LE VIDE ACTIF

ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΥΛΟΥ ΑΡΤΕΜΗ | ΣΦΑΚΙΑΝΑΚΗ ΑΝΤΩΝΙΑ

LE VIDE ACTIF

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ 9: ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ | 2019-2020

ΤΟΜΕΑΣ III: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ, ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

LE VIDE ACTIF

-πρώτη άσκηση

Νερό | Ιδιότητες του κενού Μελάνι | Δράση Παρακολουθώντας την αλληλεπίδραση των δυο στοιχείων παρατηρούμε την δυνατότητα έκφρασης της μοναδικότητας κάθε μιας δράσης στο χώρο. Το μελάνι/δράση προχωρά από την επιφάνεια του νερού μέχρι τον πάτο αλλάζοντας κάθε φορά ιδιότητες που επηρεάζουν την χωρική του εξάπλωση (ταχύτητα, πυκνότητα, χρώμα, ποσότητα). Από αυτή τη διαδικασία συλλέγουμε τις παραγόμενες πυκνώσεις σε μορφή εικόνας και ξεκινάμε να μιλάμε για την έννοια του εν δυνάμει ενεργού κενού. Η διαφορά ανάμεσα στο κενό και το εν δυνάμει ενεργό κενό έγκειται στην ιδιότητα του δεύτερου να εγκιβωτίσει ένα σύνολο πιθανών ενεργειών και δράσεων στο χώρο.

«PHYSICAL MANIFESTATIONS of life are plastic and when they fail to suit the requirements of time and place they may be manipulated and changed by man. But that which is intangible is beyond the power of man, existing as a permanent reservoir from which the potential of life may be drawn as the need arises.»

«The immaterial, which is likely to be overlooked, is the most useful. Void, conventionally regarded as negative, actually is more important because it is always capable of being filled by solid.»

-THE TAO OF ARCHITECTURE

1

LE VIDE ACTIF

-πρώτη άσκηση

Video | Η έννοια του Χρόνου Εξετάζουμε τα παραπάνω υπό το πρίσμα του χρόνου. Ο ίδιος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εξέλιξης της δράσης στο χώρο˙ ορίζει, αναδιατυπώνει και αποκαλύπτει δυναμικές που εμπεριέχονται σε αυτόν διαμορφώνοντας μια νέα οπτική ερμηνείας των ροών-κινήσεων πέρα των βασικών τους χαρακτηριστικών. Αυτό στον οικείο μας πραγματικό γραμμικό χρόνο μπορεί να μην γίνεται αντιληπτό διότι ο χρόνος δύσκολα τίθεται ως αντικείμενο παρατήρησης, αλλά αποτελεί συνήθως το μέσον για παρατήρηση και ερμηνεία στατικών αντικειμένων. Αναιρούμενης της γραμμικότητας ή της μονοσήμαντης κατεύθυνσής του – επιβραδύνοντας, επιταχύνοντας ή αντιστρέφοντας τη ροή του – ο χρόνος μας ξαφνιάζει και μας αναγκάζει να τον παρατηρήσουμε. Μας επιτρέπει να αναγνώσουμε τη μεταβλητότητα δομών, σχηματισμών, δυναμικών και των ιδιοτήτων τους προσεγγίζοντας την έννοια του χωροχρόνου.

«But physical void as such is still meaningless to us because although physically man, an ever-changing being, lives in space, physically he lives along the dimension of time. Time, although intangible, is more intimate to man because it is more sensible within human organism itself and primarily make up the continuity of life. With or without conscious consideration, architectural composition is based on the time factor for both physical function and phycological experience. Whith time as the main factor of organization, architecture could be defined as ''Spatial expression of human life and experience in time''.

The location of a functional space in a composition is determined not entirely by actual frequency of use, but also by the desirable potential preserved for unforeseen service. An unused allowance of time-space occupancy in a composition is what makes it possible for a man to move in architectural space without any time limitation.»

