ΤΑ ΡΑΣΑ ΚΑΝΟΥΝ Ή ΔΕΝ ΚΑΝΟΥΝ ΤΟΝ ΠΑΠΑ
Εργασία από τις μαθήτριες της Γ2 τάξης, Τσώνη Μαρία και Χότζα Χέιλι
Περιεχόμενα 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Η σημασία και ο ρόλος της ενδυμασίας από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα……....3 Σημασία της ενδυμασίας στην Ελένη του Ευριπίδη………………………………….5
Η ενδυμασία και ο ρουχισμός μέσα στους αιώνες…………………………………...8 Αρχαία Αίγυπτος………………………………………………………………………..10 Αρχαία Ελλάδα………………………………………………………………………….11 Βυζάντιο………………………………………………………………………………….12 Τελικά τα ράσα κάνουν ή δεν κάνουν τον παπά;..................................................13 Βιβλιογραφία…………………………………………………………………………….14
Η σημασία και ο ρόλος της ενδυμασίας από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα Από παλιά η ενδυμασία είχε σχέση με την ηθική ποιότητα και την κοινωνική θέση του ανθρώπου. Αποτελούσε ένα βασικό μέσο διάκρισης της κοινωνικής θέσης των ανθρώπων στις επιμέρους ομάδες και γενικότερα στην κοινωνία. Κάποιος ο οποίος ήταν αξιοπρεπέστατα ντυμένος είχε και την ανάλογη αντιμετώπιση από τους γύρω του. Αυτό το βλέπουμε και στο Μενέλαο. Ενώ ήταν βασιλιάς όταν δεν ήταν ντυμένος κατάλληλα, αλλά ρακένδυτος και ζητιάνος δέχτηκε την απόρριψη από το περιβάλλον του. Ακόμα η ενδυμασία συνδέεται και με το χαρακτήρα του ανθρώπου.
Καθένας διαλέγει τον τρόπο που ντύνεται ανάλογα με την προσωπικότητά του. Υπάρχει επίσης αλληλεπίδραση μεταξύ ενδυμασίας και ανθρώπινης συμπεριφοράς. Εξάλλου, όταν κάποιος είναι ωραία ντυμένος, νιώθει ένα αίσθημα αυτοπεποίθησης που αντανακλάται στη συμπεριφορά του. Ακόμα η ενδυμασία μπορεί να δηλώνει την κοινωνική τάξη ενός ανθρώπου και το ρόλο του μέσα σ’ αυτήν, κάτι που συνέβαινε ιδιαίτερα στο παρελθόν. Σήμερα η ενδυμασία δεν αποτελεί βασικό μέσο διάκρισης της κοινωνικής τάξης. Αλλά καμιά φορά μερικοί μπορεί να επηρεάζονται και από τη μόδα που επικρατεί.
Σημασία της ενδυμασίας στην Ελένη του Ευριπίδη Η σκευή έχει αξιοποιηθεί στο θέατρο σε μεγάλο βαθμό και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και στην “Ελένη”, δρώντας μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις ως στοιχείο βασικό για την εξέλιξη της πλοκής του δράματος ή αποκάλυψης του μηνύματος που θέλει να εκφράσει ο εκάστοτε δημιουργός.
Πρόλογος ➞ Στον πρόλογο, εμφανίζεται ένα πρόσωπο που κρατάει τόξα και βέλη. Πριν ακόμα αποκαλύψει την ταυτότητα του, γνωρίζουμε ότι είναι ο Τεύκρος, καθώς είναι ο κατ εξοχήν τοξότης στο λογοτεχνικό μυθολογικό σύμπαν .
Ά επεισόδιο ➞
Στο Α επεισόδιο, εμφανίζεται ένας αγνώριστος Μενέλαος, κουρελιασμένος. Πρόκειται για μια ακόμα παρουσίαση από τον Ευριπίδη ενός ήρωα με κουρελιασμένα ρούχα. Στην "Ελένη" η ρακοφορία του Μενέλαου εξυπηρετεί ποικιλοτρόπως την δραματική οικονομία. Πρώτα από όλα, τα κουρέλια που φοράει είναι εκείνα που τον οδηγούν στη σκηνή και μάλιστα μέσα σε άγνοια. Επειδή γνωρίζει και ποιος είναι αλλά και πώς φαίνεται, ντρέπεται να ρωτήσει οτιδήποτε τους ανθρώπους που συναντάει και έρχεται τελικά στο ανάκτορο του Πρωτέα για να ζητήσει βοήθεια για δύο λόγους: Γιατί, λογικά, πιστεύει ότι ζει κάποιος που έχει την δυνατότητα να τον βοηθήσει και γιατί υπολογίζει, αυθαίρετα, στη συναδελφική αλληλεγγύη μεταξύ βασιλιάδων, καθώς σωστά φαντάζεται πως κάποιος βασιλιάς θα ζει εκεί.
