Re-play: Τα σκουπίδια γίνονται παιχνίδια by Katerina P. Moustaka

ΔΠΜΣ- “Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του χώρου” – Κατεύθυνση Α “Σχεδιασμός- Χώρος- Πολιτισμός” Πραγματικά, Φαντασιακά και Κρυφά Αστικά Τοπία Σπουδάστρια: Μουστάκα Κατερίνα Ακαδημαικό έτος: 2019-2020

Re-play: Τα σκουπίδια γίνονται παιχνίδια τα παιδιά επαναπροσδιορίζουν την έννοια της ύλης και του παιχνιδιού

Περιεχόμενα 1. Ο Ελαιώνας τις Κυριακές........................................................................................................................5 2. Ο Ελαιώνας τις καθημερινές................................................................................................................7 3. Οργάνωση και σύσταση του παζαριού...............................................................................................9 4. Συνεντεύξεις απο παιδιά και γονείς στο παζάρι του Ελαιώνα..................................................15 5.Τ ο παιχνίδι ως αντικείμενο μνήμης της παιδικής ηλικίας............................................................17 6. Τα παιδιά ως μικροί εφευρέτες..........................................................................................................19 7. Το παιχνίδι.................................................................................................................................................21 8.Η ιδέα για το παιχνίδι στον Ελαιώνα.................................................................................................25 9. Re-play: Η διαδικασία............................................................................................................................27 10. Η διαδικασία “βρίσκει σπίτι” στον Ελαιώνα..................................................................................29

Το περιεχόμενο αυτού του τεύχους είναι δημοσιευμένο στο: http://hiddentreasures.katerinamoustaka.gr/ 3

Ο Ελαιώνας τις Κυριακές

Το παζάρι που λαμβάνει χώρα στην περιοχή του Ελαιώνα κάθε Κυριακή είναι αποτέλεσμα πολλών διαφορετικών σωματείων ρακοσυλλεκτών.Είναι μία κατάσταση που διαρκεί μόνο λίγες ώρες (από τις 6.00 το πρωί μέχρι τις 2.00 το μεσημέρι), αλλάζοντας ολοκληρωτικά την εικόνα του δρόμου που συμβαίνει. Άνθρωποι διαφορετικών εθνικοτήτων και φυλών πουλάνε τα “άχρηστα” αντικείμενα που έχουν συλλέξει σε όσους τα βρίσκουν “θησαυρούς” αγοράζοντας τα. Ανάμεσα στα αντικείμενα αυτά βρίσκονται άνθρωποι-θησαυροί που χρωματίζουν το μουντό σκηνικό του παζαριού. Τα παιδιά των ρακοσυλλεκτών συμμετέχουν ενεργά στο εμπόριο. Αναδεικνύουν τα προϊόντα τους, τακτοποιούν πράγματα, συμμετέχουν στις συναλλαγές. Χωρίς τα παιδιά και τις φωνές τους το παζάρι θα ήταν η εικόνα μιας ωμής πραγματικότητας που αποφεύγουμε να παραδεχτούμε ό,τι υπάρχει. Και όμως αυτή η πραγματικότητα συμβαίνει εδώ, συμβαίνει τώρα. -shorturl.at/xzV57 5

Ο Ελαιώνας τις καθημερινές

Μια καθημερινή, η επίσκεψη στον Ελαιώνα με έφερε αντιμέτωπη με μία άλλη πραγματικότητα εξίσου δύσπεπτη και σκληρή. Το χάος που επικρατεί στους δρόμους από φορτηγά οχήματα σε συνδυασμό με την απουσία πεζών ανθρώπων στους δρόμους, συγκροτεί ένα αντιδιαμετρικά άλλο σκηνικό από αυτό των Κυριακών και του παζαριού. Δεν υπάρχει ζωή, δεν υπάρχουν άνθρωποι μεγάλοι ή μικροί. Μία εγκατάλειψη και ερήμωση αντιλαμβάνεται κανείς για ο,τι κτιστό υπάρχει επί της οδού Μαρκόνι\Αγ. Άννης. Μόνο σε μερικές μάντρες, ίσως να δει κανείς διάσπαρτα φιγούρες στο βάθος του σκηνικού. Οι δρόμοι γεμάτοι σκουπίδια. Κάδοι ξεχειλισμένοι από σκουπίδια, απομεινάρια πολλών ημερών ή και εβδομάδων γεμίζουν ανά διαστήματα τους δρόμους. Στον δρόμο που γίνεται το παζάρι, η νησίδα που χωρίζει τα δύο ρεύματα είναι δύσβατη καθώς είναι και αυτή γεμάτη από σκουπίδια των περασμένων Κυριακών. Ο υπαίθριος χώρος που πραγματοποιείται το παζάρι του συλλόγου “Ερμής” είναι κλειδωμένος σαν ένα κλειστό ιδιωτικό κατάστημα. Συνάντησα ελάχιστους πεζούς και ποδηλάτες. Που είναι άραγε οι άνθρωποι του παζαριού της Κυριακής; Πως ζουν την καθημερινότητα τους; Τι κάνουν τα παιδιά τις καθημερινές; Οι περισσότεροι απο αυτούς κάνουν μία δουλειά σε καθημερινή βάση σε συνδυασμό με την αναζήτηση νέων θησαυρών στα άχρηστα αντικείμενα των γειτονιών της Αθήνας, ενώ άλλοι ασχολούνται αποκλειστικά με τη ρακοσυλλογή. Απο τα παιδιά των ρακοσυλλεκτών, άλλα πάνε σχολείο και άλλα όχι. Συμμετέχουν και αυτά στη διαδικασία της συλλογής αντικειμένων, μαθαίνουν τη δουλειά. Η ζωή των ρακοσυλλεκτών παρουσιάζεται στο ντοκιμαντέρ “Πρώτη Ύλη”. Μία παραγωγή του 2011, των Κώστα Λαμπρόπουλο και Χρήστο Κωνσταντακόπουλο, σκηνοθεσία Χρήστος Καρακέπελης, σενάριο Νατάσα Σέγκου και Χρήστος Καρακέπελης. https://www.youtube.com/watch?v=I8eB1ifDaMY -shorturl.at/vEJO7 7

