πΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Δ Ι Α Ν Ε Μ Ε Τ Α Ι Δ Ω Ρ Ε Α Ν Μ Ε Τ Η Ν Ε Φ Η Μ Ε Ρ Ι Δ Α Μ Α Γ Ν Η Σ Ι Α Ι Ο Υ Ν Ι Ο Σ 2 0 2 4 τΑ έγΚλημΑτιΚΑ λΑΘη 60 Χρον Ω ν στην μΑγνησιΑ ΚΑι στον Βολο γ ραΦ οΥν : Κ ω σ τα σ γ ΚοΥ μ α σ • Κ ω ν σ τα ν τ ι ν οσ Κ α ρ τα λ η σ • Δ η μ η τ ρ η σ ΚοΥ ρ έ τα σ • Κ ω σ τα σ λ α γοΥ βα ρΔοσ • Φ ωτ η σ λ α μ Π ρ ι ν ι Δ η σ • Ζ έ τ τα μ α Κ ρ η • α ν ν α - μ α ρ ι α Π α Π α Δ η μ η τ ρ ι οΥ • Π ρ οτ Υ Π ο γ Υ μ ν α σ ι ο β ολοΥ • Δ η μ οσθ έ ν η σ σ α ρ η γ ι α ν ν η σ • ι ω α ν ν η σ Δ. σ τ Υλ ι οσ • Φα ι η τ Ζ α ν έ τοΥλ α ΚοΥ • Χ ρ ι σ τοσ τ σ α ν τ η λ α σ γ ι α τ η ν ρΥ Π α ν σ η τοΥ Π α γα σ η τ ι ΚοΥ Κ α ι τ η ν ατ μ οσΦα ι ρα Δ η μ η τ ρ η σ ΚοΥ ρ έ τα σ πρΑσινΑ, έξύπνΑ, ΑνοιΚτΑ, πέριέΚτιΚΑ ΚΑι ψηφιΑΚΑ γιΑ τη ΘέσσΑλιΑ Κ ω ν σ τα ν τ ι ν οσ Κ α ρ τα λ η σ ΚλιμΑτιΚέσ προΚλησέισ στον Βολο, τη μΑγνησιΑ ΚΑι τη ΘέσσΑλιΑ Δ η μ οσθ έ ν η σ σ α ρ η γ ι α ν ν η σ ΑέριΑ ρύπΑνση στον Βολο: πηγέσ, μέτρΑ, λύσέισ…
4 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Π έ ρ ι έ Χο μ έ ν α ΑρΧιμηδησ δημητρησ ΚΑρέΚλιδησ Θεσσαλία: Η πρώτη κλιματικά ουδέτερη περιφέρεια της Ευρώπης 1 ΚΩνστΑντινοσ ΚΑρτΑλησ Κλιματικές προκλήσεις στον Βόλο, τη Μαγνησία και τη Θεσσαλία 18 Χριστοσ τσΑντηλΑσ Αποκατάσταση των εδαφών που πληγώθηκαν από τις πλημμύρες 28 ΚΩστΑσ λΑγούΒΑρδοσ Οι καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία τον Σεπτέμβριο του 2023 λάβαμε το μήνυμα; 32 δημοσΘένησ σΑρηγιΑννησ Αέρια ρύπανση στον Βόλο: Πηγές, μέτρα, λύσεις 24 δημητρησ ΚούρέτΑσ Πράσινα, έξυπνα, ανοικτά, περιεκτικά και ψηφιακά 4 γιΩργοσ ΚΑρέΚλιδησ 60 χρόνια με ρύπανση Τα «εγκλήματα» σε βάρος του Βόλου 6
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 5 ΆννΑ - μΑριΑ πΑπΑδημητριού «Δεν υπάρχει καμία μικροβιολογική επιβάρυνση στις κολυμβητικές ακτές της Π.Ε. ΜαγνησίαςΒ Σποράδων» 44 φΩτησ λΑμπρινιδησ Ο Παγασητικός είναι ο Θεσσαλικός Κόλπος 46 ζέττΑ μΑΚρη Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στην συζήτηση για την αειφορία και την βιωσιμότητα 48 ΚΩστΑσ γΚούμΑσ Η ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας δεν είναι εφικτή, χωρίς αντιμετώπιση των κινδύνων ασφάλειας νερού 50 ιΩΑννησ δ. στύλιοσ Η προστασία της φύσης ξεκινά από εμάς 54 φΑιη τζΑνέτούλΑΚού Το Περιβάλλον θα έπρεπε να είναι η αληθινή κορωνίδα σε όλες τις πολιτικές ατζέντες 40 προτύπο γύμνΑσιο Βολού Πως είδε και βίωσε η μαθητιώσα νεολαία του Βόλου τις πλημμύρες και τι προτείνει για την κλιματική κρίση 34
6 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ πρΑσινΑ, έξύπνΑ, ΑνοιΚτΑ, πέριέΚτιΚΑ ΚΑι ψηφιΑΚΑ Γράφει ο Δημήτρης Κουρέτας Περιφερειάρχης Θεσσαλίας Οι πλημμύρες του περασμένου Φθινοπώρου έδειξαν με δραματικό τρόπο στη Θεσσαλία πως η κλιματική κρίση είναι εδώ Από την πρώτη στιγμή η βούληση μας ήταν να κλείσουμε τις πληγές που άφησαν πίσω τους οι πλημμύρες και ταυτόχρονα να σχεδιάσουμε τη βιώσιμη ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας, με όρους προστασίας του περιβάλλοντος, αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, πολιτικής προστασίας, αλλά και βιώσιμης αγροτικής ανάπτυξης, τόσο για το οικοσύστημα, όσο και για τους αγρότες. Αυτή η κρίση είναι ταυτόχρονα και μια ευκαιρία να εστιάσουμε σε νέα παραδείγματα προκειμένου να κατευθυνθούμε προς μια βιώσιμη και πράσινη περιφέρεια, υιοθετώντας ωστόσο τις απαραίτητες θεμελιώδεις μεταρρυθμιστικές αλλαγές, ευρύτητα στο όραμα μας και στόχευση στις επόμενες γενιές και γενικότερα στο μέλλον Οι βιώσιμοι στόχοι και η «Πράσινη Συμφωνία» δημιουργούν τεχνολογικά και πολιτικά μονοπάτια για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή της συμπεριφοράς μας και ο καθένας μας μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο σε μια πολυπαραγοντική συνεργασία, όλων των εταίρων Η συνεργασία αυτή είναι το κλειδί για την επιτυχή εφαρμογή πολιτικών και αποτελεσμάτων ωστόσο είναι εξίσου κρίσιμη «γεφύρωση» του κενού ανάμεσα στην επιστήμη και την πολιτική
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 7
το λόγο αυτό στην περιφέρεια Θεσσαλίας δημιουργήσαμε ήδη μια ακαδημαϊκή ομάδα εργασίας ώστε να εγκαταστήσουμε ένα λειτουργικό επιστημονικό - πολιτικό περιβάλλον και να μειώσουμε το κενό που υπάρχει ανάμεσα στη γνώση και την τεχνολογία και τη λήψη των αποφάσεων. Έτσι αναδεικνύεται το όραμα μιας κοινωνίας με «έξυπνη» διαχείριση του νερού η οποία δίνει έμφαση στην ανασυγκρότηση της φύσης και δημιουργεί υποδομές προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή Πρόσφατα η ομάδα εργασίας παρουσίασε ένα συγκροτημένο και κοστολογημένο πρόγραμμα για την ανάσχεση του υδατικού ισοζυγίου της Θεσσαλίας το υδατικό έλλειμμα της Θεσσαλίας υπολογίζεται στα 465 εκατ. κυβικά μέτρα και παρουσιάσαμε τρεις δέσμες μέτρων για την ανάσχεση του Στην πρώτη δέσμη για την μείωση του ελλείμματος κατά 110 εκατ. κυβικά μέτρα τα προτεινόμενα έργα είναι: • Κατάργηση επιφανειακής άρδευσης με κανάλια • Κλειστούς αγωγούς • Πλήρη επέκταση της στάγδην άρδευσης • Γεωργία ακριβείας (αισθητήρες, χρέωση) • Ορθές καλλιεργητικές πρακτικές (χλωρή λίπανση - αμειψισπορά, κλπ) Στη δεύτερη δέσμη για την κάλυψη 67 εκατ. κυβικά μέτρα Δρομολογημένα έργα • Δίκτυα μεταφοράς και διανομής νερού ταμιευτήρα Κάρλας • Φράγματα Ληθαίου, Ναρθακίου, Κακλιτζόρεμα, Δελερίων, Αμπελακίων, Αγιοκάμπου, Μπελμά, Ξεριά Αλμυρού Και στην τρίτη δέσμη για την κάλυψη 290 εκατ. κυβικών μέτρων • Φράγμα Πύλης • Φράγμα Μουζακίου • Φράγμα Ενιπέα Φαρσάλων • Ταμιευτήρες Κάρλας & Κραννώνα • Τεχνητός εμπλουτισμός Χάλκης • Νεοχωρίτης • Πεδινές λιμνοδεξαμενές • Μεταφορά από Αχελώο • Έργα ορεινής υδρονομίας Από τη στιγμή που καλούμαστε να ανασυγκροτήσουμε τις περιοχές μας, ίσως πρέπει να κάνουμε τα πάντα ανοικτά, περιεκτικά, πράσινα και ψηφιακά και γι’ αυτό ο σχεδιασμός των υποδομών μας γίνεται στη βάση των αξιών του Παγκόσμιου Οργανισμού Νερού για τη «σοφή χρήση του νερού στις πόλεις» και των υποδομών για εύρωστες λύσεις. Κομβικά στοιχεία της επιτυχίας αυτού του σχεδιασμού των υποδομών, είναι η συνεργασία όλων των παραγόντων σ’ ένα μοντέλο «όλοι μαθαίνουν απ’ όλους» και η κατάκτηση γνώσης με παράλληλο διαμοιρασμό της μέσα από την εμπειρία των δράσεων (learning by doing and sharing knowledge) με όρους διαφάνειας και εμπιστοσύνης στις νέες τεχνολογίες. Την ίδια στιγμή όμως, οφείλουν τόσο οι φορείς της κυβέρνησης, όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αντιληφθούν ότι η πράσινη μετάβαση δεν μπορεί να γίνει χωρίς τον απαραίτητο σχεδιασμό συμπερίληψης του πρωτογενούς τομέα Οι αγρότες της Θεσσαλίας καλούνται να σηκώσουν το μεγαλύτερο βάρος της μετάβασης, έχοντας ήδη πληγεί από τις θεομηνίες και αντιμετωπίζοντας σε πολλαπλάσιο βαθμό το περιεχόμενο της νέας ΚΑΠ η οποία βγάζει στους δρόμους τους αγρότες ολόκληρης της Ευρώπης. Κατά συνέπεια οφείλουμε από κοινού να σχεδιάσουμε ένα ολιστικό μοντέλο, το οποίο να συμπεριλαμβάνει τα ζητήματα της ενεργειακής επάρκειας, της βιώσιμης ανασυγκρότησης, του υδατικού ισοζυγίου και του πρωτογενούς τομέα, σημεία στα οποία υπάρχει σαφής αλληλεπίδραση και από τα οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η ποιότητα της ζωής, αλλά και το εισόδημα των κατοίκων της Θεσσαλίας.
Για
8 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Τα «εγκλήματα» σε βάρος του Βόλου β ολοσ : ο ι σ Υ μ Π λ η γα Δ έ σ τ η σ ρΥ Π α ν σ η σ γ ι α Κ αθα ρ οτ έ ρ ο Π α γα σ η τ ι Κο Κ α ι Χ ω ρ ι σ α έ ρ ι α ρΥ Π α ν σ η 60 ΧρονιΑ μέ ρύπΑνση ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΕΡΕΥΝΑ - ΑΠΟΨΕΙΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΕΚΛΙΔΗΣ Αναζητούμε τους υπεύθυνους για το περιβάλλον της Μαγνησίας και τα εγκληματικά λάθη μετά από τις φυσικές καταστροφές, τις πολιτικές αστοχίες, στη χρονική διάρκεια λειτουργίας της πόλης, μετά την απελευθέρωση της από τους Τούρκους, τον Νοέμβριο του 1881και μετά την ίδρυση του Βόλου το 1841 και έως το 2024 Πολλοί οι υπεύθυνοι, αλλά ένας και μοναδικός είναι ο κύριος. Οι κάτοικοι που ήρθαν και εγκαταστάθηκαν από το 1881 ως νέοι πολίτες στη νέα πόλη και με την ψήφο τους, δημοκρατικά, εξέλεξαν όλα αυτά τα χρόνια κυβερνήσεις, βουλευτές και τοπικές αυτοδιοικήσεις, για να δημιουργήσουν με το πολιτικό και ανθρώπινο υλικό τους τα καλά και άσχημα στην πόλη, στην καθημερινότητα και στη ζωή μας Από το 1821 που επαναστάτησαν οι Έλληνες κατά του τουρκικού ζυγού και δημιουργήθηκε το νεοσύστατο κράτος ΕΛΛΑΣ, και μετά το 1841, ο σπόρος της απελευθέρωσης είχε πέσει σε πολλά μέρη και μεταξύ αυτών και στον Βόλο, με το κάστρο των Παλαιών, το αγκυροβόλιο του στη θάλασσα, και των λίγων εκατοντάδων Τούρκων κατοίκων και στρατιωτών, Εβραίων και Ρομά και φυσικά Χριστιανών από το Πήλιο. Οι έμποροι, που άρχισαν να έρχονται στην παλιά και τη νέα πόλη αργότερα από το Πήλιο, τη Θεσσαλία, την Πελοπόννησο και την Ήπειρο, είχαν χρήμα να κάνουν εμπορικές δουλειές, να δημιουργήσουν τις πρώτες βιοτεχνίες, και εργατικό δυναμικό, αλλά ασφυκτιούσαν και ζητούσαν ελευθερία σε μια νέα πόλη που ήθελαν να δημιουργήσουν, δίπλα από την παλιά πολίχνη. Από το 1841 που άρχισαν και κατασκεύασαν τις πρώτες αποθήκες, και την πρώτη υποτυπώδη «σκάλα» στο λιμάνι, ήταν και οι πρώτοι οικιστές του νέου συνοικισμού. Αυτή ήταν η δραστηριότητα πριν να καλέσουν και τις οικογένειές τους για να έλθουν να κατοικήσουν στον Βόλο Με ελάχιστες γνώσεις και σπουδές, ζώντας στην τούρκικη πραγματικότητα, θέλησαν να δημιουργήσουν από την αρχή μια νέα πόλη και το κατόρθωσαν Στην αρχή, στο τέλος της εβδομάδας, έφευγαν για τα χωριά τους και στην αρχή της άλλης επέστρεφαν για την εργασία τους στο εμπόριο Μελετώντας την ιστορία της πόλης από το 1841 έως το σήμερα, μπορεί ο καθένας να βγάλει τα συμπεράσματά του, διαβλέποντας πολιτικές και κομματικές επιλογές, ιδιοτελή και προσωπικά συμφέροντα που επικράτησαν, στην αμάθεια και την κουτοπονηριά πολλές φορές στα 143 χρόνια ζωής του ελεύθερου Βόλου. Τα ερωτήματα που τίθενται ακόμη και σήμερα: • Ήταν τελικά σωστή η επιλογή της τοποθεσίας; • Πως το αποφάσισαν όταν δεν υπήρχε ούτε γνώση, ούτε ειδικοί την εποχή εκείνη στην περιοχή; • Άφθονη γη σίγουρα υπήρχε, ρυμοτομικά σχέδια σωστά μετά την απελευθέρωση του 1881,αλλά με μικρούς δρόμους, χωρίς πλατείες.
Ο
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 9
το μόνο που είχε ο Βόλος ήταν μια μεγάλη οδός, την αργότερα οδό
τον εμπορικό δρόμο, τη μοναδική
του Αγίου
πλάτους όσο ένα βαρέλι, που φτιάχτηκαν
στα πλοία για το εξωτερικό, με το που χτίστηκε η πόλη. Ο πρώτος δήμαρχος Γ Καρτάλης, κοτσαμπάσης με την πηλιορείτικη λογική ότι «μπορούμε για να αυγατίσουμε την προσωπική μας περιουσία και της οικογένειας» και χωρίς να έχει δει τίποτα άλλο εκτός από τον τόπο της γέννησής του, την Ζαγορά, έκανε ό,τι μπορούσε Ο δεύτερος δήμαρχος Βόλου, Αλ. Τοπάλης, ήρθε σπουδαγμένος από την Ευρώπη. Είχαν δει τα μάτια του για το τι γινόταν έξω και κατόρθωσε να δημιουργήσει το πρώτο δημοτικό θέατρο και να δώσει επιτέλους αεριοφώς στον σκοτεινό Βόλο, παραβλέποντας την πραγματικότητα της νέας ενέργειας του ηλεκτρισμού που κατακυρίευε την Ευρώπη εκείνη την εποχή Αργότερα, αρχές του 20ου αιώνα, ήρθε ένας πραγματικός οραματιστής, ο γιατρός Γεωργιάδης, ο οποίος είχε αποκτήσει εκτός της γνώσης της ιατρικής επιστήμης και τη
σκέψη και την εμπειρία της πολιτικής, ως πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, όργανο και των πολιτικών και των κοτσαμπαδίστικων τοπικών κομμάτων Νέες προοπτικές ανοίγονται για την πόλη, νέες σκέψεις παίρνουν σάρκα και οστά και κυρίως έργα κατασκευάζονται στην πόλη του Βόλου, όπως σχολεία, δρόμοι και εκκλησίες Το μόνο μειονέκτημα του στην παρακαταθήκη της πόλης ήταν ότι επαίρετο ότι «ξεκοίλιασε» τον λόφο του τούρκικου κάστρου της που θύμιζε Τουρκιά Δεν το σεβάστηκε, λόγω του σκεπτικού που υπήρχε τότε, μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, ότι πρέπει να μην θυμίζει τίποτα στην πόλη την κυριαρχία 423 χρόνων από τις ορδές των Σουλτάνων Ο Βόλος, από τις αρχές του 20ου αιώνα άρχισε να αναπτύσσεται ατάκτως, έχοντας στο μυαλό των ανθρώπων του μια πόλη μικρή, με περιορισμένο πολεοδομικό σχέδιο, που έφθανε το πολύ μέχρι τους δυο χειμάρρους, τους Κραυσίδωνα και Άναυρο, τον σιδηροδρομικό σταθμό, και προς τα επάνω, έως την Αναλήψεως Σ’ αυτόν τον χώρο αναπτύχθηκε η πόλη, οι υποδομές της, το οικιστικό περιβάλλον, η βιομηχανία το εμπόριο Και τότε ήρθε η καταστροφή… Τα μεγαλύτερα εγκλήματα η πόλη του Βόλου τα δέχθηκε από το Απρίλιο του 1955, όταν προηγήθηκαν και οι μεγάλες φυσικές καταστροφές, σεισμοί και πλημμύρες για να γίνουν τα αίτια της ανασυγκρότησης μιας νέας, σύγχρονης πόλης, επουλώνοντας τις πληγές που δέχθηκε, αλλά και τις αστοχίες προηγούμενων περιόδων. Καθοριστικό ρόλο έπαιξαν στην διαμόρφωση του Βόλου και της ζωής των κατοίκων οι κυβερνήσεις Παπάγου και «Ελληνικού Συναγερμού» και του Κωνσταντίνου Καραμανλή της ΕΡΕ. Βγαλμένη η χώρα, αλλά και η περιοχή της Μαγνησίας από τα δεινά της Κατοχής και αργότερα της Εθνικής Αντίστασης και του εμφυλίου πολέμου, κυριάρχησαν οι λογικές της σύγκρουσης της κομμουνιστικής Αριστεράς και της Δεξιάς και συνέχισε να υπάρχει και τα μετέπειτα χρόνια, μέχρι και την μεταπολίτευση Ο Βόλος είχε κάνει τις δικές του πολιτικές επιλογές με τη συγκρότηση μιας πλατιάς συμμαχίας δημοκρατικών και αριστερών δυνάμεων υπό τον Γεώργιο Καρτάλη και την ΕΔΑ, από το 1954. Στην κυβέρνηση Καραμανλή αντίθετα αντί της συνεργασίας επικράτησαν οι σκέψεις του διχασμού που είχαν δημιουργηθεί ήδη και εκείνο το διαμορφούμενο κλίμα δεν το υπέστη μόνο ο Βόλος για μία νέα αναγεννητική πορεία και μία νέα σύγχρονη πόλη, αλλά και Ελλάδα. Ο Κ Καραμανλής είχε μπροστά του μια κατεστραμμένη από την Κατοχή και τον Εμφύλιο χώρα, και έπρεπε να τρέξει με πυξίδα την ανάπτυξη και από την άλλη ο ισοπεδωμένος Βόλος με την βιομηχανία και την οικονομία στο ναδίρ της, την ανεργία στα ύψη και τους Βολιώτες να παίρνουν τις οικογένειές τους και να φεύγουν, κυρίως στην Αθήνα. Αυτήν την πρόκληση είχαν μπροστά τους οι άνθρωποι της κυβερνώσας συντηρητικής Δεξιάς, και από την άλλη οι δυνάμεις του προοδευτικού και κομμουνιστικού χώρου που είχαν ιδέες διαφορετικές για την ανάπτυξη της περιοχής τους Οι αντιλήψεις που επικράτησαν ήταν αυτές του Κ. Καραμανλή με αποτέλεσμα να φύγει ο Γ. Καρτάλης στην Αθήνα, για να ασχοληθεί με την κεντρική πολιτική σκηνή, που έβαλε ως πρώτο του το πολιτικό συμφέρον του Ο ελληνικός στρατός θα αναλάβει να ξανασχεδιάσει την πόλη του Βόλου, με τον στρατηγό Δ Ιατρίδη, τότε 65 ετών και μετέπειτα βουλευτή Μαγνησίας, και εκ του αποτελέσματος φαίνεται ότι οι αποφάσεις που πάρθηκαν και υλοποιήθηκαν υπήρξαν στρεβλές. Κωνσταντίνος Καραμανλής Δημήτριος Ιατρίδης Θεόδωρος Κλαψόπουλος Γιώργιος Καρτάλης
λιμένας ήταν απροετοίμαστος, ο παραλιακός χώρος ήταν ιδιοκτησίας των Τούρκων, και
Δημητριάδος, την Ερμού,
εκκλησία
Νικολάου (1856) και τα στενά σοκάκια,
για να κατεβάζουν οι εμπορευόμενοι τα αγαθά που φόρτωναν
φιλοσοφική
Αποτέλεσμα ήταν να προστεθούν νέα προβλήματα σε νέες συνοικίες (Χρυσοχοΐδη)
δημιουργήθηκαν, αλλά και σε ολόκληρο τον παλαιό Βόλο, που κατά 40% τουλάχιστον είχαν κατακρημνισθεί τα κτήριά του. Το δεύτερο «έγκλημα» απέναντι στην πόλη Η τότε κυβέρνηση Καραμανλή, δεν ήθελε παρά ανάπτυξη, και το αυτό επιθυμούσαν όλοι οι Έλληνες και ιδίως ο αγροτικός κόσμος, αλλά και ο αστικός πληθυσμός που έφευγε στη Γερμανία, διότι είχε μείνει χωρίς εργασία Μόνη προοπτική των νέων η μετανάστευση στην Γερμανία και η δημιουργία εκεί χιλιάδων νέων οικογενειών από Έλληνες και Ελληνίδες. Το 1962, η κυβέρνηση Καραμανλή, ξεκινώντας την αποξήρανση της λίμνης Βοιβηίδας (Κάρλα) πίστεψε ότι με το σχέδιο της θα έλυνε τα προβλήματα που πλανήτη Γη και θα διαμόρφωνε μια νέα κατάσταση στη χώρα Φρούδες όμως αποδείχθηκαν οι ελπίδες κυβερνώντων και σχεδιαστών. Οι επιπτώσεις από την αποξήρανση της Κάρλας, και η απόδοση τους στον κλήρο νέων χιλιάδων στρεμμάτων που μοιράστηκαν στους ακτήμονες, το σταμάτημα της ελονοσίας και των θανάτων, έφεραν για την περιοχή δυστυχώς νέα δεινά. Το κλίμα της περιοχής άλλαξε, οι βροχές σταμάτησαν και χρειάστηκαν χιλιάδες γεωτρήσεις για να βρουν κάτω στα έγκατα της γης νέα νερά για να γίνουν τα χωράφια τους καρποφόρα Από το 1965, άρχισε να διαφαίνεται, εκτός της αλλαγής του κλίματος στην αποξηραμένη Κάρλα, και η ρύπανση ολόκληρης της περιοχής και κυρίως του Παγασητικού Κόλπου, από τη βιομηχανία και τα φυτοφάρμακα που άρχισαν να πέφτουν στην πρώην λίμνη Μαζί με την αποξήρανση της Κάρλας δημιουργήθηκε κι ένα αυλάκι στην περιοχή, το «Ασμάκι», με αποτέλεσμα όλα τα λύματα να οδηγούνται στα νερά του Παγασητικού Πανικοβλήθηκαν τότε οι ιθύνοντες βλέποντας την πεντακάθαρη θάλασσά τους να γεμίζει με αχυροκυτταρίνη και να μολύνει τους θαλάσσιους χώρους, όπου θα μπορούσαν να κάνουν την κολύμβηση τους, με αποτέλεσμα να πληγεί ανεπανόρθωτα ο Τουρισμός. Προσέξτε τώρα την ημερομηνία, 20 Απριλίου, ημέρα Παρασκευή του 1967, δηλαδή μια μέρα μετά την εγκαθίδρυση του στρατιωτικού καθεστώτος και την κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος στην Ελλάδα Αυτή την ημερομηνία, πραγματοποιήθηκε υπό τον δήμαρχο Βόλου, Θεόδωρο Κλαψόπουλο σύσκεψη όλων των φορέων της πόλης και είχε αποφασιστεί να κλείσει το εργοστάσιο παραγωγής χαρτιού της Λάρισας που μόλυνε την θάλασσα του Παγασητικού. Την επόμενη ημέρα, 21 Απριλίου 1967, μας ξύπνησαν τα εμβατήρια και το έγκλημα συντελέστηκε από μια ομάδα στρατιωτικών οι οποίοι έβαλαν στο γύψο την Ελλάδα για να σώσουν όπως μας είπαν τη χώρα από τον κομμουνισμό Το έγκλημα για τον Βόλο Παύθηκε τότε η εκλεγμένη δημοτική αρχή, στάλθηκαν κάποιοι από αυτούς και εκατοντάδες Βολιώτες στα ξερονήσια για διακοπές και τα μείζονα προβλήματα της ρύπανσης του Παγασητικού συνεχίστηκαν απρόσκοπτα για 7 χρόνια, χωρίς καμία διαμαρτυρία τα επόμενα χρόνια της Χούντας κατά της χαρτοποιίας της Λάρισας και της Οινοπνευματικής Χατζηδήμα, επίσης από τη Λάρισα. Από την τοποθέτηση με τη Μεταπολίτευση μιας Νέας δημοτικής Αρχής στον Βόλο υπό του πρωτοδίκη Βόλου κ. Τσιάμη με πρόεδρο του δημοτικού συμβουλίου τον Μ. Κουντούρη το 1975, έως σήμερα 50 χρόνια μετά, η πόλη αγωνίζεται για να απομακρύνει τους ρυπαντές για έναν καθαρό Παγασητικό και εξίσου μια καθαρή ατμόσφαιρα από την αέρια ρύπανση και την έλλειψη καθαρού αέρα Μιχάλης Κουντούρης 10 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Στον αγώνα για έναν καθαρότερο Παγασητικό από τις βιομηχανίες της Λάρισας
που
Όλα όσα υπέστη η πόλη του Βόλου από τα λάθη του παρελθόντος, διογκώθηκαν μετά τη Μεταπολίτευση και τις νέες αιτίες ρύπανσης, όπως την αύξηση της κυκλοφορίας των οχημάτων στους δρόμους, την αύξηση της ρύπανσης από την καύση πετρελαίου και μαζούτ από κατοικίες και βιοτεχνίες και κυρίως τη γιγάντωση του εργοστασίου της ΑΓΕΤ, που ανεξέλεγκτα επί χρόνια πλέον ρυπαίνει την περιοχή, πάντα νόμιμα Όλα αυτά, από την εποχή που διοικούσε ο μεγαλοβιομήχανος Τσάτσος, με την κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ αργότερα με την κρατικοποίηση του Ανδρέα Παπανδρέου, με την εμπλοκή μετά του Κων Μητσοτάκη με την ιταλική Καλτσεστρούτσι, τη νέα ιδιοκτήτρια αργότερα με την αγγλική εταιρία που πωλήθηκε στη γαλλική Lafarge και τελικά έως την απορρόφησή της από την πολυεθνική Holcim Οι εταιρίες άλλαζαν, αλλά η ρύπανση συνεχιζόταν και συνεχίζεται μέχρι σήμερα πάντα… νόμιμα, με κινητοποιήσεις πολλές και το
απασχολεί τα τελευταία 40 χρόνια τη βολιώτικη κοινωνία, αλλά και το οικολογικό κίνημα να δυναμώνει τον αγώνα και αυτόν της
Αυτοδιοίκησης.