΄Β επεισόδιο ➞
Στο Β' επεισόδιο η Ελένη, καθώς επιστρέφει στη σκηνή και τον βλέπει, εστιάζει κυρίως σε αυτά που φοράει, και έχοντας και το φόβο του Θεοκλύμενου, το βάζει στα πόδια βρίσκοντας καταφύγιο στο τάφο του Πρωτέα. Κι όταν ο Μενέλαος της λέει να μην φοβάται γιατί δεν είναι κακός άνθρωπος, η Ελένη απαντάει: "Όμως η φορεσιά σου τέτοιο σε δείχνει".
Γ και Δ επεισόδιο ➞
Η ενδυμασία αναδεικνύεται σε βασικό παράγοντα για την επιτυχή κατάληξη του σχεδίου που στήνουν ο Μενέλαος και η Ελένη για να διαφύγουν. Προκειμένου να εξαπατήσουν τον Θεοκλύμενο, ο Μενέλαος και η Ελένη βασίζονται ιδιαίτερα στην ενδυμασία και σε αυτά που υποδηλώνονται μέσω αυτής. Η Ελένη ακολουθεί την πανάρχαια παράδοση που συνδέει το πένθος με το κόψιμο των μαλλιών και τα μαύρα ρούχα, για να πείσει τον Θεοκλύμενο ότι ο Μενέλαος πέθανε. Κι αυτό που για τον Μενέλαο ήταν ντροπή πριν από λίγο, τα κουρελιασμένα ρούχα του, αποτελεί τώρα σωτηρία. Ο Θεοκλύμενος βλέποντας τον ταλαιπωρημένο και κουρελιασμένο Μενέλαο αναφωνεί "Ω! Απόλλωνα, κουρέλια η φορεσιά του” και η ιστορία της Ελένης για τον υποτιθέμενο θάνατο του άντρα της γίνεται πιστευτή. Ο Θεοκλύμενος, ο οποίος ήταν από τους λίγους που ήξεραν την αλήθεια για την Ελένη, είναι εκείνος που αυτή τη φορά παρασύρεται από το φαίνεσθαι και παραβλέπει το είναι. Ταυτόχρονα, η Ελένη αναφερόμενη στην εικονική τελετή ταφής του εικονικά νεκρού Μενέλαου, επικαλείται μια παράδοση που διατηρείται ακόμα και σήμερα: τα ρούχα να υποκαθιστούν το ανθρώπινο σώμα κατά την ταφή, όταν αυτό δεν έχει βρεθεί.
Δ΄επεισόδιο και έξοδος ➞
Τέλος, ο ίδιος ο Μενέλαος αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της σημασίας που έχουν τα ρούχα για την ψυχολογία του ανθρώπου. Ντυμένος με καθαρό χιτώνα, ανακτά την ταυτότητα του και την ηρωική του υπόσταση. Ενδυόμενος με ρούχα αντάξιά του ενδύεται ταυτόχρονα το ρόλο του Πορθητής της Τροίας. Ανταποκρίνεται άψογα στο δικό του μέρος του σχεδίου εξαπάτησης και έπειτα, όπως περιγράφει ο αγγελιοφόρος στην έξοδο, οδηγεί τους διασωθέντες συντρόφους του στην κατάληψη του καραβιού και στην ασφαλή αναχώρηση προς την Ελλάδα.
Η ενδυμασία και ο ρουχισμός μέσα στους αιώνες Η ενδυμασία είναι κάτι πολύ σημαντικό για τον άνθρωπο. Από την αρχή της εμφάνισής του ο άνθρωπος χρησιμοποίησε φυσικά υλικά από τη φύση για την ενδυμασία του. Η σημαντικότητα του ρουχισμού για τον άνθρωπο προήλθε από την ανάγκη του για προστασία από τις καιρικές συνθήκες, για την προσωπική του υγιεινή, καθώς και για αισθητικούς λόγους. Όλοι αυτοί οι λόγοι οδήγησαν τους ανθρώπους να καθιερώσουν στη καθημερινή τους ζωή την ενδυμασία και να την προσαρμόσουν κάθε φορά στις συνθήκες ζωής τους και στα στοιχεία κάθε πολιτισμού.
