Teksten: Miek Goossens en de werkgroep Onderhoudspremie Eindredactie: Miek Goossens Tekstcorrectie : Cel Taaladvies van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Foto's: Marjan Buyle, Morcel Celis, Miek Gaossens, Oswald Pauwels, Herman van den Bossche Monumentenwacht Antwerpen, Harrie Meeuwissen/Monumentenwacht Limburg, Regionaal LandschapMeetjesland, Regionaal LandschapVlaamse Ardennen Verantwoordelijke
uitgever: Luc Taek
Vlaamse Overheid Ministerie van Ruimtelijke Ordening, Woon beleid en Onroerend Erfgoed Agentschap R-O Vlaanderen Onroerend Erfgoed Koning Albert II-Iaan 19 bus 3 121 0 Brussel Tel (02) 553 16 13 Fax (02) 553 16 05
WeHelijk Depot: 0/2004/3241/347
c,
DE ONDERHOUDSPREMIE VOOR BESCHERMDE MONUMENTEN zoals opgenomen Besluit van de Vlaamse
in het
Regering van 14 juli 2004
tot het vaststellen van een onderhoudspremie
voor beschermde
monumenten
en stads- en dorpsqezichten
Agentschap R-0 Vlaanderen Onroerend Erfgoed
INHOUDSOPGAVE Woord vooraf Wat zijn onderhoudswerkzaamheden?
5
Wie kan een premie aanvragen?
6
Hoeveel bedraagt de premie?
6
Wat zijn ZEN-monumenten?
7
Hoe een onderhoudspremie aanvragen?
7
Wat bevat het dossier?
9
Wat gebeurt er nadat u een dossier hebt ingediend?
9
Hoe wordt de onderhoudspremie uitbetaald?
10
Hoe zit het met de vergunningen?
10
Kan de onderhoudspremie gecombineerd worden met andere overheidsbijdragen?
10
Adressen van het agentschap R-O Vlaanderen, Onroerend Erfgoed
11
Adressen van Monumentenwacht Vlaanderen
12
2 • DE ONDERHOUD5f'RE~IIE
WOORD VOORAf' De onderhoudspremie voor beschermde monumenten bestaat ruim 12 jaar. Het is een succesvol initiatief van de Vlaamse Regering dat tegemoetkomt aan de evolutie naar een groter "voorkomingsbeleid" in de monumentenzorg. Op tien jaar tijd is de onderhoudspremie een begrip gew~rden in de Vlaamse monumentenzorg. Steeds meer eigenaars van beschermde monumenten worden er zich van bewust dat tijdig en regelmatig onderhoud in de breedste betekenis van het woord van groot belang is voor het gebouw. Tijdig onderhoud voorkomt immers op termijn dure restauraties en verzekert een maximale authenticiteit van het onroerend erfgoed.
Teneinde de effectiviteit van de onderhoudspremie te vergroten en er de efficiëntie van_te verhogen met het oog op een zuinig beleid, werd de regelgeving van de onderhoudspremie voor beschermde monumenten geactualiseerd. De bestaande bepalingen en mogelijkheden werden verfijnd, oonqevuld en uitgebreid. Er werd gekozen voor het bestaande systeemdat waar mogelijk vereenvoudigd werd. Zo wordt vermeden dat nieuwe regelingen ontstaan voor de uitvoering van nieuwe beleidsaccenten. Het is immers een belangrijke doelstelling van de regering de hoeveelheid reglementeringen te beheersen en te beperken.
Deze nieuwe regeling gaat gepaard met een verhoging van het budget voor het voorkomings- en onderhoudsbeleid, teneinde de te verwachten dynamiek op te vangen. Op termijn moet een tijdig onderhoud leiden tot een vermindering van de restauratiebehoefte. Het is mijn bedoeling het accent van de besteding van de middelen te verschuiven van restauratie naar onderhoud en zo op termijn het voorkomingsbeleid voorrang te geven op het herstelbeleid.