Οργάνωση και σύσταση του παζαριού

Άνθρωποι που διαφέρουν ως προς τον τρόπο οργάνωσης του χώρου ή διαχείρισης των μαζικών εισφορών τους, θρησκευτικά ή πολιτισμικά, οργανώνονται σε περισσότερες από δέκα ομάδες που κάνουν την ίδια δουλειά, στην ίδια περιοχή, την ίδια ημέρα. Ανάμεσα σε αυτούς τους διαφορετικούς ανθρώπους βρίσκονται πολλά παιδιά, όλων των ηλικιών. Κάποια ασχολούνται με το παιχνίδι, ενώ άλλα, μην έχοντας κάποια «διέξοδο» είναι απ’ τα ξημερώματα εκεί και βοηθούν στο εμπόριο που κάνουν οι γονείς τους. Το επέλεξαν ή τους το επέβαλαν; Τα χρειάζονται μαζί τους ή δεν έχουν πού να τα αφήσουν; Διαφέρουν τα παιδιά μεταξύ τους; Έχουν λόγο να διαφέρουν; Το σίγουρο είναι ότι όλα τα παιδιά, ανεξαιρέτως φυλής και ηλικίας, αρέσκονται να παίζουν. Μόνο τα είδη του παιχνιδιού αλλάζουν καθώς μεγαλώνουν. Έτσι άλλα παιδιά παίζουν με κούκλες και αρκουδάκια ενώ άλλα μεγαλύτερης ηλικίας με κινητά και tablet. Κάποια, λιγότερα ίσως, παίζουν μεταξύ τους, κυνηγητό, ή απλά τρέχουν… Θα ήθελαν να έχουν ένα χώρο όπου θα μπορούν να παίξουν με άλλα παιδιά; Θα τα άφηναν οι γονείς τους; Θα αισθάνονταν ασφαλείς; Θα τους διευκόλυνε ή τα χρειάζονται να βοηθούν στη δουλειά; Έχει γίνει η επιλογή πέντε θεσμοθετημένων σωματείων για διερέυνηση της σύστασης των ανθρώπων που τα αποτελούν. Στο Σωματείο Ρακοσυλλεκτών “Αθηναγορά” μετρήθηκαν 210 πάγκοι (στις παρακάτω εικόνες κάθε τετράγωνο αποτυπώνει 5 πάγκους). Η αναλογία ανδρών-γυναικών είναι ισόποση, ενώ όσον αφορά τα παιδιά, στους 20 ανθρώπους, οι 17 είναι ενήλικες και 3 είναι παιδιά. Στο σωματείο “ Ήφαιστος” η αναλογία ανδρων-γυναικών διαφέρει σε μεγάλο βαθμό αλλά η αναλογία ενηλίκων με παιδία είναι ίδια με πριν. Στα σωματεία του “Ερμή” και του “ Ίκαρου”, όπου υπάρχουν λιγότεροι πάγκοι συγκριτικά με τα δύο προηγούμενα σωματεία, οι άνδρες είναι περισσότεροι σε αναλογία με τις γυναίκες και το ποσοστό των παιδιών σχεδόν το μισό σε σχέση με πριν. Αυτό συμβαίνει γιατί στα δύο πρώτα σωματεία είναι συγγεντρωμένοι περισσότεροι αθίγγανοι, οι οποίοι δεν έχουν που να αφήσουν τα παιδιά τους καθώς συνήθως είναι και οι δύο γονείς στο παζάρι. Στα δύο τελευταία,οπου υπάρχουν περισσότεροι μουσουλμάνοι, οι γυναίκες δε συμμετέχουν σε μεγάλο βαθμό στο εμπόριο του παζαριού (για αυτό τις βρίσκουμε σε μικρότερο ποσοστό) και τα παιδιά μένουν στο σπίτι. *Η καταγραφή αυτή έγινε σε δύο διαφορετικές Κυριακές. Ο αριθμός των πάγκων μπορεί να μην είναι ίδιος κάθε Κυριακή αλλά η αριθμητική διαφορά δεν είναι μεγάλη. -shorturl.at/gxGUW 9