Αργότερα δημιουργήθηκε μια πρωτόγνωρη έννοια για τους ανθρώπους, η μόδα, η οποία δεν σχετίζονταν με την ανάγκη των ανθρώπων για να ντυθούν, αλλά με την επιλογή των ρούχων που επιθυμεί κάποιος να φορέσει ανάλογα με τον χαρακτήρα του. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν πρότυπα ενδυμασίας που κάθε άνθρωπος θα έπρεπε να τα ακολουθησει σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Αρχαία Αίγυπτος ●
●
●
Στην Αρχαία Αιγύπτο, οι αιγύπτιες γυναίκες φορούσαν συχνά απλά φορέματα που ονομάζονταν ‘’kalasiris’’. Τα γυναικεία ενδύματα στην αρχαία Αίγυπτο ήταν πιο συντηρητικά από των τότε ανδρικών ενδυμάτων. Αποτελούνταν από ένα ή δύο ιμάντες και έφταναν μέχρι τον αστράγαλο, ενώ το άνω άκρο μπορούσε να φορεθεί πάνω ή κάτω από το στήθος. Το μήκος του φορέματος συμβόλιζε τη κοινωνική τάξη του χρήστη. Προϊόντα από απλό ξύλο ή μέχρι και φτερά χρησιμοποιήθηκαν ως διακοσμητικά στοιχεία για τη δημιουργία φορέματος. Πάνω από το φόρεμα, οι γυναίκες είχαν τη δυνατότητα επιλογής να φοράνε σάλια, κάπες, ή ρόμπες. Το σάλι ήταν ένα κομμάτι υφάσματος περίπου 4 μέτρα πλάτος και 3 μέτρα μάκρος.
Αρχαία Ελλάδα
● ● ●
● ●
●
Στην αρχαιότητα χρησιμοποιούσαν τη χλαμύδα, ένα είδος ενδυμασίας των αρχαίων Ελλήνων. Ήταν κοντύτερο και λεπτότερο από τον μανδύα. Υπήρχε επίσης το πέπλο που ήταν ένα βαρύ μάλλινο ύφασμα. Ο χιτώνας ήταν ο βασικός τύπος ενδύματος για άνδρες και γυναίκες και ήταν λινός, ήταν ένα μακρύ ύφασμα που το περνούσαν κάτω από τη μασχάλη, το τύλιγαν γύρω από το στήθος και την πλάτη, και το κούμπωναν πάνω από το δεξιό βραχίονα. Από την άλλη μεριά έπεφτε ανοιχτό προς τα κάτω. Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε και η προπή, η οποία ήταν κατασκευασμένη από μεταλλικά στοιχεία. Στήν περίπτωση υφασμάτινης ή δερμάτινης ζώνης απαραίτητο συμπλήρωμα ήταν η πόρπη για να ενώνει τα δύο άκρα. Τέλος τα παπούτσια που χρησιμοποιούσαν λέγονταν σανδάλια και τα φορούσαν έξω από την οικία τους και ήταν από δέρμα.
Βυζάντιο
●
●
● ●
Η σεμνότητα στην εποχή του βυζαντίου ήταν σημαντική για όλους, εκτός από τους πολύ πλούσιους, έτσι οι περισσότερες γυναίκες εμφανίζονταν εξ ολοκλήρου καλυμμένες από άμορφα ρούχα, τα οποία απαιτούνταν για να είναι σε θέση να φιλοξενήσει μια εγκυμοσύνη. Το βασικό ένδυμα στην πρώιμη αυτοκρατορία ερχόταν μέχρι τους αστραγάλους, με υψηλό και στρογγυλό γιακά και μανίκια σφιχτά στον καρπό. Τα κρόσσια και οι μανσέτες μπορεί να ήταν διακοσμημένα με κεντήματα ή με μια ζώνη γύρω από το άνω τμήμα του βραχίονα. Τον 10ο και 11ο αιώνα, το φόρεμα με μανίκια έγινε πιο φουσκωτό. Οι ζώνες ήταν συνήθως από ύφασμα κατασκευασμένες από δέρμα και φοριόντουσαν ενδεχομένως με ζώνη-γάντζους για να υποστηρίξουν την φούστα.
Τελικά τα ράσα κάνουν ή δεν κάνουν τον παπά; «Τα ράσα δεν κάνουν τον παπά, αγά μου!» Η παροιμιώδης φράση του Κολοκοτρώνη όταν ζήτησε την απελευθέρωση ενός συμπολεμιστή του που ήταν καλόγερος από το Άγιο Όρος. Σήμερα η ρήση αυτή έχει λάβει εντελώς διαφορετικό νόημα. Την χρησιμοποιούμε για να δηλώσουμε ότι η εξωτερική εμφάνιση κάποιου δεν χαρακτηρίζει τον ίδιο τον άνθρωπο, αλλά ούτε και προσδιορίζει την ποιότητα του ανθρώπου. Στην Ελένη του Ευριπίδη παρατηρούμε ότι επικρατεί η ρήση “τα ράσα κάνουν τον παπά”. Η ενδυμασία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της τραγικομωδίας του Ευριπίδη και ιδιαίτερα στο Γ΄και Γ΄ επεισόδιο, που τους βοήθησε να ξεγελάσουν τον Θεοκλύμενο και να βάλουν το σχέδιο φυγής τους σε δράση.
Βιβλιογραφία http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2328/Oikiaki-Oikonomia_A-Gymnasiou_htmlapli/index6_1.html https://www.slideshare.net/dmpatsilad/2-18411601 https://slideplayer.gr/slide/5592674/
https://afterschoolbar.blogspot.com/2015/12/blog-post.html https://www.slideshare.net/4gymsch/ss-19251238 https://poimin.gr/ta-rasa-den-kanoun-ton-papa/