สรุปนโยบายและแนวทางปฎิบัติ 11
AQUADAPT www.aquadapt.org การเพาะเลี้ยงสัตว์น้าและการปรับตัว
การผลิตและพัฒนาพันธุป ์ ลาน้้าจืด
สู่การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ในเขตภาคเหนือของประเทศไทย
การวางแผนการผลิตพันธุป ์ ลากับสภาพอากาศทีเ่ ปลีย ่ นแปลง 1.การผลิตพันธุป ์ ลาของกรมประมง
3. ฤดูแล้ง และการขาดแคลนน้า้
ลูกปลานิล โดยเฉพาะปลานิลแปลงเพศมีความต้องการน้าไป เลีย ้ งมากทีส ่ ด ุ
เนือ ่ งจากเลีย ้ งง่าย
มีการเจริญเติบโตดี
เนือ ่ งจากน้า้ ในบ่อเลีย ้ งมีนอ ้ ย
ความต้องการพันธุป ์ ลาจะ
มีความ
ลดลงมากในฤดูแล้ง บางศูนย์ฯ ทีม ่ น ี า้ น้อย ต้องบริหารจัดการน้า้
ต้านทานโรคสูง และตลาดมีความต้องการเพือ ่ บริโภคภายในประเทศ
ให้เพียงพอส้าหรับผลิตพันธุป ์ ลาในฤดูแล้ง การน้าน้า้ ใต้ดน ิ ขึน ้ มา
มาก กรมประมงมีการผลิตลูกปลานิลเพิม ่ มากขึน ้ โดยราคาจ้าหน่าย
ใช้และใช้ระบบน้้าหมุนเวียน ต้องสูบน้้าเข้ามาใช้ซงึ่ จะมีคา่ ใช้จา่ ย
ถูกกว่าฟาร์มปลาเอกชนและเกษตรกรมีความเชือ ่ มัน ่ ในคุณภาพของ
สูง เมือ ่ ปริมาณน้้าน้อย มีปญ ั หาเรือ ่ งคุณภาพน้า้ ลดลง เกิดปัญหา
ลูกปลา
ในการผลิตลูกปลา จึงต้องตรวจสอบคุณภาพน้า้ บ่อยขึน ้ และต้องมี บ่อพักน้า้ ก่อนน้ามาใช้
ลูกปลานิลผลิตทีศ ่ น ู ย์วจ ิ ย ั และพัฒนาประมงน้า้ จืด และพร้อมน้าไปเลีย ้ งต่อ 2. แผนการผลิตลูกปลา
การขาดแคลนน้า้ ในช่วงฤดูแล้งทีศ ่ น ู ย์วจ ิ ย ั และพัฒนา ประมงน้า้ จืดล้าพูน
.โรงเพาะฟักของกรมประมงต้องปฏิบัติตามระเบียบของ ทางราชการและสามารถปรับ เปลี่ยนแผนการผลิตประจ้าปี ได้ เพื่อตอบสนองความต้องการของเกษตรกรในพืน ้ ทีโ่ ดยพิจารณาจาก 1. ความต้องการและความพร้อมของเกษตรกร ทั้งชนิด ฤดูกาล
4. ฤดูฝน และน้า้ ท่วม เกษตรกรมีความต้องการลูกปลามากโดยเฉพาะปลานิล
สภาพภูมอ ิ ากาศและเหตุการณ์ซงึ่ มีอท ิ ธิพลต่อความต้องการพันธุป ์ ลา
และขายดีชว ่ งเดือน สิงหาคม-ตุลาคม เพราะน้้าในบ่อเลีย ้ งมีมาก
2..การผลิตพันธุป ์ ลาจะมากขึน ้ ในเดือนทีอ ่ ณ ุ หภูมส ิ งู ขึน ้ และช่วงฤดูฝน
ศูนย์ฯ ทีต ่ งั้ อยูใ ่ นพืน ้ ทีต ่ ่้า มีความเสีย ่ งจากน้้าท่วม ต้องหยุดการ
3. ความสามารถในการผลิตพันธุ์ปลาของแต่ละศูนย์ฯ
ผลิต 3-4 เดือน การแก้ปญ ั หาโดยการสร้างเขือ ่ นกัน ้ น้้ารอบศูนย์ฯ
.