Συνεντεύξεις απο παιδιά και γονείς στο παζάρι του Ελαιώνα

Τις Κυριακές στον Ελαιώνα συνάντησα πολλά παιδιά που είχαν έρθει με τους γονείς τους στο παζάρι. Έβλεπα άλλα να παίζουν από εδώ και από εκεί, άλλα να πουλάνε και άλλα να βαριούνται στους πάγκους των γονιών τους. Έτσι μίλησα με ορισμένους γονείς ή παππούδες που ήταν με τα παιδιά τους στο παζάρι, για να καταλάβω αν έρχονται κάθε Κυριακή, τι κάνουν στο παζάρι, αν έχουν φίλους, αν τους αρέσει το παζάρι και αν θα ήθελαν να υπάρχει ένας χώρος που να παίζουν όλοι μαζί. Παράλληλα ρώτησα και τους γονείς πως θα τους φαινόταν αυτό σαν ιδέα και τα αποτελέσματα αυτών των ερωτηματολογίων προσπάθησα να τα αποδώσω γραφικά. Στα σωματεία που αποτελούνται σε μεγαλύτερο ποσοστό από αθίγγανους οι απαντήσεις ήταν θετικές στο να υπάρχει χώρος για τα παιδιά. Οι άνθρωποι αυτοί, μη έχοντας που να τα αφήσουν τα φέρνουν στο παζάρι από πολύ νωρίς, κοιμούνται σε αμάξια και καρότσια και ξυπνάνε τις πρώτες πρωινές ώρες. Οι αρνητικές απαντήσεις για έναν τέτοιο χώρο προήλθαν από άνδρες που δε συμφωνούν να παίζουν τα κορίτσια σε κοινό χώρο με τα αγόρια. Αντίθετα οι γυναίκες που φάνηκε να έχουν αναλάβει αποκλειστικά τα παιδιά, ήθελαν να υπάρχει ένας χώρος για παιχνίδι εκτός του παζαριού για να μην απασχολούνται και με τα παιδιά κατά τη διάρκεια της ημέρας εφόσον έχουν δουλειά. Στα υπόλοιπα σωματεία που οι αθίγγανοι είναι λιγότεροι από μουσουλμάνους και λοιπούς πληθυσμούς, παρατηρήθηκε αφενός οτι υπάρχουν λιγότερα παιδιά και αυτό επειδή δεν τα φέρνουν στο παζάρι για να μην τα ξυπνάνε νωρίς, οπότε μένουν με τα μεγαλύτερα αδέρφια στο σπίτι και αφετέρου οτι οι άνθρωποι φοβούνται περισσότερο να τα αφήσουν εκτός του οπτικού τους πεδίου.Όσον αφορά τις απαντήσεις των παιδιών, ήταν στην πλειοψηφία τους θετικές και χάρηκαν όταν άκουσαν την προοπτική ενός χώρου για παιχνίδι. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στον διπλανό πίνακα. -shorturl.at/FLQS3 15

Το παιχνίδι ως αντικείμενο μνήμης της παιδικής ηλικίας

Για τους περισσότερους ενήλικες ανθρώπους το παιχνίδι είναι μία δραστηριότητα συνδεδεμένη κατα βάση με την παιδική ηλικία. Αφήνοντας πίσω μας την παιδική ηλικία τη στιγμή εκείνη που βρεθήκαμε στην εφηβεία, το παιχνίδι έγινε ανάμνηση. Ως βιωματική εμπειρία το παιχνίδι έχει μέινει στη μνήμη των ανθρώπων να θυμίζει τα χρόνια αυτά της ξεγνοιασιάς ή και όχι για όσους έζησαν σε δύσκολες περιόδους. Το κομμάτι αυτό της μνήμης της παιδικής ηλικίας και των παιχνιδιών αλλάζει απο άνθρωπο σε άνθρωπο, διαφορετικές εποχές και τόπους. Το παραπάνω επιβεβαιώνετι μέσα απο μνήμες πέντε ανθρώπων που μεγάλωσαν σε διαφορετικούς τόπους και χρόνους, Οι παλιότερες γενιές, στο κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο που υπήρξαν έφτιαχναν παιχνίδια από υλικά που επρόκειτο να πεταχτούν. Ξύλινα καρούλια, άχρηστα ξύλα, κουρέλια και σπάγκοι ήταν τα υλικά που συνδύαζαν τα παιδιά πολλών διαφοτερικών γενιών για να φτιάξουν παιχνίδια. Τότε ο πλανήτης δεν απειλούνταν καθώς οι άνθρωποι είχαν μόνο τα απαραίτητα και πολλές φορές λιγότερα από αυτά. Παρ’ όλα αυτά τα παιδιά επαναχρησιμοποιούσαν αντικείμενα και υλικά. Γίνονταν δημιουργικά και εφευρετικά καθώς μηχανεύονταν τρόπους για να βελτιώσουν τις κατασκευές τους, τα παιχνίδια τους. Έτσι χαίρονταν όχι μόνο για το παιχνίδι αυτό κάθε αυτό αλλά και γιατί το δημιούργησαν τα ίδια. -shorturl.at/xBLO4 17