συμβούλιο και πρώτο θέμα υπήρξε η ΑΓΕΤ. Οι πολιτικές και επιχειρηματικές ορέξεις να γίνει μεγαλύτερο, για μεγαλύτερη παραγωγή τσιμέντου, τη χρησιμοποίηση νέου ορυκτού πλούτου και μεγάλο όπλο αυτής της φαραωνικής επένδυσης Τσάτσου τις προσλήψεις νέων εργαζομένων, με αποτέλεσμα οι 300 να φθάσουν τους 1 000 αργότερα Το σχέδιο άρχισε να δουλεύεται από το 1957 Ο Βόλος ήθελε ανάπτυξη, ως μια τσιμεντοποιημένη πόλη με τεράστιες πολυκατοικίες, και ήθελε να εξασφαλίσει χιλιάδες εργατικά χέρια στην πόλη της ανεργίας Το πρώτο που είδαν οι κυβερνώντες, ήταν η αύξηση της παραγωγής τσιμέντου και αυτό θα γινόταν με επέκτασή του Ο βιομήχανος Τσάτσος, επιθυμούσε όμως την κατασκευή ενός διπλάσιου σε όγκο εργοστασίου και τότε ήταν μια εποχή, που οι Βολιώτες είχαν ανάγκες, αλλά και τα συμφέροντα ήταν τεράστια Ο Τσάτσος και οι επιχειρηματικές σκέψεις είχαν καλλιεργηθεί και την εποχή ακόμη της Χούντας, τελικά πάλι επί Καραμανλή με τη Μεταπολίτευση ευοδώθηκαν πλήρως τα σχέδιά του Η ΑΓΕΤ παίρνει την άδεια από την κυβέρνηση και την έγκριση της Τ Α Βόλου με μια πλαστή πλειοψηφία 12 υπέρ, 11 κατά, τον Σεπτέμβριο του 1975. Δήμαρχος ήταν ο Θ. Κλαψόπουλος και πρόεδρος δημοτικού συμβουλίου ο Θαν Κυριάκος Είχε πειστεί αυτή η πλειοψηφία, ότι η ΑΓΕΤ δεν θα μόλυνε το περιβάλλον του Βόλου. Μόνο μετά από χρόνια και πολλές χορηγίες της τσιμεντοβιομηχανίας για το καλό περιβάλλον που ζούσαν οι κάτοικοι, είδαν σιγά- σιγά και αισθάνθηκαν να μην μπορούν να αναπνεύσουν Έτσι το πρόβλημα ολοένα και μεγάλωνε, τα αναπνευστικά προβλήματα αυξάνονταν και οι καρκίνοι διογκώνονταν. Συνεχείς είναι οι αγώνες, αλλά πάντα και διαφορετικά κριτήρια υπήρχαν από τους Βολιώτες, τις κυβερνήσεις και την Τοπική αυτοδιοίκηση. Θα χρειαζόντουσαν χιλιάδες λέξεις για να καταγραφούν με λεπτομέρεια οι αποφάσεις που πάρθηκαν, οι αγώνες που δόθηκαν από τον λαό του Βόλου, με χιλιάδες συμπολίτες να βγαίνουν στους δρόμους και να διαμαρτύρονται, σε ένα κλίμα άκρως νοσηρό και θανατηφόρο πολιτικά και περιβαλλοντικά Και σήμερα που βρισκόμαστε; Βρισκόμαστε σήμερα μπροστά σε νέα εγκλήματα που γίνονται στη Μαγνησία. Άλλα βρίσκονται σε εξέλιξη, άλλα βρίσκονται σε φάση υλοποίησης Ως επίλογο αυτής της προσπάθειας, θα ήταν χρήσιμο να εξετάσουμε ή να επανεξετάσουμε από την αρχή τις αποφάσεις όλων των κυβερνήσεων των τελευταίων χρόνων ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και της δημοτικής Αρχής Μπέου «I love Volos», με τη δημοπράτηση του εργοστασίου σκουπιδιών και παραγωγή νέου καυσίμου για την τσιμεντοβιομηχανία για να έχει φθηνή ενέργεια, για μεγαλύτερη παραγωγή και περισσότερα κέρδη. Αυτό είναι έγκλημα ή άραγε είναι αγάπη για τον Βόλο; Το δεύτερο λάθος που κυοφορείται είναι τα μέτρα που αποφασίζονται για να κλείσουν οι πληγές από τις πλημμύρες του Σεπτεμβρίου 2023, με τη διάλυση της νέας λίμνης Κάρλας, απέναντι στα προβλήματα που δημιουργήθηκαν με το νερό και τις καλλιεργούμενες εκτάσεις, το έδαφος, και την απαίτηση για τα αντιπλημμυρικά έργα που χρειάζεται να γίνουν. Προς το παρόν, είμαστε στην προσπάθεια κυρίως κυβερνώντων και Τ Α , πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας. Περιμένοντας να υπάρξουν αναθεωρημένες και σωστές δεύτερες λύσεις για να μην χρειαστεί για τον μελλοντικό δημοσιογράφο να επιμείνει πάλι σε παραλείψεις και απαρίθμηση τραγικών λαθών, αλλά να μείνει σε αποτύπωση στο μέλλον μιας πραγματικότητας που θα αναφέρει την περιοχή την ως καλύτερη, πιο κερδοφόρα, αλλά κυρίως υγιή, χωρίς ρύπανση, με νερό και θάλασσες καθαρές. Η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει; Ασφαλώς ναι Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και οι επιστήμονες όλης της χώρας αδιαμφισβήτητα ναι, αν ανταποκριθούν Όπως επίσης η Περιφέρεια Θεσσαλίας με τον νέο Περιφερειάρχη Δ Κουρέτα και ο Δήμος Βόλου και κυρίως να μην υπάρξουν εν έτει 2024, πολιτικές και κομματικές σκοπιμότητες και συμφέροντα κυβερνήσεων, Τ Α και άλλων Μόνον έτσι θα υπάρξει ελπίδα για το περιβάλλον και για την υγεία όλων μας ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 11 Το εργοστάσιο «Όλυμπος» στην Αγριά πριν γίνει ο διπλασιασμός σε όγκο των εγκαταστάσεών του
θέμα
Τοπικής
Το 1975, έγινε το πρώτο μεταπολιτευτικό δημοτικό
έ ν α σ Κο ρ ΥΦα ι οσ Δ ι έθ ν η σ Π α ι Κ τ η σ σ το ν β ολο 60χρόνια πριν, στο Βόλο, στην περιοχή της Ν Ιωνίας, ιδρύθηκε με σκοπό τη βιομηχανική παραγωγή μεταλλικών κατασκευών μια νέα εταιρεία με το όνομα Μεταλλικές Κατασκευές ή όπως έγινε ευρέως γνωστή στη συνέχεια ΜΕΤΚΑ-Βόλου. Το πρώτο εργοστάσιο στην περιοχή ανεγέρθηκε μια περίοδο που η Ελλάδα ξεκινούσε τη μεγάλη οικοδομική δραστηριότητα και τη δημιουργία τεράστιων έργων υποδομής, ενώ λίγα χρόνια αργότερα, η εταιρεία κατάφερε να συνδέσει το όνομα της με τις καλύτερες μεταλλικές κατασκευές της Ευρώπης και να φτάσει στην κορυφή της εγχώριας παραγωγής ως πρωτοπόρος στον τομέα των σύνθετων μεταλλικών κατασκευών στην ελληνική και διεθνή αγορά. Στο τέλος της δεκαετίας του 1990, η ΜΕΤΚΑ ενσωματώνεται στο εταιρικό σχήμα της MYTILINEOS (τότε Όμιλος ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ) και η εταιρεία μέσω του ονόματος ΜΕΤΚΑ ξεκινά να επικεντρώνεται στη κατασκευή ολοκληρωμένων ενεργειακών και σύνθετων κατασκευαστικών εφαρμογών Η έναρξη της νέας χιλιετίας βρήκε μια νέα και αναβαθμισμένη ΜΕΤΚΑ να αναλαμβάνει ολοκληρωμένα ενεργειακά και βιομηχανικά έργα μεγάλης κλίμακας σε όλο τον κόσμο, στην Ευρώπη και όλη την υφήλιο, έχοντας παράλληλα βάλει την υπογραφή της σε εμβληματικά έργα της χώρας μας. Μεγάλοι σταθμοί για την ιστορία του ονόματος ΜΕΤΚΑ ήταν το 2017, το 2020 και το 2022 Το 2017 ο τότε Όμιλος ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ άλλαξε σελίδα με τη συγχώνευση όλων των βασικών θυγατρικών του μεταξύ των οποίων και η ΜΕΤΚΑ, η οποία εξελίχθηκε σε Τομέα Ολοκληρωμένων Έργων EPC – METKA της MYTILINEOS. Τρία χρόνια μετά, το 2020 προχώρησε ο μετασχηματισμός του Τομέα σε ένα νέο, σύγχρονο και καινοτόμο Business Unit, τον Τομέα Έργων Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Engineering Solutions - SES BU) με αναβαθμισμένη κατεύθυνση, που πέραν της κατασκευής θερμικών μονάδων και επιλεγμένων έργων υποδομών, επικεντρώθηκε στη δυναμική ανάπτυξη Έργων Βιώσιμης Ανάπτυξης, όπως διαχείριση στερεών και υγρών αποβλήτων, υβριδικά και off-grid ενεργειακά έργα, έργα ενεργειακής αναβάθμισης, εκτέλεση καινοτόμων first-of-kind ενεργειακών έργων Το 2022, μετά τον εταιρικό μετασχηματισμό, δημιουργήθηκε η ΜΕΤΚΑ ΑΤΕ, θυγατρική εταιρεία της MYTILINEOS – Energy & Metals για την αναβάθμιση του κλάδου υποδομών και κατασκευών H METKA ATE είναι στρατηγικά τοποθετημένη, διαθέτοντας πλεονεκτήματα όπως οικονομική ευρωστία, υψηλή τεχνογνωσία, στελέχη με μακρά εμπειρία και γνώση, ώστε να πρωταγωνιστήσει στον κλάδο των υποδομών.
