Οικονομία 2021 by Kareklidis Media

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ συνεντεύξεις

Ειδική έκδοση για τα 15 χρόνια

ΝαΝσυ Καπουλα

αριστοτΕλησ ΜπασδαΝησ Ελλη σαΜουηλιδη

ρεπορτάζ

αποστολοσ παπαδουλησ

Είμαστε σε αναπτυξιακό αδιέξοδο 44

64 66

θαΝασησ σιΜωτασ

ΕλΕΝη Κολιοπουλου η πανδημία είναι ευκαιρία για τον ανασχεδιασμό της ανάπτυξης 52

ΓΕωρΓια ΦραΓΚου πτώση στις εξαγωγές προϊόντων και τεράστια αύξηση εισαγωγών 56

λΕωΝιδασ ΜπαΚουρασ πωσ οι προΚλησΕισ ΓιΝοΝται ΕυΚαιριΕσ Για τηΝ Εδα θΕσσ 72

Μαγνησία 2021: Οι επενδύσεις που θα δώσουν «ανάσα»

38 OIKONOMIA

ΜαΓΝησια 2021: οι επενδύσεις που θα δώσουν «ανάσα» Η ανάπτυξη ξεκινά από φέτος - Τα μεγάλα έργα που «ξεμπλοκάρουν» και αυτά που ξεκινούν

Η ΤΗΣ δηΜητρασ παλαιοδηΜοπουλου

πανδημία έφερε πολλά πλήγματα στην οικονομία της Μαγνησίας. Μετά από μία χρονιά ανάπτυξης και ανόδου, το 2020 δεν εξελίχθηκε σύμφωνα με το πλάνο. Η υγειονομική, κοινωνική αλλά και οικονομική κρίση στάθηκαν εμπόδια στην εξέλιξη των επενδύσεων στον νομό Μαγνησία, όμως το 2021 έρχεται δυνατά στο προσκήνιο για να βάλει τη Μαγνησία στον χάρτη των έργων. Δημόσιο και ιδιωτικός φορέας συμπράττουν για μεγάλα και εμβληματικά έργα, ενώ το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας με τις νέες και σύγχρονες εγκαταστάσεις του δίνει τον ρυθμό μιας νέας εποχής, πιο αισιόδοξης και πιο ενθαρρυντικής τόσο για την τοπική οικονομία, όσο και για το μέλλον όλης της Μαγνησίας

Βαμβακουργία: Μια πανεπιστημιούπολη στη Ν. ιωνία Σε ένα κέντρο παιδείας και πολιτισμού θα «μεταμορφωθεί» η Βαμβακουργία, με στόχο να δημιουργηθεί ένα ανοιχτό στην κοινωνία και την πόλη Ανώτατο Ίδρυμα. Η πανδημία του κορωνοϊού «πάγωσε» λίγο τις διαδικασίες που βρίσκονται ακόμη στην προκαταρκτική τους φάση. Σύμφωνα με τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Ζήση Μαμούρη έχει γίνει η επιλογή τριών υποψηφίων εργολαβικών εταιρειών μετά από διαγωνισμό και θα πρέπει το Πανεπιστήμιο να προσλάβει τρεις συμβούλους τεχνικών, νομικών και οικονομικών αρμοδιοτήτων, προκειμένου να αξιολογήσουν τις προσφορές και να ζητηθεί από κάθε εταιρεία ο

φάκελος της εργολαβίας. Να σημειωθεί πως τον Φεβρουάριο του 2019 η Διϋπουργική Επιτροπή Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) ενέκρινε την αξιοποίηση του ακινήτου της «Βαμβακουργίας Α.Ε.», μέσω του έργου «Υλοποίηση φοιτητικών εστιών και λοιπών εκπαιδευτικών και ερευνητικών εγκαταστάσεων σε Βόλο και Λαμία». Από την πλευρά του, ο Πρύτανης του Ιδρύματος σημείωσε πως πρόκειται για διαδικαστικά μέρη, τα οποία σαφώς πρέπει να ολοκληρωθούν και εξέφρασε την ελπίδα του πως μέσα στο πρώτο εξάμηνο του νέου έτους, θα προχωρήσουν οι διαδικασίες. τι θα συμβεί στη Βαμβακουργία Τα κουφάρια της Βαμβακουργίας θα δώσουν τη σκυτάλη σε πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις,

σχολές μαθητείας του ΟΑΕΔ, σχολή ΑΜΕΑ, ερευνητικά εργαστήρια, φοιτητικές εστίες, φοιτητική λέσχη, πολυχώρο πολιτισμού, αθλητικές εγκαταστάσεις, αστικές λειτουργίες (υπηρεσίες, καταστήματα), κοινόχρηστους χώρους και χώρους πρασίνου. Ο σχεδιασμός αφορά ένα “ανοικτό” στην πόλη Πανεπιστημιακό συγκρότημα που θα είναι χώρος όσμωσης και δημιουργίας και θα συμβάλει στην επίτευξη τριών διακριτών στόχων: στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής υπέρ των οικονομικά αδύναμων φοιτητών, στην ενίσχυση του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και ιδίως εκείνων των χαρακτηριστικών του που προωθούν τη δημιουργικότητα, την καινοτομία, και την σύνδεση του με την κοινωνία και, τέλος, στην αναζωογόνηση μιας υποβαθμισμένης περιοχής εντός του αστικού ιστού.

OIKONOMIA 39 Φοιτητικές εστίες όπως θα χωροθετηθούν και στα νέα κτίρια. Συγκεκριμένα προβλέπεται η κατασκευή τεσσάρων τριώροφων κτιρίων συνολικής δομημένης επιφάνειας 12.000τ.μ. που περιλαμβάνουν 250 φοιτητικές κατοικίες σε μέσο μέγεθος 35 τ.μ. Στο ανατολικό τμήμα του συγκροτήματος δημιουργούνται 10 νέα διώροφα κτίρια με συνολική επιφάνεια 4000τ.μ. τα οποία θα διαθέτουν 70 περίπου κατοικίες για ξένους φοιτητές, επισκέπτες καθηγητές, μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς και νέους ερευνητές. Οι κατοικίες θα έχουν ένα μέσο μέγεθος 45τ.μ.

που βρισκόμαστε To συνολικό κόστος ανέρχεται σε 42.171.000 ευρώ, εκ των οποίων 17,3 εκατ. ευρώ απαιτούνται για τη μετατροπή βιομηχανικών κτιρίων σε αξιοποιήσιμους χώρους και 20,790 εκατ. ευρώ θα απαιτηθούν για την ανέγερση νέων κτιρίων. Μετά την έγκριση του σχεδίου θα πρέπει να βγει διάταξη νόμου για την παραχώρηση χρήσης για 99 χρόνια στο Π.Θ., να εκπονηθεί ειδικό χωρικό σχέδιο και να ενταχθεί στο σχέδιο πόλης και στη συνέχεια να υποβληθεί πρόταση για την ένταξη του έργου στα ΣΔΙΤ του υπουργείου Παιδείας, να προκηρυχθεί σε δύο φάσεις και να προκύψει ο ανάδοχος. διατήρηση επτά κτιρίων Το συγκρότημα της πρώην Βαμβακουργίας αποτελείται από συνολικά 20 κτίρια. Από αυτά τα 13 θα κατεδαφιστούν και θα διατηρηθούν τα επτά συνολικού εμβαδού 34.591τ.μ. Πρόκειται για έναν μικρό ισόγειο ναό και τα κλωστήρια. Στα διατηρητέα κτίρια θα χωροθετηθούν φοιτητικές εστίες, πανεπιστημιακά τμήματα και πολυχώρος αναψυχής και πολιτισμού. Τα διατηρητέα κτίρια θα πλαισιώσουν νέα κτίρια περιμετρικά του συγκροτήματος, που θα χρησιμοποιηθούν για φοιτητική κατοικία τριών ορόφων κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής, κατοικία σε διώροφα κτίρια επισκεπτών καθηγητών, ξένων φοιτητών, μεταπτυχιακών φοιτητών, νέων ερευνητών, νέων επιχειρηματιών, για τη στέγαση δραστηριοτήτων τεχνολογίας, έρευνας, καινοτομίας, νεανικής

επιχειρηματικότητας και επαγγελματικής εκπαίδευσης, για τη φιλοξενία αθλητικών δραστηριοτήτων, υπηρεσιών τοπικής και αστικής κλίμακας και εμπορικών χρήσεων, αλλά και για τη λειτουργία πρότυπου πειραματικού εκπαιδευτηρίου. Από το σύνολο των 88.068τ.μ. του οικοπέδου, τα κτίρια θα καλύψουν 32.000τ.μ. (σχεδόν το 36%). Τα υπόλοιπα 56.000τ.μ. είναι ελεύθεροι χώροι, δηλαδή πράσινο, πλατείες, πεζόδρομοι, δρόμοι, ποδηλατόδρομοι, urban gardens και θέσεις στάθμευσης. 515 δωμάτια και κατοικίες Στην πρώην Βαμβακουργία θα διατεθούν συνολικά για φοιτητικές εστίες και κατοικίες 27.000 τ.μ. εκ των οποίων 11.000τ.μ. στα διατηρητέα κτίρια και 16.000 τ.μ. στα νέα συγκροτήματα. Αυτό συνεπάγεται ότι θα δημιουργηθούν 515 δωμάτια των 35 – 45τ.μ. το κάθε ένα κατά μέσο όρο. Με τη διαμόρφωση των παλαιών βιομηχανικών κελυφών τρία κτίρια φοιτητικών εστιών τα οποία διαθέτουν συνολικά 187 δωμάτια. Το κάθε δωμάτιο έχει έκταση 25τ.μ. και μπαλκόνι με θέα είτε στους εξωτερικούς χώρους του Πανεπιστημιακά τμήματα (τα διατηρητέα κτίρια) Κτίριο εστιών, κεντρική είσοδος κτιρίου είτε στο εσωτερικό αίθριο. Περιλαμβάνει στον βασικό εξοπλισμό ένα κρεβάτι, μπάνιο, κουζίνα και γραφείο. Τα δωμάτια μπορούν να φιλοξενήσουν έναν φοιτητή κι έναν επισκέπτη. Το συγκρότημα περιλαμβάνει και αίθριους χώρους και χώρους κοινών και πολλαπλών χρήσεων.

στέγη για τρία νέα τμήματα Στα βιομηχανικά κελύφη που θα διατηρηθούν σε συνολική επιφάνεια 11.300τ.μ. θα βρουν στέγη τρία νέα τμήματα, Γλωσσών και Διαπολιτισμικών Σπουδών, Πολιτισμού και Δημιουργικών Βιομηχανιών και Ψυχολογίας. Το κάθε τμήμα θα διαθέτει αμφιθέατρο, 6-7 μεγάλες αίθουσες διδασκαλίας, τρία εργαστήρια, 20 γραφεία καθηγητών, γραμματεία, αίθουσα μεταπτυχιακού, αίθουσα συνεδριάσεων και κυλικείο. Κίτρινη αποθήκη: Μονάδας Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας του πανεπιστημίου θεσσαλίας Ακόμη ένα μεγάλο έργο δημιουργείται στο ιστορικό μεσοπολεμικό κτίριο του Βόλου. Το έργο αποκατάστασης της Κίτρινης Αποθήκης, το οποίο έχει ενταχθεί για χρηματοδότηση από το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων με προϋπολογισμό ύψους 10 εκατομμυρίων ευρώ, θα στεγάσει τη Μονάδα Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Πρόκειται για το έργο «Technopolis Ιάσων: Innovation Hot Spot Επιχειρηματικής Καινοτομίας, Τεχνολογίας και Διεπιστημονικής Έρευνας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας», που δίνει ζωή σε ένα εμβληματικό κτίριο της πόλης, το οποίο συνδέεται με τα πιο σημαντικά ορόσημα της ιστορίας της και ταυτόχρονα θα δημιουργήσει σύγχρονες υποδομές για την έρευνα και την παραγωγική της αξιοποίηση. Η Κίτρινη Αποθήκη βρίσκεται στη συνοικία Μεταμόρφωση, επί των οδών Ανθίμου Γαζή και Βασσάνη και καταλαμβάνει μισό οικοδομικό τετράγωνο. Το κτίριο κατασκευάστηκε λίγο μετά το 1930, με σχέδια που είχαν συνταχθεί το 1926 από την εταιρεία καπνών «America Tobacco» για να χρησιμοποιηθεί ως καπναποθήκη και αργότερα περιήλθε στη ΣΕΚΕ. Η επανάχρηση της Κίτρινης Αποθήκης θα στηριχθεί στη γενική φιλοσοφία περί ήπιων επεμβάσεων σε ιστορικά κτίρια. Άλλωστε η φύση και οι απαιτήσεις λειτουργικότητας της προτεινόμενης νέας χρήσης συνάδει απόλυτα, με την υπάρχουσα κατάσταση του κτιρίου, που χαρακτηρίζεται από ενιαίους υπόστυλους εσωτερικούς χώρους. Θα διατηρηθούν επίσης όλες οι στάθμες (σημειώνεται εδώ το ισόγειο είναι υπερυψωμένο κατά 0,75 μ. από τη στάθμη του εδάφους – πεζοδρομίων), καθώς και η ιδιόμορφη υποχώρηση του δαπέδου του ισογείου κατά 1,5 μ. από την εξωτερική περιμετρική τοιχοποιία, ούτως ώστε να εξακολουθεί να έχει φυσικό φωτισμό το υπόγειο του κτιρίου.

40 OIKONOMIA Σημαντικό στοιχείο της πρότασης επανάχρησης του κτιρίου, και καθοριστικό για την αποδοχή του από το ευρύ κοινό της πόλης, θα είναι η μετατροπή τμήματος του ισογείου και του υπογείου σε χώρο έκθεσης για την ιστορία του κτιρίου και του καπνού στην περιοχή (ο Βόλος ήταν ένα από τα 5 Ελληνικά καπνικά κέντρα), άμεσα προσβάσιμο από την οδό Βασσάνη. Οι εργασίες Οι οικοδομικές εργασίες, με φορέα υλοποίησης την Περιφέρεια Θεσσαλίας έχουν ξεκινήσει και συνεχίζονται απρόσκοπτα και περιλαμβάνουν:  Κατασκευή των νέων μεταλλικών κλιμακοστασίων.  Αντικατάσταση των κουφωμάτων (παραθύρων), με νέα από διατομές αλουμινίου, σε απόχρωση που θα είναι σε αρμονία με τις εξωτερικές όψεις (γκρι μεταλλικό), η μορφή των οποίων θα ακολουθεί το σχέδιο των υπαρχόντων. Τα νέα παράθυρα θα έχουν τριπλά υαλοστάσια, που εξασφαλίζουν μέγιστη μόνωση και εξοικονόμηση ενέργειας. Θα διατηρηθούν τα εξωτερικά μεταλλικά παντζούρια καθώς και οι σιδεριές ασφαλείας στα ανοίγματα του ισογείου, τα οποία θα συντηρηθούν και επισκευαστούν.  Διαμόρφωση χώρων υγιεινής. Ουσιαστικά θα είναι τα μόνα σημεία του κτιρίου όπου θα απαιτηθούν μόνιμες δομικές κατασκευές.  Δάπεδα: Θα τοποθετηθεί δάπεδο από Linoleum στους χώρους κύριας χρήσης (ισόγειο ως τέταρτο όροφο), το οποίο διαστρώνεται απευθείας πάνω στην πλάκα σκυροδέματος (με την παρεμβολή τσιμεντοκονίας 2-3 εκ.) και έχει πολύ μικρό πάχος, ούτως ώστε να μην μειωθεί το ελεύθερο ύψος των ορόφων.  Αντικατάσταση των φύλλων επικάλυψης της στέγης με νέα τύπου «sandwich» τιτανιούχου ψευδάργυρου (zinc), εξυπηρετώντας απολύτως τις απαιτήσεις για υγρομόνωση και θερμομόνωση του κτιρίου.  Έργα διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου. Διευθετείται η είσοδος προς το κτίριο, μεταφέρεται στο πίσω μέρος και διαμορφώνεται ο υπόλοιπος αύλειος χώρος για να εξυπηρετήσει τις χρήσεις που προτείνονται. Η αλλαγή χρήσης του κτιρίου από καπναποθήκη σε κτίριο γραφείων και εργαστηρίων, προϋποθέτει και τη δημιουργία θέσεων στάθμευσης για την εξυπηρέτησή του. Δημιουργούνται 11 θέσεις στο ισόγειο, 24 θέσεις στο υπόγειο και 1015 επιπλέον θέσεων σε εσοχή στα πεζοδρόμια της οδού Βασσάνη και της οδού Γαζή (μετά από ειδική άδεια από τον Δήμο Βόλου).

προχωρούν και τα νέα κτίρια του πανεπιστήμιου θεσσαλίας στον Βόλο Στο μεταξύ, μέσα στους δύο πρώτους μήνες του 2021 αναμένεται και η ολοκλήρωση και παράδοση του κτιρίου του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών στο Πεδίον του Άρεως. Ήδη το κτίριο έχει ανεγερθεί εντυπωσιάζοντας με την αισθητική του. Το εν λόγω έργο σύμφωνα με τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Ζήση Μαμούρη βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο και στους πρώτους μήνες του 2021 θα παραδοθεί κι έπειτα θα ακολουθήσει η μετακόμιση του Τμήματος από το κέντρο της πόλης.

Παράλληλα προχωρά κανονικά και το κτίριο των Μηχανολόγων Μηχανικών. Στις 10 Μαρτίου το 2020 υπογράφηκε η σύμβαση για την ανέγερση του κτιρίου που θα στεγάσει το Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών από τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και τον εκπρόσωπο της εταιρείας P&C Development. Το νέο κτίριο, οι εργασίες του οποίου ξεκίνησαν και σύμφωνα με το πρώτο χρονοδιάγραμμα θα διαρκέσουν 1000 ημέρες (περίπου τρία χρόνια) θα καλύψει τις ανάγκες του Τμήματος τουλάχιστον για τα επόμενα 20 χρόνια.

OIKONOMIA 41

σε δημοπράτηση η ηλεκτροκίνηση στο σιδηροδρομικό τμήμα λάρισα-Βόλος Με ταχύ ρυθμό προχωρούν, σύμφωνα με το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, τα έργα για την ολοκλήρωση του σιδηροδρομικού δικτύου της χώρας. Όπως σημειώνει, σε διάστημα λίγων εβδομάδων, έχουν γίνει όλες οι ενέργειες υπό τον σχεδιασμό του υπουργού, Κώστα Καραμανλή, ώστε να ανοίξει πλέον ο δρόμος για την υλοποίηση έργων με ώριμες μελέτες, που θα συμβάλλουν ώστε ο σιδηρόδρομος να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη συνολική αναπτυξιακή προσπάθεια. ηλεκτροκίνηση της σιδηροδρομικής γραμμής Βόλου-λάρισας Σε δημοπράτηση είναι επίσημα πλέον το πολυαναμενόμενο σιδηροδρομικό έργο για την εγκατάσταση ηλεκτροκίνησης στο σιδηροδρομικό τμήμα Βόλος- Λάρισα . Πρόκειται για ένα έργο που με την ολοκλήρωσή του θα επιτρέψει τη σύνδεση του Βόλου με τη Θεσσαλονίκη με ηλεκτροκίνητα τρένα, ενώ θα μειώσει και τον απαιτούμενο χρόνο μεταξύ των δύο Θεσσαλικών πόλεων σε λιγότερο από 30 λεπτά. Αναθέτουσα Αρχή του έργου είναι η ΕΡΓΟΣΕ το οποίο θα δημοπρατηθεί στις 18 Ιανουαρίου 2021 ενώ στις 22 του ίδιου μήνα θα γίνει η αποσφράγιση των προσφορών. Το κόστος του έργου εκτιμήθηκε σε ποσό με ΦΠΑ 82,89 εκατ.ευρώ (66,84 εκατ.ευρώ χωρίς ΦΠΑ). Το έργο αναμένεται να συγκεντρώσει το ενδιαφέρον πολλών εταιρειών. Η διάρκεια της σύμβασης έχει οριστεί σε 72 μήνες από την ημέρα υπογραφής της σύμβασης. Η κατασκευαστική περίοδος είναι περίπου 3 χρόνια. Στόχος είναι μέχρι το 2024 να έχει ολοκληρωθεί και τεθεί σε λειτουργία. Το έργο χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ 2014-2020 μέσω του Ε.Π. «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014 2020».

το αντικείμενο του έργου Βόλου- λάρισας συνοπτικά, το αντικείμενο τού υπό δημοπράτηση έργου αφορά:  στην κατασκευή νέας μονής σιδηροδρομικής γραμμής κανονικού εύρους, στο τμήμα από την Χ.Θ. 49+184 (πριν από την είσοδο του Σ.Σ. Λατομείου) έως τη Χ.Θ. 59+677 (είσοδος Σ.Σ. Βόλου), προς αντικατάσταση της υπάρχουσας μη λειτουργούσας, μετρικού ή μεικτού εύρους, γραμμής στο ίδιο τμήμα,  στην πλήρη κατασκευή του συστήματος ηλεκτροκίνησης, που περιλαμβάνει:  την εναέρια γραμμή επαφής τύπου trolley για 25 kV, 50 Hz και για ταχύτητα μελέτης συστήματος ηλεκτροκίνησης 100 km/h, τις προβλεπόμενες προστασίες καθώς και τον εξοπλισμό για τον τμηματισμό και υποτμηματισμό της, στην μονή σιδηροδρομική γραμμή Λάρισα – Βόλος, μέσω της νέας παραλλαγής από την Χ.Θ. 49+184 έως τη Χ.Θ. 59+677  τον Υ/Σ ισχύος έλξης Ριζόμυλου 150kv/25kv/50Hz ισχύος 2Χ15MVA  το σύστημα τηλεδιοίκησης – τηλεελέγχου της ηλεκτροκίνησης (SCADA) και την ένταξή του στο υφιστάμενο Κέντρο Τηλεδιοίκησης Θεσσαλονίκης,  στην κατασκευή σύγχρονου συστήματος σηματοδότησης με τηλεδιοίκηση και ETCS baseline 3 (x=1)  στην κατασκευή της δομημένης καλωδίωσης, για την κάλυψη των τηλεπικοινωνιακών αναγκών κατά τη λειτουργία της σιδηροδρομικής γραμμής,  στην ανακαίνιση - τακτοποίηση μέρους των γραμμών και αλλαγών στους Σ. Στ. Χάλκης, Μελίας, Κυψέλης, Αρμενίου και Βελεστίνου,  στην προσαρμογή κτιρίων στους Σ. Στ. Χάλκης, Μελίας, Κυψέλης, Αρμενίου, Βελεστίνου, Λατομείου και Βόλου, για την κατασκευή τεχνικών δωματίων,  στην κατασκευή νέας στάσης για επιβατική χρήση στην περιοχή της ΒΙ.ΠΕ., από τη Χ.Θ.

54+480 έως τη Χ.Θ. 54+600 της νέας παραλλαγής, για την εξυπηρέτηση των εργαζομένων της ΒΙ.ΠΕ.,  στην κατασκευή δίδυμου οχετού διαστάσεων 2×5μx3μ στην Χ.Θ. 55+422 σε αντικατάσταση υφιστάμενης γέφυρας, αποτελούμενης από απλό μεταλλικό ζεύγμα,  σε λοιπές εργασίες που αφορούν σε έργα πολ. μηχ. μικρής κλίμακας, στους σταθμούς και την ανοικτή γραμμή (στραγγιστήρια, τάφροι συνεχείας, οχετοί, βαθμιδωτά ρείθρα και το δίκτυο αποστράγγισης του Σταθμού Λατομείου),  στην αποκατάσταση του παράπλευρου οδικού δικτύου,  σε λοιπές εργασίες μικρής κλίμακας που αφορούν σε Η/Μ εγκαταστάσεις (π.χ. φωτισμοί, γειώσεις αποβαθρών κ.λπ.) στους σταθμούς,  στην παροχή ανταλλακτικών για τα συστήματα σηματοδότησης - ηλεκτροκίνησης - τηλεπικοινωνιών,  στην επαλήθευση CE του υποσυστήματος «υποδομή», για τη νέα παραλλαγή από την Χ.Θ. 49+184 (πριν από την είσοδο του Σ.Σ. Λατομείου) έως τη Χ.Θ. 59+677 (είσοδος Σ.Σ. Βόλου),  στην επαλήθευση CE των υποσυστημάτων «ενέργεια» και «έλεγχος – χειρισμός και σηματοδότηση», για το σύνολο της γραμμής Λάρισα - Βόλος,  στην υποβολή τεχνικών φακέλων που θα συνοδεύουν τις ως άνω επαληθεύσεις, βάσει των οποίων η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (Ρ.Α.Σ.) θα χορηγήσει την έγκριση θέσης σε λειτουργία των σχετικών υποσυστημάτων. Ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να παράσχει οποιαδήποτε διευκρίνιση ή συμπληρωματική πληροφορία τού ζητηθεί ή και να συμπληρώσει τους υποβληθέντες φακέλους, αν απαιτηθεί από τη Ρ.Α.Σ., χωρίς πρόσθετο κόστος.

42 OIKONOMIA

οι επενδύσεις των ιδιωτών Και μπορεί το Πανεπιστήμιο Θεσσαλία και η πολιτεία να ξεκινούν τους σχεδιασμούς των επενδύσεων που για κάποιους μήνες μείνανε πίσω λόγω της πανδημίας, όμως φαίνεται πως «ξεμπλοκάρουν» μετά τη χρόνια γραφειοκρατία επενδύσεις που θα δώσουν άλλη εικόνα στη Μαγνησία και προέρχονται από ιδιώτες. Ξενοδοχειακή επένδυση στην καρδιά του Βόλου Βέβαια, λίγο πριν τα Χριστούγεννα ανακοινώθηκε μία νέα επένδυση, που ψιθυρίζονταν τους προηγούμενους μήνες και αφορά σε τουριστικήξενοδοχειακή επένδυση στην περιοχή των Παλαιών του Βόλου. Ειδικότερα, στις αρχές του 2021 αναμένεται να ξεκινήσει η κατασκευή μεγάλης σύγχρονης τουριστικής μονάδας δυναμικότητας 110 δωματίων στην περιοχή των Παλαιών Βόλου, με συνολικό κόστος της επένδυσης να ξεπερνά τα 10 εκατομμύρια ευρώ. Η συγκεκριμένη επένδυση αυξάνει κατά πολύ τις κλίνες Α κατηγορίας εντός του πολεοδομικού συγκροτήματος Βόλου και το συγκεκριμένο

συγκρότημα καθίσταται αυτό της μεγαλύτερης δυναμικότητας εντός της πόλεως του Βόλου. Η εν λόγω επένδυση συνοδεύεται και από τα εξής χαρακτηριστικά: 1. Εξυπηρετεί τον στόχο της μετατροπής του Βόλου σε τουριστικό προορισμό και όχι απλά σε πέρασμα βραχείας διαμονής. 2. Συμβάλλει στην ανάπτυξη του συνεδριακού τουρισμού. 3. Τονώνει την κατασκευαστική δραστηριότητα σε μια φάση ύφεσης και θα απασχολήσει πολλούς μηχανικούς, τεχνίτες και εργαζόμενους κατά την φάση της κατασκευής. 4. Γίνεται κίνητρο και για άλλες παρόμοιες επενδύσεις στην περιοχή του Βόλου. 5. Αυξάνει τη σημασία του πολιτικού αεροδρομίου. 6. Ανοίγει περίπου 50 νέες μόνιμες θέσεις εργασίας. Επένδυση στις Νηες Ακομη μία μεγάλη τουριστική- ξενοδοχειακή μονάδα περιμένει επί σχεδόν 14 χρόνια για να αναπτυχθεί. Πρόκειται για την περιβόητη στη

Μαγνησία και όχι μόνο, επένδυση στις Νηες της Σούρπης. Μια ξενοδοχειακή μονάδα, προσαρμοσμένη στο τοπικό περιβάλλον, με 350 κλίνες που θα παρέχει πάνω από 400 θέσεις εργασίας. Αρχικά προβλέπονταν και γήπεδο γκολφ, όμως η ιδέα αυτή μεταφέρθηκε για την επένδυση του ομίλου Dolphin Capital Investors,στην Κοιλάδα. Τα γρανάζια της γραφειοκρατίας φάνηκαν ξεκάθαρα σε αυτή την επένδυση. Η επενδυτική εταιρεία Dolphin Capital Investors έχει αγοράσει μία έκταση στην περιοχή Νηές του Αλμυρού από τη Μητρόπολη Δημητριάδος. Ωστόσο, ενεπλάκη το Γνωμοδοτικό Συμβούλιο του Κράτους, το οποίο ερευνούσε επι χρόνια το ιδιοκτησιακό καθεστώς της επένδυσης αν δηλαδή μπορούσε να πωληθεί το ακίνητο από τη Μητρόπολη ή είναι δημοσίου χαρακτήρα. Ο κ. Δημήτρης Νταλής, επενδυτικός σύμβουλος της εταιρείας του ομίλου Dolphin Capital Investors, μιλώντας στη ΜΑΓΝΗΣΙΑ τον Ιούλιο του 2020 είχε επισημάνει ότι « Ο Όμιλος της Dolphin Capital Investors είχε σχεδιάσει και αγόρασε το οικόπεδο. Αυτή η φοβερή διερεύνηση από το Γνωμοδοτικό Συμβούλιο του Κράτους

OIKONOMIA 43

είναι σε εξέλιξη τα τελευταία 6-7 χρόνια. Δεν έχει παρθεί απόφαση από το Γνωμοδοτικό ως προς το ιδιοκτησιακό καθεστώς της επένδυσης. Είμαστε στον «αέρα» 7 χρόνια». Συνακόλουθα όμως, είχε υπογραμμίσει πως ο επενδυτικός όμιλος παρά τα τεράστια προβλήματα και τους σκοπέλους που αναδύθηκαν στο διάβα του, συνεχίζει να θέλει να επενδύσει. «Όταν μία επενδυτική εταιρεία έχει ένα ξεκάθαρο τοπίο, τότε βρίσκει τους πόρους για να υλοποιήσει το έργο της. Όταν έχεις δώσει τόσα χρήματα και ξεμπλοκάρει γραφειοκρατικά κι αδειοδοτικά μία επένδυση, βρίσκεις πόρους να την υλοποιήσεις. Ποτέ δεν πάψαμε να ενδιαφερόμαστε για μια επένδυση που την πιστεύουμε, που είναι σε ένα καταπληκτικό μέρος», είχε τονίσει χαρακτηριστικά ο κ. Νταλής. Λίγους μήνες μετά και μετά την παραμονή επί σχεδόν δύο χρόνια, ολοκληρώθηκε η σύνταξη της νέας τεχνικής έκθεσης σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς της έκτασης από την Κτηματική Υπηρεσία ο ογκωδέστατος φάκελος με όλα τα στοιχεία απεστάλη στις 11 Δεκεμβρίου 2020 στην Γενική Γραμματεία Δημόσιας Περιουσίας του Υπουργείου Οικονομικών.