Τα παιδιά ως μικροί εφευρέτες

Το παιχνίδι αποτελεί μια βασική δραστηριότητα στη ζωή του παιδιού. Παίζει καθοριστικό ρόλο στη σωματική, την ψυχοσυναισθηματική, την κοινωνική και τη γνωστική του ανάπτυξη. Μέσα από το παιχνίδι το παιδί έχει την δυνατότητα να δράσει ελεύθερα, να ζήσει σε ένα κόσμο φανταστικό που μπορεί να εξουσιάσει, να εκφράσει τα συναισθήματα του, να μάθει τον εαυτό του και τους ανθρώπους γύρω του να εξερευνήσει το περιβάλλον του. Τα παιδιά που ζουν σε αναπτυσσόμενες χώρες δεν έχουν ούτε τα απαραίτητα για να ζήσουν πόσο μάλλον παιχνίδια να παίξουν. Έτσι εφευρίσκουν νέους τρόπους παιχνιδιού, φτιάχνουν τα δικά τους παιχνίδια με υλικά που βρίσκουν και προορίζονταν για τα σκουπίδια. Η Rachael Boyer επισκέφτηκε την Αφρική το 2011. Εκεί ανακάλυψε πως τα παιδιά δημιουργούν απλές κατασκευές χρησιμοποιώντας περισσότερο τη φαντασία τους και λιγότερο τα χρήσιμα αντικείμενα που βρίσκουν. (https://www.worldvision.org/child-protection-news-stories/diyhomemade-kids-toys) Εφόσον αυτά τα παιδιά μπορούν και φτιάχνουν τέτοια παιχνίδια τότε είναι σίγουρο πως και τα παιδιά του δυτικού κόσμου μπορούν. -shorturl.at/AIJKT 19

