ΔΙΑΛΟΓΟΣ Ειδική έκδοση για τα 15 χρόνια
κΑτΕριΝΑ ΠΑΠΑΝΑτΣιοΥ 88
ΦιλιΠΠοΣ ΣΑΧιΝιΔηΣ 83
γιωργοΣ ΣτΑΣιΝοΣ 85
ΔημητρηΣ μΑρΔΑΣ 84
ΕΥριΠιΔηΣ ΔοΝτΑΣ 86
γιωργοΣ κΑββΑθΑΣ 87
Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟ 2021
ΧρhΣτοΣ κoλλιΑΣ 88
μιΧΑηλ ΖοΥμΠοΥλΑκηΣ 90
ιωΑΝΝΑΣ λιοΥτΑ 92
βΑΣιληΣ μΕτΑξΑΣ 94
82 ΔΙΑΛΟΓΟΣ
τηΣ
κΑτΕρinaΣ ΠΑΠΑΝaτΣιοΥ Bουλευτή Μαγνησίας του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην Υφ. Οικονομικών
Τ
Πώς διαμορφώνεται η επόμενη μέρα ο 2020. Ένα έτος που θα καταγραφεί στην ιστορία ως σημείο μηδέν. Είναι δεδομένο ότι η παγκόσμια οικονομία επηρεάστηκε τα μέγιστα από τη πρωτοφανή αυτή κρίση. Τα αντανακλαστικά και τα σχέδια ενίσχυσης ωστόσο, της κάθε χώρας, υπήρξαν διαφορετικά, με αποτέλεσμα «τα προγνωστικά»να μην είναι ίδια, ακόμη και μεταξύ των χωρών που βρίσκονταν -προ πανδημίας - σε παρόμοια οικονομική θέση, όπως πχ. οι χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου.Η Ελλάδα προβλέπεται ότι θα έχει μία από τις βαθύτερες υφέσεις στην Ευρώπη, κάτι που αποτυπώνεται πλήρως στη φθινοπωρινή έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η χώρα μας, μάλιστα, είχε εισέλθει σε ύφεση, ήδη από το πρώτο τρίμηνο του 2020, πριν την πανδημία του κορωνοϊού. Η Κυβέρνηση προσπάθησε να κρύψει την αλήθεια, παρουσιάζοντας ένα έωλο προσχέδιο Προϋπολογισμού με υπερμεγέθη ανάπτυξη για το 2021. Σήμερα όμως αναγκάζεται να καταθέσει ένα Προϋπολογισμό με αναθεώρηση - προς το χειρότερο - όλων των σεναρίων.Τα νούμερα είναι σκληρά. Πρωτοφανή ύφεση για φέτος, στο 10,5% και δραστική μείωση των επιπέδων της εκτιμώμενης ανάκαμψης για το 2021 από το 7,5% του προσχεδίου, στο 4,8%. Διαγράφεται επομένως οριστικά το ενδεχόμενο ανάκαμψης τύπου V, που διαφήμιζε η Κυβέρνηση. Ακόμη όμως και αυτή η προσπάθεια καταγραφής των μεγεθών από την ΝΔ, δε φαίνεται να προσεγγίζει τη πραγματικότητα, αφού πρόσφατα ο ΟΟΣΑ, στην έκθεσή του για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας (OECD Economic Outlook), προβλέπει για την Ελλάδα, ύφεση 10,1% το 2020 και ανάπτυξη μόλις 0,9% για το 2021, μειωμένη δηλαδή κατά τέσσερις μονάδες σε σχέση με την προβλεπόμενη της Κυβέρνησης. Παράλληλα, ο Οργανισμός προβλέπει ελλείμματα τόσο το 2020, όσο και το 2021 και το 2022. Ο ΟΟΣΑ, συνιστά τη χρονική επέκταση και διεύρυνση των μέτρων στήριξης της Κυβέρνησης στα νοικοκυριά που έχουν απώλειες εισοδήματος καθώς και την επέκταση και καλύτερη στόχευση της στήριξης της ρευστότητας των επιχειρήσεων. Παράλληλα, η Κομισιόν, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ενεργοποίησαν την λεγόμενη «ρήτρα διαφυγής», παγώνοντας επί της ουσίας τους Δημοσιονομικούς Κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας. Κι ενώ όλοι χτυπούν καμπανάκια για την ανάγκη μέτρων οικονομικής ενίσχυσης και στήριξης της κοινωνίας, η Κυβέρνηση, στον
προϋπολογισμό του 2021, δεν προβλέπει κανένα απολύτως μέτρο. Το μόνο που είδαμε στον Προϋπολογισμό, είναι ένα αποθεματικό ύψους 3 δις, που μέχρι σήμερα κανείς δεν μας διευκρίνισε σε ποιες δράσεις θα κατευθυνθεί. Παράλληλα, τα πολυπόθητα Ευρωπαϊκά Κονδύλια (32 δισ), στα οποία έχει στηρίξει η ΝΔ όλο το σχεδιασμό της, έχουν ήδη καθυστερήσει σημαντικά, γεγονός που διαπιστώνει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην τελευταία έκθεση ενισχυμένης εποπτείας. Οι χρονικοί περιορισμοί τέτοιων διαδικασιών δε αλλά και η σύνδεση τους με την πορεία εξέλιξης των έργων, καθιστούν οριακή την επίδρασή των κονδυλίων στην ανάκαμψη του 2021. Την ώρα που οι χώρες της Ευρώπης υλοποιούν δραστικά σχέδια στήριξης της οικονομίας, ενισχύοντας τη ρευστότητα πολιτών κι επιχειρήσεων, η Κυβέρνηση της ΝΔ λάμπει δια της απραξίας της. Κανένα νέο μέτρο για την στήριξη εισοδημάτων, καμία πραγματική συναίσθηση για το τι συμβαίνει στην οικονομία. Η χώρα μας βυθίζεται στη χειρότερη ύφεση της σύγχρονης ιστορίας της και η Κυβέρνηση εμπαίζει την κοινωνία, εμφανίζοντας μέτρα στήριξης της οικονομίας ύψους 24 δισ. φέτος, ενώ στην πραγματικότητα έχουν δαπανηθεί μόλις 6,7 δισ. μέχρι και τον Οκτώβριο, από τα οποία τα 3,1 δισ. ήταν δάνεια! Είναι πια ξεκάθαρο ότι η υγειονομική κρίση, στα χέρια της ΝΔ, μετατράπηκε γρήγορα σε οικονομικοκοινωνική κρίση, που θα συνοδεύει τη χώρα για έτη. Το σχέδιό της, επαναλαμβάνει για άλλη μια φορά τις γνωστές ιδεοληψίες, ότι οι ανισότητες θα μειωθούν από μόνες τους (μέσω της ανάπτυξης!) κι έτσι δεν λαμβάνει ουσιαστικά μέτρα για την άμβλυνσή τους. Τουναντίον, στον πυρήνα του σχεδίου της, βρίσκονται μέτρα που πλήττουν τους εργαζόμενους, τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και δημιουργούν συνθήκες βίαιης αναδιάρθρωσης της αγοράς προς όφελος μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων. Είναι εντυπωσιακή η - από μέρους της Κυβέρνησης - σκόπιμη παράβλεψη της σημασίας ενός γενναίου προγράμματος δημοσίων επενδύσεων, για την ανάκαμψη της οικονομίας και της αξίας των κοινωνικών υποδομών, ως προϋπόθεση για την ανάπτυξη, στοιχεία που αποτελούν πλέον κοινό τόπο διεθνώς. Η Κυβέρνηση, αντί να υποστηρίξει την προσαρμογή των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στη νέα πραγματικότητα της πράσινης και ψηφιακής οικονομίας, διακηρύσσει, με προκρούστεια λογική, ότι αυτές που θα ωφεληθούν από τα
ευρωπαϊκά κονδύλια, θα είναι επί της ουσίας μόνο οι μεγάλες επιχειρήσεις. Είναι εντυπωσιακή επίσης η επιμονή ψήφισης και υλοποίησης καταστροφικών νομοσχεδίων εν μέσω πανδημίας, όπως το πρόσφατο νομοσχέδιου του πτωχευτικού που οδηγεί σε μαζικές εξώσεις ή το νέο νομοσχέδιο του κ. Βρούτση που οδηγεί σε κατάργηση του 8ώρου και θέσπιση απλήρωτων υπερωριών. Το ζοφερό οικονομικό και κοινωνικό τοπίο στη χώρα μας διαμορφώθηκε σε ένα βαθμό από την πανδημία, ωστόσο οι πολιτικές της Κυβέρνησης και η διαχείρισή της, αποκρυστάλλωσαν την ραγδαία ύφεση, την όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, την περιστολή ιδιοκτησιακών και εργασιακών δικαιωμάτων. Ο προϋπολογισμός που κατέθεσε για το έτος 2021 η ΝΔ αλλά και οι μέχρι τώρα χειρισμοί της, φανερώνουν με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο ότι η πλειοψηφία της κοινωνίας δεν έχει τίποτε να περιμένει από μία Κυβέρνηση που βρίσκεται εκτός πραγματικότητας. Από μια Κυβέρνηση που απορρίπτει όλες τις προτάσεις της αντιπολίτευσης, χωρίς ποτέ να συζητά επί του προκείμενου και ενδιαφέρεται μόνο να εξυπηρετήσει συμφέροντα, μετατρέποντας τις κρίσεις σε ευκαιρία, όπως έκανε και στο παρελθόν. Η βαθιά ύφεση που έχει ξεσπάσει και αναμένεται να βαθύνει στη χώρα μας, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με ενίσχυση του πλούτου και έωλες αναφορές σε διψήφια νούμερα επενδύσεων, που δεν έχουμε δει ποτέ. Η μόνη σοβαρή απάντηση είναι η άμεση, γενναία ενίσχυση των κλάδων της οικονομίας, με ευθεία κρατική στήριξη πολιτών και επιχειρήσεων. Η ανάπτυξη δεν υφίσταται αν δεν είναι κοινωνικά δίκαιη και ανάπτυξη δεν υπάρχει με τσακισμένη κοινωνία. Σήμερα αντιμάχονται δύο διαφορετικά σχέδια. Από τη μία, το σχέδιο των απανταχού φιλελεύθερων κυβερνήσεων που απέδειξαν και αποδεικνύουν ότι στόχος τους είναι η κοινωνική ισοπέδωση προς όφελος μιας μικρής οικονομικής ελίτ. Κι από την άλλη, το σχέδιο των Προοδευτικών και παραγωγικών δυνάμεων, που κινείται στον αντίποδα της κοινωνικής ισοπέδωσης κεκτημένων και δικαιωμάτων και υπερθεματίζει στην αναβάθμιση της Εργασίας, την προάσπιση της Δημόσιας Υγείας, στην αναβάθμισης της Παιδείας και στον εκσυγχρονισμό των δομών και των υπηρεσιών του Κράτους, με πυρήνα του τον άνθρωπο. Στο σημείο μηδέν, το πρόσημο του μέλλοντος είναι είτε θετικό, είτε αρνητικό. Η απόφαση ανήκει στους λαούς.