Η σύνταξη της νέας τεχνικής έκθεσης κατέστη απαραίτητη μετά τις παρατηρήσεις που είχε αποστείλει το Γνωμοδοτικό Συμβούλιο Δημοσίων Κτημάτων και Ανταλλάξιμης Περιουσίας από τον Ιανουάριο του 2018 προς την Κτηματική Υπηρεσία Βόλου. Τόσο το σύνολο των στοιχείων της τεχνικής έκθεσης, όσο και ο επίλογος του πορίσματος που την συνοδεύει, δείχνουν να ξεκαθαρίζουν σε πολύ ικανοποιητικό βαθμό το ιδιοκτησιακό καθεστώς της επίδικης περιοχής. Σύμφωνα με το τοπογραφικό διάγραμμα, αντικρούονται οι ισχυρισμοί εντοπισμού της ιδιοκτησίας της Ιεράς Μονής Ξενιάς εκτός αυτής της επίδικης έκτασης και αντιθέτως επισημαίνεται και ενισχύεται εκ νέου ο ορθός εντοπισμός των κτημάτων που παραχώρησε η Μητρόπολη Δημητριάδος για την επένδυση στις Νηές.Η νέα τεχνική έκθεση ξεκαθαρίζει την κατάσταση και μετά από πολλά χρόνια ανοίγει το πεδίο στους επενδυτές να δημιουργήσουν την ξενοδοχειακή τους μονάδα. «Ξεμπλοκάρει» και ο αλατάς Κι ενώ η Μαγνησία έχει πληγεί οικονομικά, επενδυτικά και βιομηχανικά από τη δεκαετία του

80’ με την αποβιομηχάνισή της και οι επενδύσεις αποτελούσαν βαθιά οικονομική και κοινωνική ανάσα, η επένδυση στον Αλατά που σχεδιάζονταν εδώ και 22 χρόνια, δεν προχωρούσε. Φαίνεται όμως ότι τα πλάνα άλλαξαν. Μετά από 21 έχει ξεμπλοκαριστεί, η μεγάλη τουριστική επένδυση των 100 εκατ. ευρώ στη νησίδα Αλατάς στον Παγασητικό κόλπο από τους Κύπριους επενδυτές της United Five Developments S.A. μετά τη θετική γνωμοδότηση του Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων της Περιφέρειας Θεσσαλίας επί της εισήγησης της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Θεσσαλίας – Στερεάς Ελλάδας. Παράλληλα, πρόθεση της κυβέρνησης είναι να προχωρήσει και αυτή η επένδυση άμεσα. Οι Κύπριοι θα αδειοδοτηθούν για την εκκίνηση των εργασιών υλοποίησης, έχοντας μεταβάλλει το πλάνο τους. Το αρχικό πλάνο ήθελε την κατασκευή ενός πολυτελούς, προδιαγραφών 5 αστέρων καταλύματος, δυναμικότητας τουλάχιστον 750 κλινών. Αντί αυτού όμως η εταιρεία σχεδιάζει την ήπια παρέμβαση, με την ανέγερση συγκροτήματος πολυτελών κατοικιών, προς τουριστική εκμετάλλευση.

44 OIKONOMIA

Απόστολος Παπαδούλης Γεν. Διευθυντής ΑΕΔΕΠ

«Είμαστε σε αναπτυξιακό αδιέξοδο» Προβληματισμός για το που θα βρεθεί η λύση

1. Εισαγωγή Στο παρόν άρθρο επιχειρείται μία αναδρομή στην οικονομία της περιοχής, που δικαιολογεί την απόκτηση ισχυρής παραγωγικής ταυτότητας και ανάδειξής της σε παραδοσιακό παραγωγικό σύστημα, στις υψηλές επιδόσεις που κατά καιρούς πέτυχε αλλά και στις απώλειες κατά την περίοδο κρίσεων. Επίσης, αποτυπώνει την οικονομική κατάσταση μέσα στην χρηματοπιστωτική κρίση, πριν την πανδημία, αναδεικνύει τα παραγωγικά και οικονομικά αδιέξοδα και αφήνει κενή την απάντηση στο ερώτημα «τί μέλλει γενέσθαι». Τέλος, επιχειρεί να εξηγήσει την ροπή της κοινωνίας σε ακροδεξιές και λαϊκίστικες επιλογές, ως αποτέλεσμα του κατακερματισμού της συλλογικής συνείδησης.

2.Μία ματιά στο μακρινό και πρόσφατο παρελθόν Η μεταποιητική δραστηριότητα, στον Νομό Μαγνησίας, εμφανίζεται αμέσως μετά την απελευθέρωσή του, το 1881, από την οθωμανική αυτοκρατορία και την προσάρτησή του στο τότε ελληνικό κράτος. Με την είσοδο του 20ου αιώνα, από τις πρώτες ακόμη δεκαετίες του, ο Νομός άρ-

χισε να παρουσιάζει στοιχεία βιομηχανικής και γενικότερης οικονομικής ανάπτυξης. Την περίοδο αυτή, η ανάπτυξη της μεταποιητικής δραστηριότητας στην περιοχή, δίνει προβάδισμα στο εργατικό κίνημα, το οποίο το 1908 οδήγησε στην ίδρυση του Εργατικού Κέντρου Βόλου, που είναι το πρώτο στην ιστορία του εργατικού κινήματος της χώρας. Το 1919, ιδρύθηκε, επίσης, το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Βόλου. Κλάδοι, οι οποίοι κυριαρχούν στην παραγωγική φυσιογνωμία του Νομού, είναι αυτοί της αλευροβιομηχανίας, της σιδηρουργίας, της υφαντουργίαςνηματουργίας, της βυρσοδεψίας και της σαπωνοποιίας. Ωστόσο, λειτουργούν και μονάδες παραγωγής τροφίμων και ποτών, πηλοποιίας, ξυλουργίας, τυπογραφίας, χρωμολιθογραφίας, κεραμοποιίας και κηροπλαστικής. Το 1965, στον Νομό καταγράφεται η λειτουργία 70 βιομηχανικών μονάδων, οι οποίες απασχολούν μόνιμα 5650 άτομα και άλλα 250 εποχιακά. Στους υφιστάμενους κλάδους έχουν προστεθεί και αυτοί των μηχανημάτων, της μεταξουργίας, της καπνοβιομηχανίας, της οινοπνευματοποιίας, της σπορελαιουργίας, της παραγωγής βιομηχανικών αερίων και των ηλεκτρικών οικιακών συσκευών. Η παραγωγική ταυτότητα της περιοχής ενισχύεται

σημαντικά στην δεκαετία του ΄70, οπότε έχει αρχίσει να αναπτύσσεται η Βιομηχανική Περιοχή Βόλου. Παρουσιάζονται οι πρώτες βασικές ανακατατάξεις στην ταυτότητα της παραγωγικής δραστηριότητας του Νομού, οι οποίες, ακολούθως, στην επόμενη δεκαετία προσλαμβάνουν ταχύτερο ρυθμό. Ειδικότερα, κατά τις δύο αυτές δεκαετίες είναι άξια παρατηρήσεις τα εξής στοιχεία: α. Βιομηχανίες, οι οποίες είχαν επιδράσει καταλυτικά στην διαμόρφωση της παραγωγικής φυσιογνωμίας του Νομού, προπολεμικά, όπως οι μεγάλες μονάδες κλωστοϋφαντουργίας-νηματουργίας (Παπαγεωργίου, Μουρτζούκου κλπ) και καπνοβιομηχανίας (Ματσάγγου) έχουν ήδη αποκολληθεί από τον παραγωγικό ιστό του. β. Παραγωγικές μονάδες, οι οποίες ανήκαν στους λεγόμενους «έντασης τεχνικής γνώσης» κλάδους, όπως της σιδηροβιομηχανίας και της παραγωγής μηχανών και μηχανημάτων, στους οποίους η περιοχή δόμησε ένα από τα σημαντικά επίκτητα συγκριτικά της πλεονεκτήματα, αυτό της ανάδειξης των τεχνητών-μαστόρων, σταδιακά περιέρχονται στο περιθώριο των παραγωγικών εξελίξεων του Νομού (Γκλαβάνης, Σταματόπουλος, Παπαρρήγας, Ροδίτης, Αξελός κλπ). γ. Οι επιχειρήσεις, οι οποίες παύουν να λειτουργούν έχουν το κοινό χαρακτηριστικό να ανήκουν στο τοπικό λεγόμενο κεφάλαιο.

OIKONOMIA 45 δ. Μεγάλες παραγωγικές μονάδες αναπτύσσονται στην Βιομηχανική Περιοχή του Βόλου, οι περισσότερες εκ των οποίων εγκαθίστανται ή μετεγκαθίστανται εκεί, προερχόμενες κυρίως από το κέντρο της χώρας, ενώ ελάχιστες είναι εκείνες που μετεγκαθίστανται από περιοχές του Νομού στην Βι.Πε. Βόλου. Η ανάπτυξη της Βι.Πε. συνοδεύεται άμεσα με τον εμπλουτισμό της κλαδικής σύνθεσης του Νομού με σύγχρονες μονάδες παραγωγής προϊόντων, που μέχρι τότε ήταν σχετικά άγνωστα, όπως χημικά, συρματόσχοινα, καλώδια, χαρτί, οχήματα και ανταλλακτικά οχημάτων, ειδικά δομικά υλικά, πλαστικά, ιμάντες, τοματοπολτός, σιδηροκράματα βιομηχανικά αέρια κλπ. ε. Μονάδες, οι οποίες λειτουργούσαν στην περιοχή και διακρίνονταν από μία μεσαία οικονομική και παραγωγική επιφάνεια, παρουσιάζουν σημαντική ανάπτυξη και μετεξελίσσονται σε μεγάλες, σε σημείο που να πρωτοστατούν στις εξελίξεις του κλάδου τους (π.χ. ΑΓΕΤ, Λούλης, Βαμβακουργία Βόλου κλπ). στ. Οι εξελίξεις, τέλος, αυτής της εποχής, σηματοδοτούν το γεγονός της σοβαρής μείωσης του βαθμού συμβολής του τοπικού κεφαλαίου στην ανάπτυξη της τοπικής μεταποιητικής δραστηριότητας και την παραχώρηση του ρόλου αυτού σε μη τοπικούς κεφαλαιούχους. Δηλαδή, η περιοχή μπαίνει, πλέον, στην εποχή όπου το μεγαλύτερο μέρος των επιχειρηματικών αποφάσεων αρχίζει να καθορίζεται από την σχέση κόστους/ οφέλους και όχι και από λογικές, στις οποίες εμπλέκεται και η κοινωνική διάσταση των επιπτώσεων από τις όποιες αποφάσεις. Ο μεταποιητικός τομέας στον Νομό Μαγνησίας έχει μία εντυπωσιακή δυναμική ανάπτυξης, καθ΄ όλη αυτή την περίοδο. Η δυναμική αυτή αποτυπώνεται στην υψηλότερη τιμή της, το 1981, οπότε ο μεταποιητικός τομέας της Μαγνησίας συμμετέχει με διπλάσιο, σχεδόν, ποσοστό, στην διαμόρφωση του τοπικού ακαθάριστου προϊόντος, σε σχέση με τον εθνικό. Είναι χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου, ότι οι επιχειρήσεις του Νομού στην αδυναμία τους να καλύψουν τις ανάγκες τους σε απασχόληση, από τον ενεργό πληθυσμό της περιοχής, αναγκάζονται να εξευρίσκουν εργατικό δυναμικό απευθυνόμενες στις εγγύς περιοχές των όμορων Νομών και κυρίως αυτού της Λάρισας. Η εικοσαετία 1960-1980 είναι καθοριστική για την βιομηχανική ανάπτυξη του Νομού. • Οι 18.503 τόνοι βιομηχανικού προϊόντος του 1960, αξίας 194 εκατ. δρχ., το 1980 υπερδεκαπλασιάζονται σε μέγεθος και η αξία τους αυξάνεται κατά σαράντα περίπου φορές. • Ως συνέπεια της εκτέλεσης εκτε-

ταμένων επενδυτικών προγραμμάτων, η εγκατεστημένη ισχύς δεκαπλασιάζεται. • Στο τέλος του 1980 από το Τελωνείο του Βόλου εξάγεται το 5,5% της αξίας των εθνικών εξαγωγών και εισάγεται το 2% των εισαγωγών, δραστηριότητα που το κατατάσσει 5ο από άποψη μεγέθους δραστηριότητας μεταξύ των 55 σημαντικότερων της χώρας. • Η έντονη εσωτερική μετακίνηση αγροτικού και ημιαστικού πληθυσμού αυξάνει κατά 43% το αστικό στοιχείο. Παράγοντες, οι οποίοι συνετέλεσαν στην πορεία αυτή ανάπτυξης του βιομηχανικού έργου, υπήρξαν, (α) Η πλεονεκτική γεωγραφική θέση της περιοχής και η σχετικά κοντινή απόστασή της από τα δύο μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας (β) Η ύπαρξη δικτύων υποδομής αρκετά σύγχρονων για να στηρίξουν την ανάπτυξη της παραγωγικής διαδικασίας (γ) Η ύπαρξη ενός εκ των μεγαλύτερων εμπορικών λιμανιών της χώρας και η προοπτική ανάπτυξής του σε «εμπορική σκάλα» της Ευρώπης προς την Μέση Ανατολή. (δ) Το χαρισματικό φυσικό περιβάλλον και η κοινωνική υποδομή, που μπορούν να εξασφαλίσουν αναβαθμισμένων προδιαγραφών διαβίωση σε υψηλόβαθμα επιχειρηματικά στελέχη. (ε) Η παρουσία ενός αξιόμαχου πλήθους συντελεστών παραγωγής με παράδοση και εμπειρία στην μεταποίηση. (Το τεχνολογικό επίπεδο της Μαγνησίας σε στελέχη, τεχνικούς και τεχνίτες είναι από πολλές δεκαετίες ένα από τα υψηλότερα στην Ελλάδα). (στ) Η θεσμοθέτηση από πολύ σχετικά νωρίς, από την δεκαετία του ΄50, στον Νομό αναπτυξιακών κινήτρων, όπως η διάθεση σε χαμηλή τιμή γηπέδων στο Πεδίο του Άρεως, για την μετεγκατάσταση βιοτεχνικών μονάδων. (ζ) Η θεσμοθέτηση στα τέλη

της δεκαετίας του ΄60 και η λειτουργία στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 μίας από τις περισσότερο πετυχημένες βιομηχανικής περιοχής της χώρας.

3.η κρίση της αποβιομηχάνισης Η βιομηχανική κρίση στον Νομό Μαγνησίας άρχισε στα μέσα περίπου της δεκαετίας του ΄80 (αν και τα αίτια προϋπήρχαν) και έγινε για πρώτη φορά αντιληπτή στο τέλος της δεκαετίας, όταν η απογραφή βιομηχανίας της ΕΣΥΕ κατέγραψε μία μείωση της απασχόλησης και είχε ήδη συσσωρευτεί ένας μεγάλος αριθμός χρεοκοπημένων επιχειρήσεων. Είναι χαρακτηριστικό, ότι το 1986, σε ένα σύνολο 55 βιομηχανικών μονάδων του Νομού, που αντιπροσώπευαν την σημαντικότερη επιχειρηματική ομάδα της μεταποιητικής παραγωγικής του βάσης, το 34% εξ αυτών παρουσίαζαν συνολικές ζημιές, ύψους 4,44 δις δρχ, έναντι των συνολικών κερδών 4,62 δις δρχ. που παρουσίαζε το υπόλοιπο 66%. Στα μέσα της δεκαετίας του ΄90 η κρίση επιδεινώνεται με το κλείσιμο σημαντικών μεγάλων βιομηχανιών του Νομού και την εκτόξευση της ανεργίας στο 13% περίπου του εργατικού δυναμικού. Η κρίση, πέραν της σημαντικής μείωσης του δευτερογενή τομέα στην διαμόρφωση του τοπικού προϊόντος, εκφράσθηκε και με (α) την παύση λειτουργίας μεγάλων βιομηχανικών μονάδων, (β) τις σημαντικές απώλειες σε θέσεις εργασίας, (5.000) που οφείλονται στο κλείσιμο μεγάλων μονάδων, στο κλείσιμο μεγάλου αριθμού μικρών επιχειρήσεων και στις περικοπές θέσεων εργασίας από επιχειρήσεις εν λειτουργία, (γ) και την ανακοπή της επενδυτικής δραστηριότητας. Αυτή την περίοδο χάθηκαν εμβλημα-

τικές μονάδες της περιοχής, οι οποίες υποστήριζαν ολόκληρους εθνικούς κλάδες και ένα σημαντικό όγκο απασχόλησης (Βαμβακουργία, ΤΕΟΚΑΡ, Γερμανικό, ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΣ). Τα αίτια της κρίσης συνοψίζονται: (α) στην διάρθρωση της τοπικής βιομηχανίας, η οποία εξειδικεύεται σε κλάδους, οι οποίοι τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο δέχονται ισχυρές πιέσεις από τον διεθνή ανταγωνισμό και είναι φθίνοντες, (β) στην εξάλειψη του προστατευτισμού της ελληνικής Βιομηχανίας λόγω της ένταξης στην ΕΟΚ, η οποία έγινε με ελλιπή προετοιμασία, και λόγω της λειτουργίας της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Αγοράς, (γ) στο αρνητικό μακροοικονομικό κλίμα και συνεπώς στο αρνητικό επενδυτικό περιβάλλον, που επικρατεί στην χώρα τα τελευταία 20 χρόνια, (δ) στην υπερβολική προσφυγή μίας σειράς επιχειρήσεων και κλάδων στον τραπεζικό δανεισμό, και (ε) σε μία σειρά ειδικούς παράγοντες, όπως το ελλιπές μάνατζμεντ, η έλλειψη ευελιξίας αλλά και η ασυνέπεια του δημόσιου τομέα στις σχέσεις του με τις επιχειρήσεις. Σε μία γενικότερη προσέγγιση, η περίοδος από το 1995 και μετά, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η επόμενη της κρίσης, με δεδομένο ότι χαρακτηρίζεται από στοιχεία ανάκαμψης του μεταποιητικού έργου, αφού η επενδυτική δραστηριότητα παρουσιάζει αυξητικές τάσεις. Όμως, μετά την ισχυρή αυτή κρίση, το παραγωγικό σύστημα έδειξε ότι είναι εξαιρετικά ευάλωτο, με σοβαρά οργανωτικά, τεχνολογικά και διαρθρωτικά προβλήματα, εκτεθειμένο σε πολλούς νέους κινδύνους της αγοράς και του εξωτερικού περιβάλλοντος, όπως ο εξαντλητικός ανταγωνισμός, ο περιορισμένος τεχνολογικός εκσυγχρονισμός, το μικρό επιχειρηματικό μέγεθος και η εξάλειψη της συνήθειας άσκησης κρατικής πολιτικής προστατευτισμού.

46 OIKONOMIA

Η ένταξη της χώρας στο κοινό νόμισμα, η αφθονία των οικονομικών πόρων στην αγορά μέσω νέων τραπεζικών προϊόντων, και η μεγάλη ευχέρεια πρόσβασης σε χαμηλότοκο τραπεζικό δανεισμό άλλαξε σημαντικά τις συμπεριφορές της αγοράς, επ΄ ωφελεία κυρίως του εμπορίου, των κατασκευών και της ζήτησης και όχι των εξαγωγών, της προσφοράς και του παραγωγικού εκσυγχρονισμού. Επί της ουσίας, άλλαξε η ροή χρηματοδότησης της αγοράς και βασικός χρηματοδότης της έγιναν οι κρατικές δαπάνες.

4. στην δύνη μίας νέας κρίσης Από τα τέλη του 2008 η εθνική οικονομία σέρνεται σε μία νέα κρίση η οποία έχει διεθνή χαρακτηριστικά, αλλά επηρεάζει την κάθε χώρα ξεχωριστά, ανάλογα με τις δυνατότητες και την ταυτότητά της. Η Ελλάδα μπήκε σχεδόν αμέσως στο μάτι του κυκλώνα και έβγαλε στην επιφάνεια όλες τις δομικές και διαρθρωτικές της αδυναμίες, οδηγούμενη σε πτώχευση, μνημόνια συμμόρφωσης και εποπτεία. Η Μαγνησία και ιδιαίτερα το πολεοδομικό συγκρότημα του Βόλου, από πολύ νωρίς δέχθηκε τις πιέσεις της κρίσης. Τόσο το παραγωγικό σύστημα όσο και γενικότερα η λειτουργία της οικονομίας έδειξαν σοβαρές αδυναμίες αντίστασης στο καταστροφικό κύμα της κρίσης. Οι διάφοροι κλάδοι δραστηριότητας υπέστησαν καθίζηση, το μοντέλο της χαλαρής κατανάλωσης κατέρρευσε, επιχειρηματικές μονάδες, θέσεις εργασίας και εισοδηματικές πηγές εξαφανίστηκαν. Οι παρακάτω Πίνακες είναι αποκαλυπτικοί για την κατάσταση της τοπικής οικονομίας.

Καθοριστική η εικοσαετία 1960-1980 για την βιομηχανική ανάπτυξη της Μαγνησίας

4.1. το Εμπόριο

(χονδρικό/λιανικό)

Στον εμπορικό κλάδο του Ν. Μαγνησίας, ο αριθμός των καταστημάτων, με εξαίρεση το 2014, που παρατηρείται μία μικρή ανάκαμψη, μειώνεται διαρκώς, και το διάστημα 2011-2017 καταγράφει απώλεια 1.000 και πλέον εμπορικών καταστημάτων. Συνακόλουθα με την παραπάνω εικόνα είναι και η εξέλιξη του Κύκλου Εργασιών των εμπορικών (χονδρικής / λιανικής) καταστημάτων. Στον Πίνακα 2 η απώλειες που καταγράφει ο τζίρος του Εμπορίου είναι αποδεικτικός της κατάστασης, που ισχύει στο εισόδημα και στην συνακόλουθη ζήτηση Στην περίοδο 2011-2017 το ύψος των χαμένων πωλήσεων ξεπερνάει τα 200 εκ €. Η κακή κατάσταση στο Εμπόριο συνοδεύεται από την αυτονόητη απώλεια θέσεων εργασίας, δεδομένου ότι τόσο το δυναμικό του κλάδου όσο και οι πωλήσεις μειώνονται σημαντικά. Την περίοδο 2011-2017 χάνονται στην Μαγνησία 2.273 θέσεις εργασίας, σωρεύοντας όλες τις επιπτώσεις μίας ανάλογης κατάρρευσης.

πηγή: Ελστατ

OIKONOMIA 47

4.2.οι κατασκευές Ένας σημαντικός κλάδος, που πρωταγωνίστησε στην προ της κρίσης περίοδο είναι αυτός των κατασκευών. Τόσο τα διάφορα δημόσια έργα όσο και η κατοικία έδωσαν σημαντική ώθηση στον κλάδο. Ωστόσο, ειδικά η κατοικία, ωθούμενη από μία αλόγιστη πολιτική δανείων του πιστωτικού συστήματος εξελίχθηκε αργότερα σε μπούμερανγκ για τράπεζες και χρεώστες. Όπως φαίνεται και στον Πίνακα 4 η απώλειες σε επιχειρηματικό δυναμικό είναι εξαιρετικά σοβαρές για τον κλάδο.

πηγή: Ελστατ

Την περίοδο 2011-2017 ο κατασκευαστικός κλάδος χάνει τις μισές σχεδόν επιχειρήσεις του, ως αποτέλεσμα της οικονομικής δυσπραγίας. Προφανώς, η εξέλιξη αυτή είχε τις αρνητικές της επιπτώσεις και στα οικονομικά αποτελέσματα του κλάδου. Ειδικότερα, ο Κύκλος Εργασιών των τεχνικών επιχειρήσεων καταγράφει μία σοβαρή πτώση. Την περίοδο 2011-2017 ο κύκλος εργασιών του κλάδου του Νομού μειώνεται στο μισό, εξέλιξη, που μπορεί να θεωρηθεί κατακρήμνισή του, με άγνωστη την δυνατότητα ισορροπίας και ανάκαμψης. Η αρνητική πορεία του κατασκευαστικού κλάδου στον Ν. Μαγνησίας είχε την αντανακλαστική επίδοση στο επίπεδο της απασχόλησης. Όπως φαίνεται στον Πίνακα 6 ο κατασκευαστικός κλάδος χάνει περισσότερους εργαζόμενους σ΄ αυτόν. Ολοκληρώνοντας, σημειώνεται ότι και αυτός ο δυναμικός παραγωγικός κλάδος, του οποίου η εκτίναξη στηρίχτηκε, κατά κύριο λόγο, στην αφειδή πιστωτική επέκταση, με την χρηματοπιστωτική κρίση και την απότομη μείωση των δανειοδοτήσεων περιήλθε σε φάση συρρίκνωσης.

1981:Ο μεταποιητικός τομέας της Μαγνησίας συμμετέχει με διπλάσιο, σχεδόν, ποσοστό, στην διαμόρφωση του τοπικού ακαθάριστου προϊόντος, σε σχέση με τον εθνικό

4.3. ο τουρισμός (καταλύματα και εστίαση) Ο κλάδος του Τουρισμού, παρά το γεγονός ότι είναι ρηχός και με μικρό πολλαπλασιαστή, έχει εδώ και χρόνια αναχθεί στη «βαριά βιομηχανία» της χώρας, μεταφέροντας όλο και περισσότερο τις ελπίδες της χώρας για αύξηση του εισοδήματος. Πέραν του γεγονότος ότι ο κλάδος ταιριάζει στα χαρακτηριστικά της χώρας, η ανάδειξή του σε κλάδο υψηλής οικονομικής προσδοκίας αναδεικνύει, ταυτόχρονα, την ανικανότητα της χώρας να δώσει οικονομικό προβάδισμα σε ανταγωνιστικότερους και αποδοτικότερους κλάδους. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο κλάδος στον Ν. Μαγνησίας προσφέρει μόλις το 2% του στο τοπικό προϊόν, είναι συγκεντρωμένος σε μεγάλο ποσοστό στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Β. Σποράδων και έχει εξαιρετικά εποχικό χαρακτήρα. Μέσα στην κρίση ο κλάδος στον Ν. Μαγνησίας, όπως προκύπτει από πηγή: Ελστατ

τον Πίνακα 7 δέχτηκε σοβαρή πίεση, χάνονται περίπου 300 μονάδες από το δυναμικό της. Όμως, απ΄ ό,τι φαίνεται στον Πίνακα 8 οι εναπομείνασες επιχειρήσεις κατάφεραν να συγκρατήσουν τον κύκλο εργασιών τους περιορίζοντας τις απώλειές τους την περίοδο 2011-2017 στο 17%. Περισσότερο θετικές είναι οι επιδόσεις του κλάδου σε ό,τι αφορά στην απασχόληση. Την περίοδο 2011-2017 στον κλάδο, προστέθηκαν 2.500 νέοι απασχολούμενοι, παρά το γεγονός ότι είχαμε μείωση μονάδων και σχετική πτώση του τζίρου του. Εξήγηση που θα μπορούσε να δοθεί στην εικόνα αυτή είναι ότι οι εναπομείνασες μονάδες μοιράστηκαν έναν πυκνότερο κύκλο πελατών, που μπορεί να μην ανταποκρίνονταν απόλυτα στις οικονομικές του προσδοκίες, όμως είχε την απαίτηση να εξυπηρετηθεί με πρόσθετη απασχόληση.