Το παιχνίδι

Σύμφωνα με τον Huizinga (Homo Ludens), το παιχνίδι είναι το κύριο στοιχείο διαμόρφωσης του ανθρώπινου πολιτισμού. Ταυτόχρονα με το Homo Sapiens και το Homo Faber, υπάρχει και μία τρίτη λειτουργία εξίσου σπουδαία όσο το λογίζεσθαι και το κατασκευάζειν, το παίζειν, ο Homo Ludens δηλαδή ο Παίζων Άνθρωπος. Στο βιβλίο του «Homo Ludens», διατυπώνεται η θεωρία ότι ο ανθρώπινος πολιτισμός γεννιέται από την έμφυτη τάση του ανθρώπου να παίζει και οι διάφορες πολιτισμικές μορφές, από το δίκαιο και την φιλοσοφία, ως την ποίηση και την τέχνη, μπορούν να κατανοηθούν ως εκδηλώσεις ή μεταμορφώσεις της θεμελιώδους ορμής προς το παιχνίδι. Επιπλέον, κατά Huizinga, το παιχνίδι νοείται ως πολιτισμικό φαινόμενο και προσεγγίζεται ιστορικά και όχι επιστημονικά. Το παιχνίδι είναι μία εκγύμναση του παιδιού για τη ζωή του αργότερα. Χρησιμεύει ως εξάσκηση στην αυτοσυγκράτηση που χρειάζεται το άτομο. Το παιχνίδι είναι άσκηση μιας φυσικής ικανότητας, επιθυμία κυριαρχίας ή αναμέτρησης. Το παιχνίδι είναι εκτόνωση. Ωστόσο το παιχνίδι δεν εξυπηρετεί απαραίτητα κάτι, δεν έχει πάντα κάποιου είδους σκοπό. Το παιχνίδι είναι ευθυμία. Το παιχνίδι έχει μία ποιότητα στην πράξη του που διαφέρει από την πραγματική ζωή. Το παιχνίδι είναι μία ειδική μορφή δραστηριότητας, μια κοινωνική λειτουργία. Ακόμα, το παιχνίδι είναι μία εκούσια δραστηριότητα που γίνεται αβίαστα κατά τον ελεύθερο χρόνο. Το παιχνίδι είναι ελευθερία. Το παιχνίδι γίνεται «στα ψέματα» ή στα αστεία και το παιδί έχει απόλυτη επίγνωση αυτού. Το παιχνίδι είναι ανιδιοτελές. Το παιχνίδι αρχίζει και τελειώνει. Στο παιχνίδι υπάρχει ο περιορισμός του χώρου. Το παιχνίδι δημιουργεί τάξη, αποτελεί τάξη. Το παιχνίδι έχει ένταση και κανόνες. Το παιχνίδι είναι σε μία διαφορετική σφαίρα. O Caillois με το βιβλίο του «Les jeux et les hommes» (1958) ή μτφρ. «Τα παιγνίδια και οι άνθρωποι» (2001) στηρίζεται στις απόψεις του Ηuizinga για να τις συμπληρώσει ή να διαφωνήσει με κάποιες από αυτές και εν τέλει κατορθώνει μια κοινωνιολογική προσέγγιση με βάση τα παιχνίδια και μια κατανομή τους ανάλογα με το αν αφορμώνται από τον ανταγωνισμό, το τυχαίο, την προσποίηση ή τον ίλιγγο. Σύμφωνα με τον Caillois, το παιχνίδι είναι μία δραστηριότητα ελεύθερη, διαχωρισμένη, αβέβαιη, μη παραγωγική, ρυθμισμένη από κανόνες, μυθοπλαστική. Το παιχνίδι υπάρχει πριν ακόμα υπάρξει ο άνθρωπος αφού τα ζώα παίζουν όπως ακριβώς εκείνοι. Τα παιχνίδια του ανθρώπου έχουν εξελιχθεί από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ωστόσο υπάρχουν παιχνίδια που ήταν γνωστά στους αρχαίους και παίζονται ακόμα και σήμερα. Η «Xαλκή Μυία»(χρυσόμυγα), κάτι ανάλογο με την τυφλόμυγα, ο «τροχός», τo σημερινό τσέρκι ή στεφάνι , ο «κώνος» ή «στρόμβος» ή «στρόβιλος», η σύγχρονη σβούρα, το «αρτιάζειν», το σημερινό μονά ζυγά,«αι νύμφαι» «αι κόραι », «αι γλήναι» «αι πλαγγόναι», η «κουτσούνα »ήταν οι σημερινές μας κούκλες και η «σφαίρα» είναι το τόπι, η μπάλα. Ακόμα έπαιζαν «ακινητώντας», το σημερινό αγαλματάκια ακούνητα, αμίλητα, αγέλαστα, «αμπάριζα» το σημερινό κυνηγητό, «Βασιλίνδα» που είναι σήμερα κλέφτες και αστυνόμοι, «Κρυπτήνδα» το σημερινό κρυφτό κα. 21

Σύμφωνα με τους Σκουμπουρδή και Καλαβάση (2005) μπορούμε να χωρίσουμε τους τύπους του παιδικού παιχνιδιού δίνοντας διαφορετικά χαρακτηριστικά κάθε φορά. Βάσει ηλικίας υπάρχουν τρεις μορφές παιχνιδιού που αντιστοιχούν στα στάδια ανάπτυξης της νοημοσύνης του παιδιού (Ρεκαλίδου,2004): α.το παιχνίδι άσκησης, β.το συμβολικό παιχνίδι και γ.το παιχνίδι κανόνων. Βάσει ηλικίας που συνδέονται με την κοινωνικοποίηση (Γεωργακέλλου, 1989): α. τα σωματικά ή λειτουργικά παιχνίδια, β. τα παιχνίδια µε αντικείμενα, γ. τα κατασκευαστικά και µορφοποιητικά παιχνίδια, δ. τα παιχνίδια ρόλων και ε. τα κοινωνικά ή ομαδικά παιχνίδια κανόνων. Βάσει αριθμού συμμετεχόντων (Γιαννίκας, 1999): α.ατομικά, β.ομαδικά όπου κάθε ομάδα λειτουργεί αυτόνομα, γ.ομάδες που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και δ.όλα μαζί. Βάσει του τμήματος του οργανισμού που ενεργοποιείται (Γιαννίκας, 1999): α.εγκεφαλικά, β.κινητικά, γ.φαντασίας και δ.συμβολικά. Βάσει ελευθερίας και κανόνων στο παιχνίδι: Κατά τον Wood & Bennett(2001) το παιχνίδι διακρίνεται σε ελεύθερο ή ρευστό χωρίς κανόνες φαντασιακό παιχνίδι όπου τα παιδιά είναι σε θέση να εξερευνούν, να εξετάζουν συστηματικά και να θέτουν τα δικά τους προγράμματα και δομημένο παιχνίδι, περισσότερο τυποποιημένο, οργανωμένο παιδικό παιχνίδι το οποίο έχει κανόνες. Απο την άλλη, ο James (2001), υποστηρίζει πως δεν υπάρχει παιχνίδι χωρίς κανόνες ή οργανωμένα παιχνίδια χωρίς κάποια φαντασιακή κατάσταση. Ο Γιαννίκας(1999), όσον αφορά τη μορφή οργάνωσης, διακρίνει το παιχνίδι σε α.απόλυτα ελεύθερο, β.ελεύθερο με κάποια στοιχεία οργάνωσης και ελέγχου, γ.οργανωμένο με δυνατότητες αυτοέκφρασης και ανοικτή έκβαση, δ.οργανωμένο με δυνατότητες αυτοέκφρασης και κλειστή έκβαση και ε.απόλυτα οργανωμένο χωρίς δυνατότητες αυτοέκφρασης. Πολλά παιχνίδια δεν ανήκουν αποκλειστικά σε µια κατηγορία, αλλά και ορισµένες κατηγορίες παιχνιδιών εµπεριέχουν και άλλες κατηγορίες. Ειδικά όταν η κατηγοριοποίηση στηρίζεται σε υποκειµενικά και όχι αντικειµενικά κριτήρια. -shorturl.at/dfny9