ΔΙΑΛΟΓΟΣ 83
Ο Φίλιππος Σαχινίδης έχει διδακτορικό δίπλωμα στα οικονομικά από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ. Εξελέγη Βουλευτής Ν. Λάρισας με το ΠΑΣΟΚ το 2007 και επανεξελέγη το 2009 και το 2012. Τον Οκτώβριο του 2009 ανέλαβε Υφυπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ, Γ. Παπανδρέου. Στις 17 Ιουνίου 2011 ανέλαβε Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών και στις 21 Μαρτίου 2012, Υπουργός Οικονομικών. Είναι μέλος του Εκτελεστικού Πολιτικού Συμβουλίου του Κινήματος Αλλαγής.
TοΥ
ΦιλιΠΠοΥ ΣΑΧιΝιΔη Πρώην Υπουργού Οικονομικών*
Θα είναι το 2021 αφετηρία μιας νέας αναπτυξιακής πορείας;
Τ
ην τελευταία δεκαετία η Ελλάδα αποκλίνει συστηματικά από το μέσο ευρωπαϊκό όρο με βάση τους οικονομικούς δείκτες. Το ΑΕΠ της χώρας το 2020 είναι στα επίπεδα του 2002 ενώ η ανεργία -η υψηλότερη στην Ευρώπη- έχει το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό να περιλαμβάνει κατά τα 3/4 μακροχρόνια άνεργους. Με αυτά τα αρνητικά οικονομικά δεδομένα και με μια κοινωνία εξαντλημένη από την δεκαετή κρίση το βασικό ζητούμενο για τη χώρα είναι να διασφαλιστεί η επανεκκίνηση της οικονομίας και να προχωρήσει η αναδιάρθρωση της. Η επανεκκίνηση της οικονομίας το 2021 θα υποβοηθηθεί σε σημαντικό βαθμό από τις αποφάσεις της ΕΚΤ και της ΕΕ που συνδιαμορφώνουν ένα ευνοϊκό διεθνές μακροοικονομικό/χρηματοοικονομικό περιβάλλον. Η ΕΚΤ θα συνεχίσει την πολιτική της χαλαρής νομισματικής πολιτική και θα διοχετεύει φθηνή ρευστότητα στο τραπεζικό σύστημα. Η μεγάλη πρόκληση είναι πως η ρευστότητα αυτή θα φτάσει στις μικρές και πολύ μικρές βιώσιμες και ανταγωνιστικές ελληνικές επιχειρήσεις που χτυπήθηκαν δυσανάλογα από την κρίση. Η παράταση της αναστολής των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και το 2021 απαλλάσσει τη χώρα από τη δέσμευση για δημιουργία πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% του ΑΕΠ που θα δημιουργούσε προβλήματα στην επανεκκίνηση της οικονομίας. Σε ότι αφορά την αναδιάρθρωση της οικονομίας κρίσιμος θα είναι ο ρόλος των επιχορηγήσεων και των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης ώστε η οικονομία να γίνει πιο ψηφιακή, πιο πράσινη, πιο εξωστρεφής, πιο ανθεκτική και πιο συνεκτική.
Η επιτυχία στο στόχο για αναδιάρθρωση της οικονομίας προϋποθέτει ότι η κυβέρνηση της ΝΔ θα κατευθύνει τους πόρους του Ταμείου -μεταξύ πολλών ανταγωνιστικών προτάσεων- σε εκείνες που θα έχουν το μεγαλύτερο πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα. Τα κριτήρια αξιολόγησης για την αξιοποίηση των δανείων του Ταμείου θα πρέπει να είναι ακόμη πιο αυστηρά δεδομένου ότι τα κεφάλαια αυτά θα επιστραφούν στην ΕΕ. Αν τα δάνεια από τα Ταμείο Ανάκαμψης χρησιμοποιηθούν για την κεφαλαιακή ενίσχυση επιχειρήσεων πρέπει το δημόσιο, με τη συμμετοχή του στο μετοχικό τους κεφάλαιο, να εξασφαλίσει ότι θα τα ανακτήσει όταν οι συνθήκες γίνουν πιο ευνοϊκές και δεν θα χαθούν αυξάνοντας το δημόσιο χρέος. Ο κίνδυνος για τη χώρα είναι η κυβέρνηση να διοχετεύσει τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης σε προγράμματα ή επιχειρήσεις με κριτήρια πελατειακά ή υποχωρώντας σε πιέσεις ισχυρών επιχειρηματικών συμφερόντων. Η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει ότι η αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης θα συνδυαστεί με ένα ευρύ πρόγραμμα διαρθρωτικών αλλαγών στην παιδεία, δικαιοσύνη, δημόσια διοίκηση και τις ανεξάρτητες αρχές που έχουν καθυστερήσει πολλά χρόνια. Το Κίνημα Αλλαγής μετά την εμπειρία του 2010 γνωρίζει ότι η επιτυχία στην προώθηση των αλλαγών προϋποθέτει ευρύτερες κοινωνικές και πολιτικές συναινέσεις. Παρουσίασε θέσεις για τις προτεραιότητες της επόμενης ημέρας και την ορθή αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Επισημαίνουμε ότι δεν αρκεί να τίθεται ως στόχος η αύξηση της απασχόλησης. Είναι
απαραίτητο να υιοθετηθεί ο στόχος της πλήρους απασχόλησης. Για αυτό πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε ειδικά σχεδιασμένα προγράμματα αντιμετώπισης της μακροχρόνιας ανεργίας. Είναι αναγκαίο να ελαφρυνθεί η φορολογία μισθωτών και αυτοαπασχολούμενων και να αξιολογηθεί η πρόταση για εισαγωγή του φόρου καθαρού πλούτου ως μέσου μείωσης των ανισοτήτων αλλά και δημιουργίας δημοσιονομικού χώρου. Το 2021 ξεκινά η προσπάθεια της Ελλάδας να καλύψει τις απώλειες στο ΑΕΠ και την απασχόληση σε σχέση με το 2019 και να εισέλθει σε τροχιά βιώσιμης ανάπτυξης. Οι απώλειες στο ΑΕΠ θα καλυφθούν καθώς θα πλησιάζουμε στο τέλος του 2022. Η προσπάθεια της Ελλάδας να εισέλθει σε τροχιά βιώσιμης ανάπτυξης θα είναι δυσκολότερη σε σχέση με αυτή άλλων χωρών της ΕΕ εξαιτίας της κρίσης του 2009-2010 που μας άφησε βαριά κληρονομιά. Τότε ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ δεν συναίνεσαν ώστε να προχωρήσουν οι αναγκαίες αλλαγές. Μετά τη χαμένη δεκαετία δεν έχουμε την πολυτέλεια να αφήσουμε να πάει χαμένη η ευκαιρία που μας δίνουν οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης. Η ευθύνη της αντιπολίτευσης είναι, με τις προτάσεις της και τον αυστηρό κοινοβουλευτικό έλεγχο, να αποτρέψει την κυβέρνηση της ΝΔ από το να επαναλάβει λάθη της του παρελθόντος που μας οδήγησαν στην κατάρρευση του 2009. Γιατί τότε στην επόμενη κρίση δεν είναι σίγουρο ότι η χώρα θα καταφέρει να ανακτήσει το χαμένο έδαφος με ότι αυτό συνεπάγεται για την κοινωνία, τα εθνικά ζητήματα και την πολιτική σταθερότητα.