48 OIKONOMIA

4.4. Μεταποίηση Ο μεταποιητικός/βιομηχανικός κλάδος υπήρξε παραδοσιακά ο ισχυρότερος οικονομικός κλάδος του ιδιωτικού τομέα στον Νομό Μαγνησία, κα υπήρξε αυτός που δημιούργησε σοβαρές συνθήκες ανάπτυξης, άμεσης και έμμεσης απασχόλησης και εισοδήματος. Μέσα στην κρίση, η μεταποίηση δέχτηκε ισχυρό πλήγμα. Το χρονικό διάστημα 20112017 έχασε 320 παραγωγικές μονάδες, μεταξύ των οποίων ήταν και επιχειρήσεις με μεγάλο όγκο απασχόλησης και με σημαντική συμβολή στις εξαγωγές και στο τοπικό εισόδημα. Όμως, παρά τις απώλειες σε παραγωγικό δυναμικό, ο κλάδος αντέδρασε θετικά ως προς τις οικονομικές του επιδόσεις

αυξάνοντας, μετά το 2015, τον Κύκλο Εργασιών του κατά 15%. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αύξηση αυτή επιτυγχάνεται λόγω τις δραστηριοποίησης ορισμένων μεταποιητικών βιομηχανιών σε νέες, οι οποίες, ενώ στο παρελθόν δεν είχαν αποκτήσει εξαγωγικό προσανατολισμό, λόγω της μειωμένης ζήτησης, που είχε προκαλέσει η κρίση, αξιοποίησαν ευκαιρίες στις διεθνείς αγορές και άρχισαν να πραγματοποιούν εξαγωγές. Περίπου ανάλογη είναι και η εικόνα με την απασχόληση. Η μεγάλη πτώση του ΄13 ανακόπτεται το ΄14 και στην συνέχεια επανέρχονται οι απώλειες. Εκείνο, που είναι σημαντικό στον Πίνακα 12 είναι ότι η μεταποίηση στον Ν. Μαγνησία υποχωρεί για μία ακόμη φορά, αφήνοντας πίσω της 1.000 περίπου θέσεις εργασίας.

5. οι επενδύσεις Η χρηματοπιστωτική κρίση επηρέασε σημαντικά τις επενδύσεις όλων των τομέων και των κλάδων. Η τροπή αυτή υπήρξε αυτονόητη και αναμενόμενη δεδομένης της μειωμένης ή ανύπαρκτης ρευστότητας, είτε αυτή προέκυπτε από την εκτεταμένη πιστωτική συρρίκνωση είτε από την ένδεια Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Όπως φαίνεται στον Πίνακα

πηγή: Ελστατ

Την περίοδο 2011-2017 καταγράφεται απώλεια 1.000 και πλέον εμπορικών καταστημάτων και ταυτόχρονα ο κατασκευαστικός κλάδος χάνει τις μισές σχεδόν επιχειρήσεις του και χάνονται 320 παραγωγικές μεταποιητικες μονάδες

13 οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου, σε εθνικό επίπεδο, μετά το ΄13 και μέχρι το 2016 ανακάμπτουν και στην συνέχεια η αύξηση ανακόπτεται. Περίπου ανάλογη είναι η εικόνα στην Κεντρική Ελλάδα και την Θεσσαλία, με την διαφορά ότι στην δεύτερη η τάση είναι περισσότερο αβέβαιη. Σ΄ ό,τι αφορά τις ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφα-

λαίου στον δευτερογενή τομέα της οικονομίας η εικόνα είναι περισσότερο αποκαλυπτική. Η κρίση στις επενδύσεις ξεκινάει μετά το 2007 και από τότε και μετά βρίσκεται είτε σε κατηφορική πορεία είτε σε γραμμική. Η Κεντρική Ελλάδα έχει σχετικά όμοια συμπεριφορά με την εθνική, ενώ η Θεσσαλία μετά το 2009 σημειώνει συνεχώς απώλειες.

πηγή: Ελστατ

OIKONOMIA 49

πηγή: Ελστατ

6. η απασχόληση Αναμφίβολα, το πρώτο θύμα της κρίσης ήταν η απασχόληση και το εισόδημα. Η εκτίναξη της ανεργίας και η μείωση του εισοδήματος, υπήρξαν, ακριβώς, οι λόγοι που σημειώθηκαν οι παραπάνω αρνητικές εξελίξεις στους κλάδους. Ωστόσο, η ανεργία δεν εμφανίστηκε με την ίδια ένταση και έκταση στο σύνολο της χώρας. Σε περιοχές, που κατά το προηγούμενο διάστημα η ανάπτυξη ήταν υποτονική η κρίση δεν δημιούργησε την έκταση των προβλημάτων, που προκλήθηκαν σε περιοχές υψηλής ανάπτυξης. Ο Ν. Μαγνησίας με ιδιαίτερη έμφαση στο πολεοδομικό συγκρότημα του Βόλου έχοντας χάσει πολλές θέσεις εργασίας ήταν από τις περιοχές της χώρας, που το ποσοστό της ανεργίας ξεπέρασε το εθνικό ποσοστό. Ωστόσο, από το 2011 εμφανίζεται σταδιακή ανάκαμψη της απασχόλησης στην Θεσσαλία, όπως δείχνουν και τα στοιχεία του Πίνακα 15, η οποία, όμως, μεταφέρει τα νέα χαρακτηριστικά της κρίσης. Ειδικότερα, η ανάλυση των χαρακτηριστικών των νέων θέσεων εργασίας του Πίνακα 16 δείχνει ότι, στις μεγάλες πόλεις της Θεσσαλίας, υπάρχει μία ραγδαία μετακίνηση από το μοντέλο της πλήρους απασχόλησης σ΄ αυτό της μερικής και της εκ περιτροπής.

Επιπλέον, επαγγέλματα, αυτή την περίοδο, με υψηλή ένταση ζήτησης είναι εκείνα της εστίασης, των υπαλλήλων γραφείου και της εκπαίδευσης. Αντίθετα, η ζήτηση σε παραγωγικούς κλάδους είναι εξαιρετικά περιορισμένη, σχεδόν ανύπαρκτη. Παρακολουθώντας τα στοιχεία του Πίνακα 17, στον οποίο προβάλλονται τα χαρακτηριστικά των νέων θέσεων απασχόλησης, που έχουν δημιουργηθεί στον Βόλο, προκύπτει η διαπίστωση ότι καθ΄ όλη την διάρκεια της περιόδου 2014-2019 οι θέσεις εργασίας μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης κυριαρχούν στο σύνολο της απασχόλησης, γεγονός που οφείλει να συνδέεται με τα χαρακτηριστικά του φορέα δραστηριότητας και το εισόδημα του εργαζόμενου. Ένα εξίσου ενδιαφέρον χαρακτηριστικό της απασχόλησης αυτής της περιόδου είναι η ηλικιακή ταυτότητα της εργασίας. Στον Πίνακα 18 αποτυπώνεται αυτή ταυτότητα. Το γεγονός ότι κυρίαρχοι κλάδοι στην αγορά είναι της εστίασης των καφέ και του delivery δίνει το αυτονόητο προβάδισμα στην εργασία, στις νεαρές ηλικίες. Αντίθετα, όσο αυξάνεται ο όρος της ηλικίας περιορίζεται ο ρυθμός προσλήψεων. Μέχρι που από το όριο ηλικίας 45-54 και πέρα εμφανίζονται οι μειώσεις

πηγή: «ΕρΓαΝη»

50 OIKONOMIA 7.το αΕπ του Ν. Μαγνησίας Στις προηγούμενες παραγράφους αποτυπώθηκε η διαχρονική εξέλιξη της οικονομίας του Ν. Μαγνησίας, με έμφαση σ΄ αυτή του πολεοδομικού συγκροτήματος του Βόλου, στο οποίο συγκεντρώνεται, συνθετικά το σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων. Μέσα στην κρίση το παραγωγικό σύστημα της περιοχής έκανε ένα «μακροβούτι» στην ύφεση, έγραψε σοβαρές απώλειες, έχασε ώρες εργασίας, ένοιωσε έντονα τις συνέπειες από την καταστροφή θέσεων εργασίας, επιχειρηματικών μονάδων, και κλάδων, στερήθηκε από σημαντικό εισόδημα, οπισθοχώρησε οικονομικά και

κοινωνικά. Στον Πίνακα 19 αποτυπώνεται η εξέλιξη του Ακαθάριστου Τοπικού Προϊόντος σε σχέση με αυτό της χώρας. Όπως γίνεται απολύτως σαφές, το σοβαρότερο πλήγμα το δέχεται η τοπική οικονομία το 2010, οπότε και παρατηρείται η μεγαλύτερη βύθιση του προϊόντος. Από το 2011 και μετά παρατηρείται τάση ανάκαμψης η οποία άλλοτε επιτείνεται και άλλοτε υποχωρεί. Το βέβαιο, ωστόσο, είναι, ότι η τοπική οικονομία, το 2017 υπολείπεται σημαντικά, ώστε να θεωρηθεί ότι αναπτύσσεται με όρους του 2008.

πηγή: Ελστατ

8.οικονομικές και κοινωνικές μεταλλάξεις με επιταχυντή τις κρίσεις Όλη η παραπάνω αναφορά εξετάζει την περίοδο της οικονομικής κρίσης του 2010 και δεν εμπλέκεται στην τρέχουσα κρίση, η οποία είναι αδύνατον προς το παρόν να εκτιμηθεί και να αξιολογηθούν οι πτυχές της. Αν λάβει κανείς υπόψη του ότι οι διεθνείς οργανισμοί δίνουν για το 2021 ρυθμό ανάπτυξης δεκαδικό νούμερο, τότε το συμπέρασμα είναι πως οι δυσκολίες είναι μπροστά και μπορούν να βάλουν σε μεγάλες περιπέτειες οικονομία και κοινωνία. Στην κρίση του 2010, είναι γεγονός ότι η συμπεριφορά του παραγωγικού συστήματος της περιοχής ήταν εξαιρετικά διαφορετική και έντονα αμυντική συγκριτικά με την κρίση αποβιομηχάνισης του΄90. Το γεγονός ότι το τοπικό παραγωγικό μοντέλο παρέμεινε και εξακολουθεί να παραμένει προσκολλημένο σε μεταποιητικούς κλάδους μέσης και χαμηλής έντασης τεχνολογίας, με περιορισμένης επάρκειας οργανωτικές δυνατότητες, με μικρή παρουσία στις διεθνείς αγορές, και σχετικά μικρή κεφαλαιακή επάρκεια, σε περιόδους κρίσεις δεν αφήνει περιθώρια ευελιξίας.

Αντίθετα, διατυπώνει την βεβαιότητα ότι η επόμενη εξέλιξη είναι η διάχυση των αποτελεσμάτων του παραγωγικού αδιεξόδου στο σύνολο της τοπικής οικονομίας, προκαλώντας νέους κύκλους οικονομικών καταστροφών σε γειτονικούς τομείς.Από την άλλη μεριά, είναι, έστω και τώρα ανάγκη, να αναγνωριστεί ότι συγκροτήματα όπως του Βόλου, που έχουν χαρακτηριστικά παραγωγικής μονοκαλλιέργειας, εάν δεν έχουν εφαρμόσει συνειδητές πολιτικές ανάπτυξης και σε άλλους τομείς, πλην της μεταποίησης, τότε η κάθε κρίση θα είναι καθοριστικής σημασίας και θα προκαλεί σοβαρούς οικονομικούς και κοινωνικούς κραδασμούς. Είναι γεγονός, ότι από το τέλος της δεκαετίας του ΄90 και μετά, το στοίχημα της ανάπτυξης έβαλε και νέους πολιτικούς παίχτες, οι οποίοι, θεωρητικά, είχαν την εμπειρία, τις δυνατότητες και την διερευνητική δεινότητα, να αναζητήσουν με την κοινωνία νέες αναπτυξιακές προοπτικές και να πολλαπλασιάσουν τις ευκαιρίες αξιοποίησης των τοπικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων.

Πρόκειται για την Αυτοδιοίκηση, η οποία ενισχύθηκε διοικητικά και χωρικά για να έχει την ευχέρεια διαμόρφωσης περισσότερο ολοκληρωμένων πολιτικών ανάπτυξης. Αυτό το μήνυμα, ενώ διεθνώς ήταν διατυπωμένο με σαφήνεια, στην χώρα μας θόλωσε εύκολα, διότι: (α) το κεντρικό κράτος ποτέ δεν δέχθηκε, επί της ουσίας, αυτήν την αναγκαιότητα, (β) η ίδια η Αυτοδιοίκηση αισθάνεται περισσότερο ασφαλής στην αγκαλιά του κρατικού σχεδιασμού, (γ) ελάχιστοι Δήμοι σχεδίασαν, οργάνωσαν, προγραμμάτισαν και εφάρμοσαν δικές τους, ολοκληρωμένες, αναπτυξιακές επιλογές, (δ) οι περιορισμένες ικανότητες των διοικούντων να κατανοήσουν τις δυνατότητες, τα πλεονεκτήματα και τις αναπτυξιακές ανάγκες των περιοχών τους είναι ένα ακόμη φρένο, (ε) ελάχιστοι Δήμοι βρήκαν από μόνοι τους τον δρόμο προς τα ταμεία και τις ευκαιρίες των Βρυξελλών και (στ) οι τοπικές κοινωνίες ουδέποτε ξεπέρασαν την πελατειακή νοοτροπία, παραμένοντας εγκλωβισμένες σε κομματικές ιδεοληψίες και παρωχημένες απαιτήσεις.

OIKONOMIA 51

Όλες αυτές οι πτυχές είναι τα υλικά κατεδάφισης ενός τελειωμένου συστήματος ανάπτυξης, με τα οποία δεν μπορεί να δημιουργηθεί προοπτική και όραμα. Στον Βόλο ζήσαμε και ζούμε την κατάσταση αυτή. Ουδέποτε η Αυτοδιοίκηση ασχολήθηκε σοβαρά και επί της ουσίας με την οργανωμένη αύξηση της ποικιλίας των πηγών ανάπτυξης, ώστε να συμβάλλει ουσιαστικά στην προστασία της απασχόλησης και του εισοδήματος. Όμως, στον Βόλο ζήσαμε ακόμη μία σοβαρή εμπειρία, η οποία διαμορφώνει νέες κοινωνικές συμπεριφορές. Η λειτουργία των εργοστασίων και ο αυξημένος όγκος απασχόλησης δεν σηματοδοτούσε μόνον εισόδημα και ευημερία. Τα εργοστάσια ήταν ένα κοινωνικό εργαστήρι, όπου το ανθρώπινο δυναμικό δεν ήταν μόνον εργαζόμενοι. Ήταν ψηφοφόροι στα σωματεία τους, ήταν συνδικαλιστές, βάζαν σε δοκιμασία της απόψεις τους, πειθαρχούσαν σε αποφάσεις συλλογικότητας και πολιτικές ποιότητας. Ήταν ένα οργανωμένο σύνολο, που διαμόρφωνε πολιτική και διεκδικούσε απαιτήσεις. Χάνοντας τις μεγάλες μονάδες, ο Βόλος, έχασε και αυτή την πολύτιμη «πυξίδα» προοδευτικότητας και πρωτοπορίας. Στον αντίποδα, έχουμε σήμερα μικρές οικονομικές δραστηριότητες, με περιορισμένη επιρροή των επαγγελματικών και συνδικαλιστικών φορέων τους, με αδυναμία διατύπωσης λόγο προόδου. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, το γεγονός ότι η περιοχή μέσα στην κρίση έστειλε ακροδεξιούς εκπροσώπους της στο Κοινοβούλιο προερχόμενους από τους ΑΝΕΛ και την Χρυσή Αυγή και εξέλεξε μία δήθεν αντισυστημική δημοτική αρχή βουτηγμένη στον λαϊκισμό, αδιάφορη για τις πραγματικές ανάγκες της πόλης, έρμαιο της άγνοιας και των επιλογών βιτρίνας. Είναι παρατηρημένο διεθνώς, ότι εκεί όπου καταρρέει η παραγωγή και δεν έχει προετοιμαστεί αποτελεσματικά η επόμενη μέρα, κυριαρχούν οι ακροδεξιοί και οι λαϊκιστές.

Στον Βόλο ουδέποτε η Αυτοδιοίκηση ασχολήθηκε σοβαρά με την οργανωμένη αύξηση της ποικιλίας των πηγών ανάπτυξης

9. τί μέλλει γενέσθαι; Είναι η απάντηση του ενός εκατομμυρίου δολαρίων. Δεν είναι εύκολη και δεν μπορεί να απαντηθεί χαλαρά, στολίζοντάς την με διάφορες φιοριτούρες ερχόμενες από το παρελθόν, υπό τις παρούσες συνθήκες. Η συνέχιση της σημερινής πορείας δεν βγάζει πουθενά. Η τοπική οικονομία χωρίς προετοιμασία και κυρίως από λόγους ανάγκης οδηγήθηκε και βαδίζει πλέον σε κλάδους του τριτογενή τομέα. Με εξαίρεση το Πανεπιστήμιο και την Δημόσια Διοίκηση, όλες οι άλλες δραστηριότητες του ιδιωτικού τομέα είναι μικρού και πολύ μικρού μεγέθους, ευάλωτες στον ανταγωνισμό και στην συγκυρία Το τοπικό οικονομικό σύστημα συνεχώς θα συρρικνώνεται, κι αυτό θα συμβαίνει ταχύτερα λόγω κορωνοϊού, η κρατική βοήθεια που θα δίνεται θα κρατάει όρθιο ένα μέρος της κατανάλωσης, παραγωγικές μονάδες με εξαγωγικό προσανατολισμό θα στέκουν

όρθιες αλλά αρκετά μόνες, η απασχόληση θα συνωθείται σε δραστηριότητες χαμηλού εισοδήματος και οι προοπτικές για ένα καλύτερο αύριο θα παραμένουν περιορισμένες. Εκτίμηση είναι ότι το μέλλον δεν μπορεί να περιγραφεί επιπόλαια. Χρειάζεται σοβαρότητα, επιστημονική επάρκεια, διορατικότητα και αποφασιστικότητα. Μία τέτοια δουλειά δεν μπορεί να την κάνει μόνη της καμία δημοτική αρχή, πόσο μάλλον η σημερινή ανεπαρκής. Είναι ανάγκη να επιστρατευτεί επιστημονικό δυναμικό και όσοι από τους εκπροσώπους της οργανωμένης κοινωνίας μπορούν να δούν μακρύτερα από το αύριο και να εργαστούν πάνω σε ένα μοντέλο Foresight Μόνον με μία ανάλογη διαδικασία, μπορεί οργανωμένα η περιοχή να διατυπώσει ένα βιώσιμο όραμα και σταδιακά να βγεί απ΄ το αδιέξοδο. Διαφορετικά, το μέλλον μπορεί για όλους να είναι αβέβαιο αλλά γίνεται χαοτικό αν δεν έχεις αποφασίσει προς τα πού θα πάει ο τόπος.

52 OIKONOMIA

Η τρέχουσα περίοδος είναι ίσως και η πιο κατάλληλη για την άρση των παθογενειών της ελληνικής οικονομίας, με ριζικές μεταρρυθμίσεις

Η πανδημία ευκαιρία για ανασχεδιασμό της αναπτυξιακής στρατηγικής της χώρας προς την «πράσινη» και ψηφιακή οικονομία

Μ *Άρθρο της Ελένης Κολιοπούλου, προέδρου του Δ.Σ. του Συνδέσμου Βιομηχανικών Θεσσαλίας & Στερεάς Ελλάδας

ετά από μια δεκαετή εγχώρια οικονομική κρίση, η ελληνική οικονομία αλλά και η παγκόσμια οικονομία, από την αρχή του 2020 ήρθε αντιμέτωπη με μια νέα αναπάντεχη πρόκληση, αυτή της πανδημίας του Covid-19, η οποία πολύ γρήγορα έλαβε διαστάσεις οικονομικής κρίσης, εξαιτίας των αναγκαστικών περιοριστικών μέτρων που ελήφθησαν για την αντιμετώπιση της διασποράς της νόσου. Για την ελληνική οικονομία, η οποία έβρισκε τα πατήματά της μετά από μια δύσκολη, πολυετή οικονομική κρίση, αυτός ο δεύτερος ισχυρός κλυδωνισμός, που δημιουργήθηκε εξαιτίας της πτώσης της οικονομικής δραστηριότητας και του περιορισμού της κατανάλωσης, δοκίμασε και

συνεχίζει να δοκιμάζει τις αντοχές των επιχειρήσεων και της κοινωνίας συνολικά. Η εξάρτησή της εθνικής οικονομίας, από τον τομέα των υπηρεσιών και από τον διεθνή τουρισμό, την κατέστησαν ιδιαίτερα ευάλωτη στους κραδασμούς που προκλήθηκαν από τους περιορισμούς των ταξιδιών και την εφαρμογή των μέτρων κοινωνικής απόστασης και περιορισμού των δραστηριοτήτων. Κατά την προηγούμενη κρίση, η παραγωγικότητα της Ελληνικής Οικονομίας είχε επηρεαστεί αρνητικά από τη μείωση των επενδύσεων, τις χαμηλές επιδόσεις στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και στην υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, καθώς και από τη σχετικά υψηλή συνεισφορά στο ΑΕΠ κλάδων χαμηλής παραγωγικότητας.

OIKONOMIA 53 Οι επιπτώσεις της τρέχουσας κρίσης της πανδημίας επέτειναν τη δύσκολη κατάσταση. Δείχνουν εντεινόμενη μείωση του ΑΕΠ, σημαντική υποχώρηση των εξαγωγών, κλυδωνισμούς στην αγορά εργασίας, δυστοκία στον τραπεζικό χώρο, καθυστερήσεις στον πρόγραμμα των αποκρατικοποιήσεων, αλλαγές στην καταναλωτική συμπεριφορά, περαιτέρω μείωση των επενδύσεων, αύξηση της ανεργίας, επιδείνωση του ισοζυγίου του προϋπολογισμού, του δημοσίου χρέους και των διασυνδέσεων στο διεθνές εμπόριο. Η Ελληνική οικονομία με εμφανείς, αλλά και υποβόσκουσες μακροχρόνιες παθογένειες και αγκυλώσεις, οι οποίες παρά τις σποραδικές διαχρονικές προσπάθειες, δυστυχώς, δεν αντιμετωπίσθηκαν στο διάβα το χρόνου και με το δεύτερο και σφοδρότερο κύμα της πανδημίας να την πιέζει ακόμη περισσότερο, καλείται να βρει τρόπους σταθεροποίησης και ανάκαμψης. Πέραν της πρωτόγνωρης υγειονομικής κρίσης και των επιπτώσεων που προκαλεί ο COVID19, οι ελληνικές επιχειρήσεις καλούνται συγχρόνως να αντιμετωπίσουν παγκόσμιας κλίμακας προκλήσεις, όπως είναι η τεχνολογική πρόοδος με έμφαση στην ψηφιακή επανάσταση, η παγκοσμιοποίηση, η κλιματική αλλαγή αλλά και η δημογραφική γήρανση. Είναι προκλήσεις που επιφέρουν ριζικές αλλαγές στον κόσμο της παραγωγής και της εργασίας. Στις σύγχρονες οικονομίες αυτό που δημιουργεί τη μεγαλύτερη αξία είναι η παραγωγή διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και η συμμετοχή σε διεθνείς αλυσίδες αξίας. Αυτό διαπιστώθηκε στην προηγούμενη δεκαετή κρίση, αυτό παρατηρείται και τώρα με την κρίση της Covid-19.Η διατήρηση της απασχόλησης και η τόνωση και προσέλκυση μακροπρόθεσμων επενδύσεων αποτελούν βασική προτεραιότητα, ώστε η χώρα να εισέλθει όσο το δυνατόν γρηγορότερα σε φάση ανάπτυξης. Η πανδημία ανέδειξε την ανάγκη η χώρα μας να στραφεί στρατηγικά στη βιομηχανία και εν γένει σε παραγωγικές δραστηριότητες, που ενισχύουν καθοριστικά το ΑΕΠ και την απασχόληση. Η βιομηχανία έχει υψηλά πολλαπλασιαστικά οφέλη, καθώς συντηρεί το 1/4 περίπου της απασχόλησης, προσφέροντας κατά μέσο όρο υψηλότερους μισθούς από τους υπόλοιπους κλάδους. Παράλληλα έχει σαφή εξαγωγικό προσανατολισμό και αντιπροσωπεύει το 44% των εξαγωγών συνολικά (συμπεριλαμβανομένου του τουρισμού, της ναυτιλίας, των μεταφορών), συνεισφέροντας στα έσοδα του κράτους και παράγοντας αξία για τη χώρα που την κάνει πιο ανθεκτική στις κρίσεις. Η βιομηχανία-μεταποίηση δεν είναι ένας τομέας, είναι ένα ολόκληρο οικοσύστημα τομέων, ο κάθε ένας από τους οποίους έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, το δικό του αναπτυξιακό προφίλ όπως και το δικό του πεδίο ρίσκου. Ακριβώς γι’ αυτούς τους λόγους, η βιομηχανία-μεταποίηση είναι σαν «αντιστάθμιση κινδύνου» για μια οικονομία, την καθιστά πιο στέρεη, πιο ασφαλή και με μεγαλύτερες αντοχές στην περίπτωση εξωτερικών πιέσεων.

διάγραμμα 1.: Συμμετοχή των τομέων της Οικονομίας στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία της Περιφέρειας Θεσσαλίας

διάγραμμα 2.: Συμμετοχή των τομέων της Οικονομίας στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας

Οι ελληνικές επιχειρήσεις καλούνται να αντιμετωπίσουν παγκόσμιας κλίμακας προκλήσεις, όπως είναι η τεχνολογική πρόοδος, η παγκοσμιοποίηση, η κλιματική αλλαγή αλλά και η δημογραφική γήρανση

Στην γεωγραφική εμβέλεια που κυρίως καλύπτει ο Σύνδεσμός Βιομηχανιών Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας η βιομηχανία-μεταποίηση συμβάλλει σημαντικά στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία που παράγεται στις δύο Περιφέρειες, με ποσοστά 16,94% και 36,96% αντίστοιχα, για το έτος 2017, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ.

H παραγωγική οικονομία, δηλαδή η βιομηχανική - μεταποιητική δραστηριότητα έχει διατυπώσει επανειλημμένως καθαρά τη θέση της ότι το υφιστάμενο επιχειρηματικό περιβάλλον δεν δημιουργεί τις προϋποθέσεις ασφάλειας για να προχωρήσει η υλοποίηση εγχώριων επενδύσεων, αλλά και ξένων άμεσων επενδύσεων.