Μέσα σε όλες αυτές τις αλλαγές και την εξελικτική πορεία συνολικά της εταιρείας MYTILINEOS, το εργοστάσιο ΜΕΤΚΑ-Βόλου συνεχίζει να βρίσκεται στο ίδιο μέρος και δεν σταμάτησε να λειτουργεί ούτε μία στιγμή Αντιθέτως, μέσα σε αυτά τα χρόνια, ανέπτυξε μεγάλη εξειδίκευση σε ιδιαίτερα απαιτητικές μεταλλικές εφαρμογές και σε βαριές ή/και σύνθετες μεταλλικές κατασκευές με υψηλά ποιοτικά δεδομένα, έχοντας πλέον εδώ και 2 δεκαετίες αποκλειστικά εξαγωγικό προσανατολισμό για το 100% της παράγωγής του Το εργοστάσιο του Βόλου στηρίζει σταθερά την τοπική κοινωνία με την απασχόληση εργατικού δυναμικού αλλά και με τις προμήθειες που προμηθεύεται σε υλικά, πλην των πρώτων υλών που εισάγονται από το εξωτερικό Σε ευθυγράμμιση με τον βιώσιμο προσανατολισμό της MYTILINEOS, η ΜΕΤΚΑΒόλου κοιτάει και ελέγχει πάντα το περιβαλλοντικό σκέλος της δραστηριότητάς της Συγκεκριμένα, φροντίζει να ανακυκλώνονται όλα της τα απόβλητα και δεν επιβαρύνει το περιβάλλον, με όλα τα κατάλοιπα χημικά, όπως χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια και ψυκτικό υγρό κοπής μηχανημάτων να απομακρύνονται μέσω αδειοδοτημένων οίκων ανακύκλωσης. Κάποιες ακόμα από τις περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες είναι η συστηματική χορτοκοπή που γίνεται στο εργοστάσιο χωρίς την χρήση χημικών, καθώς και το γεγονός ότι τόσο ο κεντρικός αεροσυμπιεστής, όσο και οι μηχανές ηλεκτροσυγκόλλησης είναι τεχνολογίας inverter Όλα τα παραπάνω γίνονται επιδεικνύοντας πάντα σημαντική φροντίδα σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας του προσωπικού με διασφάλιση κατάλληλων συνθηκών διαβίωσης Τέλος, στοχεύοντας στην περαιτέρω επέκταση της εταιρείας στην περιοχή του Βόλου, η MYTILINEOS πρόσφατα ανακοίνωσε τη δημιουργία νέας μονάδας παραγωγής προηγμένων μεταλλικών κατασκευών με στόχο τη διεύρυνση του εύρους των παραγόμενων προϊόντων και την εκμετάλλευση όλων των πιθανών συνεργειών με την υπάρχουσα μονάδα στη Ν Ιωνία του Βόλου. Για το νέο εργοστάσιο προβλέπεται η προμήθεια μηχανολογικού εξοπλισμού τελευταίας τεχνολογίας και απολύτως συμβατού με τις μηχανολογικές εγκαταστάσεις του εργοστασίου της Ν Ιωνίας, για τη διασφάλιση του ίδιου ποιοτικού αποτελέσματος που διακρίνει όλες τις παραγωγικές δραστηριότητες της MYTILINEOS και ιδιαίτερα την υπάρχουσα μονάδα στη Νέα Ιωνία. Οι νέες θέσεις εργασίας αναμένεται να καλυφθούν από την τοπική κοινωνία και συγκεκριμένα, με την εν λόγω επένδυση θα απαιτηθούν συνολικά περίπου 250 νέοι εργαζόμενοι. Το σύνολο των εργαζομένων και για τις δύο μονάδες του Βόλου αναμένεται να ανέλθει συνολικά στους 600
Η ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ αποτελεί θεμελιώδη αξία της επιχειρηματικής στρατηγικής του Ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ Στο πλαίσιο αυτό επιδιώκει πάντα να λειτουργεί με σεβασμό και υπευθυνότητα απέναντι και στο περιβάλλον, θέτοντας στόχους και λαμβάνοντας αποφάσεις και μέτρα για την προστασία του Με γνώμονα μια σειρά ουσιαστικών θεμάτων τα οποία αναδεικνύονται από τα ενδιαφερόμενα μέρη του, ο Όμιλος ασκεί τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες λαμβάνοντας μέτρα που οδηγούν στη μείωση των δυσμενών περιβαλλοντικών επιδράσεων των δραστηριοτήτων του, εστιάζοντας σε διάφορους τομείς: • Μείωση Εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου: Έχοντας ως στρατηγική προτεραιότητα τη μείωση του ανθρακικού του αποτυπώματος και την εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών για τη μείωση των εκπομπών αέριων του θερμοκηπίου που προκύπτουν από τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες, ο Όμιλος καταγράφει τις άμεσες και έμμεσες εκπομπές CO2 από το 2014, οι οποίες υπολογίζονται με βάση το ISO 14064:2018 και το GHG Protocol Standard. Πιο συγκεκριμένα, το 2023, ο Όμιλος, πέτυχε τη μείωση των άμεσων εκπομπών CO2 (Scope 1) κατά περίπου 310.000tn ενώ σε ότι αφορά τις εκπομπές Scope 2 (έμμεσες εκπομπές CO2 που προκύπτουν από την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας), εξασφάλισε πράσινη ηλεκτρική ενέργεια, μέσω εγγυήσεων προέλευσης, για το 49% της συνολικής του κατανάλωσης. • Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ): Ο Όμιλος μέσα από τη δραστηριότητά του στην παραγωγή και αποθήκευση καθαρής ενέργειας συμβάλλει στο στόχο για αύξηση του ποσοστού των ΑΠΕ στο εθνικό ενεργειακό μίγμα και στην ενίσχυση της σταθερότητας και της αξιοπιστίας του ενεργειακού συστήματος Αξίζει να αναφερθεί πως για το 2023, εξασφάλισε πράσινη ηλεκτρική ενέργεια, μέσω εγγυήσεων προέλευσης, για το 49% της συνολικής του κατανάλωσης. Παράλληλα, μέσα από συγκεκριμένα προϊόντα και υπηρεσίες, όπως οι Συμβάσεις Πώλησης Ενέργειας (PPAs), συμβάλλει περαιτέρω στην απανθρακοποίηση και στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. • Ενεργειακή Αποδοτικότητα: Ο Όμιλος βελτιώνει το ενεργειακό του αποτύπωμα μέσα από στοχευμένες δράσεις, όπως η ανανέωση και η συντήρηση των μηχανημάτων του με στόχο την αύξηση του ωφέλιμου χρόνου ζωής και τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητάς τους • Διαχείριση Αποβλήτων και προώθηση της κυκλικής οικονομίας Υιοθέτηση στρατηγικών για την ελαχιστοποίηση της παραγωγής αποβλήτων, την ανακύκλωση και την ασφαλή διαχείριση των αποβλήτων Όμιλος ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ: Υπεύθυνες επιχειρηματικές πρακτικές με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος
Προώθηση πρακτικών κυκλικής οικονομίας που περιλαμβάνουν την επαναχρησιμοποίηση υλικών και τη μείωση των πόρων που καταναλώνονται στις παραγωγικές διαδικασίες. • Προστασία της Βιοποικιλότητας & Περιβαλλοντική Παρακολούθηση: Λαμβάνοντας υπόψη ότι μεγάλο μέρος των δραστηριοτήτων του Ομίλου (κατασκευή αυτοκινητοδρόμων, ανάπτυξη αιολικών πάρκων, ανάπτυξη υποδομών,) πραγματοποιείται εντός περιοχών υψηλής αξίας ως προς τη βιοποικιλότητα, ο Όμιλος εφαρμόζει ένα σύστημα διαχείρισης που διασφαλίζει την ενίσχυση των θετικών και τον περιορισμό των αρνητικών επιδράσεων που δημιουργεί ή ενδέχεται να δημιουργήσει η λειτουργία του. Πιο συγκεκριμένα, τόσο κατά την κατασκευή όσο και κατά τη λειτουργία των έργων του, εκπονεί Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), Μελέτες Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης (ΜΕΟΑ), Ειδικές Ορνιθολογικές Μελέτες (ΕΟΜ), καθώς και Προγράμματα Περιβαλλοντικής Παρακολούθησης σε συνεργασία με εξειδικευμένους επιστήμονες και φορείς. Στόχος αυτών των ενεργειών είναι η απόκτηση και αξιοποίηση των απαραίτητων πληροφοριών για τη διασφάλιση της προστασίας των τοπικών οικοσυστημάτων, με τη λήψη κατάλληλων μέτρων προστασίας και αποκατάστασης των επιπτώσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο αυτοκινητόδρομος Ε65 ο οποίος χωροθετείται σε περιοχές με βιοποικιλότητα υψηλής αξίας, καθώς διέρχεται από δύο σημαντικούς βιότοπους (του λύκου στο νότιο τμήμα και της καφέ αρκούδας στο βόρειο) Για τον λόγο αυτό, και από την αρχική φάση σχεδιασμού, σε συνεργασία με την ΜΚΟ Καλλιστώ, αναπτύχθηκαν προγράμματα παρακολούθησης της άγριας πανίδας τόσο στο βόρειο όσο και το νότιο τμήμα του έργου. Από τα αποτελέσματα των προγραμμάτων αυτών, προέκυψε ο τελικός σχεδιασμός που περιλαμβάνει ειδική περίφραξη, κατάλληλο φωτισμό, εξόδους διαφυγής αλλά και περίπου 50 άνω και κάτω διαβάσεις άγριας πανίδας (fauna passes). Αξίζει να σημειωθεί ότι στο βόρειο τμήμα του αυτοκινητόδρομου, απαντάται ο πιο κρίσιμος βιότοπος για τέσσερα είδη άγριων θηλαστικών (Αρκούδα, Λύκος, Ζαρκάδι, Αγριογούρουνο), γι’ αυτό και υπήρξε ειδική μελέτη, ώστε τόσο η κατασκευή όσο και η λειτουργία του αυτοκινητόδρομου να επηρεάζει όσο το δυνατόν λιγότερο την άγρια ζωή στην ευρύτερη περιοχή. Επιπρόσθετα, ο Όμιλος εγκαθιστά συστήματα παρακολούθησης και ελέγχου για τη συνεχή αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιδόσεων και την άμεση αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων στις περιοχές δραστηριοποίησης. • Διαφάνεια και Αναφορές: Ο Όμιλος δημοσιοποιεί σε τακτική βάση τις περιβαλλοντικές του επιδόσεις και τις πρωτοβουλίες προάγοντας τη διαφάνεια και την υπευθυνότητα απέναντι στους μετόχους και την κοινωνία Επιπρόσθετα, η ομαλή προσαρμογή του Ομίλου στις νέες κανονιστικές απαιτήσεις για τη δημοσιοποίηση στοιχείων στους τομείς του Περιβάλλοντος, της Κοινωνίας και της Διακυβέρνησης απαιτεί ενίσχυση της εταιρικής κουλτούρας προς τη βιώσιμη ανάπτυξη Στο πλαίσιο αυτό, πραγματοποιεί προγράμματα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των εργαζομένων και των προμηθευτών του σχετικά με τις περιβαλλοντικές πρακτικές που εφαρμόζει και τη σημασία της αειφορίας στην ευρύτερη αλυσίδα αξίας
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ
συνέδριο στον βόλο για το πρόγραμμα CENTAVROS Τ ην Παρασκευή 5 Ιουλίου 2024, θα φιλοξενηθεί στον Βόλο, συνέδριο του Οργανισμού Λιμένος Βόλου, παρουσία εταίρων κι ενδιαφερομένων μερών (Υπουργείων, δημοσίων κι ιδιωτικών φορέων) του ενταγμένου προγράμματος CENTAVROS που χρηματοδοτείται κατά 85% από τον Φάκελο Συνοχής του Μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» στον άξονα προτεραιότητας CEF-T-2021-COMPGEN, για την «Αναβάθμιση Υποδομής, Διασυνδεσιμότητας και Περιβαλλοντικής Βιωσιμότητας του Λιμένα Βόλου» Το πρόγραμμα υλοποιείται από κοινοπραξία εταίρων με συντονιστή τον Οργανισμό Λιμένος Βόλου και μέλη τους, ΔΕΔΔΗΕ, Εργαστήριο Θαλασσίων Μεταφορών της Σχολής Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, PROTASIS, HYDRUS, GATES, ROGAN Το σχέδιο CENTAVROS στοχεύει στην συνολική ενεργειακή αναβάθμιση της λιμενικής υποδομής και στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος του Λιμένα Βόλου με μελέτες ηλεκτρικής διασύνδεσης πλοίου- ξηράς κατά την παραμονή των πλοίων στο λιμάνι (cold-ironing), τεχνικές μελέτες αναβάθμισης και προστασίας του προσήνεμου μόλου καθώς και μελέτη για εκμετάλλευση κυματικής ενέργειας. Ήδη ο Οργανισμός Λιμένος Βόλου ηλεκτροδοτεί επιβατηγό οχηματαγωγό πλοίο από εσωτερικό δίκτυο μέσω pillar, εφαρμόζοντας έτσι σε εμβρυικό στάδιο το cold ironing. Το συνέδριο, θα υλοποιηθεί στο ξενοδοχείο Ξενία Βόλου, όπου θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα των μελετών για τα παραπάνω έργα Εκτός των άλλων, ο Οργανισμός Λιμένος Βόλου, έχει προχωρήσει σε έργα εξοικονόμησης ενέργειας, αντικαθιστώντας τους λαμπτήρες σε όλο το παραλιακό μέτωπο κι εντός του λιμένος, με νέους, τύπου LED
ΛΙΜΕΝΟΣ ΒΟΛΟΥ
A.E.
Από την αντικατάσταση των λαμπτήρων και των προβολέων εκτιμάται ότι για το έτος 2023 εξοικονομήθηκαν περί τις 250.000kWh που αντιστοιχούν στο 17,1% της συνολικά καταναλισκόμενης ενέργειας Παράλληλα, ο ΟΛΒ έχει φροντίσει να καλύπτονται στο 100% οι ανάγκες ηλεκτροδότησης των κτιρίων της νέας ιχθυαγοράς, με την εγκατάσταση δύο φωτοβολταϊκών συστημάτων συνολικής ισχύος 146,20 KW Από την εγκατάστασή τους παρήχθησαν 218 951kWh που αντιστοιχούν στο 15% της συνολικά καταναλισκόμενης ενέργειας για το έτος 2023. Επίσης, ο Οργανισμός Λιμένος Βόλου, έχει λάβει την σχετική αδειοδότηση από τον ΔΕΔΔΗΕ για Net Metering –και προκήρυξε διαγωνισμό για την κατασκευή επιπλέον φωτοβολταϊκών (ισχύος 1,3MW) από αυτά που ήδη διαθέτει, ώστε να αποκλειστικά αυτάρκης, ως προς την καταναλισκόμενη ηλεκτρική ενέργεια. Τηρούμε αυστηρά κι απαρέγκλιτα τους περιβαλλοντικούς όρους που προβλέπονται από την κείμενη κι ευρωπαϊκή νομοθεσία κι αυτό αποδεικνύεται από το πιστοποιητικό PERS (Port Environmental Review System), που έλαβε εκ νέου ο Οργανισμός Λιμένος Βόλου, διαμέσου του ECOPORTS του Οργανισμού ESPO (European Sea Port Organization) με ισχύ μέχρι τον Απρίλιο του 2025
ΑΣΤΙΚΟ ΚΤΕΛ: Στο χέρι μας να κάνουμε την πόλη μας «πράσινη» έ ΧοΥ μ έ σ Κ έΦτ έ ι τ η μ έ ι ω σ η τ η σ ρΥ Π α ν σ η σ αν χρησιμοποιήσουμε Κύρι Ω σ λέ Ω φορέιο; Καύσωνες, πλημμύρες, ξηρασία Το περσινό καλοκαίρι έγραψε μετεωρολογική ιστορία με τον Ιούλιο σε παγκόσμιο επίπεδο να είναι ο θερμότερος μήνας που έχει καταγραφεί ποτέ, με κύματα ζέστης που έσπασαν ρεκόρ διάρκειας και έντασης σε Αμερική, Ασία και Ευρώπη Η Μεσόγειος έβρασε σε «θαλάσσιο καύσωνα», ενώ ακόμα πιο δραματική ήταν η κατάσταση στον Ατλαντικό Η ατμοσφαιρική ρύπανση επιδεινώνει συνεχώς την κατάσταση και δυστυχώς τα στοιχεία όλων των εκθέσεων των τελευταίων ετών δεν δείχνουν ευοίωνα. Η κλιματική κρίση συμβάλει καθοριστικά στην κακή ποιότητα του αέρα θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία δισεκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως Μάλιστα τα αποτελέσματα τω τελευταίων εκθέσεων δείχνουν πως το πρόβλημα εντείνεται Η ατμοσφαιρική ρύπανση σκοτώνει περίπου 7 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως παγκοσμίως, περισσότερους από το AIDS και την ελονοσία μαζί Βιομηχανίες και αυτοκίνητα συνεχίζουν να έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης Σε μια τυπική πόλη η βιομηχανία ευθύνεται για το 50% της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τα αυτοκίνητα για το 35%, ενώ τα νοικοκυριά για το 15%
εξετάζει την δυνάτότητά εντάξης ςτό εςΠά γιά την Πρόμηθειά ηλεκτρικών λεώφόρειών “ Και ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο γίνονται προσπάθειες μέσα στα επόμενα χρόνια τα ΜΜΜ να εκπέμπουν ελάχιστους ή μηδενικούς ρύπους με την αντικατάσταση του στόλου με σύγχρονα αντιρρυπαντικής τεχνολογίας λεωφορεία, όπως και ηλεκτροκίνητα, την ίδια στιγμή τα Ι Χ συνεχίζουν να είναι ρυπογόνα Σε ότι αφορά συγκεκριμένα τον Βόλο ο καθηγητής Δημοσθένης Σαρηγιάννης πρόσφατα σε εκδήλωση που διοργάνωσε η Περιφέρεια Θεσσαλίας για την ατμοσφαιρική ανέφερε πως οι βασικές πηγές αέριας ρύπανσης είναι κατά σειρά, η καύση σε σόμπες και τζάκια, οι μεταφορές- κυκλοφοριακό και η βιομηχανία που «συμβάλει» σε ποσοστό 20% Θα πρέπει και μπορούν να «συνυπάρξουν» αυτοκίνητα, τζάκια, βιομηχανική δραστηριότητα, με τεχνικές και τεχνολογικές λύσεις και αυστηρούς περιβαλλοντικούς όρους, όπως τόνισε ο ίδιος. Έχετε σκεφτεί πόση μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης θα μπορούσαμε να έχουμε επιτύχει εάν σε μια πόλη όπως ο Βόλος χρησιμοποιούσαμε κατά κύριο λόγο για την μετακίνηση μας το λεωφορείο; Με απλούς αριθμούς μπορεί να γίνει πιο εύκολα κατανοητό 50 άτομα μπορούν να μετακινηθούν με ένα και μόνο όχημα, το λεωφορείο, όταν την ίδια στιγμή αν όλοι αυτοί οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν το αυτοκίνητο τους θα χρειάζονταν το λιγότερο 40 οχήματα Σκεφτείτε το Το λιγότερο 40 αυτοκίνητα λιγότερα να κυκλοφορούν στην πόλη! Στο χέρι μας είναι λοιπόν να κάνουμε την πόλη μας «πράσινη» και να δημιουργήσουμε εμείς οι ίδιοι τις καλύτερες δυνατές συνθήκες διαβίωσης Σε μια πόλη όπως ο Βόλος όπου όλες οι περιοχές εξυπηρετούνται από τις Αστικές Συγκοινωνίες με πολύ συχνά δρομολόγια και πολύ οικονομική και ασφαλή μετακίνηση μήπως δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιούμε τα αυτοκίνητα μας; Μήπως ήρθε η ώρα να αναλάβουμε δράση για να ζήσουμε επιτέλους σε μια καθαρή πόλη; Δράσεις για την μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από τις Αστικές Συγκοινωνίες Βόλου Η χρήση των ΜΜΜ μεταφοράς συμβάλλει ήδη από μόνη της στην μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης καθώς μειώνεται η χρήση των ιδιωτικών Ι Χ Οι Αστικές Συγκοινωνίες Βόλου σε αυτή την κατεύθυνση έχουν προχωρήσει στην αντικατάσταση του στόλου των οχημάτων τους με αντιρρυπαντικής τεχνολογίας λεωφορεία EURO 3, EURO 4 και EURO 5 Την ίδια στιγμή έχουν καταστήσει την μετακίνηση στην πόλη με το λεωφορείο «παιχνιδάκι» ώστε να μπορεί να εξυπηρετηθεί από όλες τις λεωφορειακές γραμμές το μεγαλύτερο μέρος του πολεοδομικού συγκροτήματος ενώ και με τις νέες τεχνολογίες που έχουν εφαρμόσει αλλά και το app των Αστικών Συγκοινωνιών Βόλου, όπου ο καθένας μπορεί να βλέπει σε πραγματικό χρόνο όλες τις λεωφορειακές γραμμές και τις ώρες διέλευσης των λεωφορείων, διευκολύνουν το επιβατικό κοινό ώστε να μπορεί ανά πάσα στιγμή να μετακινηθεί εύκολα από το ένα σημείο της πόλης στο άλλο Παράλληλα σε συνεργασία με τους συναρμόδιους φορείς εξετάζουν την έναρξη μιας νέας γραμμής που θα εξυπηρετεί το κέντρο και θα συνδέει τις οδούς Γαζή - Κωνσταντά με την περιοχή του Αναύρου, Νοσοκομείου, κέντρο πόλης-εμπορική αγορά, ΟΣΕ, Υπεραστικά ΚΤΕΛ, δημόσιες υπηρεσίες (εφορία, ΙΚΑ, ΔΕΗ, Πανεπιστήμιο κλπ) ώστε να δώσουν ακόμα περισσότερα κίνητρα στους δημότες να αφήσουν τα οχήματα τους στην άκρη Τέλος η διοίκηση των Αστικών Συγκοινωνιών Βόλου εξετάζει την δυνατότητα ένταξης στο ΕΣΠΑ για την προμήθεια ηλεκτρικών λεωφορείων ενώ συζητήσεις έχουν γίνει και με το αρμόδιο Υπουργείο για στελέχωση των Αστικών Συγκοινωνιών με ηλεκτροκίνητα οχήματα
20 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚλιμΑτιΚέσ προΚλησέισ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 21 στο N Βολο,τη μΑγνησιΑ ΚΑι τη ΘέσσΑλιΑ