-THE TAO OF ARCHITECTURE

2

LE VIDE ACTIF

-πρώτη άσκηση

Video | Μουσική και Αντίστιξη

Η μουσική υπόκρουση για το βίντεο είναι το έργο της Zoe Blade, Goldberg Solid. Το μουσικό θέμα του έργου προέρχεται από το έργο Goldberg Variations του J.S.Bach, ένα έργο αντιστικτικό που ακολουθεί τη φόρμα θέματος με παραλλαγές. Ο όρος αντίστιξη χρησιμεύει εδώ για να εκφράσει συγκεντρωμένα τη διαδικασία ταυτόχρονης και συνεχούς εξέλιξης / (μετα)τροπής ορισμένων περιοχών του κενού, περιοχών που ορίζονται από τις συγκεκριμένες ιδιότητές τους και παραμένουν ορισμένες (ξεχωριστά ορατές) κατά τη διάρκεια της σύγχρονης / παράλληλης τροπής τους. Το πρωτότυπο έργο όπως ειπώθηκε είναι γραμμένο σε φόρμα θέματος με παραλλαγές. Το θέμα δηλαδή ορίζεται αρμονικά και μελωδικά στην αρχή του έργου και επαναλαμβάνεται παραλλασσόμενο ρυθμικά και μελωδικά σε κάθε εμφάνισή του. Αυτό το οποίο διατηρείται σταθερό σε κάθε εμφάνιση του θέματος -το ορίζει και το καθιστά αναγνωρίσιμο- είναι κυρίως η αρμονική του βάση (μία καθορισμένη δηλαδή σειρά από συνηχήσεις) και μία δομική συνάφεια στη μελωδική του γραμμή (σε κάθε επανεμφάνιση του θέματος η μελωδία του θυμίζει την αρχική ή χτίζει παραλλαγές πατώντας πάνω στην δομή της αρχικής). Αυτή η φόρμα των παραλλαγών χρησιμεύει εδώ ως μέσο για την ανάγνωση της εξέλιξης διαφορετικών στοιχείων / συνόλων ιδιοτήτων στο χρόνο με παράλληλο στόχο την αναγνώρισή τους ως διακριτών στοιχείων κατά τη διάρκεια της μετάλλαξής τους.

3

LE VIDE ACTIF

-δεύτερη άσκηση

Χωρικές Ενότητες Προχωρώντας μελετήθηκαν τα στοιχεία που αναγνωρίστηκαν στην πρώτη άσκηση στον δομήσιμο χώρο. Σε αυτό το στάδιο διευκρινίστηκαν διάφορες ποιοτικές διαφοροποιήσεις και κατηγοριοποιήσεις. Κάποιες από αυτές είναι: οι κεντρικές και δευτερεύουσες ροές, το σύμπλεγμα κατοικιών - οι νησίδες δόμησης (όργανα), η διάσπαση των λειτουργιών ως έκφραση της διάχυσης (σταγόνα), διπλή απεύθυνση κατοικίας (κόσμος-γειτονιά). Στη διαδικασία της μελέτης αυτών των στοιχείων προσπαθήσουμε να αναγνωρίσουμε συστήματα που δημιούνταν προκειμένου να αναπτύξουμε μια σειρά από εργαλεία σχεδιαστικής προσέγγισης και έκφρασης των στοιχείων που μας απασχολούσαν

Η αποτυπώσεις των σκίτσων είχαν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση αυτών των κεντρικών και δευτερευουσών ροών κίνησης. Μεταξύ των ροών εμφανίζονται νησίδες - όργανα τα οποία υποθετικά σε αρχικό στάδιο αντισποσώπευαν τον όγκο των συμπλεγμάτων των δομημένων περιοχών. όργανο

Ροή Σκεπτόμενοι τον κόσμο σαν μια θάλασσα από λέξεις τότε ο καθένας από εμάς αφού τοποθετηθεί μέσα σε αυτή διαλέγει από τις λέξεις που βρίσκονται κάθε φορά πιο κοντά σε αυτόν αυτές που θεωρεί πως τον χαρακτηρίζουν με τον πιο θεμιτό τρόπο σχηματίζοντας ένα πέρασμα που θα τον οδηγήσει να ανακαλύψει ένα νέο πλήθος λέξεων και εν συνεχεία να ακολουθήσει ξανά την ίδια διαδικασία. Η ζωή και η ανθρώπινη δράση πρόκειται ακριβώς για αυτή συνεχώς εξελισσόμενης διαδικασίας μέσα στη οποία σχηματίζονται όρια αλλά και κατευθύνσεις, ροές και περάσματα.

