Food and Farming 2022

ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΜΑΓΝΗΣΙΑ  ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

food & farming Η αποψΗ των ειδικων

φετα • βαμβακι • φαρμακευτικα φυτα • λαδι & ελιες

τα ςιτΗρα

ςτΗ γεωπολιτικΗ ςκακιερα

οι ξεχωριςτες ιδιοτΗτες του μελιου μαγνΗςιας

οι απειρες χρΗςεις τΗς βιομΗχανικΗς κανναβΗς

τα δωρα του παγαςΗτικοy ςτο πιaτο μας

editorial Από την κορυφή του Πηλίου μέχρι τα βάθη του Παγασητικού

Τ ΕΚΔΟΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΕΚΛΙΔΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ METAMEDIA IKE ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΥΛΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΤΡΙΜΜηΣ GRAPHIC DESIGNER ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΔΙΑΚΟΣΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ MARKETING ΝΑΝΣΥ ΠΑΡΑΔΑΚη ΙΑΣΟΝΟΣ 77 ΜΕ Κ. ΚΑΡΤΑΛη, ΒΟΛΟΣ, ΤΗΛ.: 24210 85531 - 4

ην ώρα που γραφόντουσαν αυτές οι γραμμές τα σύννεφα του πολέμου πύκνωναν πάνω από έναν από τους μεγαλύτερους σιτοβολώνες του κόσμου, την Ουκρανία, ενώ οι αγρότες είχαν παρατάξει τα τρακτέρ τους στους ελληνικούς δρόμους, με το κόστος παραγωγής να έχει εκτοξευτεί (περισσότερο και σε σχέση με τις αυξήσεις στην ενέργεια), τους καταναλωτές να πληρώνουν πιο ακριβά τα προϊόντα, και τα καιρικά δεδομένα να παραμένουν ακόμη σε πολλές περιπτώσεις «εχθρός» των καλλιεργειών και των παραγωγικών ζώων. Ακόμη όμως, αν ρωτήσει κανείς τους πολίτες την άποψή τους για τον Πρωτογενή Τομέα, θα θεωρήσουν πολλά πράγματα σίγουρα. Δεν είναι όμως έτσι. Σε μία χώρα βασιζόμενη για αιώνες στον Πρωτογενή Τομέα η αδιαφορία γι’ αυτόν μοιάζει ιδιαίτερα επικίνδυνη, πρώτα απ’ όλα για την ίδια την επιβίωσή της, ειδικά σε περιόδους κρίσης, και ο συγκεκριμένος τομέας θα πρέπει να βρίσκεται σε πρώτο πλάνο, μπροστά απ’ όλους τους υπόλοιπους. Εξάλλου, δεν ήταν λίγοι αυτοί που στράφηκαν στην οικιακή παραγωγή κάποιων βασικών προϊόντων κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων για να είναι σίγουροι ότι θα εξασφαλίσουν κάποια που θα τους επιτρέψουν και να εξασφαλίσουν ότι το

οικογενειακό τραπέζι θα έχει κάποια πράγματα επάνω όταν χρειαστεί, και ότι θα μπορέσουν να εξοικονομήσουν χρήματα. Από εκεί και πέρα, οι δυνατότητες που προσφέρουν η Γεωργία και η Κτηνοτροφία είναι απλά… άπειρες. Από την κορυφή του Πηλίου μέχρι τα βάθη του Παγασητικού εξάλλου, η παραγωγική αλυσίδα έχει πολλούς κρίκους. Ωστόσο αυτοί οι κρίκοι πρέπει να… γυαλιστούν. Οι προκλήσεις για ανάπτυξη, βελτίωση και εξέλιξη σε όλους τους τομείς της παραγωγικής διαδικασίας είναι πάρα πολλές και ενώπιον τόσο των παραγωγών όσο και της Πολιτείας. Σ’ αυτήν την περίπτωση σημαντικό ρόλο καλούνται να παίξουν και οι ειδικοί (επιστήμονες και μελετητές) που δυστυχώς σε κάποιες περιπτώσεις μένουν μόνο στο ερευνητικό κομμάτι και δεν επιδιώκουν την εφαρμογή στην πράξη μαζικά αλλά μόνο σε ειδικές περιπτώσεις. Ευτυχώς αυτό δεν είναι ο κανόνας, οπότε μία ελπίδα περισσότερη υπάρχει. Οι επιλογές πολλές και για τους παραγωγούς και για τους καταναλωτές λοιπόν, αρκεί να βρει κάποιος ή κάποια αυτό που του ταιριάζει. Μία ακόμη ιχνηλάτηση γίνεται στο παρόν τεύχος, με την περιοχή της Μαγνησίας (αν δεν λάβει υπόψη του κανείς προσωρινά τις συνέπειες της κλιματικής Αλλαγής) να είναι ευλογημένη για παραγωγή στις περισσότερες εκφάνσεις του Πρωτογενούς Τομέα. Αρκεί αυτή η ευλογία να αποτελέσει τη βάση για κάτι καλύτερο.

Χρυσόστομος Τρίμμης

4 |FOOD AND FARMING

Το μελλον και οι προκλησεισ για Τη ΦεΤα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 30. η προσπAΘεια Τησ KANNABIO σΥνεχIΖεΤαι παρA Τα εμπOδια

50. η δΥναμικH Των ελληνικων αποσΤαγμαΤων

10. H σΥνεΤαιρισΤικη ΤραπεΖα Θεσσαλιασ Το πλεΥρο ΤοΥ αγροΤοδιαΤροΦικοΥ Τομεα

32. Το κAσΤανο αποκαλYπΤεΤαι: ο μεγAλοσ ανΤαγωνισΤHσ ΤοΥ μHλοΥ!

52. «κΥνηγωνΤασ» Aγρια μανιΤAρια σΤα ορεινA Τησ μαγνησIασ

12. Τα σιΤηρα σΤη γεωπολιΤικη σκακιερα

34. Το κασΤανOμελο πηλIοΥ ενAνΤια σΤο διAσημο μAνοΥκα!

56. ο πλοΥΤοσ ΤοΥ παγασηΤικοΥ σΤο πιαΤο μασ

36. ΤμημαΤA Βιοχημειασ - ΒιοΤεχνολογιασ ο ελαιωνασ νοΤιοδΥΤικησ μαγνησιασ σΤο προσκηνιο

58. Τρωνε οι ελληνεσ ΦροΥΤα και λαχανικα;

6.

14. Τραχανασ Το ΦαγηΤο ΤοΥ ΦΤωχοΥ με Την Υψηλη διαΤροΦικη αξια!

16. Το μελλον Τησ ΒαμΒακοκαλλιεργειασ σΤην ελλαδα 20. Τα ΦαρμακεΥΤικα ΦΥΤα Το διαΒα Των χρονων 26. η ΒιομηχανικH κAνναΒη για κAΘε χρHση!

6 |FOOD AND FARMING

44. ελια & ελαιολαδο: οι αΥξημενεσ δΥναΤοΤηΤεσ Τησ μαγνησιασ

61. αγροΤικοσ σΥνεΤαιρισμοσ Ζαγορασ πηλιοΥ - ZAGORIN: σΥνεχιΖει δΥναμικα Τη πορεια ΤοΥ, με νεα Τεχνολογια για Τη διαλογη Των μηλων

48. η ΦAρμα πρωΤοπορεI με μοσχαρIσιο κρeασ με ω3 λιπαρA

62. Τι Θα ΘελοΥμε να Τρωμε Τα επομενα χρονια;

Το μελλον και οι προκλησεισ για Τη ΦεΤα Του Μιχάλη Τζιότζιου*

μ

ία προσπάθεια περίπου 20 ετών, πολύ αργά αλλά ευτυχώς πραγματοποιήθηκε και μιλάμε για την Εθνική Διεπαγγελματική Φέτας. Για κάποιους επιστήμονες και για κάποιους κτηνοτρόφους ήταν στοίχημα να κάνουν τη Διεπαγγελματική Φέτας. η ενασχόληση με το θέμα της φέτας ήταν η αιτία να κάνουμε την Ομοσπονδία Κτηνοτροφικών Συλλόγων Λάρισας τότε το 1986 (σ.σ. πλέον Ομοσπονδία Κτηνοτροφικών Συλλόγων

8 |FOOD AND FARMING

Θεσσαλίας). Οι κτηνοτρόφοι τότε ζούσαν στη μοίρα τους. Τιμές στο γάλα δεν υπήρχαν, κάποιες αγωγές όμως τότε, επειδή ο καθένας έκανε ό,τι ήθελε στη φέτα, επέτρεπαν στις βαλκανικές χώρες να θησαυρίζουν και το αιγοπρόβειο γάλα να μένει στα αζήτητα. Πρώτος στόχος εκείνης της εποχής ήταν να άρουν τη διατίμηση που έβαζαν οι πωλητές στα καταστήματα να πωλούν φέτα σε πολύ χαμηλή τιμή, ανεξάρτητα πόσο αγόραζαν το γάλα οι έμποροι, αρκεί να πωλούσαν. Αυτό το μέτρο το ανατρέψαμε 20 Μαρτίου 1991.

O κ. Μιχάλης Τζιότζιος αντιπρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Φέτας

Το 1992 πήραμε εντολή από την Ευρωπαϊκή Ένωση να κάνουμε φακέλους για κάποια τυροκομικά προϊόντα ΠΟΠ. Ασφαλώς πρώτος στόχος ήταν να γίνει ο φάκελος για τη φέτα. Έγινε και έφυγε ο φάκελος μαζί με άλλα τυροκομικά προϊόντα ΠΟΠ για τις Βρυξέλλες το 1994. Τα επόμενα χρόνια δώσαμε πολλές μάχες. Άλλες τις χάσαμε και άλλες τις κερδίσαμε, αλλά στο τέλος κερδίσαμε τον πόλεμο στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο το 2002. Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να μνημονεύσω δύο πρόσωπα που βοήθησαν τοσο πολύ, αν και δεν ειχαν καμία σχέση με την κτηνοτροφία ούτε με το εμπόριο. Αυτοί ήταν ο μεν καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο Μανώλης Ανυφαντάκης, που εκείνη την εποχή έτυχε να είναι και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Γάλακτος. Αυτός ήταν και ο καθοδηγητής μας στο τι

δυνατότητες έχει η φέτα, όταν πλέον μας έλεγαν ότι θα γινόταν ΠΟΠ, και από τότε ο ίδιος έλεγε ότι θα έπρεπε να γινόταν μία Διεπαγγελματική γιατί έτσι γίνεται για όλα τα επώνυμα ευρωπαϊκά προϊόντα. Ο Γιώργος Εμμανουήλ ήταν ο δεύτερος, που μας πήρε από το χέρι και μας πήγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, έχοντας κι αυτός ένα πάθος με τη φέτα και γνώριζε πολύ καλά τις Βρυξέλλες και όλες τις πόρτες. Στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταθέσαμε τα στοιχεία που είχαμε το 2002. η απόφαση βέβαια βγήκε το 2004 και ήταν τελεσίδικη. Ξέροντας τι στοιχεία είχαμε καταθέσει κι εμείς και οι αντίπαλοί μας, γνωρίζαμε ότι το δικαστήριο θα το κερδίσουμε. Από τότε αρχίσαμε να μιλάμε και για Διεπαγγελματική Φέτας. Οι συζητήσεις εντάθηκαν, μετά την τελεσίδικη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

FOOD AND FARMING| 9

Κάποιοι όμως που νόθευαν τη φέτα είχαν λόγους να μην θέλουν τη Διεπαγγελματική, που εμείς λέγαμε με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα θα έπρεπε να λειτουργήσει η Διεπαγγελματική. Τα χρόνια περνούσαν, οι κυβερνήσεις κώφευαν, αρχίσαμε να απογοητευόμαστε και επιτέλους ήρθε ένα πρωθυπουργός το 2019 και πολύ καλοί υπουργοί και προχωρήσαμε στην αναγνώριση της Εθνικής Διεπαγγελματικής Φέτας. Επιτέλους, 20/12/2021 αποκτήσαμε και προεδρείο στη Διεπαγγελματική. Οι στόχοι είναι πολύ υψηλοί για όλον τον κόσμο της Διεπαγγελματικής. Πιστεύω ότι θα λειτουργήσει πολύ σωστά και τα αποτελέσματα θα φανούν πολύ σύντομα. η Φέτα είναι ένα προϊόν

μοναδικό και δεν είναι τυχαίο ότι θέλουν να παράγουν σχεδόν οι πιο πολλές χώρες στον κόσμο, από τον Καναδά μέχρι την Κίνα και από τη Νότια Αφρική μέχρι και την Ευρώπη. η καλή Φέτα θέλει δύο πράγματα, καλό γάλα και τεχνογνωσία, δηλαδή καλά… μαστόρια! Το μέλλον του προϊόντος διαφαίνεται καλό και συγχρόνως καλό διαφαίνεται και το μέλλον της κτηνοτροφίας. Αρκεί να λύσουμε και κάποια επιμέρους προβλήματα στον τομέα της Κτηνοτροφίας, που είναι πάρα πολύ σοβαρά αυτήν την εποχή. Ευελπιστούμε ότι θα μας ακούσει η Πολιτεία το επόμενο διάστημα για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας γιατί ήδη φαίνεται η έλλειψη στο γάλα και δεν θα υπάρχει γάλα για να κάνουμε φέτα.

Αυτό σημαίνει ότι χρειαζόμαστε ανάπτυξη της Κτηνοτροφίας σε τέτοιον βαθμό ώστε να καλύψουμε τη ζήτηση που υπάρχει για τη Φέτα. Δεν είναι τυχαίο ότι μέχρι τώρα, ούτε οι Έλληνες ούτε εξαγωγή κάναμε πραγματική Φέτα. Με την Διεπαγγελματική πιστεύω ότι θα γίνεται πραγματική Φέτα. Όλοι θα πρέπει να κάνουν την ίδια Φέτα, οπότε θα είναι λειψό το προϊόν τα επόμενα χρόνια, αφού θα είναι λειψό και το γάλα. Επιμένουμε ότι θα πρέπει να λύσουμε σοβαρά προβλήματα για να προχωρήσουμε στην ανάπτυξη της Κτηνοτροφίας. Με λόγια του ότι έχουμε, ανάπτυξη δεν λέγεται. Οι βοσκότοποι θα πρέπει να πάνε στους κτηνοτρόφους και όχι στους κατοίκους του Κολωνακίου.

* Ο Μιχάλης Τζιότζιος είναι αντιπρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Φέτας, έχοντας υπάρχει πρόεδρος της Ομοσπονδίας Κτηνοτροφικών Συλλόγων Θεσσαλίας, καθώς και αντιπρόεδρος στον Ελληνικό Οργανισμό Γάλακτος και Κρέατος (ΕΛΟΓΑΚ).

10 |FOOD AND FARMING

H σΥνεΤαιρισΤικη ΤραπεΖα Θεσσαλιασ Το πλεΥρο ΤοΥ αγροΤοδιαΤροΦικοΥ Τομεα Η ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ μένοντας πιστή στο όραμα και την αποστολή της, στηρίζει ενεργά τις επιχειρήσεις του αγροτοδιατροφικού τομέα, παρέχοντας ευρεία γκάμα τραπεζικών δανειακών προϊόντων που καλύπτουν επενδυτικές μακροπρόθεσμες ανάγκες και χρηματοδοτήσεις κεφαλαίου κίνησης. Από το 2020 παρέχονται χρηματοδοτήσεις εγγυημένες από το ΤΑΜΕΙΟ ΕΓΓΥΗΣΕΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (ΤΕΑΑ), το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ελληνική Δημοκρατία, την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ESIF). Οι δράσεις του ΤΕΑΑ είναι η 4.1.4 και η 4.2.4. Το επιλέξιμο πελατολόγιο αφορά επαγγελματίες αγρότες, νέους αγρότες, ομάδες παραγωγών, αγροτικούς συνεταιρισμούς και μεταποιητικές επιχειρήσεις που επενδύουν στους κλάδους κρέατος, επεξεργασίας γάλακτος, αυγών, δημητριακών, οίνου, προϊόντων ελαιόλαδου, φρούτων, λαχανικών κλπ. Οι επιλέξιμες δαπάνες αφορούν ενσώματα και άυλα περιουσιακά στοιχεία, καινούριο ή μεταχειρισμένο εξοπλισμό κλπ. Τα δανειακά προϊόντα ΤΕΑΑ είναι: Α) μακροπρόθεσμο επενδυτικό δάνειο από € 10.000 έως € 5.000.000, Β) δάνεια κεφαλαίου κίνησης έως € 200.000 συνδεδεμένα με τη στήριξη επένδυσης Γ) δάνεια κεφαλαίου κίνησης έως € 200 χιλ. στα πλαίσια στήριξης COVID 19, ανεξαρτήτου επενδυτικού σχεδίου ( διάθεση έως 31/12/2022). Τα οφέλη που αποκομίζει το επιλέξιμο πελατολόγιο της τράπεζας είναι: -ευνοϊκή τιμολόγηση (όχι μεγαλύτερη από 5,50%) και μειωμένα έξοδα δανείου, -προνόμιο εγγύησης στο 80 % του δανείου από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ESIF).

-παροχή περιορισμένων εξασφαλίσεων, με μέγιστο ποσοστό στο 30 % του δανείου.

-αυξημένη διάρκεια δανείων και σύντομη και ευέλικτη εγκριτική διαδικασία με παροχή Συμβουλευτικής Τραπεζικής. Στις άμεσες προθέσεις της τράπεζας είναι συμμετοχή στο ΤΑΜΕΙΟ ΜΙΚΡΟΠΙΣΤΩΣΕΩΝ ΑΓΡΟΤΩΝ που έχει ενταχθεί στο ΠΑΑ 2014-2020 με διαχειριστή την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα. Πρόκειται για χρηματοδοτικό εργαλείο που θα παράσχει μικρό-δάνεια στους αγρότες από € 3.000 έως και € 12 |FOOD AND FARMING

25.000 με ευνοϊκή τιμολόγηση. η διάθεση των μικροπιστώσεων αναμένεται να ξεκινήσει σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, πέραν του Ταμείου Μικροπιστώσεων Αγροτών, παρέχει ήδη μικροχρηματοδοτήσεις μέχρι 25 χιλ. ευρώ στο πλαίσιο του προγράμματος EaSI με σκοπό την ενίσχυση της απασχόλησης και της κοινωνικής καινοτομίας, με την εγγύηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων (EIF), με στόχευση το σύνολο της επιχειρηματικότητας των μικρών επιχειρήσεων.

Tα πλεονεκτήματα των δανείων EaSI είναι οι περιορισμένες εξασφαλίσεις και η ανταγωνιστική τιμολόγηση. Οι επιλέξιμοι δικαιούχοι είναι οι πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις (σύσταση Επιτροπής 2003/361/ΕΚ) και οι νεοφυείς επιχειρήσεις. Οι επιλέξιμες δαπάνες αφορούν επενδυτικές και ανάγκες κεφαλαίου κίνησης με την προϋπόθεση ότι έχουν αναπτυξιακό χαρακτήρα. η περίοδος διαθεσιμότητας δανείων είναι μέχρι το τέλος του 2023 ή και μέχρι εξαντλήσεως του προϋπολογισμού, που έχει αναλάβει η Τράπεζα. η ζήτηση δανείων EaSI είναι αυξημένη καθώς μέχρι σήμερα έχει καλυφθεί άνω του 65% του προϋπολογισμού της Τράπεζας. Επίσης, παρέχονται δάνεια σε συνεργασία με την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα (ΕΑΤ) όπως το τρέχον ΤΕΠΙΧ ΙΙ, το οποίο περιλαμβάνει δάνεια επενδυτικού σκοπού από € 25.000 έως και € 1.500.000, διάρκειας 5-10 έτη, με επιλέξιμες επενδυτικές δαπάνες που έχουν υπαχθεί σε κάποιο πρόγραμμα κρατικής ενίσχυσης ή αφορούν ανεξάρτητο επενδυτικό σχέδιο. Δικαιούχοι είναι οι πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που λειτουργούν εντός της ελληνικής επικράτειας. Τα τελευταία 2,5ετη, στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, έχουν διατεθεί στο πελατολόγιο της τράπεζας δανειακά προϊόντα της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας άνω των € 30 εκ. (ΕΑΤ - ΤΜΕΔΕ, Ταμείο Εγγυοδοσίας COVID 19, ΤΕΠΙΧ II κλπ). η ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ χρηματοδοτεί επενδύσεις που έχουν υπαχθεί στα σχέδια βελτίωσης (δράσεις 4.1.1 και 4.1.3) με ευνοϊκούς όρους, καλύπτοντας τόσο την ιδιωτική συμμετοχή όσο και την προεξόφληση της επιχορήγησης. Συνεργάζεται με αντιπροσωπείες γνωστών οίκων αγροτικών μηχανημάτων και με αξιόλογα τοπικά

γραφεία συμβούλων, ενώ με το ίδιο σθένος θα στηριχθούν και τα νέα σχέδια βελτίωσης που αναμένεται να προκηρυχθούν. Επίσης, αντίστοιχες χρηματοδοτήσεις παρέχονται στο πλαίσιο των προγραμμάτων LEADER, των δράσεων 4.2 και των Αναπτυξιακών Νόμων. η ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ συμμετέχει στις χρηματοδοτήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) στα πλαίσια του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΕΣΑΑ). Σύμφωνα με το επενδυτικό σχέδιο, την περίοδο 2021 2026 αναμένεται να εκταμιευθούν στην οικονομία της χώρας μας € 30,5 δις στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), εκ των οποίων € 17,8 δις αφορούν σε επιχορηγήσεις και € 12,7 δις σε δάνεια από το Ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Τα δάνεια θα κατευθυνθούν σε επενδύσεις που εμπίπτουν σε πέντε κατηγορίες: -Πράσινη μετάβαση -Ψηφιακός μετασχηματισμός -Καινοτομία - Έρευνα και Ανάπτυξη: Στην κατηγορία αυτή μπορούν να ενταχθούν καινοτόμες επιχειρήσεις του αγροτοδιατροφικού τομέα και επιχειρήσεις που διεξάγουν έρευνα σε νέα αγροτοδιατροφικά προϊόντα.