22 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ςτη βρόχόΠτώςη, τά κλιμάτικά μόντελά εκτιμόυν μειώςη γιά τά εΠόμενά χρόνιά Η μέση ετήσια θερμοκρασία στη Θεσσαλία αυξάνεται συστηματικά από το 1950 μέχρι και σήμερα “ Γράφει ο Κων/νος Καρτάλης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Κλιματική Αλλαγή Oπως και για όλη τη χώρα έτσι και για τη Μαγνησία και τη Θεσσαλία, το ερώτημα είναι αν οι σταδιακά υψηλότερες θερμοκρασίες που καταγράφονται εδώ και έτη αντιστοιχούν σε μία παροδική κλιματική διαταραχή ή αν πρόκειται για μία συστηματική τάση Στο ερώτημα αυτό, οι απαντήσεις είναι μάλλον προφανείς καθώς διαπιστώνεται ότι η μέση ετήσια θερμοκρασία στη Θεσσαλία αυξάνεται συστηματικά από το 1950 μέχρι και σήμερα και μάλιστα ταχύτερα κατά την τριακονταετία 19902020 ( Σχήμα 1,σκούρα κόκκινη γραμμή). Σχήμα 1. Κατανομή της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας της Θεσσαλίας για το διάστημα 1850-2020
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 23 Η τάση αύξησης για τη Θεσσαλία συνεχίζεται και για τις κλιματικές περιόδους μέχρι το 2060 (Σχήμα 2), ιδιαίτερα δε ενισχυμένη για το απαισιόδοξο σενάριο των Ηνωμένων Εθνών SSP5-8.5 (σκούρα κόκκινη καμπύλη) που προβλέπει τη συνέχιση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων που όπως είναι γνωστό προκαλούν την κλιματική αλλαγή Σε ότι αφορά στη βροχόπτωση, τα κλιματικά μοντέλα εκτιμούν μείωση (κόκκινη γραμμή) στα διαστήματα 2020-2039 (Σχήμα 3) και 2040-2060 (Σχήμα 4) σε σύγκριση με το διάστημα 1995-2014 (μπλε γραμμή), για το απαισιόδοξο σενάριο SSP5-8.5. Όπως διαπιστώνεται, η βροχόπτωση μειώνεται με τα έτη και για τις δύο μελλοντικές κλιματικές περιόδους, κυρίως κατά τους θερινούς μήνες (από -10% για το διάστημα 2020-2039 μέχρι25% για το διάστημα 2040-2060). Ένα 1ο συμπέρασμα από τις παραπάνω μειώσεις είναι ότι η αναφορά περί μετατροπής της Θεσσαλίας σε Σαχάρα στερείται επιστημονικής αξιοπιστίας. Ενα 2ο συμπέρασμα είναι ότι καταγράφεται ένας συστηματικός κλιματικός κίνδυνος (μείωση βροχοπτώσεων), κατά συνέπεια δεν προσφέρεται χρόνος για εφησυχασμό Με άλλα λόγια επείγει η διαμόρφωση ενός νέου (μακροχρόνιου) σχεδίου ενίσχυσης της ανθεκτικότητας της Θεσσαλίας στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής με έργα για την ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων και παρεμβάσεις για τη μείωση της σπατάλης νερού, όπου αυτή καταγράφεται. Αν ένα τέτοιο σχέδιο ταιριάζει με αυτό που πρόσφατα εκπονήθηκε για τη Θεσσαλία από εταιρεία ξένων συμφερόντων, υπάρχουν σοβαρές επιφυλάξεις καθώς αγνοούνται (στο πρόσφατο σχέδιο) βασικές παράμετροι για ένα σχεδιασμό που λαμβάνει υπόψη του την κλιματική τρωτότητα, ενώ τα έργα που προτείνονται είναι παρωχημένης λογικής καθώς είναι σε αντίθεση με την πρακτική που προτάσσει μικρά φράγματα στις ροές ποταμών και χειμάρων Σχήμα 2. Εκτίμηση με τη χρήση κλιματικών μοντέλων της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας για τη Θεσσαλία για διαφορετικά σενάρια (η μαύρη γραμμή αφορά στην ιστορική περίοδο 1950-2014) Σχήμα 3 Εκτίμηση της μεταβολής της βροχόπτωσης για το διάστημα 2020-2039 σε σχέση με το διάστημα 1995-2014 Σχήμα 4 ΕκΕκτίμηση της μεταβολής της βροχόπτωσης για το διάστημα 2040-2060 σε σχέση με το διάστημα 1995-2014
24 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Σε κάθε περίπτωση η συζήτηση πρέπει να ανοίξει, πάντα με βάση την επιστημονική γνώση που θα πρέπει πάντα να ενσωματώνεται στη λήψη πολιτικών αποφάσεων. Στο επίπεδο της Θεσσαλίας και πάλι, έχει ενδιαφέρον ο χάρτης δυνητικών επιπτώσεων πλημμυρικού φαινομένου (πηγή: EΚΠΑ) όπως ίσχυε για το διάστημα 1981-2010 (Σχήμα 5) καθώς και ο αντίστοιχος χάρτης που αποτυπώνει τη διαφορά των δυνητικών επιπτώσεων πλημμυρικού φαινομένου μεταξύ της επόμενης κλιματικής περιόδου 2026-2025 και της περιόδου 1981-2010 (Σχήμα 6) Οι υψηλότερες διαφορές στις δυνητικές επιπτώσεις εμφανίζονται σε τόνους του κόκκινου, ενώ η αύξηση στις δυνητικές επιπτώσεις πλημμύρικών φαινομένων μεταξύ των δύο χρονικών περιόδων είναι 12%, ποσοστό που ακούγεται χαμηλό πλην όμως όταν συναξιολογηθεί με το περιορισμένο χρονικό διάστημα κατά το οποίο αναπτύσσεται, είναι εντέλει υψηλό. Στο επίπεδο της Περιφερειακής Ενότητας Μαγνησίας, είναι φανερό από το (Σχήμα 5), ότι οι δυνητικές επιπτώσεις σε πλημμύρα ήταν στην ανώτερη κατηγορία για την περίοδο 1981-2010 στην ευρύτερη περιοχή Στεφανοβικείου-Καναλίων, στον Αλμυρό αλλά και στο Βόλο. Είναι φανερό επίσης ότι οι δυνητικές επιπτώσεις ενισχύονται (κόκκινο χρώμα) για την επόμενη κλιματική περίοδο 20262045 σε σύγκριση με αυτή για την περίοδο 1981-2010, στις ίδιες παραπάνω περιοχές (Σχήμα 6). Το γεγονός αυτό καθιστά αναγκαία την κατασκευή λεκανών ανάσχεσης των υδάτων ανάντη της Μαγνησίας αλλά και του Βόλου ειδικότερα, ενώ αναδεικνύει τόσο τη σημασία αντιπλημμυρικών έργων στην περιοχή Αλμυρού όσο και τη σημασία της λίμνης Κάρλας σε ότι αφορά στην αντιπλημμυρική προστασία της περιοχής Σε ένα άλλο φυσικό κίνδυνο, τις δασικές πυρκαγιές, που ενισχύεται από την κλιματική αλλαγή, διαπιστώνεται (Σχήμα 7) ότι οι δυνητικές επιπτώσεις κατά την περίοδο 1981-2010 ήταν εντονότερες στη νότια Μαγνησία και στην περιοχή της Αγχιάλου και του ανατολικού Πηλίου, ενώ αντίθετα οι δυνητικές επιπτώσεις ήταν περιορισμένες στην περιοχή του ανατολικού Πηλίου Στο (Σχήμα 8) για τις δυνητικές επιπτώσεις των δασικών πυρκαγιών περιόδου 2026-2045 σε σύγκριση με την περίοδο 1981-2010, διαπιστώνεται περιορισμένη επιδείνωση (της τάξης του 5%) για όλες τις περιοχές (ακόμα και αυτή του Αν Πηλίου) λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας και της μείωσης των βροχοπτώσεων που καθιστούν τη δασική βλάστηση ξηρότερη. Σχήμα 5 Χωρική κατανομή των δυνητικών επιπτώσεων πλημμύρας κατά την περίοδο 1981-2010 (αύξηση των δυνητικών επιπτώσεων από μπλέ προς κόκκινο) Σχήμα 6 Χωρική κατανομή της μεταβολής των δυνητικών επιπτώσεων της πλημμύρας μεταξύ κλιματικών περιόδων 2026-2045 και 1981-2010 (με κόκκινο οι μεγαλύτερες μεταβολές στις επιπτώσεις) Σχήμα 7 Δυνητικές επιπτώσεις δασικών πυρκαγιών για το διάστημα 1981-2010 (από μπλε προς κόκκινο, οι επιπτώσεις ενισχύονται) Σχήμα 8. Χωρική κατανομή της μεταβολής της τάξης των δυνητικών επιπτώσεων της δασικής πυρκαγιάς μεταξύ κλιματικών περιόδων 2026-2045 και 19812010 (από κίτρινο προς πορτοκαλί και κόκκινο, η μεταβολή είναι εντονότερη)
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 25 Tέλος σε ότι αφορά στην πόλη του Βόλου, διακρίνεται (Σχήμα 9) μία συστηματική αύξηση της θερμοκρασίας κατά το διάστημα 1979-2023 (Πηγή meteoblue com) Παράλληλα εκτιμήθηκε με τη χρήση συνδυασμού περιοχικών κλιματικών μοντέλων, η μεταβολή τεσσάρων κλιματικών παραμέτρων: • Μέση ετήσια μέγιστη θερμοκρασία • Θερμές ημέρες - Ποσοστό ημερών κατά τις οποίες οι μέγιστες ημερήσιες θερμοκρασίες είναι υψηλότερες από το 90% των τιμών της περιόδου αναφοράς 1981-2010 • Συνολική ετήσια βροχόπτωση (mm) • Συνεχόμενες ξηρές ημέρες - Μέγιστος αριθμός διαδοχικών ημερών κατά τις οποίες εμφανίζεται βροχόπτωση μικρότερη του 1 mm Οι εκτιμήσεις που ακολουθούν αναφέρονται στη μεταβολή της τιμής κάθε κλιματικής παραμέτρου για τις περιόδους 2026-2045 (μπλε χρώμα) και 2046-2065 (πορτοκαλί χρώμα) από την αντίστοιχη τιμή κατά την περίοδο αναφοράς 1981-2010 για το απαισιόδοξο σενάριο RCP 8 5 Όπως διαπιστώνεται από το (Σχήμα 10) όλες οι κλιματικές παράμετροι επιδεινώνονται, κυρίως κατά την κλιματική περίοδο 2046-2045. Ειδικότερα (πάντα σε σύγκριση με την περίοδο αναφοράς 1981-2010), η αύξηση της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας κυμαίνεται από περίπου 1.9 έως 3.4 βαθμούς Κελσίου, ενώ αυξάνονται επίσης οι θερμές ημέρες κατά 13 έως 21 και οι συνεχόμενες ξηρές ημέρες κατά 2 έως 9 Και οι τρεις αυτοί παράγοντες καθιστούν τις δασικές πυρκαγιές περισσότερο επιθετικές και δυσκολότερα κατασβέσιμες, καθώς καθιστούν ξηρή τη δασική ύλη Τέλος, η μείωση της βροχόπτωσης είναι της τάξης του 3-5%.Από την ανάλυση που προηγήθηκε για τη Θεσσαλία, τη Μαγνησία και το Βόλο, προκύπτει ότι διαμορφώνεται μια «νέα κανονικότητα», ουσιαστικά ένα μείγμα κλιματικών συνθηκών με συνέπειες για τη ζωή στην πόλη, το φυσικό περιβάλλον, τη γεωργία/κτηνοτροφία και γενικότερα την ύπαιθρο και τις δραστηριότητές της Συνέπειες που επίσης συνδέονται άμεσα με τον τουρισμό αλλά και την περιφερειακή ανάπτυξη εν γένει Στο ερώτημα, πως θα αντιμετωπίσουμε τη «νέα κανονικότητα» που διαμορφώνεται, 1η και κύρια προτεραιότητα είναι η αναθεώρηση του περιφερειακού σχεδίου προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή για τη Θεσσαλία και τη Μαγνησία και των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων Ειδικά σχέδια προσαρμογής είναι αναγκαία για παραγωγικούς τομείς όπως η γεωργία και ο τουρισμός καθώς και για τις αστικές περιοχές. Και αυτό γιατί οι κλιματικοί κίνδυνοι γίνονται πιό σύνθετοι αλλά και ενισχύονται ταχύτερα από τη διοικητική και κοινωνική ετοιμότητα, ενώ είναι βέβαιο ότι θα χρειαστούν προληπτικά μέτρα προσαρμογής ακόμα και για κινδύνους που δεν είναι ακόμη κρίσιμοι, όπως αυτοί που σχετίζονται με την ασφάλεια τροφίμων ή το χρηματοοικονομικό τομέα. Τέλος στο ερώτημα, πόσο θα διαρκέσει αυτή η «νέα κανονικότητα», η απάντηση είναι ότι θα διαρκέσει όσο συνεχίζεται - σε παγκόσμια κλίμακα - η χρήση ορυκτών καυσίμων που αναμφισβήτητα ευθύνονται για την κλιματική αλλαγή, αλλά και για αρκετά ακόμη έτη μετά την εξάλειψη τους αν ποτέ επιτευχθεί. Δυστυχώς ενώ υπάρχουν λύσεις, η διεθνής κοινότητα δεν ανταποκρίνεται στο βαθμό που απαιτείται και η οικονομία των ορυκτών καυσίμων κυριαρχεί. Ο χρόνος τελικά δεν είναι σύμμαχος Σύμμαχος είναι η πρόληψη και η ετοιμότητα Σχήμα 9. Εξέλιξη της μέσης θερμοκρασίας για το Βόλο για το διάστημα 1979-2023 (Πηγή meteoblue.com) Πηγή για τα Σχήματα 1-4: Climate Change Knowledge Portal Πηγή για τα Σχήματα 5-8, 10: ΕΚΠΑ Σχήμα 10 Μεταβολή κλιματικών παραμέτρων για τα διαστήματα 2026-2045 και 2046-2065 για τον Βόλο, σε σύγκριση με την περίοδο 1981-2010
πηγέσ, μέτρΑ, λύσέισ…
26 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ «Εξοικονόμηση ενέργειας και αναβάθμιση σε σπίτια και βιομηχανία, με καλύτερο έλεγχο εκπομπών καυσαερίων, βασικά κομμάτια μιας συνολικής λύσης» α έ ρ ι α ρΥ Π α ν σ η σ το ν β ολο
:
Τα πρώτα αποτελέσματα από τη δίμηνη (Δεκέμβριος 2023- Ιανουάριος 2024) μελέτη που πραγματοποίησε το Εθνικό Κέντρο Ερευνών για την ποιότητα του αέρα του Βόλου παρουσιάστηκαν πρόσφατα στο αμφιθέατρο του ΤΕΕ Μαγνησίας δείχνοντας ως επιβαρυντικούς παράγοντες την καύση- θέρμανση, τις μεταφορές και τη βιομηχανία Η έρευνα προέκυψε μετά από τη συνεργασία που έχει ξεκινήσει η Περιφέρεια Θεσσαλίας με το Εθνικό Κέντρο Ερευνών και θα περιλαμβάνει μία σειρά μετρήσεων στον αέρα, το νερό αλλά και το έδαφος Την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της μελέτης έκανε ο Καθηγητής και πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Ερευνών κ. Δημοσθένης Σαρηγιάννης επισημαίνοντας ότι η καύση- θέρμανση, οι μεταφορές και η βιομηχανία είναι οι επιβαρυντικοί παράγοντες στην ατμόσφαιρα της πόλης, διευκρινίζοντας ότι η βιομηχανία συνδράμει σε ποσοστό κάτω από 20%. Ο καθηγητής του ΑΠΘ ξεκαθάρισε ωστόσο πως πρόκειται για αρχικές μετρήσεις οι οποίες θα συνεχιστούν, προκειμένου να καταλήξουμε σε ασφαλή συμπεράσματα για τις πηγές της ρύπανσης, αλλά και για τα μέτρα που πρέπει ληφθούν για την αντιμετώπιση της κατάστασης Διευκρίνισε πάντως πως σε κάθε περίπτωση, οι αυξημένες τιμές μικροσωματιδιών οδηγούν σε επιβάρυνση την υγεία του πληθυσμού, ενώ είναι η αιτία που η χώρα πληρώνει αυστηρά πρόστιμα «Υπάρχει σημαντική συνεισφορά από τις μεταφορές και ακόμη πιο σημαντική από την καύση βιομάζας, ξυλείας ειδικά τον χειμώνα Άρα το θέμα της ενεργειακής ένδειας, το θέμα της εξοικονόμησης ενέργειας και αναβάθμισης και στα σπίτια μας και στη βιομηχανία όπως και καλύτερος έλεγχος εκπομπών στην βιομηχανία είναι βασικά κομμάτια μιας συνολικής λύσης», σημείωσε Ο καθηγητής του ΑΠΘ ξεκαθάρισε ωστόσο, πως πρόκειται για αρχικές μετρήσεις οι οποίες θα συνεχιστούν, προκειμένου να καταλήξουμε σε ασφαλή συμπεράσματα για τις πηγές της ρύπανσης, αλλά και για τα μέτρα που πρέπει ληφθούν για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Διευκρίνισε πάντως πως σε κάθε περίπτωση, οι αυξημένες τιμές μικροσωματιδιών οδηγούν σε επιβάρυνση την υγεία του πληθυσμού, ενώ είναι η αιτία που η χώρα πληρώνει αυστηρά πρόστιμα. Ο Καθηγητής και πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Ερευνών κ. Δημοσθένης Σαρηγιάννης 1 Ανταγωνισμός… μεταξύ μεταφοράς και βιομηχανίας! Η έρευνα διεξήχθη κατά την περίοδο Δεκεμβρίου 2023Ιανουαρίου 2024 και σε ό,τι αφορά στα αποτελέσματα ο κ Σαρηγιάννης, σημείωσε ότι στη διαβάθμιση πρώτο ρόλο παίζει η καύση, άρα η θέρμανση και τίθενται θέματα ευρύτερα κοινωνικά και σε δεύτερο επίπεδο κάνουν έναν αγώνα οι μεταφορές με τη βιομηχανία, αλλά ανάλογα το που γίνονται οι μετρήσεις με το που υπάρχει μεγαλύτερη επίπτωση της βιομηχανίας και σε άλλα σημεία των μεταφορών Σε ότι αφορά την περίοδο που διεξήχθη η έρευνα ο κ. Σαρηγιάννης εξήγησε ότι έγινε χειμώνα, καθώς το θέμα της καύσης- θέρμανσης είναι κρίσιμο κι εκεί επικεντρώθηκε η έρευνα ώστε να δοθούν προτάσεις στοχευμένες με βάση όχι απλώς τη θεωρία, αλλά πραγματικά σκληρά επιστημονικά δεδομένα που να μην δέχονται αμφισβήτησης
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 27 2 «Δεν φτάνει μόνο ένα δίκτυο μετρήσεων…» «Για να βρεις τις λύσεις πρέπει να βρεις ποιες είναι οι πηγές, η συνεισφορά τους, οι επιπτώσεις στην υγεία, το δημοσιονομικό κόστος από την επιβάρυνση στην υγεία και το δημοσιονομικό όφελος από τη λήψη συγκεκριμένων και στοχευμένων μέτρων σε μια ολοκληρωμένη στρατηγική. Αυτό θέλουμε να κάνουμε γι’ αυτό δεν φτάνει μόνο ένα δίκτυο μετρήσεων σύμφωνα με τον νόμο, χρειάζεται μία μελέτη σε βάθος τη σύσταση τις επιπτώσεις κτλ, για να μπορέσεις να φτάσεις στις απλές λύσεις, αλλά αυτές να είναι ολοκληρωμένες», συμπλήρωσε ο κ Σαρηγιάννης Επεσήμανε δε ότι το Εθνικό Κέντρο Ερευνών βρίσκεται σε συζήτηση με την Περιφέρεια ώστε να συνεχίσει σε ένα συνεχές σύστημα μετρήσεων με χρονοσειρές ώστε πραγματικά να υπάρξει μια ολοκληρωμένη εικόνα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης της πόλης είχε απευθύνει με ανακοινώσεις της η Περιβαλλοντική Πρωτοβουλία Μαγνησίας 3 «Η αέρια ρύπανση συνδέεται με προβλήματα υγείας» Σύμφωνα με τον κ Σαρηγιάννη, ο Βόλος σε σχέση με τις μεσαίες πόλεις της Ελλάδας θεωρείται ιδιαίτερα επιβαρυμένη λόγω και της μορφολογίας του τοπίου, όσο και της ρύπανσης από την κυκλοφορία και της χρήσης βιομάζας και των βιομηχανικών εκπομπών Σε ότι αφορά στα προβλήματα, που επιφέρει η αέρια ρύπανση αυτά είναι πολλά και ιδιαιτέρως στην υγεία. «Υπάρχει και το κομμάτι το σωρευτικό, γιατί η μακρόχρονη έκθεση σε υψηλές τιμές σωματιδίων ιδιαίτερα των πιο λεπτών συσχετίζεται με σειρά προβλημάτων που έχουν να κάνουν με το αναπνευστικό αλλά και στο καρδιαγγειακό Η αέρια ρύπανση έχει συνδεθεί με εγκεφαλικά περιστατικά, με προβλήματα νευροτοξικότητας και νευροεκφύλισης. Υπάρχει διασύνδεση με προβλήματα ακόμη και στην αναπαραγωγή. Αυτά όμως σε μακρόχρονη και σωρευτική έκθεση», τόνισε ο Καθηγητής Μάλιστα, ο ίδιος συνέδεσε την αέρια ρύπανση και την μακρόχρονη σωρευτική έκθεση με την θνητότητα από covid. Εξήγησε ότι η μακρόχρονη σωρευτική έκθεση σε λεπτά αέρια σωματίδια επιδρά αρνητικά την πρόγνωση σε περιπτώσεις βαριάς νόσησης από covid 4 «Δεν είναι μόνο το άμεσο αποτέλεσμα της ρύπανσης» «Είδαμε ότι μία αύξηση κατά 1 μικρογραμμάριο ανά κυβικό μέτρο συγκέντρωσης σωματιδίων μπορούσε να αυξήσει κατά 8-9% την πιθανότητα θανάτου covid εάν κάποιος νοσήσει βαριά, άρα δεν είναι μόνο το άμεσο αποτέλεσμα της ρύπανσης είναι και το έμμεσο που μεγαλώνει την τρωτότητα του οργανισμού σε άλλους κινδύνους όπως ένας ιός ή μία μικροβιακή λοίμωξη», επεσήμανε και συμβούλευσε τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού σε επεισόδια ρύπανσης να προσπαθούν να μην εκτίθενται Στο κομμάτι της αέριας ρύπανσης, εάν έρθει και προστεθεί η αφρικανική σκόνη, τότε η επιβάρυνση του αέρα είναι πολύ σημαντική. Ο κ. Σαρηγιάννης ανέφερε ότι θα πρέπει να δούμε ποια είναι η επιβάρυνση του αέρα από τις δραστηριότητες της πόλης, χωρίς άλλου είδους επιβαρύνσεις, όπως η αφρικανική σκόνη έτσι ώστε όταν θα έρθει η αφρικανική σκόνη να μπορούμε να υπολογίζουμε πόσο παραπάνω θα υπάρχει στη συγκέντρωση με βάση τα μοντέλα «Το σοφό είναι όχι μόνο να μιλάμε για την αφρικανική σκόνη αλλά να προσπαθήσουμε να μειώσουμε την επιβάρυνση που εμείς κάνουμε ανθρωπογενώς στη δική μας πόλη, έτσι ώστε όταν θα έρθει η αφρικανική σκόνη να είναι απλώς μία φυσική επιβάρυνση που θα διαρκέσει 2-4 μέρες, αλλά δεν θα επηρεάσει πολύ σημαντικά», υπογράμμισε ο Καθηγητής.