84 ΔΙΑΛΟΓΟΣ
TοΥ
Δημητρη μΑρΔΑ Καθηγητή Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ π. Αν. Υπουργού Οικονομικών και Υφ/γού Εξωτερικών (2015-16), π. Γενικού Γραμματέα Εμπορίου και Δ/ντος Συμβούλου του Ελληνικού Οργανισμού Εξωτερικού Εμπορίου (2000-4) και π. Στελέχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες της Γενικής Δ/σης της Εσωτερικής Αγοράς (1992-94)
Οι στρεβλώσεις της Ελληνικής Οικονομίας και η άμεση αντιμετώπισή τους
Η
κυβέρνηση με «Ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης» που αναφέρεται στην επόμενη πενταετία, επιδιώκει αύξηση των επενδύσεων κατά 52 δις ευρώ. Η χώρα όμως χρειάζεται πλέον των 100 δις ευρώ επενδύσεις την επόμενη εξαετία σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ειδικών επιστημόνων και επιχειρηματιών. Οπότε παρουσιάζεται ένα έλλειμμα της τάξης των 50 περίπου δις ανάμεσα στο δέον γενέσθαι και τους κυβερνητικούς στόχους. Για να καλύψουμε το κενό των 100 και πλέον δις ευρώ επενδύσεων της επόμενης εξαετίας έχουμε ανάγκη από μεγάλες επενδύσεις σε εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες με σημεία αναφοράς συχνά δυο ή περισσότερους τομείς της οικονομίας (π.χ. κατασκευή τουριστικού χωριού που εξυπηρετεί συγκεκριμένο σκοπό. Βλ. ενδεικτικά, http://mardas.eu//wpcontent/uploads/2018/06/Stratigiki_Anaptiksis.pdf σελ.12-14). - Η νέα κρίση που ζει η χώρα μας θέτει ιδιαίτερα φωναχτά πια το θέμα της αμφισβήτησης των στρατηγικών επιλογών δεκαετιών με θέμα την εξειδίκευση της οικονομίας. Αναδεικνύει με απρόβλεπτα δραματικό τρόπο για πολλούς -όχι όμως για όλους- τις στρεβλώσεις της. Η Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία, Τουρκία και το Ισραήλ, χώρες ανταγωνιστικές της Ελλάδας στον τουρισμό έκτισαν παράλληλα και ισχυρή βιομηχανία. Επίσης, πλην των ανωτέρω κρατών, χώρες όπως η Ιρλανδία, η N. Κορέα και κράτη της πρώην Ανατολικής Ευρώπης οικοδόμησαν μια βιομηχανία που στηρίχθηκε στην υψηλή τεχνολογία, με έμφαση τα προϊόντα της ηλεκτρομηχανικής. Ορισμένες έδωσαν προσοχή στην πολεμική βιομηχανία, κτίζοντας γύρω της πόλους τεχνολογίας, που με τη σειρά τους
ενδυνάμωσαν το σύνολο της μεταποίησης. - Ουδέποτε οι κυβερνήσεις μας έδωσαν προσοχή στις προβλέψεις εκείνες που έδειχναν την κατάρρευση της βιομηχανίας, ή της εξόδου ξένων επενδύσεων από την Ελλάδα, λόγω Ενιαίας Αγοράς (1993) ή της παγκοσμιοποίησης (βλ. ενδεικτικά, μελέτη Mardas, Varsakelis «The Impact of the Internal Market by industrial sector - Greece», European Economy, 1990). Αντί αυτού, ενισχύθηκε μια εν πολλοίς κρατικοδίαιτη βιομηχανία ή με ακατάλληλη εξειδίκευση, η οποία κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος με το άνοιγμα των συνόρων στο διεθνές εμπόριο. Κρατήθηκε όμως στα πόδια της γερά ένα τμήμα της, που διαπρέπει και στις διεθνείς αγορές παρά τα προβλήματα που προκάλεσε η κρίση της πρόσφατης δεκαετίας. Παρόμοιες χώρες της ΕΕ του μεγέθους ή μικρότερου της Ελλάδας (Ιρλανδία, Πορτογαλία κ.ά.) δεν υπέστησαν όμως τα όσα βίωσε η χώρας μας. Επέλεξαν το μονοπάτι της εξωστρέφειας, αξιοποιώντας υπέρ της βιομηχανίας τους τα κοινοτικά κονδύλια. - Ένας κύριος προσανατολισμός θα ήταν σκόπιμο να αφορά ένα σύνθετο σύστημα κανόνων και κινήτρων, που θα ενισχύσουν ταυτόχρονα την επενδυτική δραστηριότητα και την εξωστρέφεια στη βιομηχανία και γεωργία, περιορίζοντας την γραφειοκρατία η οποία «ρουφά» το 7% του συνολικού παγωμένου προϊόντος (του ΑΕΠ) της χώρας. (Βλ. αναλυτικότερα προτεινόμενα μέτρα υπέρ της εξωστρέφειας, http://mardas.eu//wpcontent/uploads/2018/06/Kinitra_Eksostrefias_Mardas_2016.pdf ).
Ακόμη, η πολιτική υπέρ της Τεχνολογικής Έρευνας, της παραγωγής ενδιάμεσων προϊόντων (μικροτσίπ, ιατρικά μηχανήματα κ.λπ) και τελικών προϊόντων (τροφίμων) υψηλής προστιθέμενης αξίας και των start up, θα αλλάξει το προφίλ της χώρας. Επίσης, έχοντας υπόψη τα δυο μεγάλα λιμάνια της χώρας και τον ρόλο που παίζουν, η Ελλάδα θα μπορούσε να γίνει ένας χώρος συναρμολόγησης ενδιάμεσων προϊόντων, που θα οδηγούσαν στην εξαγωγή τελικών προϊόντων προς τα Βαλκάνια και την Ευρώπη. Τέλος, έχοντας υπόψη τον ανταγωνιστικό μας περίγυρο (Β. Τουρκία) η επαναδραστηριοποίηση μας στην αεροναυπηγική και την παραγωγή αμυντικού υλικού -δυο χώροι που εγκαταλείψαμε- θα δώσει νέα ώθηση στην ηλεκτρομηχανική, θα συγκρατήσει επιστήμονες στη χώρα, θα την ενδυναμώσει αμυντικά και παράλληλα θα βοηθήσει τις εξαγωγές. - Για όλα αυτά όμως πρέπει να απαλλαγούμε από τη λατρεία του μικρού και του μετρίου, να πάψουμε να τρομάζουμε στο άκουσμα παραγωγικών επενδύσεων μεγάλων προϋπολογισμών που ξεφεύγουν από τα τετριμμένα και να σταματήσουμε να βαπτίζουμε τον τουρισμό της καλοκαιρινής περιόδου ως τη βαρεία βιομηχανία της χώρας! Αρκεί να διορθώσουμε ό,τι εξακολουθεί να συντηρεί με την ανοχή των κυβερνήσεων, ένα μη φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον (βλ. Global Competitiveness Report), εξέλιξη που θα προκαλέσει την προσοχή του υγειούς επενδυτικού κοινού και όχι αεριτζήδων. Πλέον των εκατό παραγόντων συντηρoύν το μη φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον που διαπερνά τη χώρα. Και φυσικά η κατάσταση αυτή δε θεραπεύεται με τις πολιτικές υπέρ των χαμηλών μισθών.