-Ανάπτυξη οικονομικών κλίμακας μέσω συνεργασιών, εξαγορών και συγχωνεύσεων -Εξωστρέφεια: Επίσης στην κατηγορία αυτή μπορούν να ενταχθούν επιχειρήσεις του αγροτοδιατροφικού τομέα με εξαγωγικό προσανατολισμό. Τα δάνεια Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) θα καλύπτουν κατ’ ανώτατο όριο ποσοστό ύψους 50 % του συνολικού επιλέξιμου επενδυτικού κόστους, ενώ η Ιδία Συμμετοχή των επιχειρήσεων θα καλύψει κατ’ ελάχιστο το 20 % του χρηματοδοτικού σχήματος και το υπόλοιπο 30 % θα είναι τραπεζικός δανεισμός. Ορισμένα από τα πλεονεκτήματα της τράπεζας είναι η άμεση ανταπόκριση, η σύντομη διάρκεια αξιολογήσεων και η ευελιξία εξατομικευμένης προσαρμογής των δανειακών προϊόντων. Επιπρόσθετα, παρέχονται καταθετικά προϊόντα με ανταγωνιστικό επιτόκιο και ασφαλιστικά προϊόντα σε συνεργασία με την Συνεταιριστική Ασφαλιστική, όπως ασφάλιση αγροτικών κτιρίων, θερμοκηπίου, φυτικής παραγωγής, μηχανημάτων, μεταφορών, αγροτικών οχημάτων και γενικής αστικής ευθύνης.

Οι εξελιξεις ςτΟν πλανΗτΗ πΟυ επΗρεαζΟυν πΟςΟτΗτες και τιμες

Τα σιΤηρα σΤη γεωπολιΤικη σκακιερα

σ

το χρηματιστήριο των αγροτικών προϊόντων δεσπόζουσα θέση δεν θα μπορούσαν να μην έχουν τα σιτηρά, καθώς αποτελούν βασικό στοιχείο για την ανθρώπινη διατροφή άμεσα και έμμεσα. Έτσι, οι εξελίξεις σε όλους τους τομείς επηρεάζουν τις τιμές τους, με τα τελευταία περιστατικά να διατηρούν αρκετά υψηλά τις τιμές τους. Από την μία έχουμε την επιδείνωση των συνθηκών καλλιέργειας στη Νότια Αμερική, γεγονός που κρατά ψηλά τις τιμές στην Ευρωπαϊκή Ένωση με βάση και την παγκόσμια ζήτηση, ενώ η ζήτηση για

14 |FOOD AND FARMING

ζωοτροφές παρουσιάζει μικρή πτώση και η παραγωγή παρουσιάζει για την περίοδο 2021-22 αύξηση. Οι αριθμοί είναι χαρακτηριστικοί. η συνολική παραγωγή σιτηρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την περίοδο 2021/2 ξεπερνά τα 291 εκατομμύρια τόνων, με αύξηση κατά 3,4% σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο. η παραγωγή σίτου παρουσιάζει αύξηση κατά 7,3% σε σχέση με τον μέσο όρο πενταετίας, ενώ αυξημένες είναι και οι ποσότητες αραβόσιτου κατά 2,1% σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο (3,1% σε σύγκριση με τον μέσο όρο πενταετίας). Ανάλογοι είναι οι αριθμοί και για την ελληνική πραγματικότητα, με σιτάρι και κριθάρι να καταλαμβάνουν μεγαλύτερες

εκτάσεις σε σχέση με την προηγούμενη καλλιεργητική περίοδο. Από την άλλη, η παραγωγή ελαιούχων σπόρων στην ΕΕ δείχνει ετήσια αύξηση κατά 7%, μετά την πτώση του 2020/21. Θέμα… Μαύρης Θάλασσας Την ίδια στιγμή όμως το παιχνίδι στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα βρίσκεται σε εξέλιξη, και το θέμα της παραγωγής σιτηρών επηρεάζεται σημαντικά. Ο λόγος για τις κινήσεις της Ρωσίας απέναντι στην Ουκρανία, με τους ειδικούς να εκτιμούν ότι Ενδεχόμενη διακοπή της ροής σιτηρών από την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας είναι πιθανό να έχει σημαντικό αντίκτυπο στις τιμές και να επιβαρύνει επιπλέον τον πληθωρισμό των τροφίμων, οι τιμές των οποίων αυξάνονται συνεχώς εξαιτίας και της πανδημίας.

η Ουκρανία προβλέπεται να είναι ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας καλαμποκιού στον κόσμο την περίοδο 2021/22 και ο τέταρτος μεγαλύτερος εξαγωγέας σιταριού, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Συμβουλίου Σιτηρών. η Ρωσία είναι ο κορυφαίος εξαγωγέας σιταριού στον κόσμο. Οι δύο χώρες εξάλλου, μαζί με το Καζακστάν και τη Ρουμανία μεταφέρουν σιτηρά μέσω της Μαύρης Θάλασσας και αναλυτές εκτιμούν ότι είναι δεδομένος ο επηρεασμός των τιμών κυρίως του σιταριού σε περίπτωση επιβεβαίωσης γεωπολιτικών κινδύνων. Προβλήματα και στον Καναδά Από την άλλη, η ξηρασία στον Καναδά ήδη από το καλοκαίρι του 2021 έφερε μείωση της παραγωγής σιταριού κατά 38%, με τις περιορισμένες βροχοπτώσεις να επηρεάζουν την υγρασία του εδάφους και να διατηρούν ακόμη τον προβληματισμό των παραγωγών σε υψηλά επίπεδα. Μάλιστα, το καναδικό Παρατηρητήριο σημειώνει σε αναφορά του ότι: «Έως και το 150% της κανονικής βροχόπτωσης έπεσε σε ορισμένα μέρη της Νότιας Μανιτόμπα τους τελευταίους τρεις μήνες.

Ωστόσο, δεδομένου ότι τα μακροπρόθεσμα ελλείμματα παραμένουν υψηλά στα σχεδόν 250 mm τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, εξακολουθεί να υπάρχει ανησυχία για την παροχή νερού». Τα προβλήματα λοιπόν με τη σιτοπαραγωγή συνεχίζονται στη Βόρεια Αμερική, ενώ ανάλογες είναι οι εκτιμήσεις και για την παραγωγή της Αυστραλίας αλλά και της Τουρκίας. Οι εισαγωγές της Κίνας Παράλληλα, η Κίνα που αποτελεί τον μεγαλύτερο παραγωγό σιτηρών παγκοσμίως, έρχεται να εισάγει τεράστιες ποσότητες, στο πλαίσιο του προγράμματος που «τρέχει» ώστε να καταστεί σχεδόν πλήρως αυτάρκης στην παραγωγή χοιρινού κρέατος! η χώρα, η οποία καταναλώνει το μισό χοιρινό κρέας στον κόσμο, στοχεύει στο να παράγει η ίδια το 95% της ποσότητας μέχρι το 2025. Σύμφωνα με το Πεκίνο, οι άλλοι στόχοι του σχεδίου προβλέπουν αυτάρκεια στην παραγωγή στα πουλερικά και τα αυγά, στο 85% για το βοδινό και το πρόβειο κρέας και το 70% για τα γαλακτοκομικά.

Οι στόχοι αυτοί πιθανότατα θα ενισχύσουν τις υπερπόντιες αγορές σόγιας και σιτηρών που χρειάζονται για την πάχυνση των γουρουνιών, των βοοειδών και των πουλερικών. η Κίνα είναι ήδη ο κορυφαίος εισαγωγέας σόγιας και καλαμποκιού και έχει αγοράσει άνευ προηγουμένου ποσότητες τα τελευταία δύο χρόνια για να ταΐσει τους χοίρους που αναρρώνουν από την αφρικανική πανώλη. Άλλωστε, στην ετήσια παραγωγή της, «τρέχοντας» προγράμματα βελτίωσης των καλλιεργειών από το 2017, η Κίνα η Κίνα πρόσθεσε περισσότερα από 50 εκατομμύρια τόνων υψηλής ποιότητας σιτηρών μέσω της υλοποίησης προγραμμάτων βελτίωσης των καλλιεργειών κατά την ίδια περίοδο, με τα προγράμματα αυτά να οδηγούν σε υψηλές αποδόσεις και στη βελτίωση της ποιότητας. Φυσικά Κινέζοι αξιωματούχοι επισημαίνουν ότι η διαδικασία προώθησε την ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας υψηλής ποιότητας και αύξησε το εισόδημα των αγροτών στη χώρα.

FOOD AND FARMING| 15

τραχανας

Το ΦαγηΤο ΤοΥ ΦΤωχοΥ με Την Υψηλη διαΤροΦικη αξια!

ο

ι λάτρεις των ζυμαρικών αναζητούν κάθε πιθανό είδος και αν και η Ιταλία έχει κερδίσει αυτήν τη μάχη, διαθέτοντας κατά κύριο λόγο τα δικά της είδη στην παγκόσμια αγορά, δεν έχει καταφέρει να αντικαταστήσει σε καμία περίπτωση το πλέον παραδοσιακό ελληνικό ζυμαρικό, που δεν είναι άλλο από τον... τραχανά! η Ελλάδα έχει άλλωστε αρκετά είδη ζυμαρικών, έστω και αν κατά κύριο λόγο αυτά περιορίζονται σε τοπικό επίπεδο. Οι χυλοπίτες βέβαια έσπασαν αυτά τα τοπικά όρια, αλλά ο τραχανάς φρόντισε αυτό να το κάνει εδώ και... αιώνες, και δεν υπάρχει ούτε ένα σημείο της χώρας που δεν ξέρει για το συγκεκριμένο ζυμαρικό, ή που δεν το παράγει, έστω και με παραλλαγές. Ξινός ή γλυκός, με αλεύρι μόνο ή και με σιμιγδάλι, με χοντροκομμένο σιτάρι, με γάλα, με γιαούρτι ή με προζύμι, ή ακόμη και με ζωμό λαχανικών (στη veganνηστίσιμη θρακιώτικη έκδοσή του!), ο τραχανάς έχει θρέψει γενιές Ελλήνων, και φυσικά η παρουσία του στη Μαγνησία (είτε πεδινή ή ορεινή) είναι ιδιαίτερα έντονη.

16 |FOOD AND FARMING

η ιστορία του πηγαίνει αρκετούς αιώνες πίσω. Όπως έχει καταγραφεί, ήδη από τον 1ο αιώνα μ.Χ. ο Ρωμαίος... γευσιγνώστης Απίκιος αναφέρει σε έναν παχύρευστο χυλό με το όνομα τράκτα (tracta) από τον εκλατινισμένο ελληνικό όρο «τρακτόν», που λειτουργούσε ως στοιχείο για να «δέσουν» οι σάλτσες. Άλλες ιστορικές πηγές παράλληλα σημειώνουν ότι ο ρταχανάς προέρχεται από την ανατολική Μεσόγειο, και είχε το όνομα «tarkhaneh» που σήμαινε «το φαγητό του φτωχού»! Oι ρίζες του εντοπίζονται στη Μέση Ανατολή, με αναφορές ήδη από τον 11ο αιώνα μ.Χ ως tarkhana, με την ελεύθερη μετάφρασή του να παραπέμπει στη «μουλιασμένη σε νερό τροφή»! Φυσικά είναι παρών σε όλα τα Βαλκάνια, αλλά και στην Αρμενία, ενώ «συγγενείς» του εντοπίζονται στη μεσαιωνική Δυτική Ευρώπη (frumenty) ακόμη και στις περιοχές του Θιβέτ και του Νεπάλ (tsampa)! Η προσφορά του στον ανθρώπινο οργανισμό Αυτό το φαγητό του φτωχού λοιπόν που πλέον έχει περάσει και στα gourmet πιάτα κατατάσσεται από τους ειδικούς στις τροφές με ιδιαίτερη θρεπτική αξία.

Λίγες θερμίδες, χαμηλά λιπαρά και φυτικές ίνες συνθέτουν μια εξαιρετική τροψή με λίγες θερμίδες και πολλά απαραίτητα για τον ανθρώπινο οργανισμό στοιχεία. Οι θερμίδες ελάχιστες, καθώς μόλις 108 από αυτές έχουν 20 γρ. τραχανά σε μορφή σούπας. Από την άλλη, το παραδοσιακό αυτό ελληνικό ζυμαρικό προσφέρει πληθώρα στοιχείων. Οι φυτικές ίνες για παράδειγμα είναι ιδιαίτερα χρήσιμες και απαραίτητες για το ανθρώπινο πεπτικό σύστημα, ενώ τα λιπαρά του είναι σχετικά χαμηλά, με μόλις 20 mg χοληστερόλης στα 100 γρ. Παράλληλα, αποτελεί εξαιρετική πηγή πρωτεϊνών, λόγω της παρασκευής του με γάλα ή/και γιαούρτι, με τη θρεπτική αξία του να είναι ανάλογη με αυτή του κρέατος. Συγχρόνως, ο φώσφορος ενισχύει τα οστά όπως και το ασβέστιο, το ποσοστό του οποίου είναι υψηλότατο(!), το μαγνήσιο προσφέρει δυνατότητες ανάπτυξης των μυών και ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση, θεωρείται καλή πηγή σιδήρου αλλά και καροτενοειδών που είναι ιδιαίτερα ισχυρό αντιοξειδωτικό, ενώ έντονη είναι και η παρουσία φυλλικού οξέος, που βοηθά στον πολλαπλασιασμό των κυττάρων.

Το μελλον Τησ ΒαμΒακοκαλλιεργειασ σΤην ελλαδα Του Δρ. Μωχάμεντ Νταράουσε

Τ

ο βαμβάκι παραμένει ένα από το σημαντικότερα προϊόντα για την εθνική οικονομία, αλλά και για την απασχόληση, διότι έχει μεγάλο κύκλο εργασιών. Απασχολεί μεγάλο αριθμό αγροτικών οικογενειών (περίπου 45.000) και πολλά επαγγέλματα στον πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα, με μεγάλο αριθμό εργαζομένων. Στηρίζει οικονομικά 65 εκκοκκιστικές επιχειρήσεις και τρεις κλωστοϋφαντουργίες. Παρά τη μεγάλη σημασία του 18 |FOOD AND FARMING

προϊόντος για τη χώρα, υπάρχουν διάφορες χρόνιες αδυναμίες που σχετίζονται με την οργάνωση της παραγωγής, το υψηλό κόστος και την αδυναμία παραγωγής μεγάλων παρτίδων τυποποιημένου, πιστοποιημένου και ποιοτικού προϊόντος. Τα τελευταία χρόνια έχουν προκύψει και άλλα προβλήματα όπως: η διαθεσιμότητα του νερού που οδηγεί σε υψηλό κόστος άρδευσης, λόγω άντλησης νερού από μεγάλα βάθη (μεγάλη πτώση του υδροφόρου ορίζοντα), κυρίως στον Νομό Λάρισας, ο περιορισμός εκ μέρους της ΕΕ στη χρήση φυτοπροστατευτικών

Ο Δρ. Μωχάμεντ Νταράουσε, προϊστάμενος του Εθνικού Κέντρου Ποιοτικού Ελέγχου, Ταξινόμησης και Τυποποίησης Βάμβακος

προϊόντων για την καλλιέργεια και για την απολύμανση του σπόρου, τέλος η καθυστέρηση στην υιοθέτηση περιβαλλοντικών συστημάτων καλλιέργειας για μείωση εισροών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων όπως η μείωση των εκπομπών του CO2 και της χρήσης του νερού με σκοπό την προσαρμογή της καλλιέργειας στις περιβαλλοντικές απαιτήσεις της νέας ΚΑΠ. Ένα πρόσθετο πρόβλημα είναι η κλιματική αλλαγή, με τα ακραία κλιματολογικά φαινόμενα όπως οι έντονες βροχοπτώσεις, ο παρατεταμένος καύσωνας και οι μεγάλες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας που προκαλούν απώλεια της παραγωγής και υποβάθμιση της ποιότητας. η διαθεσιμότητα του νερού και το υψηλό κόστος άρδευσης έχουν μετατοπίσει την καλλιέργεια προς βορειότερες περιοχές, επίσης η κλιματική αλλαγή ενδέχεται μελλοντικά να επηρεάσει την κατανομή των καλλιεργούμενων εκτάσεων. Παράδειγμα μεγάλη μείωση της βαμβακοκαλλιέργειας παρατηρήθηκε στο

Νομό Λάρισας, η οποία έχει μειωθεί > 40% σε σχέση με το παρελθόν, ενώ συγχρόνως έχει αυξηθεί στην Κεντρική Μακεδονία και Θράκη. Μείωση της καλλιέργειας παρατηρήθηκε επίσης και στη Στερεά Ελλάδα. Σημειώνεται ότι η Θεσσαλία, σύμφωνα με την έρευνα του Εθνικού Κέντρου Βάμβακος, παράγει την καλύτερη ποιότητα σε σχέση με τις άλλες περιφέρειες. Το υψηλό κόστος παραγωγής η Ελλάδα έχει το υψηλότερο κόστος παραγωγής σε σχέση με όλες τις άλλες χώρες. Οι παράγοντες του αυξημένου κόστους είναι ο μικρός κλήρος, ο πολυτεμαχασμός και η αναποτελεσματική αξιοποίηση κεφαλαίων και γεωργικού εξοπλισμού και τέλος το υψηλό κόστος ενέργειας θεωρείται σημαντικός παράγοντας, είτε αυτό αφορά τη χρήση υγρών καυσίμων για τα αγροτικά μηχανήματα είτε αφορά τη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος. Το υψηλό κόστος παραγωγής θεωρείται περιοριστικός παράγοντας για τη στήριξη της βιωσιμότητας της καλλιέργειας.

Σημειώνεται ότι το πρόβλημα του υψηλού κόστους γίνεται ακόμα πιο σοβαρό με τις μεγάλες αυξήσεις του κόστους ενέργειας, λιπασμάτων και φυτοπροστατευτικών προϊόντων, στην τρέχουσα περίοδο της πανδημίας του κορωνοϊού και ενδεχομένως να οδηγήσει στη μείωση της καλλιέργειας σε περίπτωση που οι τιμές αυτές θα παραμένουν στα ίδια σημερινά υψηλά επίπεδα. Τότε πιστεύω ότι θα αποτελέσει απειλή για τη βιωσιμότητα της βαμβακοκαλλιέργειας, αν δεν βρεθούν λύσεις. Βέβαια όλα θα εξαρτηθούν από τις τιμές του χρηματιστηρίου στην επόμενη καλλιεργητική περίοδο, οι οποίες για το έτος 2021 ήταν ασυνήθιστα υψηλές και αποτέλεσαν μια σωτήρια για τους παραγωγούς και τις επιχειρήσεις. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα για την βαμβακοκαλλιέργεια, ως εκ τούτου όλο αυτό το σύμπλεγμα προβλημάτων απαιτεί μια νέα στρατηγική για το μέλλον. Μια στρατηγική που θα εστιάζεται σε ένα τρίπτυχο Οργάνωσης-ΠεριβάλλοντοςΠοιότητας.

