 милиони долари, кои исто така имаат пад. Извозот на лекови кои се 13-ти најизвезуван производ за минатата година изнесува 54 милиони евра. Јаболката се најизвезувано овошје од
Кој и зошто ги крие податоците за извозот на компаниите од Македонија?!
И
ако Капитал веќе шеста година по ред ја подготвува едицијата Топ 100 Извозници, во која се рангираат најголемите извозни компании, годинава не сме во можност да ја објавиме листата на најголемите извозни компании. Единствената причина е што Царинската управа на Македонија, која е орган во составот на Министерството за финансии, одлучи целосно да се затвори и да не ги достави податоците кои Капитал уредно и навреме ги побара за потребите на изготвување на овој прилог. Во одговорот кој го добивме од директорката на Царина, Наташа Радеска стои дека Царинската управа утврдила дека не постои законски основ да ни ги обезбеди бараните податоци заради тоа што не биле на листата на информации од јавен карактер и дека нивното објавување ќе имало штетни последици врз извозните компании. “Во конкретниот случај бараната информација се однесува на комерцијални и други економски интереси на економски оператори, чие давање ќе има штетни
последици за истите, односно ќе оддаде податоци за вредноста, обемот на работата и други деловни податоци на економските оператори”, се вели во писмениот одговорот од Царинската управа. Објаснувањето на Царината нема логичен основ бидејќи во сите земји од целиот регион,освен во Македонија, овие податоци се јавни и ги објавуваат надлежните институции, а објаснувањето дека нивното објавување ќе предизвика штета на извозните компании е сосема бесмислено во услови кога самите компании и нивните менаџери податоците за извоз одамна ги објавуваат јавно. Но, по се изгледа дека оваа законска и бесмислена бариера за пристап до информации кои се важни за целата економија ја има само уште во Македонија, односно кај некои институции и нивните раководители. Колку за споредба, во земјите од регионот, да не зборуваме за остатокот од светот, податоците за извозот на компаниите се објавуваат транспарентно и јавно од надлежните институции. На пример, во Србија податоците за најголемите
извозни компании со вредноста на нивниот извоз ги објавува Министерството за финансии и тоа секој месец. Исто е и во Словенија, Хрватска, Бугарија..., каде податоците за извозот на компаниите, како и останатите податоци за работењето на компаниите се објавуваат јавно од страна на Царината, Министерството за финансии или економските регистри. И секоја компанија, аналитичар, новинар или банка има слободен и бесплатен пристап до тие информации како би можела на соодветен начин да ги гради своите деловни политики, да го процени бонитетот на компанијата и да изгради соодветни односи во работењето со секој компанија. Зошто Министерството за финансии во Македонија води политики со кои има монопол за информациите за извозот на компаниите не е јасно. Но, факт е дека во Македонија станува се потешко да се води бизнис заради се поголемите ограничувања и нетранспарентноста на државните институции.
www.kapital.mk
Капитал број 817 26.06.2015
специјален прилог Македонија (41 место) и минатата 2014 година биле извезени јаболка во вредност од близу 13 милиони евра, што е речиси иста вредност како и претходната година. Доматите се најизвезуван зеленчук од Македонија, и тоа оние кои зреат и се продаваат од март до декември. Лани се извезле домати во вредност од 12 милиони евра,и кај нив има благ раст од 2,9%. Меѓу најизвезуваните производи од Македонија се наоѓа и јагнешкото месо и тоа на 39 место. Во 2014 година Македонија извезла јагнешко во вредност од 13,4 милиони евра, што е годишен раст од 7% во споредба со извозот во 2013 година. Меѓу најизвезуваните производи за минатата година е и ајварот и тој се наоѓа на 33 место со вредност на извозот од 15 милиони евра, што е годишен раст 24,62%. Гасните масла, кој се 19 најизвезуван производ на Македонија лани имале пад 67%, додека извозот на моторен бензин од 95 октани е намален за 60%. Ако се анализира колку од 100-те најизвезувани производи се готови производи со повисока фаза на доработка или за крајна потрошувачка тогаш тие можат да се избројат на една рака, а меѓу нив се лекови, блузи, кошули и други текстилни производи кои се произведуваат по лон принципот, потоа цигари, бисквити, ајвар, колбаси и масло од сончоглед.
Ф
33
Извозот на ИТ услуги рекордни 60 милиони евра
С
поред податоците на Народната банка на Македонија, во 2014 година од земјава биле извезени во странство телекомуникациски, компјутерски и информациски услуги во вредност од 121, 3 милиони евра, што е највисок досега извоз. Во истиот период увозот на овие ИТ услуги изнесувал 67,3 милиони евра, што значи дека Македонија лани имала нето извоз од телекомуникациски услуги од 54 милиони евра. Само извозот на компјутерски услуги лани изнесувал 58,6 милиони евра, што е највисок досега извоз од Македонија, и претставува раст од дури 57% за период од пет години. Увозот, пак, на компјутерски услуги во Македонија во 2014 година изнесувал 32 милиони евра, што значи дека Македонија од извоз на компјутерски услуги лани направиле нето извозен прилив од 26,6 милиони евра. Колку за споредба во 2010 година Македонија имала нето увоз на компјутерски услуги од 3,7 милиони евра.