πέρασμα

ροή

λέξη

αρτηρία

4

LE VIDE ACTIF

-δεύτερη άσκηση

Μακέτα Πιο συγκεκριμμένα στη μακέτα αποτυπώνονται οι χειρονομίες που ερμηνεύουν τη μετάβαση από τη πόλη στο νερό και καθοδηγούν τη συμπλοκή των χρηστικών ενοτήτων. Η μετάβαση από τη πόλη στο νερό σηματοδοτήθηκε με μια βασική αρτηρία-πεζόδρομο η οποία προσλάμβανε τη μεγαλύτερη ροή κίνησης και τροφοδοτούσε όλες τις δημόσιες λειτουργίες οι οποίες τοποθετούνταν εκατέρωθεν αυτής της αρτηρίας. Κάθετα σε αυτόν τον άξονα χαράχτηκαν οι δευτερεύουσες αρτηρίες οι οποίες αποτελούσαν τη μετάβαση από το ‘’κόσμο’’ στη ‘’γειτονιά’’ και συνέδεαν τις γειτονιές μεταξύ τους. Είχε αναφερθεί επίσης πως κατά μήκος αυτών των αρτηριών θα μπορούσαν να βρεθούν σημεία τοπικής εμπορικής δραστηριότητας. Εισερχόμενοι στη γειτονιά η κινητικότητα μειώνεται ενώ το αίσθημα της οικειότητας δύναται να επιτευχθεί μέσα από την ευελιξία του βλέμματος και της πρόσβασης. Οι κατοικίες αναπτύσσονται περιμετρικά του κέντρου του εκάστοτε συμπλέγματος κατοικιών χωρίς να διευκρινίζεται σε αυτή τη φάση η μορφή του μετώπου που σχηματίζεται τόσο στο κεντρικό πεζόδρομο όσο και στο εσωτερικό της γειτονιάς.

δευτερεύουσα αρτηρία

κύρια αρτηρία

όργανο

5

LE VIDE ACTIF

-δεύτερη άσκηση

Βασικές έννοιες

Κατοικία - Πυρήνας και Διάχυση

Δημόσιος χώρος - Διάσπαση

Η κατοικία συμβολίζει τον πυρήνα που συγκροτεί τα βασικά στοιχεία της ατομικής ύπαρξης. Συνδέεται με τον στοχασμό, την υπαρξιακή συγκρότηση και εν τέλει ορίζεται ως ο σκελετός που δέχεται να στηρίξει τις δίαφορες πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ο πυρήνας αυτός δεν είναι εσωστρεφής ούτε απομονωμένος, αποτελεί στη περίπτωση της πόλης μονάδα ζωοδότησης και νοηματοδότησης του δημόσιου χώρου. Βασικό μέλημα για τη σύλληψη του σχεδιασμού της κατοικίας ήταν ακριβώς αυτή η διπλή απεύθυνση αλλά και οι όσο το δυνατόν μικρότερες διαστάσεις της κατοικίας προκειμένου να δοθεί έμφαση στην αίσθηση του συνόλου έναντι της ατομικότητας χωρίς να υποβαθμίζεται ή να αμελείται η αναγκαιότητα της υποκειμενικής οπτικής τόσο του χώρου όσο και του χρόνου και των αισθητικών παραμέτρων. Το στοιχείο της διπλής απεύθυνσης αποσκοπεί στο να προσφέρει στον κάτοικο τη δυνατότητα να συμμετέχει ενεργά στο δημόσιο χώρο αλλά και να αναπτύξει παράλληλα το αίσθημα της οικειότητας μιας γειτονιάς. Η έννοια της οικειότητας: σημαίνει ταυτόχρονα θέρμη, εμπιστοσύνη και ελεύθερη έκφραση συναισθημάτων.