FOOD AND FARMING| 19

Η οργάνωση Οι παραγωγοί πρέπει να στραφούν στη δημιουργία συλλογικών σχημάτων μέσω των οποίων μπορεί να μειωθεί το κόστος παραγωγής, να παραχθεί ένα τυποποιημένο, πιστοποιημένο ποιοτικό προϊόν, με μετρήσιμες ποσότητες για την αγορά, επίσης μπορούν να αξιοποιήσουν καλύτερα τη νέα τεχνολογία (γεωργία ακριβείας) στη διαχείριση της καλλιέργειας αλλά και με χαμηλότερο κόστος και τέλος θα πετύχουν μεγαλύτερη δύναμη διαπραγμάτευσης στις τιμές αγοράς και πώλησης. Για να πετύχει η οργάνωση των συλλογικών σχημάτων θα πρέπει το ΥΠΑΑΤ μέσα από διάφορα προγράμματα να δώσει ειδικά κίνητρα στα συλλογικά σχήματα και στους παραγωγούς που συμμετέχουν. Το Περιβάλλον Για την προσαρμογή της παραγωγής στις μελλοντικές απαιτήσεις της νέας ΚΑΠ με μείωση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, θα πρέπει οι παραγωγοί να στραφούν σταδιακά στη χρήση προτεινόμενων περιβαλλοντικών συστημάτων καλλιέργειας που έχουν δοκιμαστεί στο βαμβάκι σε άλλες χώρες, όπως το σύστημα ακαλλιέργειας (No tillage), σύστημα καλλιέργειας κατά λωρίδα σποράς (Strip tillage), σύστημα εδαφοκάλυψης (Mulch tillage) και σύστημα μειωμένης κατεργασίας εδάφους (Minimum or reduced tillage). Βέβαια υπάρχουν και πιο απλά συστήματα όπως η αμειψισπορά ή η εναλλαγή καλλιεργειών που έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν τις εισροές, τα οποία αρχίζουν και υιοθετούνται από τους παραγωγούς έστω σε ένα μικρό βαθμό. Η Ποιότητα Το ελληνικό βαμβάκι έχει καλά ποιοτικά χαρακτηριστικά (micronaire, μήκος, αντοχή, ποσοστό κοντών ινών κτλ.), όμως υστερεί στο χρώμα και στις ξένες ύλες. Έχουμε πολύ μικρή αναλογία Λευκού Κυτίου χρώματος (31-1 και 411) και αυξημένη αναλογία ξένων υλών που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. Το κυτίο χρώματος είναι το σημαντικότερο ποιοτικό χαρακτηριστικό για την αγορά, συμμετέχει σε μεγάλο βαθμό στη διαμόρφωση της τιμής. η μικρή αναλογία Λευκού Κυτίου Χρώματος αποτελεί ένα εμπόδιο για την προώθηση του προϊόντος σε νέες αγορές με καλύτερες τιμές. Το πρόβλημα αυτό δεν οφείλεται μόνο στην οριακή ζώνη της καλλιέργειας, αλλά πολλές φορές στην κακή διαχείριση του προϊόντος από τους παραγωγούς και τις εκκοκκιστικές επιχειρήσεις (συλλογή και 20 |FOOD AND FARMING

αποθήκευσή του με υγρασία >13% και καθυστέρηση στην εκκόκκιση). η αυξημένη αναλογία ξένων υλών οφείλεται στη μη αποφύλλωση της καλλιέργειας πριν τη συγκομιδή ή στη χρήση ακατάλληλων χημικών ουσιών στην αποφύλλωση (καυστικές ουσίες όπως π.χ. ζιζανιοκτόνα). Τα παραπάνω στοιχεία προκύπτουν από τα προγράμματα ποιότητας που εφαρμόζει το Εθνικό Κέντρο Ταξινόμησης Βάμβακος για λογαριασμό της ΔΟΒ. Για να βελτιωθεί η ποιότητα θα πρέπει να δοθούν κίνητρα στο παραγόμενο ποιοτικό προϊόν, κυρίως από τις εκκοκκιστικές επιχειρήσεις και να

δημιουργηθεί ένα σύστημα αντιστοιχίας τιμής και ποιότητας. η εφαρμογή τέτοιου συστήματος είναι πιο εφικτή στο εκκοκκισμένο και λιγότερο στο σύσπορο βαμβάκι και μπορεί να γίνει για τα συλλογικά σχήματα ή ομάδες παραγωγών που παράγουν μεγάλες ποσότητες προϊόντος, μάλιστα έτσι που να αποτελέσει και ένα κίνητρο για τα συλλογικά σχήματα παραγωγής. Για να λυθούν τα περισσότερα προβλήματα και να στηρίξουμε τη βιωσιμότητα της καλλιέργειας πρέπει να εστιάσουμε πρώτα στη δημιουργία συλλογικών σχημάτων παραγωγής.

Τα ΦαρμακεΥΤικα ΦΥΤα Το διαΒα Των χρονων με φΟντΟ τΗν ανθρΩπινΗ υγεια και επιχειρΗματικΟτΗτα

Των Δρ. Γιώργου Ζακυνθινού Δρ. Αλέξανδρου Παπαχατζή

22 |FOOD AND FARMING

γ

ια χιλιετίες η ανθρωπότητα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στα φυτά για τροφή και επίσης για την ανακούφιση ασθενειών. Τα φυσικά προϊόντα πάντα συνέβαλαν εκτενώς στην ανάπτυξη της σύγχρονης ιατρικής και εξακολουθούν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ανακάλυψη φαρμάκων. Καθώς ρίχνουμε μια ματιά στην

ιστορία της σύγχρονης ιατρικής, βρίσκουμε την εφαρμογή των γλυκοσιδίων του φυτού «δακτυλίτιδας», κατά τον δέκατο όγδοο αιώνα, για τη θεραπεία καρδιαγγειακών διαταραχών και ο φλοιός «ιτιάς» χρησιμοποιήθηκε ευρέως για τη διαχείριση του πόνου και των καταστάσεων που μοιάζουν με πυρετό (το συστατικό της ασπιρίνης). η αναζήτηση νέων θεραπευτικών οδηγιών από φυσικούς πόρους συνεχίζεται

εδώ και αιώνες και έχει οδηγήσει σε αρκετές σημαντικές ανακαλύψεις που περιλαμβάνουν αντιβιοτικά, αντικαρκινικούς παράγοντες, αντιφλεγμονώδεις ενώσεις και αναλγητικά. η τεράστια γενετική ποικιλότητα που είναι διαθέσιμη σε φυτά, ζώα, και μικροοργανισμούς, παρουσιάζει πλήθος δυνατοτήτων για τη βελτίωση της ανθρωπότητας στην παραγωγή τροφίμων, υλικών και φαρμάκων.

Ανθρώπινη Υγεία και φαρμακευτικά φυτά Ο ρόλος των φαρμακευτικών φυτών στην ανθρώπινη υγεία είναι σαφώς τεράστιος. Από τα 252 φάρμακα που θεωρούνται βασικά και απαραίτητα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), το 11% είναι αποκλειστικά φυτικής προέλευσης και ένας σημαντικός αριθμός είναι συνθετικά φάρμακα που λαμβάνονται από φυσικές πρόδρομες ουσίες. Μερικά από αυτά τα φάρμακα που λαμβάνονται από φυτά, περιλαμβάνουν διγοξίνη από Digitalis spp. Κοινή Δακτυλίδα), κινίνη και κινιδίνη από Cinchona spp. (κινίνη), βινκριστίνη και βινβλαστίνη από Catharanthus roseus (βίγκα της Μαδαγασκάρης), ατροπίνη από Atropa belladonna (Μπελλαντόνα) και μορφίνη και κωδεΐνη από το Papaver omniferum (παπαρούνα η υπνοφόρος). Υπολογίζεται ότι το 60% των αντικαρκινικών και αντιμολυσματι-

κών φαρμάκων που κυκλοφορούν ήδη στην αγορά, ή βρίσκονται υπό κλινική δοκιμή, είναι φυσικής προέλευσης. Αυτά τα φυτά προσφέρουν ενώσεις για νέα φάρμακα, ανάπτυξη βιομιμητικής σύνθεσης και ανακάλυψη νέων θεραπευτικών ιδιοτήτων που δεν έχουν ακόμη αποδοθεί σε γνωστές ενώσεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα ακατέργαστα εκχυλίσματα φαρμακευτικών φυτών μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως φάρμακα. Χαρακτηριστική είναι η αυτοφυής παρουσία στο Πήλιο του φαρμακευτικού φυτού (με αντισηπτικές ιδιότητες και με μεγάλη περιεκτικότητα σε Αντιοξειδωτικά) του Cistus sp. (Λαδανιά). Τσάι από το φυτό λαδανιά είναι μέχρι και τρεις φορές πιο υγιεινό από το πράσινο τσάι, προστατεύοντας την καρδιά τέσσερις φορές καλύτερα από το κόκκινο κρασί ενώ η αντιοξειδωτική του δράση, είναι είκοσι φορές ισχυρότερη από τον φρέσκο χυμό του λεμονιού.

Ο Δρ. Αλέξανδρος Παπαχατζής (αριστερά) και Γιώργος Ζακυνθινός (δεξιά)

Άνθος του φαρμακευτικού φυτού Λαδανιά (Cistus sp.), αυτοφυούς στο Πήλιο FOOD AND FARMING| 23

Φαρμακευτικά φυτά στην εποχή του COVID-19 Σε αυτούς τους άνευ προηγουμένου καιρούς, όπου η πανδημία έχει επηρεάσει τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο με αδιανόητους τρόπους, πάλι τα φαρμακευτικά φυτά έχουν συμπεριληφθεί στην έρευνα για τον COVID19. Μελέτες μοντελοποίησης του κύκλου ζωής του ιού, υποδεικνύουν ότι είναι απαραίτητη η έγκαιρη χορήγηση ενός εξαιρετικά ισχυρού αντιικού για την αποτελεσματική αναχαίτιση της μόλυνσης και τη διατήρηση των κυττάρωνξενιστών. Από την εμφάνιση του μέγιστου ιικού φορτίου έως και την έναρξη των συμπτωμάτων απαιτείται ένα χρονικό διάστημα, οπότε η πρόκληση αφορά την έγκαιρη χορήγηση αντιικών φαρμάκων στην εξάπλωση της κοινότητας. Φαρμακευτικά φυτά όπως Nigella sativa (Νιγέλα ή Μελάνθιο), Vernonia amygdalina (θάμνος στην τροπική Αφρική), Azadirachta indica (Neem ή Ινδική Πασχαλιά), Eurycoma longifolia (Ευρυκόμη η μακρόφυλλος), Colchicum sp. (κολχικό το φθινοπωρινό) με την περιεχόμενη κολχικίνη, έχουν στοχοποιηθεί ερευνητικά και για την αντιμετώπιση του COVID-19.

H δράση τους μέσω του πρώιμου τερματισμού της σύνθεσης του ιικού RNA και η αναστολή της αντιγραφής, αλλά και οι διαφορετικές αντιφλεγμονώδεις και ανοσοτροποποιητικές επιδράσεις, που ενισχύουν την ανοσοδιεγερτική δραστηριότητα σε ενήλικες, είναι αντικείμενο μελέτης. Ακόμη, η αντιμετώπιση της «καταιγίδας των κινασών» (προκαλούν φλεγμονές και βλάβη των ιστών) σε βαριά ασθενείς, με τη χορήγηση φαρμακευτικών φυτών ή φυτικών σκευασμάτων μέσω της στοματικής οδού είναι σε εξέλιξη.

24 |FOOD AND FARMING

Επιχειρηματικότητα και αγροτικός κόσμος η παγκόσμια πανδημία COVID-19 δημιουργεί ευκαιρίες και προκλήσεις για τους εξαγωγείς φυσικών συστατικών για προϊόντα υγείας. η συμπεριφορά και οι στάσεις των καταναλωτών αλλάζουν λόγω του COVID-19 και αυτό είναι πιθανό να συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια καθώς οι καταναλωτές συνεχίζουν να αναζητούν προϊόντα που βοηθούν στην πρόληψη ασθενειών. Από το ξέσπασμα του COVID-19, οι καταναλωτές δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στην υγεία και τη διατροφή τους καθώς προσπαθούν να ενισχύσουν το ανοσοποιητικό τους σύστημα. Ως αποτέλεσμα, οι καταναλωτές στρέφονται στις βιταμίνες και τα συμπληρώματα, μια τάση που αναμένεται να συνεχιστεί. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η παγκόσμια αξία αγοράς για τη βιομηχανία βοτάνων αναμένεται να φτάσει τα 5 τρισεκατομμύρια δολάρια ηΠΑ το 2050. η παγκόσμια ανάπτυξη της αγοράς για τη βιομηχανία αναμένεται να είναι 7% ετησίως από το έτος 2000 έως το 2050. η καλλιέργεια των φαρμακευτικών φυτών θα μπορούσε να ενισχύσει την πράσινη οικονομία και την βιοοικονομία που όπως είναι γνωστό αποβλέπει σε μια βιώσιμη και υγιή κοινωνία.

η σύνδεση της καλλιέργειας με την επιχειρηματικότητα θα μπορούσε να’ναι το ζητούμενο στην ανάπτυξη μιας ντόπιας επιχειρηματικότητας στην φαρμοκοβιομηχανία της χώρας μας. η σύνδεση και η συμβολαιακή γεωργία θα μπορούσε να ενισχύσει τους αγρότες, ώστε η παραγωγικότητα και η ποιότητα των φαρμακευτικών φυτών να είναι υψηλότερη και η εμπορική αλυσίδα να είναι μικρότερη, ώστε οι αγρότες να έχουν αυξημένο εισόδημα. Οι επόμενες αναμενόμενες επιπτώσεις είναι:  Ώθηση περισσότερων γεωργών να συμμετάσχουν στην καλλιέργεια φαρμακευτικών φυτών,  η ανταγωνιστικότητα της παραγωγής φαρμακευτικών φυτών να αυξάνεται, και  Υποστήριξη κυβερνητικών προγραμμάτων για την οικονομική ενδυνάμωση της στοχευμένης επιχειρηματικότητας. Για να υποστηρίξει την επιτυχία αυτής της στοχευμένης επιχειρηματικότητας, σε μακροοικονομικό επίπεδο, η χώρα πρέπει να διαμορφώσει πολιτικές από την ανάντη πλευρά (παραγωγή φαρμακευτικών φυτών από αγρότες) που πρέπει να εξισορροπηθεί με την κατάντη πλευρά (ανάγκη για πρώτες ύλες για τη βιομηχανία φαρμάκων βοτάνων). Εν κατακλείδι Το μέλλον της θεραπείας από τη φύση εξελίσσεται καθώς προκύπτουν νέες προκλήσεις για την ανθρώπινη υγεία και

Αύξηση κατά 7% ετησίως του παγκόσμιου τζίρου της βιομηχανίας των φαρμακευτικών φυτών

τη βιοποικιλότητα. η επιστημονική αξιολόγηση φυτών αλλά και μυκήτων για τις φαρμακευτικές ή άλλες χρήσεις τους μπορεί να αποδείξει την αξία τους, παρέχοντας πρόσθετα κίνητρα για την προστασία του παγκόσμιου φυσικού κεφαλαίου. Το 2019 αναφέρθηκαν 1.955 και 1.886 νέα είδη φυτών και μυκήτων, που αντίστοιχα μερικά από αυτά, μπορεί να αποδώσουν ενώσεις χρήσιμες για την ανθρωπότητα. Παρά αυτές τις ανακαλύψεις και την επιτυχία της ανακάλυψης φαρμάκων φυσικών προϊόντων για την παροχή βασικών φαρμακευτικών προϊόντων, το πλήρες δυναμικό της παγκόσμιας βιοποικιλότητας παραμένει σε μεγάλο

βαθμό ανεξερεύνητο στην αναζήτηση νέων φαρμάκων και στη διαμόρφωση στρατηγικών για την υγεία και την ευημερία μας. η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας παρέχει μελλοντικές ευκαιρίες για ανακάλυψη νέων μορίων από τη φύση, πληθώρα μεταβολικών οδών για τη σύνθεσή τους και πιο βιώσιμους τρόπους προέλευσής τους, υποστηρίζοντας πιθανές λύσεις για παγκόσμιες προκλήσεις υγείας. Αυτές οι στρατηγικές, χρησιμοποιώντας τη βιοποικιλότητα για έμπνευση, παρέχουν ελπίδα για αύξηση των αποδόσεων και διασφάλιση των προμηθειών πολύτιμων φαρμάκων στο μέλλον.

1. Ο Δρ. Γιώργος Ζακυνθινός είναι καθηγητής του Τμήματος Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής 2. Ο Δρ. Αλέξανδρος Παπαχατζής είναι καθηγητής του Τμήματος Γεωπονίας - Αγροτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

26 |FOOD AND FARMING

Η βιομΗχανικH κAνναβΗ για κAθε χρHσΗ! απO υλικO μOνΩςΗς μEχρι και υπερτρΟφH

η

συζήτηση είχε ανάψει για τα καλά πριν από λίγα χρόνια, ωστόσο αυτή τη φορά κάποια πράγματα δεν έχουν μείνει στα λόγια. η καλλιέργεια φαρμακευτικής και βιομηχανικής κάνναβης αποκτά επιπλέον ώθηση επί ελληνικού εδάφους, καθώς ακόμη και εταιρείες διεθνούς δραστηριοποίησης έχουν ήδη εγκατασταθεί στην Ελλάδα και αναπτύσσουν την παραγωγή της πρώτης ύλης για… 1002 χρήσεις. Συγκεκριμένα, τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι περισσότερες από 100 άδειες έχουν δοθεί για εγκαταστάσεις και καλλιέργειες φαρμακευτικής κάνναβης, ενώ περισσότερες από 90 είναι οι άδειες που δόθηκαν για την παραγωγή βιομηχανικής κάνναβης. η μεγαλύτερη μάλιστα θερμοκηπιακή μονάδα βιομηχανικής κάνναβης στη νοτιοανατολική Ευρώπη, έκτασης 36 στρεμμάτων, βρίσκεται στον Αλμυρό Μαγνησίας! Από τη γενική βιομηχανία μέχρι και την κλωστοϋφαντουργία (φημίζεται για την παραγωγή ιδιαίτερα ποιοτικών και ανθεκτικών υφασμάτων) η βιομηχανική κάνναβη έχει αποτελέσει πλέον αντικείμενο έρευνας ακόμη και για ενεργειακούς λόγους(!), μιας και έχει ιδιαίτερα υψηλή περιεκτικότητα σε κυτταρίνη (που φτάνει το 60%) και χαμηλή περιεκτικότητα σε λιγνίνη (7-8%). Φυσικά δεν είναι αυτές οι μόνες χρήσεις, μιας πλέον ως και αλεύρι κάνναβης προκύπτει, ενώ τα έλαια πέρα από τη σαπωνοποιία και τη βερνικοποιία αρχίζουν να αποκτούν χρήσεις στη βιομηχανία και στη μαγειρική!

28 |FOOD AND FARMING

Ιδιαίτερα ανθεκτικά υφάσματα, ανώτερα από τα περισσότερα αντίστοιχα είδη, αυτά της κλωστικής κάνναβης

Το αλεύρι κάνναβης φτάνει αυτήν τη στιγμή ακόμη και τα 28 ευρώ το κιλό!

Έπιπλα φτιαγμένα από βιομηχανική κάνναβη

Άπειρες οι χρήσεις του ελαίου, σε βιομηχανία και διατροφή FOOD AND FARMING| 29

Γνωστή από παλιά Όπως αναφέρει και στη σχετική έρευνα το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπυξης, η κάνναβη δεν είναι άγνωστη στην Ελλάδα. Στη χώρα μας, η κάνναβη καλλιεργούνταν για αιώνες για την παραγωγή σκοινιών και υφασμάτων την πρώτη αναφορά μάλιστα σε αυτήν συναντάμε το 450 π.X. στον Hρόδοτο. Το 1875 περίπου, εκδηλώθηκε ουσιαστικά η πρώτη σοβαρή προσπάθεια οργανωμένης καλλιέργειας κλωστικής κάνναβης, η οποία και διαδόθηκε σημαντικά στα χρόνια που ακολούθησαν. Με τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου η κλωστική κάνναβη αποτέλεσε βασική γεωργική καλλιέργεια και εξαγώγιμο προϊόν έως το 1932. Είναι χαρακτηριστικό ότι, μέχρι το 1957, οπότε με νόμο απαγορεύθηκε η καλλιέργεια του φυτού, λειτουργούσαν στην Eλλάδα επτά κανναβουργεία που επεξεργάζονταν την ίνα για τη δημιουργία σκοινιών. Οι απαιτήσεις του φυτού η βιομηχανική κάνναβη είναι φυτό ετήσιο, ανοιξιάτικης σποράς και απαιτεί ελάχιστη διάρκεια ημερήσιου φωτισμού

30 |FOOD AND FARMING

περίπου 14 ώρες, ώστε να καθυστερήσει η άνθηση και βέλτιστες θερμοκρασίες ανάπτυξης 19–26ο C. Στην Ελλάδα, ανάλογα με την περιοχή, το σκοπό της καλλιέργειας και τις επικρατούσες συνθήκες κατά την εποχή της σποράς, η περίοδος σποράς κλιμακώνεται από τα μέσα Μαρτίου μέχρι τα μέσα Απριλίου. Είναι φυτό απαιτητικό σε υγρασία και η άρδευση της καλλιέργειας απαιτεί καθοριστικό παράγοντα για την απόδοση και ποιότητα της καλλιέργειας. Το 2020, σε όλη την ελληνική επικράτεια 200 περίπου καλλιεργητές καλλιέργησαν βιομηχανική κάνναβη σε έκταση 1250 στρ. Οι χρήσεις στην καθημερινότητα Προηγουμένως αναφερθήκαμε στη χρήση της βιομηχανικής κάνναβης στην κλωστοϋφαντουργία. Από κάπου εκεί προκύπτει και μία λέξη γνωστή σε όλους μας, το περιβόητο… κανναβάτσο! Είναι το ιδιαίτερα δυνατό ύφασμα, φτιαγμένο από ίνες κάνναβης, για ιστιοπλοϊκά πανιά(!) αλλά και για άλλες χρήσεις, όπως για υποστρώματα σε εγκαταστάσεις φιλοξενίας ζώων.