Оттука ,дури и да се зголеми нивното производство и извоз тие не би можеле да донесат поголемо зголемување на извозните
ЕНИ ИНДУСТРИ АД како една од најуспешните компании во македонското стопанство успешно опстојува на светскиот пазар на метали следејќи ги принципите на сопствените стратешки определби – одржливост и постојано подобрување, и на тие основи на пазарот нуди високо квалитетен производ – никел во форма на фероникел. Земајќи го предвид фактот дека се работи за производ од стратешко значење кој прави најголема додадена вредност – од основна суровина се произведува и извезува финален производ, високото рангирање на листата на нај извозници добива уште повеќе важност во рамките на економски параметри. Фероникелот е основна суровина за производство на нерѓосувачки челик кој се извезува во челичарници ширум светот: Италија, Германија, Франција, Шпанија, Индија, Кина, Тајван, Јужна Кореја. Всушност
приходи. Тоа е можно само со создавање на нови и брендирани производи, производи со повисока додадена вредност и повисока
фероникелот на ФЕНИ ИНДУСТРИ АД е еден од најквалитетните во светски рамки и добро познат бренд, токму заради таа причина наведените челичарници го претпочитаат, а истовремено е и најдобар амбасадор на македонската индустрија заради високиот квалитет. Веќе петта година по ред покрај фероникелот, ФЕНИ ја извезува и згурата која е спореден производ при производство на фероникел и која најде примена во градежната, бродската и цевководната индустрија. Меѓутоа, позицијата на ФЕНИ ИНДУСТРИ АД на водечка компанија на национално ниво не се должи единствено на извозот, туку и поради нивото на инвестиции за подобрување на процесите како основен услов за одржување на таа позиција, поради вработувањето, проактивниот однос кон прашањето на заштита на животната средина (прва компанија во државата со А-еколошка дозвола), општествената одговорност и сл. Политиката на навременото пресретнување
ФЕРОНИКЕЛ ГРАНУЛИ
и усогласување со законската регулатива овозможува ефикасност во исполнување и на краткорочните и на догорочните цели, што од своја страна секако имплицира одржување на статусот на високо конкурентна компанија на светскиот пазар. Во пошироки рамки, ФЕНИ стана препознатлив не само по своите производни активности, туку и по фактот што генерира влијание врз целокупното општество кое се однесува на вработените, добавувачите и клиентите, како и на пошироката заедница преку проектите на имплементирање на добри општествени практики за што има досега добиено и бројни национални признанија.
www.kapital.mk
Капитал број 817 26.06.2015
34
Топ 100 извозни производи
Иако извозот на ајварот е релативно мал 15 милини евра за
минатата година, тој е 33 најизвезуван производ од Македонија, чиј извоз секоја година расте Кондиторските производи се еден најголемите извозни адути со кои Македонија може да ги зголеми извозните нето приходи
фаза на технолошка доработка. Но, за тоа да се случи се потребни нови инвестиции или можеби нови фабрики. Еден од извозните адути на Македонија се и услугите. На пример, извозот на комјутерски услуги од Македонија лани достигна рекордни 60 милиони евра, што е раст од 57,2% за период од пет години. За период од пет години Македонија на светот му продала компјутерски услуги од 240 милиони евра. Експертите велат дека покрај извозот од слободните зони, извозот на ИТ услуги е еден од најстабилните и најбрзорастечки извозници сектори од Македонија. Построи голем потенцијал за зголемување на приходите од извозот на овој тип на услуги, бидејќи Македонија полека но сигурно се профилира како земја од која можат да се добијат квалитетни ИТ услуги, во кои влегуваат извозот на разни софтвери, видео анимации, игри.. Втор извозен адут се кондиторските производи, кој исто така се меѓ у најизвезуваните македонски производи, кој исто така и носат нето извозен приходи на земјата. Воопшто, извозот на храна, односно на готови прехранбени производи се уште еден можеби и најголем адут. Извозот на ајвар секоја година се зголемува и лани достигна рекорди досега 15 милиони евра, што е се уште многу мала продажба во странство, за кој производ сите се согласуваат дека постои голем потенцијал за извоз, што е случај и со останатите конзервирани и сушени зеленчуци и овошја, флашираните вина, органската храна, за кои има голема побарувачка на странските пазари. Но, ова се само светли и ретки примери.... Ако се гледа големата слика тогаш извозните капацитети на Македонија се ниски и ограничени. Минатата година извозот на стоки и услуги од Македонија кој изнесуваше 3,7 милијарди евра е помал од 50% од вкупниот БДП,
покриеноста со увозот е околу 67%, а дефицитот во трговијата со странство 1,5 милијарди евра. Колку за споредба Словенија лани имаше годишен извоз
од 23 милијарди евра, со покриеност на увозот со извозот од 102% и суфицит во трговската размена со странство од околу 390 милиони евра. nnn
Паѓа извозот во регионот
А
ко се анализира извозот на Топ 5 најголеми извозни Македонија пазари на Македонија Извоз по земји и региони, (во 000 $) тогаш дефинитивно најголема концентрација има во Бугарија, Европската унија каде 326.602 се извезуваат 76,6% од вкупниот извоз. Втор најголем пазар Италија, се земјите од Западен 302.337 Балкан, каде што пак Германија, се намалува извозот. 2.043.933 Така лани само 14% Србија, од македонскиот извоз бил насочен 258.286 кон земјите од Западен Балкан, а Косово, за првите четири 230.824 месеци само 10% од извозот отишол во регионот. До пред неколку години дури една третина од македонскиот извоз беше во земјите од регионот, но податоците покажуваат дека извозот во регионот посебно во главните пазари како Србија и Косово е во постојан пад во последните неколку години. Најголем извозен пазар за Македонија е Германија, каде лани се извезле производи во вредност од 2 милијарди долари. Македонија е една од ретките земји во светот кои имаат суфицит со Германија, но тоа се должи речиси во целост на извозот на катализаторите кои во Македонија ги произведува фабриката на Џонсон Мети, а кои се извезуваат на германскиот пазар за автомобилските компании. Втор најголем извозен пазар за македонските компании лани била Бугарија со извоз од 326 милиони долари. Трет најголем извозен пазар е Италија, каде лани се извезени производи во вредност од 302 милиони долари, а следен извозен пазар е Србија каде лани се извезени 258 милиони долари.