Dirk Ván Mechelen Vlaams minister van Financiën en Begroting en Ruimteliike Ordening
DE ONDERHOUD5PREMIE
•
3
WAT ZIJN ONDERHOUDSWERKZAAMHEDEN? De administratie onderzoekt per geval of de geplande werkzaamheden komen. De hieronder vermelde werkzaamheden waarde dat ze de erfgoedwaarden
voor een onderhoudspremie
in aanmerking
kunnen in aanmerking komen voor een onderhoudspremie
op voor-
in stand houden en/ of versterken.
Uit deze opsomrninq blijkt dat comfortwerkzaamheden,
zoals bijvoorbeeld
het plaatsen van een nieuwe keuken of
sanitair, niet in aanmerking komen voor een onderhoudspremie.
ql
Onderhoud, herstel en beheer van kenmerkende structuren zoals waterpartijen, vi]vers, waterbekkens, waterlopen, walgrachten, grachten en greppels en eventueel de a!voer van vrijgekomen materiaal. duikers, beschoeiingen, taluds, wegen en paden, laanbeplantingen,- bomenrijen, bomen- en heestergroepen, solitaire bomen en struiken, hagen, loofgangeo, barders en perken, bruggetjes, tuin- en kaaimuren, schultingen, hekken, pergola's, prieeltjes, tuin- en parkornamentiek en tuin- en perkmeebilair • r] Onderhoud, herstel en beheer van kleine landschapselemenfen si Onderhoud, herstel en beheer van de beplantingen op pereelen met een houtige begroeiing, zoals parkbossen, hokhout- en middelhoutbestanáen, struwelen ti Onderhoud, herstel en beheer van open vegetatielypen, zoals historisch permanent QJasland of beide~ o!ld~r ,meer door te beqrozen.je. maÇlieQ, te qbl,q,eo., meUnhegrip van de alvoer van maaisel en plaggen, en door veeKeringen en schuilhokken te plaatsen _ _ _ ,_., u) Onderhoud,her-stel en beheer van aarden wollen en dïken~". 1',1,.'inflPjP./l;, ~f)r'l!ff'J)" tpjiJpJl, ~Jl, VPJ.!-'!Jllf.Jl, VflJ), ~flp" IIr! " w) Op , - "'" opbore delen van bomé str, an migdel: en hakhoutb in ':%) Bouwen ofplaatseQyan een"l(lèinscl1aHgeops agp IJ gereedsG,gig is voor lnstandhaudings. en 0 oomheden y) WerkzaamlJe 'endi voor molerlcol-, technische en}tabiliteitsstudies , z) Uitvoering van a~der~ werkzaamheden met het oog op 'hét' \'~rkorilen van' de ont waardingen ()RRe,iostandhouding en het onderhoud _ '
Onderhoudspremies
kunnen ook worden toegekend voor werkzaamheden
aan een waardevol
interieur van een
beschermd monument en/of aan weerdevolle efementen in dat interieur: 0) Ondeebou
fonds, lambriseringen, schrijnwerk. historische beschilderingen op waardevolle elemen·
rend deel yo
ten, schouwen, stucwerk, terrocotlo, zijcde,leder, textiel en p(!pier _ bi Onderhouden van en uitvoeren van dringende herslellingswerkzaamheden aan pen , vloeren en - - en '-
Werkzaamheden
en diensten die bqdragen tot de bereikbaarheid
en de toegankeliikheid
stige onderhoud vallen eveneens onder de definitie van onderhoudswerkzaamheden
frop,
met het oog op het toekom-
als de beschermde monumenten
eigendom zijn van lokale en regionale besturen. Het onderhoudspremiebesluit
(zie bijlage) vermeldt ook een lijst van specifieke werkzaamheden
aan beschermde
beiaarden, torenuurwerken en luiklokken, aan beschermde orgels, molens en industrieel erfgoed (artikel 3, 4° tot r)
DE ONDERHOUD5f'REHIE
• 5
WIE KAN EEN PREMIE AANVRAGEN? Bent u eigenaar, houder van zakelijke rechten (bijvoor-
Zowel privé-personen als private instellingen en openba-
~ beeld erfpachthouder) of huurder van een beschermd
re besturen kunnen van deze premie genieten, dus zowel
monument, dan kunt u een onderhoudspremie aanvra-
provincies en gemeenten als kerkfabrieken, OCMW's,
gen. Een pachter wordt als huurder beschouwd
autonome provincie- of gemeentebedrijven met rechtspersoonlijkheid, huisvestingsmaatschappijen en de Stichting
Als premienemer wordt u in elk geval verondersteld de
Vlaams Erfgoed. Ook voor monumenten of delen ervan
natuurlijke persoon of de rechtspersoon te zijn die de
die voor onderwijsactiviteiten worden ingezet, kunt u een
kosten van de werkzaamheden draagt.