ΔΙΑΛΟΓΟΣ 85
TοΥ
γιωργοΥ ΣτΑΣιΝοΥ Πρόεδρος του ΤΕΕ, Διπλωματούχου Πολιτικού Μηχανικού Πανεπιστημίου Πατρών
Η ταχύτητα, η αποτελεσματικότητα και η κοινωνική αποδοχή
Οι βασικοί παραγοντες επιτυχίας των μεταρρυθμίσεων που έχει ανάγκη η χώρα
Η
έκθεση Πισσαρίδη προτείνει μεταρρυθμίσεις και υποδομές που δεν υπάρχουν στη χώρα ή δεν έχουν ολοκληρωθεί. Θα αναφερθώ σε προτάσεις μου αποκλειστικά για θέματα χωροταξικού σχεδιασμού και γεωχωρικών δεδομένων, διαχείρισης αποβλήτων, εξοικονόμησης ενέργειας στον κτιριακό τομέα και υποδομών. Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της Ε.Ε που δεν έχει Κτηματολόγιο για το σύνολο της επικράτειας. Τι πρέπει να γίνει για ολοκληρωθεί το Κτηματολόγιο, οι δασικοί χάρτες και το δασολόγιο; Πρώτον, να προκυρηχτούν άμεσα οι μελέτες που εκκρεμούν, εκτός του Κτηματολογίου που εκτελούνται και οι τελευταίες. Δεύτερον, να δοθούν κίνητρα στους πολίτες να προχωρήσουν στις δηλώσεις μειώνοντας για συγκεκριμένο διάστημα το παράβολο και δίνοντας bonus στους αναδόχους, εφόσον τελειώσουν συντομότερα το έργο. Όσον αφορά στα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια θα πρέπει να προκυρηχτούν άμεσα και να ανατεθούν εντός του 2021 στο σύνολο της χώρας με προτεραιότητα σε περιοχές που υπάρχει αναπτυξιακή ή περιβαλλοντική «πίεση». Θα πρέπει να υπάρχει ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης εντός τριετίας με ενδιάμεσους στόχους, που αν κάποιος δεν τους επιτυγχάνει θα αντικαθίσταται άμεσα. Για όλα τα παραπάνω θα πρέπει να θεσμοθετηθεί ειδική διαδικασία, ώστε να μπορεί να υλοποιηθεί ειδικά για τα Τ.Π.Σ. Αν ολοκληρωθούν τα παραπάνω εντός τεσσάρων ετών και παράλληλα με τον ψηφιακό χάρτη που έχει ήδη προκυρηχτεί, θα υπάρχουν όλα τα γεωχωρικά δεδομένα
για την υλοποίηση οποιασδήποτε επένδυσης. Εφόσον ταυτόχρονα έχει ολοκληρωθεί και το Κεντρικό Σύστημα Αδειοδότησης που ήδη έχει θεσμοθετηθεί, τότε θα εχει απλοποιηθεί και η διαδικασία αδειοδότησης οικοδόμησης και λειτουργίας όλων των επενδύσεων. Στον τομέα της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων η χώρα μας βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις της Ε.Ε. Κανένα χρονοδιάγραμμα δεν έχει τηρηθεί, το περιβάλλον υποβαθμίζεται και η χώρα κινδυνεύει επιπλέον με μεγάλα πρόστιμα. Θα πρέπει οι φορείς που έχουν αναλάβει την εκπόνηση των μελετών, την εύρεση χρηματοδότησης και τη δημοπράτηση των έργων να τηρήσουν αυστηρά χρονοδιάγραμματα. Για όσους δεν μπορούν να αναταποκριθούν στα χρονοδιαγράμματα θα πρέπει να οριστεί από την Κυβέρνηση ένας κεντρικός φορέας. που θα τους αντικαθιστά πλήρως και θα δημοπρατεί τα έργα για ολόκληρη τη χώρα εντός του προβλεπόμενου χρόνου. Όσον αφορά στο κομμάτι της εξοικονόμησης ενέργειας και ειδικά στον κτιριακό τομέα ισχύουν τα εξής: Θα πρέπει μέχρι το 2030 να αναβαθμιστούν περίπου 500.000 κατοικίες. Για να μην είμαστε συνεχώς πίσω από τον στόχο θα πρέπει να ενεργοποιηθεί ένα ανοιχτό πρόγραμμα «εξοικονομώ κατ΄οίκον» για την επόμενη 5ετία με εξασφάλιση του συνόλου του προϋπολογισμού της 5ετίας. Επίσης θα πρέπει να δοθούν επιπλέον φορολογικά κίνητρα σε όποιον κάνει δαπάνες ενεργειακής αναβάθμισης. Όσον αφορά στο ζήτημα των υποδομών η έκθεση Πισσαρίδη αναφέρει ότι η γεωγραφικη καλυψη του οδικου δικτυου
ειναι ικανοποιητικη και τα υφισταμενα σημεια συμφορησης ειναι σχετικα λιγα. Επιπλέον αναφέρει ότι οι κυριες αδυναμιες του συστηματος μεταφορων αφορουν την ανεπαρκη και οικονομικα μη βιωσιμη συντηρηση, την περιορισμενη καλυψη και λειτουργικοτητα του σιδηροδρομικου δικτυου και τις απαρχαιωμενες υποδομες λιμανιων. Επομένως εκτός της σημαντικής προσπάθειας του Υπουργείου Υποδομών για να ξεκινήσουν έργα του οδικού δικτύου όπως ο ΒΟΑΚ, το οδικό έργο Πάτρα – Πύργος, το επόμενο τμήμα του Ε65 και οι επεκτάσεις της Αττικής Οδού, σημαντικό στοίχημα για τη χώρα είναι τα σιδηροδρομικά έργα τα οποία θα πρέπει να δημοπρατηθούν εντός του 2021 με σωστή εφαρμογή της μεθόδου του ανταγωνιστικού διαλόγου με στόχο να υπάρξουν ανάδοχοι μέχρι τις αρχές του 2022. Επιπλέον θα πρέπει να γίνουν άμεσες επενδύσεις σε όλες τις λιμενικές εγκαταστάσεις και αυτό μπορεί να συμβεί μέσω διαγωνισμών παραχώρησης, που είναι κρίσιμο να πραγματοποηθούν στο σύνολο των εγκαταστάσεων τα επόμενα δύο χρόνια Η έκθεση Πισσαρίδη, ανεξάρτητα από εάν κάποιοι την αποδέχονται ή την απορρίπτουν περιγράφει σε ικανοποιητικό βαθμό τη σημερινή κατάσταση και περιλαμβάνει ενδιαφέρουσες προτάσεις. Αυτό όμως που μπορεί να αλλάξει το μέλλον της χώρας είναι η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα σε όσα η Κυβέρνηση θα αποφασίσει να εφαρμόσει. Στην Ελλάδα υπήρχαν και στο παρελθόν ενδιαφέρουσες προτάσεις. Αυτό όμως που έλειπε ήταν η πολιτική βούληση και η ικανότητα να εφαρμοστούν με τη μέγιστη κοινωνική αποδοχή.
86 ΔΙΑΛΟΓΟΣ
TοΥ
ΕΥριΠιΔη ΔοΝτΑ ΠΡΟΕΔΡΟΣ & ΔΙΕΥΘΥΝΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΕΠΙΛΕΚΤΟΣ ΚΛΩΣΤΟΥΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ Α.Ε.Β.Ε. ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Δ.Σ. ΣΒΘΣΕ
«Τι περιμένουμε το 2021 στην Οικονομία»
Η
πανδημία της covid-19 έχει ανατρέψει την καθημερινότητα στην παγκόσμια κοινωνία και οικονομία όσο καμία άλλη στο παρελθόν. Ακόμα και ο πρώτος και δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος δεν ακούμπησε γεωπολιτικά όλο τον πλανήτη, άλλα μέρος αυτού, είτε οικονομικά είτε κοινωνικά. Παρόλο που το έτος 2020 δεν είχαμε παγκόσμιο πόλεμο ώστε να καταστραφούν οι υποδομές, παρά ταύτα η πανδημία έχει επιφέρει μεγάλες αλλαγές στη χρήση τους. Μετά από έναν πόλεμο οι υποδομές ξαναφτιάχνονται, σε περίοδο πανδημίας απλά αχρηστεύονται, χάνουν τη χρήση τους και απαξιώνονται. Η πανδημία αυτή έφερε μεγάλη αναταραχή στην παγκόσμια κοινωνία, επηρέασε την οικονομία, το εμπόριο και την παραγωγή. Αυτό έφερε ως συνέπεια να αναφερόμαστε σε μια παγκόσμια ύφεση διψήφιου αριθμού της τάξης του 10%, που είναι τρομακτικά μεγάλος αριθμός για την παγκόσμια οικονομία. Επίσης διακρίνουμε τουλάχιστον για το έτος 2020 να έχει επέλθει μείωση της κατανάλωσης των περισσότερων προϊόντων της τάξης του 30%. Η παραγωγική βάση της χώρας είναι στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 40 ετών. Οι αναταράξεις που έχουν συντελεστεί στον ανεφοδιασμό της εφοδιαστικής αλυσίδας, θα αργήσουν να έρθουν στα πρότερα τους επίπεδα. Η οικονομία θα δυσκολευτεί να ανακάμψει στην Ελλάδα λόγω της μικρής συμμετοχής της μεταποίησης στο ΑΕΠ της χώρας. Η οικονομία βασίζεται σε με-
γάλο ποσοστό στο εμπόριο και στις υπηρεσίες - που δέχτηκαν το βαρύτερο πλήγμα, από τα αναγκαστικά περιοριστικά μέτρα που ελήφθησαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Παράλληλα, μέσα σε όλες αυτές τις αλλαγές που προκαλεί η πανδημία υπάρχει μια τρομακτική ανάπτυξη της τεχνολογίας, είτε λέγεται 5G, είτε λέγεται τεχνητή νοημοσύνη. Η εκπαίδευση αντικαταστάθηκε από την τηλεκπαίδευση, η εργασία από την τηλεργασία, τα τηλεσυνέδρια και οι τηλεδιασκέψεις έγιναν μέρος της καθημερινότητας μας. Τα παραπάνω άλλαξαν τις ανάγκες των ανθρώπων σε ντύσιμο, μετακίνηση, διασκέδαση κ.α. Κατά το έτος 2020 είχαμε λιγότερη χρήση των αεροπλάνων, των ξενοδοχείων, των εστιατορίων, των αυτοκινήτων, των ΜΜΜ, προς όφελος του περιβάλλοντος και του ελεύθερου χρόνου των ανθρώπων. Να επισημανθεί ότι το πρόβλημα που προκάλεσε η πανδημία της Covid-19 θα επεκταθεί τουλάχιστον και στην επόμενη χρονιά. Το έτος 2021 θα είναι μία χρονιά που θα χαρακτηριστεί από πτωχεύσεις, όπου θα διατηρηθεί η αβεβαιότητα και η έννοια της μακροχρόνιας ανεργίας. Η παγκόσμια οικονομία θα επανέλθει στα επίπεδα του 2019, κατά τα έτη 2024-2025. Δεν μπορεί να υπάρξει αισθητή βελτίωση γρηγορότερα, καθώς έχει επηρεαστεί η παγκόσμια αλυσίδα παραγωγής και κατανάλωσης. Η ανεργία, εν προκειμένω, θα είναι
υψηλή πάνω από 15%, θα υπάρχει προσφορά θέσεων εργασίας που δεν θα μπορούν ωστόσο να απορροφηθούν λόγω τεχνολογικού αναλφαβητισμού και έλλειψη εξειδίκευσης. Οι απαιτήσεις που θα έχει ανάγκη η αγορά εργασίας τα επόμενα χρόνια δεν θα συνάδουν με την ειδικότητα που θα έχει ο άνεργος. Η πανδημία είναι ένας αόρατος μεταλλασσόμενος εχθρός, που αποτελεί μεγάλο κίνδυνο καθώς διαταράσσονται οι ανθρώπινες σχέσεις, αλλάζουν οι συνήθειες των ανθρώπων, ο τρόπος ζωής και οι ανάγκες του. Διαμορφώνεται μια νέα εποχή που θα τολμούσαμε να τη λέγαμε “Μεταανθρωπότητα”. Φως στο τούνελ αποτελεί η επανεκκίνηση που ακολουθεί πάντα μια κρίση. Ειδικά στην Ελλάδα, θα δοθεί μια τεράστια ευκαιρία στην Οικονομία, τα κεφάλαια που θα εισρεύσουν τα επόμενα χρόνια, να κατευθυνθούν σε παραγωγικές επενδύσεις που θα δημιουργήσουν προοπτικές ανάπτυξης τουλάχιστον για τα επόμενα 50 χρόνια. Αν καταφέρουμε το έτος 2021 να μην είναι ακόμα μια χρονιά ύφεσης, θα το πετύχουμε μόνο με άμεση κατάρτιση Εθνικής Στρατηγικής. Χρειάζεται να υπάρχουν αλλαγές π.χ. στην μεταποίηση εκμεταλλευόμενοι τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας και πείθοντας τα ιδιωτικά κεφάλαια να επενδύσουν. Οι επενδυτές χρειάζονται τουλάχιστον για 15 χρόνια σταθερό οικονομικό και φορολογικό περιβάλλον. Ας το προσπαθήσουμε. Το οφείλουμε ως κοινωνία ιδιαίτερα στις νεότερες γενιές που έρχονται.
