Wegwijs in het Beroepsonderwijs Curacao by KBB Curacao

WEGWIJS IN HET BEROEPSONDERWIJS CURAÇAO JANUARI 2015

KENNISCENTRUM BEROEPSONDERWIJS BEDRIJFSLEVEN CURAÇAO

WEGWIJS IN HET BEROEPSONDERWIJS CURAÇAO JANUARI 2015

Samen leren Samen werken Samen leren werken Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven Curaรงao (KBB) De focus van KBB ligt op het stimuleren en verbeteren van aansluiting van het beroepsonderwijs op de arbeidsmarkt en het investeren in de professionele ontwikkeling van de beroepsbevolking van Curaรงao. Mahaaiweg 7, T (+5999) 840 2777 F (+5999) 840 3777 W www.kbbcuraรงao.com E info@kbbcuracao.com www.facebook.com/KBBCuracao

Voorwoord Onderwijs is een van de belangrijkste peilers van elke samenleving, ook die van Curaçao. Van jongs af aan volgen kinderen elk hun eigen leerroute, op weg naar de toekomst. En bij elke splitsing dient zich opnieuw de vraag aan: welke afslag past het beste bij mijn kind? Bij mijn leerling? En bij zijn/haar talent en toekomstdromen? Om ervoor te zorgen dat jongeren samen met hun ouders en school de juiste route kunnen bepalen is de juiste informatie nodig. Om hierbij te helpen heeft Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven Curaçao (KBB) dit boekje samengesteld. Hierin vindt u uitleg over het onderwijs op Curaçao in het algemeen, aangevuld met het aanbod van het beroepsonderwijs in het bijzonder. Naast een beperkt aantal gedrukte exemplaren is een digitale versie te raadplegen via de website van KBB, www.kbbcuracao.com Deze uitgave is mogelijk gemaakt door Reda Social in het kader van een reeks producten die bijdragen aan een verbeterde afstemming tussen onderwijs en arbeidsmarkt. KBB dankt alle organisaties en deskundigen die gegevens beschikbaar hebben gesteld of op enige andere wijze medewerking hebben verleend. Gezamenlijk is hiermee een belangrijke stap gezet naar echte samenwerking! Curaçao, Januari 2015

Voorwoord Inleiding Begrippenlijst

05 08 10

DEEL I: ONDERWIJS OP CURAÇAO

Hoofdstuk 1: Onderwijsstructuur op Curaçao 1.1 Leeswijzer 1.2 Onderwijsgeschiedenis 1.3 Onderwijsvernieuwingen 1.4 Onderwijsherstructurering 1.5 Vergelijkbaarheid met Nederland 1.6 Onderwijssoorten op Curaçao 1.7 Instructietaal 1.8 Toetsing en examinering

11 11 12 12 13 13 15 15

Hoofdstuk 2: Onderwijssysteem op Curaçao 2.1 Leeswijzer 2.2 De leerplichtwet op Curaçao 2.3 Het onderwijssysteem op Curaçao 2.4 Leerroutes binnen het Curaçaose onderwijssysteem 2.5 Kiezen voor het Beroepsonderwijs 2.6 Kiezen voor het Theoretische onderwijs

16 16 17 21 21 22

Hoofdstuk 3: Onderwijsfinanciering op Curaçao 3.1 Leeswijzer 3.2 Financiering van het onderwijs op Curaçao 3.3 Financiële bijdragen van ouders 3.4 Studieleningen via Stichting Studiefinanciering Curaçao

23 23 24 25

DEEL II: ONDERWIJSTYPEN OP CURAÇAO

Hoofdstuk 4: Funderend Onderwijs (FO) op Curaçao 4.1 Leeswijzer 4.2 Kenmerken FO 4.3 Toelatingseisen FO 4.4 Opzet FO 4.5 Afsluiting en toekomstperspectief FO 4.6 Kosten FO

27 27 28 28 29 29

Hoofdstuk 5: Voorbereidend Secundair Beroeps Onderwijs op Curaçao 5.1 Leeswijzer 5.2 Kenmerken VSBO 5.3 Toelatingseisen VSBO

30 30 31

5.4 5.5 5.6 5.7

Opzet VSBO Afsluiting en toekomstperspectief VSBO Kosten VSBO Aanbod en plaatsing VSBO

31 33 34 34

Hoofdstuk 6: Arbeid Gericht Onderwijs (AGO) op Curaçao 6.1 Leeswijzer 6.2 Kenmerken AGO 6.3 Toelatingseisen AGO 6.4 Opzet AGO 6.5 Stage lopen AGO 6.6 Afsluiting en toekomstperspectief AGO 6.7 Kosten AGO 6.8 Aanbod en plaatsing AGO

35 35 36 36 37 38 38 39

Hoofdstuk 7: HAVO / VWO Onderwijs op Curaçao 7.1 Leeswijzer 7.2 Kenmerken HAVO / VWO 7.3 Toelatingseisen HAVO / VWO 7.4 Opzet HAVO / VWO 7.5 Diploma’s en toekomstperspectief HAVO / VWO 7.6 Erkenning van HAVO/VWO diploma’s buiten Curaçao