“
28 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ «ΠρεΠει νά ςυζητηθόυν λυςεις υΠόςτηριξης τεχνόλόγικών άλλάγών, όΠώς νά δόθόυν χρημάτά, ώςτε νά άνάκάινιςτόυν όικιάκες εγκάτάςτάςεις»
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 29 Οι λύσεις προέρχονται από την κατανόηση του προβλήματος Όπως τόνισε ο κ. Σαρηγιάννης, στο κομμάτι των λύσεων και της αντιμετώπισης του φαινομένου, πρώτα θα πρέπει να καταλάβουμε το πρόβλημα κι έπειτα να βρούμε τις λύσεις, που είναι απλές και γνωστές. Σύμφωνα με τον κ Σαρηγιάννη θα πρέπει και μπορούν να συνυπάρξουν σε μια περιοχή αυτοκίνητα, τζάκια, βιομηχανική δραστηριότητα με τεχνικές και τεχνολογικές λύσεις. «Δεν μπορώ να πω, να κλείσει μία βιομηχανία Είναι εύκολο να το πεις, δύσκολο να το κάνεις Ως χημικός μηχανικός δεν είναι και η καλύτερη λύση να κλείσεις μία βιομηχανία, γιατί έχεις κάνει μία επένδυση, αναπτύσσεις προϊόντα, τεχνολογία σε μια χώρα που έχει υποστεί χτυπήματα από την αποβιομηχάνισή της και είναι λάθος να πεις ότι έχεις κάτι που δουλεύει και να το σταματήσεις. Αυτό που μπορώ να κάνω είναι να κάνω αυτό που δουλεύει να λειτουργεί με όρους περιβαλλοντικά ορθούς», τόνισε ο ίδιος Λύσεις στη θέρμανση Στο θέμα των τζακιών που είναι καθοριστικός παράγοντας στον Βόλο για την αέρια ρύπανση, ο Καθηγητής υπογράμμισε πως θα πρέπει να συζητηθούν λύσεις υποστήριξης τεχνολογικών αλλαγών, όπως να δώσει χρήματα η Περιφέρεια, το κράτος, ο δήμος ώστε να ανακαινιστούν οι οικιακές εγκαταστάσεις, που μπορεί να είναι από έναν καυστήρα μέχρι και ένα τζάκι ώστε να γίνει ενεργειακό. Αυτό θα μειώσει τις επιπτώσεις και στο εσωτερικό του σπιτιού και στην πόλη «Αυτές τις αλλαγές μπορεί να τις κάνει ένας δήμος, μία περιφέρεια, το κράτος. Ο Δήμος και η Περιφέρεια είναι οι πρώτοι παράγοντες διακυβέρνησης που μπορούν να παρέμβουν Τα κόστη υπάρχουν, αλλά εάν αναλογιστούμε το όφελος από την αποφυγή των προβλημάτων στη δημόσια υγεία λόγω της κακής ποιότητας του αέρα, είναι εξαιρετικά πολύ μεγαλύτερο από το να πάρει κανείς κάποια μέτρα. Κι αυτό το όφελος είναι άμεσο», τόνισε ο κ Σαρηγιάννης αναφορικά με το κόστος λήψης μέτρων Μάλιστα, υποστήριξε ότι λαμβάνοντας τώρα ένα μέτρο, αυτό δεν θα αργήσει να φέρει αποτελέσματα, καθώς αυτά θα είναι ορατά σε 23 χρόνια και θα υπάρξει αποφυγή προβλημάτων στην υγεία», κατέληξε ο κ Σαρηγιάννης
30 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Τι συνέβη ακριβώς και τι πρέπει να γίνει προς αυτή την κατεύθυνση; α Π ο Κ ατα σ τα σ η τ ω ν έ Δ αΦ ω ν α ρα β οσ ι τοσ έ λ α ι ο Κ ρα μ β η πού πληγ Ω ΘηΚΑν Απο τισ πλημμύρέσ βα μ βα Κ ι Του Χρίστου Τσαντήλα* Οι καταστροφικές πλημμύρες του περασμένου Φθινοπώρου Daniel και Elias, εκτός από τις τεράστιες ζημίες σε ανθρώπινες ζωές (21 θάνατοι), στη γεωργική παραγωγή (καταστράφηκε το 1/3 της έκτασης που καλλιεργείται με βαμβάκι, αραβόσιτο, ελαιοκράμβη και βιομηχανική τομάτα), στην κτηνοτροφία (πνίγηκαν 85 χιλ. αιγοπρόβατα, 8 χιλ. βοοειδή, 23,5 χιλ χοίροι, 260 χιλ ορνιθοειδή και 12 χιλ μελισσοσμήνη), στο μηχανολογικό εξοπλισμό, στις υποδομές (καταστροφή αναχωμάτων, μπάζωμα ποταμών, καναλιών, αρδευτικών και στραγγιστικών τάφρων κ.λπ), προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές και στους φυσικούς πόρους και ιδιαίτερα στα εδάφη, η αποκατάσταση των οποίων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επανακαλλιέργειά τους Τι συνέβη όμως ακριβώς και τι πρέπει να γίνει προς αυτή την κατεύθυνση; Για να γίνει κατανοητή η επίδραση του νερού των πλημμυρών στα εδάφη, πρέπει να τονισθεί από την αρχή ότι ο σημαντικότερος παράγοντας, από τον οποίο εξαρτάται το φαινόμενο είναι η κλίση των εδαφών Έτσι η περιγραφή των επιπτώσεων αφορά δύο βασικές περιοχές, ήτοι τις επίπεδες (κλίσεις μέχρι 2-3%) και τις επικλινείς (κλίσεις >3%). *Γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, πρ. Διευθυντής Ινστιτούτου Χαρτογράφησης Εδαφών του πρ Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας (e-mail: christotsadilas@gmail com)
“
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 31 ν το μ ατα Κ τ η ν οτ ρ ο Φ ι α μ έ λ ι σ σ ι α α ρΔ έ Υ σ η Π οτα μ ι α α Π οσ τ ρα γ γ ι σ τ ι Κο ι ταΦ ρ ο ι όι Πλημμυρες Πρόκάλεςάν μεγάλες κάτάςτρόφες ςτόυς φυςικόυς Πόρόυς κάι ιδιάιτερά ςτά εδάφη, η άΠόκάτάςτάςη τών όΠόιών εινάι άΠάράιτητη ΠρόϋΠόθεςη γιά την εΠάνάκάλλιεργειά τόυς…
32 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 33 Στις επίπεδες εκτάσεις οι επιπτώσεις συνοψίζονται στα εξής: • Στις περιοχές όπου το νερό παρέμεινε για λίγο (ώρες) και δεν αποτέθηκαν σημαντικές ποσότητες φερτών υλικών, οι ζημίες είναι ασήμαντες ή/και μπορεί να έχουν και κάποια ωφέλεια από τις αποθέσεις αργίλου. Αυτά τα εδάφη μπορούν να καλλιεργηθούν αμέσως μόλις το επιτρέψουν οι υπόλοιπες συνθήκες • Στις περιοχές όπου οι αποθέσεις είναι μεγαλύτερου βάθους και τα νερά έχουν αποτραβηχθεί γρήγορα, οι δυνατότητες επανακαλλιέργειας εξαρτώνται από το βάθος των αποθέσεων Εάν αυτό είναι μικρό (μέχρι 10-15 cm το πολύ), οι επιπτώσεις είναι μικρές και απορροφούνται με την ενσωμάτωση των αποθέσεων στο αρχικό έδαφος Εάν όμως το βάθος αυτό είναι μεγάλο (>των 15 cm), τότε στην ουσία μιλάμε για τη δημιουργία νέου «εδάφους», το οποίο για να αποκτήσει τις ιδιότητες ενός κανονικού εδάφους χρειάζονται δύσκολα και κοστοβόρα τόσο χρονικά όσο και οικονομικά μέτρα και απαιτούν την υποστήριξη της Πολιτείας Η επαναφορά της γονιμότητας των εδαφών αυτών είναι ένα δύσκολο εγχείρημα και απαιτεί ιδιαίτερη ενημέρωση των παραγωγών (φωτ.1). • Στις περιοχές που τα νερά παραμένουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα, όπως της πρώην λίμνης Κάρλας, τα εδάφη υφίστανται σοβαρές συνέπειες που περιέχονται στο ονομαζόμενο «σύνδρομο των πλημμυρισμένων εδαφών», του οποίου το περιεχόμενο συνοψίζεται στην πλήρη καταστροφή της εδαφικής βιοποικιλότητας λόγω των ανοξικών συνθηκών που επικρατούν, στην μεγάλη χειροτέρευση των φυσικών ιδιοτήτων (καταστροφή της δομής, συμπύκνωση, μείωση της διηθητικής ικανότητας κ λπ) με αποτέλεσμα την εκμηδένιση της παραγωγικής δυνατότητας, η ανάκτηση της οποίας μετά την αποστράγγιση των νερών, είναι πολύ δύσκολη και απαιτεί την υποστήριξη της Πολιτείας και την ιδιαίτερη ενημέρωση των αγροτών (φωτ.2). Στις επικλινείς εκτάσεις, οι επιπτώσεις είναι τελείως διαφορετικές και σχετίζονται με το φαινόμενο της διάβρωσης των εδαφών, η οποία μπορεί να είναι ήπια (επιφανειακή κατά στρώσεις διάβρωση), αυλακωτή (διάνοιξη αυλακιών μικρού βάθους 15-30 cm) και χαραδρωτική βάθους μέχρι 1,5 έως 2 m (φωτ 3) Σε εντονότερες καταστάσεις μπορεί να μετακινούνται μαζικά από τα ανώτερα στα κατώτερα υψόμετρα ολόκληρες πλαγιές, δημιουργώντας μεγάλης έκτασης καταστροφές (φωτ. 4) Η αποκατάσταση και σε αυτές τις περιπτώσεις εξαρτάται από την ένταση του φαινομένου που στις έντονες περιπτώσεις δεν μπορεί να υλοποιηθεί από τους παραγωγούς, αλλά από την Πολιτεία με έργα μεγάλης κλίμακας. Σε ότι αφορά την έκταση των καταστροφών, λόγω της μεγάλης ετερογένειας που εμφανίζουν, δεν μπορεί να γίνουν ακριβείς εκτιμήσεις, εάν δεν προηγηθεί μία αναγνωριστική εδαφολογική μελέτη, η οποία δυστυχώς δεν έχει μέχρι στιγμής αποφασισθεί Τι πρέπει λοιπόν να γίνει για την αποκατάσταση των εδαφών που επηρεάσθηκαν από τις πλημμύρες; Τα μέτρα κατά την άποψή μας πρέπει να είναι άμεσα και μεσομακροπρόθεσμα Άμεσα μέτρα: • Απογραφή καταστροφών με αναγνωριστική εδαφολογική μελέτη, • αποστράγγιση πλημμυρισμένων εκτάσεων, • αποκατάσταση εδαφών στις επικλινείς περιοχές. Τα μέτρα αυτά δυστυχώς δεν άρχισαν καν να απασχολούν τις αρμόδιες αρχές με αποτέλεσμα να παγιώνεται η πεποίθηση ότι δεν πρόκειται να ληφθούν σχετικά μέτρα, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται η αξία τους, να εγκαταλείπονται οι εκτάσεις από τους παραγωγούς και να οδηγούνται μεγάλες εκτάσεις σε ερημοποίση. Μεσομακροπρόθεσμα μέτρα: • Δημιουργία νέου επικαιροποιημένου εδαφολογικού χάρτη, • οριοθέτηση της γεωργικής γης και νομοθέτηση μέτρων προστασίας της για να σταματήσει η συνεχής μείωσή της μέσω της αλλαγής χρήσης (π.χ. εγκατάσταση φωτοβολταικών συστημάτων). • Έργα μεγάλης κλίμακας από την Πολιτεία σε περιοχές που υπέστησαν μεγάλες διαβρώσεις και δεν είναι δυνατή η αποκατάσταση από τους ίδιους τους παραγωγούς (φωτ 5) Φωτ.1: Αποθέσεις εδαφών σε πλημμυρισμένο έδαφος
Xαραδρωτική διάβρωση
Φωτ.3:
«Νεκρά» εδάφη μετά την αποστράγγιση των νερών (περιοχή Kάρλας) Φωτ.4: Μαζική μετακίνηση εδαφών Φωτ.5: Αποκατάσταση επικλινών εδαφών (καλλιέργεια κατά λωρίδες)
Φωτ.2:
34 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Πρέπει να προχωρήσουμε άμεσα στο σχεδιασμό και την υλοποίηση έργων και υπηρεσιών ο ι Κ ατα σ τ ρ ο Φ ι Κ έ σ Π λ η μ μ Υ ρ έ σ σ τ η θ έ σ σ α λ ι α τον σεπτέμβριο του 2023 λΑΒΑμέ το μηνύμΑ; Τ ο τετραήμερο της Δευτέρας 04/09 ως και την Πέμπτη 07/09/2023, μια πρωτοφανής κακοκαιρία (κακοκαιρία «Δανιήλ») έπληξε με διάρκεια και σφοδρότητα αρκετές περιοχές της χώρας, με τη μεγαλύτερη ένταση των φαινομένων στην περιοχή της Θεσσαλίας. Κατά τη διάρκεια της κακοκαιρίαςκατεγράφησαν πρωτόγνωρες βροχοπτώσεις, όπως το ημερήσιο ύψος βροχής σε Ζαγορά, Μακρινίτσα και Βόλο, αλλά και μηνιαίο ύψος βροχής (Μακρινίτσα). Προσεγγιστικοί υπολογισμοί δίνουν ότι στη λεκάνη απορροής του Πηνειού ποταμού (η οποία περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της Θεσσαλίας) έπεσαν συνολικά πάνω από 5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού, νερό που αντιστοιχεί στην κατανάλωση του νερού στην Αττική για 14 χρόνια. Η κακοκαιρία αυτή προκάλεσε το θάνατο 17 πολιτών και τεράστιες καταστροφές στη γεωργική γη και τις υποδομές της περιοχής, καταστροφές που ακόμα και σήμερα δεν έχουν πλήρως αποτιμηθεί, ενώ πολλοί κάτοικοι των περιοχών που επλήγησαν αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους Η δεύτερη κακοκαιρία που ακολούθησε (κακοκαιρία «Ηλίας», 25-28/09/2023) ευτυχώς δεν είχε ανθρώπινα θύματα, αλλά επιδείνωσε περαιτέρω τα τεράστια προβλήματα στις υποδομές της περιοχής και ενέτεινε ακόμα περισσότερο τα προβλήματα των κατοίκων, τόσο στα αστικά κέντρα, όπως ο Βόλος, αλλά και σε πολλά πλημμυρισμένα χωριά του θεσσαλικού κάμπου. Οι δύο διαδοχικές κακοκαιρίες, σε μεγαλύτερο βαθμό η πρώτη (Δανιήλ) και σε μικρότερο η δεύτερη (Ηλίας), αποτέλεσαν δείγματα της έντασης της κλιματικής αλλαγής και προκάλεσαν σοκ, όχι μόνο στις τοπικές κοινωνίες αλλά και στο σύνολο του ελληνικού πληθυσμού για το πως η κλιματική αλλαγή συντελεί πλέον στην εμφάνιση καιρικών φαινομένων με πρωτόγνωρη ένταση προκαλώντας πρωτοφανείς κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις του Κώστα Λαγουβάρδου*
“
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 35
*Μετεωρολόγος-Διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών Με άλλα λόγια, η ελληνική κοινωνία διαπίστωσε με έναν τραγικό τρόπο ότι μετά την κακοκαιρία Δανιήλ έχουμε μπει πλέον σε μια νέα «κανονικότητα» όσον αφορά στις φυσικές καταστροφές που σχετίζονται με τον καιρό Το ερώτημα όμως που μας έρχεται στο μυαλό είναι: έχουμε λάβει το μήνυμα; Έχουμε αντιληφθεί ότι: • λόγω της επιταχυνόμενης κλιματικής αλλαγής η νέα κανονικότητα περιλαμβάνει φαινόμενα με ακραία συμπεριφορά; Το διαπιστώσαμε άλλωστε πρόσφατα και σε άλλες περιπτώσεις, όπως με τις καταστροφικές πλημμύρες στη Δυτική Κρήτη τον Φεβρουάριο του 2019, με το μεσογειακό κυκλώνα «Ιανό» τον Σεπτέμβριο του 2020 και με τις πλημμύρες στην Ανατολική Κρήτη τον Οκτώβριο του 2022 Ανάλυση όλων των καιρικών γεγονότων που έχουν προκαλέσει σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις από το 2000 και μετά έχει καταδείξει ότι τα ισχυρότερα καιρικά γεγονότα εμφανίζονται πλέον συχνότερα (στην Ελλάδα και στην Ευρώπη)ενώ αναμένεται δυστυχώς η συχνότητα τους να αυξηθεί περαιτέρω μέσα στις επόμενες δεκαετίες. • πρέπει να προχωρήσουμε άμεσα στο σχεδιασμό και την υλοποίηση έργων και υπηρεσιών που θα βοηθούν τις Αρχές και τους πολίτες να είναι καλύτερα ενημερωμένοι πριν και κατά τη διάρκεια ενός έντονου ή/και ακραίου καιρικού φαινομένου; Σχετικά με το τελευταίο ερώτημα, επιγραμματικά σημειώνουμε τους έξι βασικούς άξονες στους οποίους πρέπει να κινηθούμε: α. Επενδύσεις σε μετρητικά δίκτυα, κυρίως μετεωρολογικά ραντάρ και αυτόματους μετεωρολογικούς σταθμούς. β. Επιχειρησιακή αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων σε θέματα παρατήρησης και πρόγνωσης καιρού, με ενσωμάτωση της καινοτομίας στις επιχειρησιακές αποφάσεις γ. Λειτουργία μόνιμης taskforce ως διεπαφήόλων των επιστημονικών και επιχειρησιακών φορέων της χώρας δ. Ολοκληρωμένη και άμεση ενημέρωση των περιφερειακών και τοπικών αρχών, με ταυτόχρονη διασύνδεση τους με τη ροή των πληροφοριών (παρατηρήσεις και προγνώσεις) που απαιτούνται για τη βέλτιστη ετοιμότητα τους. ε. Διαμόρφωση συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης σε τοπικό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη τις κλιματολογικά χαρακτηριστικά, τις ιδιαιτερότητες και την τρωτότητα της κάθε γεωγραφικής περιοχής της χώρας στ. Εκπαίδευση και αξιοποίηση εθελοντικών ομάδων στις δράσεις κατά της διάρκεια εξέλιξης ενός έντονου καιρικού φαινομένου Το μήνυμα που έχουμε λάβει από τις καιρικές καταστροφές που έχουμε βιώσει στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια (με αποκορύφωμα τις καταστροφικές πλημύρες της Θεσσαλίας τον Σεπτέμβριο του 2023) μας κατευθύνει να αντιληφθούμε ότι η επιστημονική γνώση σε συνθήκες κλιματικής κρίσης συνιστά ένα πολύτιμο εργαλείο το οποίο είναι σε θέση να βοηθήσει αποτελεσματικά την άμυνα μας απέναντι στα έντονα και ακραία καιρικά φαινόμενα Οφείλουμε συνεπώς να την αξιοποιήσουμε άμεσα Δορυφορική φωτογραφία επεξεργασμένη (λίμνη Κάρλα) η εΠιςτημόνικη γνώςη ςε ςυνθηκες κλιμάτικης κριςης ςυνιςτά ενά Πόλυτιμό εργάλειό τό όΠόιό εινάι ςε θεςη νά βόηθηςει άΠότελεςμάτικά την άμυνά μάς
Δρ.
36 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Τι αναφέρουν μέλη του Ομίλου Δημοσιογραφίας του Προτύπου Γυμνασίου Βόλου Π ω σ έ ι Δ έ Κ α ι β ι ω σ έ η μ αθ η τ ι ω σ α ν έολ α ι α τοΥ β ολοΥ τις πλημμύρες και τι προτέινέι γιΑ την ΚλιμΑτιΚη Κριση Ποια είναι άραγε η επόμενη μέρα στη Θεσσαλία; Πόσο πρέπει να ανησυχούμε και ποιες ενέργειες πρέπει να γίνουν ατομικά αλλά και σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης προκειμένου να είμαστε κατάλληλα προετοιμασμένοι, κατά το δυνατόν, για μια επικείμενη ή εν εξελίξει φυσική καταστροφή; Είναι αλήθεια ότι ο προβληματισμός όλων μας αναφορικά με την κλιματική αλλαγή αυξάνεται, καθώς παρατηρούμε ότι το φαινόμενο λαμβάνει παγκόσμια ανεξέλεγκτες διαστάσεις και οι ανησυχίες των επιστημόνων εντείνονται για τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον, την κοινωνία, την ανθρώπινη υγεία και την οικονομία Η μαθητιώσα νεολαία δεν θα μπορούσε να παραμείνει αμέτοχη και απαθής σε ό,τι μας ταλανίζει και βεβαίως κινείται απειλητικά κατά του περιβάλλοντος Το τελευταίο διάστημα λαμβάνουν χώρα αρκετές δράσεις ευαισθητοποίησης για την προστασία του περιβάλλοντος, όπως αυτή της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας της Φύσης με θέμα «Ακραία Καιρικά Φαινόμενα και Διαχείριση Κρίσεων». Είναι πλέον επιτακτική ανάγκη να περάσουμε από τη θεωρία στην πράξη, να αναλύσουμε τις προκλήσεις και τις στρατηγικές που εφαρμόστηκαν κατά τη διαχείριση της κρίσης στη Θεσσαλία, και να προσφέρουμε πολύτιμες προτάσεις για τη βελτίωση των μέτρων προετοιμασίας, ανταπόκρισης και αποκατάστασης των πληγεισών περιοχών σε μελλοντικά γεγονότα. Μα, περισσότερο σημαντικό είναι η αλλαγή νοοτροπίας μας απέναντι στη διαχείριση του περιβάλλοντος. Σεβασμός στο περιβάλλον σημαίνει σεβασμός στην ίδια την ύπαρξή μας! (Οι απόψεις που καταγράφονται ανήκουν στα μέλη του Ομίλου Δημοσιογραφίας του Προτύπου Γυμνασίου Βόλου. Υπεύθυνη ομίλου: Δρ Σοφία Κανταράκη, Φιλόλογος, Διευθύντρια 2ου Προτύπου Γυμνασίου Βόλου)
Σοφία Κανταράκη
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 37 Περιςςότερό ςημάντικό, η άλλάγη νόότρόΠιάς μάς άΠενάντι ςτη διάχειριςη τόυ Περιβάλλόντός. ςεβάςμός ςτό Περιβάλλόν, ςημάινει ςεβάςμός ςτην ιδιά την υΠάρξη μάς!