ΔΙΑΛΟΓΟΣ 87
TοΥ
γιωργοΥ κΑββΑθΑ Προέδρος της ΓΣΕΒΕΕ, Απόφοιτος Ανώτερης Δημόσιας Σχολής Αξιωματικών Ε.Ν.
Πως θα σωθούν οι επιχειρήσεις
Η
πανδημία υπήρξε αναμφίβολα μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που κλήθηκε να αντιμετωπίσει η παγκόσμια κοινότητα στον 21ο αιώνα. Οι επιπτώσεις και το εύρος των αλλαγών που επιφέρει στην οικονομική και κοινωνική ζωή δεν μπορούν ακόμα να προσδιοριστούν. Όπως και στο σύνολο σχεδόν των κρατών έτσι και στην Ελλάδα η υγειονομική κρίση εκδηλώθηκε στην οικονομία με την μορφή της ύφεσης. Μιας, μάλιστα, ιδιαίτερα βαθιάς και απότομης ύφεσης καθώς σύμφωνα με το Κρατικό Προϋπολογισμό το ΑΕΠ αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 10,5% το 2020, ενώ υψηλό αναμένεται και το ποσοστό της ανεργίας (18,9%). Σε επιμέρους σημαντικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας τα επίσημα στοιχεία είναι επίσης αποκαρδιωτικά καθώς στην εστίαση καταγράφηκε πτώση του τζίρου 59% και 31,2% για το β και γ τρίμηνο σε σύγκριση με το 2019. Στην μεταποίηση η πτώση του τζίρου για το 2020 εκτιμάται περίπου στο 13% σε σχέση με το 2019, ενώ στο λιανικό εμπόριο σε σχέση με το 2019 καταγράφηκε πτώση του τζίρου 17,8% και 5,6% για το β και γ τρίμηνο του 2020 αντίστοιχα (ΕΛΣΤΑΤ). Επιπλέον σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2020 - δηλαδή σε μια περίοδο που η κατάσταση στο μέτωπο της πανδημίας ήταν ελεγχόμενη και υπήρχε μια σχετική αισιοδοξία για την πορεία των πραγμάτων - σχεδόν 1 στις 3 μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις (32.7%) εξέφραζαν το φόβο για ενδεχόμενο λουκέτο. Όλοι οι κρίσιμοι δείκτες της έρευνας του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ κατέγραψαν σοβαρή μείωση καταδεικνύοντας πως μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα η κατάσταση των μικρών και πολύ επιχειρήσεων έχει επιδεινωθεί δραματικά, θέτοντας σε κίνδυνο την βιωσιμότητα τους. Η ραγδαία, μάλιστα, μείωση της
οικονομικής δραστηριότητας αποτυπώθηκε και στην εκ νέου αδυναμία των επιχειρήσεων στην καταβολή των υποχρεώσεων τους τόσο προς τον δημόσιο όσο και προς τους ιδιώτες, ενώ από τις έκτακτες έρευνες που διεξήγαγε το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ η έλλειψη ρευστότητας και πρόσβασης σε χρηματοδότηση καταγράφηκε ως το σημαντικότερο πρόβλημα των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων. Με βάση αυτά φαίνεται πως το 2020 και παρά τα μέτρα της κυβέρνησης ο φαύλος κύκλος ύφεσης - υπερχρέωσης έχει αναβιώσει, προδιαγράφοντας πως το 2021 θα είναι μια πολύ δύσκολη χρονιά. Προκειμένου, συνεπώς, να αποφύγουμε τα χειρότερα και με την υπόθεση ότι το υγειονομικό σκέλος της κρίσης οδεύει προς επίλυση, είναι αναγκαίο τα μέχρι τώρα μέτρα στήριξης της κυβέρνησης για τις επιχειρήσεις και την απασχόληση να διευρυνθούν και να συμπληρωθούν με πρόσθετα μέτρα, αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα εργαλεία. Σε αυτό το πλαίσιο και για την ενίσχυση της ρευστότητας των επιχειρήσεων απαιτούνται περισσότερο γενναία μέτρα ως προς την χρηματοδότηση των επιχειρήσεων. Η επιστρεπτέα προκαταβολή που είναι το πιο πετυχημένο εργαλείο ενίσχυσης της ρευστότητας επιχειρήσεων θα πρέπει να συνεχιστεί και να διευρυνθεί τόσο ως προς το πεδίο εφαρμογής όσο και ως προς το ύψος των ενισχύσεων. Επιπλέον θα πρέπει να εξαντληθούν οι δυνατότητες ενίσχυσης μέσω επιχορηγήσεων και όχι μόνο μέσω δανείων που από ένα σημείο και μετά το μόνο που επιτυγχάνουν είναι να μεγαλώνουν το ιδιωτικό χρέος καθιστώντας το εκ νέου μη διαχειρίσημο. Για τις όφειλες και την ανάσχεση περεταίρω διόγκωσης του ιδιωτικού χρέους θεωρώ ότι το πάγωμα των
οφειλών προς το Δημόσιο θα πρέπει να διευρυνθεί χρονικά. Επιπλέον θα πρέπει να καθοριστεί ένα πιο γενναίο σχέδιο ρύθμισης αποπληρωμής των οφειλών για την μετά COVID-19 περίοδο με ταυτόχρονο κούρεμα των οφειλών. Η έλλειψη ρευστότητας σε συνδυασμό με την υπερχρέωση δημιουργεί ένα ασφυκτικό επιχειρηματικό περιβάλλον με υπαρκτό τον κίνδυνο μαζικού κλεισίματος επιχειρήσεων και κατ’ επέκταση απώλειας θέσεων απασχόλησης. Ως εκ τούτου και για την συγκράτηση της απασχόλησης είναι αναγκαίο να υιοθετηθούν προγράμματα διατήρησης των θέσεων εργασίας με επιδότηση του μη μισθολογικού ή/και του μισθολογικού κόστους. Πέραν αυτών η υγειονομική κρίση επιτάχυνε σε ένα βαθμό τις διαδικασίες ψηφιακού μετασχηματισμού, ενώ μετέβαλε για ένα σημαντικό μέρος των επιχειρήσεων (κυρίως των παροχής υπηρεσιών) και το εργασιακό μοντέλο, με την διεύρυνση της τηλεργασίας. Ωστόσο, οι τεχνολογικές εξελίξεις διαδραμάτιζαν ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και πριν την εκδήλωση της υγειονομικής κρίσης, αναδεικνύοντας την ανάγκη προσαρμογής τους στο νέο αυτό περιβάλλον. Ωστόσο κρίσιμη παράμετρος παραμένει η δυνατότητα των επιχειρήσεων να επενδύσουν για την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών. Αυτό όπως είναι επόμενο επαναφέρει ως κομβικό παράγοντα τα χρηματοδοτικά εργαλεία που θα διατεθούν αλλά και τις προϋποθέσεις χορήγησης τους, ώστε να καταστεί εφικτός ο ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρήσεων. Τέλος να ευχηθώ μια καλή χρονιά, με υγεία και με την ευχή για όσον το δυνατόν ταχύτερη επιστροφή της οικονομίας και της κοινωνίας στην κανονικότητα.
88 ΔΙΑΛΟΓΟΣ
TοΥ
ΧρhΣτοy κoλλιΑ (Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)
Ο Χρήστος Κόλλιας είναι Καθηγητής Εφαρμοσμένης Οικονομικής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Επιμελείται της έκδοσης του έγκριτου περιοδικού Defence and Peace Economics και είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής του Peace Economics, Peace Science and Public Policy και του The Economics of Peace and Security Journal. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα του εστιάζονται κυρίως σε θέματα της οικονομικής της άμυνας και της ασφάλειας, της τρομοκρατίας, της διεθνούς πολιτικής οικονομίας και της εφαρμοσμένης μακροοικονομικής και δημοσιονομικής.