4. แผนการผลิตพันธุ์ปลาต้องสอดคล้องกับงบประมาณที่ได้รับ เพือ ่ ตอบสนองความต้องการส้าหรับลูกพันธุป ์ ลาของเกษตรกรที่ มากขึน ้ โดยเฉพาะปลานิลได้มก ี ารด้าเนินการดังนี้ 1. การจัดการพ่อแม่พน ั ธุท ์ ด ี่ ี 2. การพัฒนาสายพันธุใ์ ห้ได้ลก ู ปลาทีม ่ ค ี ณ ุ ภาพ 3. ขยายและปรับปรุงประสิทธิภาพในการเพาะฟักและอนุบาล 4. น้าพ่อแม่พน ั ธุป ์ ลาจากทีอ ่ น ื่ ทีม ่ ค ี วามพร้อมในการเพาะพันธุเ์ ข้ามา ท้าการผลิตพันธุป ์ ลาแทนเป็นครัง้ คราว
เพือ ่ ลดความรุนแรงของน้้าท่วม การเตรียมเคลือ ่ นย้ายสิง่ ของเพือ ่ ป้องกันความเสียหาย ในฤดูฝน เมฆฝนมาก ปริมาณออกซิเจน ละลายน้้าต่้า มีผลกระทบต่อลูกปลาและพ่อแม่พน ั ธุป ์ ลาในบ่อดิน ต้องใช้เครือ ่ งให้อากาศช่วยแก้ปญ ั หา
หน่ วยวิ จั ย สั ง คมและสิ่ งแวดล้ อ ม
USER www.sea-user.org
คณะสังคมศาสตร์ มหาวิ ทยาลัยเชียงใหม่ จ. เชียงใหม่ 50200
053 854 898
สรุปนโยบายและแนวทางปฎิบัติ 11
AQUADAPT www.aquadapt.org การเพาะเลี้ยงสัตว์น้าและการปรับตัว
การผลิตและพัฒนาพันธุป ์ ลาน้้าจืด
สู่การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ในเขตภาคเหนือของประเทศไทย
ผลกระทบและการปฏิบต ั เิ พือ ่ ลดความเสีย ่ งจากการเปลีย ่ นแปลงสภาพภูมอ ิ ากาศ 5. อุณหภูมิที่ผิดปกติมากเกินไป อากาศทีห ่ นาวเย็นท้าให้ได้ไข่นอ ้ ย อัตราฟักและอัตรารอด ตายต่้า ผลผลิตจะลดลงประมาณ 60-70 % บางศูนย์ฯ จะหยุดการ ผลิตในช่วงนี้ หรืออาจใช้เครือ ่ งท้าความร้อนเข้ามาใช้ในระบบฟัก ไข่ปลาในช่วงนี้ ช่วงอุณหภูมท ิ ส ี่ งู ผิดปกติ การวางไข่ของปลานิล ลดลงและมีผลต่ออัตรารอด อุณหภูมท ิ ส ี่ งู ขึน ้ ท้าให้การพัฒนาของ ลูกปลาเร็วขึน ้
การน้าเอาเครือ ่ งท้าความร้อนมาใช้ในระบบฟักไข่ปลาเพื่อเพิม ่ อุณหภูมใิ นช่วงฤดูหนาว 7. ทางเลือกในการปรับตัว สภาพภูมอิ ากาศในอนาคตประกอบด้วยความไม่แน่นอนคือ ฝนทีม ่ ากขึน ้ แล้งทีม ่ ากขึน ้ ความแตกต่างของฤดูกาลทีม ่ ากกว่าปกติ และฤดูกาลทีน ่ อ ้ ยกว่าปกติ ทุกสถานการณ์มอ ี ณ ุ หภูมเิ พิม ่ ขึน ้ แต่ปริมาณ น้้าฝนจะแตกต่างกันตามฤดูกาล ทางเลือกในการปรับตัว ควรมีการเพิม ่ แหล่งเก็บน้้า