μ ρ τον Βόλο είναι πολύ διαφορετική μετά από το χτύπημα της ακραίας κακοκαιρίας τον περασμένο Σεπτέμβριο, η οποία έπληξε ολόκληρη τη Μαγνησία και μας προκάλεσε προβληματισμούς για το μέλλον αλλά και για την επέλαση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Ακόμη και σήμερα αποτελεί μια οδυνηρή εμπειρία που έχει χαραχθεί ανεξίτηλα στις μνήμες μας έχοντας προκαλέσει πολλές σοβαρές επιπτώσεις όχι μόνο στην πόλη και στις υποδομές της αλλά και στους ίδιους τους κατοίκους της. Οι περισσότερες επιχειρήσεις των πληγεισών περιοχών υπέστησαν μεγάλες καταστροφές. Σημαντικό ποσοστό των αγροτών αποδυναμώθηκαν οικονομικά με την μηδένιση του εισοδήματός τους αλλά και παράλληλα προκλήθηκαν αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων Ας μην ξεχνάμε ότι οι κάτοικοι πολλών περιοχών έχασαν τις περιουσίες τους (σπίτια, αυτοκίνητα, καλλιέργειες κ ά ) ενώ άλλοι κινδύνεψαν πολύ σοβαρά Πολλοί διαμαρτύρονται ότι το κράτος δεν έλαβε τα σωστά μέτρα για την αντιμετώπιση και τη σωστή πρόληψη του προβλήματος Η πόλη μας απειλήθηκε σοβαρά και εμείς αναρωτιόμαστε μέχρι πού άραγε θα φτάσει το μένος της κλιματικής αλλαγής και πόσο οι ζωές μας θα βρίσκονται σε κίνδυνο; Αφρ οδ ί τ η Α ν α γ ν ώ σ τ ο υ Η κακοκαιρία και οι πλημμύρες που έπληξαν τη Μαγνήσια τον περασμένο Σεπτέμβριο, άφησαν πίσω τους πολλά προβλήματα που απασχόλησαν τους πολίτες του Βόλου για αρκετό καιρό. Η κλιματική μεταβολή τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει πλέον σε κλιματική κρίση λόγω της συνεχόμενης αύξησης των επιπτώσεων της Αποτελεί σοβαρή απειλή και οι συνέπειες της επηρεάζουν πολλές διαφορετικές πτυχές της ζωής μας. Πρόσφατα η πόλη μας, ο Βόλος, έζησε δραματικές στιγμές στο πέρασμα της κακοκαιρίας (Elias) Πλημμύρισαν σπίτια, παρασύρθηκαν αυτοκίνητα, καταστράφηκαν επιχειρήσεις Εγκλωβίστηκαν πολίτες και δυστυχώς χάθηκαν και ανθρώπινες ζωές Μεγάλο πλήγμα δέχτηκαν τα χωριά του Πηλίου με ζημιές στο οδικό δίκτυο, αδυναμία μετακίνησης για πολλές ημέρες και οικονομικές επιπτώσεις στον τομέα του τουρισμού Σκόνη και τόνοι λάσπης παντού στους δρόμους της πόλης έκαναν την ατμόσφαιρα ανυπόφορη Η διακοπή ηλεκτρικού ρεύματος δημιούργησε πολλά προβλήματα και οι καταστροφές στα αντλιοστάσια των πηγών που τροφοδοτούν την πόλη άργησαν πολύ να αποκατασταθούν, οδηγώντας σε έντονη δυσανασχέτηση των πολιτών Είναι λυπηρό μα μετά την πλημμύρα η πόλη δεν είναι ίδια… Ας ελπίσουμε αυτό να αποτελέσει κίνητρο για όλους (κυβέρνηση, πολίτες) να πάρουν άμεσα δραστικά μέτρα για την αντιμετώπιση τέτοιων κρίσεων Δ ή μ η τ ρ α Φ έ κ κ α Ο Βόλος, μια πόλη με πλούσια ιστορία, έχει βρεθεί πολλές φορές αντιμέτωπος με το φαινόμενο των πλημμυρών Οι πλημμύρες στον Βόλο προκάλεσαν σοβαρά προβλήματα, επηρεάζοντας την καθημερινή ζωή των κατοίκων. Θεωρώ ότι οφείλονται κυρίως στην κλιματική αλλαγή και την ανεπαρκή υποδομή Οι έντονες βροχοπτώσεις, σε συνδυασμό με την κακή διαχείριση των υδάτων, οδηγούν σε σοβαρές υλικές καταστροφές σε σπίτια, καταστήματα και υποδομές, προκαλώντας σημαντικές οικονομικές απώλειες στους επαγγελματίες Επιπλέον, οι πλημμύρες μπορεί να οδηγήσουν σε ανθρώπινες απώλειες και τραυματισμούς, δημιουργώντας ανασφάλεια στους κατοίκους Για την αντιμετώπιση του φαινομένου, απαιτούνται βελτιώσεις στις υποδομές, ετοιμότητα των αυτοδιοικητικών αρχών με συγκεκριμένους οικονομικούς πόρους, άμεσα διαθέσιμους, αναδάσωση των γύρω περιοχών, ρεαλιστικές ασκήσεις, καλύτερος σχεδιασμός και μέτρα πρόληψης, όπως η δημιουργία φραγμάτων και η τακτική συντήρηση των υπαρχόντων συστημάτων. Μ α ρ ί α Ό λ γ α Κ α ρ α γ ε ω ρ γ ί ο υ Οι πλημμύρες που έπληξαν τον Βόλο πρόσφατα δημιούργησαν στους κατοίκους της πόλης μία νέα, δύσκολη πραγματικότητα Έτσι, η επιστροφή στην κανονικότητα, η οποία για κάποιους ανθρώπους ήταν ανέφικτη, αποτελούσε μία μεγάλη πρόκληση. Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετώπιζε ο Βόλος ήταν η ποιότητα του πόσιμου νερού, αφού το νερό δεν ήταν κατάλληλο για χρήση Τόνοι σκουπιδιών παρασύρθηκαν από τα νερά, και χιλιάδες πλαστικά, γυάλινα απορρίμματα, αλλά και λάσπες αντικατέστησαν τα καθαρά νερά της θάλασσας. Μετά από αυτό γίνονται πολλές προσπάθειες και έργα για την συντήρηση της πόλης και την επιστροφή στην καθημερινή ζωή Ε λ έ ν η Π α π π ά Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, αλλά και τον υπόλοιπο πλανήτη έχει παρατηρηθεί έντονα το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής Συγκεκριμένα, στη χώρα μας χιλιάδες άνθρωποι κάθε χρόνο τραυματίζονται σοβαρά ή και θανάσιμα από τα έντονα καιρικά φαινόμενα λόγω της κλιματικής αλλαγής Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι πλημμύρες στην πόλη μας τους Σεπτέμβριο του 2023, με αποτέλεσμα πάνω από 10 άνθρωποι να παρασυρθούν από τα ορμητικά νερά και να χάσουν τη ζωή τους. Έτσι, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πόσο επικίνδυνες είναι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής για το μέλλον του πλανήτη, αλλά και για τις ίδιες μας τις ζωές Οι φυσικές καταστροφές που οφείλονται στο φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας. Προκαλούνται από την υπερθέρμανση της ατμόσφαιρας και έχουν επικίνδυνα αποτελέσματα Όμως όλες αυτές οι καταστροφές δεν επηρεάζουν όλο τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά και εμάς. Συγκεκριμένα πριν από λίγο καιρό μεγάλες πλημμύρες κατέστρεψαν την πόλη μας και έβαλαν πολλές ανθρώπινες ζωές σε κίνδυνο, ενώ κάποιες από αυτές χάθηκαν Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τη σημαντικότητα του προβλήματος και να προσπαθήσουμε να βρούμε κάποιες λύσεις. Αντίθετα δεν πρέπει να το υποτιμούμε, γιατί μπορεί να μας στοιχίσει ακόμα και την ίδια μας τη ζωή Μ α ρ ί α Θ ά ν ο υ
“
38 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 39 μ γ αταστροφές, πλημμύρες, περίεργα καιρικά φαινόμενα, άστατος καιρός κ ά Το φως σε αυτό το ατελείωτο τούνελ βρίσκεται στη συνεργασία με τη φύση Ευτυχώς ή δυστυχώς η φύση δεν ξεχνά, κάτι το οποίο η περιοχή μας βίωσε άσχημα με την αναδιαμόρφωση της λίμνης Κάρλας Δεν πρέπει πρόχειρα και επιπόλαια να παραμορφώνουμε την φύση με ανούσια αναχώματα και αλλαγές στο περιβάλλον της Επιβάλλεται η ενίσχυση της περιβαλλοντικής μας εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης για την περιοχή μας Είναι επιτακτική μια βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής, με έμφαση στον οικοτουρισμό και με φιλικές δραστηριότητες προς το περιβάλλον, όπως η δημιουργία «ελεγχόμενων ζωνών πλημμύρας», όπου θα απορρέει το νερό, η διατήρηση των φυτών και δέντρων μέσα στις κοίτες ή τις όχθες των ποταμών για την συγκράτηση του εδάφους και αξιοποιώντας κρατικά κονδύλια για την εστίαση σε ειδικούς ενισχύοντας τα παραμελημένα ελληνικά δασαρχεία… Δεν πολεμάμε την φύση, αντιθέτως την αντιμετωπίζουμε όπως θα έπρεπε να κάνουμε στο σπίτι μας, δηλαδή με φροντίδα και αγάπη έτσι ώστε να εισπράξουμε το ίδιο Θεωρώ ότι η ρίζα του πλημμυρικού φαινομένου, και όχι μόνο, βρίσκεται στη λανθασμένη μας νοοτροπία Η κλιματική κρίση αποτελεί ένα μείζων ζήτημα για τον πλανήτη μας το οποίο απειλεί εμάς τους ανθρώπους ως είδος με εξαφάνιση Όλα αυτά πολύ πιθανόν να ακούγονται ως αποκαλυπτικά σενάρια ταινίας που θα διαδραματίζεται πολλές δεκαετίες αργότερα στο μέλλον. Όμως ακόμη και στην Ελλάδα βλέπουμε καθημερινά τέτοια συμβάντα Πιστεύω πως όλοι επηρεάστηκαν από αυτήν την απίστευτη καταστροφή, εκ των οποίων οι μαθητές του νομού καθυστέρησαν να ξεκινήσουν τα μαθήματά τους δια ζώσης, αριθμός πολιτών έχασαν την δουλειά τους - τα χωράφια τους - τις ιδιοκτησίες τους ακόμη και τα σπίτια τους Κατά την άποψή μου αυτό το γεγονός πρέπει να είναι μία ακόμη απόδειξη, ότι είναι ευθύνη μας να προστατέψουμε το περιβάλλον όσο υπάρχει ακόμη χρόνος Σ τ α ύ ρ ο ς Τ σ ί ν τ ζ ο ς Πριν από λίγους μήνες, η πόλη του Βόλου δέχθηκε ένα μεγάλο πλήγμα, λόγω των πλημμυρών που αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει Βρισκόμαστε άραγε σε αδιέξοδο; Αναμφίβολα μας ανησυχούν έντονα οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, διότι έχουν αρχίσει να φαίνονται μέσα από τις φυσικές καταστροφές που έχουμε υποστεί και, δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια επιδεινώνονται άσχημα Εκείνο το διάστημα η αποκατάσταση της ύδρευσης, καθώς και του ρεύματος καθυστέρησε αρκετά, με αποτέλεσμα αρκετές συνοικίες του Βόλου να μην έχουν τα απαραίτητα εφόδια για την επιβίωσή τους. Η έναρξη της σχολικής χρονιάς μεταφέρθηκε, τουλάχιστον, ένα μήνα αργότερα, ενώ σε χωριά και κωμοπόλεις που υπέστησαν μεγαλύτερες καταστροφές ακόμα και όταν τα υπόλοιπα σχολεία είχαν ανοίξει σε αυτά ήταν αδύνατη η μετακίνηση των μαθητών αλλά και των εκπαιδευτικών. Ανεπανόρθωτες καταστροφές και ηθική βλάβη Πόνος και οδύνη Αν δεν λάβουμε δραστικά μέτρα θα υπάρξουν κι άλλες τέτοιες καταστάσεις Βασικό μέτρο αποτελεί ο συχνός καθαρισμός των ρεμάτων αλλά και των χειμάρρων, καθώς λόγω της υπερχείλισης αυτών προκλήθηκε το μεγαλύτερο μέρος των καταστροφών Έπειτα αντιπλημμυρικά έργα όπως η σωστή λειτουργία του αποχετευτικού συστήματος κρίνονται απαραίτητα, καθώς και η αντιμετώπιση των παράνομων οικοδομικών έργων που εμποδίζουν τη σωστή ροή του νερού σε παρόμοιες καταστάσεις Τέλος, πιστεύω ότι η ετοιμότητα των αρμόδιων φορέων, ώστε να αντιδράσουν άμεσα σε τέτοιες συνθήκες θεωρείται επιτακτική Ολοκληρώνοντας, λοιπόν, έχουμε χρέος, ως ευσυνείδητοι πολίτες να φροντίζουμε το περιβάλλον μας, για να μειώσουμε στο έπακρον αυτές τις επώδυνες καταστάσεις Θ ε α ν ώ - Μ α ρ ί α Β α ο ύ τ η Ο όρος κλιματική αλλαγή έχει αρχίσει να διεισδύει στην καθημερινότητά μας Το κλίμα διαφόρων περιοχών του πλανήτη μας σταδιακά μεταβάλλεται λόγω της λανθασμένης αντιμετώπισης της φύσης από τον άνθρωπο. Η αποψίλωση των δασών και η καύση των ορυκτών καυσίμων αποτελούν μερικά από τα κυριότερα αίτια της κλιματικής αλλαγής Όμως, το συγκεκριμένο φαινόμενο κατά πόσο επηρεάζει τη χώρα μας; Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και κρίσης στην οικονομία ήταν τραγικές, εφόσον πολλά στρέμματα γης καταστράφηκαν, επιχειρήσεις έκλεισαν, ο τουρισμός στην περιοχή μας δέχθηκε μεγάλο πλήγμα, ενώ η παραγωγή προϊόντων ελαττώθηκε Προκειμένου να μην ξανασυμβεί κάτι τέτοιο, θα πρέπει να υλοποιηθούν αντιπλημμυρικά έργα σε όλες τις περιοχές του Βόλου, να είναι σε ετοιμότητα όλα τα σωστικά μέσα, καθώς και οι κάτοικοι και τέλος να κατασκευαστούν πιο γερές γέφυρες στα ποτάμια και πιο ανθεκτικοί σωλήνες υδροδότησης. Φυσικά, υπάρχουν κι άλλοι τρόποι πρόληψης, οι οποίοι όμως είναι τόσοι πολλοί που δε χωρούν σε ένα μόνο άρθρο. Ας ελπίσουμε πως δεν θα ξανασυμβεί ποτέ κάτι τέτοιο, σε καμία περιοχή της χώρας μας, αλλά και του κόσμου ολόκληρου Α ν α σ τ α σ ί α Σ κ ο λ α ρ ί κ η Δεν πιστεύω ότι κάποιος θα ξεχάσει τις καταστροφές του Σεπτεμβρίου που έπληξαν την περιοχή μας, τη Θεσσαλία. Αυτό το ακραίο καιρικό φαινόμενο οδήγησε σε σοβαρές καταστροφές γεφυρών, σπιτιών, δρόμων και άλλων υποδομών, επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό την οικονομία Η ύδρευση και η ηλεκτροδότηση, δέχτηκαν μεγάλο πλήγμα και χρειάστηκε να δαπανηθούν τεράστια ποσά για την επιδιόρθωσή τους. Εκτάσεις γης πλημμύρισαν και η αγροτική παραγωγή καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό Τέλος, ο τουρισμός δέχτηκε μεγάλο χτύπημα, αφού πολλές ξενοδοχειακές μονάδες καταστράφηκαν και πολλά μαγαζιά έκλεισαν Αυτή η «Θεομηνία» στη Θεσσαλία, ήταν από τις πιο καταστροφικές, επειδή εκτός από τις υλικές ζημιές, υπήρξαν δυστυχώς και ανθρώπινες απώλειες Κλείνοντας, κατά τη διάρκεια των πλημμυρών, υπήρχε φυσικά το αίσθημα του φόβου, διότι ήταν κάτι πρωτόγνωρο. Να ελπίζουμε, να μην ξανασυμβεί! Γ ι ώ ρ γ ο ς Σ κ ο λ α ρ ί κ η ς
40 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 41 μ ρούσε να πει πως ο 21ος αιώνας έχει κυλήσει ομαλά μέχρι στιγμής. Οι αλλαγές στη φύση και οι επιπτώσεις χτυπούν την πόρτα μας Με τις πρόσφατες πλημμύρες άνθρωποι έχασαν τις περιουσίες τους, τις καλλιέργειες τους και τους κόπους μιας ζωής, από ένα φυσικό φαινόμενο Οπότε όταν καταστρέφονται τέτοιες επιχειρήσεις, οι οποίες εξοπλίζουν αμέτρητες πόλεις και χώρες, λογικό είναι να αυξηθούν οι τιμές των ίδιων προϊόντων από άλλους προμηθευτές Για αυτό καταλήγουμε πάντα σε οικονομικές κρίσεις, επειδή οι άνθρωποι βάζουν το κέρδος πάνω από την ανθρώπινη ζωή και κυρίως επειδή έχουν ξεχάσει το συναίσθημα της συμπόνιας και της αλληλεγγύης Η κλιματική αλλαγή θα συνεχιστεί όσο συνεχίζουμε και εμείς να καταστρέφουμε τον πλανήτη μας, όμως η οικονομία είναι στα χέρια μας Άραγε θα διαλέξουμε το συμφέρον μας και τα χρήματα ή την συνέχεια του ανθρώπινου είδους; Ε λ έ ν η Κ α ρ α γ ι ά ν ν η Η πρόσφατη κακοκαιρία που έπληξε την πόλη μας προξένησε ανεπανόρθωτες βλάβες στους κατοίκους Εξαιτίας του τεράστιου όγκου λάσπης, μέχρι και σήμερα υπάρχει στη ατμόσφαιρα σκόνη, η οποία επιβαρύνει τα άτομα που αντιμετωπίζουν δυσκολία στην αναπνοή. Επιπλέον, προκαλεί αναπνευστικά προβλήματα σε πολλούς ανθρώπους που πριν δεν είχαν Ε ύ α Κ ο λ ο β ο ύ Κλιματική αλλαγή μια φράση την οποία ακούμε συνεχώς αλλά ίσως οι περισσότεροι να μην έχουμε κατανοήσει την έννοια της Όμως βρεθήκαμε στην δυσάρεστη θέση να καταλάβουμε ακριβώς την σημασία της ζώντας μια από τις μεγαλύτερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στον τόπο μας . Φυσικά και δεν θα μπορούσα να μην μιλώ για τις τοπικές πλημμύρες Αυτές οι πλημμύρες που στιγμάτισαν την ζωή πολλών χιλιάδων ανθρώπων καταστρέφοντας τα σπίτια τους εργασιακούς τους χώρους Σε μερικούς αυτές οι καταστροφές τους κόστισαν και την ζωή τους. Βέβαια εκείνοι που σώθηκαν είχαν να αντιμετωπίσουν προβλήματα σοβαρά όπως τις επιπτώσεις της κίνησης, της εκπαίδευσης και της οικονομίας Έτσι μετά από αυτό το πάθημα, που ελπίζουμε να μας έγινε μάθημα, πρέπει να μάθουμε πως το περιβάλλον αν δεν το φροντίσεις δεν θα σε φροντίσει και αν δεν το σεβαστείς δεν θα σε σεβαστεί Δ ή μ η τ ρ α Α θ α ν α σ ά κ η Γίναμε μάρτυρες μιας θεομηνίας, αποτέλεσμα της περιβαλλοντικής κρίσης που έχει επηρεάσει ολόκληρο τον κόσμο. Είναι όμως η μόνη κρίση που έχει πέσει πάνω μας αυτή την περίοδο; Η απάντηση είναι ένα ξεκάθαρο όχι! Λόγω των φυσικών καταστροφών που προηγήθηκαν επλήγη σοβαρά και η οικονομία του τόπου μας επιδεινώνοντας έτσι την οικονομική κρίση που είχε ήδη ξεκινήσει. Τα έξοδα των πολιτών είναι περισσότερα από τα έσοδα τους και η καταστροφή του φυσικού μας περιβάλλοντος αλλά και οι υλικές ζημιές που έγιναν έκαναν μεγάλη ζημιά στον τουρισμό που μέχρι τώρα συνέφερε επίσης σημαντικά στην οικονομία του τόπου. Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν α Κ ο λ ο β ο ύ
“
42 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ το πέριΒΑλλον ΘΑ έπρέπέ νΑ έινΑι η ΑληΘινη Κορ Ω νι δ Α σέ ολέσ τισ πολιτιΚέσ Ατζέντέσ Οαγώνας για το περιβάλλον είναι ένας ταξικός πόλεμος. Οι κακές περιβαλλοντικές πρακτικές εφαρμόζονται σε τόπους και κοινότητες που θεωρούνται μη προνομιούχες και ασήμαντες οικονομικά και γεωπολιτικά Τα χρόνια όμως που θα ακολουθήσουν θα είναι τόσο δύσκολα κλιματικά που κάθε τομέας της ανθρώπινης διαβίωσης θα επηρεαστεί άμεσα ασχέτως του πλούτου ή της κοινωνικής θέσης του καθενός Η αντίδραση της φύσης στην υπερεκμετάλλευση της, θα επιφέρει μία οδυνηρή ισότητα για όλους. Όταν αποστραγγίζεις τη γη από τα ορυκτά της με βάναυσα οχληρές μεθόδους για να παράξεις καύσιμα που δηλητηριάζουν τον αέρα και τον υδροφόρο της ορίζοντα, όταν αποτεφρώνεις πλαστικά απορρίμματα, όταν καις και αποψιλώνεις τα δάση για να τοποθετήσεις βιομηχανικές ανεμογεννήτριες με διάρκεια ζωής τα 20 χρόνια που δεν ανακυκλώνονται αλλά οδηγούνται και αυτές (τα γιγάντια πτερύγια τους) σε καύση, όταν εντείνεις την κτηνοτροφία και την αλιεία χρησιμοποιώντας αζωτούχα λιπάσματα, αντιβιοτικά για τους έμβιους οργανισμούς, φθοριούχα αέρια και καρκινογόνα φυτοφάρμακα, τότε ο πλανήτης θα αντιδράσει γιατί ούτε ανεξάντλητος είναι, ούτε μπορεί να διαχειριστεί την ανθρώπινη απληστία που τον ρυπαίνει και τον κακοποιεί. Την ίδια στιγμή το αφήγημα της Πράσινης Οικονομίας θεωρείται η πιο κερδοφόρα “βιομηχανία” προώθησης αυτή τη στιγμή. Για να μην πάμε πολύ μακριά παρατηρούμε ότι και στην πόλη μας αυτό το αφήγημα έχει επικρατήσει από μία εταιρία που ενώ καίει απόβλητα και πλαστικά, προφασίζεται έναν Eco χαρακτήρα, προβάλλοντας δήθεν ότι με αυτή την πρακτική κυκλικής (!) οικονομίας συμβάλλει στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος του άνθρακα, ένας επιστημονικά τελείως ανεδαφικός ισχυρισμός, καθώς η καύση κάθε τόνου σκουπιδιών παράγει ως 1,7 τόνους CO2! Όπως και N2O, Nox, NH3 και οργανικό ολικό άνθρακα, όλα μαζί πολύ περισσότερα σε ποσότητα από ότι παράγει μία μονάδα καύσης άνθρακα! Για να μη μιλήσουμε για τον αληθινό εφιάλτη των διοξινών και των φουρανίων που οδηγούν τους ανθρώπους σε μία σειρά προβλημάτων υγείας όπως αναπνευστικά, καρδιαγγειακά, νεοπλάσματα, τερατογενέσεις, νοσήματα που κοστίζουν στο κράτος πολλά εκατομμύρια ετησίως σε νοσήλια. Ήδη γνωρίζουμε ότι η ογκολογική κλινική του Νοσοκομείου Βόλου μεγάλωσε δυσανάλογα τα τελευταία χρόνια, πέρυσι είχαμε 600 νέα κρούσματα καρκίνων, και η πρόσφατη επιδημιολογική έδειξε έξαρση σε διάφορα νοσήματα Χρόνια τώρα ζητάμε από Δήμο και Περιφέρεια μετρήσεις αέριας ρύπανσης, βαρέων μετάλλων και διοξινών σε ΑΓΕΤ και Χαλυβουργία με διαβούλευση και των ενεργών πολιτών. Τι κάνει η δημοτική αρχή για αυτό; Μα ετοιμάζεται να εγκαινιάσει το νέο φαραωνικό της εργοστάσιο παραγωγής καύσιμης ύλης για καύση στην τοπική τσιμεντοβιομηχανία και αυτή! Ταυτόχρονα η κλιματική αλλαγή που προκαλείται από όλες αυτές τις οχληρές δραστηριότητες, σε συνδυασμό με τους πολέμους που προκαλεί η δύση για να αφαιμάξει περιοχές που θεωρούνται πλουτοπαραγωγικές, εκεί όπου δραστηριοποιούνται εταιρίες όπως η πολυεθνική βιομηχανία που προαναφέραμε, προκαλούν μεγάλες μεταναστευτικές ροές από ανθρώπους που η ζωή τους στην πατρίδα γίνεται αβίωτη από τις συρράξεις, την ξηρασία, τις πλημμύρες, την κατάρρευση των υποδομών, ώστε να μπορέσουν να επιζήσουν Γράφει η Φαίη Τζανετουλάκου, Δρ Ιστορίας της Τέχνης, Περιβαλλοντική Ακτιβίστρια, μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΜέΡΑ25 άντιλάμβάνόμάςτε ότι ηρθε η ώρά τών κάιριών δράςεών, όι όΠόιες όμώς δεν άΠότελόυν εΠιςτημόνικη φάντάςιά, άλλά μΠόρόυν νά εινάι Πληρώς εφικτες…
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 43 Τα αποτελέσματα όμως αυτής της θανατοπολιτικής τα βιώσαμε και στην περιοχή μας με τις περσινές πλημμύρες που παρουσίασαν την εικόνα μίας πλήρως παραδομένης χώρας, μα και μίας πόλης στο έλεος της κακοδιαχείρισης και της προχειρότητας Αντιπλημμυρικά μέτρα που ποτέ δεν έγιναν στην ώρα τους, ακατάλληλες γέφυρες που εγκαινιάστηκαν με ντόρο, και χρήματα του ΕΣΠΑ που κανείς δεν γνωρίζει που κατέληξαν Και μία τοπική πολιτική που για να δείξει ότι φροντίζει μετά εορτής, ξεσπά στο αστικό και περιαστικό πράσινο, με τους εργολάβους της να καρατομούν τα πάντα, λες και έφταιξαν τα δέντρα για τη θεομηνία, και δη στην πόλη με το λιγότερο πράσινο. Και καθώς οι πολίτες προσπαθούν να ανταπεξέλθουν από αυτή την τραυματική εμπειρία, χιλιάδες τόνοι επικίνδυνου νερού χύνονται κάθε μέρα στον Παγασητικό από την Κάρλα, επηρεάζοντας και τον υδροφόρο ορίζοντα, ειδικά τις γεωτρήσεις ύποπτης ποιότητας από όπου ο Βόλος προμηθεύεται πόσιμο νερό, με τη ΔΕΥΑΜΒ να χρεώνει τους καταναλωτές με υπερμεγέθη ποσά, ενώ είναι η ίδια υπερχρεωμένη και οδηγούμενη στην απαξίωση με απώτερο στόχο την ιδιωτικοποίηση. Αλλά βλέπουμε που οδηγεί αυτή η πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων, με τα Τέμπη ως το πιο θλιβερό παράδειγμα Να ξαναγίνουν λοιπόν δημόσιες οι υπηρεσίες κοινής ωφελείας και όχι πλουτοπαραγωγικές πηγές στα χέρια funds και ολιγαρχών που κάνουν business με τα δικά μας χρήματα Την ίδια στιγμή αυτόκλητοι σωτήρες εμφανίζονται από το βορρά όπως οι περίφημη ομάδα των Ολλανδών επιστημόνων που προτείνουν νέες μονοκαλλιέργειες για τον Θεσσαλικό κάμπο ώστε να παράγουν τεράστιες ποσότητες προϊόντων που δεν θα τα διαχειρίζονται οι αγρότες αλλά τα μεγάλα σούπερ μάρκετ και οι εταιρίες Λίγο πιο πριν η Μαγνησία είχε πληγεί και από ανεξέλεγκτες πυρκαγιές, οι οποίες κατά πρώτο λόγο κατέδειξαν τον κίνδυνο του να υπάρχει μία νευραλγική νατοϊκή στρατιωτική βάση στην ευρύτερη περιοχή που γειτνιάζει επικίνδυνα με κατοικημένες περιοχές, και κατά δεύτερο λόγο το ότι κράτος αντί να εκπαιδεύει δασοπυροσβέστες και δασονόμους, εργαλειοποιεί ανειδίκευτους στα δάση πυροσβέστες με σύντομες εκμεταλλευτικές συμβάσεις.