2021: Έτος σταθεροποίησης, ανάκτησης ζημιών και έναρξης ενός ενάρετου αναπτυξιακού κύκλου(;)
Η
εν εξελίξει πανδημία έχει ήδη αφήσει ένα βαθύτατο οικονομικό αποτύπωμα στην παγκόσμια, στην ευρωπαϊκή και φυσικά στην ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, σε -4,4% και -7,2% υπολογίζεται για το 2020 η καθίζηση του παγκόσμιου και του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιστοίχως. Για την Ελλάδα, στις οικονομικές πληγές της πολυετούς κρίσης ήρθαν να προστεθούν οι επαχθείς οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας του Covid-19. Σε -10,5% εκτιμά η Εισηγητική Έκθεση για τον Προϋπολογισμό του 2021 την βύθιση που θα καταγράψει η ελληνική οικονομία το 2020. Ένα έτος που επάξια διεκδικεί τον τίτλο του annus horribilis καθώς, πέραν της πανδημίας, η Ελλάδα κλήθηκε να διαχειριστεί μείζονες, πρωτοφανούς έντασης και χρονικής διάρκειας προκλήσεις και απειλές στο μέτωπο των ελληνοτουρκικών σχέσεων με το συνεπαγόμενο δημοσιονομικό κόστος. Λόγου χάρη, για το 2021 οι εξοπλιστικές δαπάνες του Προϋπολογισμού αυξάνονται σε €2,5 δισ. έναντι των €515 εκατ. το 2020 λόγω των πιεστικών αναγκών που δημιουργεί η επιθετική συμπεριφορά της Τουρκίας. Αισιόδοξες είναι οι οικονομικές προβλέψεις για το 2021 αν υποθέσουμε ότι θα ισχύσει το ευνοϊκό σενάριο σε ότι αφορά στις επιδημιολογικές εξελίξεις. Σε 4,2% προβλέπεται η ανάκαμψη στο ΑΕΠ της Ευρωζώνης και σε 4,8% για την ελληνική οικονομία. Όμως το 2021 δεν αναμένεται να αποδειχθεί σε annus mirabilis σε ότι αφορά τις οικονομικές επιδόσεις παρά την προσδοκώμενη ανάκαμψη στην οικονομική δραστηριότητα και παρότι, αν τελικά επιτευχθεί, ο προβλεπόμενος ρυθμός μεγέθυνσης για το 2021 θα είναι ο υψηλότερος των τελευταίων δεκαπέντε ετών (5,7% το 2006). Και τούτο διότι οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας θα
συνεχίσουν να είναι έντονα αισθητές κατά το πρώτο τρίμηνο του 2021 καθώς η σταδιακή ομαλοποίηση και επιστροφή στην κοινωνική και οικονομική κανονικότητα θα ολοκληρωθεί προς τα μέσα της άνοιξης. Εξάλλου, σημαντικοί κλάδοι της ελληνικής οικονομίας όπως ο τουρισμός δεν αναμένεται να καταγράψουν πλήρη ανάκαμψη εντός του 2021. Αφετέρου και κατά κύριο λόγο, διότι το 2021 δεν θα έχει αρχίσει να γίνεται πλήρως αισθητός ο θετικός αντίκτυπος των πόρων που αναμένεται να διοχετευθούν προς τις ευρωπαϊκές οικονομίες από το Ταμείο Ανάκαμψης και το React EU. Στα €750 δισ. με την μορφή δανείων και επιδοτήσεων προς τις εθνικές οικονομίες για να αντιμετωπίσουν τις επαχθείς επιπτώσεις της πανδημίας ανέρχονται οι πόροι από το πρόγραμμα Next Generation EU. Αν προστεθούν οι χρηματοδοτήσεις από τον Ευρωπαϊκό προϋπολογισμό της περιόδου 2021-27, τότε στα αμέσως επόμενα χρόνια είναι διαθέσιμα περί τα €1,8 τρισ. που θα επενδυθούν για την στήριξη και την αναπτυξιακή ανάταξη των οικονομιών. Επίσης θετική συμβολή στην πορεία ανάκαμψης έχει η σημαντική ένεση ρευστότητας των €1,350 δισ. του Pandemic Emergency Purchase Program της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Τα εργαλεία αυτά συνθέτουν ένα ευνοϊκό πλαίσιο στηριγμάτων που είναι ιδιαιτέρως σημαντικά για την ελληνική οικονομία. Σε αντίθεση με την προηγούμενη κρίση, την αντιμετώπιση της οποίας δυσχέραινε η περιοριστική δημοσιονομική πολιτική και η πιστωτική συρρίκνωση που λειτούργησε ασφυκτικά για την οικονομική δραστηριότητα, αυτό δεν ισχύει τώρα. Το τρέχον περιβάλλον που διαμορφώνεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι αυτό μίας επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής που
συνεπικουρείται από μία ανάλογη χαλαρή νομισματική πολιτική από μέρους της ΕΚΤ. Η ελληνική οικονομία είναι μία από τις πλέον ωφελούμενες δεδομένου του ύψους των πόρων που θα εισρεύσουν τα επόμενα χρόνια. Τα χρηματοδοτικά εργαλεία του προγράμματος ανάκαμψης της ΕΕ δημιουργούν ευοίωνες προοπτικές καθώς θα αποτελέσουν πολύτιμα στηρίγματα και επιταχυντές της επανεκκίνησης της οικονομίας και όπως διαφαίνεται οι αγορές ήδη προεξοφλούν, έστω και διστακτικά στην αρχή, αυτές τις θετικές προοπτικές των επόμενων ετών. Σε 5,6% ανεβάζει την ανάπτυξη για το 2022 η τρέχουσα πρόβλεψη του ΔΝΤ και σε 3,7% για το 2023. Το μεγάλο στοίχημα για το 2021 είναι να δρομολογηθεί ένα φιλόδοξο σχέδιο αξιοποίησης των πόρων που θα αρχίσουν να εισρέουν σταδιακά από τα ευρωπαϊκά ταμεία για να εκκινήσει και να παγιωθεί ο βηματισμός ενός μακρόπνοου αναπτυξιακού προγράμματος. Όχι απλά μίας επανεκκίνησης αλλά ενός δομικού μετασχηματισμού του παραγωγικού μοντέλου και μετάβασης της οικονομίας στην νέα εποχή. Προς τούτο απαιτείται μεταρρυθμιστική στοχοπροσήλωση και προσεκτικά επιλεγμένες αναπτυξιακές επενδύσεις με μεγάλο πολλαπλασιαστικό αντίκτυπο. Η πρόκληση της ορθής αξιοποίησης με μεσο-μακροχρόνιο ορίζοντα στόχευσης των πόρων αυτών είναι μεγάλη και συνάμα δύσκολη. Στην κατεύθυνση αυτή έχουν ήδη κατατεθεί ιδιαίτερα σημαντικές και αξιόλογες προτάσεις οι οποίες πρέπει να αποτελέσουν την ραχοκοκαλιά του αναπτυξιακού σχεδιασμού των επόμενων ετών, η υλοποίηση του οποίου αντικειμενικά υπερβαίνει τον ορίζοντα μίας κυβερνητικής θητείας.