onderhoudspremie aanvragen. Enkel voor monumenten die eigendom zijn van de federale overheid, de gemeenschappen en de gewesten en van de openbare instellingen die onder hun toezicht staan, geldt deze premie niet.
HOEVEEL BEDRUGT
DE PREMIE?
Een onderhoudspremie kan maar één keer per jaar wor-
De premie bedraagt 40% van de uitgaven. De premie
den toegekend voor een monument of voor een deel
bedraagt dus minimaal 400 euro en maximaal 12.000
ervan dat op zichzelf een geheel vormt, maar het kan wel
euro, al dan niet verhoogd met de BTW. Als u de BTW
elk jaar opnieuw.
niet kunt recupereren, dan komt dat bedrag eveneens in
Voor beschermde monumenten met
een waardevol interieur kan een extra premie gevraagd
aanmerking voor de premieberekening. Voert u de werk-
worden voor onderhoudswerkzaamheden aan dat inte-
zaamheden in eigen beheer uit, dan komen enkel de
rieur of aan de cultuurgoederen die er integrerend deel
kosten voor de materialen en diensten in aanmerking.
van uitmaken, vooral aan de bijbehorende uitrusting en
Onder diensten wordt verstaan: huur van specifiek mate-
de decoratieve elementen.
riaal of de factuur van gespecialiseerde vaklieden.
Het premiebedrag wordt berekend op basis van een reële
De onderhoudspremie voor beschermde monumenten
kostenramingof van (een)offerte(s).Verschillendewerkzaam-
houdt enkel rekening met de aard van de werkzaamhe-
heden kunnen in één aanvraag gecombineerd worden, bij-
den en is bijvoorbeeld niet gebonden aan inkomensgren-
voorbeeld schilderwerkenen het droogleggen van muren.
zen of kadastraal inkomen.
De goedgekeurde raming situeert zich tussen 1.000 en
Premies kunnen niet met terugwerkende kracht worden
30.000
toegekend. De premie vervalt als niet voldaan wordt aan
euro, exclusief BTW
de voorwaarden (zie verder). 6.
DE ONDERHOUDSPREMIE
WAT ZIJN ZEN-MONUMENTEN? Voor de zogenaamde ZEN-monumenten, monumenten bonder f.conomisch Nut, wordt
80% van de kosten
- die zichtbaar zijn vanaf de openbare weg of die voor het publiek toegankelijk zijn Om in aanmerking te komen voor een dubbele onder-
gesubsidieerd. Het gaat om monumenten (1):
houdspremie van 80%, toont de premienemer aan dat het
zonder economisch nut - die niet verhuurd zijn en ook niet van aard zijn om ver-
om een ZEN-monument gaat.
huurd te worden
Als ZEN-monumenten staan vermeld: bokhuizen, balies, balustrades, beelden, bomen die een historische eenheid vormen met een van de vermelde bouwkundige elementen, bruggen, calvaries, elekfriciteitscobines en -polen, fetisjbomen, fonteinen, gedenkplaten, gerechlsbomen, graftekens en -stenen.vqrensbomen, hekken, heldenhuldezerkjes, herkenningstekens van merkwaardige gebeurtenissen uit het verleden, ijskelders, installaties met iridustrieel-orcheologische waarde, kiosken, klokkenstoelen, kunstmatige grotten, lantaarnpalen, luifels, mijlpalen, rnolenromperi, moordkrulsen. openbare kapellen, perrons, pompen, poorten, priëlen. puien, putten, ruïnes, schandpalen, standbeelden, sncotmeubilcir, strandcabines, trein -, tram - en bushokjes, tuinmeubilair, tuinornamentiek, uithangborden, urinoirs, uurwerken, veldkapèllen, vloeren, vrijheidsbomen, waterkunstwerkjes, windvanen, winkelpuieDen,zonnewijzers.