การคัดเลือกพันธุส ์ ต ั ว์น้าชนิดใหม่เข้ามาเพาะเลีย ้ งและ
ติดตามข้อมูลสถานการณ์การเปลีย ่ นแปลงของสภาพภูมอิ ากาศ
ข้อควรปฏิบต ั เิ พือ ่ ลดความเสีย ่ งจากการเปลีย ่ นแปลง สภาพภูมอ ิ ากาศ
อุณหภูมท ิ ต ี่ า่้ มากในช่วงฤดูหนาว
การผลิ ต ลู ก ปลาเพื่ อ ตอบสนองความต้ อ งการ ของเกษตรกรได้รับผลกระทบจากฤดูกาลที่แตกต่างกัน
6. ผลกระทบเพือ ่ การปรับตัว
ภั ย พิ บั ติ ที่ รุ น แ ร ง แ ล ะ ค ว า ม แ ป ร ป ร ว น ข อ ง ส ภ า พ
การเปลีย ่ นแปลงของสภาพภูมอ ิ ากาศจะเพิม ่ ความเครียด
ภู มิ อ ากาศ ควรมี ก ารจั ด การความเสี่ ย งที่ เ กี่ ย วข้ อ งกั บ
ต่อลูกปลา ท้าให้ออ ่ นแอและเกิดโรค ควรมีการจัดการเพือ ่ รองรับ
สภาพภูมิอากาศทั้งในระยะสั้นและยาว ซึ่งจะช่วยในการ
การเปลีย ่ นแปลงของสภาพภูมอ ิ ากาศ ควรมีการจัดท้าแผนหลาย ๆ
ด้ า เนิ น การและวางแผนการผลิ ต สั ต ว์ น้ า ควรมี ก าร
ระยะ เช่น ระยะสัน ้ กลาง และยาว มีการติดตามผลกระทบทุก 3-5
ด้าเนินการปรั บ ปรุ ง การจัดการโรงเพาะฟัก ตรวจสอบ
ปี
การบริหารจัดการน้า้ เป็นสิง่ ส้าคัญเพือ ่ รองรับการเปลีย ่ นแปลง
ข้ อ มู ล ที่ เ กี่ ย วกั บ ความเสี่ ย งของสภาพภู มิ อ ากาศ มี ก าร
ภูมอ ิ ากาศในอนาคต เช่น การบ้าบัดน้า้ พืน ้ ทีจ ่ ด ั เก็บน้้า และการ
วิ จั ย และพั ฒ นาสั ต ว์ น้ า ชนิ ด ใหม่ รวมทั้ ง มี ก ารบริ ห าร
น้าน้า้ กลับมาใช้ อาจต้องใช้เทคโนโลยีเข้ามาช่วย หรือต้องใช้น้า
จัดการน้้าให้มีประสิทธิภาพ
ในระบบน้า้ ปิด
เพือ ่ ให้มน ี า้ ใช้ตลอดทัง้ ปี
การปรับปรุงพันธุม ์ ี
ความจ้าเป็นในการพัฒนาสายพันธุท ์ ม ี่ ค ี วามต้านทานโรคสูง และ เจริญเติบโตเร็ว จะต้องหาชนิดสัตว์นา้ ตัวใหม่น้ามาเพาะเลีย ้ ง ควร มีการศึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับการเปลีย ่ นแปลงของสภาพภูมิอากาศ ต่อการวางไข่ของปลาแต่ละชนิด รวมทัง้ สายพันธุท ์ อ ้ งถิน ่ ทีอ ่ าจจะ ปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมทีด ่ ก ี ว่า
หน่ วยวิ จั ย สั ง คมและสิ่ งแวดล้ อ ม
USER www.sea-user.org
คณะสังคมศาสตร์ มหาวิ ทยาลัยเชียงใหม่ จ. เชียงใหม่ 50200
053 854 898