54 OIKONOMIA

Η πανδημία ανέδειξε την ανάγκη η χώρα μας να στραφεί στρατηγικά στη βιομηχανία

το αίτημα της άρσης των διαχρονικών στρεβλώσεων είναι μόνιμο. Για να υπάρξει η απαιτούμενη θωράκιση της οικονομίας πρέπει να εξασφαλιστεί η λήψη μέτρων μόνιμου και διαχρονικού χαρακτήρα με αναπτυξιακό πρόσημο, που θα διαχέονται σε όλα τα επίπεδα του ρυθμιστικού πλαισίου λειτουργίας των επιχειρήσεων και θα εστιάζουν κατά προτεραιότητα, στην μετατροπή των προσωρινών παρεμβάσεων και αποσπασματικών διευκολύνσεων επιδοματικού χαρακτήρα σε ουσιαστικές, μόνιμες και σταθερές ρυθμίσεις ελάφρυνσης κόστους για τις επιχειρήσεις. Ενδεικτικά αναφέρονται μεταρρυθμίσεις οι οποίες διαχρονικά θεωρούνται ως ενέργειες πρώτης γραμμής, σε κάθε ευκαιρία αναδεικνύονται ως απαιτούμενες πρωτοβουλίες που πρέπει να νομοθετηθούν, και αυτές αφορούν σε συγκεκριμένα πεδία άσκησης πολιτικής όπως: α) στην παροχή δυνατότητας ταχύτερων και ευέλικτων φορολογικών αποσβέσεων για τις επενδύσεις εκσυγχρονισμού του μηχανολογικού εξοπλισμού των επιχειρήσεων και των δράσεων καινοτομίας, στη μείωση των Συντελεστών ΦΠΑ, στην απαλλαγή προϊόντων από την επιβάρυνση των Ειδικών Φόρων Κατανάλωσης και στην κατάργηση των Προκαταβολών Φόρου, β) στην τολμηρή μείωση των ασφαλιστικών

εισφορών, οι οποίες ούτως ή άλλως είναι μη ανταποδοτικές, το υψηλό κόστος των οποίων επιδρά αρνητικά και αποδυναμώνει την ανταγωνιστικότητα των διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων και υπηρεσιών, γ) στην διαμόρφωση ανταγωνιστικού κόστους ενέργειας για τους κλάδους των ελληνικών βιομηχανικών - μεταποιητικών επιχειρήσεων μεγάλων ενεργειακών απαιτήσεων οι οποίες βρίσκονται σε μειονεκτική θέση έναντι των ευρωπαίων ανταγωνιστών τους, με ένα κόστος ενέργειας άνω του 30% έναντι του μέσου ευρωπαϊκού όρου, δ) στην επιτάχυνση της ψηφιοποίησης των υπηρεσιών της δημόσιας διοίκησης, για την αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας και της επικάλυψης αρμοδιοτήτων μεταξύ των Υπηρεσιών, η οποία θα οδηγήσει και στην απαιτούμενη Διαφάνεια των ενεργειών και πρωτοβουλιών, ε) στη μείωση του χρόνου εκδίκασης υποθέσεων και στην επιτάχυνση απονομής δικαιοσύνης, στ) στον εκσυγχρονισμό του συστήματος εκπαίδευσης και στην ουσιαστική διασύνδεση του με την οικονομία, για αντιστροφή του brain drain, μέσω της δημιουργίας ευκαιριών στη χώρα και εγκαθίδρυσης της αξιοκρατίας. Ένα ακόμη ζήτημα που αναδεικνύεται ως ιδιαίτερα

σημαντικό είναι η αναγκαιότητα εκσυγχρονισμού συνολικά του ρυθμιστικού πλαισίου που σχετίζεται με τις χρήσεις γης, τις διαδικασίες αδειοδότησης των επιχειρήσεων, τον εκσυγχρονισμό των χώρων υποδοχής επενδύσεων, όπως είναι οι βιομηχανικές περιοχές και ο σχεδιασμός νέων βιομηχανικών περιοχών, αλλά και η ολοκλήρωση όλων των έργων υποδομής για την αποκατάσταση και διεύρυνση των οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων όπως και ο εκσυγχρονισμός των λιμανιών της χώρας αλλά και η διασύνδεση όλων αυτών των δικτύων μεταξύ τους, όπως επίσης τα δίκτυα ενέργειας αλλά και τα ευρυζωνικά δίκτυα. Αυτά τα ίδια τα έργα υποδομής μπορούν να αποτελέσουν πεδίο προσέλκυσης επενδύσεων και συνεργασιών μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και οπωσδήποτε τόσο η κατασκευή όσο και η ολοκλήρωση αυτών των έργων θα προσδώσει στο όλο σύστημα προστιθέμενη αξία. Τελευταίο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, αφορά στα προβλήματα ρευστότητας των επιχειρήσεων, οι οποίες δεν έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε χρηματοδοτήσεις, είτε απευθείας μέσω των τραπεζικών ιδρυμάτων, είτε μέσω των δράσεων και των προγραμμάτων, συμπεριλαμβανομένου και του αναπτυξιακού νόμου, εξαιτίας των σύνθετων, περίπλοκων, γραφειοκρατικών και χρονοβόρων απαιτήσεων και διαδικασιών, που στην πράξη

OIKONOMIA 55

« απομακρύνουν τις επιχειρήσεις από τη δυνατότητα αξιοποίησης των χρηματοδοτικών αυτών εργαλείων. Εάν η Πολιτεία κατανοήσει όχι μόνο τα οριζόντια προβλήματα της βιομηχανίας, αλλά και του κάθε κλάδου ξεχωριστά και βοηθήσει ώστε να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον πιο φιλικό, χωρίς όλα αυτά τα προβλήματα που συνιστούν σοβαρά ανταγωνιστικά μειονεκτήματα έναντι ομοειδών επιχειρήσεων στην Ευρώπη, τότε η ελληνική βιομηχανία θα γίνει πιο καινοτόμος και πιο εξωστρεφής, άρα πιο διεθνοποιημένη. Η τρέχουσα περίοδος είναι ίσως και η πιο κατάλληλη για την άρση των παθογενειών της ελληνικής οικονομίας, με ριζικές μεταρρυθμίσεις τις οποίες η χώρα όφειλε να έχει δρομολογήσει προ πολλού. Οι επείγουσες συνθήκες που δημιουργούνται με τον κορωνοϊό προσφέρουν και ευκαιρίες για τον ανασχεδιασμό της αναπτυξιακής στρατηγικής της χώρας, προσελκύοντας και ανακατανέμοντας πόρους σε πιο αποδοτικούς τομείς. Η Ελληνική Πολιτεία, σε εναρμόνιση με τους όρους και τις προϋποθέσεις εξασφάλισης της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, προετοίμασε και με τη συνδρομή των εκπροσώπων των παραγωγικών φορέων, την κατάρτιση του δικού της Προγράμματος Ανάπτυξης, προσδιορίζοντας τις ανάγκες της, τις επενδυτικές της προτεραιότητες, τους τρόπους κινητοποίησης

Η διατήρηση της απασχόλησης, η τόνωση και προσέλκυση μακροπρόθεσμων επενδύσεων αποτελούν βασική προτεραιότητα, ώστε η χώρα να εισέλθει γρηγορότερα σε φάση ανάπτυξης

του εγχώριου κεφαλαίου και προσέλκυσης διεθνών επενδύσεων. Η Έκθεση του Σχεδίου Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία της λεγόμενης «Έκθεσης Πισσαρίδη», η οποία πρόσφατα παρουσιάστηκε και τέθηκε σε διαβούλευση, αποτελεί σημαντικό έγγραφο αναφοράς για το μέλλον της οικονομίας. Η έκθεση κωδικοποιεί και αναλύει χρόνιες παθογένειες της χώρας, καταλήγοντας σε συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής, ενταγμένες σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για μια Ελλάδα παραγωγική, εξωστρεφή και κοινωνικά συνεκτική. Μια χώρα που θα πορεύεται προς το μέλλον συμμετέχοντας με αξιώσεις στη νέα «πράσινη» και ψηφιακή οικονομία προς την οποία η Ευρώπη κινείται ήδη με μεγάλη ταχύτητα. Ο βασικός στόχος της Ελληνικής οικονομίας που διατυπώνεται σαφώς στο δεκαετές Σχέδιο Ανάπτυξης είναι η αύξηση των εισοδημάτων, της ευημερίας και της κοινωνικής συνοχής, μέσα από την ενίσχυση της παραγωγικότητας και της εξωστρέφειας, στο πλαίσιο μιας ανοικτής οικονομίας, με έμφαση στις εξαγωγές και στα διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες. Ειδικά για την Ελλάδα, η στροφή προς την παραγωγή διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών είναι στρατηγικής σημασίας, γιατί θα ενισχύσει τη χώρα όχι μόνο οικονομικά αλλά και γεωπολιτικά. Για την αύξηση της παραγωγικότητας προτείνονται

ολιστικές παρεμβάσεις έτσι ώστε πρώτον να προαχθεί η σύνδεση μεταξύ δεξιοτήτων που προσφέρονται και αυτών που απαιτούνται από τις επιχειρήσεις και δεύτερον υιοθέτηση και χρήση νέων τεχνολογιών από τις Ελληνικές επιχειρήσεις οι οποίες υστερούν σε σχέση με άλλες χώρες της ΕΕ. Άρα αναγκαίες-στοχευμένες επενδύσεις σε Φυσικό και Ανθρώπινο Κεφάλαιο. Με βάση τις τελικές προτάσεις του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης, οι οποίες θα προκύψουν μετά την ολοκλήρωση της διαβούλευσης και οι οποίες θα σταλούν στους Ευρωπαϊκούς Θεσμούς, η χώρα δύναται να αξιοποιήσει τους ιδιαίτερα αυξημένους πόρους που θα διαθέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη χώρα μας, μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, για τη χρηματοδότηση των επενδύσεων αυτών. Ωστόσο πρέπει να τονιστεί ότι οι απαραίτητες δομικές παρεμβάσεις αποτελούν προϋπόθεση για τη διασφάλιση της βέλτιστης χρήσης των πόρων αυτών, ώστε να πολλαπλασιαστούν οι επενδύσεις και να ενισχυθούν περαιτέρω οι πραγματικές αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας μας, με στόχο την εδραίωση μιας δυναμικής οικονομίας, μετά το πέρας της τρέχουσας πρωτοφανούς κρίσης. Η Ελληνική Βιομηχανία θα συμβάλλει στην προσπάθεια αυτή, στηρίζοντας τις επενδύσεις, την απασχόληση και τις εξαγωγές.

56 OIKONOMIA

ΜΑΓΝΗΣΙΑ Πτώση στις εξαγωγές προϊόντων και τεράστια αύξηση εισαγωγών

*Άρθρο της Γεωργίας Φράγκου, Υπεύθυνσης Πληροφόρησης του Συνδέσμου Βιομηχανιών Θεσσαλίας & Στερεάς Ελλάδος/ /Enterprise Europe Network-Hellas

Σύνδεσμος Βιομηχανιών Θεσσαλίας & Στερεάς Ελλάδος, ως εκπρόσωπος των βιομηχανικών και μεταποιητικών επιχειρήσεων των Περιφερειών Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας, στην περιοχή εμβέλειας του οποίου ανήκει και η Περιφερειακή Ενότητα Μαγνησίας, μεταξύ των πολύπλευρων δραστηριοτήτων του εντάσσει σε σημαντική θέση την παρακολούθηση και ουσιαστική συμβολή του στην πορεία της βιομηχανίας-μεταποίησης και στην χαρτογράφηση της εξαγωγικής δραστηριότητας της περιοχής. Καθότι τα στοιχεία των εμπορευματικών συναλλαγών απεικονίζουν την δυναμική της οικονομίας, ο Σύνδεσμος μέσω της ενέργειας αυτής παρακολουθεί την πορεία της κάθε Περιφερειακής Ενότητας και επισημαίνει τυχόν ανησυχητικά ευρήματα, διότι αποτελεί πεποίθησή του και κοινή αντίληψη ότι το θετικό εμπορικό

ισοζύγιο μιας περιοχής είναι ένδειξη της υγιούς πορείας της οικονομίας της. Εξετάζοντας την πορεία των εισαγωγών-εξαγωγών και του εμπορικού του ισοζυγίου της Μαγνησίας, παρατηρείται ότι τα πρώτα χρόνια της οικονομικής κρίσης που ξεκίνησε το 2008, σημειώνεται σημαντικότατη μείωση των εισαγωγών της και σταδιακή ανάκαμψη των εξαγωγών της μέχρι και το έτος 2013. Από το έτος 2014 και μετά οι εισαγωγές της παρουσιάζουν σταδιακή αύξηση και από τα 197,5 εκατομμύρια ευρώ το 2013 υπερβαίνουν τα 401 εκατομμύρια το 2019. Οι εξαγωγές της μετά την σημαντική υποχώρηση κατά 150 εκατομμύρια που παρατηρήθηκε το 2014, ανακάμπτουν σημαντικά τα έτη 2015 και 2016, υποχωρούν ελαφριά κατά 4 εκατομμύρια ευρώ το έτος 2017, ενώ τα έτη 2018 και 2019 παρουσιάζεται μείωση εξαγωγών κατά περίπου 40,6 και 55 εκατομμύρια ευρώ αντίστοιχα.

πίνακας 1: Εμπορευματικές συναλλαγές Περιφερειακής Ενότητας Μαγνησίας, 2008-2019

Για εννέα χρόνια, μεταξύ 2010-2018, το εμπορικό ισοζύγιο της Περιφερειακής Ενότητας Μαγνησίας διατηρήθηκε θετικό, γεγονός που οφείλονταν στην ισορροπία μεταξύ της ετήσιας μεταβολής των εισαγωγών και των εξαγωγών της. Το έτος 2013 παρατηρείται το υψηλότερο εμπορικό ισοζύγιο με τιμή 275,6 εκατομμύρια ευρώ. Το έτος 2019 είναι το πρώτο έτος μετά από εννέα έτη που το ισοζύγιο είναι αρνητικό κατά 11.888.750€.

OIKONOMIA 57

Από το έτος 2014 και μετά οι εισαγωγές της παρουσιάζουν σταδιακή αύξηση και από τα 197,5 εκατομμύρια ευρώ το 2013 υπερβαίνουν τα 401 εκατομμύρια το 2019

διάγραμμα 1: Εισαγωγές, Εξαγωγές, Εμπορικό Ισοζύγιο νομού Μαγνησίας, έτη 2008-2019

Οι εξαγωγές της Μαγνησίας συνολικά κατευθύνονται κατά υψηλότερο ποσοστό σε Τρίτες Χώρες όπως απεικονίζεται στον Πίνακα 2. πίνακας 2

Ο δείκτης επικάλυψης, δηλαδή ο λόγος των εξαγωγών προς τις εισαγωγές της λαμβάνει υψηλές τιμές από το έτος 2010 και μετά, γεγονός το οποίο οφείλεται αφενός σε αύξηση των εξαγωγών της κατά τα περισσότερα έτη, αλλά και στη σημαντική μείωση των εισαγωγών της. Για το έτος 2019 ο δείκτης αυτός λαμβάνει την τιμή 97%, ποσοστό που δείχνει ότι οι εξαγωγές της Μαγνησίας υπολείπονται των εισαγωγών της.

Να επισημανθεί βέβαια ότι στην Περιφερειακή Ενότητα Μαγνησίας βρίσκονται εγκατεστημένες επιχειρήσεις οι οποίες εισάγουν τις απαραίτητες πρώτες ύλες (μέταλλα) για να τις επεξεργαστούν, για το λόγο αυτό και η αξία των εισαγωγών της περιοχής είναι αυξημένη. Στον κάτωθι πίνακα αποτυπώνονται τα βασικά σημεία του εξωτερικού εμπορίου της Περιφερειακής Ενότητας Μαγνησίας για το έτος 2019.

Η Μαγνησία εμφανίζει υψηλή εξειδίκευση στην παραγωγή και εξαγωγή συγκεκριμένων κλάδων βιομηχανικών προϊόντων, καθώς και στην τυποποίηση και εξαγωγή αγροτικών προϊόντων. Οι κλάδοι που διαχρονικά συμμετέχουν με υψηλό ποσοστό στις εξαγωγές της Μαγνησίας είναι ο κλάδος των τροφίμων και ο κλάδος των μετάλλων. Για το έτος 2019 ο κλάδος των τροφίμων συμμετέχει με ποσοστό 39,82% και ο κλάδος των μετάλλων (χάλυβας, χυτοσίδηρος, σίδηρος, αργίλιο κλπ) με ποσοστό 36,88%. Ακολουθούν τα μη μεταλλικά ορυκτά (θείο, γαίες, πέτρες, γύψος, ασβέστης. τσιμέντο) με ποσοστό 7,65, τα χημικά προϊόντα με ποσοστό 4,96% κλπ.

Ο κλάδος των τροφίμων πραγματοποιεί το υψηλότερο μέρος των εξαγωγών του σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ποσοστό 58%, ενώ ο κλάδος των μετάλλων πραγματοποιεί το υψηλότερο ποσοστό 82% σε τρίτες χώρες. Η επεξεργασία των εξαγωγών της Περιφερειακής Ενότητας Μαγνησίας έγινε σε διψήφιο επίπεδο ανάλυσης της Συνδυασμένης Ονοματολογίας (CN2-Combined Nomenclature) και αφορά τόσο στις ενδοκοινοτικές παραδόσεις (Intra-), δηλαδή στις αποστολές προϊόντων στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και στις εξαγωγές στις τρίτες χώρες (Extra-). Τα στατιστικά στοιχεία προέρχονται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) και είναι προσωρινά.

Η δεύτερη κατηγορία προϊόντων ως προς την αξία εξαγωγών είναι η κατηγορία ’04 Γάλα, Αυγά, Μέλι- Προϊόντα Ζωικής Προέλευσης’, η οποία κατά το έτος 2019 πραγματοποίησε εξαγωγές αξίας 65,1 εκατ. ευρώ και συμμετείχε με ποσοστό 16,72% στις συνολικές εξαγωγές της Μαγνησίας και έπεται η κατηγορία ’20 - Παρασκευάσματα Λαχανικών, Καρπών, Φρούτων’ με αξία εξαγωγών 40,15 εκατ. ευρώ και ποσοστό 10,31% επί των συνολικών εξαγωγών. διάγραμμα 2: Εξαγωγές ανά κυριότερο κλάδο (μερίδιο κλάδου) Περιφερειακής Ενότητας Μαγνησίας, για το έτος 2019

Τέταρτη στη σειρά είναι η κατηγορία ’73 -Τεχνουργήματα από χυτοσίδηρο, σίδηρο, χάλυβα) με αξία εξαγωγών €32,8 εκατομ. ευρώ και ποσοστό 8,42% επί του συνόλου των εξαγωγών της Μαγνησίας. Όπως επισημάνθηκε κατά το έτος 2019 παρατηρήθηκε πτώση στις εξαγωγές της Περιφερειακής Ενότητας Μαγνησίας. Η ποσοστιαία πτώση στους κυριότερους κλάδους απεικονίζονται στο κάτωθι διάγραμμα.

Μείωση εξαγωγών κατά περίπου 40,6 και 55 εκατομμύρια ευρώ το 2018 και 2019 αντίστοιχα

58 OIKONOMIA

Το έτος 2019 είναι το πρώτο έτος μετά από εννέα έτη που το εμπορικό ισοζύγιο είναι αρνητικό κατά 11.888.750€

διάγραμμα 2: Ετήσια Μεταβολή αξίας εξαγωγών ανά κλάδο, 2018-2019

Από την αναλυτική παρουσίαση των εξαγωγών κατά τα δυο έτη παρατηρείται σημαντική μείωση εξαγωγών κατά το έτος 2019, σε συγκεκριμένα είδη σε συγκεκριμένες χώρες όπως ενδεικτικά τα κάτωθι:

Στο Διάγραμμα 3 παρουσιάζονται οι εξαγωγές της Μαγνησίας ανά κυριότερο προορισμό για το έτος 2019. Παρατηρείται ότι η Γερμανία αποτελεί τη χώρα στην οποία κατευθύνθηκε το 11,3% των εξαγωγών της Μαγνησίας (προϊόν με την υψηλότερη αξία το ‘04 Γάλα, Αυγά, ΜέλιΠροϊόντα Ζωικής Προέλευσης’ ), ακολουθεί το Ισραήλ με ποσοστό 9,44% (προϊόν με την υψηλότερη αξία ‘72- Χυτοσίδηρος, Σίδηρος, Χάλυβας’), η Ιταλία με ποσοστό 6,72% (προϊόν με την υψηλότερη αξία το ‘04 Γάλα, Αυγά, ΜέλιΠροϊόντα Ζωικής Προέλευσης’ ), οι ΗΠΑ με ποσοστό 5,51% (προϊόν με την υψηλότερη αξία ‘20 Παρασκευάσματα Λαχανικών, Καρπών, Φρούτων’), η Κύπρος με ποσοστό 5,05% (προϊόν με την υψηλότερη αξία ‘73 Τεχνουργήματα από Χυτοσίδηρο, Σίδηρο-Χάλυβα’) κ.α. διάγραμμα 3: Εξαγωγές Μαγνησίας κατά κυριότερο προορισμό, έτος 2019

Με μεγάλο ενδιαφέρον αναμένονται τα στοιχεία του 2020. Τα στατιστικά στοιχεία αποτελούν χρήσιμο εργαλείο για τους στρατηγικούς σχεδιασμούς των Περιφερειών και των Περιφερειακών Ενοτήτων της χώρας.

60 OIKONOMIA

Η κυβέρνηση θα ανεχθεί την επιχειρούμενη αδικαιολόγητη αύξηση των τιμώνστα βιομηχανικά τιμολόγια; Του Αντώνη Κοντολέοντος, Προέδρου του ΔΣ της ΕΒΙΚΕΝ

ίναι προφανές ότι οι συνθήκες που διαμορφώνονται την επόμενη ημέρα μετά την πανδημία για την οικονομία της χώρας δεν είναι οι καλύτερες. Πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη μας τα χρόνια προβλήματα της οικονομίας μας, όπως το δημόσιο χρέος, τους υψηλούς στόχους ανάπτυξης που πρέπει να πιάσουμε, το ανύπαρκτο τραπεζικό σύστημα και την παραγωγική δομή της οικονομίας μας. Ο τουρισμός, που πλήττεται ως κλάδος περισσότερο από όλους τους κλάδους της οικονομίας μας από την πανδημία, αντιπροσωπεύει το 20,6% του ΑΕΠ στην Ελλάδα, έναντι μέσου όρου 9,4% στην Ευρώπη. Αντίθετα στη χώρα μας η μεταποίηση αντιπροσωπεύει μόνο το 8% του ελληνικού ΑΕΠ, όταν στο σύνολο της Ε.Ε. το αντίστοιχο μέγεθος είναι 14,3%. Η διόρθωση της ανισορροπίας στην παραγωγική δομή, μπορεί να βελτιώσει την πλουτοπαραγωγική δυνατότητα της οικονομίας. Άρα να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε και τα άλλα μεγάλα προαναφερθέντα ζητήματα. Είναι αυτονόητο ότι ο τρόπος της διόρθωσης δεν πρέπει να είναι η συρρίκνωση του τουριστικού προϊόντος αντιθέτως η τουριστική βιομηχανία πρέπει να διαφυλαχθεί ως κόρη οφθαλμού. Ο τρόπος για την εξισορρόπηση είναι να αρθούν ορισμένα από τα εμπόδια που δυσχεραίνουν την ανάπτυξη του τομέα της μεταποίησης. Η βιομηχανία μας άντεξε στην οικονομική κρίση του 2011, στράφηκε 100% σε εξαγωγές και σήμερα το 87% των ελληνικών εξαγωγών είναι εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων και απέδειξε ότι με ουσιαστική στήριξη από την πολιτεία θα μπορούσε να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης της οικονομίας μας. Θα πρέπει παράλληλα να ληφθεί υπόψη, ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μετά από μια μακρά περίοδο μονόπλευρης στήριξης του τομέα των υπηρεσιών, έχει αναγάγει τα τελευταία χρόνια σε μείζονα πολιτική προτεραιότητα την επαναφορά στο προσκήνιο της βιομηχανίας, αναγνωρίζοντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο της βιομηχανίας στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας και τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής. Όμως ο δρόμος που θα πρέπει να διανύσουμε προκειμένου να καλυφθεί το χαμένο έδαφος, είναι μακρύς. Ειδικότερα αναφερόμενοι στις βιομηχανίες έντασης ενέργειας πρέπει επιτέλους η κυβέρνηση να αντιμετωπίσει το δομικό πρόβλημα του σημαντικά υψηλότερου κόστους ηλεκτρικής ενέργειας ως προς

τους ανταγωνιστές τους στην Ευρώπη, γιατί πολύ απλά, χωρίς ανταγωνιστική τιμή ενέργειας δεν μπορεί να υπάρξει βιομηχανία. Η ελληνική αγορά την τελευταία πενταετία, αφενός παραμένει η ακριβότερη στην Ευρώπη, αφετέρου οι τιμές της διατηρούνται σε επίπεδο υψηλότερο κατά 40% από το μέσο όρο των ευρωπαϊκών αγορών. Η κύρια αιτία για τις υψηλές τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας στην ελληνική αγορά εντοπίζεται στα δομικά χαρακτηριστικά της αγοράς, η οποία έχει χαρακτηριστικά εδραιωμένου ολιγοπωλίου. Η αλλαγή στο μείγμα καυσίμου με ταυτόχρονη αύξηση της διείσδυσης των ΑΠΕ δεν επαρκούν να διαμορφώσουν συνθήκες στοιχειώδους ανταγωνισμού σε μια αγορά, χωρίς επαρκείς διεθνείς διασυνδέσεις, η οποία μονοπωλείται από συγκεκριμένους καθετοποιημένους παίκτες. Όσοι πίστευαν ότι η λειτουργία της νέας αγοράς από μόνη της θα διαμορφώσει συνθήκες ανταγωνισμού, οι οποίες θα ρίξουν τις τιμές της αγοράς στα ευρωπαϊκά επίπεδα διαψεύστηκαν. Οι βασικές επιλογές σχεδιασμού των νέων αγορών, ήτοι κεντρικού ελέγχου στην αγορά εξισορρόπησης που ελέγχεται από τον διαχειριστή του συστήματος, προσφορές ανά μονάδα και όχι ανά portfolio στην αγορά επόμενης ημέρας και μια ζώνη φορτίου για όλη τη χώρα, ήταν περισσότερο από βέβαιο ότι θα οδηγούσαν σε πολύ υψηλότερες τιμές σε όλες τις αγορές. H κατάληξη είναι ότι αποζημιώνεται ενέργεια η οποία δεν παράχθηκε ποτέ. Αποφασίστηκε επίσης, ως προσωρινό μέτρο η επιβολή περιορισμού στα διμερή συμβόλαια, που μπορεί να συνάπτει ένας προμηθευτής, ώστε να υπάρχει επαρκής ρευστότητα στην αγορά επόμενης ημέρας και να μη συμπιέζονται οι τιμές, δηλαδή να μην δημιουργείται επ’ ουδενί ανταγωνισμός στην αγορά. Είναι προφανές ποια συγκεκριμένα συμφέροντα ευνοήθηκαν. Επίσης ούτε η σύζευξη της αγοράς μας με εκείνες της Βουλγαρίας και Ιταλίας δεν θα λειτουργήσει στην πράξη τουλάχιστον έως το 2025, καθώς οι δημοπρατούμενες δυναμικότητες των διασυνδέσεων δεν επαρκούν, ώστε να μην καταγράφεται με μεγάλη συχνότητα συμφόρηση στα σύνορα, η οποία θα ακυρώνει τη σύζευξη των αγορών. Μετά από 1,5 μήνα λειτουργίας των νέων αγορών το κόστος της αγοράς αυξήθηκε κατά 30% ως προς την ήδη αυξημένη τιμή του Οκτωβρίου. Κύρια αιτία η εκτόξευση του κόστους της αγοράς εξισορρόπησης την εβδομάδα 30/11 έως 6/12 σε ” αδόκητα

επίπεδα”, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η ανακοίνωση του Ρυθμιστή που εξαγγέλλει τη λήψη ρυθμιστικών μέτρων. “Συναφώς, η ΡΑΕ αναγνωρίζει ότι, κατά την πρώτη περίοδο της λειτουργίας αγορών που αναδιοργανώνονται σε αντίστοιχη έκταση και βάθος, είναι σύνηθες να εμφανίζονται έντονες διακυμάνσεις των τιμών, οι οποίες δύνανται να αποδίδονται στη φύση κάθε εγχειρήματος ριζικής μεταρρύθμισης, σε αστοχίες των Συμμετεχόντων, σε δομικά χαρακτηριστικά – ιδιαιτερότητες των αγορών, στην ανάδειξη της κρισιμότητας δεδομένων τεχνικού χαρακτήρα, καθώς και σε επιμέρους στρατηγικές συμμετεχόντων, ιδίως όσων τελούν σε θέση ισχύος”. Μας δημιουργεί έντονο προβληματισμό η αναφορά της ΡΑΕ σε “στρατηγικές συμμετεχόντων, ιδίως όσων τελούν σε θέση ισχύος”, η οποία παραπέμπει προφανώς στο κρατικό μονοπώλιο. Εάν αυτό ευσταθεί αναμένουμε να καταλογιστούν οι ανάλογες ευθύνες. Είναι προφανές εκ των ανωτέρω ότι η εξομάλυνση των νέων αγορών και η σταθεροποίηση των τιμών θα χρειαστεί χρόνο. Θα υπάρξει μια περίοδος 2-3 έτη τουλάχιστον, κατά την οποία θα υπάρξει υψηλή αυξομείωση των τιμών. Η προγραμματισμένη κατασκευή 2 τουλάχιστον νέων σύγχρονων μονάδων, εκ των οποίων η μια λιγνιτική, θα βοηθήσει αποτελεσματικά στη σταθεροποίηση των τιμών στην αγορά. Την ίδια περίοδο λήγουν οι συμβάσεις των μεγάλων βιομηχανιών ΥΤ με τη ΔΕΗ. Η ΔΕΗ αρνείται κάθε διάλογο και επιμένει σε αδικαιολόγητες και επαχθείς αυξήσεις από 20% έως και 40%. Καταργεί ταυτόχρονα τα χαμηλά τιμολόγια για τη νυχτερινή ζώνη, τα οποία κρατούν στη ζωή τις χαλυβουργίες, αγνοώντας ποια θα είναι η επίπτωση. Αγνοεί ότι τα φορτία των χαλυβουργιών τη νύχτα, είναι εκείνα που επιτρέπουν την ένταξη των λιγνιτικών της μονάδων στην αγορά και κατ’ επέκταση τη λειτουργία τους μέσα την ημέρα, δίνοντας τους τη δυνατότητα να πουλήσουν την παραγωγή τους στη λιανική τις ώρες μη λειτουργίας των χαλυβουργιών. Η βιομηχανία μπορεί και πρέπει να είναι ο πρωταγωνιστής της ελληνικής ανάκαμψης μετά την πανδημία, αρκεί να της εξασφαλιστεί το αναγκαίο καύσιμο: το ανταγωνιστικό κόστος ενέργειας. * Ο κ. Αντώνης Κοντολέων είναι πρόεδρος του ΔΣ της Ένωσης Βιομηχανικών Καταναλωτών Ενέργειας

62 OIKONOMIA

Το ΤΕΕ Μαγνησίας έχει προχωρήσει σε πλήρη καταγραφή παλαιών κτηρίων που μπορεί να προταθούν ως διατηρητέα

ΝΑΝΣΥ ΚΑΠΟΥΛΑ

«Αναγκαία η συντήρηση και ανάδειξη των παλαιών κτηρίων στο Βόλο»

τονίζει η πρόεδρος του τεχνικού Επιμελητηρίου Μαγνησίας

Βόλος ανέκαθεν είχε κτήρια απαράμιλλης ομορφιάς και αρχιτεκτονικής, ωστόσο βλέπουμε και στην πόλη αλλά και πανελλαδικά το φαινόμενο κτήρια να καταρρέουν σχεδόν, να εγκαταλείπονται από ιδιώτες και κράτος και να μετατρέπονται σε κουφάρια...με ιστορία. Η πρόεδρος του ΤΕΕ Μαγνησίας κ. Νάνσυ Καπούλα εντοπίζει τα βασικά προβλήματα που οδηγούν σε αυτή την εικόνα, επισημαίνοντας ταυτόχρονα πως εκτός από το ιδιωτικό ενδιαφέρον και ο Δήμος Βόλου θα πρέπει να αναλάβει σοβαρές πρωτοβουλίες, κυνηγώντας προγράμματα χρηματοδότησης, κινήσεις όμως που ακόμη δεν έχουν γίνει.