HOE EENONDERHOUDSPREMIE u kunt het best een afspraak
'AANVRAGEN?
maken met een erfgoedcon-
vereiste documenten (zie bijlage) in viervoud aan de cel
sulent van de cel Onroerend Erfgoed voor een plaatsbe-
Onroerend
zoek en een bespreking van uw intenties. De afhandeling
beschermde goed in kwestie zich bevindt. Van eventuele
van een goed voorbereid dossier verloopt vlotter.
foto's of plannen volstaat één exemplaar. Zorg ervoor dat
Een onderhoudspremie vraagt u formeel aan met het aan-
het dossier volledig is en dat het alle noodzakelijke docu-
vraagformulier waarvan het model is bijgevoegd in deze
menten bevat. Als dit niet het geval is, zal men u verzoe-
folder. U bezorgt
ken uw dossier te vervolledigen en loopt de behandeling
persoonlijk
of
per
brief
het inge-
vulde en ondertekende formulier samen met de andere
Erfgoed
van
de
provincie
waarin
het
vertraging op.
(1): Zie artikel 16, §2 van het Besluit van de Vlaamse Regering van 14 december '200 1 houdende vaststelling van het premiestelsel voor restau. ratiewerkzaamheden aan beschermde monumenten DE ONDERI:IOUD5PREMIE.
7
WATBEVATHET DOSSIER? Voor het samenstellen van een dossier baseert u zich best
- Een motivatie waaruit blijkt dat de onderhoudswerk-
op het aanvraagformulier. Een geldig en volledig onder-
zaamheden waarvoor u een premie aanvraagt, verant-
houdsdossier bevat:
woord zijn, dat ze het verval van het monument tegen-
Een correct ingevuld en ondertekend aanvraagformulier.
gaan
Dit formulier is als bijlage bij deze folder gevoegd en
herwaardering
of
dat ze bijdragen van
de
tot
het herstel en de
erfgoedwaarden:
Een ver-
vindt u ook op de website van het agentschap R-O
slag van de vereniging Monumentenwacht VZW, met
Vlaanderen, Onroerend Erfgoed.
vermelding van de noodzakelijke ingrepen, wordt bij-
(www.onroerenderfgoed.be)
voorbeeld beschouwd als een geldige motivatie. Een beschrijving van de werkzaamheden en een kostenraming of één of meer offertesvan één of meer aannemers. Openbare besturen volgen voor de toewijzing van de werkzaamheden
de wétgeving
op de overheidsop-
drachten en geven de wijze van gunnen aan.
WATGEBEURT ER NADAT U EEN DOSSIER HEBT INGEDIEND? De administratie onderzoekt of uw aanvraag inhoudelijk voldoet aan de doelstellingen en aan de wettelijke voorschriften van de onderhoudspremie. Binnen de zestig dagen wordt u schriftelijk meegedeeld of uw dossier voor goedkeuring in aanmerking komt. U mag dan echter nog niet starten met de werkzaamheden. Voldoet het dossier niet, dan kunt u het volgens de opge-
Vergeetcv?OralfJli~t: . - Dafu ..ni~tmag start~nmet de
'A,br.Ir;;;'"
de premi~ is toegekend De administratieschriftelijken tijdig op~
hoogte te bren-
gen van de aanvang van de werkzaamheden. De uitvoering kan gevolgd worden door een erfgoedconsulent
geven opmerkingen aanpassen of aanvullen en opnieuw indienen.