Η ιδέα για το παιχνίδι στον Ελαιώνα Αν έπρεπε να περιγράψω το παζάρι του Ελαιώνα με λίγες λέξεις θα έλεγα: «Το παζάρι είναι ένας χώρος ανακύκλωσης αντικειμένων μνήμης. Οι ρακοσυλλέκτες συλλέγουν αρχικά διάφορα αντικείμενα, τα επιδιορθώνουν όταν κρίνουν πως δεν είναι τελείως άχρηστα, τα οργανώνουν στους πάγκους τους και τα πουλάνε. Το παζάρι του Ελαιώνα είναι ένας τόπος όπου ανακυκλώνονται αντικείμενα από όλη την Αθήνα, αλλάζουν χέρια και πολλές φορές επιστρέφουν πάλι εκεί. Τις Κυριακές το παζάρι γεμίζει κόσμο και φωνές. Ανάμεσα στις ενήλικες φιγούρες υπάρχουν και τα παιδιά, τα παιδιά των ρακοσυλλεκτών που τα παίρνουν μαζί τους είτε επειδή δεν έχουν που να τα αφήσουν είτε για να μάθουν τη δουλειά και να βοηθήσουν. Όσα δεν έχουν αφήσει πίσω τους την ξεγνοιασιά της παιδικής ηλικίας τρέχουν από πάγκο σε πάγκο, παίζουν κρυφτό και με ο,τι άλλο βρουν. Τα παιδιά μπορούν να μετατρέψουν σε παιχνίδι κάθε αντικείμενο που υπάρχει γύρω τους πόσο μάλλον εκεί που υπάρχουν πάρα πολλά αντικείμενα χρήσιμα και μη. Η ιδέα είναι να αξιοποιούνται διάφορα υλικά και αντικείμενα που υπάρχουν στο παζάρι με σκοπό να δημιουργούνται παιχνίδια που θα παίζουν τα παιδιά. Άλλωστε τα παιδιά έφτιαχναν στο παρελθόν τα δικά τους παιχνίδια όταν ακόμα δεν υπήρχε ευρεία κυκλοφορία παιχνιδιών μαζικής παραγωγής. Το κατασκευαστικό παιχνίδι (creative play) προσφέρει στα παιδιά τη δυνατότητα να εξερευνήσουν, να σχεδιάσουν και να πειραματιστούν πάνω σε νέες ιδέες χρησιμοποιώντας τη φαντασία τους. Τους δίνεται η ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν πολλά διαφορετικά εργαλεία και υλικά με στόχο τη δημιουργία νέων πραγμάτων. Μέσα από τη διαδικασία της κατασκευής απολαμβάνουν τη χαρά της δημιουργίας και αυτοεκφράζονται. Η διαδικασία που θα ακολουθηθεί είναι η εξής: Α. Συλλογή αντικειμένων: Στο παζάρι υπάρχει πληθώρα αντικειμένων. Από όλα αυτά το πρώτο βήμα είναι η συλλογή πραγμάτων που θα μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε για να φτιάξουμε παιχνίδια. Β.Αποθήκευση και ταξινόμηση: Είναι αναγκαίο να οργανωθεί το σύνολο των αντικειμένων που συλλέχθηκαν προκειμένου να είναι εύκολη και γρήγορη η επιλογή των υλικών που χρειάζονται για τη δημιουργία των παιχνιδιών. Γ. Δημιουργία παιχνιδιών: Εδώ τα παιδιά κατασκευάζουν τα παιχνίδια τους μέσα από μία δημιουργική διαδικασία. Πρέπει να επιλέξουν χρώματα, υλικά και να σκεφτούν πως θα κάνουν μία σύνθεση όλων αυτών, πως θα τα ενώσουν για να φτιάξουν το δικό τους παιχνίδι που θα είναι μοναδικό και θα ξεχωρίζει από όλα τα υπόλοιπα. Ακόμα για τη δημιουργία ομαδικών παιχνιδιών μαθαίνουν να λειτουργούν σε ομάδες καθώς συνεργάζονται για να τα φτιάξουν. Δ. Παιχνίδι: Τα παιδιά παίζουν με ο,τι κατασκεύασαν τα ίδια. Τα παιχνίδια είναι μοναδικά κομμάτια και τους ανήκουν. Αποτελούν αντικείμενα μνήμης των παιδικών τους χρόνων. Ίσως μετά από χρόνια να επιστρέψουν πάλι στον Ελαιώνα είτε ως αντικείμενα εμπορίου είτε ως πρώτη ύλη για κάτι νέο. -shorturl.at/dsJS0 25