Από τις ίνες της βιομηχανικής κάνναβης προκύπτει και ένα άλλο υλικό, το γνωστό σε όλους… καννάβι(!), εκείνο το υλικό που χρησιμοποι είται σε υδραυλικές εγκαταστάσεις για μόνωση των ενώσεων! Από τις ίνες προκύπτει επίσης χαρτί αλλά και υλικά που βρίσκουν εφαρμογή στη διαδικασία μόνωσης ακόμη και οχημάτων στην αυτοκινητοβιομηχανία! Αλλά αυτά είναι ίσως τα εύκολα, αφού πέρα από μονωτικές ιδιότητες, η βιομηχανική κάνναβη λειτουργεί ευεργετικά για απορρύπανση υδατικών αποθεμάτων και εδαφών, όπως και στη διαδικασία αποκατάστασης οικοσυστημάτων, ακόμη και από την αγροτική δραστηριότητα. Βιομηχανίες καλλυντικών και χημικών βρίσκουν επίσης εφαρμογές για τη βιομηχανική κάνναβη, και μελέτες έχουν γίνει ήδη και για τις εντομοαπωθητικές ιδιότητες ελαίων και εκχυλισμάτων. Φυσικά, δεν χρειάζεται κανένα από τα ψυχοτρόπα στοιχεία της άλλης ποικιλίας κάνναβης, της γνωστής ως ινδικής, αλλά μόνο η βιομηχανική-κλωστική! Με ίνες σαφώς πιο ισχυρές από αυτές του βαμβακιού, και πολύ λιγότερες

απαιτήσεις σε λιπάσματα και παρασιτοκτόνα, ειδικοί ανέφεραν στο πρόσφατο παρελθόν ότι η βιομηχανική κάνναβη μπορεί να αντικαταστήσει τον «λευκό χρυσό» του θεσσαλικού κάμπου. Τέλος, μία ενδιαφέρουσα τοποθέτηση… Πολλοί αναφέρουν ότι αρχικά η μηχανή diesel είχε σχεδιαστεί προκειμένου να καταναλώνει… κανναβέλαιο! Έτοιμη για κατανάλωση! η καλλιέργεια της βιομηχανικής κάνναβης δεν θα μπορούσε να μην αποτελεί αντικείμενο για τη βιομηχανία τροφίμων, αφού από παλιά έβρισκε εφαρμογές και εκεί. Δεν είναι φυσικά μόνο το περιβόητο… κανναβούρι, το οποίο πολλές δεκαετίες τώρα διατίθεται στην αγορά ως τροφή για πτηνά. Σπόροι κάνναβης αποτελούν συμπλήρωμα σε πολλά προϊόντα μεταποίησης πλέον, όπως σε τυροκομικά ή αλλαντικά, και μάλιστα και σε επίπεδο Μαγνησίας, με ορισμένα να έχουν λάβει και διακρίσεις σε διεθνείς διαγωνισμούς. Από τη βιομηχανική κάνναβη εξάλλου προκύπτει το CBD ή αλλιώς κανναβιδιόλη, μία οργανική ένωση, που επισήμως πλέον χαρακτηρίζεται

ευεργετική για το νευρικό σύστημα των έμβιων οργανισμών, ενώ δεν έχει ψυχοδραστικές ιδιότητες. Οι σπόροι και το λάδι από κλωστική κάνναβη έχουν πολύ υψηλή θρεπτική αξία, περιέχουν υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη, Ω3 λιπαρά οξέα, αμινοξέα, μέταλλα και βιταμίνες. Την ίδια στιγμή, στον τομέα των ροφημάτων, από ενεργειακά ποτέ μέχρι και μείγματα… καφέ συμπεριλαμβάνουν εκχυλίσματα βιομηχανικής κάνναβης, τα άνθη μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τσάι, ενώ από τους σπόρους του φυτού προκύπτουν εξαιρετικής ποιότητας έλαιο, και πλέον αλεύρι! Το τελευταίο μάλιστα, μπορεί να φτάσει μέχρι και 28 ευρώ το κιλό(!), ενώ σε γενικές γραμμές, πλέον η κάνναβη τείνει να χαρακτηριστεί ως υπερτροφή!

Tα διατροφικά χαρακτηριστικά Ο καρπός της κάνναβης αποτελείται από 20% πρωτεΐνη, 35% έλαιο, 20% υδατάνθρακες και 15% φυτικές ίνες. Επιπλέον, περιέχει κάλιο, φώσφορο, μαγνήσιο, ασβέστιο, ψευδάργυρο και σίδηρο.Όταν η πρωτεΐνη από κάνναβη συγκριθεί με αυτήν της σόγιας, θεωρείται

ανώτερη, μιας και είναι ολοκληρωμένη πρωτεΐνη με αυξημένα επίπεδα σε απαραίτητα αμινοξέα, όπως μεθειονίνη, κυστεΐνη και αργινίνη. Είναι πλήρως απορροφήσιμη, ολοκληρωμένη αναφορικά με τα αμινοξέα και υποαλλεργική. Ο σπόρος κάνναβης είναι πλούσιος και σε Ω λιπαρά οξέα. To ισοζύγιο Ω6 προς Ω3 του ελαίου κάνναβης είναι 3:1, ένα πολύ καλό ισοζύγιο, ειδικά για ανθρώπους που αντιμετωπίζουν πρόβλημα με χρόνιες φλεγμονές, όπως αρθρίτιδα και ισχιαλγία, αλλά και για ενήλικες που θέλουν να ενισχύσουν την πρόσληψη σε Ω3 χωρίς να πάρουν συμπλήρωμα, αφού κάποια συμπληρώματα ενδέχεται να περιέχουν συντηρητικά ή να είναι επιβαρυμένα με βαρέα μέταλλα.

To γ-λινολεϊκό οξύ (GLA) που περιέχει ο σπόρος κάνναβης συμβάλλει στη μείωση των συμπτωμάτων ψωρίασης, ατοπικού εκζέματος και μπορεί να βοηθήσει σε κάποια ανοσολογικά νοσήματα. η συμπληρωματική χορήγηση GLA μπορεί, επίσης, να φανεί χρήσιμη σε άτομα που θέλουν να συντηρήσουν το βάρος τους μετά από απώλεια κιλών.

FOOD AND FARMING| 31

Η κΟινςεπ πΟυ ςτΟχεYει ςτΗν ανAδειξΗ τΗς ελλΗνικHς βιΟλΟγικHς βιΟμΗχανικHς κAνναβΗς

α

η προσπAΘεια Τησ KANNABIO σΥνεχIΖεΤαι παρA Τα εμπOδια

πό το 2016, τα μέλη της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρηση ΚΑΝΝΑΒΙΟ, με έδρα τον Βόλο, προσπαθούν πάντα να είναι πρωτοπόροι στην παραγωγή βιολογικής βιομηχανική; κάνναβης στην Ελλάδα, λειτουργώντας μια καθετοποιημένη συνεταιριστική επιχείρηση που παράγει πρώτες ύλες και νόμιμα προϊόντα με βάση τη συγκεκριμένη πρώτη ύλη. Αυτή η προσπάθεια βέβαια έχει και τα εμπόδια της ελληνικής πραγματικότητας, όπως μας περιέγραψε ο εκπρόσωπος της ΚΑΝΝΑΒΙΟ, Μιχάλης Θεοδωρόπουλος, τη στιγμή που δεν υπάρχει καν νομοθετικό πλαίσιο! Σύμφωνα με τον ίδιο θα πρέπει να τονιστεί αρχικά ότι τα εδάφη της Θεσσαλίας ενδείκνυνται για την καλλιέργεια της βιομηχανικής κάνναβης, με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της πρώτης ύλης, είτε αυτή χρησιμοποιηθεί για κλωστή είτε για παραγωγή τροφίμων, καλλυντικών ακόμη και φαρμάκων να είναι ανώτερα σε σύγκριση με αυτά της παραγωγής άλλων χωρών. η εμπειρία άλλωστε ήδη υπάρχει για τα μέλη της ΚΑΝΝΑΒΙΟ, με 750 στρέμματα καλλιέργειας να είναι ενεργά, σε συνεργασία και με άλλους παραγωγούς. η πρώτη ύλη όπως επισημαίνει ο κ. Θεοδωρόπουλος είναι πιστοποιημένη ως βιολογική, αλλά αυτό δεν ισχύει και με τα τελικά προϊόντα, τρόφιμα και καλλυντικά, αφού νομοθετικό πλαίσιο δεν υπάρχει, ενώ δημιουργούνται θέματα στην προσπάθεια της ΚΟΙΝΣΕΠ για εξαγωγές προϊόντων με οργανική πιστοποίηση! Περιγράφοντας τη… δαιμονοποίηση του φυτού στις ηΠΑ στα μέσα της δεκαετίας του 1940, όταν ισχυρά συμφέροντα είδαν τη βιομηχανική κάνναβη ως έναν ισχυρό ανταγωνιστή απέναντι στα πετροχημικά προϊόντα και το νάιλον, ο κ. Θεοδωρόπουλος κάνει λόγο για ένα πολυχρηστικό φυτό και ως μία ανανεώσιμη πρώτη ύλη από το οποίο μπορούν να παραχθούν πολλές χιλιάδες οικολογικών προϊόντων, 25 χιλιάδες όπως το 1945 ανέφερε το περιοδικό «Popular Mechanics»! Με την άνοδο της τεχνολογίας βέβαια, αυτός ο αριθμός έχει πολλαπλασιαστεί! η… αποδαιμονοποίηση έχει μεν ξεκινήσει τα τελευταία 20 χρόνια, αλλά είναι μία χρονοβόρα διαδικασία... «Στα προϊόντα από σπόρο κάνναβης δεν 32 |FOOD AND FARMING

Αναζητεί το ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο και ο εκπρόσωπος της ΚΑΝΝΑΒΙΟ, Μιχάλης Θεοδωρόπουλος, για τα προϊόντα βιομηχανικής κάνναβης

υπάρχει περιεκτικότητα τετραϋδροκαναβινόλης, ενώ το όριο είναι 0,2% στον ανθό του φυτού. Στην αναθεώρηση πλέον της ΚΑΠ από 1/1/2023 θα είναι στο 0,3%. Στην Ευρώπη τα όρια είναι πολύ χαμηλά και κάθε χώρα έχει τη δική της εθνική νομοθεσία και αυτό είναι το πρόβλημά μας στην Ελλάδα, καθώς δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο» σημειώνει ο εκπρόσωπος της ΚΑΝΝΑΒΙΟ, βλέποντας την πολιτική διοίκηση να αφήνει επίτηδες τα πάντα στον αέρα, προκειμένου με την πρώτη ευκαιρία να έχει τη δυνατότητα να μαζέψει τα προϊόντα από την αγορά! «Εμείς ζητούμε τα όρια που ισχύουν στην Ελβετία που εφαρμόζουν όρια μετά από ενδελεχή έρευνα. Με τα υπάρχοντα δεδομένα, δεν μπορούμε να πάρουμε τις απαραίτητες πιστοποιήσεις για τα προϊόντα μας. Το Γενικό Χημείο του Κράτους αντιδρά απέναντι σε ό,τι έχει να κάνει με την κάνναβη, και δεν δίνει διάφορα έγγραφα που χρειαζόμαστε για την εξαγωγή των προϊόντων μας. Την ίδια ώρα φορολογούμαστε κανονικά και πληρώνουμε τις προβλεπόμενες ασφαλιστικές εισφορές. Επίσης, με βιολογική παραγωγή δεν μπορούμε να πάρουμε την πιστοποίηση στο τελικό προϊόν, ενώ έχουμε την πιστοποίηση βιολογικής πρώτης ύλης. Αυτό δημιουργεί τοξικό κλίμα για τους εγχώριους παραγωγούς και αθέμιτου ανταγωνισμού που στηρίζουν έμπορους και εισαγωγείς

προϊόντων από το εξωτερικό, όπου δεν υπάρχουν αυτοί οι περιορισμοί» σημειώνει ο κ. Θεοδωρόπουλος. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κάνναβη υπάγεται στο ίδιο γραφείο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης με το βαμβάκι… «Αντί οι αρμόδιοι να δουν ότι η κάνναβη μπορεί να δώσει ένα συμπληρωματικό εισόδημα στον παραγωγό το βλέπουν ανταγωνιστικά και ότι θα κόψει τις επιδοτήσεις από το βαμβάκι. Δεν μιλάμε για αποβαμβακοποίηση, αλλά κάποιοι παράγοντες θεωρούν ότι λειτουργούμε ανταγωνιστικά, αν και ο αγρότης θα μπορούσε να έχει πολλαπλά οφέλη βάζοντας την κάνναβη σε ένα πρόγραμμα αμειψισποράς, με το φυτό να βοηθάει στην αποκατάσταση των εδαφών, με καθαρισμό τους από τα χρησιμοποιούμενα χημικά, αφού έχει τη δυνατότητα» συμπληρώνει. Από σπίτια έως αυτοκίνητα και από τρόφιμα έως καλλυντικά… Ο Έλληνας καταναλωτής κοιτάει πλέον προϊόντα βιομηχανικής κάνναβης; Σύμφωνα με τον Μιχάλη Θεοδωρόπουλο, δεν έχει ανοίξει ευρέως η αγορά αλλά κάποιοι ήδη τα προσέχουν… «Ο κόσμος θα πρέπει να ενημερωθεί για τη βιομηχανική κάνναβη και τις χρήσεις της και να σταματήσει να την ταυτίζει με την ινδική. Δεν φτιάχνουμε μόνο ρούχα αλλά προκύπτουν ακόμη και δομικά υλικά ή και καύσιμα, ενώ μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες κατασκευάζουν εσωτερικά κομμάτια οχημάτων από ένα πολύ ελαφρύ και δυνατό πολυμερές από κάνναβη. Ως ΚΑΝΝΑΒΙΟ συμμετέχουμε σε έρευνα μαζί με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και άλλα ιδρύματα που εξετάζουμε τη δυνατότητα αντικατάστασης πλαστικών αλλά και ξυλείας από δέντρα» σημειώνει. Με την αγορά αλλά και την παραγωγική διαδικασία να ομαλοποιούνται μετά την έκρηξη ενασχόλησης το 2019, καθώς κάποια άτομα χωρίς γνώση ασχολήθηκαν με το αντικείμενο αλλά τελικά εγκατέλειψαν την προσπάθεια, ο εκπρόσωπος της ΚΑΝΝΑΒΙΟ επισημαίνει την ανάγκη για περισσότερες μεταποιητικές μονάδες. Τα μέλη της ΚΑΝΝΑΒΙΟ πάντως επιμένουν στον τριπλό στόχο της προστασίας του περιβάλλοντος, της οικονομικής βιωσιμότητας και της κοινωνικής συνεισφοράς, ελπίζοντας ότι τα εμπόδια θ’ αρθούν.

Το κAσΤανο αποκαλYπΤεΤαι: ο μεγAλοσ ανΤαγωνισΤHσ ΤοΥ μHλοΥ!

34 |FOOD AND FARMING

Με την παραγωγή να ξεπερνά τους χίλιους τόνους σε μία καλή χρονιά, το κάστανο αποτελεί τη δεύτερη πιο διαδεδομένη δενδροκαλλιέργεια στη Μαγνησία και ειδικά στον ορεινό όγκο του Πηλίου, μετά φυσικά από το μήλο. Όσο ταπεινό και αν μοιάζει, το κάστανο μοιάζει να είναι ιδιαίτερα πολύτιμο, έχοντας επιτελέσει στον 19ο αιώνα τον ρόλο του… αρτόδεντρου για τους φτωχούς της εποχής!

2 κιλά νωπά κάστανα ήταν η μέση ημερήσια κατανάλωση κατ’ άτομο σε αυτές τις αγροτικές φτωχικές κοινωνίες από τον Μεσαίωνα μέχρι και τις αρχές του 19ου αιώνα. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα πρώτα στοιχεία εκμετάλλευσης κάστανου εντοπίζονται σε Ελλάδα, Τουρκία και Βουλγαρία, περίπου το 2100 πΧ, ενώ κάποιες απόψεις φέρουν τους Έλληνες να διαδίδουν την καλλιέργεια της καστανιάς σε όλη την Ευρώπη!









Μερικές αλήθειες λοιπόν για το κάστανο… Οι καστανιές δίνουν καρπό μετά από 15 χρόνια και φτάνουν στην παραγωγική ακμή τους στα 50 με 60 τους. η ετήσια παραγωγή κάστανων στην Ελλάδα, ανέρχεται στους περίπου 20.000 τόνους. Από τα περίπου 350 χιλιάδες στρέμματα που καλλιεργούνται στη χώρα μας, τα μεγαλύτερα καστανοδάση υπάρχουν στο Άγιο Όρος, καλύπτοντας περίπου 80 χιλιάδες, με δεύτερο το Πήλιο έχοντας 50 χιλ. στρέμματα και ακολουθεί ο Έβρος με 20 - 22 χιλιάδες, με τέταρτο τον νομό Λάρισας που έχει 18 χιλιάδες, αλλά με τη μεγαλύτερη παραγωγή πανελλαδικά, ενώ πέμπτος είναι ο νομός Κοζάνης με 17 χιλιάδες στρέμματα. Οι κυριότεροι ελληνικοί πληθυσμοί και όχι ποικιλίες (δηλαδή οι καρποί και τα δέντρα, έχουν παραπλήσια χαρακτηριστικά στη συγκεκριμένη περιοχή και δεν είναι επακριβώς τα ίδια), είναι κυρίως τα κάστανα Πηλίου, Μελιβοίας (Κισσάβου), Βοΐου Κοζάνης, Καρπενησίου και τα μαρόνια Κρήτης και του Αγίου Ανδρέα Τρίπολης (Αρκαδίας). Το κάστανο αποτελεί καρπό πλούσιο σε θρεπτικά στοιχεία (άμυλο, σάκχαρα, πρωτεΐνες, λίπη και φυτικές ίνες), μεταλλικά στοιχεία και βιταμίνες Β1, Β2, Β3, Β5, C, ενώ αποτελεί τροφή με αρκετά υψηλή θερμιδική αξία χωρίς χοληστερόλη (189 θερμίδες / 100 γραμ.). Τα νωπά κάστανα περιέχουν 50% νερό, 45% υδατάνθρακες και 5% φυτικό έλαιο. Είναι επίσης εξαιρετική πηγή







σιδήρου, ασβεστίου, καλίου, μαγνησίου, φώσφορου και ψευδάργυρου. η περιεκτικότητά του σε φυτικές ίνες είναι επίσης υψηλή και, σε αντίθεση με άλλους ξηρούς καρπούς, το κάστανο περιέχει λίπη σε πολύ χαμηλό επίπεδο (μόνον 25%). Κάτι επιπλέον που ξεχωρίζει τα κάστανα από τους υπόλοιπους ξηρούς καρπούς είναι η υψηλή περιεκτικότητά τους σε βιταμίνη C. 100 γραμμάρια κάστανα περιέχουν το 72% της ημερήσιας συνιστώμενης ποσότητας βιταμίνης C. Τα κάστανα παρέχουν και άλλα αντιοξειδωτικά, όπως είναι η βιταμίνη Ε αλλά και ορισμένα φυτοχημικά συστατικά που ανήκουν στην ευρύτερη κατηγορία των πολυφαινολών. Μάλιστα, τα

κάστανα περιλαμβάνονται στους ξηρούς καρπούς με την υψηλότερη περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά, μαζί με τα καρύδια και τα πεκάν. Στα βρασμένα κάστανα παρατηρείται αύξηση στην περιεκτικότητά τους σε νερό, αλλά μειώνεται η πρωτεΐνη, ενώ αυξάνεται η περιεκτικότητα σε λίπη. Αντίθετα, στα ψημένα κάστανα, η πρωτεΐνη δείχνει να αυξάνεται, το ίδιο και οι αδιάλυτες και διαλυτές φυτικές ίνες, ενώ τα διαθέσιμα σάκχαρα μπορεί να αυξηθούν κατά 25%, με αποτέλεσμα και το ενεργειακό επίπεδο να αυξάνεται σημαντικά. Το αλεύρι κάστανου διατίθεται με τιμή σχεδόν 27 ευρώ το κιλό αυτήν τη στιγμή στην ελληνική αγορά.