- Eventuele wijzigingen, weglatingen of toevoegingen
mies toe in de volgorde waarin de goedgekeurde dos-
de uitvoering, vooro]gaandelifk en schriftelijk te laten goedkeuren door de
siers zijn voorgelegd. Het maximumbedrag van de pre-
administratie
De bevoegde Vlaamse minister kent de onderhoudspre-
mie wqarop u recht hebt en de datum van toekenning érvan, worden u schriftelijk meegedeeld. Hierna, en niet eerder, mag u met de uitvoering van de werkzaamheden starten. Zorg ervoor dat u beschikt over de vereiste vergunningen (zie verder). Als premienemer verbindt u zich ertoe de toelage op een verantwoorde manier aan te wenden, dat wil zeggen voor de uitvoering van de goedgekeurde onderhoudswerkzaamheden.
van werkzaamheden tijdens
- De werkzaamheden volledig uit te voeren én in het bezit te zijn van de facturen, binnen twee jaar na de datum van toekenning van de premie
- Binnen dezelfde termijn deuitbEitaling van de premie te vragen bij de administratie, zo niet ver:valtde premie sten drbagt vqpr;M; en. Als umeeHJit t..
g,krijgt
"''!Z.
u daarvoor
DE ONDERHOUD5f'REHIE
• 9
HOE WORDT DE ONDERHOUDSPREMIE UITBETAALD? Tot twee jaar na datum van de toekenning van de premie
De administratie onderzoekt of de werkzaamheden vol-
hebt u de tijd om de werkzaamheden uit te voeren en de
gens de regels van de kunst uitgevoerd zijn. De premie
uitbetaling van de premie aan te vragen, zo niet vervalt
wordt eventueel herberekendop
de premie.
gefactureerde bedrag, maar kan nooit verhoogd worden.
basis van het reëel
Ten slotte wordt het bedrag gestort op het rekeningnumDe premie wordt in één keer uitbetaald op basis van de
mer van de premienemer.
bewijsstukken (de gekozen offerte en de facturen met betollnqsbewiis].
Deze stuurt u in drievoud naar de cel
Openbare besturen moeten samen met de facturen de vol-
Onroerend Erfgoed van de provincie waar het monument
gende documenten bezorgen:
gelegen is. Kosten van materialen en diensten worden
- een verslag van de aanbesteding, eventueel met een
eveneens aangetoond met facturen.
vergelijkende tabel van d~ biedingen het proces-verbaal van oplevering
HOE ZIT HET MET VERGUNNINGEN? De brief van de Vlaamse Regering waarin u een onderhoudspremie wordt toegekend, geldt tevens als toestemming voor het uitvoeren van de aangevràagde werkzaamheden aan beschermde monumenten. Vraag echter na bij uw gemeentebestuurof de werkzaamheden die u wilt uitvoeren, daarnaast een vergunning vereisen op basis van de wetgeving op de ruimtelijke ordening. Mogelijk moet u beschikken over een stedenbouwkundige vergunning voor u de werkzaamheden mag starten,
KAN DE ONDERHOUDSPREMIE GECOMBINEERD WORDEN MET ANDERE OVERHEIDSBIJDRAGEN?U mag deze onderhoudspremie combineren met andere
Het bedrag dat niet door overheidsbijdragen
overheidsbijdragen, met uitzondering van de restauratie-
gedekt, dus uw eigen inbreng, kunt u als privé-persoon
premie voor beschermde monumenten. De gezamenlijke
deels en onder bepaalde voorwaarden fiscaal aftrekken
overheidsbijdragen, met inbegrip van eventuele Europese
van uw netto-inkomsten. (zie brochure "Fiscale aftrek bij
middelen, mogen niet meer bedragen dan de raming.
beschermde monumenten, stads- en dorpsgezichten en landschappen) .
10.