90 ΔΙΑΛΟΓΟΣ
TοΥ
μιΧΑηλ ΖοΥμΠοΥλΑκη Καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Η ελληνική οικονομία το ‘21
Γ
νωρίζουμε με βεβαιότητα πλέον ότι το 2020 η ελληνική οικονομία γνώρισε την μεγαλύτερη ύφεση μεταπολεμικά, μεγαλύτερη και από τη χειρότερη χρονιά της οκταετούς επιτήρησης των μνημονίων (2011, -10,3%). Τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ έδειξαν μια ύφεση το τρίτο τρίμηνο 11,7% σε ετήσια βάση, και μόνο +2,3% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι +12,1%. Η διαφορά δέκα μονάδων είναι χαώδης και οφείλεται στα πενιχρά αποτελέσματα της μονοκαλλιέργειας του τουρισμού το τρίτο τρίμηνο κάθε έτους. Όπως έγραψα αλλού (ΝΕΑ 21/4/20) στη δεκαετία του 2010 «παίξαμε τα ρέστα μας» στην ανάπτυξη του τουρισμού αυξάνοντας τους επισκέπτες της χώρας κατά 50% (από 20 σε 30 εκ. αφίξεις ετησίως), επειδή είχαμε την ανάγκη ρευστού χρήματος για να διορθώσουμε την χρόνια ανισορροπία του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Ωστόσο, αυτό σε τίποτα δεν μας εμπόδιζε να εκσυγχρονίσουμε το παραγωγικό μας μοντέλο. Ελάχιστα πράξαμε τα χρόνια της κρίσης, πέραν του να μειώσουμε το εργασιακό κόστος. Τα ελληνικά προϊόντα δεν έγιναν ούτε φθηνότερα, ούτε ανταγωνιστικότερα, γιατί παράλληλα αυξήσαμε υπέρμετρα τις εργοδοτικές εισφορές, το ενεργειακό κόστος, τους φόρους κοκ. Δεν ήταν βλέπετε μόνον μια η παθογένεια, το εμπορικό έλλειμμα, αλλά και το δημοσιονομικό έλλειμμα, και το ασφαλιστικό έλλειμμα και το γραφειοκρατικό έλλειμμα. Τι να κάνουμε; Όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις -ανάλογα με τις δυνάμεις τους- στηρίζουν τους κλάδους που
πλήττονται, τους εργαζόμενους σε αυτούς τους κλάδους και ταυτόχρονα δαπανούν περισσότερα για να καλύψουν επείγουσες ανάγκες νοσηλευτικού υλικού, εξοπλισμού, φαρμάκων κλπ. Η Ελλάδα δαπάνησε ήδη €24 δις για τη στήριξη 418.000 επιχειρήσεων, την αποζημίωση ειδικού σκοπού, τη στήριξη εργαζομένων και ανέργων κλπ. και για έκτακτες δαπάνες υγείας. Το μεγαλύτερο μέρος εξ αυτών προέρχεται από εξωτερικό δανεισμό (περίπου €16 δις) και τα υπόλοιπα από εθνικούς πόρους. Το αποτέλεσμα για φέτος είναι πρωτογενές έλλειμμα €9 δις, αντί του προγραμματισμένου πλεονάσματος €3,2 δις, με τη σύμφωνη γνώμη των δανειστών. Αυτό εκτινάσσει το φετινό χρέος στο δυσθεώρητο 210%, που αν επιβεβαιωθεί θα είναι η δεύτερη χειρότερη επίδοση των 200 χρόνων της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας (ήταν 223% το 1897). Ήδη ο τελικός τακτικός προϋπολογισμός προβλέπει πρόσθετο έλλειμμα €9 δις για το 2021. Παρόλα αυτά δεν οδηγούμαστε σε νέα μνημόνια! Υπάρχουν δυο σημαντικές διαφορές με το 2010. Πρώτον γιατί το κόστος δανεισμού της χώρας είναι σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα (1% αντί 14%) και δεύτερον γιατί η Ελλάδα έχει ήδη ενταχθεί στους δικαιούχους άτοκων δανείων μέσα από το μηχανισμό ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, συνολικού ύψους €750 δις. Επιπλέον, ιδρύθηκε το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης & Ανόρθωσης που προβλέπει για την Ελλάδα σχεδόν €32 δις, από τα οποία €19,5 δισ. ως χορηγία και €12,5 δισ., ως χαμηλότοκα και μακροχρόνια δάνεια. Είναι αναμενόμενο ένα μέρος να γίνει δαπάνες υγείας και υποδομών, αλλά
και απευθείας στήριξη του εισοδήματος των καταναλωτών ώστε να μην καταρρεύσει εντελώς η εσωτερική ζήτηση. Το νέο Ευρωπαϊκό ταμείο παρέχει μια μοναδική ευκαιρία να εφαρμοστεί ένα πρόγραμμα αναδιάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας με άξονες την ενίσχυση των επενδύσεων, της εξωστρέφειας της πράσινης παραγωγής και την αναβάθμιση των υποδομών στους τομείς υγείας, παιδείας και μεταφορών. Δεν ξεχνάμε ότι τα επόμενα χρόνια η Ελλάδα θα λάβει επιπλέον €18 δισ. από τις ενισχύσεις της ΚΑΠ και €22 δισ. για τη χρηματοδότηση του προγράμματος ΕΣΠΑ (2021-2026). Πέραν της ορθούς και πλήρους αξιοποίησης, για να μην σπαταληθούν αυτά τα περίπου 60 δις που θα εισρεύσουν την επόμενη πενταετία, πρέπει και οι Έλληνες να περιορίσουν τις εισαγωγές, ώστε να μην διαρρεύσουν σε άλλα μέρη. Το στοίχημα της ελληνικής οικονομίας για το 2021 είναι να ανακάμψουν γρήγορα οι παραγωγικοί τομείς ώστε να αυξήσουν την προσφορά, να δημιουργήσουν νέο εισόδημα που με τη σειρά του θα τονώσει την ασθμαίνουσα ζήτηση. Η ΕΛΣΤΑΤ διαπιστώνει ετήσια μείωση του λιανικού εμπορίου κατά 3,5% λόγω των περιοριστικών μέτρων της πανδημίας, πλην καταστημάτων τροφίμων, φαρμακείων και ταχυμεταφορών που είδαν τους τζίρους να μεγαλώνουν. Συμπερασματικά, αυτή είναι μια εξωγενής κρίση που δεν προέρχεται από την ίδια την οικονομία και συνεπώς δεν μπορεί να θεραπευτεί με οικονομικά μέτρα όσα και να υπάρξουν. Από την άλλη όμως, επειδή ακριβώς η κρίση είναι υγειονομική, μόλις βρεθεί η θεραπεία ή αρχίσει ο εμβολιασμός, οι οικονομίες θα ανακάμψουν γρήγορα.
92 ΔΙΑΛΟΓΟΣ
TηΣ
ιωΑΝΝΑΣ λιοΥτΑ Πολιτικός Επιστήμονας, Master of Arts (MA) in Governance and Public Policies, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του «ΜέΡΑ 25» και του τομέα Οικονομίας
Πολίτες, εργαζόμενοι και μικρομεσαίοι ζητούν προστασία
Ο
ι θριαμβολογίες της Κυβέρνησης ότι έχει υπό έλεγχο την οικονομία, διαψεύδονται καθημερινά Οι πανηγυρικές δηλώσεις δε, του Υπουργού Οικονομικών κ.Σταϊκούρα, για την αντοχή της ελληνικής οικονομίας στην πανδημία, λόγω της «δυναμικής» που είχε αναπτύξει, είναι παντελώς ανυπόστατες Το 2ο lockdown έφερε μεγαλύτερη καθίζηση στην ελληνική οικονομία, όπου στο γ΄ τρίμηνο έπεσε σε βαθιά ύφεση 11,7%.Το ΑΕΠ σημείωσε πτώση 14,2 %, μετά την τεράστια μείωση των εσόδων από τον τουρισμό κατά 80% και την δραματική πτώση των εξαγωγών κατά 44,9%.Οι ευθύνες της Κυβέρνησης είναι εγκληματικές , διότι δεν προέβη στην θωράκιση του ΕΣΥ (ΜΕΘ, σύστημα μαζικών δημόσιων τεστ, διορισμοί) , ως όφειλε, δεν εκμεταλλεύτηκε τον χρόνο που της δόθηκε από τo 1ο lockdown και έχασε τον έλεγχο. Ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό δίνουν μεγάλο αγώνα, παρατημένοι εντελώς από την Κυβέρνηση. Ο ΟΟΣΑ στην έκθεση του εκτιμά ότι η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας το 2021 θα κυμανθεί κάτω από το 1% και αναφέρει «η συνεχιζόμενη κρίση υγείας επηρεάζει αρνητικά την καταναλωτική εμπιστοσύνη και εντείνει την αβεβαιότητα στην Ελλάδα και τις μεγάλες εξαγωγικές αγορές της». Δυσοίωνες είναι και οι προβλέψεις του, για την ανεργία, όπου εκτιμά ότι θα υπερβεί και αυτήν του 2019. Ο Γραμματέας του Μέρα25 κ. Γιάνης Βαρουφάκης, ήταν ο μόνος αρχηγός που είχε προβλέψει από τον Μάρτιο στην
Βουλή, διψήφιο αριθμό ύφεσης και ότι το έλλειμμα θα ανέλθει στο 15% ,τόσο το 2020 όσο και το 2021. Στις ζοφερές για την οικονομία προβλέψεις, ο κ. Βαρουφάκης τόνιζε ότι το ΑΕΠ θα μειωθεί περίπου κατά 15%, τη διετία 2020- 2021 και ότι η ανάκαμψη , που ευαγγελίζεται η Κυβέρνηση, δεν θα είναι ταχεία. Από την αρχή της πανδημίας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, λέγοντας: «Το 2020 προδιαγράφεται ένα νέο 2010. Η κατάρρευση του κρατικού προϋπολογισμού, εν μέσω τεράστιας ύφεσης, φέρνει με μαθηματική ακρίβεια νέο κύμα χρεοκοπιών μικρομεσαίων, νοικοκυριών, τραπεζών και, βέβαια, βαθαίνει την πτώχευση του κράτους, που, παρά τα λεγόμενα των κυβερνώντων, ποτέ δεν ξεπεράστηκε». Η επικοινωνιακή διαχείριση της Κυβέρνησης, δεν μπορεί να καλύψει τις χιλιάδες των ανέργων, τους εργαζόμενους και τα νοικοκυρά που φτωχοποιούνται, τους μικρούς και μικρομεσαίους επιχειρηματίες που ακροβατούν, χωρίς ουσιαστική στήριξη από την πολιτεία Το Μέρα25 ,από τον Μάρτιο, προτείνει κουρέματα φορολογικών, ασφαλιστικών και δανειακών υποχρεώσεων των αδύναμων. Αντ΄αυτού, η Κυβέρνηση κουρεύει τα εισοδήματα των εργαζόμενων, με αποτέλεσμα να μειώνεται κι άλλο ο τζίρος των μικρομεσαίων. Οι αναστολές φόρων και οφειλών δεν ωφελούν. Χωρίς κουρέματα θα πληθαίνουν τα λουκέτα, θα αυξάνεται η
ανεργία, θα διογκώνεται κι άλλο το Κρατικό Έλλειμμα, καθώς θα καταρρέουν τα δημόσια έσοδα και θα γιγαντώνεται το ήδη μη βιώσιμο Δημόσιο Χρέος. Η παγκόσμια κρίση της πανδημίας έπληξε ταυτόχρονα προσφορά και ζήτηση. Η τεράστια μείωση του ΑΕΠ θα δώσει το τελειωτικό χτύπημα, σε μια ήδη διαλυμένη οικονομία, από την δεκαετή μνημονιακή, καταστροφική λιτότητα. Η δραματική μείωση της κατανάλωσης είναι συνέπεια της καθίζησης των εισοδημάτων της συντριπτικής πλειοψηφίας των πολιτών και της αβεβαιότητας για το μέλλον. Η εκτόξευση της ανεργίας, ο συνδυασμός της μείωσης των εισοδημάτων και της μείωσης της κατανάλωσης, οδηγεί μαθηματικά σε μια τεράστια ύφεση. Τα περισσότερα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιδοτούν αδρά την εργασία και αναπληρώνουν τους μισθούς των εργαζομένων. Στην χώρα μας η στήριξη των εργαζομένων είναι 534 ευρώ και όχι σε όλους. Με το πέρας της πανδημίας οι Βρυξέλλες θα πιέσουν ασφυκτικά για την δραστική μείωση των ελλειμμάτων των κρατικών προϋπολογισμών και θα έρθει το 5ο μνημόνιο. Η αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών προκειμένου να στηριχθεί η ζήτηση είναι επιβεβλημένη. Η προστασία της εργασίας, που είναι ο κυριότερος παραγωγικός πόρος της χώρας, είναι περισσότερο από αναγκαία και είναι κατεξοχήν υποχρέωση της πολιτείας.