Eπίσης παρουσιάζει πρωτεΐνες υψηλής ποιότητας με απαραίτητα αμινοξέα (4-7%), σχετικά υψηλή ποσότητα σακχάρων (20-30%), άμυλο (50-60%), διαιτητικές ίνες (410%), και χαμηλή περιεκτικότητα σε









λιπαρά (2-4%), τα περισσότερα από τα οποία είναι ακόρεστα (μόνο 0.7% κεκορεσμένα). η πραλίνα κάστανου, ιδιαίτερα δημοφιλής στην αγορά της Γαλλίας φτάνει στη λιανική αγορά με τιμή τα 25 ευρώ το κιλό. Το κάστανο αποτέλεσε σύμβολο της αγνότητας και της καλοσύνης για τους πρώτους χριστιανούς, αλλά και της νίκης ενάντια στον πειρασμό. Σε αντίθεση με τον μύθο γύρω από το μήλο! η παλιότερη και μεγαλύτερη καστανιά στον κόσμο βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του όρους Αίτνα της Σικελίας, μόλις 8 χιλιόμετρα από τον κρατήρα του ηφαιστείου. η ηλικία της υπολογίζεται κάπου μεταξύ 2.000 και 4.000 ετών. Έχει

διάμετρο 57,9 μ. Ονομάζεται ως η καστανιά των 100 αλόγων, γιατί, σύμφωνα με τον μύθο, κάτω από τη φυλλωσιά της βρήκε καταφύγιο από μια καταιγίδα η βασίλισσα της Αραγονίας με τους 100 έφιππους ιππότες της. Το 1780 ο Antoine Parmentier (ο ίδιος εκείνος που ανέδειξε τις αρετές της πατάτας και έπεισε το γαλλικό κράτος να τις ανακηρύξει βρώσιμο είδος) κατάφερε να απομονώσει ζάχαρη από τα κάστανα και την έστειλε στην Ακαδημία της Λιόν. Λίγα χρόνια αργότερα, εντατικοποιήθηκαν οι έρευνες, καθώς ο ναυτικός αποκλεισμός που είχαν επιβάλει οι Βρετανοί στις αρχές του 19ου αιώνα είχε φέρει ισχυρό πλήγμα στις εισαγωγές αγαθών, όπως η ζάχαρη. Ήταν λοιπόν επιτακτική η ανάγκη να βρουν εναλλακτικές πηγές, με τον Ναπολέοντα να φέρεται να επιλέγει τελικά τα τεύτλα!

FOOD AND FARMING| 35

Οι μeλισσεσ τησ μαγνησiασ σε βΟυνΟ αλλa και κaμπΟ

τΟ καστανoμελΟ πηλiΟυ ενaντια στΟ διaσημΟ μaνΟυκα! Το μέλι Μάνουκα από την Ήπειρο της Ωκεανίας έχει φτάσει πλέον λόγω των ιδιοτήτων του να θεωρείται ως εναλλακτικό φάρμακο και στην ελληνική αγορά η τιμή του ξεπερνά τα 200 ευρώ ανά κιλό! Μπορεί βάσει των αντιμικροβιακών και επουλωτικών ιδιοτήτων του, αλλά και όλων των άλλων θρεπτικών συστατικών που περιέχει να βρει ανταγωνιστή; Φυσικά και ναι, όπως λένε με μία πρώτη εικόνα που έχουν οι ειδικοί, και αυτός ο ανταγωνιστής μπορεί 36 |FOOD AND FARMING

να φέρει και την ελληνική ταυτότητα, προερχόμενος μάλιστα και από την περιοχή του Πηλίου! η Ελλάδα δεν θα μπορούσε παρά να είναι (και) μελισσοκομική χώρα, αφού διαθέτει ευνοϊκότατες κλιματολογικές συνθήκες αλλά και πλούσια μελισσοκομική χλωρίδα. Τουλάχιστον αυτό ίσχυε μέχρι πριν λίγα χρόνια, καθώς η κλιματική αλλαγή επηρεάζει και τις μέλισσες και μοιραία και τη μελισσοκομία.

FOOD AND FARMING| 37

Στην Ελλάδα πάντως η ενασχόληση αυτή συνεχίζει να αναπτύσσεται και η αύξηση των κυψελών την άνοιξη του 2020 σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019 έφτασε το 12,2%, φτάνοντας το 1,631 εκατομμύριο, κυψέλες. Την ίδια στιγμή η Ελλάδα εξήγαγε 200 τόνους μελιού μόνο την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου του 2021, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Να πάμε τώρα στη Μαγνησία και στο Πήλιο. «Από τις 24.500 παραγωγών στην Ελλάδα, υπάρχουν 910 ενεργά βιβλιάρια μελισσοκόμων στη Μαγνησία» αναφέρει ο πρόεδρος του μελισσοκομικού συλλόγου της περιοχής, Θεοδόσης Κατσαρός, τονίζοντας ότι ήδη οι 490 είναι μέλη του συλλόγου. «Ελάχιστοι βέβαια οι επαγγελματίες, πολλοί οι ετεροαπασχολούμενοι» θα σημειώσει, αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Μέλι ΟΙ μελισσοκόμοι της Μαγνησίας δραστηριοποιούνται κατά κύριο λόγο στο Πήλιο, χωρίς ωστόσο να αποκλείουν την περιοχή του θεσσαλικού κάμπου, αλλά και άλλα σημεία, όπως η Χαλκιδική και η Θάσος. «η καταστροφή της Εύβοιας μας προκάλεσε μεγάλη ζημιά και προβλήματα» θα πει επίσης ο κ. Κατσαρός, για να φτάσει η συζήτηση στο μέλι καστανιάς Πηλίου, και στο πώς μπορεί να κοιτάξει στα μάτια το μέλι μάνουκα. Εκκίνηση από τη Γαλλία Ήταν στα μέσα της δεκαετίας του 2010, όταν το μέλι καστανιάς Πηλίου ταξίδεψε στη Γαλλία και παρουσιάστηκε στη διεθνή έκθεση Μελισσοκομίας Apimondia. Εκεί ειδικοί το δοκίμασαν και από άγνωστο έγινε αμέσως… αντικείμενο έρευνας, αποκτώντας βέβαια και την ανάλογη αξία!

«Aπό εκείνο το σημείο και μετά ασχολήθηκε με το μέλι καστανιάς Πηλίου και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και ο καθηγητής Δημήτρης Κουρέτας και βρέθηκαν κά-

38 |FOOD AND FARMING

Ο πρόεδρος του Συλλόγου Μελισσοκόμων Μαγνησίας, Θεοδόσης Κατσαρός

ποια αξιόλογα χαρακτηριστικά σε ορισμένα δείγματα (όχι σε όλα) τα οποία συναγωνίζονται το μέλι Μάνουκα. Ειδικά αν γίνει ανάμιξη με μέλι Θάσου τότε δείχνει αυτό το μείγμα να είναι απολύτως ισάξιο , όσον αφορά τις αντιμικροβιακές, αντιοξειδωτικές και επουλωτικές ιδιότητες» σημειώνει ο κ. Κατσαρός, αλλά η έρευνα δεν προχώρησε μιας και δεν βρέθηκε η απαραίτητη χρηματοδό-

τηση. Μπορεί να βγάζει μία ελαφριά πίκρα στη γεύση, ωστόσο το μέλι καστανιάς, αυτό το σκουρόχρωμο χρυσίζον μέλι έχει πλέον κερδίσει πολλούς. Όπως αναφέρουν οι ειδικοί, είναι πλούσιο σε μία σειρά ιχνοστοιχείων όπως το μαγνήσιο, το βόριο, ο σίδηρος, το μαγγάνιο και το κάλιο. Επιπλέον έχει υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες κυρίως σε φρουκτόζη, κάτι που το κάνει ιδανικό και για αθλητές. Επίσης έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά και τανίνες, οι οποίες οφείλονται στο δέντρο της καστανιάς. Όμως αυτό που το κάνει να ξεχωρίζει είναι η μεγάλη περιεκτικότητα που έχει σε αψηλάφητους κόκκους γύρης στους οποίους οφείλεται η σημαντική θρεπτική αξία και η δυνατή γεύση του. Επίσης, διαθέτει σημαντικές απολυμαντικές και επουλωτικές ιδιότητες οι οποίες είναι ευεργετικές για το πεπτικό και ουροποιητικό σύστημα, παρουσιάζει σημαντική αντιμικροβιακή και αντιβακτηριδιακή δράση έναντι μιας πληθώρας μικροοργανισμών όπως ο εντερόκοκκος, ο σταφυλόκοκκος και το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Τέλος φαίνεται ότι βοηθάει στην καλή λειτουργία του κυκλοφορικού και ανοσοποιητικού συστήματος.

Ποικιλία ειδών σε βουνό και κάμπο Επειδή το έδαφος και η μορφολογία του νομού Μαγνησίας παρουσιάζουν διαφορετικά στοιχεία σε πολλές περιοχές, ανάλογη πληθώρα υπάρχει και στα είδη μελιού που παράγονται στην περιοχή. Καταρχάς έχουμε το κλασικό εύγευστο ανθόμελο ποικίλης ανθοφορίας. Από την άλλη υπάρχει και παραγωγή μελιού βελανιδιάς, αρκετά σκουρόχρωμο αλλά πλουσιότατο σε ιχνοστοιχεία. Αρκετά αρωματικό, με έντονη γεύση είναι και το μέλι ερείκης, ενώ το μέλι κουμαριάς περιέχει ουσίες που ρυθμίζουν τη χοληστερίνη, διασπούν το άμυλο, καθαρίζουν το αίμα και πιθανότατα αυξάνουν τη ζωή των κυττάρων. Παράλληλα υπάρχουν και τα είδη μελιού του κάμπου. Στο μέλι ηλίανθου εντοπίζεται η κερσετίνη, αντιοξειδωτική φλαβονόλη, ενώ ορισμένοι λένε ότι το μέλι βαμβακιού, έχει την υψηλότερη βακτηριοκτόνο δράση από κάθε άλλο μέλι, καθώς έχει τη μεγαλύτερη συγκέντρωση υπεροξειδίου του υδρογόνου. Ο συνδυασμός ρίγανης-λεβάντας επίσης Ρίγανη Λεβάντα Μερικές φορές βέβαια δεν μπορείς να τα ξεχωρίσεις, γιατί κάποιες ανθοφορίες συμβαδίζουν όπως αυτές της Κουμαριάς και της Ερείκης. «Δεν μπορείς να πεις στη

μέλισσα πού θα πάει» σημειώνει ο κ. Κατσαρός. Η κυψέλη δίνει πολλά ακόμη Δεν είναι βέβαια μόνο το μέλι που φροντίζουν να συλλέγουν οι παραγωγοί, με την οικοτεχνία πλέον να έχει πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις σε σχέση με το πα-

ρελθόν και στη Μαγνησία. Οι κεραλοιφές έχουν κάνει δυναμική εμφάνιση, όπως και η μελισσοκομική γύρη που έχει αποκτήσει τη φήμη της υπετροφής. Από την άλλη η πρόπολη όχι μόνο αποτελεί αντικείμενο ζήτησης αλλά η τιμή της παρουσιάζει και αυξητικές τάσεις, ενώ το ίδιο ισχύει και για τον βασιλικό πολτό, οι ιδιότητες του οποίου είναι ευρέως γνωστές. Όλα αυτά μεταφράζονται σε… εισόδημα! ΠΟΠ ακόμη δεν έχει… Παρά τις ιδιότητές του, το μέλι Μαγνησίας, ειδικά αυτό της καστανιάς δεν έχει πάρει Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης. Άλλωσε μόνο δύο ελληνικά μέλια έχουν χαρακτηριστεί ως ΠΟΠ, το Πευκοθύμαρο Κρήτης και αυτό της Ελατοβανίλιας Μαινάλου-Βυτίνας, με ανάλογα πλεονεκτήματα στην τιμή πώλησης… Περιμένουν αλλαγές οι μελισσοκόμοι Τέλος, και οι ίδιοι οι μελισσοκόμοι θα ήθελαν ένα διαφορετικό νομικό πλαίσιο για την ενίσχυση της παραγωγής. Αλλαγές στο ηλεκτρονικό μητρώο, δυνατότητα απευθείας πώλησης εκτός ορίων του εκάστοτε νομού, έλεγχοι για να σταματήσουν οι ελληνοποιήσεις, αλλά και αναγραφή στις συσκευασίες της χώρας συγκομιδής και όχι αόριστα τη χώρα συσκευασίας είναι αυτά που αποτελούν πάγια αιτήματα του κλάδου. Βέβαια, η τελευταία ερώτηση είχε να κάνει με το ποιο μέλι τελικά είναι καλύτερο. «Αυτό που ταιριάζει καλύτερα στη γλώσσα μας. Ο οργανισμός γεύεται ευχάριστα αυτό που έχει περισσότερο ανάγκη. Δεν είναι όλα τα μέλια ίδια αλλά δεν είναι και όλοι οι άνθρωποι ίδιοι» είναι η εμπειρική απάντηση που θα δώσει ο πρόεδρος του συλλόγου μελισσοκόμων Μαγνησίας.

FOOD AND FARMING| 39

τΟ πρΩτΟπOρΟ EργΟ τΟυ τμΗματΟς βιΟχΗμειας - βιΟτεχνΟλΟγιας με τΟν δΗμΟ αλμυρΟυ

ο ελαιωνασ νοΤιοδυΤικΗσ μαγνΗσιασ σΤο προσκΗνιο Του Δημήτρη Κουρέτα*

40 |FOOD AND FARMING

ε

νας από τους τομείς στους οποίους η περιφέρεια Θεσσαλίας εμφανίζει συγκριτικό πλεονέκτημα είναι αυτός της αγροδιατροφής. η αγροτική οικονομία της Θεσσαλίας συμμετέχει στην ακαθάριστη προστιθέμενη αξία του πρωτογενή τομέα της χώρας με ποσοστό μεγαλύτερο του 10%, ενώ η αξία των παραγόμενων προϊόντων της ξεπερνά τα 800 εκατ. ευρώ. Μεταξύ αυτών τα μοναδικά προϊόντα βρώσιμης ελιάς και ελαιολάδου του Ελαιώνα Νοτιοδυτικής Μαγνησίας βρίσκονται στο επίκεντρο του εμπορικού ενδιαφέροντος λόγω της αξίας που παρουσιάζουν τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά. η ομοιογένεια του ελαιώνα καθώς και τα μοναδικά στοιχεία που τον

χαρακτηρίζουν δίνουν ένα ιδανικό πεδίο για ερευνητική αξιολόγηση, κάτι που θα γίνει για πρώτη φορά στον συγκεκριμένο ελαιώνα.Ο ελαιώνας της Νοτιοδυτικής Μαγνησίας αποτελεί ένα πολύ χαρακτηριστικό δείγμα Μεσογειακού Αγρο-Οικοσυστήματος, (Olea-Ceratonion) με μοναδική αρχιτεκτονική/ οικολογία τοπίου, στο οποίο το ελαιόδεντρο είχε και έχει δεσπόζουσα θέση τόσο στο φυσικό περιβάλλον όσο και στην τοπική ζωή και κουλτούρα για αιώνες. Είναι από τους παλαιότερους ελαιώνες της χώρας μας αλλά και παγκόσμια με ιστορία 3000 ετών (αποτελεί σημείο αναφοράς από την εποχή του Ομήρου), καταλαμβάνει μια έκταση μεγαλύτερη των 43.000 στρεμμάτων με πάνω από 760.000 δέντρα.

Ο δρ. Δημήτρης Κουρέτας

Αποτελεί αμιγή μη γραμμική καλλιέργεια με ελαιόδεντρα μεγάλης ηλικίας (η πλειοψηφία είναι ηλικίας άνω των 400 ετών) των οποίων οι κορμοί τους εμφανίζουν βαθιές πτυχώσεις. Ο Ελαιώνας της Νοτιοδυτικής Μαγνησίας αποτελεί αναμφισβήτητα διαχρονικό φυσικό μνημείο αλλά και ένα σημαντικό οικοσύστημα υψηλής βιοποικιλότητας, εντός του οποίου φιλοξενούνται σημαντικά είδη της ελληνικής χλωρίδας και πανίδας κάποια από τα οποία είναι μοναδικά. Το μεγαλύτερο τμήμα των ελαιώνων βρίσκεται στις πλαγιές των λόφων που καταλήγουν στις ακτές του Παγασητκού, είναι διαμορφωμένο με πετρόκτιστα τοιχία ώστε να συγκρατείται το χώμα, να αποφεύγονται οι διαβρώσεις του εδάφους αλλά και να διευκολύνεται η συγκομιδή του πολύτιμου ελαιόκαρπου. η παρουσία παλαιών κτιρίων που παραπέμπουν στην σημαντική ελαιοκομική ιστορία είναι εμφανής στην περιοχή. η παρούσα ερευνητική πρόταση στοχεύει στην ανάδειξη αφενός της διατροφικής αξίας των προϊόντων βρώσιμης ελιάς και ελαιολάδου και

αφετέρου της προστιθέμενης αξίας της βιοδραστικότητας των προϊόντων βρώσιμης ελιάς, ελαιολάδου και ανθών ελιάς του ελαιώνα Νοτιοδυτικής Μαγνησίας και εκτελείται σε συνεργασία με τον Δήμο Αλμυρού. η εμπορική υπεραξία των προϊόντων βρώσιμης ελιάς και ελαιολάδου και οι ευεργετικές τους ιδιότητες οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στα φαινολικά τους συστατικά. Πολύ σημαντικό ρόλο ωστόσο, έχει και η βιοδραστική αποτίμηση των προϊόντων αυτών καθώς ο μοναδικός συνδυασμός ενώσεων που υπάρχουν μέσα στο κάθε ένα από τα προϊόντα αυτά, το κάνει να έχει τελείως διαφορετικές ιδιότητες σε ότι αφορά την αντιοξειδωτική τους ικανότητα, την προστασία του DNA κτλ. Σε διάφορες ερευνητικές μελέτες έχουν ελεγχθεί ουσίες όπως η υδροξυτυροσόλη, η τυροσόλη καθώς και τα παράγωγά τους (ολεασίνη, ολεοκανθάλη κ.α.) ως φαινολικά συστατικά της ελιάς και του ελαιολάδου για τα οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για την ασφάλεια των τροφίμων (EFSA) έχει γνωμοδοτήσει υπέρ συγκεκριμένου ισχυρισμού υγείας (ΕΚ 432/2012) αναδεικνύοντας την πολύτιμη βιολογική τους αξία.

FOOD AND FARMING| 41

Ωστόσο με τον έλεγχο μεμονωμένων ουσιών που μπορεί να περιέχονται στην ελιά και τα προϊόντα της δεν εκτιμάται η συνολική βιοδραστική ικανότητα του προϊόντος. Παρόλο που ένα προϊόν μπορεί να μην πιάνει τα απαραίτητα επίπεδα για ισχυρισμό υγείας από τα φαινολικά συστατικά (250 ppm), η συνολική δράση των ουσιών μέσα στο προϊόν μπορεί να προσδίδει σε αυτό πολύ σημαντική βιοδραστικότητα. η περιεκτικότητα του συνόλου των βιοδραστικών συστατικών είναι αρκετά ευμετάβλητη καθώς εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως: γεωγραφική περιοχή, ποικιλία, καλλιεργητικές πρακτικές, μέθοδος επεξεργασίας της βρώσιμης ελιάς (χρήση αλκαλικού διαλύματος ή επεξεργασία με άλμη), το είδος του ελαιοτριβείου (διφασικό η τριφασικό) που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ελαιολάδου κ.ά. η χαρτογράφηση από πλευράς ευεργετικών ουσιών για την υγεία των προϊόντων ελιάς (βρώσιμη ελιά και ελαιόλαδο) του Ελαιώνα Νοτιοδυτικής Μαγνησίας και η ολιστική αποτίμηση της βιοδραστικότητας τους αποτελεί πρωταρχικό στόχο της παρούσας ερευνητικής πρότασης. Επιπλέον ο προσδιορισμός των ποιοτικών χαρακτηριστικών (οργανοληπτικών, φυσικών, χημικών) και η μελέτη της βιολογικής δράσης με μία εντελώς νέα μεθοδολογία (που περιλαμβάνει 3 μεγάλα στάδια) και περιγράφηκε για πρώτη φορά το 2019 από την ερευνητική ομάδα μας σε συνδυασμό με την χημική τους σύσταση (στερολών, τερπενίων, φαινολικών, λιπαρών και πτητικών συστατικών κτλ) των προϊόντων ελιάς κα του Ελαιώνα Νοτιοδυτικής Μαγνησίας αναμένεται να συμβάλλει στον καθορισμό, για πρώτη φορά, του βιοδραστικού τους αποτυπώματος και στην διασφάλιση της ποιότητάς τους από περιπτώσεις νοθείας.