γειτονιά

Ακολουθώντας το παράδειγμα της σταγόνας στη διαμόρφωση του ενεργού κενού και σε συνδυασμό με τη θεμιτή ευέλικτη πολυσήμαντη λειτουργία των χώρων εφαρμόστηκε σε διάφορα παραδείγματα η διάσπαση ως μέσω σχεδιασμού. Οι λειτουργίες έπαψαν να αναφέρονται σε ένα σφιχτά ορισμένο κέντρο με εσωστρεφή χαρακτήρα. Αντίθετα διαιρέθηκαν σε επιμέρους κομμάτια τα οποία σκορπίστηκαν στο χώρο δημιουργώντας ένα μεγαλύτερο πεδίο αναφοράς με μεγαλύτερη ευελιξία πρόσβασης, κίνησης και δραστηριότητας. Οι προσεγγίσεις αυτές αποτυπώθηκαν σε αυτό το στάδιο σε αφαιρετικά σκίτσα. Το παράδειγμα του σχολείου: Από το χώρο συγκέντρωσης οι χρήσεις διασπούνται και διαχέονται προς την παραλία.

χώρος συγκέντρωσης

κόσμος

διάσπαση

γειτονιά

κόσμος

6

LE VIDE ACTIF

-τρίτη άσκηση

Συστήματα και Δίκτυα

Κεντρική αρτηρία

Στην εξέληξη της εργασίας προέκυψε η ανάγκη να αναζητηθούν συστήματα τα οποία θα μπορούσαν να συμπεριλάβουν τα διάφορα δίκτυα (δίκτυο πρασίνου, δημόσιων χώρων, κατοικιών κλπ.) χωρίς να χαθούν οι χωρικές ποιότητες που είχαν αντιστοιχηθεί στο καθένα από τις προηγούμενες φάσεις. Τα σκίτσα αυτά αναπαριστούν παραδείγματα τέτοιων δικτύων πριν την τοποθέτηση μας στο οικόπεδο. Το βασικό πρόβλημα που εμφανίστηκε με αυτό τον τρόπο επεξεργασίας της οργάνωσης των δικτύων ήταν η συσχέτιση με τα χωρικά χαρακτηριστικά του οικοπέδου με τρόπο συνεκτικό και άρτιο στο σύνολο του. Τέτοιου είδους δίκτυα φαίνεται πως στηρίζονται κατά βάση σε μια γραμμική κεντρική δόμή με συγκεκριμένη κατεύθυνση.

Κεντρική αρτηρία

Δόμηση

Κοιλότητα

Πράσινο

Σε αυτό το σύστημα οι χωροκάναβοι παραμένουν μόνο που συμπληρωματικά εμφανίζονται οι κόκκινες κοιλότητες με στροφή προς το εσωτερικό εισάγωντας το στοιχείο της γειτονιάς

Το πράσινο σε αυτό το σύστημα ακολουθεί τη βασική ροή( το βασικό δημόσιο πεζόδρομο ενώ οι κάναβοι εκατέρωθεν σηματοδοτούν την τοποθέτηση κατοικιών και άλλες κτηριακών δομών.

7

LE VIDE ACTIF

-τρίτη άσκηση

Συστήματα και Δίκτυα Προκειμένου λοιπόν να ξεπεράσουμε την αξονική ανάπτυξη και να προχωρήσουμε στην ανάγνωση και επίλυση του συνόλου του οικοπέδου χρειάστηκε μια μετάφραση των πρωταρχικών στοιχείων και συνθετικών αρχών με μια ολιστική προσέγγιση κατευθυνόμενη από τις χωρικές ποιότητες του οικοπέδου και την ξεχωριστή ανάδειξη των βασικών του χαρακτηριστικών. Στο σκίτσο φαίνεται η τελική μορφή από την επεξεργασία των καμπυλών οι οποίες ξεκινούν από τις εισόδους της Ποσειδώνος και καταλήγουν στη θάλασσα. Σχεδιάστηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε η σύνθεση τους να παράγει το πρωταρχικό στοιχείο της βασικής ροής κίνησης η οποία διατρέχει όλο το οικόπεδο στον οριζόντιο όξονα και αποτελέι ενοποιητικό στοιχείο των υποπεριοχών που σχηματίζονται. Οι υποπεριοχές αυτές -κοιλότητες αντιστοιχούν στα κέντρα γειτονιάς στα οποία δεν έχει οριστεί ακόμα ο τρόπος δόμησης. Η ελεύθερη κίνηση αυτών των καμπυλών επιτρέπει την ελεγχόμενη πρόσβαση στον οικισμό και το ομαλό πέρασμα από το εσωτερικό του περιεχόμενο με τελική κατάληξη σε σημεία- απολήξεις που περιγράφουν κατά μήκος την ακτογραμμή. Έτσι δημιουργείται ένας κεντρικός ροϊκός δημόσιος χώρος ο οποίος επιτρέπει την επικοινωνία και την ενότητα στο σύνολο του οικισμού συγκροτώντας το πυρήνα της δημόσιας δράσης.