44 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Βέβαια στη Μαγνησία αν δεν αρρωστήσουμε από την αέρια ρύπανση και αν δεν κινδυνεύσουμε από τα καιρικά φαινόμενα, μπορούμε να εξαϋλωθούμε, σε περίπτωση ατυχήματος, σε μια απόσταση 5 χιλιομέτρων από το νέο σταθμό υγροποίησης και ανεφοδιασμού LNG που σχεδιάζεται στην Κριθαριά από μία εταιρία που περιέργως φαίνεται ήδη καταχρεωμένη. Παρόλο που όλοι οι Δήμοι πέριξ της εγκατάστασης εξέφρασαν εγγράφως την αντίθεση τους, όπως και η Περιφέρεια Θεσσαλίας που δήλωσε ένα ηχηρό Όχι, η δημοτική αρχή Βόλου έχει ήδη υπογράψει ένα δυστοπικό Ναι, γιγαντώνοντας έτσι το κίνημα των πολιτών ενάντια στην οχληρή αυτή “επένδυση”. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι ήρθε η ώρα των καίριων δράσεων, οι οποίες όμως δεν αποτελούν επιστημονική φαντασία αλλά μπορούν να είναι πλήρως εφικτές αν αλλάξουμε λίγο τον τρόπο σκέψης μας- για τον καλό μακροπρόθεσμα σκοπό Στο Ευρωκοινοβούλιο πρέπει να απαιτήσουμε ένα νομοθετικό πλαίσιο όπου οι παραγωγοί αγαθών και υπηρεσιών δεν θα λειτουργούν ως κερδοσκοπικά καρτέλ αλλά θα ελέγχονται ως προς την αειφορική επίδοση τους Θα χρειαστεί να ανατραπούν τα καταναλωτικά πρότυπα και οι πολίτες να ενισχυθούν στον τρόπο λειτουργίας του τρίπτυχου Ελάττωση κατανάλωσηςΕπαναχρησιμοποίηση- Ανακύκλωση Αλλά κυρίως θα πρέπει να σταματήσει η σχέση εξάρτησης από την αδηφάγο ολιγαρχία που μετατρέπει τα βασικά και αναφαίρετα δικαιώματα μας σε ιδίον όφελος Πρέπει να παλέψουμε για ένα πρόγραμμα απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα ως το 2040.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 45
ενισχύσουμε τα νοικοκυριά να τοποθετήσουν οικιακά φωτοβολταϊκά σε κάθε στέγη, στη χώρα που 336 μέρες το χρόνο έχει ηλιοφάνεια Η δημόσια ΔΕΗ θα είναι ο ρυθμιστής και μοναδικός πάροχος, ενώ θα ενισχυθούν οι κατά τόπους ενεργειακές κοινότητες Πρέπει να υποστηρίξουμε τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική, και τα υπάρχοντα δημόσια κτίρια, σχολεία και νοσοκομεία να ενταχθούν στα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης Σε αυτό το πλαίσιο έχει σημασία να περιοριστούν τα αυτοκίνητα μέσα στις πόλεις και αντικατασταθούν από οικολογικές συγκοινωνίες και ποδήλατα. Και φυσικά πρέπει να σταθούμε απέναντι από κάθε εξόρυξη, από κάθε ΒΑΠΕ και να στηρίξουμε τα κινήματα υπεράσπισης του φυσικού περιβάλλοντος (προτείνοντας ταυτόχρονα και νομοθεσία εναντίον των SLAPPs) και τον αγώνα κατά της καύσης απορριμμάτων.
Να
46 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ η διευθυνςη δημόςιάς υγειάς, Πάράκόλόυθει ςυςτημάτικά την Πόιότητά τών νερών κόλυμβηςης ςτις 75 ΠεριΠόυ άκτες Πόυ βριςκόντάι ςτό γεώγράφικό Πλάιςιό της άρμόδιότητάς της «Ούτε οπτική ρύπανση, όπως κατέδειξαν τα αποτελέσματα δειγματοληψιών», τονίζει η Αντιπεριφερειάρχης Άννα -Μαρία Παπαδημητρίου «ΚΑμιΑ μιΚροΒιολογιΚη έπιΒΑρύνση στισ ΚολύμΒητιΚέσ ΑΚτέσ τησ π.έ. μΑγνησιΑσ - Β. σπορΑ δ Ω ν» “ ΗΔιεύθυνση Δημόσιας υγείας παρακολουθεί συστηματικά με τακτικούς και έκτακτους έλεγχους την ποιότητα των νερών κολύμβησης στις 75 περίπου ακτές του Μητρώου Ταυτοτήτων Υδάτων Κολύμβησης που βρίσκονται μέσα στο γεωγραφικό πλαίσιο της αρμοδιότητας της και παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από κάθε άποψη Οι ποιοτικές παράμετροι που ακολουθούνται, σύμφωνα με την οδηγία 2006/7/ΕΚ, ομαδοποιούνται σε δύο κατηγορίες, τις μικροβιολογικές και τις οπτικά παρακολουθούμενες. Οι δειγματοληψίες του θαλασσινού νερού γίνονται από τη Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας και οι αναλύσεις από το Διαπιστευμένο Περιφερειακό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας Θεσσαλίας «Δεν υπάρχει καμία μικροβιολογική επιβάρυνση στις κολυμβητικές ακτές της Περιφέρειας Μαγνησίας - Β. Σποράδων, ούτε οπτική ρύπανση, όπως κατέδειξαν τα αποτελέσματα των δειγματοληψιών που διενεργήθηκαν» δήλωσε η Αντιπεριφερειάρχης ΜαγνησίαςΒ. Σποράδων Άννα-Μαρία Παπαδημητρίου. Στόχος του προγράμματος παρακολούθησης είναι η προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας Οι μικροβιολογικές παράμετροι διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα και είναι εντός των ορίων της εξαιρετικής ποιότητας, όπως καθορίζονται από την ΚΥΑ αρ. 8600/416/Ε103/2009 (ΦΕΚ 356Β/26-2-2009). αλυκές νέα αγχίαλος Παραλία αλμυρού αμαλιάπολη
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 47 Oι δειγματοληψίες θα επαναλαμβάνονται Η κ Παπαδημητρίου επισήμανε ότι οι δειγματοληψίες θα επαναλαμβάνονται και θα ενημερώνεται η κοινή γνώμη, ενώ πρόσθεσε ότι το θυρόφραγμα της Κάρλας παραμένει ανοιχτό και η θάλασσα δέχεται νερό από την περιοχή που είναι ακόμη πλημμυρισμένη. Ανέφερε ότι ανασύρθηκαν τα αυτοκίνητα, ρυμούλκες, καρότσες και τρέιλερ που υπήρχαν στη θάλασσα, καθώς και άλλα αντικείμενα (κορμοί δέντρων, κομμάτια γεφυρών κλπ ), που κατέληξαν από τις πλημμύρες στις ακτές του Παγασητικού και του Αιγαίου Πελάγους που υπάγονται γεωγραφικά στην Περιφέρεια Μαγνησίας - Β Σποράδων Τα αποτελέσματα των αναλύσεων Ειδικότερα, τα αποτελέσματα των αναλύσεων του διαπιστευμένου Περιφερειακού Εργαστηρίου Δημόσιας Υγείας Θεσσαλίας αποδεικνύουν ότι είναι κατάλληλες για κολύμβηση οι ακτές κολύμβησης του Δήμου Βόλου (Νέα Αγχίαλος, Χρυσή Ακτή Παναγιάς, Άγιος Γεώργιος Κυνηγών, Αμφανών, Αμαρυλλίς, Αλυκές, Πευκάκια, Πλαζ Αλυκών, Ξενία, Άναυρος, Πλάκες, Σουτραλί, Κάτω Λεχώνια Πούντα, Κάτω Λεχώνια Χατζηβαγγέλης, Άνω Λεχώνια, Πλατανίδια), του Δήμου Αλμυρού (Άγιος Ιωάννης Τσιγκελίου, παραλία Αλμυρού, Νηές, Αγία Μαρίνα, Ροδιά, Λουτρό, Αχίλλειο, Αμαλιάπολη), του Δήμου Νοτίου Πηλίου (Μαλάκι, Συκιά, Καλά Νερά, Μπούφα, Καλλιφτέρη, Αμποβός, Λεφόκαστρο, Κάλαμος, Χόρτο, Αγία Μαρίνα, Ηρώο Μηλίνας, Μαραθιάς, Μύλος Αγία Κυριακή), του Δήμου Σκοπέλου (Αρχαιολογικός, Παναγίτσα του Πύργου, Στάφυλος, Αγνώντας, Λιμνονάρι, Πάνορμος, Αντρίνα, Μηλιά, Καστάνη, Έλιος, Αρμενόπετρα, Λουτράκι),του Δήμου Ρήγα Φεραίου (Καμάρι και Άγιος Ιωάννης) και του Δήμου Σκιάθου Εκκρεμούν τα αποτελέσματα των δειγματοληψιών που διενεργήθηκαν στις ακτές κολύμβησης του Δήμου Αλοννήσου, του Δήμου Σκιάθου, του Δήμου ΖαγοράςΜουρεσίου και των υπολοίπων κολυμβητικών ακτών του Δήμου Νοτίου Πηλίου (Μικρό, Πλατανιάς, Καστρί, Λύρη, Παλτση, Ποτιστικά), οι οποίες ολοκληρώθηκαν στις 22-52024 Άναυρος Πλατανίδια αμποβός Καμάρι σκόπελος Χόρτο
48 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Πρέπει να ανοίξουμε την συζήτηση ξανά για τις προοπτικές Μιλώντας για την κατάσταση ενός ιδιαίτερου και ευαίσθητου οικοσυστήματος, όπως είναι ο Παγασητικός Κόλπος, επικεντρωνόμαστε συνήθως στη μία ή την άλλη πλευρά των δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται ή σχεδιάζεται να αναπτυχθούν μέσα σ’άυτόν Αγνοούμε όμως συχνά την συνολική βαρύτητα του Παγασητικού και την επίδρασή του στην Θεσσαλική μοίρα Να εξοικειωθούμε με την ιδέα και την προοπτική ότι ο Παγασητικός είναι ο Θεσσαλικός Κόλπος, η μακροημέρευση και η βιώσιμη ανάπτυξή του, αφορά την Θεσσαλία που ενδιαφέρεται για το μέλλον της. Αφορά τον αγροτικό κόσμο της ενδοχώρας, αλλά και τη νέα γενιά των παρακάρλιων περιοχών Τις επιχειρηματικές προσπάθειες του αγροδιατροφικού τομέα και τους αλιείς μαζί με τους κτηνοτρόφους. Να εμπεδωθεί ότι ο Κόλπος αυτός είναι αλιεία, εστίαση, επιχειρηματικότητα, κατοικία, αναψυχή Επομένως, μόνο μια συνδυαστική, σφαιρική «ματιά» και ένα σύνολο δράσεων μπορεί να επιφέρει ανάδειξη και αναβάθμιση ολόκληρου του οικοσυστήματος αυτού Μια Πανθεσσαλική αυτοδέσμευση ευθύνης απαιτείται για τον Παγασητικό μας Σε έναν σχετικά αβαθή κόλπο, καθώς το μέσο βάθος υπολογίζεται στα 69 μέτρα, έχει δημιουργηθεί μια λεκάνη κυκλικού διαμέτρου 16 χιλιομέτρων περίπου, συνολικής επιφάνειας 520 τετραγωνικών χιλιομέτρων στην οποία χωρούν 36 κυβικά χιλιόμετρα νερού. Γράφει ο Φώτης Λαμπρινίδης, Θεματικός Αντιπεριφερειάρχης Περιβάλλοντος ο πΑγΑσητιΚοσ έινΑι ο ΘέσσΑλιΚοσ Κολποσ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 49 Οι ιδιομορφίες του Κόλπου, καθώς είναι ιδιαίτερα περίκλειστος (επικοινωνεί με το Αιγαίο μέσω του διαύλου του Τρικερίου πλάτους ούτε 6 χιλιομέτρων και μέσο χρόνο ανανέωσης των υδάτων τις 105 μέρες), με πολλές ανθρωπογενείς δραστηριότητες στην περιοχή (γεωργία , αλιεία, τουρισμός, βιομηχανία) ιδιαίτερα ευπαθής και ευαίσθητος (εδώ βρίσκεται ο υγροβιότοπος της «Μπουρμπολήθρας» που ανήκει σε Περιοχή Ειδικής Προστασίας, επιτάσσουν μιαν άλλη αντιμετώπιση του οικοσυστήματος Πάρτε για παράδειγμα έναν αλιέα: Στον Παγασητικό αναπαράγονται περίπου 90 είδη ψαριών μεγάλης οικονομικής σημασίας και παρ’ότι είναι από τις λίγες περιοχές όπου απαγορεύεται η αλιεία με τράτες βυθού όλο το έτος, οι εκφορτώσεις μειώθηκαν από 2.485 τόνους το 2010 σε μόλις 53 τόνους το 2022 Η μεταφορά 700 000 κυβικών μέτρων νερού ημερησίως από την πλημμυρισμένη Λίμνη Κάρλα μέσω του υγροβιότοπου της «Μπουρμπουλήθρας», οι προσχώσεις που έχουν δημιουργηθεί στο λιμάνι του Βόλου και φθάνουν τα 2 μέτρα και του οποίου καθυστερεί η αποκατάσταση, επιτείνουν τα προβλήματα, από την ακύρωση δρομολογίων των μεγάλων πλοίων, μέχρι την επαπειλούμενη εξαφάνιση των ειδών στον κόλπο Με αφορμή την σχεδιαζόμενη εγκατάσταση βαριάς και επικίνδυνης βιομηχανικής δραστηριότητας, που εμπίπτει στις προβλέψεις της οδηγίας «SEVESO 3», ξεδιπλώθηκε ένας πλούσιος διάλογος και εμπεδώθηκε η αντίληψη για την σημασία του Χωρικού Σχεδιασμού και της αυστηρής τήρησης των περιβαλλοντικών όρων και κανονισμού στην περιοχή του Παγασητικού. Το ίδιο ισχύει και για την πιθανή εγκατάσταση Ναυστάθμου πολεμικών πλοίων του ΝΑΤΟ στην παράκτια ζώνη του Δυτικού Παγασητικού Η Θεσσαλία, με επίκεντρο τον Παγασητικό και τις Σποράδες έχει μία συμβολή στο Α.Ε.Π. του Τουρισμού 320 000 000 ευρώ το 2023 με εμφανή ανοδική τάση, γι’αυτό και το μέλλον της είναι συνυφασμένο με την υλοποίηση του Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου και το Γενικό Πολεοδομικό Σχεδιασμό που αναβαθμίζει και εξελίσσει την Περιοχή σε Τουριστικό Προορισμό Ποιότητας, προορισμό Πολιτισμού και φυσικού κάλλους. Οι κατευθύνσεις του Σχεδιασμού αφορούν κάθε Δήμο που βρέχεται από τον Κόλπο, δεσμεύουν δε την οικιστική του ανάπτυξη, την ανάδειξη του Περιβάλλοντος, στις χρήσεις γης, στην προστασία του τοπίου, στην βιώσιμη αξιοποίηση του ενεργειακού δυναμικού με προτεραιότητα στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Με αυτά τα δεδομένα πρέπει να ανοίξουμε την συζήτηση ξανά για τις προοπτικές της Θεσσαλίας και τον «Παγασητικό της Θεσσαλίας», με μία νέα λογική Διοίκησης και Επιλογών. Να καταφέρουμε να αναδομήσουμε την Περιφέρειά μας. Να ανακτήσουμε την εμπιστοσύνη σε μία αισιόδοξη προοπτική για τον Τόπο.
σύζητηση
50 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ η Π έ ρ ι β α λ λο ν τ ι Κ η έ Κ Π α ι Δ έ Υ σ η στην
γιΑ την ΑέιφοριΑ ΚΑι την Βι Ω σιμοτητΑ Σε μια διαδραστική και εξελικτική πορεία, οι καθημερινές προκλήσεις θέτουν υψηλούς στόχους στην σχολική τάξη και στο εκπαιδευτικό σύστημα, γενικότερα, με κυριότερο την ενεργητική μάθηση μέσα από καινοτόμα προγράμματα διδασκαλίας και την ανάγκη καλλιέργειας νέων δεξιοτήτων Το Υπουργείο Παιδείας έχει ενσωματώσει την εκπαίδευση για την προστασία του περιβάλλοντος ως θεματική στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων. Προσφέρει γνώσεις και εφόδια στους μαθητές και, παράλληλα, στοχεύει οι μαθητές να καλλιεργούν θετική στάση απέναντι στο περιβάλλον, να το σέβονται και να το προστατεύουν, να διαμορφώνουν οικολογική συνείδηση, να σχεδιάζουν και να συμμετέχουν σε περιβαλλοντικές εκστρατείες Στην θεματική ενότητα «Φροντίζω το Περιβάλλον» περιλαμβάνονται προγράμματα στις υποθεματικές «Οικολογία - Παγκόσμια και τοπική Φυσική κληρονομιά- Κλιματική αλλαγή - Φυσικές Καταστροφές, Πολιτική προστασία - Παγκόσμια και τοπική Πολιτιστική κληρονομιά» Επιδιώκεται, με τον τρόπο αυτό, η ευαισθητοποίηση και η εμβάθυνση του προβληματισμού των νέων για τα αίτια της οικολογικής κρίσης και της κλιματικής αλλαγής και η κινητοποίησή τους, με έξυπνες και καινοτόμες ενέργειες Τα εκπαιδευτικά προγράμματα θεμελιώνουν τις κοινές αξίες για την αειφόρο ανάπτυξη, την κριτική σκέψη και την συμμετοχική λήψη αποφάσεων, ώστε η μαθητική κοινότητα να κατοχυρώνει τον ενεργό ρόλο της στην προστασία και διαφύλαξη της ισορροπίας του περιβάλλοντος και την διάσωσή του. Με πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό, παιδαγωγικά κατάλληλο και προσαρμοσμένο ανάλογα με την ηλικία των μαθητών και των μαθητριών, το σύγχρονο σχολείο αξιοποιεί κάθε ευκαιρία και προωθεί, με ευαισθησία και σύνεση, την έννοια της Αειφορίας, την κοινωνική συναίσθηση, την συλλογική ευθύνη, την οικολογική συνείδηση Το Υπουργείο Παιδείας αγκαλιάζει ενέργειες, που απευθύνονται σε μαθήτριες και μαθητές της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και θέτουν την προστασία του περιβάλλοντος και την προοπτική ανάπτυξης των επόμενων γενεών στο επίκεντρο της παιδαγωγικής προσέγγισής τους και της βιώσιμης στρατηγικής τους Κάθε ιδέα και η υλοποίησή της, στο σχολικό περιβάλλον, είναι η μεγάλη απόδειξη ότι οι προσδοκίες του εκπαιδευτικού σχεδιασμού υλοποιούνται μέσα από την δυναμική ανταπόκριση μαθητών και εκπαιδευτικών Με προτεραιότητα στην βιωματική μάθηση, στην καινοτόμο διδακτική και εκπαιδευτική δράση, τα παιδιά έρχονται σε μια πρώτη γνωριμία με την έννοια της πράσινης και βιώσιμης επιχειρηματικότητας Ο θεματικός κύκλος των εργαστηρίων δεξιοτήτων «Δημιουργώ και Καινοτομώ», η ενότητα
και
και η υποενότητες «STEM- Εκπαιδευτική ΡομποτικήΕπιχειρηματικότητα - Αγωγή σταδιοδρομίαςΓνωριμία με τα επαγγέλματα», αποτυπώνουν με ακρίβεια το περιεχόμενο της συγκεκριμένης ενότητας Άρθρο της Υφυπουργού Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού Ζέττας Μ. Μακρή
«Δημιουργική σκέψη
πρωτοβουλία»
52 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Γράφει ο Κώστας Γκούμας*
έργα αντιπλημμυρικής θωράκισης
εξασφάλιση βιώσιμων υδατικών αποθεμάτων η α ν α σ Υ γ Κ ρ οτ η σ η τ η σ θ έ σ σ α λ ι α σ δ έν έινΑι έφιΚτη, Χ Ω ρισ Αντιμέτ Ω πιση τ Ω ν Κιν δ ύν Ω ν ΑσφΑλέιΑσ νέρού 1 Παρουσιάστηκε πρόσφατα στη Λάρισα η μελέτη της Ακαδημίας Αθηνών με τίτλο «Εκτιμήσεις των Επιδράσεων της Κλιματικής Αλλαγής στους Εδαφικούς Πόρους και στις Αροτραίες Καλλιέργειες της Θεσσαλίας», σε κοινή εκδήλωση που οργάνωσαν το ΓΕΩΤΕΕ/ΚΕ, ο Γεωπονικός Σύλλογος Λάρισας και η ΠΟΣΓ Κύριος ομιλητής στην εκδήλωση ήταν ο κ Ανδρέας Καραμάνος, Ακαδημαϊκός, πρώην Πρύτανης ΓΠΑ, ο οποίος παρουσίασε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στους εδαφικούς πόρους και στις αροτραίες καλλιέργειες τριών περιοχών της Θεσσαλίας (Τρίκαλα, Ζάππειο και Σωτήριο) Είχα την τιμή να συμμετέχω ως ομιλητής την εκδήλωση αυτή και να αναφερθώ στα έργα που θα θωρακίσουν την Θεσσαλία από μελλοντικούς κινδύνους πλημμυρών και ξηρασίας, τους οποίους αναπαράγει σε ένα βαθμό η κλιματική αλλαγή και αποτελούν εν δυνάμει απειλές για τον αγροτικό τομέα, το έδαφος και την ποσότητα και ποιότητα των υδάτων της περιοχή μας Απειλές τις οποίες δεν πρέπει να υποτιμήσουμε ή να αγνοήσουμε, όπως δυστυχώς συνέβη συχνά στο παρελθόν, όταν η Θεσσαλία δοκιμάστηκε από τα φαινόμενα αυτά, με οδυνηρές συνέπειες για τους αγρότες και την οικονομία της. Χρειαζόμαστε επειγόντως ένα Σχέδιο Για να αντιμετωπίσουμε όμως αποτελεσματικά τις απειλές αυτές, χρειαζόμαστε επειγόντως ένα Σχέδιο, στο οποίο οι αντιπλημμυρικές υποδομές και η χάραξη στρατηγικής στη διαχείριση του νερού, θα πρέπει να έχουν τον πρώτο λόγο, όπως προτείνουν και οι συγγραφείς της μελέτης της Ακαδημίας Αθηνών Πριν παραθέσω ορισμένα στοιχεία για το Σχέδιο αυτό, θα ανατρέξω σε ορισμένους σημαντικούς σταθμούς – ορόσημα του περασμένου αιώνα, τότε που οι πρόγονοι μας αντιμετώπισαν αποτελεσματικά παρόμοιες προκλήσεις της εποχής τους (δες σχετικάδιαγράμματα). Είναι χρήσιμο να πληροφορηθούν οι νεότεροι με ποια έργα ξεκίνησε τότε η προσπάθεια τους, αρχικά να προστατεύσουν την υγεία, την ζωή και τις περιουσίες τους (με την εξυγίανση των εδαφών, των ελών και την κατασκευή των στραγγιστικών δικτύων) Ο αγώνας τους συνεχίστηκε αργότερα,όταν πλέον εντατικοποιείται η Γεωργία και απαιτείται η εξεύρεση επαρκών ποσοτήτων αρδευτικού νερού (με την κατασκευή αρδευτικών έργων και υποδομών), με άλλη μορφή και με τις ανάγκες εκείνης της εποχής. Αναφέρομαι σε δύο διακριτές περιόδους, η πρώτη από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 έως και το 1960 και η δεύτερη από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 μέχρι και σήμερα. Είναι γνωστές και ως οι δύο μάχες : Η «μάχη των Θεσσαλών ΜΕ το νερό» και η «μάχη των Θεσσαλών ΓΙΑ το νερό» Την δεκαετία του ‘30 ξεκίνησαν ουσιαστικά τα εξυγιαντικά και αντιπλημμυρικά έργα της Θεσσαλίας, τα οποία ολοκληρώνονται πολύ αργότερα, (δεκαετία ‘60) με την εξάλειψη των ελών βορείως της (πραγματικής) λίμνης Κάρλας και την εξυγίανση, σε πρώτη φάση, της ευρύτερης παρακάρλιας περιοχής η λίμνη Κάρλα την παλιά της μορφή λειψυδρία 4