Странски инвестиции: Најголем раст на извозот има во зоните
www.kapital.mk
Капитал број 817 26.06.2015
36
Топ 100 извозни производи
Производ 1 Катализатори 2 Апарати за пречистување на гасови 3 Феро-никел 4 Сетови на спроводници за палење за возила 5 Иницијатори на реакција и каталитички препарати 6 Тутун од тип Прилеп 7 Автобуси 8 Феро-силициум 9 Табли за разведување на ел.струја 10 Памучни кошули за мажи 11 Руди на олово и концентрати 12 Челични пр-води превлечени со пластична маса 13 Лекови 14 Руди на бакар и концентрати 15 Топло валани плоснати производи 16 Седишта 17 Женски блузи од вештачки влакна 18 Челични цевки со правоаголен пресек 19 Топло валани плоснати производи 20 Челични производи прекриени со цинк 21 Памучни женски блузи 22 Памучни панталони за жени 23 Работни машки јакни и сакоа 24 Руди на цинк и концентрати 25 Керозин 26 Панталони за жени 27 Работни панталони од синт. влакна 28 Оловни акумулатори 29 Слатки печива,колачи,бисквити и други пекарски 30 производи Тутун од тип Јака 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53
Извоз во 2014 (во евра)
Годишна промена (евра)
Годишна промена (%)
569.321.847
126.040.686
28,43%
320.099.550 218.790.542 157.033.873
/ -45.677.825 /
/ -17,27% /
80.550.906 77.634.988
43.781.739 -14.793.702
119,07% -16,01%
70.095.759 67.476.894 65.600.748 65.284.167 53.564.162
/ 3.210.315 / -1.782.378 -1.328.676
/ 5,00% / -2,66% -2,42%
49.854.419 44.305.221 40.813.102 38.485.688 33.167.550 31.001.448 30.282.681 30.118.430 26.895.415 26.535.928 24.974.770 24.889.102 23.812.742 22.092.213 22.071.853 21.151.356 19.437.808
-8.237.035 646.904 -8.106.841 6.851.239 / 3.546.464 -6.008.172 9.144.701 -7.452.941 -3.795.113 -2.800.016 6.890.746 2.105.658 6.954.012 -1.007.928 8.084.230 /
-14,18% 1,48% -16,57% 21,66% / 12,92% -16,56% 43,60% -21,70% -12,51% -10,08% 38,29% 9,70% 45,94% -4,37% 61,87% /
18.110.195 16.730.609
-1.181.776 -2.771.750
-6,13% -14,21%
Кошули за жени од вештачки влакна
15.388.194
928.671
6,42%
Кожни делови на обувки Ајвар Мермер Поткошули и маици од волна Цигари Кочници за шински возила Тапацирани седишта Јагнешко месо Топло валани плоснати производи Јаболка Пластични цевки и црева Гасни масла Домати Обувки жени жени Памучни поткошули и маици Женски сакоа од синтетички влакна Железни цевки со кружен пресек Слатки пиперки Струганици, опилки и отсечоци Печки за загревање и шпорети Носачи на мадраци Памучни женски блузи
15.157.068 15.066.389 14.484.987 14.264.011 13.670.076 13.535.130 13.465.955 13.345.148 12.976.625 12.885.038 12.512.324 12.159.371 12.086.945 11.934.544 11.810.044 11.662.085 11.415.266 11.331.688 11.317.173 11.304.482 11.116.614 10.530.214
-1.500.721 2.976.941 1.560.336 1.674.401 -7.450.867 / / 875.242 2.897.864 19.371 -1.647.534 -14.512.054 270.458 -1.226.565 79.664 2.226.242 343.413 3.504.848 -2.209.803 268.504 / -3.160.371
-9,01% 24,62% 12,07% 13,30% -35,28% / / 7,02% 28,75% 0,15% -11,64% -54,41% 2,29% -9,32% 0,68% 23,59% 3,10% 44,78% -16,34% 2,43% / -23,08%
43 Гасни масла 44 Домати 45 Обувки жени жени www.kapital.mk 46 Памучни поткошули и маици 47 Женски сакоа од синтетички влакна 48 Железни цевки со кружен пресек 49 Слатки пиперки Производ 50 Струганици, опилки и отсечоци 51 за загревање и шпорети 1 Печки Катализатори 52 Носачи на 2 Апарати за мадраци пречистување на гасови 53 женски блузи 3 Памучни Феро-никел 54 Други цевки и црева за палење за возила 4 Сетови на спроводници 55 5 Лекови Иницијатори на реакција и каталитички препарати 56 6 57 7 58 8 59 9 60 10 61 11 62 12 63 13 64 14 65 15 66 16
Вина од 18% до 22% Тутунсо одалкохол тип Прилеп Бела и црвена зелка Автобуси Памучни работни панталони Феро-силициум Нафтен Табли закокс разведување на ел.струја Кондензатори од хартија Памучни кошули за мажиили од пластика Свежо Руди натрпезно олово игрозје концентрати Рубелина за постела Челични пр-води превлечени со пластична маса Масла од сончоглед или шафраника Лекови Китови смолни малтери Руди наибакар и концентрати Работни тренерки Топло валани плоснати производи Електрична Седишта енергија Цевки заблузи дупчење за добивање на нафта или гас Женски од вештачки влакна Памучницевки јакни со и сакоа за жени пресек Челични правоаголен Електрични и протечни Топло валани плоснатибојлери производи Огноотпорни производи Челични производи прекриени со цинк Медицински шприцеви Памучни женски блузи и игли Памучни панталони за жени Жица и кабли Работни машки јакни и сакоа Портланд цемент Руди на цинк и концентрати Сушени печурки Керозин Колбаси Панталони за жени Гипсани табли Работни панталони од синт. влакна Рафинирани бакарни катоди Оловни акумулатори Слатки печива,колачи,бисквити и други пекарски Панталони од синтетика производи Женски Тутун одфустани тип Јакаод синтетика