Συλλογή

Αποθήκευση και Ταξινόμηση

Κατασκευή Παιχνιδιών

Παιχνίδι

Re-play: η διαδικασία

Το παζάρι είναι γεμάτο με αντικείμενα που μπορούν να ανακυκλωθούν. Υφάσματα, κούτες και άλλα αντικείμενα απο χαρτί, καπάκια απο μπουκάλια, και άλλα ανακυκλώσιμα υλικά είναι εύκολα εντοπίσιμα στο παζάρι. Τα αντικείμενα που επιλέχθηκαν για να εφαρμοστεί η διαδικασία είναι πολύ απλά σαν κατασκευές, μερικά απο αυτά τα έφτιαχναν τα παιδιά παλιότερα όταν δεν είχαν πρόσβαση σε βιομηχανοποιημένα παιχνίδια. Αυτό μάλιστα επβεβαιώνει την ευκολία της διαδικασίας. 1. Το κουτί με τα χρώματα απευθύνεται σε μικρότερα παιδιά, νηπιακής ηλικίας (2,5-6 έτη) με σκοπό να μάθουν τα χρώματα. Συχνά χρησιμοποιείται και σε μεγαλύτερα παιδιά με αναπτυξιακές δυσκολίες και διαταραχές. -shorturl.at/btDL0 2. Το παιχνίδι της μίμησης είναι κάτι που όλοι έχουμε παίξει μικροί. Παριστάναμε πως κάνει η γάτα, ο σκύλος, ο βάτραχος κλπ. Είναι κάτι παραπάνω από απλή διασκέδαση. Βοηθάει στην ανάπτυξη της σκέψης και ενισχύει την ικανότητα του να επικοινωνεί. Επιτρέπει στο παιδί να δοκιμάσει νέους ρόλους και να δει τον κόσμο διαφορετικά, αναπτύσσοντας παράλληλα την φαντασία του. Το παιχνίδι μίμησης αποτελεί βασικό σταθμό στην ανάπτυξη του παιδιού. Μεγαλώνοντας τα παιδιά διαμορφώνουν πρότυπα, μορφές που θαυμάζουν και θέλουν να μοιάσουν. Πολλές φορές αυτά είναι ο μπαμπάς και η μαμά, ενώ άλλες φορές, τα παιδιά αυτοσχεδιάζουν και μιμούνται “διάσημους” που βλέπουν στην τηλεόραση. Για αυτό φτιάξαμε αντικείμενα που θα χρησιμοποιήσουν τα παιδιά για να παραστήσουν τους σεφ και τους δημοσιογράφους. Δύο ρόλοι που βλέπουν συχνά τα παιδιά σήμερα. -shorturl.at/stPWY -shorturl.at/eowPU 3. Η κούκλα είναι ένα παιχνίδι που έπαιζαν τα κορίτσια από την αρχαιότητα. Έχουν βρεθεί κούκλες απο διάφορα υλικά (πηλό, οστά, μάρμαρο, ξύλο, κερί γύψο ή ύφασμα). Τα παιδιά κατασκεύαζαν μόνα τους τις κούκλες τους μέχρι που κυκλοφόρησε μαζικά η Barbie το 1959 και η δραστηριότητα σταμάτησε. Εμεέις φτιάξαμε μία κούκλα απο κουρέλια, σαν αυτές που έφτιαχναν παλιά τα κορίτσια. -shorturl.at/lwzF9 4. Η μπάλα είναι από τα πιο δημοφιλή παιχνίδια στην ιστορία των χρόνων και παραμένει μέχρι σήμερα ένα από τα βασικά αντικείμενα παιχνιδιών για παιδιά. Οι μπάλες που έφτιαχναν παλιά τα παιδιά έχουν αντικατασταθεί απο πλαστικές. Εμείς φτιάξαμε ένα τόπι απο κουρέλια σας αυτάπου έφτιαχναν τα παιδιά στο παρελθόν. - shorturl.at/msEKO 27