42 |FOOD AND FARMING

Με τη μεθοδολογία αυτή αυξάνεται η προστιθέμενη αξία του προϊόντος. Ο καθορισμός του χημικού και βιολογικού αποτυπώματος είναι ιδιαίτερα σημαντική παράμετρος για τα Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (Π.Γ.Ε.) και Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.) προϊόντα όπως είναι η βρώσιμη κονσερβοελιά Νοτιοδυτικής Μαγνησίας καθώς και για τα «brandname» προϊόντα ελιάς της Περιφέρειας. Το σύνολο των βιοδραστικών ουσιών, που έχουν ανιχνευθεί στην ελιά, το ελαιόλαδο καθώς και τα άνθη φαίνεται να προσδίδει σε αυτά πολύτιμες βιολογικές δράσεις (όπως αντιοξειδωτική, αντιμεταλλαξιγόνος, αντιική, αντιφλεγμονώδης, αντιμικροβιακή και καρδιοπροστατευτική). Τα εκχυλίσματα των παραπάνω μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για την αύξηση της προστιθέμενης αξίας των ίδιων των προϊόντων όσο και για την χρήση τους ως πρώτες ύλες σε συμπληρώματα διατροφής, ένα πεδίο που η ευρωπαϊκή ένωση έχει αφήσει πολύ ασαφές. Τα διατροφικά συμπληρώματα στις μέρες μας, κυκλοφορούν ελεύθερα μέσω του διαδικτύου χωρίς νομικούς περιορισμούς και κυρίως χωρίς τις απαραίτητες προειδοποιήσεις για τους πιθανούς κινδύνους που εγκυμονούν για την υγεία. Για κάθε νέα επωνυμία διατροφικού συμπληρώματος που διατίθεται στην Ελληνική αγορά πρέπει να κατατίθεται

στον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων φάκελος κοινοποίησης με την κατάλληλη επισήμανση του προϊόντος στην Ελληνική γλώσσα (Οδηγία 2000/13 / ΕΚ / 20-03-00). Δεν απαιτείται όμως επιπλέον εργαστηριακή ανάλυση της δηλωθείσας σύνθεσης ούτε πραγματοποιούνται στην πράξη εργαστηριακοί έλεγχοι των δειγμάτων. Ο έλεγχος των πρώτων υλών που μπορεί να αποτελούν συστατικά συμπληρωμάτων διατροφής με την νέα μεθοδολογία μας ( σε συνδυασμό με τον πλήρη χημικό χαρακτηρισμό τους) , τους προσδίδει ένα ανώτερο επίπεδο

διασφάλισης της ποιότητας τους με βάση εργαστηριακές αναλύσεις κάτι που δεν εφαρμόζεται έως τώρα από την ισχύουσα νομοθεσία. Αυτό αποτελεί επίσης μια καινοτομία που θέλει να εισάγει αυτή η πρόταση, την ουσιαστικά πραγματική αξιολόγηση της βιοδραστικότητας που έχουν πρώτες ύλες, προϊόντα και συμπληρώματα τόσο σε in vitro δοκιμές , σε κυτταροκαλλιέργειες, αλλά και δοκιμές in vivo. Οι φορείς που συμμετέχουν είναι το τμήμα Βιοχημείας-Βιοτεχνολογίας (καθ. Δ. Κουρέτας) και ο Δήμος Αλμυρού.

*Ο Δημήτρης Κουρέτας είναι καθηγητής Φυσιολογίας Ζωικών Οργανισμών – Τοξικολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 44 |FOOD AND FARMING

ελια & ελαιΟλαδΟ:

οι αΥξημενεσ δΥναΤοΤηΤεσ Τησ μαγνησιασ

η

Μαγνησία 19 ελληνικές περιοχές έχουν εξασφαλίσει Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης για το παραγόμενο σ’ αυτές ελαιόλαδο, ενώ άλλες 11 έχουν χαρακτηριστεί ως περιοχές Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης. Για κάποιον περίεργο (προφανώς όχι ανεξήγητο) λόγο, η Θεσσαλία δεν έχει ούτε μια σ’ αυτές, την ώρα που η Μαγνησία, με το ελαιόλαδο Πηλίου να κυριαρχεί σ’ αυτήν την προσπάθεια, αλλά και άλλες περιοχές όπως αυτή του Αλμυρού αναζητούν τη θέση που τους αρμόζει τόσο στο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο ψυχρής έκθλιψης που παράγουν, όσο και στη βρώσιμη ελιά, με αυτή του Πηλίου να είναι η πλέον παραδοσιακή ποικιλία. η χρονιά φέτος δεν ήταν καλή όσον αφορά την ποσότητα αλλά σίγουρα εξαιρετική σχετικά με την ποιότητα, σύμφωνα με τον διευθυντή του Αγροτικού Συνεταιρισμού Πηλίου και Βορείων Σποράδων, Αναστάσιο Ψοφογιώργο, με τις κλιματικές συνθήκες να επηρεάζουν φυσικά και τα δύο δεδομένα. Από τη μια οι χειμερινές συνθήκες περιορίζουν την ποσότητα, από την άλλη το έντονα ζεστό καλοκαίρι περιόρισε τον δάκο και τη σχετική προσβολή στις ελιές, με αποτέλεσμα να υπάρχει η ανάλογη υψηλή ποιότητα. Άλλωστε τα ελαιουργικά προϊόντα της Μαγνησίας πάντα είχαν δεσπόζουσα θέση τόσο στην ελληνική όσο και στην ευρωπαϊκή αγορά. η Ελλάδα είναι τρίτη ελαιοπαραγωγική δύναμη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με 13% της παραγωγής, την ώρα που η Ισπανία κυριαρχεί με ποσοστό 66%, ενώ η δεύτερη Ιταλία έχει το 15% και η Πορτογαλία είναι στη 4η θέση με μόλις 5%, στοιχεία που δίνει στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Από αυτά τα στοιχεία εξάλλου φαίνεται ότι ήδη το τρίμηνο Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου 2021, η χώρα μας παρήγαγε 117.470 τόνους ελαιόλαδου, ενώ η συνολική παραγωγή αναμένεται να φτάσει τις 225 χιλιάδες τόνων.

46 |FOOD AND FARMING

FOOD AND FARMING| 47

Ο Αναστάσιος Ψοφογιώργος, διευθυντής του Αγροτικού Συνεταιρισμού Πηλίου και Σποράδων

48 |FOOD AND FARMING

Την ίδια στιγμή η Ισπανία αγγίζει στις προβλέψεις το… τρομακτικό νούμερο του 1,3 εκατομμυρίων τόνων! Παράλληλα όμως τίθεται θέμα ανταγωνισμού ανάμεσα στις χώρες σύμφωνα με τον κο Ψοφογιώργο. την ώρα που ο ίδιος θεωρεί ότι το ελληνικό ελαιόλαδο δεν έχει βρει τη θέση που του αρμόζει στην παγκόσμια αγορά, αυξάνονται οι χώρες που τυποποιούν λάδι και ελιές, έχοντας όμως και διαφορετικά δεδομένα σε ισχύ. Σύμφωνα με τον ίδιο ακόμη και η Γερμανία(!) έχει φτάσει πλέον σε σημείο να διαθέτει τυποποιημένα προϊόντα, προφανώς με την πρώτη ύλη να εισάγεται από άλλες χώρες, ενώ θέτει και θέμα… μείξεων. «Το ελληνικό λάδι υπερέχει σε χρώμα και αρώματα και διατίθεταιι σε χύμα ποσότητες σε Ιταλία και Ισπανία, που παίρνουν και από άλλες περιοχές, κάνουν μίξεις, αφού έχουν αυτή τη δυνατότητα. Έτσι λανσάρουν συσκευασίες και τιμές που θέλουν, όντας πιο ανταγωνιστικές απέναντι στο ελληνικό προϊόν, τη στιγμή που εμείς δεν έχουμε και τη μικρή τυποποίηση. Έχουμε κάνει προσπάθειες αλλά οικονομικά δεν μπορούμε ν’ αντέξουμε τον ανταγωνισμό, ενώ εμείς ως προϊόν μένουμε στον χυμό ελαιολάδου και δεν έχουμε μείξεις με άλλα έλαια» σημειώνει ο διευθυντής του Αγροτικού Συνεταιρισμού Πηλίου. Συγχρόνως, σε καλό επίπεδο φαίνεται ότι κινήθηκαν οι τιμές για το ελληνικό εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, οι οποίες κυμάνθηκαν κατά την διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου 2020/2021 από τα 2,40 ευρώ/κιλό έως και τα 3 ευρώ/κιλό. Σύμφωνα με τα μηνιαία στοιχεία που δημοσιοποίησε το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιοκομίας - IOC (ΔΟΕ), η μέση τιμή

αυτή την περίοδο για την Ελλάδα ήταν περίπου 269,3 ευρώ ανά 100 κιλά, με την μέγιστη τιμή να καταγράφεται στα 388 ευρώ ανά 100 κιλά. Τα τελευταία στοιχεία της ΔΟΕ για την Ελλάδα ανεβάζουν το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο στα 315 ευρώ ανά 100 κιλά (+35,5% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου καλλιεργητικού έτους). Ελιά με… καταγωγή Στη βρώσιμη ελιά, και συγκεκριμένα στην κονσερβολιά είναι πολύ καλύτερα, αφού από τη μία είναι αναλόγως ποιοτική, φέροντας την παράδοση της περιοχής που πάντα έδινε ελιές, όντας στην κορυφή γευστικά, αλλά φέρει και το απαραίτητο πιστοποιητικό ΠΟΠ. η ελιά Πηλίου είναι μία από τις πέντε ελληνικές ΠΟΠ, και μάλιστα στο νότιο Πήλιο μοιάζει να είναι μονοκαλλιέργεια! Συλλέγεται σχετικά άγουρη και χαράζεται ή «χτυπιέται» για να ξεπικρίσει. Διατηρείται στην άλμη και είναι έτοιμη προς κατανάλωση σε 2-3 ημέρες. η ποικιλία αυτή έχει 13 τύπους ανάλογα με το μέγεθος (από 91 έως 380 καρπούς ανά κιλό).Από την άλλη υπάρχει και η Κονσερβολιά Πτελεού, που έχει και αυτή 13 τύπους, ανάλογα με το μέγεθος και παράγεται παραδοσιακά στις νοτιοανατολικές περιοχές της επαρχίας Αλμυρού, και στους αιωνόβιους ελαιώνες της.Σύμφωνα με τον ΟΠΕΚΕΠΕ στη Μαγνησία έχουμε 157.655,2 στρέμματα ελαιοπερίβολων. Μόνο και μόνο από αυτό μπορεί να αντιληφθεί κανείς τις δυνατότητες που υπάρχουν, αφού ο συγκεκριμένος αριθμός αποτελεί μία καλή βάση για περαιτέρω ανάπτυξη και ανάδειξη άκρως ποιοτικών προϊόντων…

Οι πιο απαιτητικές αγορές του κόσμου μας εμπιστεύονται από το 1997 Πριν από 70 χρόνια, ξεκινήσαμε τη δραστηριότητά μας στο Μαλάκι Πηλίου με αντικείμενο την επεξεργασία, την τυποποίηση και τη διάθεση της ελιάς. Με εφαλτήριο την άριστη ποιότητα των προϊόντων μας, βγήκαμε από ελληνικά σύνορα και ανταποκριθήκαμε στις απαιτήσεις αγορών όπως της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ελβετίας και των ΗΠΑ, ενώ πριν από 15 χρόνια επεκταθήκαμε στην τυποποίηση έξτρα παρθένου ελαιολάδου. Συνεχίζουμε, συνδυάζοντας οικογενειακή φροντίδα, τεχνογνωσία και εφαρμογή υψηλών προδιαγραφών, με διεθνώς πιστοποιημένα προϊόντα άριστης και σταθερής ποιότητας.

ΛΥΧΝΑΡΑΣ ΒΕΡΓΙΝΑ Α.Ε. 14ο χλμ. Βόλου - Τσαγκαράδας Μαλάκι Πηλίου, Βόλος Τ. 24280 93246, 2428086036 (λιανική), email: klb@otenet.gr www.verginaolives.com FOOD AND FARMING| 49

η ΦAρμα πρωΤοπορεI με μοσχαρIσιο κρeασ με ω3 λιπαρA

η

πρωτοπορία της Φάρμας κέρδισε τους καταναλωτές και όχι μόνο αυτούς που παραδοσιακά αγοράζουν και είναι λάτρεις του κρέατος, αλλά και άλλους που παλαιότερα ήταν στραμμένοι περισσότερο στο ψάρι και την χορτοφαγία, αλλά πλέον έλκονται από το ποιοτικό μοσχαρίσιο κρέας. Γι’ αυτήν τη σημαντική επιτυχία μίλησε ο υπεύθυνος της Φάρμας κτηνοτρόφος και κρεοπώλης, γέννημα-θρέμμα της Νέας Ιωνίας, κ. Βαγγέλης Στέλλος, καθώς ο ίδιος ως έφηβος ακόμη θυμάται τον εαυτό του να δραστηριοποιείται στον κτηνοτροφικό τομέα ακολουθώντας τα βήματα του παππού και του πατέρα του που πρώτα στη Νέα Ιωνία και τώρα στο Διμήνι λειτουργούν την κτηνοτροφική μονάδα. Κτηνοτρόφος τρίτης γενιάς, ο κ. Βαγγέλης Στέλλος, επισημαίνει πως: «Είμαι μαθημένος στη δουλειά του παραγωγού από έφηβος ακόμη. Νιώθω και είμαι αγρότης καθώς εκτός από μοσχάρια, έχουμε και καλλιέργειες με σιτάρια, βρώμες, βίκους και άλλες ζωοτροφές, ενώ παράλληλα είμαστε και

Τροφές για αυξημένα Ω3 στο μοσχαρίσιο κρέας για τα ζώα της Φάρμας 50 |FOOD AND FARMING

Ο Γιώργος Στέλλος, ο πρωτεργάτης και ιδρυτής της Φάρμας

παραγωγοί αμυγδάλου και λαδιού. Μου αρέσει πολύ ο αγροτικός τομέας και αγωνίζομαι με όλες μου τις δυνάμεις για να τον στηρίζω». Αναφερόμενος στην μονάδα εκτροφής μοσχαριών και γαλακτοπαραγωγής Φάρμα σημειώνει πως: «Είναι μια μεγάλη μονάδα που καθημερινά προσπαθούμε για να πετυχαίνουμε την απαιτούμενη ποιότητα και εξυπηρέτηση των πελατών μας». Άλλωστε, εδώ και κάμποσα χρόνια ο κ. Στέλλος έκανε ένα νέο άνοιγμα λειτουργώντας επί της οδού Μαιάνδρου 56 το κρεοπωλείο «ο Βαγγέλης» το οποίο πολύ γρήγορα κέρδισε την εμπιστοσύνη των καταναλωτών. «Το κρεοπωλείο έχει όλα τα είδη κρεατικών, παρασκευάσματα, ενώ τα μοσχάρια προέρχονται από την δική μας μονάδα εκτροφής. Δουλεύουμε συνεχώς με την σύζυγό μου και κρατάμε την ποιότητα σε υψηλό επίπεδο έχοντας έτσι τους πελάτες μας ευχαριστημένους» αναφέρει ο ίδιος, έχοντας τη θέληση συνεχώς για κάτι καλύτερο. Ποια είναι λοιπόν η καινοτομία όσον αφορά το μοσχαρίσιο κρέας με Ω3 λιπαρά οξέα; Ο κ. Στέλλος επισημαίνει

ότι: «Ενώ αρχικά τα μοσχάρια ταΐζονταν με φυτικές τροφές και τον παραδοσιακό τρόπο, αποφασίσαμε κάποια στιγμή να προχωρήσουμε σε μια σημαντική καινοτομία ταΐζοντάς τα με λιναρόσπορο, ηλιόσπορο και άλλα δημητριακά. Έτσι πετύχαμε να έχουμε αφενός αυξημένα στο τελικό προϊόν τα Ω3 λιπαρά όσον αφορά τη συγκέντρωσή τους, που είναι ευεργετικά για τον οργανισμό, ενώ παρουσιάζουν μείωση τα λεγόμενα «κακά» λιπαρά. Μάλιστα από την πρώτη στιγμή έχουν πραγματοποιηθεί οι εξετάσεις από τον αρμόδιο φορέα και λάβαμε την πιστοποίηση για την καινοτομία μας από το Ινστιτούτο θαλάσσιας Βιολογίας Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών». Ο κ. Στέλλος επισημαίνει ότι το παράλληλα το μοσχάρι διατηρεί τη γευστικότητα και την τρυφερότητα, και ότι η Φάρμα ήταν η πρώτη που έλαβε μια τέτοια πιστοποίηση στην Μαγνησία. Ωστόσο ο ίδιος δεν μένει εκεί και οι σκέψεις συνεχώς γυρίζουν γύρω από νέες προσπάθειες, με νέες καινοτομίες να κάνουν σύντομα την εμφάνισή τους.

Οι επιλΟγες, Οι ταςεις και Οι εξαγΩγες

η δΥναμικH Των ελληνικων αποσΤαγμαΤων

Τ

σίπουρο, τσικουδιά και ούζο αποκτούν μεγαλύτερη δυναμική αλλά και προστασία στις διεθνείς αγορές όπως φαίνεται, καθώς ήδη από τον Μάιο του 2021 έγινε γνωστό ότι εγκρίθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς καταχώρηση στο διεθνές μητρώο της Πράξης της Γενεύης του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας οι Γεωγραφικές Ενδείξεις για τα συγκεκριμένα ελληνικά προϊόντα, οπότε και τα κέρδη μπορούν να είναι ανάλογα. Αυτό όπως αναφέρουν και οι εκπρόσωποι του κλάδο, σημαίνει ότι τα συγκεκριμένα προϊόντα αναγνωρίζονται de facto σε 39 σημαντικές τρίτες χώρες. Από την άλλη, η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι και σε καλύτερη θέση) σε ό,τι αφορά τις εξαγωγές αλκοολούχων ποτών, καθώς παγκοσμίως την περίοδο 2019-20 διατέθηκαν 298,2 χιλιάδες εκατόλιτρα προϊόντων διάφορα αποστάγματα και λικέρ να εξάγονται. Μεγαλύτερος εισαγωγέας των ελληνικών προϊόντων η Γερμανία, ενώ συνολικά τα διαθέσιμα οινοπνευματώδη κοστολογήθηκαν στα 153,7 εκατομμύρια ευρώ. Από την άλλη όμως εισάγονται 349,8 χιλιάδες εκατόλιτρα, με το ουίσκι και τη βότκα να κυριαρχούν, ενώ η Ελλάδα προτιμά το ηνωμένο Βασίλειο για εισαγωγές. Παράλληλα, η δραστηριότητα του κλάδου διατήρησε σύμφωνα με τη σχετική έρευνα που παρουσίασε ο Σύνδεσμος Ελλήνων Παραγωγών ΑποσταγμάτωνΑλκοολούχων Ποτών 20.656 θέσεις εργασίας, άμεσες και έμμεσες. Τα βασικά ευρήματα της έρευνας του κλάδου (που πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών της Βιέννης) δείχνουν ότι ο συνολικός κύκλος εργασιών της παραγωγής του κλάδου για το 2019 εκτιμάται σε 26,5 δισ. ευρώ, σημειώνοντας σημαντική αύξηση από το 2015 (+ 13 %). Πέντε χώρες αντιπροσωπεύουν πάνω από τα τρία τέταρτα της συνολικής παραγωγής: στην 1η θέση είναι το ηνωμένο Βασίλειο που είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός, ακολουθεί η Γαλλία, η

52 |FOOD AND FARMING

Γερμανία, η Ιταλία και η Πολωνία. η Ιρλανδία βρίσκεται στην 6η θέση. Παράλληλα φαίνεται ότι ο τομέας των αλκοολούχων ποτών προσφέρει περίπου 1,2 εκ. θέσεις εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.-27, ηνωμένο Βασίλειο, Νορβηγία και Ελβετία)… Πρέπει να μένουμε όμως μόνο στο τσίπουρο, την τσικουδιά, το ούζο και το μπράντι από πλευράς ελληνικής παραγωγής; Προφανώς, βάσει αποτελεσμάτων όχι. Ήδη προσπάθειες

τα προϊόντα υψηλότερης ποιότητας και αξίας, αναζητώντας ανάλογες επιλογές στην αγορά. που ταιριάζουν στα γούστα τους. «Με το trend του premiumization, ο κλάδος των αλκοολούχων ποτών παρουσιάζει αύξηση της αξίας των πωλήσεων έναντι του όγκου. η κατανάλωση premium ποτών μπορεί επομένως να συμβάλει στην ενίσχυση μιας λογικής, υπεύθυνης κατανάλωσης αλκοόλ ακολουθώντας το μότο «πίνω ποιοτικότερα, αλλά όχι περισσότερο»

για παραγωγή ελληνικού τζιν και βότκας έχουν χαρακτηριστεί ως ιδιαίτερα αξιόλογες, ενώ κινήσεις έχουν γίνει με φόντο και το ουίσκι, έστω και αν ακόμη δεν υπάρχουν απτά αποτελέσματα. Δεν παραλείπει κανείς άλλωστε και τα λικέρ φρούτων που αποτελούν παραδοσιακές παραγωγές σε πολλές περιπτώσεις, ενώ έδαφος κερδίζουν τα αποστάγματα σταφυλής (κυρίως μονοποικιλιακά) αλλά και αυτά με βάση άλλες πρώτες ύλες (πχ φραγκόσυκο).

αναφέρεται σε σχετική δημοσίευση του ΣΕΑΟΠ, συμπληρώνοντας ότι η ζήτηση των premium ποτών συνοδεύεται από άλλες αναδυόμενες τάσεις των καταναλωτών, όπως η αναζήτηση προϊόντων που ακολουθούν τους κανόνες ηθικής και είναι φιλικά στο περιβάλλον. Οι καταναλωτές αποδίδουν μεγαλύτερη αξία σε προϊόντα που μπορούν αξιόπιστα να αποδειχθούν ότι είναι αυθεντικά ή να έχουν παραχθεί με συνειδητά ηθικά τρόπο ή ακόμα η εικόνα της επωνυμίας να έρχεται σε πλήρη συνέχεια με την ευημερία των καταναλωτών. Ποιοτικότερα προϊόντα για κατανάλωση (όχι περισσότερη όπως υπογραμμίζεται) έρχονται σε πρώτο πλάνο λοιπόν, με την ελληνική παραγωγή να έχει τις δυνατότητες βάσει και πρώτων υλών αλλά και τεχνογνωσίας πάνω σε προϊόντα.