67 17 68 18 69 19 70 20 71 21 72 22 73 23 74 24 75 25 76 26 77 27 78 28 79 29 80 30 81 памук 31 Тексас Кошулиткаенини за жени од вештачки влакна 82 Кожни Обувкиделови за жени 32 на обувки Топло валани плоснати производи со ширина од 2050 83 Ајвар 33 мм 84 Вафли и обланди 34 Мермер 85 35 86 36 87 37 88 38 89 39 90 40 91 41 92 42 93 43 94 44 95 45 96 46 97 47 98 48 99 49 100 50
Згура, пепели имаици остатоци Поткошули од волна Сукњи за жени од синтетички влакна Цигари Други вина; шира одвозила грозје со запрена ферментација Кочници за шински Вина Madeira, Sherry и Setubal muscatel Тапацирани седишта Слатки бисквити Јагнешко месо прекриени со чоколада Праски Топло валани плоснати производи Печива, колачи и бисквити Јаболка Прехранбени производи Пластични цевки и црева Конструкции Гасни масла од челичен лим Хула-хоп Домати чорапи Капути од волна Обувки жени жени Делови за обувки одикожа или вештачка кожа Памучни поткошули маици Работнасакоа памучна облека Женски од синтетички влакна Слатки пиперки конзервирани во оцет Железни цевки со кружен пресек Панталони за жени од вештачки влакна Слатки пиперки Печатени проводни кола Струганици, опилки и отсечоци
51 Печки за загревање и шпорети 52 Носачи на мадраци 53 Памучни женски блузи
12.159.371 12.086.945 11.934.544 11.810.044 11.662.085 11.415.266 11.331.688 Извоз во 201411.317.173 (во евра)
-14.512.054 -54,41% 270.458 2,29% -1.226.565број 817 26.06.2015 -9,32% Капитал 79.664 0,68% 2.226.242 23,59% 343.413 3,10% 3.504.848 44,78% Годишна Годишна промена (евра) промена (%) -2.209.803 -16,34%
специјален прилог
37
11.304.482 569.321.847 11.116.614 320.099.550 10.530.214 218.790.542 10.458.026 157.033.873 9.862.122 80.550.906
268.504 126.040.686 / -3.160.371 -45.677.825 -1.488.832/ -698.596 43.781.739
2,43% 28,43% / -23,08% -17,27% -12,46%/ -6,62% 119,07%
9.854.307 77.634.988 9.846.129 70.095.759 9.555.212 67.476.894 9.514.901 65.600.748 9.387.322 65.284.167 9.103.023 53.564.162 8.954.252 49.854.419 8.522.422 44.305.221 8.499.359 40.813.102 8.418.635 38.485.688 8.341.139 33.167.550 8.099.915 31.001.448 8.084.952 30.282.681 8.073.305 30.118.430 8.050.867 26.895.415 7.923.238 26.535.928 7.901.501 24.974.770 7.845.895 24.889.102 7.845.239 23.812.742 7.679.422 22.092.213 7.636.665 22.071.853 7.580.792 21.151.356 7.471.017 19.437.808 7.277.003 18.110.195 7.203.849 16.730.609 6.891.457 15.388.194
3.262.059 -14.793.702 774.785/ 3.210.315/ 766.464/ -1.782.378/ -1.371.213 -1.328.676 -97.249 -8.237.035 2.203.983 646.904 -83.343 -8.106.841 -1.478.613 6.851.239 3.555.340/ -2.901.607 3.546.464 -3.575.579 -6.008.172 9.144.701/ 183.583 -7.452.941 -3.795.113/ 2.116.902 -2.800.016 6.890.746/ -1.009.658 2.105.658 3.407.167 6.954.012 -2.304.164 -1.007.928 60.405 8.084.230 -2.962.619/ 1.899.592 -1.181.776 1.407.766 -2.771.750 659.096 928.671
49,48% -16,01% 8,54%/ 5,00%/ 8,76%/ -2,66%/ -13,09% -2,42% -1,07% -14,18% 34,88% 1,48% -0,97% -16,57% -14,94% 21,66% 74,29%/ -26,37% 12,92% -30,66% -16,56% 43,60%/ 2,33% -21,70% -12,51%/ 36,60% -10,08% 38,29%/ -11,40% 9,70% 79,75% 45,94% -23,18% -4,37% 0,80% 61,87% -28,39%/ 35,33% -6,13% 24,29% -14,21% 10,58% 6,42%
6.792.947 15.157.068 6.772.508 15.066.389 6.382.924 14.484.987 6.264.566 14.264.011 6.210.892 13.670.076 6.210.166 13.535.130 6.152.156 13.465.955 5.928.493 13.345.148 5.909.181 12.976.625 5.826.089 12.885.038 5.755.228 12.512.324 5.443.053 12.159.371 5.339.183 12.086.945 5.218.047 11.934.544 5.140.031 11.810.044 5.127.071 11.662.085 5.058.265 11.415.266 4.981.091 11.331.688 4.841.551 11.317.173
60.884 -1.500.721 -2.270.627 2.976.941 1.221.320 1.560.336 1.106.776 1.674.401 461.031 -7.450.867 -863.861/ -1.852.426/ 2.466.684 875.242 58.570 2.897.864 2.277.419 19.371 564.195 -1.647.534 607.332 -14.512.054 1.888.575 270.458 -315.336 -1.226.565 -1.325.316 79.664 -264.298 2.226.242 808.551 343.413 1.097.867 3.504.848 -2.209.803/
0,90% -9,01% -25,11% 24,62% 23,66% 12,07% 21,46% 13,30% 8,02% -35,28% -12,21%/ -23,14%/ 71,25% 7,02% 1,00% 28,75% 64,18% 0,15% 10,87% -11,64% 12,56% -54,41% 54,73% 2,29% -5,70% -9,32% -20,50% 0,68% -4,90% 23,59% 19,03% 3,10% 28,27% 44,78% -16,34%/
11.304.482 11.116.614 10.530.214
268.504 / -3.160.371
2,43% / -23,08%
Капитал број 817 26.06.2015
38
www.kapital.mk
Топ 100 извозни производи
Како се прави извоз - кnow-how од прва рака
Тајните на извозните стратегии на успешните извозни компании Да се произведе квалитетен производ не е лесно, да се продаде е уште потешко, да се продаде пак на странски пазар е речиси невозможна мисија. Разговаравме со неколку македонски компании, различни по големина и индустрија, како всушност го прават својот извоз.