• Κυρία Καπούλα, το τελευταίο χρονικό διάστημα, μετά και τον φονικό σεισμό στη σάμο, συζητιέται έντονα το θέμα των εγκαταλελειμμένων κτηρίων, αλλά και της ανθεκτικότητας των υφισταμένων σε ένα ισχυρό σεισμό. πόσο θωρακισμένοι είμαστε τελικά, εδώ στο Βόλο; Η περιοχή της Μαγνησίας έχει ευτυχώς πολλά χρόνια να βιώσει έναν μεγάλο σεισμό, ωστόσο οι πολίτες πρέπει να είναι πάντα προσεκτικοί. Εδαφολογικά μπορώ να πω ότι είμαστε θωρακισμένοι αρκετά, σύμφωνα και με τα στοιχεία της μικροζωνικής μελέτης, όπου υπάρχει πλήρης καταγραφή του εδάφους μέσα στην πόλη και της

«συμπεριφοράς» του. Αυτό που έχει σημασία είναι να κατανοήσουμε όλοι ότι τα κτίρια είναι σχεδιασμένα να αντέξουν κατά τη διάρκεια του σεισμού και να δώσουν τον απαραίτητο χρόνο για να εκκενωθεί το κτίριο. Μέτα τη λήξη του φαινομένου του σεισμού όλοι πρέπει να καταφύγουμε σε ανοιχτούς χώρους, μακριά από κτίρια για να είμαστε ασφαλείς. Γενικά τα κτίρια στην χώρα μας είναι ανθεκτικά στο σεισμό καθώς η Ελλάδα έχει εδώ και πολλά χρόνια εφαρμόσει αντισεισμικό κανονισμό στον τρόπο δόμησης. Ωστόσο υπάρχουν και πολλά παλιά κτίρια, κυρίως εγκαταλελειμμένα, για τα οποία το κράτος έχει πλημμελή μέριμνα.

Πανελλαδικά σήμερα, σύμφωνα με στοιχεία του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, όπως τα παρουσίασε ο συνάδελφος Πρόεδρος Γιώργος Στασινός, υπάρχουν περίπου 20.000 κτίρια χαρακτηρισμένα διατηρητέα και μνημεία που στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι εγκαταλελειμμένα εντελώς ή χρήζουν σημαντικής συντήρησης. Επιπλέον, υπάρχουν πάνω από 100.000 εγκαταλελειμμένα κτίρια, που δεν είναι χαρακτηρισμένα διατηρητέα ή μνημεία. Όσον αφορά στον Βόλο, είναι δεδομένο ότι υπάρχουν πολλά κτήρια με ηλικία μεγαλύτερη των 50 ετών. Σημειώνω ότι το ΤΕΕ Μαγνησίας έχει προχωρήσει σε πλήρη καταγραφή παλαιών κτηρίων που μπορεί να προταθούν ως διατηρητέα. • Ναι, αλλά συντηρούνται αυτά τα κτήρια; δεν είναι πολύ δύσκολο να προχωρήσει κάποιος ιδιοκτήτης αυτή τη χρονική περίοδο και μετά από 10 χρόνια οικονομική κρίση, σε συντήρηση τους; Πράγματι απαιτούν μεγάλη και κοστοβόρα

OIKONOMIA 63

συντήρηση αυτού του είδους τα κτήρια, όντας ηλικίας 70-90 ετών. Πολλά από αυτά βρίσκονται στον κεντρικό ιστό του Βόλου και μπορούν να προκαλέσουν ανά πάσα στιγμή προβλήματα σε ένα φαινόμενο, όπως αυτού του σεισμού. Ακόμη και από υγρασία φεύγουν τμήματα εξωστών ή τοιχοποιίας, και καθίστανται επικίνδυνα. Τα προβλήματα για τη συντήρησή τους είναι πάρα πολλά, αλλά τα βασικότερα είναι τρία. Πρώτον, δεν υπάρχουν οι οικονομικοί πόροι για να τα συντηρήσουν οι ιδιοκτήτες. Δεύτερον, υπάρχει σε πολλές περιπτώσεις πολυϊδιοκτησία ή οι ιδιοκτήτες είναι άγνωστοι ή κατοικούν στο εξωτερικό και δεν ενδιαφέρονται. Τρίτον, ακόμη και στις περιπτώσεις που κάποιος ιδιοκτήτης προσπαθήσει να το επισκευάσει, καθυστερεί πολύ η αδειοδοτική διαδικασία. Και αρκετοί συνάδελφοι μας έρχονται αντιμέτωποι με αυτές τις χρονοβόρες διαδικασίες. • Και πως μπορούν να αντιμετωπιστούν όλα αυτά τα σύνθετα προβλήματα; υπάρχουν λύσεις πιστεύετε; Στη συζήτηση που είχαμε με τον συνάδελφο πρόεδρο του ΤΕΕ τον Γιώργο Στασινό, με αφορμή τον πρόσφατο σεισμό στη Σάμο, όπου ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο στοίχισε τη ζωή σε δύο παιδιά, αποφασίσαμε να επισημάνουμε, για ακόμη μια φορά, στους αρμόδιους Υπουργούς το πρόβλημα για αυτού του τύπου τα κτίρια. Προχωρήσαμε στην κατάθεση πρότασης για την τροποποίηση του θεσμικού πλαισίου ώστε να επιταχυνθούν οι διαδικασίες αδειοδότησης των παρεμβάσεων αλλά και την παροχή οικονομικών κινήτρων στους ιδιοκτητών για την επισκευή τους. Πιο συγκεκριμένα, προτείνουμε τα ακίνητα που είναι χαρακτηρισμένα, έχουν γνωστό ιδιοκτήτη και έχουν πρόβλημα χρηματοδότησης, να αξιοποιήσουν την περίσσεια του συντελεστή δόμησης, αφού δεν μπορούν να επεκταθούν στις περισσότερες περιπτώσεις. Θα μπορούσαν π.χ. να μεταβιβάσουν έναντι τιμήματος την περίσσεια συντελεστή στους ιδιοκτήτες κατηγορίας 5, των νόμων των αυθαιρέτων, οι οποίοι χρειάζονται

αυτόν τον συντελεστή για να εξαιρεθούν οριστικά από κατεδάφιση (τώρα εξαιρούνται για 30 χρόνια). Η διαδικασία μπορεί να γίνει γρήγορα και με διαφάνεια μέσω της ψηφιακής τράπεζας γης (εφόσον νομοθετηθεί άμεσα και λειτουργήσει). Με τον τρόπο αυτό θα αντιμετωπίζαμε τρία προβλήματα (συντήρηση διατηρητέων και μνημείων, αποζημιώσεις για τον περισσευούμενο συντελεστή που απαγορεύεται σε κάποιον να χρησιμοποιήσει, οριστική εξαίρεση από κατεδάφιση κτιρίων κατηγορίας 5, των νόμων των αυθαιρέτων) και με την αξιοποίηση ιδιωτικών πόρων, θα συντηρούνταν όλα τα επίμαχα κτίρια, θα αποζημιώνονταν οι ιδιοκτήτες τους, θα εξαιρούνταν από κατεδάφιση τα κτίρια κατηγορίας 5, των νόμων των αυθαιρέτων και παράλληλα θα κινούνταν όλοι οι κλάδοι της οικοδομής. Για τα εγκαταλελειμμένα ακίνητα αγνώστου ιδιοκτήτη, είτε είναι χαρακτηρισμένα είτε όχι θα πρέπει να νομοθετηθεί η υποχρέωση του δήμου να αναλαμβάνει τη συντήρηση τέτοιων κτιρίων, με παράλληλη δυνατότητα του Δήμου να το εκμεταλλεύεται για κάποια χρόνια, τόσα ώστε να αποπληρωθεί το κόστος συντήρησης. Και επειδή σχεδόν κανένας δήμος δεν μπορεί (λόγω διαδικασιών και πόρων) να το κάνει, θα πρέπει να νομοθετηθεί ότι θα μπορεί, επιπλέον, να παραχωρεί σε ιδιώτες την εκμετάλλευση αυτών των ακινήτων για κάποια χρόνια με την υποχρέωση συντήρησής τους. Μετά τα παραπάνω χρόνια το ακίνητο θα επιστρέφει στον ιδιοκτήτη του συντηρημένο πλέον και όχι επικίνδυνο. Εφόσον εμφανιστεί ενδιάμεσα αυτών των ετών ο ιδιοκτήτης, θα μπορεί, καταβάλλοντας το κόστος εργασιών και κάποια αποζημίωση στον επενδυτή, να το εκμεταλλευτεί ο ίδιος άμεσα. Η παραπάνω διαδικασία θα μπορεί επίσης να γίνεται ηλεκτρονικά από την ψηφιακή τράπεζα γης, το μεγάλο σχέδιο του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας. • στη Ευρώπη, η ανάδειξη των κτηρίων, είναι συνώνυμο της κουλτούρας και της παιδείας των λαών. Είναι εύκολο να προχωρήσουμε

μέσω προγραμμάτων σε αντίστοιχες δράσεις, στο Βόλο; Στον Βόλο έχουμε αρκετά κτήρια τέτοιου είδους που έχουν απομείνει ερειπωμένα και έχουν καταστεί επικίνδυνα. Υπάρχουν από την άλλη και κάποιες κατοικίες που δεν είναι τόσο παλιές, αλλά έχουν προβλήματα, είτε επειδή είναι ακατοίκητες, είτε δεν έχουν συντηρηθεί σωστά. Εκεί είναι αρμόδιες για καταγραφή οι υπηρεσίες του Δήμου Βόλου. Δεν έχει γίνει κάτι τέτοιο, εκτός των περιπτώσεων καταγγελιών. Οι πόλεις και τα κτήρια γερνούν και αν δεν συντηρηθούν βγάζουν προβλήματα. Ο Βόλος έχει πλούσια ιστορία και με θύλακες που αποτυπώνουν τη ζωή της κάθε περιοχής στο πέρασμα των χρόνων και θα πρέπει και ο Δήμος κάποια στιγμή να ασχοληθεί σοβαρά με το θέμα, ώστε να κινηθούν τα σχετικά προγράμματα χρηματοδότησης. Είναι αυτονόητο ότι τεχνολογικά και επιστημονικά υπάρχουν λύσεις για την αναστύλωσή τους. Το ζήτημα είναι ότι υπάρχουν χρηματοδοτικά προγράμματα που αφορούν τα ιστορικά κέντρα των πόλεων και περιοχών, αλλά πρέπει αυτό να γίνει κοινός στόχος. Έχουμε κτήρια που αξιοποιήθηκαν, αλλά ο Δημόσιος Φορέας είναι αυτός που πρέπει να δώσει την κατεύθυνση για την αξιοποίηση και τη χρήση αυτών των κτηρίων.

Ο Βόλος έχει πλούσια ιστορία και με θύλακες που αποτυπώνουν τη ζωή της κάθε περιοχής στο πέρασμα των χρόνων

64 OIKONOMIA

Αριστοτέλης Μπασδάνης «Όσες επιχειρήσεις αρνηθούν να ακολουθήσουν το τρένο της ψηφιακής εποχής είναι βέβαιο ότι δεν θα μπορέσουν να επιβιώσουν»

πανδημία εκτός από τον χώρο της υγείας άγγιξε έως το ...κόκκαλο και το επιχειρείν. Τα συνεχή μέτρα, τα lockdowns που επιβλήθηκαν, τα νέα δεδομένα των αγορών και φυσικά η αναστολή λειτουργίας μεγάλου μέρους των επιχειρήσεων έφεραν αλυσιδωτά προβλήματα στην τοπική οικονομία. Η ανάγκη αλλαγής του τοπίου είναι υπαρκτή με τον πρόεδρο του Επιμελητηρίου Μαγνησίας κ. Αριστοτέλη Μπασδάνη να επισημαίνει την αναγκαιότητα εισόδου της επιχειρηματικότητας σε μια άλλη εποχή, αυτή της τεχνολογίας παράλληλα όμως με ισχυρή στήριξη των επιχειρήσεων από το κράτος. Φυσικά, το θέμα των επενδύσεων και της ενδυνάμωσης της τοπικής οικονομίας μέσα από έργα πνοής και προστιθέμενης αξίας πρέπει να μπει δυναμικά στο προσκήνιο.

• κ. Μπασδάνη, ποια είναι η εικόνα που έχετε για το χώρο των επαγγελματιών με την έλευση της πρωτόγνωρης σε όλους μας πανδημίας; Δυστυχώς η πανδημία έχει κατορθώσει να πλήξει το σύνολο των επιχειρήσεων ανεξαρτήτως κλάδου. Οι επαγγελματίες καλούνται ύστερα από έναν δεκαετή αγώνα καθημερινής επιβίωσης, κατά τη διάρκεια της οικονομικής ύφεσης, να ξεπεράσουν τα όρια τους και να διατηρήσουν τις επιχειρήσεις τους «ζωντανές» και κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Από εκεί που ήταν αντιμέτωποι με την υπέρμετρη φορολογία και το υψηλό, για τα ευρωπαϊκά επίπεδα, κόστος λειτουργίας, ξαφνικά βρέθηκαν αντιμέτωποι με ακόμη πιο ζωτικά για την βιωσιμότητά τους προβλήματα, όπως η σημαντική πτώση του τζίρου τους, η αδυναμία κάλυψης ρυθμισμένων και μακροπρόθεσμων υποχρεώσεων προς τρίτους αλλά και το δημόσιο, η αδυναμία δανεισμού από τα Τραπεζικά ιδρύματα, η αδυναμία διατήρησης του προσωπικού τους, η ανάγκη αναπροσαρμογής του τρόπου λειτουργίας τους χωρίς μάλιστα την ύπαρξη του αντίστοιχου κεφαλαίου, η ακύρωση σημαντικών παραγγελιών από χώρες του εξωτερικού κ.α.. Στο παραπάνω πλαίσιο, εάν προσθέσετε και την αναστολή λειτουργίας τους κατά το πρώτο και δεύτερο lockdown, μπορούμε να κατανοήσουμε ότι καμία επιχειρηματική προσπάθεια δεν θα μπορούσε να καταστεί βιώσιμη, χωρίς την ύπαρξη ουσιαστικών μέτρων για την στήριξη τους. Τα έως σήμερα μέτρα

Τα έως σήμερα μέτρα στήριξης σε καμία περίπτωση δεν κάλυψαν τις ανάγκες των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων

στήριξης, μπορεί από τη μία να έδωσαν μία προσωρινή ανακούφιση σε κάποιες επιχειρήσεις, όμως σε καμία περίπτωση δεν κάλυψαν τις ανάγκες των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων που εάν δεν γίνουν άμεσα αποδέκτες οικονομικών μέτρων στήριξης σε καμία περίπτωση δεν θα κατορθώσουν να επιβιώσουν. Μάλιστα οι επιπτώσεις από την ύπαρξη «λουκετών» αναμένεται να είναι ακόμη πιο έντονες στην τοπική επιχειρηματικότητα και οικονομία, όπου στην πλειοψηφία τους οι επιχειρήσεις είναι πολύ μικρές και μικρές.

• ποια μέτρα πιστεύετε πως πρέπει να παρθούν ώστε να γίνει η επανεκκίνηση της οικονομίας στη Μαγνησία; Η επόμενη μέρα για την επιχειρηματικότητα, παρότι εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εξέλιξη της παγκόσμιας οικονομίας και της πανδημίας, δεν θα

πρέπει σε καμία περίπτωση να μας βρει απροετοίμαστους. Πέρα των μέτρων που θα εφαρμοστούν σε εθνικό επίπεδο, σε τοπικό επίπεδο θα πρέπει όλοι μαζί οι επιχειρηματίες, οι φορείς και η ακαδημαϊκή κοινότητα, να βρούμε άμεσα τρόπους στήριξης της τοπικής επιχειρηματικότητας με την ενδυνάμωση της συνεργασίας και την ιεράρχηση των προτεραιοτήτων. Παράλληλα με την υιοθέτηση και εφαρμογή τοπικών μέτρων στήριξης των επιχειρήσεων, οφείλουμε να συμβάλλουμε στη δημιουργία καινοτόμων και ανταγωνιστικών επιχειρήσεων με κύριο προσανατολισμό την εξωστρέφεια. Η Διοίκηση του Επιμελητηρίου μας, ως κύριου φορέα εκπροσώπησης των επαγγελματιών, είναι έτοιμη να προχωρήσει δυναμικά στην στήριξη σημαντικών δράσεων για την στήριξη της τοπικής επιχειρηματικής κοινότητας. Ενδεικτικά αναφέρω κάποιες από αυτές, όπως η σύσταση χρηματοπιστωτικού ιδρύματος που θα παρέχει μικροχρηματοδοτήσεις έως 25.000 ευρώ, η παροχή προγράμματος πρωτοβάθμιας υγείας προς τα μέλη μας, η προσπάθεια σύστασης ενεργειακής κοινότητας, η υλοποίηση εξειδικευμένων σεμιναρίων και η σύσταση φορέα προβολής και ανάπτυξης του τουρισμού. Βέβαια, όλα τα παραπάνω μέτρα δεν θα έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα εάν η κυβέρνηση σε κεντρικό επίπεδο δεν προχωρήσει στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις για τη διαμόρφωση ενός υγιούς και φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος.

OIKONOMIA 65 • ποιες θα πρέπει να είναι οι επενδυτικές προτεραιότητες στη Μαγνησία, ώστε να δοθεί ώθηση στην οικονομία το 2021; Σαφέστατα παρά την ύπαρξη της πανδημίας, οι επενδυτικές προτεραιότητες για την Μαγνησία παραμένουν σταθερές και επικεντρώνονται σε τέσσερις άξονες: • Στη βελτίωση των υποδομών (αναβάθμιση λιμανιού, αξιοποίηση αεροδρομίου Νεάς Αγχιάλου, ολοκλήρωση περιφερειακού, κλπ.) • Στην αξιοποίηση της προστιθέμενης αξίας των προϊόντων του πρωτογενή τομέα αλλά και της τεχνογνωσίας που υπάρχει στην περιοχή στον τομέα της μεταποίησης • Στην βελτίωση του τουριστικού προϊόντος και στην προσέλκυση νέων επενδύσεων και νέων επισκεπτών • Στην υλοποίηση αναπτυξιακών παρεμβάσεων στον τομέα του πολιτισμού (θεματικό πάρκο Αργούς) Βέβαια, όπως ανέδειξε και η πανδημία, σημαντική προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί και στην υλοποίηση σημαντικών επενδύσεων και στον κλάδο υγείας και πρόνοιας, όπου αποτελεί έναν από τους βασικότερους κλάδους για την εξασφάλιση ενός ικανοποιητικού επιπέδου διαβίωσης, αλλά και μίας από τις σημαντικότερες παραμέτρους προσέλκυσης και φιλοξενίας επισκεπτών. • η υγειονομική κρίση ανέδειξε και άλλα ζητήματα, όπως τη χρήση της τεχνολογίας. πόσο νομίζετε ότι μπορεί να αλλάξει το επιχειρηματικό γίγνεσθαι με τα νέα τεχνολογικά δεδομένα και είναι έτοιμοι οι τοπικοί επαγγελματίες να τα δεχτούν; Η ύπαρξη των δύο lockdown, αλλά και γενικότερα ο τρόπος λειτουργίας των επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ανέδειξε περίτρανα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές επιχειρήσεις και ιδιαίτερα οι μικρές και πολύ μικρές ως προς τη στρατηγική ψηφιοποίησης τους στις νέες συνθήκες ανταγωνιστικότητας. Είναι ξεκάθαρο ότι η πλειονότητα των πολύ μικρών επιχειρήσεων είναι πίσω σε θέματα στρατηγικής, υποδομών και τεχνογνωσίας ως προς το κομμάτι της ψηφιακής τους ταυτότητας. Στο νέο επιχειρηματικό περιβάλλον, όπου οι όροι τηλεδιασκέψεων, τηλεργασίας, τηλεκπαίδευσης, ηλεκτρονικών πωλήσεων, ηλεκτρονικής τιμολόγησης και ψηφιακών στρατηγικών προώθησης, κρίνονται παραπάνω από επιβεβλημένοι, οι επιχειρηματίες δεν μπορούν να μείνουν αμέτοχοι. Όσες επιχειρήσεις αρνηθούν να ακολουθήσουν το τρένο της ψηφιακής εποχής είναι παραπάνω από βέβαιο ότι δεν θα μπορέσουν να επιβιώσουν. Βέβαια, σε αυτή τους την προσπάθεια θα πρέπει να έχουν ως αρωγό την ελληνική κυβέρνηση, τις Περιφέρειες, και τους τοπικούς φορείς, οι οποίοι οφείλουν μέσω μίας ολοκληρωμένης στρατηγικής στήριξης της ψηφιοποίησης των επιχειρήσεων, να τους παρέχουν κάθε πρόσφορο μέσο (χρηματοδότηση, κατάρτιση, συμβουλευτική κ.λπ.) για την ψηφιακή τους αναβάθμιση. • Είδαμε τα προηγούμενα χρόνια στη Μαγνησία να ανοίγουν επιχειρήσεις κυρίως εστίασης καφέ, φαγητού και delivery- οι οποίες όμως δεν ευδοκίμησαν και σύντομα έκλεισαν. σε ποιους τομείς της επιχειρηματικότητας θα πρέπει να στραφούν οι νέοι επαγγελματίες; Δυστυχώς, ακόμη και σήμερα ο κλάδος της εστίασης, αποτελεί σημαντικό πόλο έλξης για τους νέους επιχειρηματίες. Παρότι, δεν συμμερίζομαι την άποψη, ότι η εστίαση δεν έχει καμία προστιθέμενη αξία για την ελληνική οικονομία, καθότι αποτελεί

Μέσα από την πανδημία, δημιουργείται ένα νέο επιχειρηματικό περιβάλλον όπου οι υγιείς αλλά και καινοτόμες επιχειρήσεις αναμένεται να βγουν ενισχυμένες από την κρίση

αναπόσπαστο και συμπληρωματικό κομμάτι του τουρισμού, εντούτοις εάν δούμε τα στατιστικά, το επιχειρηματικό ρίσκο που αναλαμβάνουν οι νέοι είναι πολλαπλάσιο σε σχέση με άλλους κλάδους, όπως η πρωτογενής παραγωγή ή η παροχή υπηρεσιών. Εξαιτίας των γρήγορων ρυθμών, πανάκια για καινοτόμους κλάδους με σίγουρη κερδοφορία, δυστυχώς δεν υπάρχουν, οπότε οι νέοι οφείλουν αναλόγως των προσόντων που διαθέτουν να αναζητήσουν κάποια καινοτόμα ή σε έλλειψη δραστηριότητα που θα μπορούσε να τους καταστήσει ανταγωνιστικούς. Επιπρόσθετα, ως υπερασπιστής της ιδέας της επιχειρηματικής διαδοχής, θα ήθελα να τους επισημάνω ότι από το να υλοποιήσουν κάποια καινούργια προσπάθεια σε κλάδους με ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά ρίσκου, θα μπορούσαν να αναζητήσουν και τη συνέχιση κάποιας υφιστάμενης επιχείρησης όπου θα μπορέσουν να εκσυγχρονίσουν έχοντας την αναγκαία στήριξη σε επίπεδο εμπειρίας και όχι μόνο. • η πανδημία μπορεί να λειτουργήσει σαν μάθημα για το μέλλον; πρέπει να ενισχύσουμε άλλες πτυχές της οικονομίας; Όπως και κάθε ύφεση, έτσι και η πανδημία, δημιουργεί τέτοιες συνθήκες και ευκαιρίες για την επιχειρηματικότητα που μπορεί μακροπρόσθεσμα να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και της οικονομίας. Μέσα από την πανδημία, δημιουργείται ένα νέο επιχειρηματικό περιβάλλον όπου οι υγιείς αλλά και καινοτόμες επιχειρήσεις

αναμένεται να βγούνε ενισχυμένες από την κρίση. Παράλληλα, δημιουργούνται νέες δραστηριότητες και ενισχύονται ειδικότητες που μπορεί μέσα στο «παλαιό» οικονομικό μοντέλο να μην έχριζαν την προσοχής που θα έπρεπε και που μέσα στο νέο περιβάλλον μετατρέπονται σε βασικούς πυλώνες ανάπτυξης. Νέα μοντέλα ανάπτυξης, νέες στρατηγικές και ενίσχυση της τεχνολογικής ικανότητας των επιχειρήσεων, φαίνεται να δίνουν ένα προσωρινό πλεονέκτημα στις επιχειρήσεις που μπορεί να αποτελέσει κλειδί για την μακροπρόθεσμη ανάπτυξή τους. Το κρίσιμο στοιχείο για κάθε επιχείρηση είναι ν' αναζητήσει και να εφαρμόσει τα στοιχεία εκείνα που θα μπορούσαν να του προσδώσουν κάποιο συγκριτικό πλεονέκτημα ακόμη και στην περίοδο της πανδημίας. Εάν κατορθώσουν να «επιβιώσουν» μέσα σε αυτήν την δύσκολη περίοδο, είναι σίγουρο ότι θα διαθέτουν τις ικανότητες και την τεχνογνωσία να λειτουργήσουν επιτυχημένα σε συνθήκες κανονικότητας της ελληνικής οικονομίας. • τέλος, πως αισθάνεστε ότι θα εξελιχθεί η τοπική οικονομία το 2021 με την έλευση και του εμβολίου, που θα αναχαιτίσει σε ένα μεγάλο βαθμό την υγειονομική κρίση; Παρότι, ως άνθρωπος θέλω να βλέπω πάντα τα πράγματα με αισιοδοξία, εντούτοις εξαιτίας του μεγέθους και των ιδιαιτεροτήτων των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν σήμερα οι επιχειρήσεις, αλλά και της ανυπαρξίας έως τώρα ουσιαστικών μέτρων στήριξης των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων, θεωρώ ότι ακόμη και μετά την έλευση του εμβολίου και την αναχαίτιση της υγειονομικής κρίσης, η κατάσταση για τις επιχειρήσεις θα παραμείνει ιδιαίτερα κρίσιμη. Εάν δεν υπάρξουν νέα μέτρα για την διευθέτηση των συσσωρευμένων οφειλών που προήλθαν από την ύφεση, αλλά και από την πανδημία με αποφάσεις για πραγματικό και γενναίο «κούρεμα» τους, πολύ φοβάμαι ότι πολλοί επιχειρηματίες δεν θα κατορθώσουν μακροπρόθεσμα να επιβιώσουν και σε ακόμη χειρότερες περιπτώσεις, δεν θα μπορούν ούτε να κλείσουν τις επιχειρήσεις τους. Μάλιστα οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις θα είναι ακόμη μεγαλύτερες, εάν οι πολίτες δεν διαμορφώσουμε μια ισχυρή καταναλωτική συνείδηση για την στήριξη των τοπικών επιχειρήσεων που αγωνίζονται σε αυτές, είτε ως επιχειρηματίες, είτε ως εργαζόμενοι.

Εάν δεν υπάρξουν νέα μέτρα για την διευθέτηση των συσσωρευμένων οφειλών που προήλθαν από την ύφεση, πολλοί επιχειρηματίες δεν θα κατορθώσουν μακροπρόθεσμα να επιβιώσουν

66 OIKONOMIA

Έλλη Σαμουηλίδη

«Η κανονικότητα στην αγορά δεν θα έχει επανέλθει στα φυσιολογικά της δεδομένα πριν το φθινόπωρο του 2021»

ο λιανεμπόριο και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής και τοπικής οικονομίας. Χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις έζησαν πρωτόγνωρες στιγμές με την πανδημία του κορωνοϊού και τις αποφάσεις της κυβέρνησης να δείχνουν δύο lockdowns. Καταστήματα κλειστά, χωρίς τζίρους, επιχειρηματίες χρεωμένοι και εργαζόμενοι στην αμφιβολία. Η Β’ Αντιπρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Βόλου κ. Έλλη Σαμουηλίδη μιλά για την εμπορική αγορά της πόλης, τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν και φυσικά όσα θα έρθουν, ενώ προβλέπει ότι η κανονικότητα δεν θα επιστρέψει πριν το φθινόπωρο του 2021.