Οι νέες προκλήσεις βάσει τάσεων… Οι τελευταίες έρευνες πάντως φέρνουν τον κλάδο της απόσταξης και παραγωγής αλκοολούχων ποτών μπροστά σε νέες προκλήσεις, με τον όρο «Premiumisation» να κάνει την εμφάνισή του. Ο συγκεκριμένος όρος περιγράφει την ευρεία τάση των καταναλωτών να αλλάζουν και να επιλέγουν περισσότερο

Amanita Phalloides: Διαδεδομένο στο Πήλιο αλλά δηλητηριώδες!

«κΥνηγωνΤασ» Aγρια μανιΤAρια σΤα ορεινA Τησ μαγνησIασ Οι ειδικΟi μιλΟYν για τΟν γευςτικO πλΟYτΟ και τις πρΟΟπτικEς πΟυ υπAρχΟυν

ο

ι ειδικοί μιλούν για τον γευστικό πλούτο και τις προοπτικές που υπάρχουν «Κυνηγώντας» άγρια μανιτάρια στα ορεινά της Μαγνησίας Όποιος διαθέσει λίγο περισσότερο χρόνο για να γνωρίσει την καθημερινότητα σε Πήλιο και Όρθρυ, θα αντιληφθεί ότι τα άγρια μανιτάρια δεν αποτελούν εξαίρεση στις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων τους, αλλά δεδομένο στοιχείο. Άλλωστε αρκετοί είναι αυτοί που ασχολούνται με τη συλλογή, ακόμη και σε επαγγελματικό επίπεδο πλέον. Οι ειδικοί λοιπόν μας είπαν τι μπορεί να βρεθεί στους ορεινούς όγκους της Μαγνησίας Φιλάρετος, αλλά όλοι 54 |FOOD AND FARMING

καταλήγουν στην ίδια επισήμανση. Κανείς δεν θα πρέπει να προχωρήσει σε συλλογή άγριων μανιταριών αν δεν γνωρίζει τα είδη και τον τρόπο. Ακόμη και οι γνώστες αν δουν κάτι που δεν είναι 100% σίγουροι, το αφήνουν εκεί που είναι! Για παράδειγμα, ο εκ Ζαγοράς Πηλίου καταγόμενος και αντιπρόεδρος του συλλόγου μανιταρόφιλων Μεσογαίας Αττικής, Βασίλης Καουνάς επισημαίνει ότι στο παρελθόν έχουν καταγραφεί και θανατηφόρα περιστατικά, ενώ στο Πήλιο ειδικά υπάρχει σε αρκετά μεγάλη ποσότητα το θανατηφόρο Amanita phalloides. Από την άλλη τονίζει ότι σχεδόν όλες οι λαϊκές δοξασίες, σχετικά με το πώς αποφασίζουμε την βρώση των μανιταριών, είναι λανθασμένες και άκρως επικίνδυνες και ότι η παραμικρή αμφιβολία για κάποιο μανιτάρι είναι

λόγος απόρριψής του. Όμως τα βρώσιμα άγρια μανιτάρια είναι πολλά και οι δυνατότητες ανάπτυξης για τις περιοχές που εντοπίζονται σημαντικές. Μικροί και μεγάλοι εν δράσει! «Την περίοδο συλλογής μανιταριών μπορεί να δει κάποιος στο Πήλιο από παιδιά μέχρι και ηλικιωμένους» θα πει ο Φιλάρετος Ψημμένος, που με ορμητήριο την Τσαγκαράδα κάνει και ο ίδιος εξορμήσεις αλλά και διοργανώνει ανάλογες διαδρομές στα δάση του βουνού των Κενταύρων. Σύμφωνα με τον ίδιο, στο Πήλιο ο πλούτος των βρώσιμων μανιταριών αξιοποιείται στο έπακρο, καθώς υπάρχει μεγάλη παραδοσιακή γνώση σχετικά με τα βρώσιμα είδη σε πολύ μεγάλο εύρος

του πληθυσμού. «Τα κύρια βρώσιμα είδη σύμφωνα με την τοπική παράδοση είναι τα καλογεράκια (boletus sp.), τα νερατζάκια (amanita caesarea) και οι γουργουλιάνες (macrolepiota sp). Ένας έμπειρος συλλέκτης μπορεί ακόμα να μαζέψει πράσινες ρούσουλες, χρυσές και μαύρες τρομπέτες, κανθαρέλλες και λακτάριους. Σύμφωνα με τον Φιλάρετο Ψημμένο, αυτά τα μανιτάρια είναι τα… λαϊκά, τονίζοντας ότι η εμπορευσιμότητά τους εξαρτάται και από τη συντήρησή τους, οπότε για μακροχρόνια κατανάλωση θα πρέπει να αποξηρανθούν ή να καταψυχθούν. «Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό που εμποδίζει τη δημιουργία μιας σταθερής αγοράς βρώσιμων άγριων μανιταριών είναι το ότι η εποχικότητα και η ποσότητα δεν είναι εύκολο να προβλεφθούν, καθώς εξαρτώνται από τις φυσικές και καιρικές συνθήκες

Boletus edulis ή βασίλες!

(βροχές, θερμοκρασία, υγρασία, κλπ)» τονίζει επίσης. Η χρηματιστηριακή αξία και η σωστή συλλογή Ο Γιώργος Μάντικας είναι πιστοποιημένος συλλέκτης μανιταριών από τον Διεπιμελητηριακό Φορέα Πιστοποίησης, και κυριολεκτικά επαγγελματίας στον συγκεκριμένο τομέα, αναπτύσσοντας την επιχειρηματική δραστηριότητά του με βάση τη συλλογή άγριων μανιταριών, γνωρίζοντας πολύ καλά το Πήλιο, απ’ όπου έλκει την καταγωγή του, αλλά και την Όθρυ. «Στη Ελλάδα υπάρχουν καταγεγραμμένα περίπου 7 χιλιάδες είδη. Από αυτά κάποια είναι ορατά και κάποια μη ορατά με γυμνό μάτι χωρίς

προσεκτική παρατήρηση» αναφέρει αρχικά και συμπληρώνει ότι οι αρκετοί διαφορετικοί βιότοποι στους ορεινούς όγκους της Μαγνησίας προσφέρουν αρκετά μεγάλη βιοποικιλότητα. Δεν διστάζει μάλιστα να μιλήσει για 180 είδη και υποείδη προς κατανάλωση, με πλέον χαρακτηριστικά βρώσιμα τα καλογέρια-βωλίτες (Boletus aereus και Boletus aestivalis), τις βασίλες (Boletus edulis), τα κοκκινομανίταρα (Amanita caesarea), τις κανθαρέλες (Cantharellus cibarius), τα ύδνα (Hydnum repandum), τις χρυσές τρομπέτες (Craterellus lutescens), τις μαύρες τρομπέτες (Craterellus cornucopioides), όπως είναι και οι κουμαρίτες (Lactarius deliciosus, Lactarius salmonicolor, Lactarius semisanguifluus), η κασταμανίτα (Grifola frondosa) και πολλά άλλα είδη. «Ο πλούτος των άγριων μανιταριών στη περιοχή του Πηλίου και της Όθρυος θα μπορούσε να αξιοποιηθεί εφόσον η συλλογή γίνεται από πιστοποιημένους

Boletus Aereus, ή καλογεράκι, ή βασιλομανίταρο ή το περιβόητο… πορτσίνι!

συλλέκτες και ακολουθείται όλη η σωστή διαδικασία αναγνώρισης, συλλογής, συντήρησης, αποξήρανσης για τη διάθεση στο ευρύ κοινό και φυσικά για τη νόμιμη πώληση των προϊόντων μανιταριών» σημειώνει επίσης, υπογραμμίζοντας ότι το ενδιαφέρον για τα άγρια μανιτάρια είναι συνεχώς αυξανόμενο και ο πλούτος αυτός πρέπει να υπόκειται σε συλλογή με σύνεση και με γνώμονα τη προστασία και την ισορροπία του περιβάλλοντος και την αειφορία. Πόσο πολύτιμα, με χρηματικούς όρους, όμως είναι τα άγρια μανιτάρια; η αξία του κάθε είδους έχει να κάνει με τη δυσκολία ή ευκολία εύρεσης, με την έλλειψη ή πληθώρα καρποφορίας, με τη συνολική διαθεσιμότητα και φυσικά με

τον κόπο του συλλέκτη. Σύμφωνα με τον Γιώργο Μάντικα, σε γενικότερο πλαίσιο, οι τιμές των άγριων μανιταριών κυμαίνονται από 15 ευρώ το κιλό και πάνω, φθάνοντας σε σπάνια είδη έως και 80 ευρώ ή και είδη τρούφας έως και 400 ευρώ, χωρίς να υπάρχουν όρια αν πρόκειται για ακόμη σπανιότερα! Κάντο όπως τα Γρεβενά! Για 9-14 βρώσιμα είδη στο Πήλιο κάνει λόγο ο Ζαγοριανός αντιπρόεδρος του συλλόγου μανιταρόφιλων Μεσογαίας, Βασίλης Καουνάς, ωστόσο επισημαίνει και μία ιδιαιτερότητα… «Το κάθε χωριό γνωρίζει και διαφορετικά είδη, έτσι έχουμε το φαινόμενο, διπλανά χωριά να έχουν και διαφορετική γκάμα ως προς την βρώση. Όχι στο σύνολό της, αλλά σε κάποια από αυτά. Έτσι αν πρέπει να μιλάμε για νούμερο, μπορεί να διατίθενται προς κατανάλωση 9-14 το πολύ είδη» σημειώνει,

6. Craterellus Cornucopioides: Oι μαύρες τρομπέτες

παραπέμποντας στο παράδειγμα των Γρεβενών όσον αφορά την ανάπτυξη. «Είναι μία περιοχή που δεν έχει την ίδια τουριστική κίνηση με το Πήλιο, κατάφερε να κάνει σήμα τους τα μανιτάρια και όλη η Ελλάδα να συνδέσει τα μανιτάρια με τα Γρεβενά» υπογραμμίζει, σημειώνοντας ότι μπορούν να γίνουν οργανωμένες έξοδοι για αναζήτηση και αναγνώριση μανιταριών και υπαίθρια δηλαδή σεμινάρια μανιταρογνωσίας, όπως έχουν ήδη ξεκινήσει στη Μακρυρράχη, αλλά και στην Αργαλαστή για την τρούφα. Άλλωστε, τα μανιτάρια εκτός από εκλεκτή τροφή αποτελούν και πρώτη ύλη για την παρασκευή κορυφαίας ποιότητας παραδοσιακών προϊόντων διατροφής, οπότε οι προοπτικές αυξάνονται.

FOOD AND FARMING| 55

Cantharellus Cibarius, ή κανθαρέλλες

Tα μανιτάρια μπορούν να… χαθούν Πόσο όμως απέχει η ορθή εκμετάλλευση των άγριων μανιταριών από την ολοκληρωτική εξάλειψη και καταστροφή; «Το άγριο μανιτάρι είναι το απόλυτο φυσικό προϊόν, που δεν απαιτεί καμία καλλιεργητική φροντίδα, αντίθετα βλάπτεται από τις ανθρώπινες παρεμβάσεις στο φυσικό του περιβάλλον, το δάσος δηλαδή. Τα τελευταία χρόνια η ασύστολη χρήση επικίνδυνων χημικών στην καστανοκαλλιέργεια έχει μειώσει τα εδάφη και τις δυνατότητες συλλογής των άγριων μανιταριών στην περιοχή μας» αναφέρει ο Φιλάρετος Ψημμένος, ενώ ο Βασίλης Καουνάς σημειώνει ότι πρέπει τουλάχιστον να μην συλλέγουμε τα ανώριμα είδη, που δεν έχουν προλάβει να βγάλουν σπόρια που θα διασκορπιστούν στο περιβάλλον, και τα πολύ ώριμα που λόγο της ταλαιπωρίας της μεταφοράς δεν θα καταλήξουν στην κουζίνα μας αλλά στα σκουπίδια. Έτσι με αυτό τον τρόπο δεν εκπληρώνουν τον κύκλο τους στη φύση. Φυσικά οι περιβαλλοντικές και κλιματικές συνθήκες είναι υπεύθυνες για την έλλειψη μανιταριών, όπως και η εκχέρσωση, ή παράνομη υλοτομία, η υπερβόσκηση, οι πυρκαγιές ή 56 |FOOD AND FARMING

αλόγιστη χρήση των φυτοφαρμάκων. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Γιώργος Μάντικας, που επισημαίνει: «Οι ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες και οι αρνητικές ανθρώπινες παρεμβάσεις (αποψίλωση των δασών λόγω εκμετάλλευσης ξυλείας, ψεκασμοί με λιπάσματα που ρυπαίνουν το έδαφος και τον αέρα και η γενικότερη περιβαλλοντική ρύπανση) ωστόσο είναι ικανές να επηρεάσουν το μυκήλιο, που είναι το δέντρο που παράγει τους καρπούς που εμείς ονομάζουμε μανιτάρια και είναι κάτω από το έδαφος. Οι ακραίες συνθήκες ξηρασίας ή παγετού δεν βοηθάνε το μυκήλιο να παράγει άγρια μανιτάρια. Θα πρέπει λοιπόν η συλλογή να γίνεται με γνώμονα τη διαιώνιση των ειδών και τους κανόνες συλλογής που πρέπει κάποιος πιστοποιημένος συλλέκτης ή απλός πολίτης να γνωρίζει. Για το σκοπό αυτό καλό θα ήταν να υπάρχει συνεχής και σωστή ενημέρωση από ειδικούς, γνωστές του αντικειμένου και ειδήμονες και η βοήθεια των μανιταροφιλικών ομάδων ή συλλόγων συμβάλλει τα μέγιστα ως προς αυτήν την κατεύθυνση».

Grifola Frondosa: Κασταμανίτα, δηλαδή το μανιτάρι της καστανιάς…

Αmanita Caesarea: Tα νερατζάκια της γης…

Ο πρΟεδρΟς τΩν αλιεΩν βΟλΟυ χρΗςτΟς ξΗραδακΗς περιγραφει τα δΩρα τΟυ βυθΟυ

ο πλοΥΤοσ ΤοΥ παγασηΤικοΥ σΤο πιαΤο μασ

ε

Ο πρόεδρος των αλιέων Βόλου, Χρήστος Ξηραδάκης 58 |FOOD AND FARMING

χουν περάσει γενιές και γενιές Βολιωτών και γενικότερα κατοίκων της Μαγνησία που στρεφόντουσαν στον Παγασητικό για να εξασφαλίσου πολύτιμα θρεπτικά είδη. Ψάρια, οστρακοειδή και άλλα θαλασσινά αποτελούσαν πάντα βασικά στοιχεία της διατροφής των κατοίκων της Μαγνησίας, έστω και αν οι συνήθειες έχουν αλλάξει σε μεγάλο βαθμό. Όχι όμως τελείως, όπως φαίνεται σε καθημερινή βάση, με τον πρόεδρο του Συλλόγου Αλιέων Βόλου, Χρήστο Ξηραδάκη να μας περιγράφει την κατάσταση που επικρατεί αυτήν τη στιγμή στον βυθό του Παγασητικού. «Φέτος δεν είναι καλή η χρονιά, αν και τώρα τελευταία φαίνεται ότι κάτι πάει να γίνει. Μετά τον καύσωνα του περασμένου καλοκαιριού τα ψάρια αναζήτησαν όπως όλα δείχνουν πιο

κρύα νερά. Αυτό δεν αφορά μόνο τον Παγασητικό αλλά την ευρύτερη περιοχή του βορειοδυτικού Αιγαίου και καταγράφεται μεγάλη πτώση και στα μικρά αλλά και σε μεγαλύτερα αλιευτικά. Όλοι το αποδίδουν στην έντονη ζέστη του περασμένου καλοκαιριού» σημειώνει σε πρώτο χρόνο ο Χρήστος Ξηραδάκης, έστω και αν ο βυθός είχε πάντοτε ποικιλία και σε τοπικό επίπεδο. Άλλωστε τα είδη που μπορούσαν πάντα ερασιτέχνες και επαγγελματίες αλιείς να εντοπίσουν ήταν πάμπολλα. Μπακαλιάρος, κουτσομούρα, πεσκανδρίτσα, γαύρος, σαρδέλα, κολιός, σφυρίδα, φαγκρί και συναγρίδα, τα πάντα μπορούν να εντοπιστούν εντός του θεσσαλικού θαλάσσιου κόλπου, ενώ λιγότερα είναι πλέον τα καρκινοειδή όπως οι πάγουρες ή καβούρια, αν και υπαρκτά. Αυτά από ψάρια κατά κύριο λόγο, χωρίς να λείπουν οι μικροί τόνοι ή και οι ξιφίες.

Γουρουνόψαρο, ο γευστικός λεσεψιανός μετανάστης στον Παγασητικού!

«Τα τελευταία δύο-τρία χρόνια πάντως η κατάσταση έδειχνε να είναι καλύτερη, καθώς ο βυθός παρουσίαζε σημάδια ανάκαμψης από τη γενικότερη υπεραλίευση, κάτι στο οποίο συνετέλεσε και η πρώτη καραντίνα της πανδημίας. Αφού δεν υπήρχε αυξημένη αλιεία τα ψάρια και τα υπόλοιπα θαλάσσια είδη βρήκαν την ευκαιρία για ν’ αυξήσουν τους πληθυσμούς τους, για να ακολουθήσει όμως η αύξηση της θερμοκρασίας και να έρθουν έτσι τα πάνω κάτω» θα συμπληρώσει ο πρόεδρος του αλιευτικού συλλόγου. Εκτός από ψάρια φυσικά θα εντοπίσει κανείς και άλλα θαλασσινά όπως καλαμάρια και σουπιές, με το χταπόδι πάντως φέτος να μοιάζει να είναι είδος πολυτελείας, αφού ακόμη και έμποροι που αναζητούν προϊόντα προς εξαγωγή

δεν βρίσκουν πουθενά στην Ελλάδα, κάτι που αποτελεί και την εικόνα που έχουν σχηματίσει ο κόσμος των αλιέων. Αυτομάτως βέβαια η απορία προκύπτει: Είναι δυνατόν να εξάγουμε χταπόδια και από την άλλη η ελληνική αγορά να είναι γεμάτη με εισαγόμενα χταπόδια ακόμη και από την Αφρική και από τον Ινδικό Ωκεανό; «Ακόμη και σουπιές εξάγουμε» σχολιάζει ο Χρήστος Ξηραδάκης, με τις εισαγωγές να γίνονται όντας σαφώς φθηνότερα εκείνα τα προϊόντα και τα ελληνικά προφανώς να καταλήγουν σε κουζίνες που απαιτούν μεγαλύτερα πορτοφόλια και αφορούν πιο εκλεπτυσμένους… ουρανίσκους! Το ίδιο δείχνει να συμβαίνει και με τα όστρακα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις φούσκες από της Μαγνησία που αποτελούν μέρος πιάτων σε γαλλικά και ιταλικά εστιατόρια υψηλής γαστρονομίας! Βέβαια, ακόμη και τα οστρακοειδή πάντως επηρεάστηκαν από τις υψηλές θερμοκρασίες και ειδικά στη Βόρεια Ελλάδα που η εκτροφή τους είναι ιδιαίτερα εκτεταμένη οι ζημιές είναι τεράστιες. Εδώ να κάνουμε μία παρένθεση, αφού αξίζει ν’ αναφέρουμε ότι πριν από δεκαετίες ο γόνος που χρησιμοποιήθηκε για τα μυδοτροφεία του Θερμαϊκού προερχόταν από το παράλιο μέτωπο του Δήμου ΖαγοράςΜουρεσίου, στον οποίο πλέον δύσκολα θα βρεις κάτι προς κατανάλωση… Νόστιμα και ποιοτικά ψάρια αλλά… Τουλάχιστον ο Παγασητικός δίνει ψάρια στην τοπική κοινωνία, και μάλιστα ιδιαίτερα ποιοτικά και νόστιμα, όπως αναφέρει και ο πρόεδρος των αλιέων αφού ευνοεί το γεγονός ότι πρόκειται για κλειστή θάλασσα με συγκέντρωση αλάτων στο νερό και συστατικών. Μικρά ψάρια κατά κύριο λόγο θα προτιμήσουν οι τοπικοί καταναλωτές, αλλά για λόγους κόστους λόγω και της ευρύτερης κατάστασης. «Γαύρο, σαρδέλα ναι, αλλά η κατάσταση οικονομικά δυσκολεύει. Ένα φαγκρί για παράδειγμα το μέσο πορτοφόλι δεν θα το αναζητήσει. Μία μέση οικογένεια

τεσσάρων μελών με το μέσο εισόδημα του Βόλου, δεν θα αναζητήσει ένα ψάρι αξίας 30 ευρώ το κιλό, που θα είναι 2-3 κιλά πχ. Με 50 και 60 ευρώ θα πάρει το κρέας της εβδομάδας. Κάποια είδη απευθύνονται σε συγκεκριμένο κοινό και αυτό θα επεκταθεί» σχολιάζει άλλωστε ο Χρήστος Ξηραδάκης. Υπάρχει άλλωστε και το γνωστό ρητό: η τσιπούρα και η… καψούρα πληρώνονται! Αντέχουν άραγε οι αλιείς για να συνεχίσουν και να υπάρχει και διάδοχη κατάσταση στον Παγασητικό; Στον Βόλο και στη Μαγνησία πλέον δύσκολα θα μπει κανείς, και όλο και λιγοστεύουν σ’ ένα επάγγελμα που δεν δείχνει να έχει μέλλον. Οι λεσεψιανοί μετανάστες Τα περισσότερα είδη λοιπόν που απαντά κανείς στις ελληνικές θάλασσες θα τα βρει και στον Παγασητικό. Θα βρει όμως και είδη που έχουν μεταναστεύσει εσχάτως από άλλες περιοχές. Όπως αναφέρει ο πρόεδρο του αλιευτικού συλλόγου, και στα νερά του Παγασητικού έχει εμφανιστεί λαγοκέφαλος κατά περιόδους, αλλά ευτυχώς για το τοπικό οικοσύστημα δεν έχει καταφέρει να επιβιώσει πλήρως και να αναπαραχθεί λόγω χαμηλότερων θερμοκρασιών. Αν συνεχίσει όμως να αυξάνεται ο μέσος όρος θερμοκρασίας και ο λαγοκέφαλος που είναι είδος που δεν καταναλώνεται (είναι διαφορετικό είδος από αυτό που καταναλώνουν οι Ιάπωνες) τότε θα βρει… μόνιμη στέγη και στα νερά του Παγασητικού. Από την άλλη ένας άλλος λεσεψιανός μετανάστης, το λεοντόψαρο δεν έχει εμφανιστεί (ακόμη τουλάχιστον) στα νερά του Παγασητικού, όμως εντοπίζει κανείς τα περιβόητα γουρουνόψαρα πλέον! Γνωστό και ως βαλιστής, το γουρουνόψαρο με το μικρό στόμα και το πολύ σκληρό δέρμα μπορεί να καταναλωθεί και οι γευσιγνώστες κάνουν λόγο για ένα νόστιμο ψάρι με απαλή λευκή σάρκα και γεύση γλυκιά που θυμίζει κρέας καβουριού! Αφού ήρθε που ήρθε θα πεις κανείς ας το δοκιμάσουμε…!