Долг процес: Од првичниот контакт па до првата
www.kapital.mk
Капитал број 817 26.06.2015
специјален прилог
С Глигор Цветанов Макпрогрес
екое влегување на странски пазар чини, иако понекогаш може и да не ве чини практично ништо, ако клиентот вас ве таргетира како потенцијален добавувач и ако има сопствена малопродажна мрежа. Но, во принцип треба да сте подготвени на следниве трошоци: за саемско претставување или директно таргетирање; трошоци за лансирање на производите; трошоци за позиционирање, како и трошоци за реклама и промоција.
С пишува:
Игор Петровски
igor.petrovski@kapital.mk
39
И
звозот за Англија за нас беше отскочна штица и покрај првите клиенти, подоцна добивме и нови купувачи во Англија, а и други земји. Од нив добивме и знаење и искуство, а првичниот контакт го воспоставивме преку вебсајтот Alibaba.com, кој што тогаш беше во својата почетна фаза. Преку него всушност запознавме нови фирми. Тие се помлади, многу активни и многу дизајнерски и креативно настроени. Сега работиме за фирми како Рибок, Самсунг, и други светски брендови. Тие дизајнирaат Виолета Стојановска и ни праќаат цртежи, ние изработуваме Метал-промет метални конструкции.
21 држава, палета на производи пред сè во делот на медицинскиот мебел. “За да воспоставите соработка со некој што ќе ги купува вашите производи било каде во светот, ќе поминете долг и макотрпен процес. Од една до две години се потребни додека направите соработка со партнер кој ќе ви верува“, вели Кочо Анѓушев, сопственик и главен менаџер на компанијата. Партнерите ги интересираат неколку работи, вели тој, пред сè цената, но тоа не е единствениот критериум. “Битно е тие да сфатат дека вие имате контрола врз квалитетот и дека вашите системи за таа контрола нема да дозволат варирање во производите што им ги испорачувате. Неретко она што
е ваш финален производ оди во пакет или е дополна на некои други производи што тие ги испорачуваат на свои клиенти и ако доцните може да им го доведете целиот процес во прашање. Ниеден партнер нема со вас да работи сè уште на самиот почеток, туку проширувањето на соработката оди постепено – прво со еден производ, па потоа ја проширувате палетата“, објаснува Анѓушев. “За мене лично, поголем предизвик од извозот не постои“, вели Трајче Трајков, сопственик на Хемија комерц од Велес, која произведува керамика. “Можеш да направиш беспрекорен производ, но да го пробиеш во туѓа земја каде што веќе има еден куп слични такви производи, тоа на моменти изгледа како
Сите извозници се херои на домашната економија, во една прилика пред добри десетина години ми кажа директор на голема македонска компанија, менаџер од стариот ков, но кој што успешно пливаше и во транзициските води. Да се произведе квалитетен производ не е лесно, да се продаде е уште потешко, да се продаде пак на странски пазар е речиси невозможна мисија, беа неговите зборови што сè уште ми одѕвонуваа во главата додека периодов разговарав со повеќе менаџери на македонски компании кои што се извозно ориентирани. И сите ги потврдија неговите зборови. Сите тие се мачат како грешни ѓаволи за да договорат зделка со странски партнер, исправени пред голем број пречки и предизвици, а недоволно помогнати од сопствената држава на која и носат девизен прилив. Ви ги пренесувам нивните искуства во поглед на извозот, како своевидно knowhow за сите компании што сакаат да го зголемат својот извоз или допрва да почнат со него. Брако од Велес, во моментов извезува во
а извозна зделка може да поминат и две години
www.kapital.mk
Капитал број 817 26.06.2015
40
Топ 100 извозни производи
К
ога клиентот ќе го убедите во можностите за успешно реализирање на работата, почнува процесот на комерцијално нудење на вашите производи и услуги. Се разбира овој процес не е ни малку лесен, имајќи во предвид дека за секоја работа се бориме со голем број конкурентни компании. Од друга страна пак, цената е подложена на дополнителен притисок да биде намалена, да се даде дополнителен попуст ризикувајќи ако не ги прифатите Златко барања, да ја изгубите Симоновски нивните работата. Факом
невозможна мисија. За да продадеш било што, мора за најдобра цена да имаш најдобар квалитет. Јас често им велам на вработените дека наша најголема конкуренција е Кина и ако не го направиме нашиот производ подобар и поевтин од нивниот, никој нема да го
М
Крсте Ѓоргиев Бест фуд
ора да одите на саеми ако сакате извоз. Хронолошки гледано, ние секоја година имаме поголем буџет за саеми, а од 2002 па наваму имаме излагано десетина пати на Новосадскиот саем, кој што е сè уште меѓу врвните саеми за храна и агробизнис на Балканот. Имаме излагано во Келн на Нуга, најголемиот светски саем за храна четири пати досега. Сме биле на саеми во Франција, минатата година во Њујорк на Фенси Фуд Шоп, бевме во Брисел, во Цирих, во Варшава, во Кина...Големи пари инвестираме за присуство на саеми.
купи“, вели Трајков.
Првичните контакти траат и по една година
Не постои пишано правило како се воспоставуваат првичните контакти со клиенти од странство, велат во Факом, компанија која проектира и изведува
метални конструкции, во голем дел за клиенти надвор од Македонија. “Ние сме отворени за комуникација со сите релевантни фактори на меѓународниот пазар, онаму каде имаме интерес за пласман на нашите производи и услуги. Освојувањето
Нема силни извозници без силна државна поддршка
Што треба да се направи? Пред сè, с
Г
и прашавме домашните извозници што може држава како Македонија да направи за нивни поголем пробив на странските пазари. Најпрво, треба да се зголеми партиципацијата за финансиска поткрепа, велат нашите соговорници, со што домашните компании би се претставувале надвор од државата, би имале свои презентации на можностите и производите, учество на разни саеми и директни средби со потенцијални инвеститори. “Државата би можела строго наменски да помогне во остварувањето на такви средби за конкретни проекти со конкретни инвеститори. Многу капитални и крупни проекти во државата не можат да се реализираат поради лошата патна инфраструктура, неможноста за транспорт или прескапиот превоз на вонгабаритни производи, за кои е потребен специјален превоз со дополнителна полициска придружба. Со олеснување на овие давачки кои значително ја оптоваруваат продажната цена на производот, во голема мерка ќе се олесни патот до пронаоѓањето нови пазари и нови инвеститори надвор од државата. “, вели Златко Симоновски од Факом.