 κ. σαμουηλίδη, πως θα χαρακτηρίζατε τη χρονιά που πέρασε; Ζήσαμε παγκοσμίως μια πρωτόγνωρη εμπειρία, πως επηρεάστηκε η αγορά του Βόλου; Η χρονιά που πέρασε ήταν μια πραγματικά δύσκολη χρονιά για όλους τόσο σε επαγγελματικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο (κ αναφέρω το προσωπικό επίπεδο γιατί αυτό αφορά εμμέσως και τις καταναλωτικές συνήθειες που κόσμου). Οι επαγγελματίες του Βόλου και Ν. Ιωνίας κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν δυο «κλεισίματα αγοράς» ένα την άνοιξη και ένα πριν τα Χριστούγεννα, με συνέπεια να χαθούν δύο πραγματικά μεγάλες περίοδοι κατά τις οποίες οι τζίροι στα καταστήματα να είναι αρκετά σημαντικοί. Τονίζω πως για πολλά καταστήματα ο Χριστουγεννιάτικος τζίρος αποτελεί το 30% του ετήσιου. Η αγορά του Βόλου, μέχρι τις 7 Ιανουαρίου, θα λειτουργεί με το σύστημα «click away” που όμως δυστυχώς αποκλείει μια μεγάλη κατηγορία καταναλωτών (άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας) που δεν χρησιμοποιούν την σύγχρονη τεχνολογία για τις αγορές τους. Σε αυτό έρχεται να προστεθεί και μια επιπλέον δυσκολία αφού μια αρκετά μεγάλη κατηγορία προϊόντων είναι σχεδόν αδύνατο να αγοραστεί χωρίς να γίνει δοκιμή στο κατάστημα (παπούτσια, εσώρουχα κλπ) Τα

καταστήματα που πωλούν κατεξοχήν εποχικά είδη (λαμπάδες, γούρια, χριστουγεννιάτικα στολίδια) έχουν υποστεί μια τεράστια, σχεδόν ανυπολόγιστη, ζημιά αφού το εμπορεύματα τους έμειναν στα ράφια και κατέληξαν σε αποθήκες χωρίς να υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να μπορούν να διατεθούν σε πώληση στο μέλλον (πολλά από αυτά ακολουθούν τους κανόνες της μόδας).  αυτή η υγειονομική κρίση ανέδειξε τη σημασία της τεχνολογίας σε όλους τους τομείς της ζωής, ποια είναι τα συμπεράσματά σας σχετικά με το ηλεκτρονικό εμπόριο σε τοπικό επίπεδο και πιστεύετε πως διαφαίνονται αλλαγές στον τρόπο κατανάλωσης; Το ηλεκτρονικό εμπόριο απασχολεί εδώ και χρόνια τον εμπορικό κόσμο, αφού από καιρό είχε διαφανεί η τάση για ηλεκτρονικές αγορές. Η δημιουργία ενός ηλεκτρονικού καταστήματος είναι μια αρκετά ακριβή επένδυση για ένα μικρό κατάστημα και απαιτεί και ειδικές γνώσεις και αυτός είναι ο λόγος που δεν διαθέτουν όλα τα φυσικά καταστήματα αντίστοιχα ηλεκτρονικά. Στο κόστος πρέπει να συμπεριληφθεί και το μεγάλο κόστος διαφήμισης.

OIKONOMIA 67 Παρόλα αυτά, υπήρχαν καταστήματα που είχαν επενδύσει σε αυτή την νέα τεχνολογία και αυτοί ήταν οι μόνοι που κατάφεραν να διατηρήσουν ένα κομμάτι από την καταναλωτική πίτα το τελευταίο διάστημα. Οι περισσότεροι επαγγελματίες της πόλης καλούνται σήμερα να δημιουργήσουν ένα ηλεκτρονικό κατάστημα παράλληλα με το φυσικό κατάστημα που διαθέτουν. Η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι ένα ηλεκτρονικό κατάστημα δεν θα μπορέσει ποτέ να αντικαταστήσει το φυσικό, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι απαραίτητο. Αυτή τη στιγμή δεν είμαστε σε θέση να πούμε με βεβαιότητα ποιο κομμάτι της αγοράς θα γίνεται μέσω ηλεκτρονικών πωλήσεων και ποιο μέσω των φυσικών καταστημάτων, αφού η περίοδος είναι μεταβατική και μόνο μετά το σημείο που θα επανέλθει η αγορά σε μια κανονικότητα θα μπορούμε να έχουμε μια πραγματική εικόνα.  πως πιστεύετε ότι θα κυλήσει το 2021 στην εμπορική αγορά του Βόλου; θα υπάρχει συρρίκνωση ή σταθερότητα; Σύμφωνα με μια έρευνα του Επιμελητηρίου Αθηνών, τα λουκέτα από το πρώτο lockdown ανέρχονται σε 15.000 σε πανελλήνιο επίπεδο κάτι που είναι αρκετά ανησυχητικό για την αγορά εν γένει. Τα αποτελέσματα από το 2ο θα φανούν σε λίγο καιρό αν και οι προβλέψεις είναι αρκετά δυσοίωνες. Εκτιμήσεις που γίνονται αναφέρουν ότι 150.000 επιχειρήσεις μπορεί να μην λειτουργήσουν ξανά ή να κλείσουν λίγους μήνες αργότερα λόγω των χρεών που θα έχουν συσσωρεύσει από την χρονιά που διανύουμε. Για την αγορά του Βόλου , που ελπίζουμε να μην ακολουθήσει τον πανελλήνιο μέσο όρο, θα έχουμε εικόνα με το άνοιγμα των καταστημάτων τον προσεχή Φεβρουάριο ή Μάρτιο όταν θα επιτραπεί η λειτουργία τους με τον τρόπο που γνωρίζουμε. Η αλήθεια είναι όμως ότι αν δεν ληφθούν γενναία μέτρα στήριξης της μικρής επιχείρησης είναι σχεδόν αδύνατο να καταφέρει να λειτουργήσει ξανά μετά από μια χρονιά με χαμένο σχεδόν το μισό τζίρο χωρίς παράλληλα να έχουν αφαιρεθεί οι υποχρεώσεις που έχει μια επιχείρηση ( δεκο, ασφαλιστικές εισφορές, προμήθεια προϊόντων κ.α) .  τι μέτρα χρειάζεται να λάβει η κυβέρνηση το 2021 για να στηρίξει μία εμπορική επιχείρηση και ποια είναι τα βάρη που θα κληθούν να σηκώσουν οι έμποροι τη νέα χρονιά; Οι έμποροι το επόμενο διάστημα καλούνται να ανταποκριθούν σε πλήθος οικονομικών απαιτήσεων που συσσωρεύτηκαν το προηγούμενο διάστημα και είναι οι οφειλές προς δεκο, ασφαλιστικά ταμεία, εφορία και φυσικά προμηθευτές μαζί με όλα όσα αφορούν και τα έξοδα διαβίωσης όλων των μηνών κατά τους οποίους κληθήκαμε να ζήσουμε χωρίς έσοδα από τα καταστήματά μας. Οι έμποροι ως ενίσχυση έλαβαν ένα ποσό 800 περίπου ευρώ κατά την πρώτη φάση κλεισίματος των καταστημάτων και τις επιστρεπτέες προκαταβολές 1,2,3 που είναι με μορφή δανείου (σημαίνει ότι πρέπει να επιστραφούν ) και την επιστρεπτέα προκαταβολή 4 που είναι επιστρεπτέα κατά το ήμισυ. Τα ποσά αυτά δυστυχώς δεν είναι αρκετά για να καλύψουν ούτε τα λειτουργικά έξοδα μιας επιχείρησης. Τα χρηματοδοτικά εργαλεία από τις τράπεζες δόθηκαν σε πολύ μεγάλες επιχειρήσεις αφήνοντας στην ουσία εκτός της μικρή επιχείρηση που δεν έχει τα εχέγγυα να λάβει ένα τέτοιο δάνειο. Το πρόγραμμα Ανάσα της Περιφέρειας Θεσσαλίας, επίσης κατευθύνθηκε προς τις πολύ μεγάλες επιχειρήσεις της περιοχής μας. Αν σε αυτή τη πραγματικά δύσκολη συγκυρία δεν στηριχτεί η μικρή

επιχείρηση πολύ φοβάμαι ότι ο κλάδος αυτός θα συρρικνωθεί σημαντικά δημιουργώντας ολέθριες συνέπειες για το εμπόριο και την κατανάλωση. Οι προτάσεις που έχουμε κάνει προς τα αρμόδια υπουργεία είναι Α. οι επιστρεπτέες προκαταβολές να γίνουν μη απαιτητές Β. να δοθούν εργαλεία για την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου Γ. να συγκεντρωθούν οι οφειλές και να δοθούν σε δόσεις με ευνοϊκούς όρους και διάφορες ακόμη προτάσεις που θα βοηθήσουν τους εμπόρους να ξεπεράσουν τις δυσκολίες που δημιουργήθηκαν λόγω της κατάστασης που βιώνουμε  τέλος, πότε πιστεύετε πως θα επανέλθει η κανονικότητα στην εμπορική αγορα του Βόλου; Η αγορά θα χρειαστεί κάποιους μήνες για να επανέλθει στην προηγούμενη κατάσταση και να μετρήσει τα αποτελέσματα των διαδοχικών κλεισιμάτων των καταστημάτων. Συνήθως η αγορά λειτουργεί με κάποια καθυστέρηση όσων αφορά τις γενικότερες καταστάσεις που επικρατούν. Αν κάνουμε μια υπόθεση ότι η αγορά θα αρχίσει να λειτουργεί με τον τρόπο που μέχρι σήμερα γνωρίζαμε στις αρχές του έτους δεν θα έχει επανέλθει στα φυσιολογικά της δεδομένα πριν το επόμενο εξάμηνο δηλαδή το φθινόπωρο του 2021, ελπίζοντας με τον ίδιο αριθμό επιχειρήσεων. Ευχόμαστε σε όλο τον κόσμο υγεία, ελπίδα και καλές γιορτές.

Αν δεν ληφθούν γενναία μέτρα στήριξης της μικρής επιχείρησης είναι σχεδόν αδύνατο να καταφέρει να λειτουργήσει ξανά

68 OIKONOMIA

Το 2020 θα μείνει στην ιστορία ως η χειρότερη χρονιά για τα τουριστικά γραφεία αλλά και τα τουριστικά λεωφορεία

Θανάσης Σιμώτας «ΕIΜΑΣΤΕ EΤΟΙΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΕΚΚIΝΗΣΗ»

πανδημία του κορωνοϊού άλλαξε όλα όσα γνωρίζουμε σε όλους τους τομείς και κυρίως στον τουρισμό, που αφορά σε ένα μεγάλο μέρος ανθρώπων που εργάζονται σε αυτόν. Τα τουριστικά γραφεία και λεωφορεία παίζουν κομβικό ρόλο στο τουριστικό προϊόν της χώρας μας, αλλά και σε τοπικό επίπεδο και δυστυχώς το 2020 μέτρησαν τις πληγές τους. Ο κ. Θανάσης Σιμώτας, Γραμματέας του Σωματείου Ιδιοκτητών Τουριστικών Λεωφορείων & Γραφείων “Η Μαγνησία” κάνει την ανασκόπηση της χρονιάς, τονίζει τα προβλήματα που ανέκυψαν, δίνει όμως κι έναν αισιόδοξο τόνο πως ο κλάδος είναι έτοιμος για επανεκκίνηση το 2021 και οι άνθρωποί του πανέτοιμοι να στηρίξουν τον τουρισμό και την χώρα μας, όπως πράττουν όλα αυτά τα χρόνια δημιουργώντας αξέχαστες εμπειρίες σε Έλληνες και ξένους ταξιδιώτες.

 κ. σιμώτα, ζήσαμε όλοι μία πρωτόγνωρη χρονιά, με την πανδημία να αλλάζει άρδην την ζωή και την καθημερινότητά μας. Κάνοντας μία ανασκόπηση στο 2020, πως κύλησε το χρόνος για τους ιδιοκτήτες τουριστικών γραφείων και λεωφορείων; Το 2020 δυστυχώς θα μείνει στην ιστορία ως η χειρότερη χρονιά για τα τουριστικά γραφεία αλλά και τα τουριστικά λεωφορεία, καθώς η πανδημία του COVID-19, στην ουσία δημιούργησε τέτοιες συνθήκες που επέβαλαν ολική απαγόρευση στο «ταξιδεύειν». Από τον Μάρτιο, με το πρώτο κύμα της πανδημίας, η κυβέρνηση έκλεισε τα σύνορα, έκλεισε ξενοδοχεία, εστιατόρια, καφετέριες καθώς επίσης απαγόρευσε τις μετακινήσεις από νομό σε νομό. Το ταξίδι, η εκδρομή, οι μετακινήσεις, ουσιαστικά ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθούν. Στην συνέχεια και μετά την άρση του πρώτου lockdown, η πληρότητα για τα τουριστικά λεωφορεία περιορίστηκε στο 65%, γεγονός που ήταν αποτρεπτικό για τους τουριστικούς πράκτορες να οργανώσουν εκδρομές, το μεγαλύτερο κόστος θα έπρεπε να μετακυλήσει στο τουριστικό προϊόν και εν τέλει στον πελάτη. Βεβαίως ο κόσμος, με τον φόβο των κρουσμάτων, απέφυγε να ταξιδέψει σε μια επιβαρυμένη περίοδο (καλοκαίρι και φθινόπωρο). Φτάσαμε έτσι στον χειμώνα, με το δεύτερο κύμα της πανδημίας να είναι ακόμη χειρότερο, με περισσότερα

κρούσματα και με τον τουρισμό στην «εντατική»! Συνοψίζοντας λοιπόν την χρονιά που πέρασε, εμείς οι άνθρωποι του τουρισμού την θεωρούμε μια χαμένη χρονιά. Τα γραφεία μας δεν λειτούργησαν, εφόσον δεν είχαν αντικείμενο, και τα λεωφορεία μας παρέμειναν και παραμένουν ακόμη σε πλήρη ακινησία.  πόσο επλήγη η Μαγνησία σε τουριστικό και οικονομικό κατ’ επέκταση, επίπεδο από την πανδημία; Η Μαγνησία ήταν φυσικό να ακολουθήσει την πορεία της υπόλοιπης χώρας. Οι κρατήσεις δωματίων, ξενοδοχείων που γίνονταν μέσω των γραφείων μας ήταν ελάχιστες με την πτώση να αγγίζει το 98%. Οι προορισμοί που έσφυζαν από τουρίστες τις προηγούμενες χρονιές, το 2020 είχαν μεγάλη πτώση. Την πτώση του τζίρου τους βίωσαν τόσο οι τουριστικές επιχειρήσεις της χερσαίας Μαγνησίας όσο και αυτές της νησιωτικής. Όσοι αποφάσισαν και ταξίδευσαν μέσα στην χρονιά, προτίμησαν το δικό τους μεταφορικό μέσο υπό τον φόβο της πανδημίας, με αποτέλεσμα και πάλι οι ιδιοκτήτες των τουριστικών λεωφορείων να βλέπουν τα οχήματα τους ακινητοποιημένα. Η ζημιά που υπέστησαν οι τουριστικές επιχειρήσεις είναι τεράστια και δυστυχώς δυσβάσταχτη.

OIKONOMIA 69  αλλάζοντας σελίδα και ερχόμενοι πλέον στο 2021 ποια πιστεύετε πως θα είναι η εικόνα στον κλάδο σας; τι αναμένετε; Το 2021, τη νέα χρονιά, την περιμένουμε όλοι με προσδοκίες, όμως μένει να αποδειχθεί αν αυτές οι προσδοκίες γίνουν πραγματικότητα. Προσωπικά, πιστεύω ότι το πρώτο εξάμηνο του έτους, ακόμη και με τους εμβολιασμούς που αναμένονται, δεν θα επιφέρει κάποια δραστική αλλαγή στον κλάδο μας. Θεωρώ ότι τα οργανωμένα ταξίδια των τουριστικών γραφείων και οι μαζικές μετακινήσεις με τουριστικά λεωφορεία θα είναι από τις τελευταίες δραστηριότητες που θα επέλθει η κανονικότητα. Βέβαια περιμένω το δεύτερο εξάμηνο να ξεκινήσει μια σχετική ανάκαμψη αλλά αυτό θα εξαρτηθεί από την πορεία της πανδημίας, και την ζήτηση του κόσμου για εκδρομές. Οι ιδιοκτήτες των τουριστικών γραφείων και λεωφορείων πάντως θα είμαστε έτοιμοι για την επανεκκίνηση και για να συνεχίσουμε την μοναδική σχέση που έχουμε χτίσει τόσα χρόνια με τους πελάτες μας.  πιστεύετε πως με αφορμή την πανδημία θα αλλάξει ο τρόπος διακοπών, οι επιλογές των τόπων ή τα μέσα; Σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα φαίνεται ότι το διαδίκτυο θα έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στο τομέα των κρατήσεων δωματίων, εισιτηρίων κλπ., τουλάχιστον μέχρι να αποκτηθεί ξανά η εκ του σύνεγγυς εμπιστοσύνη. Επίσης σε πρώτη φάση οι απομακρυσμένοι και ήσυχοι προορισμοί θεωρώ ότι θα έχουν μια αυξημένη ζήτηση και τα μικρά οικογενειακά καταλύματα θα τύχουν μεγαλύτερης αποδοχής. Τώρα όσον αφορά τα μέσα, όπως προείπα οι μετακινήσεις με τα τουριστικά λεωφορεία θεωρώ πως θα αργήσουν να επανέλθουν στην προ πανδημίας κατάσταση. Εμείς ως ιδιοκτήτες τουριστικών λεωφορείων κατά την διάρκεια της πανδημίας τηρήσαμε όλους τους κανόνες ασφαλείας και υγιεινής που έπρεπε για να ξεπεράσουμε αυτή την κατάσταση. Το ίδιο θα πράξουμε, υπεύθυνα, απέναντι στους πελάτες μας και την επόμενη μέρα.  τι πρέπει να γίνει έτσι ώστε να ενισχυθεί ο κλάδος και ο τουρισμός να επανέλθει στα επίπεδα προ πανδημίας; Το Σωματείο μας, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή διεκδικήσεων από την κυβέρνηση, μέτρων που θα ελαφρύνουν τους συναδέλφους και θα μπορέσουν να στηρίξουν τις επιχειρήσεις μας, για να βρισκόμαστε όλοι εκεί την επόμενη μέρα. Ζητήσαμε από την αρχή της πανδημίας μέτρα οικονομικής στήριξης του κλάδου, που είναι και τα πιο βασικά για να επιβιώσει μια επιχείρηση. Μπορώ ενδεικτικά να σας αναφέρω την μείωση του Φ.Π.Α. στις οδικές μεταφορές, την μη επιστρεπτέα επιδότηση/αποζημίωση των επιχειρήσεων και των τουριστικών λεωφορείων, την πλήρη απαλλαγή των

τουριστικών επιχειρήσεων από φορολογικές και ασφαλιστικές υποχρεώσεις, την απαλλαγή των τουριστικών λεωφορείων από τα τέλη κυκλοφορίας. Από τον Μάρτιο του 2020 μια επιχείρηση που δεν εισπράττει, είναι αδύνατον να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις της και κατ’ επέκταση να επιβιώσει και να επανέλθει στην κανονικότητα. Σαν κλάδος όλα τα προηγούμενα χρόνια δεν ζητήσαμε την παραμικρή στήριξη από την κυβέρνηση. Σήμερα όμως πρέπει η κυβέρνηση να σταθεί για πρώτη φορά δίπλα μας. Οι επιπτώσεις δυστυχώς είναι δραματικές για μια επιχείρηση, και φυσικά πίσω από τους αριθμούς ας μην ξεχνάμε ότι βρίσκονται οικογένειες, βρίσκονται άνθρωποι.  πιστεύετε πως η Μαγνησία μπορεί να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στο κομμάτι του τουρισμού τη νέα χρονιά; Το Πήλιο, τα νησιά μας και ολόκληρη η Μαγνησία είναι από τους προορισμούς που μπορούν να κερδίσουν το στοίχημα της επόμενης μέρας. Όλοι οι φορείς που εμπλέκονται πρέπει να προωθήσουν τον τόπο μας με τρόπο που θα καταδεικνύει, εκτός από το φυσικό κάλλος, και όλα αυτά τα στοιχεία που θα κάνουν έναν ταξιδιώτη να τον προτιμήσει. Τα εξαιρετικά καταλύματα, θερινά και χειμερινά, η μοναδική γαστρονομική εμπειρία που προσφέρει η περιοχή, η διασκέδαση, η επαφή του ταξιδιώτη με την φύση, οι δραστηριότητες βουνού, τα θαλάσσια σπορ, το χιονοδρομικό κέντρο, το αεροδρόμιο, το μοναδικό μουσείο του Ρήγα όπου βρίσκεται και η αυθεντική Χάρτα, το αρχαιολογικό μουσείο Βόλου και οι λοιποί αρχαιολογικοί χώροι, το επίσης μοναδικό υποθαλάσσιο μουσείο της Αλοννήσου, το περίφημο τρενάκι του Πηλίου κ.α., είναι όλα αυτά που κάνουν τον τόπο μας έναν ολοκληρωμένο τουριστικό προορισμό για κάθε γούστο και κάθε βαλάντιο. Σε εμάς μένει να διαχειριστούμε σωστά αυτόν τον πλούτο και να τον αναδείξουμε σε τοπικό, πανελλήνιο, πανευρωπαϊκό και γιατί όχι και σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οι επιπτώσεις είναι δραματικές και πίσω από τους αριθμούς ας μην ξεχνάμε ότι βρίσκονται βρίσκονται άνθρωποι

70 OIKONOMIA *Η Ιωάννα Δρέττα είναι CEO της Marketing Greece της μηκερδοσκοπικής εταιρείας του ΣΕΤΕ για την προβολή της Ελλάδας

Ιωάννα Δρέττα «Ανάγκη για διαμόρφωση νέου τουριστικού προϊόντος»

πό το 2013 έως το 2019 ο τουρισμός στην Ελλάδα διένυσε τη χρυσή περίοδό του, στήριξε την οικονομία και την κοινωνία στα δύσκολα χρόνια της οικονομικής κρίσης και εμείς, ως τουριστικός τομέας, προσπαθούσαμε να αναλύσουμε και να προβλέψουμε τους παράγοντες που θα μπορούσαν να διακόψουν την ανοδική πορεία του, πέρα από ένα ή δύο χρόνια αναμενόμενης διόρθωσης. Η απάντηση ήρθε αιφνιδιαστικά. Μία πανδημία. Το 2020 αποτελεί μία χρονιά-σταθμό για τον ελληνικό αλλά και τον παγκόσμιο τουρισμό. Οι κραδασμοί δοκίμασαν τις αντοχές όλων των κρίκων του τουριστικού προϊόντος, αλλά -κατά περίπτωση- και των τοπικών κοινωνιών. Επιχειρηματίες, κράτος και τοπικές κοινωνίες διαχειρίστηκαν την ακραία κρίση με περισσότερο και λιγότερο επιτυχημένους τρόπους. Σήμερα, καθώς έχει κλείσει η ιδιότυπη αυτή τουριστική περίοδος, μετρώντας τις πληγές, ας αναρωτηθούμε για όσα μπορούμε να κάνουμε για να επανέλθουμε, αλλά και εκείνα που μπορούν να διορθώσουν τα κακώς κείμενα. Το «κάθε κρίση είναι και ευκαιρία» μπορεί να ακούγεται γραφικό και ίσως άδικο σε όσους έχουν υποστεί τις συνέπειές της, αποτελεί όμως τη σκληρή πραγματικότητα και έναν δρόμο που οφείλουμε να ακολουθήσουμε. Άλλωστε, η αισιοδοξία είναι καθήκον. Πού βρισκόμασταν στις αρχές του 2020 Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Το 2020 μπήκε θεαματικά για τον ελληνικό τουρισμό, με τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο να καταγράφουν άνοδο σε αφίξεις και έσοδα άνω

του 20% σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του 2019 (Τράπεζα της Ελλάδας), σε συνέχεια 7 συνεχών ανοδικών ετών, με τις τουριστικές αφίξεις να φτάνουν τα 31,3 εκατ. (χωρίς την κρουαζιέρα). Η παρατηρούμενη σταδιακή μείωση (από το 2013 έως το 2019) στην κατά κεφαλήν δαπάνη δεν οφείλεται, βεβαίως, στο μύθο ότι «ο τουρισμός μας είναι κακός και χειροτερεύει», αλλά συνδέεται κυρίως με τη μείωση της διάρκειας παραμονής και δευτερευόντως με την αλλαγή του μίγματος αγορών του εισερχόμενου τουρισμού, λόγω της αύξησης αφίξεων αγορών από τα Βαλκάνια. Εξάλλου, η συσχέτιση της μέσης κατά κεφαλήν δαπάνης της Ελλάδας με άλλες ανταγωνίστριες χώρες (π.χ. Ισπανία) δεν είναι πάντα εφικτή, λόγω του διαφορετικού υπολογισμού τους. Στις τουριστικές αφίξεις κυριαρχούν οι αεροπορικές, με τις μεγαλύτερες ροές να σημειώνονται στα αεροδρόμια της Αθήνας, του Ηρακλείου, της Ρόδου, της Θεσσαλονίκης και της Κέρκυρας. Από τα 24 εκατ. επιβάτες των αεροδρομίων το 2019, οι μισοί προέρχονται από 5 αγορές: τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιταλία, τη Γαλλία και την, ενώ οι 5 σημαντικότερες αγορές σε έσοδα είναι η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ, η Γαλλία και η Ιταλία. Σημειώνουμε εδώ πως 4 από τις 5 βασικότερες αγορές μας επλήγησαν βαριά από την πανδημία. Εξάλλου, ο οδικός τουρισμός αντιστοιχεί στο 30% του συνόλου των αφίξεων (περίπου 10% των εσόδων) και τροφοδοτεί κυρίως τη Βόρεια Ελλάδα. Ο εσωτερικός τουρισμός, μετά από μία σημαντική καμπή την τελευταία δεκαετία, το 2018 έδειξε να παρουσιάζει σημάδια ανάκαμψης, αντιστοιχώντας στο 10% των εσόδων από τον εισερχόμενο

τουρισμό -αν και αυτά τα μεγέθη δεν είναι ευθέως συγκρίσιμα. Το 87% των συνολικών ταξιδιωτικών εισπράξεων κατανέμονται σε 5 περιφέρειες: το Νότιο Αιγαίο (αθροιστικά: Κυκλάδες και Δωδεκάνησα), την Κρήτη, την Αττική, την Κεντρική Μακεδονία και τα Ιόνια Νησιά. Διαχρονικά το μεγαλύτερο ποσοστό των τουριστικών αφίξεων και εσόδων σημειώνεται τη θερινή περίοδο (85% των εισπράξεων στο δεύτερο και τρίτο τρίμηνο του 2019), επιβεβαιώνοντας ότι το κύριο κίνητρο για διακοπές στην Ελλάδα είναι το προϊόν «Ήλιος και Θάλασσα». η πανδημία και οι επιπτώσεις της Από το τέλος του 2019 παρακολουθούσαμε, καταρχήν, στενά την πορεία της πανδημίας του νέου κορωνοϊού, εκτιμώντας αρχικά πως θα είχαμε μία εξέλιξη παρόμοια με των προηγούμενων 5 επιδημιών/πανδημιών των τελευταίων 20 χρόνων, που είχαν γεωγραφικά εντοπισμένες επιπτώσεις, ανασχέθηκαν σχετικά εύκολα ή ατόνησαν. Η έκρηξη των κρουσμάτων στην Ιταλία το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Φεβρουαρίου, που μαρτυρούσε πως πλησίαζε η στιγμή που και στην Ελλάδα θα είχαμε κρούσματα, μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε πως αυτή η επιδημία (δεν είχε χαρακτηριστεί ακόμη πανδημία) θα ήταν διαφορετική. Το ίδιο αντιλήφθηκαν και οι ταξιδιώτες, που αντέδρασαν άμεσα, ξεκινώντας τις ακυρώσεις των κρατήσεών τους. Ο τουριστικός τομέας αντέδρασε άμεσα, τροποποιώντας τις ακυρωτικές πολιτικές, προσπαθώντας να συγκρατήσει τις κρατήσεις στα συστήματα, αλλά αυτό που συνέβαινε απεδείχθη πολύ μεγαλύτερο. H κρίση βάθυνε και μας έδειξε τι θα ακολουθούσε