Η δαδικασία “βρίσκει σπίτι” στον Ελαιώνα

Η περιοχή του Ελαιώνα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις εταιρείες μεταφορών που συγκεντρώνονται σε αυτή. Οι μάνδρες των εταιρειών αυτών είναι γεμάτες με κιβώτια μεταφοράς και αποθήκευσης αντικειμένων (τα λεγόμενα ship containers) τα οποία ταξιδεύουν γεμάτα με εμπορεύματα στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Υπάρχει πολύ μεγάλο απόθεμα τέτοιων κιβωτίων ενώ ταυτόχρονα τίθεται το ζήτημα του ποια μπορεί να είναι η χρήση τους όταν χάσουν τις ιδιότητες που τα καθιστούν ιδανικά για τις εταιρίες μεταφορών. Η διαδικασία του παιχνιδιού (συλλογή, αποθήκευση και ταξινόμηση, κατασκευή παιχνιδιού και παιχνίδι), προκειμένου να γίνεται οργανωμένα και να αξιοποιείται η προσπάθεια κατασκευής παιχνιδιών και οι κατασκευές, επιλέγεται να τοποθετηθεί σε ένα από αυτά τα κιβώτια που υπάρχουν σε περίσσεια στον Ελαιώνα. Εμείς θα χρησιμοποιήσουμε το μεγαλύτερο κιβώτιο από τα μεγέθη που υπάρχουν, διαστάσεων 12,0*2,4*2,3 (μ*π*υ). Στο εσωτερικό του οργανώνονται τρεις από τις τέσσερις ενέργειες της διαδικασίας: η αποθήκευση και οργάνωση, η κατασκευή παιχνιδιών και το παιχνίδι. Η συλλογή πραγματοποιείται στο παζάρι. Η κατανομή του χώρου για κάθε ενέργεια προέκυψε απο την ανάγκη κάθε χώρου. Δηλαδή στην α ζώνη όπου χρειαζόμαστε χώρο για την αποθήκευση και την οργάνωση, διαμορφώνονται δύο σειρές από κούτες των 45 περίπου εκατοστών εκατέρωθεν από έναν διάδρομο περίπου 1,10μ. Στην β ζώνη-κατασκευή παιχνιδιού ο χώρος είναι μεγαλύτερος και περιλαμβάνει επίσης ορισμένες κούτες για την αποθήκευση των παιχνιδιών που φτιάχνουν τα παιδιά, εάν δε μπορούν να τα πάρουν μαζί τους (λόγω μεγέθους για παράδειγμα ή λόγω του ότι παίζονται ομαδικά). Στην γ ζώνη ο χώρος είναι τελείως ελεύθερος, δε χρειάζεται εξοπλισμό, χρησιμοποιείται αποκλειστικά για το παιχνίδι. Το κέλυφος του μεταλλικού κιβωτίου τροποποιείται στην μία όψη μήκους 12μ. όπου αφαιρείται η κυματοειδής λαμαρίνα και τοποθετείται κούφωμα-φυσαρμόνικα αφενός για να φωτίζεται πολύ ο χώρος και αφετέρου για να μπορεί το καλοκαίρι να ανοίγει στον βαθμό που είναι επιθυμητό. -shorturl.at/gjpF2 29

Βιβλιογραφικές αναφορές -Caillois R., Τα παιχνίδια και οι άνθρωποι, Αθήνα, 2001 -Sutton-Smith B., The Ambiguity of Play, Harvard University Press, 2001 -Χουιζίνγκα Γ., Ο άνθρωπος και το παιχνίδι (Homo Ludens), Αθήνα, 1989 -Μήλια-Αργείτη Α., Homo Ludens ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΩΤΕΡΙΚΗ ΣΤΗ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΛΗ, Ερευνητική εργασία, Πάτρα, 2012 -Μπράντη Ν., Δημιουργικά παιχνίδια για παιδιά από πολυπολιτισμικά περιβάλλοντα» κατασκευή εκπαιδευτικού υλικού για μαθητές Δ’ Δημοτικού, πτυχιακή εργασία, Φλώρινα 2019 -Σκουµπουρδή Χ. & Καλαβάσης Φρ., (2005). Ταξινόμηση του εκπαιδευτικού παιχνιδιού: σύνδεση με τη θεωρία παιγνίων, 22ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μαθηματικής Παιδείας (ΕΜΕ): Οι Σύγχρονες Εφαρμογές των Μαθηματικών και η Αξιοποίησή τους στην Εκπαίδευση (σελ. 504-514), Λαμία -Τσιμπίδας Ν., Πολιτισμικές και κοινωνικές Λειτουργίες του Παιχνιδιού μέσα σο χρόνο, Διπλωματική εργασία, Βόλος, 2005

Διαδικτυακές πηγές -https://equipmentmanagementservices.com/top-5-reasons-to-reuse-and-recycle-usedshipping-containers-for-sale-in-texas/ -https://www.archdaily.com/924314/containers-shop-bbc-arquitectos?ad_ source=search&ad_medium=search_result_all -https://www.archdaily.com/127570/container-guest-house-poteet-architects?ad_ source=search&ad_medium=search_result_all -https://www.youtube.com/watch?v=_JBZOL2ixRI