Кога Ангела Меркел оди во Кина, со себе ги води најсилните германски извозници. Истото го прави и нејзиниот кинески колега, кога оди во посета на САД, на пример. Зад извозот секогаш мора да стои силна државна поддршка, без оглед дали сте од државите со ваква моќ и влијание, или сте педа земја од два милиони луѓе и текстил како најсилен извозен адут. Државата може и директно да го стимулира извозот и извозно ориентираните компании и на таков начин ќе го зголемува девизниот прилив. Со организиран начин на поддршка на компаниите –извозници, соодветно според остварениот годишен извоз, компаниите да ги ослободува или ќе намалува некои даноци или давачки кон државата и на таков начин директно ќе ги мотивира компаниите за што поголема конкурентност на странските пазари, пласман на производи со поголема додатна вредност и зголемување на стапката на извоз во сè поголем број земји во странство. “Суштината на кинескиот успех е во субвенционирањето“, вели Трајче Трајков од Хемија комерц. “И ден денес кинеската држава на почетокот ги субвенционира производите додека да се пробијат на странските пазари. Македонската влада мора да најде начин не да ги стимулира,
што е погрешен израз, туку да ги субвенционира извоз. Треба да се субвенционираат конкретни трошоци. Фирмите кои прават извоз мора да имаат стимулации. Штом ние вака се снаоѓаме и извезуваме, замислете да не стават на исто ниво со странските инвестиции - ние ќе
Совет: Извозниците препорачуваат соработка со еде
www.kapital.mk
Капитал број 817 26.06.2015
специјален прилог
С
И Кочо Анѓушев Брако
звозот почнува од првиот контакт. Македонија е мала земја и никој нема да дојде овде, ако вие прво не појдете кај него. Затоа не треба да ви биде тешко да патувате и да бидете динамични. Клиентите мора да сфатат дека имаат интерес да работат со вас. Од 10 обиди, еден дали ќе заврши со резултат. После тоа треба време за технички да се усогласи производот, па треба да ви дозволат да го направите прототипот, па тој да ја помине нивната сертификација, и дури потоа почнува некакво производство. И сето ова трае најмалку една година.
на странските пазари е тежок, долг и макотрпен процес. Мораме да признаеме дека големата конкуренција, која техничко-технолошки е понапредна од нас, настојува да покрие најголем дел од пазарите, каде последниве години поради глобалната криза има
Трајче Трајков
Хемија комерц
сè помалку капитални проекти“, вели Златко Симоновски, генерален менаџер на Факом. Тој објаснува дека за да се добие работа надвор од државата, најпрво неопходно е компанијата да ги поседува сите потребни сертификати за квалитет,
субвенција на извозот бидеме топ компании и тоа сите од Македонија“, вели Трајков. Како проблем плус го наведува и преценетиот денар. “А девизите и ги оставаме на оваа држава за да се одржува. Треба да се најде колку е преценет нашиот денар.“, вели тој. И на крај додава дека евтините енергенси се клучни за конкурентноста. “Како ќе се бориме со Кина и Турција кога знаеме колку е цената на метар кубен гас таму и овде. Државата треба да ни обезбеди иста стартна
41
позиција за трка на сто метри. А не некој да има 50 метри предност пред мене само зошто потекнува од посредена држава. “
е повеќе и повеќе наши клиенти од странство доаѓаат после слушната добра препорака за нас. Најчесто во западниот свет препораката од некој добар клиент е клучна. Ние соработуваме со логистичка компанија од Фиренца веќе 25 години и таа има многу свои партнери низ Европа. И тие исто така се судираат со проблеми, и ако не можат да задоволат нарачка, нè препорачуваат. Буквално секој ден имаме по некој што нè контактира поради препорака од наши партнери.
за кои пак треба да располага со соодветна техничка опременост и квалификуван кадар без што не може да се замисли напредокот на компанијата. Референците на компанијата, техничко-технолошката опременост, квалификуваниот кадар и сертификатите добиени од реномирани светски институции се само влез за да може да се почне разговор за евентуално нудење на своите производи и услуги. Значаен чекор напред во приближувањето до водечките европски и светски компании е шансата да се учествува во евентуални разговори за нова работа, контактите кои треба да се водат со раководните луѓе на тие компании и на крај довербата што треба да се добие кај нив. “Довербата кај инвеститорите или кај клучните фактори кои ги реализираат најголемите капитални проекти се стекнува многу тешко. Треба да се помине процесот на тестирање и контрола, што го има скоро секоја поголема компанија, за да ви овозможи да станете негов регистриран добавувач. Дури потоа може да се укаже шанса да се понудат производите и услугите, кои се разбира мора да бидат со конкурентна цена, висок квалитет и да се испорачаат во најкраток можен рок. Дали стекнатата доверба ќе се зацврсти и ќе отвори можност за проширување на соработката зависи најмногу од реализацијата на договорените проекти, целосно исполнување на преземените обврски и задоволството на инвеститорот. Исполнувањето на овие услови може да ги отвори вратите за нови потенцијални инвеститори. Успешно реализираните проекти се најдобра реклама за секоја компанија“, вели Симоновски. Извозот почнува од првиот контакт, вели Кочо Анѓушев од Брако. “Македонија е мала земја и никој нема да дојде овде, ако вие прво не појдете кај него. Затоа не треба да ви биде тешко да патувате и да бидете динамични. Од 10 обиди, еден дали ќе заврши со резултат.
ен партнер во една земја, по можност и дистрибутер
www.kapital.mk
Капитал број 817 26.06.2015
42
Топ 100 извозни производи
На првиот состанок треба да оставите впечаток дека може да испорачате тоа што им треба. Клиентите мора да сфатат дека имаат интерес да работат со вас. После тоа треба време за технички да се усогласи производот, па треба да ви дозволат да го направите прототипот, па тој да ја помине нивната сертификација, и дури потоа почнува некакво производство. И сето ова трае најмалку една година“, го објаснува Анѓушев процесот на приближување кон новите купувачи од странство.