OIKONOMIA 71

όταν στις 12 Μαρτίου ο Αμερικανός πρόεδρος ανακοίνωσε πως οι ΗΠΑ αναστέλλουν όλα τα ταξίδια από τις χώρες της Ευρώπης (πλην Ηνωμένου Βασιλείου) προς την αμερικανική επικράτεια. Σταδιακά, με μία σειρά κυβερνητικών αποφάσεων υγειονομικού ενδιαφέροντος που απαγόρευσαν την λειτουργία καταλυμάτων, καθώς και αποφάσεις που αφορούσαν στην αναστολή φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων, αναστολή των συμβάσεων των εργαζομένων και αντιμετώπιση θεμάτων άμεσης ρευστότητας, ο τουριστικός τομέας μπήκε σε «hibernate». Το σταδιακό άνοιγμα της χώρας, από τις 15 Ιουνίου για Αθήνα και Θεσσαλονίκη και 1η Ιουλίου για την υπόλοιπη Ελλάδα, με την αναπνοή κομμένη τόσο για λόγους υγειονομικής διαχείρισης, όσο και οικονομικούς, υποστηρίχθηκε από την επέκταση της δυνατότητας αναστολής των συμβάσεων εργασίας, την εισαγωγή του προγράμματος «συν-εργασία», τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων με εγγυήσεις του δημοσίου, καθώς και τον μηδενισμό της προκαταβολής φόρου επιχειρήσεων. Τα υγειονομικά πρωτόκολλα που εκδόθηκαν στόχευαν τόσο στην προστασία της υγείας των εμπλεκομένων, όσο και στην εμπέδωση αίσθησης ασφάλειας που όλοι (επιχειρηματίες, εργαζόμενοι, ταξιδιώτες, τοπικές κοινωνίες) χρειάζονταν. Ήταν αρκετά τα μέτρα; Ήταν σωστά τα μέτρα; Σε γενικές γραμμές, τα οικονομικά και εργασιακά μέτρα ήταν και σωστά και -κυρίως- έγκαιρα, ποτέ όμως δεν θα μπορούσαν να είναι αρκετά για έναν τομέα με τόσο μεγάλο εύρος δραστηριότητας και τόσο μεγάλες διαφοροποιήσεις μεταξύ των δραστηριοτήτων και των ζητούμενων για την κάθε μία, και ο οποίος υφίσταται τόσο μεγάλη απώλεια εσόδων, αγγίζοντας σε μερικές περιπτώσεις το 100%. Η σεζόν προχώρησε με διαφοροποιήσεις ανά την Ελλάδα, με μια γενική μείωση εσόδων 80% και γενικά καλή υγειονομική επίδοση του εισερχόμενου τουρισμού. τα θετικά σημεία που αναδείχθηκαν και ο επόμενος στόχος Πέρα από αυτά τα πολύ δύσκολα, αρνητικά φαινόμενα, αυτό το χρονικό διάστημα συνέβησαν ή αναδείχθηκαν και κάποια θετικά: Πρώτον και σπουδαιότερο, ενισχύθηκε το brand της χώρας από την καλή διαχείριση του πρώτου κύματος της πανδημίας. Η θετική δημοσιότητα που έλαβε η χώρα δημιούργησε ένα νέο άυλο κεφάλαιο, που θα ωφελήσει τουρισμό, επενδύσεις και

διεθνείς σχέσεις στο μέλλον. Σε συνέχεια αυτής της επίδοσης, η χώρα επέλεξε να επικοινωνήσει με ένα διαφημιστικό σποτ που έχτιζε πάνω σε αυτή την επιτυχία και θα έδειχνε την απαραίτητη ενσυναίσθηση και τον σεβασμό στους 450.000 νεκρούς παγκοσμίως όταν βγήκε στον αέρα (σήμερα είναι πάνω από 1,2 εκατ.). Εκ των υστέρων η στρατηγική επιβεβαιώθηκε, όχι μόνο γιατί η εξέλιξη των πραγμάτων ήταν εκείνη που είχε υποτεθεί στον σχεδιασμό (αγορές να ανοίγουν και να κλείνουν, υγειονομικά μέτρα να αναθεωρούνται στη χώρα προς το αυστηρότερο και οι αφίξεις να επιβεβαιώνονται στο 20% του 2019, που ήταν η πρόβλεψη), αλλά και γιατί και άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Καναδά που είναι μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων στην επικοινωνία του τουρισμού, είχαν ακριβώς την ίδια στάση. Άλλωστε η χώρα μας, ως μεγάλο τουριστικό brand (η 13η ισχυρότερη χώρα του κόσμου ανεξαρτήτως μεγέθους/πληθυσμού, UNWTO και 5ο ισχυρότερο τουριστικό brand στον κόσμο), πρέπει να επικοινωνεί ως τέτοιο. Στην ίδια κατεύθυνση της ενίσχυσης του brand της χώρας λειτούργησε και η γενικά καλή προσαρμογή των ξενοδοχείων στα υγειονομικά πρωτόκολλα, που σε μερικές περιπτώσεις ήταν αυστηρότερη από αυτά που προέβλεπε η νομοθεσία. Σειρά σχολίων επισκεπτών και δημοσιογράφων στο ίντερνετ το επιβεβαιώνουν. Δεύτερον και πολύ σημαντικό, νομοτελειακά λύθηκε, έστω προσωρινά, το δυσκολότερο πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας προορισμός, αυτό του υπερτουρισμού. Η διαχείριση των προορισμών είναι η αχίλλειος πτέρνα του τουρισμού γενικά, αλλά και ειδικά για την Ελλάδα μπαίναμε στο 2020 με αυτό ως φλέγον ζήτημα. Η φετινή εξέλιξη μας δίνει χρόνο να πάρουμε τα αναγκαία μέτρα για το τουριστικό προϊόν και τους προορισμούς, που θα ήταν πολύ πιο επώδυνα με τεράστιες ροές τουριστών. Είναι μεγάλο στοίχημα για τους εμπλεκόμενους, και κυρίως την τοπική αυτοδιοίκηση, να εκμεταλλευτούμε αυτή την ευκαιρία. Τρίτον, όπως συνέβη και στη δημόσια διοίκηση, και στις επιχειρήσεις (όλων των μεγεθών) υπήρξε μία καλή ανταπόκριση στην απότομη ψηφιοποίηση που απαιτήθηκε εκ των συνθηκών. Αυτή είναι μια καλή βάση ώστε να επενδύσουμε χρήματα και προσπάθεια στον ψηφιακό μετασχηματισμό που αποτελεί ευκαιρία και ανάγκη του τουρισμού, τόσο σε επίπεδο επιχειρήσεων, όσο και προορισμών. Τέταρτον, μία θετική εξέλιξη για τον παγκόσμιο

τουρισμό είναι πως, κόντρα σε όσα νομίζαμε στην αρχή της κρίσης, τελικώς η έννοια της βιωσιμότητας βγαίνει ενισχυμένη. Ο διεθνής ταξιδιώτης ενδιαφέρεται πολύ για όλες αυτές τις παραμέτρους βιώσιμης σχέσης του τουρισμού με το περιβάλλον και την τοπική κοινωνία, ενώ ταυτόχρονα δείχνει να αλλάζει τον τρόπο που ταξιδεύει. Έχουμε μια ευκαιρία να χτίσουμε αυτό το καλύτερο προϊόν, με αυθεντικότητα, μέτρο, αισθητική, που θα είναι προς όφελος τόσο των τουριστικών επιχειρήσεων, όσο και των τοπικών κοινωνιών. Ειδικότερα, για όλη αυτή τη μεταβατική φάση και μέχρι να εξομαλυνθεί η διεθνής ζήτηση για ταξίδι, αλλά εκμεταλλευόμενοι την έτσι κι αλλιώς υπαρκτή μεγάλη τάση στον τουρισμό, οι δραστηριότητες στην ύπαιθρο είναι ένα πολύ ενδιαφέρον προϊόν για την Ελλάδα. Εδώ και χρόνια λέμε πως ο τουρισμός δεν έχει γυάλινα πόδια. Ήρθε η ώρα να το αποδείξουμε ως τομέας, παρά το ότι έχει μεσολαβήσει μία χρονιά χωρίς προηγούμενο. Και η ευθύνη βαραίνει όλους μας, ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, κυβέρνηση και τοπική αυτοδιοίκηση, γιατί η πρώτη και βασικότερη προϋπόθεση για την ανάπτυξη του τουρισμού είναι η συνεργασία. Σε αυτό εμπλέκονται τόσο πολλοί διαφορετικοί πάροχοι υπηρεσιών, που είναι αδύνατο να υπάρξει καλή εμπειρία για τον ταξιδιώτη, με ταυτόχρονα οφέλη για τις επιχειρήσεις και τις τοπικές κοινωνίες, αν δεν υπάρχει στενή και ουσιαστική συνεργασία μεταξύ τους. Αυτή είναι η μεγάλη δυσκολία του τουρισμού και, ταυτόχρονα, αυτή είναι η μεγάλη του γοητεία. Κατά τη διαδικασία διαμόρφωσης αυτού του νέου τουριστικού προϊόντος, ας θυμόμαστε 6 διεθνείς τάσεις για το ταξίδι, που εν πολλοίς, συμπεριλαμβάνουν όλα όσα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας: «πράσινα» ταξίδια, αυθεντικότητα προϊόντος - επαφή με τους ντόπιους, έμφαση στην εμπειρία, ψηφιοποίηση και νέες τεχνολογίες, συνεργασίες και συμμετοχικότητα. Ο τουρισμός (ή με τον πιο σύγχρονο όρο, η οικονομία των επισκεπτών) μπορεί να είναι σύνθετος, αλλά ταυτόχρονα ξεκινά από το εξής βασικό: Η Ελλάδα είναι μία πολύ ωραία χώρα για να ζει κανείς. Αλλά είναι και μια πολύ ωραία χώρα για να κάνει διακοπές, να περνάει μεγαλύτερα διαστήματα αν οι υποχρεώσεις το επιτρέπουν, να δουλεύει εξ αποστάσεως ή και να σπουδάζει. Οι δυνατότητες και οι προϋποθέσεις υπάρχουν. Το ζήτημα είναι να τις κάνουμε πραγματικότητα. Αλλιώς, ως χώρα, πρέπει να βρούμε κάτι άλλο να στηρίξει τα πολλά έξοδά μας.

72 OIKONOMIA

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΜΠΑΚΟΥΡΑΣ

ΠΩΣ ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΔΑ ΘΕΣΣ

κ. Λεωνίδας Μπακούρας είναι ο Γενικός Διευθυντής της Εταιρείας Διανομής Αερίου Θεσσαλονίκης - Θεσσαλίας, νόμιμος εκπρόσωπος της Εταιρείας, έχοντας την ευθύνη της οργανωτικής λειτουργίας της ΕΔΑ ΘΕΣΣ, η οποία είναι ο αποκλειστικός διαχειριστής του δικτύου στις περιοχές της Αδείας της. Ο Γενικός Διευθυντής βρίσκεται στην Εταιρεία από την ίδρυσή της έως σήμερα. Σύμφωνα με τον Γενικό Διευθυντή, οι στέρεες βάσεις που έχει θέσει η ΕΔΑ ΘΕΣΣ και η ετοιμότητα που επιδεικνύει σε κάθε έκτακτο γεγονός, επιτρέπουν στην Εταιρεία να υλοποιεί τις προγραμματισμένες επενδύσεις ώστε να φέρνει το φυσικό αέριο σε όλο και περισσότερους καταναλωτές. Μέσω της αυξανόμενης διείσδυσης του φυσικού αερίου και της διατήρησης των τιμολογίων διανομής στα χαμηλότερα επίπεδα σε όλη την επικράτεια, επιτυγχάνεται η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και της εξοικονόμησης πόρων. Στην Περιφέρεια Θεσσαλίας υπάρχει ήδη ανεπτυγμένο δίκτυο φυσικού αερίου που ξεπερνά τα 1.100 χιλιόμετρα, από το οποίο τροφοδοτούνται περίπου 110.000 οικογένειες, οι Βιομηχανικές Περιοχές, τα Δημοτικά, Δημόσια Κτίρια, Νοσοκομεία καθώς και εμπορικές επιχειρήσεις, με στόχο την ελάφρυνση του οικογενειακού προϋπολογισμού και την ενίσχυση του εμπορικού και βιομηχανικού τομέα έναντι του ανταγωνισμού. Η ΕΔΑ ΘΕΣΣ, απόλυτα εναρμονισμένη με το χρονοδιάγραμμα της, εντός του 2020 ολοκληρώνει στο ακέραιο του στόχους της και εντάσσει στο δίκτυο διανομής φυσικού αερίου τις περιοχές Μουζάκι, Πύλη, Συκούριο και Αμπελώνας για τη Θεσσαλία. Για την Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης, έχει τροφοδοτηθεί η Καρδία του Δήμου Θέρμης.

Η ΕΔΑ ΘΕΣΣ πρόσφατα ανακοίνωσε το Πρόγραμμα Ανάπτυξης μεγάλων επενδύσεων ύψους 158,2 εκ. € μέχρι το 2025, δίνοντας μηνύματα αισιοδοξίας για την επόμενη μέρα της πανδημίας. Από τις συνολικές επενδύσεις τα 96,8 εκ. € αφορούν την Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης και τα 61,4 εκ. € την Περιφέρεια Θεσσαλίας. Παρά τις τρέχουσες συνθήκες, η ΕΔΑ ΘΕΣΣ προχωρά δυναμικά στην υλοποίηση του επενδυτικού της σχεδιασμού, που έχει καταρτιστεί λαμβάνοντας υπόψη οικονομικές, εμπορικές, τεχνολογικές και περιβαλλοντικές παραμέτρους, που εγγυώνται την διατήρηση της ισχυρής της θέσης. Ειδικότερα στο Νομό Μαγνησίας, μέχρι το 2025 θα πραγματοποιηθούν επενδύσεις ύψους 11,5 εκ. € για νέες συνδέσεις και για την κατασκευή δικτύου, το οποίο αναμένεται να ξεπεράσει τα 420χλμ. Συγκεκριμένα, από τις συνολικές επενδύσεις: • 141,1 εκ. € θα διατεθούν για την ανάπτυξη του δικτύου διανομής, την ενίσχυση των υποδομών και τη σύνδεση -90.000 νέων καταναλωτών. Το δίκτυο θα επεκταθεί κατά 594 χλμ. μέχρι το 2025 και το ποσοστό διείσδυσης του φυσικού αερίου στις περιοχές της Αδείας αναμένεται να ανέλθει στο 77%, από 64% που είναι σήμερα. Οι διανεμόμενοι όγκοι φυσικού αερίου προβλέπεται να ξεπεράσουν τα 580 εκ. κυβικά το 2025, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 31,5% σε σχέση με τα 441 εκ. κυβικά που διανέμονται το 2020. • 8,8 εκ. € θα τοποθετηθούν σε πληροφοριακά συστήματα, νέες τεχνολογίες και άλλες επιχειρησιακές απαιτήσεις για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της Εταιρείας, με στόχο την ψηφιοποίηση των διεργασιών για την ασφάλεια των πληροφοριών και τη βελτιστοποίηση των παρεχόμενων υπηρεσιών. Το έργο θα

αποφέρει μείωση του λειτουργικού κόστους και θα συμβάλλει στην αύξηση της αποδοτικότητας των επενδύσεων. • 8,3 εκ. € προβλέπονται για την υλοποίηση ολοκληρωμένου σχεδίου εγκατάστασης 136 χιλ. ευφυών μετρητών και την ανάπτυξη ευφυών συστημάτων μέτρησης. Η ΕΔΑ ΘΕΣΣ, επενδύει σε προηγμένες τεχνολογίες τηλεμέτρησης, για τη βέλτιστη επιχειρησιακή λειτουργία του δικτύου διανομής. Ο κ. Μπακούρας, προσδιορίζει τους κύριους πυλώνες για την ανάπτυξη του στοχευμένου στρατηγικού σχεδιασμού της Εταιρείας, που συνίστανται στην ασφάλεια του δικτύου διανομής, στην αδιάλειπτη διανομή φυσικού αερίου και στη βελτιστοποίηση των παρεχόμενων υπηρεσιών, για τη μεγιστοποίηση του οφέλους των τελικών καταναλωτών και των Χρηστών Διανομής. Από την αρχή της επαγγελματικής του διαδρομής υπηρετεί και έχει εμφυσήσει στο προσωπικό της Εταιρείας τις αρχές του επαγγελματισμού, της διαφάνειας και της αμεροληψίας που διέπουν όλες τις εκφάνσεις της λειτουργίας της ΕΔΑ ΘΕΣΣ. Ο Γενικός Διευθυντής διοικεί την Εταιρεία εφαρμόζοντας σύγχρονες πρακτικές διοίκησης που επικεντρώνονται στον άνθρωπο και αναλαμβάνει δυναμικές πρωτοβουλίες για τη δημιουργία ενός υγειούς περιβάλλοντος, γεγονός που συντελεί στην επίτευξη των εταιρικών στόχων. Επομένως, ο Γενικός Διευθυντής της ΕΔΑ ΘΕΣΣ επάξια διατείνεται ότι το μέλλον της Εταιρείας διαγράφεται ευοίωνο με προοπτικές ισχυρής ανάπτυξης στο ενεργειακό γίγνεσθαι. Βασίζει τη στρατηγική της διοίκησης του στη φιλοσοφία που συμπυκνώνεται στο τρίπτυχο «υψηλές αποδόσεις στους μετόχους, βελτιστοποίηση υπηρεσιών προς τους χρήστες διανομής και τελικούς καταναλωτές και επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο», μια αλυσίδα προστιθέμενης αξίας για όλους τους εμπλεκόμενους.

74 OIKONOMIA

Γιάννης Μανιάτης «Η χώρα χρειάζεται «έξυπνες», βιώσιμες και πράσινες επενδύσεις»

απάντηση στην υγειονομική και ταυτόχρονα περιβαλλοντική κρίση μπορεί να γίνει ευκαιρία ανάπτυξης, σύμφωνα με τον πρώην υπουργό Ενέργειας και αναπληρωτή καθηγητή στο πανεπιστήμιο πειραιά κ. Γιάννη Μανιάτη αξιοποιώντας τα 72 δις ευρώ των ευρωπαϊκών ταμείων, τα οποία με την αξιοποίηση και των ιδιωτικών επενδύσεων μέσω σδιτ μπορεί να ξεπεράσουν τα 110 δις ευρώ. Μπορεί η κλιματική αλλαγή από πρόβλημα να γίνει η… λύση; Η απάντηση είναι «ναι» σύμφωνα με την μελέτη του πρώην υπουργού Ενέργειας, Γιάννη Μανιάτη, που είδε το φως της δημοσιότητας μέσα από την ηλεκτρονική έκδοση της Διανέοσις.Σύμφωνα με τον κ. Μανιάτη η χώρα μας μπορεί μετατρέψει τις αναγκαίες πολιτικές σε ένα νέο μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης το οποίο θα βασίζεται στη λεγόμενη κυκλική οικονομία. Ο πρώην Υπουργός παρουσίασε δέκα επιχειρησιακά σχέδια για την Πράσινη Ανάπτυξη κι αυτά είναι: 1. Η πλήρης αναδιοργάνωση του τρόπου

λειτουργίας του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα (κεντρικό Κράτος, περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση) 2. Βασικές παρεμβάσεις στις εθνικές ενεργειακές πολιτικές 3. Η αξιοποίηση των εθνικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων - εξοικονόμηση ενέργειας 4. Η ολοκληρωμένη πολεοδομική ανασυγκρότηση της χώρας 5. Η ανάπτυξη του τομέα της θέρμανσης/ψύξης, που αποτελεί το εθνικό συγκριτικό πλεονέκτημα 6.Ο εκσυγχρονισμός του πρωτογενούς τομέα 7.Η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον 8. Ηστήριξη της ναυτιλίας και ιδιαίτερα αυτής των μικρών αποστάσεων 9. Η ανάδειξη των μεγάλων προοπτικών αειφόρου ανάπτυξης για τις περιοχές Natura 2000 10. Η διαμόρφωση ενός παγκόσμια πρότυπου δικτύου μικρών ενεργειακά αυτόνομων νησιών της χώρας Τα 10 επιχειρησιακά σχέδια μπορούν να γίνουν πράξεις με την αξιοποίηση των συνολικά

αναμενόμενων 72 δισ. των ευρωπαϊκών ταμείων, τα οποία με την αξιοποίηση και των ιδιωτικών επενδύσεων μέσω ΣΔΙΤ μπορεί να ξεπεράσουν τα €110 δισ. Ο κ. Μανιάτης μιλώντας στο Ράδιο ΕΝΑ ανέλυσε το σκεπτικό του και στάθηκε σε μερικά από τα επιχειρησιακά σχέδια, επισημαίνοντας πως όλες οι συζητήσεις που γίνονται για την Πράσινη Ανάπτυξη, την κλιματική αλλαγή, μπορεί να φαίνονται μακρινά και έξω από την καθημερινότητα, όμως είναι αποτελέσματα που φαίνονται ήδη, τόσο με πλημμύρες και καταστροφές ακόμη και στην Ελλάδα όσο και με την εμφάνιση του κορωνοϊού. «Ο πλανήτης δυστυχώς έχει αλλάξει, δεν είναι αυτός που ξέραμε πριν 10-15 χρόνια. Αντιμετωπίζουμε πρωτόγνωρες καταστάσεις, που τα εργαλεία που ξέραμε, οι τεχνικές και οι αποφάσεις που εφαρμόζαμε χθες, είναι ακατάλληλα σήμερα και είναι πολύ περισσότερο ακατάλληλα για το αύριο. Θα πρεπει να τα δούμε όλα από το σημείο μηδέν», επεσήμανε χαρακτηριστικά.

OIKONOMIA 75 Ενεργειακή αναβάθμιση των Νοσοκομείων Κι ενώ όλοι μιλούν εδώ και μήνες για την ενίσχυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας σε ανθρώπινο δυναμικό, αλλά και σε υλικοτεχνική υποδομή ο πρώην Υπουργός κάνει λόγο για την ενεργειακή αναβάθμιση των Νοσοκομείων και των Κεντρων Υγείας της χώρας, που εάν εφαρμοστεί μπορούν να εξοικονομηθούν 50εκ. ευρώ σε ένα χρόνο! Κάθε χρόνο, όπως ο ίδιος επεσήμανε, τα Νοσοκομεία και τα Κέντρα Υγείας δαπανούν 300 εκ. ευρώ για ενέργεια σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Οι υπολογισμοί λένε ότι μπορούν να εξοικονομηθούν 50 εκ. ευρώ κάθε χρόνο από την ενέργεια που σπαταλά το ΕΣΥ κι αν δεν τα πάρει ο κρατικός προϋπολογισμός, γιατί είναι βασικό να παραμείνουν τα χρήματα στα Νοσοκομεία, για τα διαχειριστούν οι διοικήσεις, τότε μπορούν σε 2-3 χρονια με αυτά τα χρήματα να γίνουν πολύ σοβαρές βελτιώσεις στις παρεχόμενες υπηρεσίες προς τους πολίτες. Στη πρότασή του ο κ. Μανιάτης περιλαμβάνει και τις μοναδες πρόνοιας, όπως γηροκομεία και ορφανοτροφεία. Ριζικές αλλαγές σε στρατηγικούς άξονεςΟ πρώην Υπουργός επεσήμανε πως είναι εύκολο όταν έρθουν τόσα χρήματα, αυτά να σπαταληθούν σε πρόσκαιρες ανάγκες και σε μικροέργα, όμως πρέπει να υπάρξει σοβαρότητα της όλης κατάστασης κι αυτό το έχει αντιληφθεί και η κυβέρνηση αλλά και τα υπόλοιπα κόμματα. Η κατεύθυνση που πρέπει να δοθεί, για την αξιοποίηση αυτών των χρημάτων πρέπει έχει στρατηγικούς άξονες. «Στα θέματα της ενέργειας πρέπει να προχωρήσουμε στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στην εξοικονόμηση. Στο κομμάτι της πολεοδομίας πρέπει να αλλάξουν όλο τον τρόπο που γίνονται τα πολεοδομικά σχέδια, τα κτιρια να είναι πιο ασφαλή πιο φιλικά. Τα μέσα μαζικής

μεταφοράς, η ευφυής γεωργία, να αλλάξουμε το παραγωγικό μοντέλο του πρωτογενούς τομέα. Δεν γίνεται το μέσο στρέμμα στην Ελλάδα να αποφέρει 190 ευρώ το χρόνο και στην Ολλανδία 1900 ευρώ. Είναι μια τρέλα. Εμείς πρέπει να αλλάξουμε το παραγωγικό μας μοντέλο. Είμαστε μία οικονομία εξάρτησης και εισαγωγών. Είμαστε εξαρτημένοι από τρίτες χώρες, εισάγουμε από το κρέας και τα σιτηρά μέχρι αυτοκίνητα και τα εισάγουμε έτοιμα. Δίνουμε δουλειές σε εργοστάσια άλλων χωρών. Πρέπει λοιπόν να γυρίσουμε σε μια οικονομία παραγωγής προϊόντων και εξαγωγής προϊόντων με κριτήριο ποιες επενδύσεις δημιουργούν δουλειές», σημείωσε ο ίδιος. Συμπλήρωσε πως πρέπει να προχωρήσουν επενδύσεις πράσινες, βιώσιμες και έξυπνες που να αποφέρουν καλούς μισθούς και να παράγουν έξυπνα προϊόντα , σύμφωνα με την πράσινη ανάπτυξη. αξιοποίηση περιοχών Natura Μία από τις προτάσεις του κ. Μανιάτη είναι και η αξιοποίηση των περιοχών Natura (Νατούρα), των προστατευόμενων αυτών περιοχών που αντιστοιχεί στο 27,3% της ελληνικής επικράτειας. «Το 1/3 της Ελλάδας είναι προστατευόμενες περιοχές. Τις έχουν αξιοποιήσει για παραγωγή βοτάνων που χρησιμοποιούνται στη σύγχρονη βιομηχανία καλλυντικών ή στη σύγχρονη διατροφή προκειμένου να παράγουμε και να εξάγουμε; Όχι. Στην Ευρώπη το έσοδο που προκύπτει από αντίστοιχες δράσεις είναι 200300 δις ευρώ κάθε χρόνο και δημιουργούνται 4-5εκ. θέσεις εργασίας. Αν αξιοποιήσουμε σωστά τις περιοχές Νατούρα, θα έχουμε αύξηση του Εθνικού Ακαθάριστου Προϊόντος κατά περίπου 2 δις ευρώ και δημιουργία 15 χιλιάδων θέσεων εργασίας. Το Θαλάσσιο πάρκο

Αλλονήσου είναι μία δράση που τουλάχιστον κάνει αυτό, αξιοποιεί την προστατευόμενη περιοχή και υπάρχουν δεκάδες δράσεις απόλυτα συμβατές με περιβάλλον και τοπικές κοινωνίες. Γιατί πρέπει τις δράσεις αυτές να τις αγκαλιάσει και να τις στηρίξει η τοπική κοινωνια και να βρουν δουλειά οι τοπικοί άνθρωποι», εξήγησε χαρακτηριστικά ο κ. Μανιάτης. δημιουργία δικτύου μικρών, πράσινων νησιωτικών παραδείσων Μία ακόμη πρόταση του ίδιου είναι πως θα αξιοποιηθούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ηλεκτρικα αυτοκίνητα και άλλες πράσινες κατευθύνσεις στη χώρα, γι’ αυτό και πρότεινε την δημιουργία ενός δικτύου 15 μικρών ελληνικών νησιών, που μπορούν να αξιοποιήσουν τις πράσινες και έξυπνες τακτικές και να γίνουν μικροί, πράσινοι νησιωτικοί παράδεισοι. «Νησιά από το Καστελόριζο, ως τον Αη Στράτη και τη Γαύδο μέχρι και τους Οθωνούς μπορούν να αποτελέσουν εάν δίκτυο μικρών πράσινων νησιωτικών παραδείσων. Είναι ένα πρωτοποριακό παγκόσμιο πρόγραμμα, οπου τα νησιά αυτά δεν θα μολύνουν το περιβάλλον, θα παράγουν ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, θα χρησιμοποιούν νέα συστήματα και έχουν ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Οι αφαλατώσεις τους θα δουλεύουν με πράσινη ενέργεια και υπάρχει νέο πλήρες αειφορικό μοντέλο παραγωγής αγροτικών προϊόντων και τουρισμού στο κάθε νησί», εξήγησε ο πρώην Υπουργός.Μάλιστα επεσήμανε πως η επικέντρωση μπορεί να γίνει ανάλογα με τα πλεονεκτήματα κάθε νησιου και να γίνει συγκριτικό πλεονέκτημα η νησιωτικότητα της χώρας. Τέλος. τόνισε πως το κριτήριο σε όλες τις κινήσεις είναι η προστιθέμενη αξία για την Ελλάδα.