FOOD AND FARMING| 59

τι δειχνει Η ερευνα τΗς EurOstAt

Τρωνε οι ελλΗνεσ φρουΤα και λαχανικα;

60 |FOOD AND FARMING

π

οια είναι η σχέση των Ελλήνων με τα φρούτα και τα λαχανικά και ποια είναι η θέση της Ελλάδας στην κατανάλωσή τους σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες; η Ελλάδα ήταν ανέκαθεν φρουτοπαραγωγική και λαχανοπαραγωγική χώρα, και φυσικά παραμένει έχοντας ενσωματώσει στις καλλιέργειές της και είδη προερχόμενα ακόμη και από άλλες ηπείρους (πχ κινέζικο λάχανο και αβοκάντο). Αλλά τελικά τι δείχνουν τα στοιχεία για τη γενικότερη κατανάλωση; Έτσι, τους «πρωταθλητές» και τους «ουραγούς» σε ό,τι αφορά την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών στην Ευρώπη καταδεικνύουν τα

στοιχεία που δημοσιοποίησε η Eurostat με τα στοιχεία αυτά να μπορούσαν να είναι καλύτερα για όλους, φυσικά και για την Ελλάδα και τους Έλληνες. Όπως προκύπτει συγκεκριμένα από τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Αρχής, το 2019, ένας στους τρεις Ευρωπαίους (33%) ανέφερε ότι δεν κατανάλωνε καθόλου φρούτα ή λαχανικά καθημερινά και μόνο το 12% του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατανάλωνε τις συνιστώμενες πέντε μερίδες ή και περισσότερες καθημερινά. Κατά μέσο όρο, πάνω από το μισό του ευρωπαϊκού πληθυσμού (55%) δήλωσε ότι κατανάλωνε από μία έως τέσσερις μερίδες φρούτων και λαχανικών καθημερινά. Καθόλου ενθαρρυντικά τα στοιχεία θα μπορούσε να πει κανείς…

FOOD AND FARMING| 61

Η πρωτιά και η θέση της Ελλάδας Την πρώτη θέση με την υψηλότερη ημερήσια πρόσληψη πέντε ή περισσότερων μερίδων φρούτων και λαχανικών κατέχει η Ιρλανδία με 33%. Στη συνέχεια, ακολουθούν η Ολλανδία με 30%, η Δανία με 23% και η Γαλλία με 20%. η χαμηλότερη κατανάλωση ημερησίως εντοπίζεται στη Ρουμανία με 2%, στη Βουλγαρία με 5%, στη Σλοβενία επίσης με 5% και στην Αυστρία με 6%. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, το ποσοστό του πληθυσμού που κατανάλωνε 5 ή περισσότερες μερίδες φρούτων και λαχανικών καθημερινά διαμορφωνόταν μόλις στο 12%, στο ποσοστό δηλαδή που αντιστοιχεί με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Γυναίκες ή άντρες; Ποιοι καταναλώνουν περισσότερα φρούτα και λαχανικά; Ακόμη, σύμφωνα με την ίδια έρευνα, οι γυναίκες καταναλώνουν περισσότερα φρούτα και λαχανικά σε σχέση με τους άντρες. Κατά μέσο όρο, το 58% των γυναικών δήλωσαν ότι έτρωγαν μία έως τέσσερις μερίδες καθημερινά σε σχέση με το 51% των ανδρών. Παράλληλα, περισσότεροι άνδρες απ’ ότι γυναίκες ανέφεραν ότι παραλείπουν εντελώς την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών (39% έναντι 27%)!

62 |FOOD AND FARMING

H ευρωπαϊκή παραγωγή η αξία της παραγωγής φρούτων και νωπών λαχανικών στην ΕΕ το 2017 (τα πιο πρόσφατα στοιχεία που δίνει στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή) εκτιμάται σε 57,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτό το ποσό αντιπροσωπεύει το 13,9 % της αξίας όλων των γεωργικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. η αξία των νωπών λαχανικών που παράγονται στην ΕΕ ήταν 34,5 δισεκατομμύρια ευρώ το 2017 και η αξία των φρούτων ήταν 22,9 δισεκατομμύρια ευρώ. η Ισπανία (24,4 %) και η Ιταλία (18,5 %) αντιπροσώπευαν μαζί περίπου τα δύο πέμπτα της συνολικής αξίας της παραγωγής φρούτων και φρέσκων λαχανικών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2017. Ωστόσο, το σχετικό μερίδιο της παραγωγής φρούτων και φρέσκων λαχανικών στη συνολική αξία της γεωργικής παραγωγής ήταν υψηλότερο στην Ελλάδα (32,2 %). Το χαμηλότερο ποσοστό ήταν στο Λουξεμβούργο, φτάνοντας μόλις το 0,6 %.

αγρΟτικΟς ςυνεταιριςμΟς ζαγΟρας πΗλιΟυ - ZAGOriN:

σΥνεχιΖει δΥναμικα Τη πορεια ΤοΥ, με νεα Τεχνολογια για Τη διαλογη Των μηλων

ο

Αγροτικός Συνεταιρισμός Ζαγοράς Πηλίου, ευρύτερα γνωστός από τα γευστικά μήλα και άλλα προϊόντα ZAGORIN, το περασμένο φθινόπωρο συμπλήρωσε 105 χρόνια διαρκούς λειτουργίας, ενώ πλέον ανήκουν στο δυναμικό του περισσότεροι από 800 παραγωγοί της Δημοτικής Ενότητας Ζαγοράς (Ζαγορά – Πουρί – Μακρυράχη). Αποτελεί τη παλαιότερη συνεταιριστική οργάνωση της Ελλάδας, σύμφωνα με τα έτη συνεχούς λειτουργίας, ενώ η γεύση των μήλων ZAGORIN ταξιδεύει σε διάφορα σημεία της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής. Τα μήλα αποτελούν επί της ουσίας, υπερτροφή, καθώς είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά, φλαβονοειδή (πολυφαινόλες) και φυτικές ίνες. Έχουν από τα υψηλότερα επίπεδα αντιοξειδωτικής δράσης, συγκριτικά με άλλα φρούτα. Μια σειρά μελετών αποδεικνύει τις θετικές επιδράσεις των φλαβονοειδών στην υγεία, όπως είναι η καταπολέμηση των φλεγμονών, η προστασία της καρδιάς και η καλή λειτουργία των πνευμόνων. Επιπλέον, η βιταμίνη C, οι βιταμίνες του συμπλέγματος B, η βιταμίνη A και το β-

καροτένιο, η βιταμίνη Ε, η βιταμίνη Κ, το κάλιο που περιέχονται στο μήλο, συμβάλλουν στην καλή λειτουργία του νευρικού και μυϊκού συστήματος και στη βελτίωση της αντιοξειδωτικής και αντιθρομβωτικής του ικανότητας. Παράλληλα, έχουν κατά μέσο όρο 80 θερμίδες και περίπου 84% νερό, συνεπώς η κατανάλωσή τους συμβάλλει σε μια ισορροπημένη διατροφή, απαραίτητη για ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο, ότι το μήλο συστήνεται από τη συντριπτική πλειοψηφία των παιδιάτρων, ως η πρώτη στερεά τροφή που εισάγεται στο διαιτολόγιο των βρεφών, ενώ ο θυμόσοφος λαός μας κουβαλάει στη παράδοσή του τη γνωστή παροιμία για την ημερήσια κατανάλωση μήλων και την θετική επίδρασή τους στην υγεία των ανθρώπων. Το 2021, είναι μια κομβική χρονιά ως προς τις ενέργειες εκσυγχρονισμού των δυνατοτήτων του Συνεταιρισμού, καθώς καινοτομεί, φέρνοντας πρώτος στην Ελλάδα, ένα υπερσύγχρονο σύστημα διαλογής μήλων, το οποίο έχει ήδη τεθεί σε λειτουργία από την έναρξη της εμπορικής περιόδου. Το σημαντικότερο στοιχείο του νέου μηχανήματος είναι ότι έχει δυνατότητες αυτόματου ελέγχου της ποιότητας, σε μεγάλο βαθμό, τόσο της

εξωτερικής όσο και της εσωτερικής κατάστασης των μήλων ZAGORIN. η δυνατότητα αυτή αναβαθμίζει σημαντικά το προσφερόμενο προϊόν. Μέχρι στιγμής, υπήρχε ηλεκτρονικός ταξινομητής χρώματος και μεγέθους. η εξωτερική ποιότητα ελέγχονταν χειρωνακτικά σε κάθε μήλο ενώ ο εσωτερικός έλεγχος σε κάθε μήλο ήταν αδύνατος και γινόταν μόνο τακτικές δειγματοληψίες. Πλέον κάθε μονάδα προϊόντος ελέγχεται. Τα εύφορα εδάφη της Ζαγοράς, στο Πήλιο, εδώ και αιώνες παράγουν μερικές από τα πιο ξεχωριστές εγχώριες καλλιέργειες που μπορεί να γευτεί κανείς. Δεν είναι τυχαίο, ότι στο διήγημά του «Νεκρός Ταξιδιώτης», το 1909 ο Σκιαθίτης κοσμοκαλόγερος και λογοτέχνης Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης κάνει αναφορά σε «μήλα και πατάτες και κάστανα από την Ζαγορά». Ο συνδυασμός βουνού και θάλασσας, τα ευλογημένη εδάφη και το μεράκι των παραγωγών που φροντίζουν τα μήλα σε όλη τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου προσδίδουν τη μοναδική αυτή γεύση. Ο Συνεταιρισμός ως σύνολο διασφαλίζει την ανώτατη ποιότητά τους, ακολουθώντας εδώ και δεκαετίες τις πλέον σύγχρονες φιλοπεριβαλλοντικές καλλιεργητικές πρακτικές. Όλα τα προϊόντα του Συνεταιρισμού καλλιεργούνται αποκλειστικά με τη μέθοδο της ολοκληρωμένης διαχείρισης. Ο Συνεταιρισμός ακολουθεί όλα τα σύγχρονα πρότυπα πιστοποίησης όπως το AGRO 2, το GLOBALG.A.P./G.R.A.S.P. και το ISO 22000 αλλά και ιδιωτικά πρότυπα που έχουν δημιουργήσει αλυσίδες του αγροτοδιατροφικού τομέα. Όλα τα μήλα και τα παραγόμενα προϊόντα επιφέρουν αυτοκόλλητο γνησιότητας με το εμπορικό σήμα. Μετά από έναν αιώνα διαρκούς λειτουργίας, ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Ζαγοράς, καταχωρήθηκε στο εθνικό ευρετήριο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς για την ανάπτυξη του συνεργατισμού και της αλληλεγγύης που έχει επιτύχει.

FOOD AND FARMING| 63

Οι καταναλΩτικες ταςεις τΩν επΟμενΩν ετΩν

Τι Θα ΘελοΥμε να Τρωμε Τα επομενα χρονια;

64 |FOOD AND FARMING

ο

ι διατροφικές συνήθειες αλλάζουν βάσει και του τρόπου ζωής κάθε εποχής, και μάλιστα με τους ρυθμούς να είναι ταχύτατοι. Από τη μία η ανάγκη για εξεύρεση περισσότερου χρόνου και από την άλλη αλλαγές στην παραγωγική διαδικασία και στο περιβάλλον διαμορφώνουν ένα νέο πλαίσιο μέσα σε ελάχιστα χρόνια, που δεν συμπληρώνουν καν δεκαετία! Έτσι, το Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών αγαθών πραγματοποίησε έρευνα την περίοδο 5-11 Νοεμβρίου 2021 με δείγμα χιλίων καταναλωτών από όλη την Ελλάδα με θέμα τις διατροφικές και αγοραστικές τάσεις τροφίμων. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο του 12ου συνέδριου ΙΕΛΚΑ MetaFood στις 1 και 2 Δεκεμβρίου 2021. «Τα αποτελέσματα αναδεικνύουν πέντε διατροφικές και καταναλωτικές τάσεις οι οποίες αναμένεται να διαμορφώσουν τον κλάδο των σουπερμάρκετ και των προμηθευτών των επόμενων ετών», αναφέρει το ΙΕΛΚΑ στην παρουσίαση της έρευνας. Οπότε τι θα θέλουμε να τρώμε τα επόμενα χρόνια;

Flexiterians και Vegeterians Οι διεθνείς δημογραφικές εξελίξεις και οι πολιτισμικές αλλαγές σε συνδυασμό με τις παραγωγικές δυνατότητες της παγκόσμιας οικονομίας για παραγωγή ζωικών πρωτεϊνών αποτελούν παράγοντες που συνεισφέρουν στην παγκόσμια αύξηση των καταναλωτών που επιλέγουν την χορτοφαγική δίαιτα. Στην Ελλάδα το ποσοστό των καταναλωτών που δηλώνουν χορτοφάγοι βρίσκεται περίπου στο 4% δηλαδή 400 χιλ. πολίτες, με τους μισούς από αυτούς να αυτοπροσδιορίζονται ως vegans (δεν καταναλώνουν καθόλου ζωικά προϊόντα και τους άλλους μισούς ως vegeterians (δεν καταναλώνουν κρέας, ψάρι κλπ). Δίπλα σε αυτή την κατηγορία καταναλωτών υπάρχει η κατηγορία των flexitarians ή ημιχορτοφάγων, καταναλωτών δηλαδή που προσπαθούν να υιοθετήσουν μία πιο χορτοφαγική διατροφή, αλλά όχι ολοκληρωτικά χορτοφαγική. η κατηγορία αυτή είναι περίπου το 15% του πληθυσμού, δηλαδή περίπου 1,5 εκατ. πολίτες και αποτελεί μία πολύ σημαντική κοινωνική και καταναλωτική ομάδα.

FOOD AND FARMING| 65

Μείωση σε ζάχαρη και αλάτι η πλειοψηφία των καταναλωτών (και ειδικά οι μεγαλύτερες ηλικίες) αναμένεται να αφιερώνουν όλο και περισσότερο χρόνο για τον σχεδιασμό-προγραμματισμό της διατροφή τους, ως αποτέλεσμα της αύξησης του επιπέδου εκπαίδευσης και του μέσου προσδόκιμου ζωής. Το κοινό θα θέλει να ζει πιο υγιές για όλο μεγαλύτερο χρόνο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι μια από τις τροφές η οποία ενοχοποιείται όλο και περισσότερο στα μάτια του καταναλωτικού κοινού ως ανθυγιεινή είναι η ζάχαρη. η στροφή προς εναλλακτικές πηγές όπως είναι η ζαχαρίνη και η στέβια φαίνεται ότι κερδίζει έδαφος με το 26% του κοινού να επιλέγει αυτές τις εναλλακτικές. Παράλληλα ένα 37% του κοινού δηλώνει ότι γενικότερα αποφεύγει την κατανάλωση γλυκών και ζάχαρης. Ακόμα πιο έντονη είναι η τάση για τη μείωση του αλατιού, την οποία επιθυμεί το 48% του κοινού.

Plant-based και lab-grown τρόφιμα η προαναφερθείσα τάση, αναμένεται να κάνει πιο έντονη την αναζήτηση για εναλλακτικά φυτικά υλικά, τρόφιμα και προϊόντα προκειμένου να καλυφθούν οι υπάρχουσες διατροφικές συνήθειες. Προϊόντα όπως το φυτικό τυρί, τα φυτικά γάλατα, το κρέας εργαστηρίου κλπ υπάρχουν ήδη στην ελληνική αγορά. Υπάρχει άλλωστε ήδη ένα καταναλωτικό κοινό που κάνει τις συγκεκριμένες διατροφικές επιλογές (αν και σε χαμηλότερο ποσοστό σε σχέση με το εξωτερικό). Όπως φαίνεται στο σχήμα 2 τα ποσοστά πλέον των καταναλωτών που υιοθετούν αυτές τις κατηγορίες είναι αξιοσημείωτα. Το 14% καταναλώνει γαλακτοκομικά φυτικής προέλευσης, το 11% θα έτρωγε κρέας εργαστηρίου, ενώ το 19% του κοινού θεωρεί αυτές τις εναλλακτικές ως πιο υγιεινές.

66 |FOOD AND FARMING

Επίδραση των κοινωνικών δικτύων στη διατροφή Τα social media όλο και πιο έντονα θα διαμορφώνουν τις επιλογές του καταναλωτικού κοινού με τις αγορές τροφίμων, τη μαγειρική και την κατανάλωση να συνδέονται με το internet όλο και περισσότερο. Το 53% του κοινού (σχήμα 4) μαγειρεύει σήμερα έχοντας ανοιχτό το κινητό δίπλα για να βλέπει συνταγές, ενώ το 26% έχει ρωτήσει ενεργά συμβουλές μέσω των social media. Πλέον το φαγητό δεν αρκεί να είναι νόστιμο, πρέπει να είναι και όμορφο για το 75% του κοινού, κάτι που αποδίδεται στα social media και την αυξημένη χρήση βίντεο και φωτογραφίας για την μαγειρική σε ποσοστά 27% και 33% αντίστοιχα. Οι influencers θα αποχτήσουν πιο ενεργούς ρόλους και επηρεάζουν περισσότερο τις εξελίξεις. Οι ταχύτητες διάδοσης πληροφοριών και υιοθέτησης τάσεων γίνονται όλο και πιο γρήγορες, δημιουργώντας την ανάγκη για τις επιχειρήσεις και να ακολουθούν σε αυτούς του ρυθμούς, αλλά κυρίως να έχουν παρουσία σε αυτά τα μέσα. Κλιματική αλλαγή και βιώσιμη ανάπτυξη η κλιματική αλλαγή αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά τον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων. Οι καταναλωτές γίνονται όλο και πιο απαιτητικοί και κριτικοί σε σχέση με τη λειτουργία των επιχειρήσεων. Τα ποσοστά είναι συγκρίσιμα σε Ελλάδα και εξωτερικό σε σχέση με την πρόθεση αγοράς από επιχειρήσεις που λειτουργούν με ηθικό και με φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο. Συγκεκριμένα η πρόθεση αγοράς με κριτήριο την ειλικρίνεια και διαφάνεια των επιχειρήσεων για τον τρόπο λειτουργίας τους καταγράφεται σε ποσοστό 77% στην Ελλάδα, ενώ το 67% δηλώνει ότι είναι σημαντικό για τους ίδιους τα προϊόντα που καταναλώνουν να παράγονται με φιλικές πρακτικές προς το περιβάλλον. Παρόλα αυτά όμως, είναι αξιοσημείωτο ότι μόνο μία μειοψηφική αλλά σημαντική μερίδα του κοινού, περί το 32%, είναι διατεθειμένη να πληρώσει υψηλότερη τιμή για προϊόντα που έχουν παραχθεί με προδιαγραφές και διαδικασίες πιο φιλικές προς το περιβάλλον. Σε αυτό το στοιχείο αποτυπώνεται και οικονομική πίεση του καταναλωτικού κοινού. Στο άμεσο μέλλον θα διαμορφωθεί μία ευαίσθητη ισορροπία ανάμεσα στις επιθυμίες του καταναλωτή και στις δυνατότητες προσφοράς από τις επιχειρήσεις. Οι οργανισμοί που θα καταφέρουν να λειτουργήσουν κοντά σε αυτή τη λεπτή γραμμή θα είναι και αυτές που θα αναδειχθούν την επόμενη δεκαετία.

FOOD AND FARMING| 67