94 ΔΙΑΛΟΓΟΣ
TοΥ
βΑΣιλη μΕτΑξΑ Γραμματέα της Τ.Ε. Μαγνησίας του ΚΚΕ
Ο
Τι περιμένουμε το 2021 ι ευχές όλων μας για το 2021 είναι να βγει ο λαός μας από την πανδημία με τις λιγότερες απώλειες. Θα προσθέταμε, να βγει από αυτή την περιπέτεια πιο δυνατός και να σηματοδοτήσει με την πάλη του μια νέα χρονιά πραγματικά αισιόδοξη και ελπιδοφόρα. Γιατί πίσω από τις κλειστές πόρτες της καραντίνας, ετοιμάζονται νέα αντιλαϊκά μέτρα, εφαρμόζονται βάρβαρες πολιτικές. Πολιτικές που αποτελούν διαχρονικά επιδιώξεις των επιχειρηματικών ομίλων. Ακόμη και μέσα στην πανδημία δεν έχουν κατευναστεί οι ορέξεις τους για ακόμα μεγαλύτερη εκμετάλλευση των εργαζομένων, για ακόμα μεγαλύτερη επίθεση προς τους επαγγελματίες και τους αγρότες. Η κυβέρνηση της ΝΔ τηρεί πιστά αυτό το σχέδιο, ακολουθώντας την πρακτική όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων, φέρνοντας σαρωτικές αλλαγές, αξιοποιώντας και τη λεγόμενη «έκθεση Πισσαρίδη». Σαρωτικές αλλαγές που μόνο η μαχητική και οργανωμένη στάση του λαού θα μπορέσει να ανατρέψει. Στα εργασιακά μεθοδεύεται η κατάργηση του 8ωρου και της πληρωμής των υπερωριών, με μισθούς των 200€. Στο ασφαλιστικό προχωρά η πλήρης ιδιωτικοποίηση του συστήματος ασφάλισης. Στη δημόσια υγεία, εκεί που η πανδημία του κορωνοϊού έβγαλε με δραματικό τρόπο στην επιφάνεια τις εγκληματικές πολιτικές όλων των κυβερνήσεων, συνεχίζεται το έγκλημα, με νέα μείωση κατά 600 εκ. € στις δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού για το 2021, διευρύνοντας την εισβολή του ιδιωτικού κεφαλαίου. Πίσω, λοιπόν, από τις κλειστές πόρτες της καραντίνας, η αντιλαϊκή πολιτική συνεχίζεται και οξύνεται. Συνεχίζεται μέσα σε συνθήκες μιας νέας καπιταλιστικής κρίσης, που τα σημάδια της είχαν αρχίσει να φαίνονται από το 2019 και που η πανδημία την επίσπευσε. Η κρίση, που είναι στο DNA αυτού του συστήματος, θα εκδηλωνόταν ανεξάρτητα από την εμφάνιση του κορωνοϊού. Και όπως κάθε κρίση, αποτελεί ένα νέο πεδίο
όξυνσης των ανταγωνισμών ανάμεσα σε μερίδες του κεφαλαίου, τόσο εσωτερικά σε κάθε χώρα - και στη δική μας - όσο και σε διεθνές επίπεδο. Οι εξελίξεις στην Αν. Μεσόγειο, η επιθετικότητα της Τουρκίας και η προκλητική στήριξή της από ΝΑΤΟ, ΗΠΑ, Ε.Ε. αποτελούν τέτοια στοιχεία. Όπως, επίσης, η στροφή στην «πράσινη ανάπτυξη» και το «πράσινο new deal», δηλαδή η θωράκιση των ευρωπαϊκών μονοπωλίων στο διεθνή πόλεμο για τα κέρδη και τις αγορές. Χαρακτηριστικό των σοβαρών αδιέξοδων ενός συστήματος που τα υποτάσσει όλα και την ανθρώπινη ζωή - στο βωμό της κερδοφορίας του κεφαλαίου είναι και το παράδειγμα των ανταγωνισμών για τα εμβόλια. Όλοι αυτοί οι ανταγωνισμοί, όπως και η νέα κρίση, φορτώνονται στις πλάτες των λαϊκών στρωμάτων. Όμως, μέσα στην πανδημία για άλλη μια φορά, φάνηκε στο μέγιστο η δύναμη που έχουν οι εργαζόμενοι. Ότι είναι εκείνοι που κρατάνε στα χέρια τους τις τύχες όλης της κοινωνίας, ότι η δουλειά τους είναι τα θεμέλιά της. Οι ήρωες με τις άσπρες ποδιές, οι ήρωες εργαζόμενοι στα σούπερ μάρκετ, στον επισιτισμό, στην καθαριότητα και στις άλλες υπηρεσίες, οι εκπαιδευτικοί και όλοι οι εργαζόμενοι απέδειξαν την τεράστια δύναμη που έχουν. Αυτή η δύναμη, πόσα πολλά μπορεί να κάνει, αν οργανωθεί με επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό, αν τεθεί στην υπηρεσία της κάλυψης των κοινωνικών αναγκών και όχι της κερδοφορίας, αν αποκτήσει τον πρώτο λόγο για τα πάντα, αν καταργήσει το σύστημα της εκμετάλλευσης και τους κύριους υπαίτιούς της: τα μονοπώλια. Αυτή τη δύναμη στην οποία δεν έχουν ακόμα πιστέψει οι ίδιοι οι εργαζόμενοι, την αντιλαμβάνονται πολύ καλά όσοι υπηρετούν αυτό το σύστημα της εκμετάλλευσης. Οι τελευταίες νομοθετικές παρεμβάσεις της κυβέρνησης για τον περιορισμό των διαδηλώσεων και το χτύπημα των σωματείων, που έρχονται ως συνέχεια των αντίστοιχων αντεργατικών
νομοθετημάτων του ΣΥΡΙΖΑ, όπως αυτών για την απεργία και το ιδιώνυμο αδίκημα της συμμετοχής σε κινητοποίηση για τους πλειστηριασμούς, έχουν στο στόχαστρο την λαϊκή οργάνωση και πάλη. Σε μια περίοδο που διάφοροι μηχανισμοί και παράγοντες, ακόμα και μέσα στο ίδιο το συνδικαλιστικό κίνημα, έχουν αμαυρώσει στα μάτια, ιδίως των νέων εργαζομένων, την αξία της συλλογικής διεκδίκησης μέσα από τα σωματεία, φαντάζει για κάποιον οξύμωρο που αυτή η κυβέρνηση, όπως και η προηγούμενη, παίρνουν τέτοια μέτρα. Ωστόσο, γνωρίζουν πολύ καλά, τη δύναμη που κρύβει η οργανωμένη πάλη, παίρνουν προληπτικά μέτρα, προσπαθώντας να καναλιζάρουν τις αντιδράσεις που υπάρχουν και θα συνεχίζουν να υπάρχουν σε ένα σύστημα που μόνο δεινά έχει να προσφέρει για το λαό. Ωστόσο, για κακή τους τύχη, το οργανωμένο ταξικό κίνημα (όχι εκείνο των εργατοπατέρων της εργοδοσίας που έχουν λουφάξει και υπόσχονται να «λογαριαστούν μετά», λες και λογαριάστηκαν ποτέ με τα αφεντικά τους), το κίνημα των σωματείων και συνδικαλιστών που συσπειρώνονται στο ΠΑΜΕ, έχοντας μπροστά τα μέλη και τα στελέχη του ΚΚΕ αλλά και άλλους αγωνιστές, αποδεικνύει, μέσα στην καραντίνα, ότι ο λαός μπορεί να παλεύει κάτω από όλες τις συνθήκες, παίρνοντας όλα τα κατάλληλα μέτρα. Επιβεβαιώνει στην πράξη ότι οι αγώνες δεν παίρνουν αναβολή και ότι σίγουρα δεν μπορεί κανείς να τους βάλει απαγορευτικό. Το ΚΚΕ, έχει την πείρα, μέσα από την υπερεκατοντάχρονη πορεία του, να μπει μπροστά στις μάχες και το 2021, ακούραστα, αισιόδοξα, ανοίγοντας δρόμους επαφής και δράσης με περισσότερους εργαζόμενους. Οι ευχές όλων μας είναι ο κορωνοϊός να αντιμετωπιστεί και να εξαλειφθεί. Ο μεγάλος ιός όμως, ο καπιταλισμός, έχει μόνο ένα «εμβόλιο»: τον οργανωμένο, αποφασισμένο και γι’ αυτό ανίκητο λαό.