76 OIKONOMIA

Η επανεκκίνηση της Οικονομίας και η Κλιματική Αλλαγή O καθηγητής του ΕΚΠΑ και πρώην Βουλευτής Μαγνησίας Κωνσταντίνος Καρτάλης γράφει για το πώς οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και νέες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες μπορούν να αλλάξουν το αναπτυξιακό μοντέλο της Ελλάδας

ώδεκα βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες παρεμβάσεις επανεκκίνησης της οικονομίας από τη σκοπιά της κλιματικής αλλαγής, προτείνει μεταξύ άλλων σε άρθρο του, ο καθηγητής του ΕΚΠΑ και πρώην Βουλευτής Μαγνησίας Κωνσταντίνος Καρτάλης. Σύμφωνα με τον ίδιο, «η επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας από τη σκοπιά της κλιματικής αλλαγής αναδεικνύει τη σημασία της ανθεκτικότητας σε εξωγενείς κινδύνους αλλά και τις πολύπλοκες διαδικασίες που καθορίζουν τον αναπροσανατολισμό του αναπτυξιακού μοντέλου της Ελλάδας. Η εποχή διακρίνεται για τις σοβαρές δυσκολίες που τη χαρακτηρίζουν, δυσκολίες που ενισχύθηκαν λόγω της πανδημίας αλλά και της γεωπολιτικής κατάστασης στη ΝΑ Μεσόγειο. Είναι όμως μία προκλητικά ενδιαφέρουσα εποχή, καθώς δίνεται η ευκαιρία για ριζικές τομές, για μακροπρόθεσμο σχεδιασμό που ξεπερνά πολλούς εκλογικούς κύκλους, για τη θεραπεία θεσμικών ελλειμμάτων και τη συμφιλίωση με μία νέα οικονομία που βασίζεται σε ενεργειακές και άλλες επενδύσεις που την καθιστούν κλιματικά ουδέτερη. Οι ευκαιρίες που διανοίγονται δύσκολα θα επαναληφθούν, τουλάχιστον τα επόμενα 20 ή και 30 έτη. Σημασία έχει να καταφέρει η Ελλάδα να θέσει τα θεμέλια της επανεκκίνησης, έχοντας καθορίσει τον αναπτυξιακό της στόχο για το 2050 ("Ποια Ελλάδα θέλουμε το 2050"), τον οδικό χάρτη για την πορεία προς το 2050 και τους ενδιάμεσους στόχους για το 2030 και 2040. Και αν το 2050 δηλαδή 30 έτη μετά από σήμερα φαίνεται μακρινό, ας αναλογιστούμε πόσο κοντινό είναι το 1990, δηλαδή 30 έτη πριν από σήμερα». Βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες παρεμβάσεις επανεκκίνησης Ειδικότερα, ο κ. Καρτάλης σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, προτείνει: 1. Αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της χώρας ώστε να λαμβάνει υπόψη τη διάσταση της κλιματικής αλλαγής. Η αναθεώρηση αυτή ουσιαστικά αφορά στα Περιφερειακά Xωρικά Πλαίσια, τα Ειδικά Χωρικά Πλαίσια για τον Τουρισμό, τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και τις υδατοκαλλιέργειες, τα Σχέδια Διαχείρισης Υδάτων των Υδατικών

Διαμερισμάτων, ιδίως δε αυτών στα οποία εκτιμώνται μεγαλύτερες μειώσεις στα υδατικά αποθέματα (όπως της Θεσσαλίας, της Δυτικής Ελλάδας και της Πελοποννήσου) καθώς και τα προγραμματιζόμενα από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια. Η αναθεώρηση θα πρέπει να γίνει με σεβασμό στις ιδιαιτερότητες και τη σημασία των περιοχών υποδοχής (π.χ. Natura 2000) και με γνώμονα το γεγονός ότι δεν είναι η εθνική περιβαλλοντική νομοθεσία που δημιουργεί κινδύνους για τις επενδύσεις, αλλά η απόκλιση από τις πρόνοιές της. Στην ίδια παρέμβαση προτείνεται "ρήτρα κλιματικής αλλαγής" στις μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και τις Στρατηγικές Μελέτες Επιπτώσεων Έργων καθώς και στις περιπτώσεις ειδικών σχεδίων ανάπτυξης (π.χ. τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων ΕΣΧΑΣΕ). 2. Απλοποίηση του αδειοδοτικού πλαισίου που αφορά στη χωροθέτηση επενδύσεων, στις αδειοδοτικές διαδικασίες πριν και μετά την έκδοση άδειας παραγωγής από ΑΠΕ αλλά και στην εκπόνηση και έγκριση μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Η σύντμηση των χρόνων εξέτασης και έγκρισης των σχετικών αιτήσεων από τους φορείς του Δημοσίου, θα πρέπει να συνοδευθεί από τη γενναία στελέχωση των εμπλεκόμενων υπηρεσιών με εξειδικευμένο τεχνικό και επιστημονικό προσωπικό, με την παράλληλη στήριξη εξωτερικών αξιολογητών από πιστοποιημένο μητρώο. Στην ίδια παρέμβαση, εντάσσεται και η ενίσχυση των κλιμακίων του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τον προσυμβατικό έλεγχο αλλά και των Τμημάτων του Συμβουλίου Επικρατείας για την ταχύτερη εκδίκαση αιτήσεων αναστολής ή ακύρωσης. Η υιοθέτηση των παραπάνω μέτρων κατά την περίοδο της προετοιμασίας των Ολυμπιακών Αγώνων 2004, αποδεικνύει τη δομική τους χρησιμότητα. 3. Βελτίωση, κατά προτεραιότητα σε σχέση με κάθε άλλο μέτρο ή παρέμβαση στον τομέα της ενέργειας, της ενεργειακής απόδοσης στις μεταφορές, στη βιομηχανία και στον κτηριακό τομέα μέσα και από τη θέσπιση ειδικότερων (εθνικών, περιφερειακών, τοπικών ή και επιχειρηματικών) στόχων για κάθε μία από τις παραπάνω κατηγορίες. Η ικανοποίηση του στόχου, λ.χ. όπως έχει τεθεί σε έναν Δήμο, θα

ήταν δόκιμο να συνοδεύεται από φορολογικά κίνητρα για τους δημότες ή την κατά προτεραιότητα χρηματοδότηση ενεργειακά και περιβαλλοντικά φιλικών έργων και δράσεων στον οικείο Δήμο, ώστε να επιβραβεύεται κατά αυτό τον τρόπο η συλλογική συμμετοχή και η κοινωνική συνευθύνη. Ειδικά σε ό,τι αφορά στον κτηριακό τομέα, μία τέτοια παρέμβαση προϋποθέτει τον ανασχεδιασμό του προγράμματος "Εξοικονομώ κατ’ οίκον" ώστε η εφαρμογή του σε αστικές περιοχές να συναρτάται με τις ειδικότερες περιβαλλοντικές και κλιματικές πιέσεις που επικρατούν (π.χ. τα κριτήρια χρηματοδότησης να μην εξαντλούνται στο φορολογητέο εισόδημα του αιτούντος και στην ηλικία του κτηρίου, αλλά να λαμβάνουν επίσης υπόψη αν η προς ενεργειακή αναβάθμιση κατοικία είναι σε κτήριο σε θερμικά επιβαρυμένη περιοχή, αν είναι σε περιοχή με χαμηλό ποσοστό πρασίνου, αν φιλοξενεί ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, κ.ά.). 4. Αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των τοπικών κοινωνιών σε έργα ΑΠΕ (κυρίως αξιοποίησης του αιολικού δυναμικού). Κάτι τέτοιο προϋποθέτει την ολοκλήρωση του νέου ειδικού χωρικού σχεδίου για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αλλά και την προστασία τους τόσο από έναν καλπάζοντα παραλογισμό που τις συνδέει με δεινά, όπως την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και την αλλαγή του μαγνητικού πεδίου της Γης, όσο και από τον ίδιο τους τον εαυτό, δηλαδή επενδύσεις που ξεπερνούν τη φέρουσα ικανότητα των περιοχών υποδοχής ή δρομολογούνται χωρίς την αναγκαία διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες. 5. Διαμόρφωση σχεδίων για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή στον τομέα του τουρισμού, αλλά και κυριότερα, για περιοχές της χώρας που υφίστανται ήδη τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ή εκτιμάται ότι θα πληγούν περισσότερο κατά τις επόμενες δεκαετίες λόγω των απαιτούμενων δομικών αναδιαρθρώσεων (βλ. λιγνιτικές περιοχές). Τα σχέδια αυτά θα μεγιστοποιήσουν τις θετικές τους επιδράσεις, αν διαμορφώσουν μείγμα αναπτυξιακών στόχων στις περιοχές ενδιαφέροντος, αντί δηλαδή η τοπική/περιφερειακή ανάπτυξη να έχει τα χαρακτηριστικά μονοκαλλιέργειας, με τους συνεπαγόμενους κινδύνους που προκύπτουν από την αποκλειστική εξάρτηση σε έναν τομέα παραγωγής.

OIKONOMIA 77

6. Κατάρτιση ειδικών διαχειριστικών σχεδίων για την προστασία της γεωργικής παραγωγής με προτεραιότητα στις πεδινές περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας και της Θεσσαλίας. Τα σχέδια αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων μέτρα και έργα υποδομής για τον δραστικό περιορισμό της διάχυσης αστικών χρήσεων καθώς και ενεργειακών υποδομών στη γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας, τον καθορισμό μέγιστου δυναμικού απόληψης σε συνάρτηση με την κατάσταση του υδροφόρου ορίζοντα καθώς και μέγιστου αριθμού ενεργών γεωτρήσεων με στόχο τη σταδιακή τους κατάργηση, τη βελτίωση των συστημάτων άρδευσης με στόχο την ελαχιστοποίηση απωλειών νερού από τα αρδευτικά δίκτυα, τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα, την προώθηση έργων ορεινής υδρονομίας αλλά και την τιμολόγηση νερού και τον προσδιορισμό των κατάλληλων καλλιεργειών, ανάλογα με τις διαμορφούμενες κλιματικές συνθήκες. Τα σχέδια θα πρέπει να αξιοποιούν τις νεότερες πρόνοιες της αναθεωρημένης Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), μέσω των Πράσινων Άμεσων Ενισχύσεων για τη διαχείριση των γεωργικών εκτάσεων και τη βιώσιμη παραγωγή τροφίμων. Με αυτό τον τρόπο αποφεύγεται η ερημοποίηση των γεωργικών εκτάσεων και αξιοποιούνται αποτελεσματικότερα οι υδατικοί πόροι, ιδιαίτερα σε περίοδο που ήδη καταγράφεται η μείωσή τους λόγω της κλιματικής αλλαγής. 7. Κατάρτιση και εφαρμογή σχεδίων προσαρμογής των πόλεων στην κλιματική αλλαγή (λ.χ. με στόχο τη μείωση της θερμοκρασίας τους κατά έναν περίπου βαθμό Κελσίου) σύμφωνα και με το Σύμφωνο των Δημάρχων. Ένα τέτοιο σχέδιο εφαρμογής περιλαμβάνει την εκτεταμένη χρήση νέων υλικών, παρεμβάσεις στο κτηριακό απόθεμα (λ.χ. θερμική θωράκιση, πράσινες οροφές), ενίσχυση του πρασίνου (πάρκα τσέπης και πράσινοι διάδρομοι), πολεοδομικές παρεμβάσεις, μείωση της χρήσης των ιδιωτικών οχημάτων, κ.ά. Στην ίδια παρέμβαση επανεκκίνησης εντάσσεται και η μετατροπή των πόλεων σε κλιματικά ουδέτερες μέσα από τον μετριασμό των εκπομπών

άνθρακα. Πρόκειται για κεντρική προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας ώστε να διαμορφωθούν 100 Κλιματικά Ουδέτερες Πόλεις το 2030.19 Στην ίδια παρέμβαση, τέλος, θα ήταν δόκιμο να προβλεφθεί η μετάβαση σε μητροπολιτική διοίκηση (στην περίπτωση των ευρύτερων πολεοδομικών συγκροτημάτων, λ.χ. Αθήνα και Θεσσαλονίκη) ώστε τα σχέδια προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή αλλά και μετριασμού της να καταρτίζονται και να εφαρμόζονται συντονισμένα. Θα ήταν δε εξαιρετικά σημαντικό να ενταχθεί και η διάσωση των διατηρητέων κτηρίων (μόνο στην Αθήνα κατεγράφησαν 1.800 διατηρητέα κτίρια το 2014) ανεξάρτητα από το γεγονός ότι μία τέτοια δράση δεν σχετίζεται άμεσα με την κλιματική αλλαγή, καθώς και αυτή της αποκατάστασης του κτηριακού αποθέματος προ του 1960 (άνω του 60% των κτηρίων στο κέντρο της Αθήνας). 8. Ενσωμάτωση της κλιματικής παραμέτρου στον σχεδιασμό του προγράμματος νέων υποδομών, καθώς ο χρόνος ζωής τους (περίπου 30 έτη), καθιστά αναγκαία την επιλογή των υποδομών εκείνων που θα είναι αναγκαίες όχι μόνο για την παρούσα περίοδο αλλά και για δεκαετίες μετά (λ.χ. έργα ορεινής υδρονομίας σε περιοχές που εκτιμάται ότι θα μειωθούν τα υδατικά αποθέματα), ενώ θα αποκλείει υποδομές που δεν θα ανταποκρίνονται στις ειδικότερες κλιματικές συνθήκες που βάσιμα εκτιμάται ότι θα διαμορφωθούν τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μεσοπρόσθεσμα. σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, ο καθηγητής του ΕΚπα, προτείνει: 9. Ενίσχυση των κινήτρων για επενδύσεις που συμβάλλουν στην πορεία προς κλιματικά ουδέτερη οικονομία το 2050, με έμφαση σε επενδύσεις που έχουν υψηλή εγχώρια προστιθέμενη αξία (όπως αιολικά, υδροηλεκτρικά, αποθηκευτικάαντλησιοταμίευσης, κλιματικά φιλικών δομικών υλικών, κ.ά.). 10. Βελτίωση της ενεργειακής ασφάλειας της χώρας με τη σταδιακή μείωση των εισαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου, την κατά

προτεραιότητα προώθηση των διασυνδέσεων των νησιών (Κρήτη, Δωδεκάνησα, Κυκλάδες, Βόρειο Αιγαίο) καθώς και την προώθηση μονάδων αποθήκευσης της παραγόμενης από ΑΠΕ ηλεκτρικής ενέργειας. Ως προς την αποθήκευση, είναι απαραίτητη η ανάπτυξη του θεσμικού πλαισίου με έμφαση στην αντλησιοταμίευση που είναι η πιο διαδεδομένη τεχνολογία διεθνώς για την αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας σε μεγάλα μεγέθη. Η παρέμβαση για την ενεργειακή ασφάλεια ενισχύει την επανεκκίνηση της οικονομίας, μέσα από την αναπτυξιακή δυναμική και τη γεωπολιτική σημασία που αποκτά η χώρα ως περιφερειακός ενεργειακός κόμβος, μέσα από τις διασυνοριακές διασυνδέσεις και τα έργα μεταφοράς/αποθήκευσης φυσικού αερίου (αγωγοί TAP, IGB, υπόγεια αποθήκη Καβάλας, FSRU Αλεξανδρούπολης). 11. Δημιουργία μητρώου επιχειρήσεων του δημόσιου και, κυρίως, του ιδιωτικού τομέα που θα πρέπει να προετοιμαστούν για την επικείμενη αυστηροποίηση του συστήματος δικαιωμάτων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Αν και η συγκεκριμένη παρέμβαση μοιάζει γραφειοκρατική, η σημασία της για την έγκαιρη προετοιμασία των επιχειρήσεων για τη νέα περίοδο των μειωμένων δικαιωμάτων εκπομπών άνθρακα, όπως αυτή περιγράφεται επίσης στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, είναι κεφαλαιώδης. 12. Αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου για την ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων ώστε να ενσωματωθεί η διάσταση της κλιματικής αλλαγής κατά διττό τρόπο: (α) να αποφευχθούν επενδύσεις σε περιοχές που θα πληγούν από τις μελλοντικές κλιματικές αλλαγές, ουσιαστικά οι μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επενδύσεις να είναι θωρακισμένες έναντι των κλιματικών αλλαγών (climate proofing) και (β) να ενισχυθούν επενδύσεις που ευνοούνται από την κλιματική αλλαγή ή έχουν το δυναμικό να υποστηρίξουν δράσεις προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή (λ.χ. μονάδες παραγωγής ψυχρών υλικών για τα κτίρια και τις λοιπές υποδομές).

78 OIKONOMIA Τα κεντρικά γραφεία του ΟΠΑΠ

ο οπαπ στηΝ ΕθΝιΚή προσπαθΕια αΝτιΜΕτωπισησ τησ παΝδηΜιασ Covid-19

ωρίζει υγειονομικό υλικό σε φορείς κοινωνικής πρόνοιας για ηλικιωμένους σε όλη την Ελλάδα, στηρίζει το «Ιπποκράτειο» Θεσσαλονίκης με νοσοκομειακό εξοπλισμό και τις τοπικές αρχές με υγειονομικό υλικό Συμβάλλοντας ενεργά στην εθνική προσπάθεια ενάντια στην πανδημία COVID-19, o ΟΠΑΠ υλοποίησε το προηγούμενο διάστημα μια σειρά πρωτοβουλιών για τη στήριξη των αρμόδιων κοινωνικών και υγειονομικών αρχών της χώρας. Συγκεκριμένα, η εταιρεία προχώρησε σε δωρεά απαραίτητου υγειονομικού υλικού προς δημόσιους φορείς κοινωνικής πρόνοιας για ηλικιωμένους σε όλη την Ελλάδα. Επιπλέον, ενίσχυσε το σύστημα υγείας και τις τοπικές αρχές της Θεσσαλονίκης, με δωρεά υλικού και εξοπλισμού στο «Ιπποκράτειο» Γενικό Νοσοκομείο, τον Δήμο και τη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση της πόλης. στο πλευρό της τρίτης ηλικίας Συνδράμοντας το σημαντικό έργο των δημόσιων φορέων κοινωνικής πρόνοιας, ο ΟΠΑΠ πρόσφερε εκατοντάδες χιλιάδες γάντια και προστατευτικές μάσκες σε φορείς κοινωνικής πρόνοιας για ηλικιωμένους του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών

Υποθέσεων. Το υγειονομικό υλικό κάλυψε επείγουσες ανάγκες των Κέντρων Κοινωνικής Πρόνοιας σε Αττική, Κεντρική Μακεδονία, Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, Βόρειο Αιγαίο, Δυτική Ελλάδα, Ήπειρο, Θεσσαλία, Ιόνια Νησιά, Κρήτη, Στερεά Ελλάδα και Νότιο Αιγαίο, καθώς και του Θεραπευτηρίου Χρονίων Παθήσεων Ευρυτανίας. Η καταγραφή των αναγκών των φορέων έγινε σε άμεση συνεργασία με το γραφείο της αρμόδιας Υφυπουργού και τις διοικήσεις των φορέων, ενώ η δωρεά υλοποιήθηκε μέσω του μηχανισμού στήριξης που έχει καθιερώσει το Υπουργείο Υγείας από την αρχή της πανδημίας, με στόχο την έμπρακτη στήριξη της ελληνικής κοινωνίας. «Κίνηση ουσίας και υψηλού συμβολισμού» Στο πλαίσιο αυτό, η Δόμνα Μιχαηλίδου, Υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, αρμόδια για θέματα πρόνοιας και κοινωνικής αλληλεγγύης, ευχαρίστησε τον ΟΠΑΠ για τη συνεισφορά του στις προσπάθειες περιορισμού του δεύτερου κύματος του κορωνοϊού, τονίζοντας: «Η πρωτοβουλία του ΟΠΑΠ να προχωρήσει στη δωρεά μεγάλων ποσοτήτων υγειονομικού υλικού σε όλα τα Κέντρα Κοινωνικής Πρόνοιας της χώρας είναι μια κίνηση ουσίας αλλά και

ταυτόχρονα υψηλού συμβολισμού. Μέσα στη μεγαλύτερη υγειονομική κρίση που γνώρισε η χώρα μας, η δωρεά αυτή έρχεται να αποδείξει τη σημασία που έχει η συστράτευση δημοσίων και ιδιωτικών πόρων για την προστασία των ευάλωτων συμπολιτών μας και ιδιαίτερα των ηλικιωμένων. Μέσα από τέτοιες κινήσεις, όπως η σημερινή του ΟΠΑΠ, η έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης βρίσκει πραγματικά το νόημά της. Στο Υπουργείο Εργασίας ενώνουμε τις δυνάμεις μας με τον ιδιωτικό τομέα για να βγούμε ως κοινωνία δυνατοί και ασφαλείς από τη μεγάλη αυτή δοκιμασία». «προτεραιότητα η κοινωνική προσφορά» Ο Γιαν Κάρας, Διευθύνων Σύμβουλος του ΟΠΑΠ, δήλωσε: «Η κοινωνική προσφορά είναι κορυφαία προτεραιότητα για τον ΟΠΑΠ. Δεν θα μπορούσαμε, λοιπόν, να μη δώσουμε το παρών στις προσπάθειες αντιμετώπισης της πανδημίας. Στον ΟΠΑΠ, ευελπιστούμε ότι η νέα δωρεά υγειονομικού υλικού που πραγματοποιούμε, θα συμβάλει στο σημαντικό έργο των δημόσιων φορέων κοινωνικής πρόνοιας, οι οποίοι επωμίζονται τη φροντίδα ηλικιωμένων και ταυτόχρονα καλούνται να διασφαλίσουν την υγεία και την ασφάλεια τους, εν μέσω του δεύτερου κύματος του κορωνοϊού».

OIKONOMIA 79

Η Υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Δόμνα Μιχαηλίδου

O Διευθύνων Σύμβουλος του ΟΠΑΠ, Γιαν Κάρας

Ο Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος του ΟΠΑΠ, Οδυσσέας Χριστοφόρου

«Έμπρακτη βοήθεια σε ηλικιωμένους συνανθρώπους μας» Από την πλευρά του, ο Οδυσσέας Χριστοφόρου, Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος του ΟΠΑΠ, σχολίασε: «Σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία για τη χώρα μας, ο ΟΠΑΠ παραμένει προσηλωμένος στο κοινωνικό του έργο. Μετά τις πρόσφατες δράσεις για τη στήριξη της Θεσσαλονίκης, προχωράμε σε μια νέα δωρεά υγειονομικού υλικού, με στόχο να βοηθήσουμε έμπρακτα ηλικιωμένους συνανθρώπους μας, που ανήκουν στις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Προσωπικά, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους αρμόδιους κρατικούς φορείς για τη συνεργασία σε αυτή την πρωτοβουλία και να ευχηθώ κάθε επιτυχία στο έργο τους για τη διαχείριση της πανδημίας».

απόδειξη της κοινωνικής ευαισθησίας του ΟΠΑΠ, ενώ μας δίνει τα απαραίτητα εφόδια και τη δύναμη που χρειαζόμαστε για να συνεχίσουμε να προσφέρουμε τις υπηρεσίες μας στους ασθενείς που έχουν ανάγκη».

της υγείας, με στόχο να συμβάλλετε ενεργά στην αντιμετώπιση της διασποράς του covid-19».

στήριξη της θεσσαλονίκης Ο ΟΠΑΠ ενίσχυσε και τη μάχη της Θεσσαλονίκης ενάντια στον κορωνοϊό, πραγματοποιώντας δωρεά υλικού και εξοπλισμού στο «Ιπποκράτειο» Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, τον Δήμο και τη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση της πόλης. Στο «Ιπποκράτειο», το οποίο είναι νοσοκομείο αναφοράς, ο ΟΠΑΠ πρόσφερε εξοπλισμό που δίνει τη δυνατότητα θεραπευτικών και διαγνωστικών παρεμβάσεων στο θάλαμο νοσηλείας ασθενών με λοίμωξη Covid-19. Συγκεκριμένα, έδωσε οκτώ συσκευές υψηλής ροής οξυγόνου, τρεις φορητούς αναπνευστήρες, φορητό ακτινολογικό μηχάνημα, δυο απινιδωτές και φορητό υπέρηχο. Ο Διοικητής του νοσοκομείου, Νικόλαος Αντωνάκης, για τη στήριξη της εταιρείας σημείωσε ότι: «Σε αυτή τη δύσκολη περίοδο που το πολύ επιβαρυμένο επιδημιολογικό φορτίο του κορωνοϊού covid-19 δοκιμάζει τα όρια του Ιπποκράτειου Γενικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, η χειρονομία αυτή αποτελεί

υγειονομικό υλικό στον δήμο θεσσαλονίκης και την αστυνομία Επιπλέον, o ΟΠΑΠ ανέλαβε να καλύψει τις ανάγκες του Δήμου και της Γενικής Αστυνομικής Διεύθυνσης Θεσσαλονίκης σε υγειονομικό υλικό, το οποίο είναι απαραίτητο για την διεκπεραίωση των αρμοδιοτήτων τους. Συγκεκριμένα, πρόσφερε στην Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Θεσσαλονίκης σημαντικό αριθμό προστατευτικών μασκών και γάντια μιας χρήσης. Επίσης, διέθεσε 5.400 φιάλες αντισηπτικού στον Δήμο Θεσσαλονίκης για την κάλυψη των αναγκών στα δημοτικά κτήρια. Ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Ζέρβας, εκφράζοντας τις ευχαριστίες των δημοτών της Θεσσαλονίκης και του ίδιου προσωπικά για την έμπρακτη συμπαράσταση του ΟΠΑΠ σε αυτή τη δύσκολη στιγμή για την πόλη, επισήμανε: «Είμαι βέβαιος ότι οι Θεσσαλονικείς γνωρίζουν ότι ο ΟΠΑΠ είναι μαζί μας σε ό,τι σημαντικό συμβαίνει στην πόλη». Από την πλευρά του, ο Γενικός Αστυνομικός Διευθυντής Θεσσαλονίκης, υποστράτηγος Λάζαρος Μαυρόπουλος, εξέφρασε τις πλέον θερμές ευχαριστίες του για την κάλυψη υπηρεσιακών αναγκών από τον ΟΠΑΠ και σημείωσε ότι: «στην εξαιρετικά δύσκολη περίοδο, στην πρωτόγνωρη αυτή συγκυρία που βιώνει η χώρα και η κοινωνία μας λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, αισθάνομαι την ανάγκη να σας συγχαρώ για το αίσθημα κοινωνικής ευθύνης, για την αλληλεγγύη και την ενεργό συνεισφορά σας στην κοινωνία, με το ολοκληρωμένο πρόγραμμα εταιρικής υπευθυνότητας του ΟΠΑΠ στον τομέα

Η υπερσύγχρονη μονάδα λοιμωδών νοσημάτων στο παιδιατρικό νοσοκομείο «Παναγιώτης και Αγλαΐα Κυριακού»

σε πλήρη εξέλιξη η ανακαίνιση των παιδιατρικών νοσοκομείων Την ίδια ώρα, ο ΟΠΑΠ συνεχίζει με αμείωτους ρυθμούς το έργο ανακαίνισης των παιδιατρικών νοσοκομείων «Η Αγία Σοφία» και «Παναγιώτης και Αγλαΐα Κυριακού». Στην παρούσα φάση βρίσκονται σε εξέλιξη δύο νέα σημαντικά έργα. Πρόκειται για τον πλήρη εκσυγχρονισμό της Ουρολογικής – Πλαστικής Νοσηλευτικής Μονάδας, στον 1ο όροφο του «Αγία Σοφία», συνολικής έκτασης 550 τ.μ. και δυναμικότητας 18 κλινών. Παράλληλα, στο «Παναγιώτης και Αγλαΐα Κυριακού» ανακαινίζεται πλήρως η Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών, η οποία βρίσκεται στον 5ο και 6ο όροφο, καλύπτει 640 τ.μ. και έχει δυναμικότητα 25 κλινών. Ο ΟΠΑΠ ξεκίνησε να ανακαινίζει τα δύο μεγαλύτερα παιδιατρικά νοσοκομεία της χώρας, που εξυπηρετούν τις ανάγκες χιλιάδων παιδιών από όλη την Ελλάδα, το 2014. Μέχρι σήμερα έχει ολοκληρωθεί πάνω από το 82% του έργου και ο ΟΠΑΠ έχει παραδώσει συνολικά 26 έργα ανακαίνισης, μεταξύ των οποίων 20 νοσηλευτικές μονάδες, συνολικής έκτασης 12.680 τετραγωνικών μέτρων και δυναμικότητας 467 κλινών. Ανάμεσά τους είναι η υπερσύγχρονη μονάδα αντιμετώπισης λοιμωδών νοσημάτων του παιδιατρικού νοσοκομείου «Παναγιώτης και Αγλαΐα Κυριακού», η οποία είναι κατάλληλη να αντιμετωπίσει ακόμη και κρούσματα κορωνοϊού σε παιδιά. Σε όλες τις ανακαινισμένες μονάδες των δύο παιδιατρικών νοσοκομείων, προσφέρονται πλέον υψηλού επιπέδου ιατρικές και νοσηλευτικές υπηρεσίες, σε ένα ιδιαίτερα ευχάριστο και λειτουργικό περιβάλλον.

Η πλήρως εκσυγχρονισμένη την Καρδιολογική Μονάδα στο παιδιατρικό νοσοκομείο «Η Αγία Σοφία»