Λ.Ποσειδώνος

Κοιλότητα Κεντρική αρτηρία

8

LE VIDE ACTIF

-τρίτη άσκηση

Βασικά συστήματα Οι κτηριακές δομές τοποθετούνται κατά τόπους πάνω σε ένα σύστημα ορθοκανονικών κανάβων το οποίο έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να περιγράφει το όριο που σχηματίζεται από τον καμπυλόμορφο κεντρικό πεζόδρομο. ‘Ετσι δημιουργούνται δυο αντιπαραβαλλόμενα και αλληλοσυμπληρούμενα συτήματα , το ροϊκό σύστημα της κίνησης και το ορθοκανονικό σύστημα του δομημένου περιβάλλοντος. Η βάση της σχεδιαστικής λογικής των κανάβων προτείνει την ευελιξία στη διαμόρφωση των κτηριακών δομών. Πρόκειται για έναν βασικό σχεδιαστικό σκελετό ο οποίος επιτρέπει την πολυπλοκότητα στην έκφραση αλλά και τις πιθανές μεταβολές στη διάρκεια του χρόνου από τους κατοίκους (δυνατότητα αποσύνθεσης και εξάπλωσης)

9

LE VIDE ACTIF Αποανάπτυξη και σχεδιαστική προσέγγιση Αξίζει να αναφερθεί η θεωρία της αποανάπτυξη καθώς αποτέλεσε σημαντική πηγή νοηματοδότησης του σχεδιασμού σε αυτό το στάδιο. Πρόκειται λοιπόν για μια επαναστατική πολιτική και κοινωνική θέση η οποία θέτει ως αρχή την οικολογία σχετικά με τη παραγωγή και την κατανάλωση αλλα και την επαναξιολόγηση των κριτηρίων σύμφωνα με τα οποία δρούμε στα πλαίδια της συλλογικής ζωής έναντι της ατομοκεντρικής συνείδησης και εν γένει της καπιταλιστικής λογικής. Συνοπτικά τα στοιχεία με κοινή ιδεολογική βάση είναι τα εξής:

•Τοπική οργάνωση Μεταξύ των κοινόχρηστων χώρων βρίσκονται χώροι συνελεύσεων με σκοπό να επιτευχθεί η επικοινωνία των κατοίκων κάθε γειτονίας στο πλαίσιο την συλλόγική οργάνωσης και διαχείρησης της λειτουργίας της.

•Τοπική παραγωγή Στο κέντρο των πεζοδρόμων ορίζεται χώρος καλλιεργήσιμης γης o οποίος θα είναι διαθέσιμος για τον οικισμό. Επίσης στα κέντρα γειτονιάς ανάμεσα στους υπόλοιπους κοινόχρηστους χώρους βρίσκονται και μικρές βιοτεχνίες.

•Υλικά Το βασικό υλικό των κτηριακών δομών είναι το ξύλο (ξύλινος φέρον οργανισμός και ξύλινα τοιχία). Τα τετραπλά ξύλινα υποστυλώματα δημιουργούν κόμβους ώστε να είναι δυνατή η προσθήκη και η αφαίρεση στοιχείων της κατασκευής.

•Αυτοδιαχείρηση Η κάθε γειτονιά σχεδιάζεται με τρόπο ώστε να έχει λειτουργική αυτονομία. Έτσι στο εσωτερικό τους τοποθετούνται χώροι κοινής χρήσεις όπως συλλογικές κουζίνες, αυτοδιαχειριζόμενα εργαστήρια, ανταλλακτική αγορά, συλλογικές βιβλιοθήκες και

10

LE VIDE ACTIF

-δίκτυα και τελικό σχέδιο

11

LE VIDE ACTIF -κάτοψη

και οψοτομή

12

LE VIDE ACTIF

-κάτοψη περιοχής 1:100

13

LE VIDE ACTIF

-μακέτα 1:1000

14

LE VIDE ACTIF

-μακέτα 1:200

15

LE VIDE ACTIF

-μακέτα 1:200

16