DE ONDERHOUD6f'REMIE
wordt
ADRESSEN VAN HET AGENTSCHAP R-O VLAANDEREN,
ONROEREND ERFGOED Het Agentschap R-O Vlaanderen, verantwoordelijk
Onroerend
Erfgoed is
voor het onroerend-erfgoedbeleid
van
Afdeling R-O Vlaanderen Onroerend Erfgoed
het Vlaams Gewest en behandelt uw onderhoudspremie-
Copernicuslaan
dossier. U kunt best contact opnemen met de afdeling
2018 Antwerpen
R-O Vlaanderen,
Tel: 03/
Onroerend
Erfgoed in de provincie
waar het beschermd monument gelegen is. Op dat adres dient u ook uw aanvraag
en de vraag voor uitbetaling
van de onderhoudspremie
in. De toekenning van de pre-
mie en de uitbetaling gebeuren gecentraliseerd in Brussel.
1 - bus 6
224 62 17
Fax: 03/
224 62 23
Afdeling R-O Vlaanderen Onroerend Erfgoed Koningin Astridlaan 50 - bus 1
Agentschap R-O Vlaanderen Onroerend Erfgoed Phoenix-gebouw Koning Albert II-Iaan 19 bus 3
Tel: 011/742220
121 0 Brussel
Afdeling R-O Vlaanderen
Tel: 02/ 553 16 13
Onroerend Erfgoed
3500 Hasselt Fax: 011/742239
Fax: 02/ 553 16 05
Gebr. Van Eyckstraat 2-6
ro.vlaanderen@rwo.vlaanderen.be
9000 Gent
Website:
Tel: 09/26546
www.onroerenderfgoed.be
Fax: 09/
18
265 46 00
Afdeling R-O Vlaanderen Onroerend Erfgoed Waaistraat
1 - bus 3
3000 Leuven Tel: 016/21
1200
Fax: 016/2055
26
Afdeling R-O Vlaanderen Onroerend Erfgoed Werkhuisstraat 9 8000 Brugge Tel: 050/ Fax: 050/
442955 44 28 1
DE ONDERHOUD5PREMIE
.11
ADRESSEN VAN MONUMENTENWACHT VLAANDEREN Monumentenwacht Vlaanderen is een vereniging die zich
Monumeflteflwacht
inzet voor de instandhouding van het patrimonium. Aan
Turnhoutsebaan 232
Antwerpen
de hand van plaatsbezoeken en tegen een redelijke ver-
2100 Antwerpen (Deurne)
goeding
Tel: 03/
onderzoeken
de
monumentenwachters
uw
360 52 34
eigendom, waarbij ze in het bijzonder aandacht hebben
Fax: 03/
voor eventuele zwakke plekken of defecten. In een rap-
mowa.antwerpen@skynet.be
port formuleren zij suggesties voor onderhoud.
360 52 36
Dat rap-
port geldt meteen als motivatie voor een onderhoudspre-
Monumentenwacht
mie, zoals vereist bij de aanvraag
Willekensmolenstraat
Limburg 140
3500 Hasselt Tel: 011/23
75 90
Monumentenwacht Vlaanderen
Fax: 011/23
Erfgoedhuis 'Den Wolsack'
mowa@limburg.be
75 95
Oude Beurs 27 2000 Antwerpen
Monumentenwacht
Tel: 03/
W. Wilsonplein
Fax: 03/
212 29 50 212 29 51
secretariaat. vlaanderen@monumentenwacht.be
9000 Gent Tel: 09/
267 72 42
Fax: 09/ Website:
Oost-Vlaanderen
2
267 72 98
monumentenwacht@oost-vlaanderen.be
hHp:( Iwww.monument.vlaanderen.be/mowav/nl/ index.html
Monumentenwacht Vlaams-Brabant Gemeenteplein 5 3010 Leuven (Kessel-Lo) Tel:016/319750 Fax: 016/319758 monumentenwacht@vl-brabant.be Monumentenwacht
West-Vlaanderen
Koning Leopold lil-laan 31 8200 Brugge (Sint-Andries) Tel: 050/
40 31 36
Fax: 050/
403458
monumentenwacht@west-vlaanderen.be
12 •
DE ONDERHOUDSPREMIE