Како се таргетираат купувачите?
Фабриката за кондиторски производи Макпрогрес извезува на преку 30 пазари, и својот развој го темели токму на извозот. Најпрво ги таргетирале соседните држави, па регионот на централна и источна Европа, за подоцна да се прошират на западноевропските пазари. “Таргетирањето го правиме врз основа на потенцијалот на пазарот, но повеќе пати се случило и потенцијалните купци да нè таргетираат нас.“, вели Глигор Цветанов, генерален менаџер и сопственик на фабриката. Тој објаснува како оди процесот на извозот откако ќе направите конкурентен производ што ги исполнува барањата и
спецификите на одреден пазар. “Понатаму е потребно заедно со локалниот дистрибутер да креирате политика на лансирање на производите – да дефинирате краткорочни и среднорочни цели на продажба, позиционирање и рекламирање на производите. Во Макпрогрес имаме практика да соработуваме само со еден увозник од секоја земја, кој воедно е и дистрибутер и со него се дискутира отворено, во партнерски однос кој може да донесе корист и за двете страни“, објаснува Цветанов.
Колку чини влезот на странски пазар?
Кога се обидувате да направите извоз, мора да сте свесни за трошоците на тој пробив на вашите стоки или услуги. Секое влегување на надворешен пазар чини, иако понекогаш може и да не ве чини практично ништо, ако клиентот вас ве таргетира како потенцијален добавувач и ако има сопствена малопродажна мрежа, како што објаснува Цветанов од Макпрогрес. “Но, во принцип треба да сте подготвени на следниве трошоци: за саемско претставување или директно таргетирање; трошоци за лансирање на производите; трошоци за позиционирање, како и трошоци за
реклама и промоција.“, вели Цветанов. Во поглед на прехранбената индустрија, каде што припаѓа неговата компанија, Цветанов вели дека секој пазар е карактеристичен на свој начин и многу зависи од степенот на организираноста и развиеноста на малопродажбата. Има земји каде што повеќе од 80% од целиот промет се прави преку национални и меѓународни синџири на маркети, а во некои држави овој тип на малопродажба е многу неразвиен или пак е во самите почетоци на развој. “На пример, во развиените западно европски и американскиот пазар изразито е присуството на високо конкурентни и организирани трговски синџири на маркети во многу најразлични форми – дисконти, долар продавници, супермаркети, хипермаркети итн. Ако сакате да бидете присутни на ваков тип на пазар, мора да ги прифатите правилата на игра и стандардите кои ги бараат овој тип на трговски синџири. Во помалку развиениот свет сè уште е присутна традиционалната мала продавница која купува од производителите или увозниците во зависност од актуелноста на производот и најповеќе од неговата цена. “, објаснува Цветанов. nnn
www.kapital.mk
Капитал број 817 26.06.2015
И 44
Топ 100 извозници
Извоз на првиот македонски камион е последната од низата добри вести поврзани со компанија Брако. Овој проект ја зацврсти позицијата на компанијата на листата на проактивни извозници од Македонија. Брако со својата стратегија покажа како може да се освојуваат странски пазари со производи кои се македонски, а со врвен квалитет. „Последниот новитет на компанијата претставува првиот македонски камион за вакуумско чистење на градските улици. Станува збор за специјално еколошко возило, чие производство, од составните делови па се до склопувањето, се одвива во погоните на Брако. Првиот камион произведен во Македонија е резултат на заедничкото партнерство на Брако со италијанската компанија Биострада. Вообичаено, со странските компании кои се наши клиенти градиме партнерски однос. Заедно растеме на пазарите каде сме присутни и со квалитетот и цената сме конкурентни. Нашата стратегија е јасна, нема пазар што не може да се освои ако имате добар план и се разбира вистински контакти што се стекнуваат со години искуство. Над 97% од вкупното производство на Брако е наменето за извоз, што не поставува високо на листата на извозници”, смета Кочо Анѓушев, Претседател на Бордот на директори. Во портфолиото на Брако влегува производство на жичени елементи, лимено цевкасти производи, медицинска опрема и помагала и елементи за телекомуникациски атенски столбови и контејнери како и елементи за хидроелектрани. Успешната трансформација на оваа компанија, од загубар во голем извозник е пример за успешна оперативност на домашниот, но и на странските пазари, воспоставени партнерства и потенцијал за бизнис перспективи. Компанијата е основана во 1947 година во Велес, каде главно производство се приколките, препознатлив бренд во поранешна Југославија. Во 1994 година, во транзицискиот период фирмата влезе во стечајна постапка и повторно се рестартираше после приватизацијата во 2003 година. Со повторното рестартирање на компанијата во 2003 година под закрила на Групацијата Фероинвест, компанијата е преименувана во Брако. Денес 96 отсто од целосното производство на компанијата е наменето за извоз во 19 држави. Брако е една од ретките компании во Македонија
лидер на пазарот за жичени производи и медицинска опрема
Македонскиот индустриски Феникс ги освојува пазарите во странство која има свое претставништво во странство. Имено, Брако отвори фирма ќерка на компанијата во Панчево, Србија. Брако има 450 вработени во Велес и 70 во Панчево. „Широкиот асортиман на производи со цел задоволување на строгите барања на пазарот и купувачите, воспоставување на квалитет во континуитет, одржување и унапредување во согласност со барањата на купувачите беа првите работи кон кои се насочивме. Одговарање на потребите на сите инволвирани страни во работењето вклучително вработените, купувачите, сопствениците, раководството на компанијата, сето тоа беше пресудно оваа компанија да се издигне од пепелот и да стане не само лидер во својата област, туку и компанија што поставува стандарди и отвора нови перспективи за македонската индустрија“, додава Анѓушев. Со месечно производство на повеќе од 3000 тони, Брако е еден од најголемите производители на жичeни производи во регионот и пошироко. Во последните години Брако се насочува кон производство на производи со поголема додадена вредност и тоа пред се во делот на лимено цевкасти производи со што дополнително се развиваат програмите за медицински помагала, телекомуникациска опрема, опрема за виљушкари и камиони. Овие производи Брако во главно ги извезува