Με
και
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 53 *Γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ Όταν στα τέλη της δεκαετίας του 60 τελείωνε η πρώτη «μάχη», τότε ουσιαστικά άρχιζε και η δεύτερη, τότε που μόλις είχε ολοκληρωθεί το ΥΗ έργο Ταυρωπού (1955-1960) και προχωρούσε ο σχεδιασμός υλοποίησης υδροηλεκτρικών έργων με τις μελέτες SNC και ElectroWatt, για την αξιοποίηση των υδάτων του Άνω Αχελώου και της λεκάνης του Πηνειού Οι δεκαετίες 70 έως 90, χαρακτηρίζονται από την αναζήτηση υπόγειου νερού, σχεδόν αποκλειστικά από χιλιάδες γεωτρήσεις, με όλα τα γνωστά περιβαλλοντικά και οικολογικά προβλήματα (έλλειμμα 3 000 hm3) Όταν πλέον στα τέλη ‘90 διαφαίνεται το αδιέξοδο περαιτέρω αξιοποίησης υπογείων υδάτων, η προσοχή υπηρεσιών και φορέων, επικεντρώνεται πλέον σε μικρά και μεσαία έργα ταμίευσης επιφανειακού νερού, ενώ παράλληλα ξεκινούν τα μεγαλύτερα έργα της Κάρλας και της Γυρτώνης αντιπλημμυρικά έργα Καλλιέργεια βαμβακιού 23 5 η λίμνη Κάρλα μετά την πλημμύρα
54 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 55 «Θα πρέπει να προετοιμαστούμε κατάλληλα» Το συμπέρασμα από την μικρή αυτή ιστορική διαδρομή, είναι ότι κάποιες από τις μάχες αυτές τις κέρδισαν οι πρόγονοι μας, άλλες εξελίσσονται ακόμη στις μέρες μας, ενώ για κάποιες άλλες, που μας επιφυλάσσει η επερχόμενη κλιματική αλλαγή, θα πρέπει να προετοιμαστούμε κατάλληλα. Για να συμβεί όμως αυτό, χωρίς καθυστερήσεις και λάθη του παρελθόντος, η Θεσσαλία έχει ανάγκη από ΕΝΑ Σχέδιο, που θα δημιουργεί προϋποθέσεις ασφάλειας έναντι παρόμοιων απειλών, ώστε οι αγρότες μας να ΜΗΝ αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και τα χωράφια τους, με ότι αυτό σημαίνει για τους ίδιους, την Θεσσαλία και την χώρα !! Σχέδιο που θα περιλαμβάνει έργα αποκατάστασης των υποδομών που καταστράφηκαν, έργα θωράκισης από απειλές πλημμυρών και ξηρασίας και έργα αποθεμάτων νερού για την αποκατάσταση υδάτινων οικοσυστημάτων Παράλληλα θα περιλαμβάνει μέτρα και δράσεις για την επίλυση των κυριότερων υδατικών προβλημάτων της Θεσσαλίας, που την ταλανίζουν από την 10ετία 1980 μέχρι και πρόσφατα, όταν με αφορμή τις πλημμύρες, η Ε.Δ.Υ.ΘΕ, επικαιροποίησε το πλαίσιο των υδατικών διεκδικήσεων των Θεσσαλών Το Σχέδιο της Περιφέρειας Θεσσαλίας Στο πλαίσιο αυτό ξεχωρίζει το πρόβλημα υδατικής ασφάλειας από φαινόμενα ΛΕΙΨΥΔΡΙΑΣ - ΞΗΡΑΣΙΑΣ και ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ, το συσσωρευμένο υδατικό έλλειμμα υπόγειων υδάτων (3 000 hm3 νερού), η αναποτελεσματική μείωση καταναλώσεων νερού, η έλλειψη έργων ταμίευσης επιφανειακού νερού, μέτρων περιορισμού της χρήσης νερού γεωτρήσεων, οι αδυναμίες συντονισμού στην διαχείριση των υδάτων και η έλλειψη αποτελεσματικού ενιαίου φορέα διαχείρισης. Μέχρι στιγμής, η κυβέρνηση δεν έχει υιοθετήσει ένα συγκεκριμένο Σχέδιο και αυτά που γνωρίζουμε είναι το MasterPlan της HVA (με ένα προϋπολογισμό 3,3 δις € για αντιπλημμυρικά), ο Ν. 5106/2024 για τον Ο Δ Υ Θ και φυσικά τα δύο θεσμικά «εργαλεία», δηλαδή το Σχέδιο Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών (ΣΔΛΑΠ) και το Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ), στα οποία προβλέπονται τα κυριότερα έργα και μέτρα, που μπορεί και πρέπει να αποτελέσουν τον κύριο «πυλώνα» του Σχεδίου Ανασυγκρότησης της Θεσσαλίας Έχουν δημοσιοποιηθεί επίσης, το Σχέδιο της Περιφέρειας Θεσσαλίας (με ένα συνολικό προϋπολογισμό 2,85 δις €) και μεμονωμένες προτάσεις αυτοδιοικητικών, επιστημόνων και άλλων φορέων, από τις οποίες οι περισσότερες δεν έχουν την τεχνική και οικονομική τεκμηρίωση και συνεπώς δεν μπορούν για την ώρα να αποτελέσουν τις «σταθερές» ενός συγκεκριμένου και κοστολογημένου ΕΦΑΡΜΟΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ (MasterPlan). Σήμερα, οκτώ μήνες από την τραγωδία των πλημμυρών, για να πορευτεί η Θεσσαλία στο μέλλον σε ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ και να μπορέσει, όχι απλώς να επανέλθει στην ομαλότητα, αλλά κυρίως να ανακάμψει και να αναπτυχθεί εξασφαλίζοντας εισόδημα που θα διατηρήσει τον πληθυσμό της, θα πρέπει Κυβέρνηση και φορείς από κοινού, να διαμορφώσουν ένα ρεαλιστικό Σχέδιο, με ιεραρχημένα έργα, δράσεις και πολιτικές, με χρονοδιάγραμμα και εξασφαλισμένους οικονομικούς πόρους Να αποφασίσουμε για τις προτεραιότητες μας Πρέπει σύντομα να αποφασίσουμε για τις προτεραιότητες μας, γνωρίζοντας τους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους και το Σχέδιο που θα μας επιτρέψουν να ξεκινήσουμε άμεσα την υλοποίησή του Η ερμαφρόδιτη αυτή κατάσταση επιτείνει την σύγχυση που επικρατεί στους θεσσαλούς και ιδιαίτερα σε εκείνους που υφίστανται άμεσα τις καταστροφικές συνέπειες των πλημμυρών του περασμένου Σεπτεμβρίου και δεν δίνει πειστικές απαντήσεις σε εύλογα ερωτήματα όπως: Σε ποιες από τις υπάρχουσες υποδομές μπορούμε να βασιστούμε, ποιες πρέπει να βελτιώσουμε και να επανασχεδιάσουμε με τα σημερινά δεδομένα της κλιματικής κρίσης; Ποια είναι τα νέα έργα και δράσεις που πρέπει να υλοποιήσουμε και ποια τα βήματα ενός οδικού χάρτη για το προσεχές χρονικό διάστημα;
“
από τον
Οργανισμό Περιβάλλοντος (EEA: European Environment Agency)
56 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ο πλανήτης χάνει τη βιοποικιλότητά του με ανησυχητικό ρυθμό, και η μείωση είναι επιταχυνόμενη η προστΑσιΑ τησ φύσησ ξέΚινΑ Απο έμΑσ… ΗΠαγκόσμια Ημέρα Βιοποικιλότητας εορτάζεται κάθε χρόνο στις 22 Μαΐου Καθιερώθηκε το 1993 από τα Ηνωμένα Έθνη για την καλύτερη κατανόηση και ευαισθητοποίηση σε θέματα βιοποικιλότητας Ως βιοποικιλότητα, όπως ορίζεται
συλλήβδην τα δισεκατομμύρια
ζωντανών οργανισμών που κατοικούν στη Γη και οι μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. Οι οργανισμοί αυτοί αποτελούν πολύ σημαντικό στοιχείο των ζωών μας αλλά συνεχώς απειλούνται Οι σημαντικότεροι παράγοντες που ασκούν πίεση στη βιοποικιλότητα είναι οι αλλαγές στη χρήση της γης (π χ αποψίλωση, εντατική μονοκαλλιέργεια, αστικοποίηση), η άμεση εκμετάλλευση, όπως η θήρα και η υπεραλίευση, η κλιματική αλλαγή, η ρύπανση και τα χωροκατακτητικά ξένα είδη.(1) Η βιοποικιλότητα είναι πολύ σημαντικό να διατηρηθεί, όχι μόνο λόγω της εγγενούς αξίας της αλλά και επειδή μας προσφέρει, μεταξύ άλλων, καθαρό αέρα, γλυκό νερό, καλή ποιότητα εδάφους και επικονίαση καλλιεργειών Μας βοηθά να καταπολεμήσουμε την κλιματική αλλαγή και να προσαρμοστούμε σε αυτή και συμβάλλει στον περιορισμό του αντίκτυπου των επικίνδυνων φυσικών φαινομένων Ως εκ τούτου, η μείωση της βιοποικιλότητας έχει θεμελιώδεις συνέπειες για την κοινωνία, την οικονομία και την ανθρώπινη υγεία(1) Ο πλανήτης χάνει τη βιοποικιλότητά του με ανησυχητικό ρυθμό, και η μείωση είναι επιταχυνόμενη. Περίπου ένα εκατομμύριο είδη κινδυνεύουν αυτή τη στιγμή από εξαφάνιση και πολλά οικοσυστήματα, ζωτικής σημασίας για τον πλανήτη και την ευημερία μας βρίσκονται στα πρόθυρα μη αναστρέψιμης καταστροφής. Για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές, είναι επείγουσα ανάγκη να αναχαιτίσουμε και να αναστρέψουμε την απώλεια βιοποικιλότητας, και να αποκαταστήσουμε τις φυσικές περιοχές στην Ευρώπη και σε όλον τον πλανήτη(2) . Η Βιοποικιλότητα στην Ελλάδα Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών για τη Φύση (EUNIS) περιλαμβάνει βασικά δεδομένα για τα είδη πανίδας και χλωρίδας, τους τύπους οικοτόπων και τις προστατευόμενες περιοχές(3) . Ειδικότερα, σύμφωνα με το Σύστημα Πληροφοριών για τη Βιοποικιλότητα στην Ευρώπη (BISE), επί του παρόντος, το 34,9% της χερσαίας έκτασης της Ελλάδας χαρακτηρίζεται ως προστατευόμενες περιοχές, το οποίο είναι σημαντικά πάνω από την τιμή της Ευρωπαϊκής Ένωσης του 26,4% Η Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Βιοποικιλότητα έχει θέσει ως στόχο την επίτευξη κάλυψης 30% προστατευόμενων περιοχών σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης έως το 2030 Με κάλυψη 19,78% στα θαλάσσια ύδατά της, η Ελλάδα ξεπερνά την τιμή της Ευρωπαϊκής Ένωσης του 12,1%(4) Στην Ελλάδα, η κατανομή των προστατευόμενων ειδών σε ταξινομικές ομάδες αναδεικνύει την εξέχουσα θέση των πτηνών, που αποτελούν τη μεγαλύτερη αναλογία με 51,7% Ακολουθούν τα ψάρια, που αντιπροσωπεύουν το 10,4% των προστατευόμενων ειδών και τα αγγειακά ή ανώτερα φυτά, που αντιπροσωπεύουν το 10,1%(4) Στην Ελλάδα, η αξιολόγηση των ομάδων ειδών αποκαλύπτει ότι τα αμφίβια έχουν το υψηλότερο ποσοστό ειδών με καλή κατάσταση διατήρησης, που ανέρχεται στο 76,4% Ακολουθούν τα ερπετά, με το 74,5% των ειδών σε καλή κατάσταση διατήρησης. Από την άλλη πλευρά, τα μη αγγειακά φυτά εμφανίζουν το υψηλότερο ποσοστό ειδών με κακή κατάσταση διατήρησης, που φτάνει το 100%(4) Επιμέλεια άρθρου: Ιωάννης Δ. Στύλιος Βιολόγος, M.Sc. «Εφαρμογές της Βιολογίας στην Ιατρική» η άΠώλειά βιόΠόικιλότητάς, η ρυΠάνςη, η κλιμάτικη άλλάγη μΠόρόυν νά όδηγηςόυν ςε μόλυςμάτικη νόςό
Ευρωπαϊκό
νοούνται
των μοναδικών
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 57 Περισσότερες λεπτομέρειες καθώς και την κατάσταση των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών παρέχονται στο Σύστημα πληροφοριών για τη βιοποικιλότητα στην Ευρώπη (BISE). Η απώλεια βιοποικιλότητας, η ρύπανση, η κλιματική αλλαγή μπορούν να οδηγήσουν σε μολυσματική (λοιμώδη) νόσο(5) Οι επιστήμονες προσπαθούν να μάθουν περισσότερα για τους ακριβείς παράγοντες που προάγουν την εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών, εν μέρει επειδή θα μας βοηθήσουν να αποτρέψουμε αυτές τις λοιμώξεις, οι οποίες μπορούν να αρρωστήσουν ανθρώπους, ζώα και φυτά. Πρόσφατη έρευνα εξέτασε το υπάρχον σώμα της ερευνητικής βιβλιογραφίας, μια διαδικασία που ονομάζεται μετα-ανάλυση, για την αναζήτηση των δυνάμεων που προάγουν την εξάπλωση των μολυσματικών ασθενειών. Η μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε στο Nature τον Μάιο του 2024, υπογραμμίζει την επίδραση που είχαν οι άνθρωποι στην αύξηση των νέων μολυσματικών ασθενειών. Ο κίνδυνος μολυσματικών ασθενειών, σημείωσαν οι συγγραφείς της μελέτης, επηρεάζεται κυρίως από παράγοντες όπως η ρύπανση, οι αλλαγές στα τοπία και το κλίμα, η απώλεια βιοποικιλότητας και οι πιέσεις στα είδη, όπως η εισαγωγή χωροκατακτητικών ειδών. Οι ερευνητές εξέτασαν σχεδόν 3 000 περιπτώσεις συσχετισμών μεταξύ της παγκόσμιας αλλαγής και μολυσματικών νόσων, οι οποίες περιελάμβαναν 1.497 σχέσεις ξενιστή-παράσιτου και αλληλεπιδράσεις μεταξύ φυτών, ζώων και ανθρώπων Η αποψίλωση των δασών ή η απώλεια οικοτόπων και ο κατακερματισμός των δασών δε διαπιστώθηκε ότι είναι αιτία ασθενειών Ωστόσο, η χημική ρύπανση, η κλιματική αλλαγή, τα εισαγόμενα είδη και η απώλεια βιοποικιλότητας βρέθηκαν να προάγουν τις ασθένειες
58 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Ίσως
1 https://www eea europa eu/el/help/sychnes-erotiseis/ ti-einai-i-biopoikilotita-kai
2. https://www eea europa eu/el/articles/klima-fysi-kai-anthropos-ena
3. https://eunis eea europa eu/
4. https://biodiversity europa eu/
5 https://www labroots com/trending/earth-and-the-environment/27150/biodiversity-loss-pollution-climate-change-drive-infectious-disease
6. https://www ekt gr/el/magazines/features/20429
7. https://greece inaturalist org/
8. https://birdnet cornell
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 59
edu/ Βιβλιογραφία
παραδόξως, η αστικοποίηση δεν ήταν κινητήριος δύναμη της ασθένειας και μπορεί στην πραγματικότητα να τη μειώσει Υπάρχουν λιγότερες ασθένειες στις αστικές περιοχές, εν μέρει λόγω των προσπαθειών υγιεινής, αλλά και επειδή οι αστικές περιοχές δε μπορούν να υποστηρίξουν την άγρια ζωή, δήλωσε στον Guardian ο αντίστοιχος συγγραφέας της μελέτης καθηγητής Jason Rohr του Πανεπιστημίου της Notre Dame Οι αστικές περιοχές τείνουν να έχουν λιγότερες ασθένειες, εν μέρει λόγω της καλύτερης δημόσιας υγιεινής και της διαθεσιμότητας υγειονομικής περίθαλψης και θεραπείας, αλλά και επειδή υπάρχει λιγότερη άγρια ζωή Οι συγγραφείς της μελέτης τόνισαν ότι για να μειωθεί η αύξηση των μολυσματικών ασθενειών, οι άνθρωποι θα πρέπει να κάνουν περισσότερα για να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, να βελτιώσουν την υγεία του οικοσυστήματος και να αποτρέψουν την εισαγωγή χωροκατακτητικών ειδών και την απώλεια της βιοποικιλότητας Σύμφωνα με τη μελέτη, αυτές οι προσπάθειες μπορεί να βοηθήσουν στη «μείωση του φόρτου των ασθενειών των φυτών, των ζώων και του ανθρώπου, ειδικά όταν συνδυάζονται με βελτιώσεις στους κοινωνικούς και οικονομικούς καθοριστικούς παράγοντες της υγείας». «Τα μηνύματα είναι ότι η απώλεια βιοποικιλότητας, η κλιματική αλλαγή και τα εισαγόμενα είδη αυξάνουν τις ασθένειες, ενώ η αστικοποίηση τις μειώνει», σημείωσε ο Rohr. Αυτή η μελέτη έρχεται μετά από μια πρόσφατη έκθεση που δημοσιεύτηκε στο The Lancet Planetary Health, η οποία σημείωσε ότι η απώλεια βιοποικιλότητας, η κλιματική αλλαγή και οι μολυσματικές ασθένειες συνδέονται μεταξύ τους και ότι οι προσπάθειες για τον μετριασμό αυτών των προβλημάτων θα πρέπει να αρχίσουν εξετάζοντας και τα τρία μαζί, αντί το καθένα μεμονωμένα Η Βιοποικιλότητα και η Επιστήμη των Πολιτών Η Eπιστήμη των Πολιτών είναι μια επιστημονική έρευνα που διενεργείται εξολοκλήρου ή εν μέρει από ερασιτέχνες ή μη επαγγελματίες επιστήμονες Πρόκειται ουσιαστικά για ενεργή συμμετοχή του κοινού στην επιστημονική έρευνα Οι πολίτες καταγράφουν δεδομένα, φωτογραφίζουν ή χρησιμοποιούν εξειδικευμένες εφαρμογές ειδικά σχεδιασμένες για την καταγραφή πολύτιμων για την έρευνα δεδομένων και με αυτόν τον τρόπο συμβάλλουν ενεργά στην προώθηση της επιστήμης και της γνώσης Πρόκειται για μια δυναμική ερευνητική μέθοδο που έχει μεγάλα οφέλη για την εκπαίδευση, για τη δημόσια κατανόηση της επιστήμης, και μπορεί ακόμα και να ασκήσει επιρροή στη χάραξη στρατηγικής, να γίνει αφορμή για σημαντικές συζητήσεις και τελικά να συμβάλει στην καλλιέργεια μιας πιο στενής σχέσης ανάμεσα στην επιστήμη και την κοινωνία. Και βέβαια θα πρέπει να τονίσουμε ότι όταν στην Επιστήμη των Πολιτών ακολουθηθούν οι σωστές διαδικασίες, τα ερευνητικά αποτελέσματα είναι πραγματικά υψηλού επιπέδου και αντάξια των δεδομένων που προκύπτουν από την κλασική ερευνητική διαδικασία. Έτσι λοιπόν, από μια απλή ιδέα ότι οι πολίτες μπορούν να συμβάλουν στην επιστήμη μπορούμε να φθάσουμε σε πραγματικά σημαντικά ερευνητικά επιτεύγματα(6) . Ένας τρόπος συμβολής των πολιτών, στα πλαίσια της Επιστήμης των Πολιτών, είναι μέσω διαφόρων δωρεάν εφαρμογών που δύναται να καταχωρηθεί φωτογραφία, ήχος, τοποθεσία της παρατήρησης καθώς και λοιπές λεπτομέρειες που μπορούν να συμβάλουν θετικά στο ερευνητικό έργο! Από τις πιο γνωστές εφαρμογές είναι το iNaturalist, στην οποία υπάρχει ειδική κοινότητα για την Ελλάδα (https://greece.inaturalist.org/), όπου μπορεί να γίνει ταυτοποίηση ενός είδους μέσω φωτογραφιών(7) ! Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι και η εφαρμογή BirdNET (https://birdnet cornell edu/), του Πανεπιστημίου του Cornell, μέσω της οποίας μπορεί να πραγματοποιηθεί ηχητική αναγνώριση-ταυτοποίηση του είδους πτηνών της περιοχής σας και να σας δοθούν σχετικές λεπτομέρειες για το είδος που ταυτοποιήσατε(8) ! Η προστασία της φύσης ξεκινά από εμάς, ώστε έπειτα μέσω της συλλογικής προσπάθειας να προστατεύσουμε τη βιοποικιλότητα που απειλείται και εν τέλει το ίδιο μας το σπίτι, καθώς όλα είναι αλληλένδετα, στα πλαίσια ενός οικοσυστήματος που επιθυμεί την ισορροπία του, στα πλαίσια μιας ενιαίας υγείας!