на западно европските пазари. Брако во дванаесетгодишното постоење воспостави систем со којшто ја унапредува економската логика на работењето, поголем профит со помали трошоци. Ги има имплементирано стандардите за управување со квалитетот ISO 9001:2008 и системот за заштита на животната средина ISO 14001:2004 и постојано преиспитување на нивната ефикасност. Врз основа на поставените вредности меѓу кои унапредување и оптимизација на работните процеси со рационализација на потрошените суровини и материјали, енергија, Брако продолжува во континуитет да го зголемува својот асортиман, да го проширува своето портфолиото и да си ја зацврстува позицијата како лидер на пазарот. И во овие тешки услови на стопанисување на европските пазари и сложена политичкоекономска состојба во нашата држава, Брако сепак во следните девет месеци ќе ја реализира својата инвестициска програма со која што ќе изгради нова хала од 5100 метри квадратни и која што ќе биде опремена со најнови CNC машини, CNC ласери и останата најсовремена опрема од метало-преработувачката индустрија. Вредноста на инвестицијата е 4,2 милиони евра и се очекува да овозможи нови педесет вработувања. nnn
www.kapital.mk
Капитал број 817 26.06.2015
специјален прилог
47
Само 1% од македонскиот извоз е осигурен
Извозниците бараат подобри услови за осигурување на наплатата од странство
З пишува:
Александар Јанев
aleksandar.janev@kapital.mk
За извоз во вредност од 43,3 милиони евра 49 македонски компании лани ја искористиле услугата осигурување на извозот што ја нуди Македонската банка за
За извоз во вредност од 43,3 милиони евра 49 македонски компании лани ја искористиле услугата осигурување на извозот што ја нуди Македонската банка за поддршка на развојот (МБПР). Тоа е само 1% од вкупниот извоз лани. Најголем интерес за осигурување на извозот домашните компании имале за продажба на производи во Србија, Бугарија, Русија, Хрватска, Германија, Италија, Словенија, Холандија. поддршка на развојот (МБПР). Тоа е само 1% од вкупниот извоз лани, меѓутоа интересот за осигурувањето на извозот се зголемува. Евидентиран е пораст од 28,9% во споредба со 2013 година кога компаниите осигуриле извоз вреден 33,6 милиони евра. Најголем интерес за осигурување на извозот домашните компании имале
за продажба на производи во Србија, Бугарија, Русија, Хрватска, Германија, Италија, Словенија, Холандија, а МБПР минатата година овозможиле осигурување на извозот во вкупно 28 земји. Менаџерите на извозните компании коментираат дека интересот за оваа услуга се уште е слаб бидејќи каматите што ги
www.kapital.mk
Капитал број 817 26.06.2015
48
Топ 100 извозници Бројки:
43,3
милиони евра е вредноста на осигурениот извоз лани од страна на МБПР
0,33%
изнесува премиската камата за осигурување во најсигурните земји како што се Германија, Холандија, Англија, Франција
наплатува МБПР за осигурување на извоз во одредени земји се високи. „Износот на премиите што ги наплатува МБПР за некои држави знае да биде висок, но она што најмалку ни одговара е што се осигуруваат извозните побарувања само за една година. Многу пати ни се случи да користиме осигурување на извоз за одреден купувач во период од три - четири години непрекинато за потоа следната година МБПР заради одредени параметри или ризици да ни го одбие
понатамошното осигурување на клиентот. Во ваков случај ние на долгогодишен клиент не можеме да му откажеме соработка и продолжуваме да извезуваме но со неосигурени побарувања“, вели Глигор Цветанов, главен извршен директор на Макпрогрес. Тој сугерира да се намалат висините на премиите за да бидат поприфатливи и да се релаксира односно олабави политиката на одобрување на осигурувањето. „Ова особено поради тоа што сме имале случаи кога други компании добиле осигурување на извоз за купувач за кој ние сме добиле негативен одговор на барањето на осигурување“, вели Цветанов. Од МБПР пак, велат дека условите за користење на кредитното осигурување се едноставни и самата процедура е кратка. „Во изминатиов период МБПР перманентно прави напори за намалување на трошоците за користење на кредитното осигурување. Намалени се трошоците за одобрување на кредитен лимит (бонитет) од 75 на 65 евра. Воведени се дополнителни бенефиции (значително намалување на премиските стапки) за малите и средни компании кои осигуруваат 60% од нивните годишни продажби или најмалку 5 милиони евра за големите извозни компании“, вели Дарко Стефановски, директор на секторот за
осигурување во МБПР. Од МБПР објаснуваат дека за класификацијата на ризикот на одредена земја МБПР ја користи класификацијата на земјите според ОЕЦД (според ова класификација земјите се класифицирани во 7 групи). За земјите од повисоки категории на ризик согласно ОЕЦД класификацијата, важат повисоки премиски стапки. „Висината на премиските стапки зависи од ризикот на земјата каде е лоциран купувачот, рокот на плаќање (подолог рок значи повисока премија) и дисперзијата на ризикот односно бројот на купувачите кои извозниците ги осигуруваат во МБПР. За илустрација, премиските стапки за земјите кои се класифицирани во 1 категорија на ОЕЦД се движат околу 0,33% од вредноста на побарувањето кое е со рок на плаќање 30 дена (Германија, Холандија, Англија, Франција и др). За земјите кои се класифицирани во полоша категорија според ОЕЦД, премиските стапки се движат 0,8% - 0,9% ( Србија, Хрватска, Бугарија, Русија и др) и од 1% - 1,4% (Албанија, Црна Гора, Косово , Белорусија, Казахстан и др)“, објаснуваат од МБПР. Од таму велат дека континуирано прават напори за промовирање на кредитното осигурување преку директни посети на компаниите, презентации пред членките на коморите, кластерите, здруженијата. nnn