39 40 40 41 41 41

Hoofdstuk 8: Secundair Beroeps Onderwijs op Curaçao 8.1 Leeswijzer 8.2 Kenmerken SBO 8.3 Toelatingseisen SBO 8.4 Opzet SBO 8.5 Afsluiting SBO 8.6 Toekomstperspectief op de arbeidsmarkt 8.7 Kosten SBO 8.8 Aanbod en plaatsing SBO

42 43 44 44 46 46 47 48

Bijlagen Bijlage 1: Overzicht VSBO scholen Bijlage 2: Overzicht leerwegen en sectorprogramma`s VSBO Bijlage 3: Overzicht SBO scholen Bijlage 4: Overzicht aanbod SBO kwalificaties Bijlage 5: Overzicht vakopleidingen FEFFIK Bijlage 6: Overzicht HAVO/VWO scholen Bijlage 7: Overzicht HBO en WO scholen Bijlage 8: Links naar handige websites Bijlage 9: Overzicht Schoolbesturen

50 52 54 56 60 61 62 62 64

INLEIDING Het Kenniscentrum Beroepsonderwijs en Bedrijfsleven Curaçao (KBB) is een stichting die zich ten doel stelt om in het belang van studenten en leerlingen de afstand tussen beroepsonderwijs en arbeidsmarkt te verkleinen. Een van de middelen om dit te bereiken is het geven van juiste voorlichting aan de verschillende partijen. Het boekje “wegwijs in het beroepsonderwijs” draagt daartoe bij. KBB heeft getracht de beschikbare informatie zo volledig en objectief mogelijk weer te geven. Dit boekje is bedoeld voor een ieder die op een of andere manier met het onderwijs op Curaçao in aanraking komt. Dat kan zijn als leerling of student, maar ook als ouder, werkgever, docent of overheidsfunctionaris. In het voor u liggende boekje is naast het beroepsonderwijs ook aandacht besteed aan andere onderwijsvormen zoals Funderend Onderwijs en HAVO/ VWO. Dit met als reden dat ook deze onderwijstypes een band hebben met het beroepsonderwijs. Denk hierbij aan instroom, uitstroom en doorstroom vanuit FO en HAVO in het VSBO of SBO. De periode augustus – december 2014 is gebruikt om zo veel mogelijk informatie te verzamelen over de verschillende onderwijstypes. In december is de informatie “gefilterd” en gescreend op relevantie.

KBB heeft zich beperkt tot het geven van informatie over het aanbod van opleidingen die door de minister van onderwijs erkend zijn en waar leerplichtigen een opleiding kunnen volgen en daarmee voldoen aan de leerplicht. In de bijlagen van dit boekje zijn de scholen en instellingen opgenomen die erkende opleidingen aanbieden. Tevens zijn een aantal vakopleidingen opgenomen. De gepresenteerde informatie is door KBB verzameld uit diverse bronnen en door verscheidene instanties gecontroleerd. Mochten u tijdens het lezen onvolkomenheden of informatie die niet langer actueel is dan kunt u KBB hiervan op de hoogte stellen (info@kbbcuracao.com).

STOP

BEGRIPPENLIJST In deze lijst treft u een korte uitleg en omschrijving van de in dit boekje gebruikte termen en afkortingen. AGO = Arbeid Gericht Onderwijs BPV = Beroeps Praktijk Vorming, alle vormen van leren in de praktijk FO = Funderend Onderwijs HAVO = Hoger Algemeen Voortgezet onderwijs HBO = Hoger Beroeps Onderwijs LB = Leer Bedrijf LM = Leermeester in de BPV periode LW = Lerend Werken MAVO = Middelbaar Algemeen Vormend Onderwijs (bestaat niet meer) PB = Praktijk Begeleider vanuit de school PBL = Praktische Basisgerichte Leerweg (VSBO) PKL = Praktische Kadergerichte Leerweg (VSBO) SBO = Secundair Beroeps Onderwijs SSC = Stichting Studiefinanciering Curaçao TKL = Theoretische Kadergerichte Leerweg (VSBO) VSBO = Voorbereidend Secundair Beroeps Onderwijs VWO = Voortgezet Wetenschappelijk Onderwijs WO = Wetenschappelijk Onderwijs WL = Werkend Leren

DEEL I : ONDERWIJS OP CURACAO Hoofdstuk 1: Onderwijsstructuur op Curaçao

1.1 LEES WIJZ ER Dit hoofdstuk gaat kort in op de onderwijsgeschiedenis en recente onderwijsvernieuwingen op Curaçao en de vergelijkbaarheid van onderwijs op Curaçao en in Nederland. Daarnaast wordt aandacht besteed aan het verschil tussen openbaar onderwijs, bijzonder onderwijs en particulier onderwijs op Curaçao en de wijze waarop deze scholen worden aangestuurd en gecontroleerd. Tot slot gaat dit hoofdstuk in op het taalbeleid in het onderwijs op Curaçao. Dit hoofdstuk geeft daarbij antwoord op de volgende vragen: 1. Hoe zag het onderwijs op Curaçao er vroeger uit en wat zijn recentelijk belangrijke vernieuwingen en veranderingen geweest? 2. Hoe is het onderwijs op Curacao te vergelijken met het onderwijs in Nederland? 3. Hoe is het onderwijs op Curacao georganiseerd en welke consequenties heeft het bestaan van openbare-, bijzondere- en privéscholen voor het leerling-aannamebeleid. 4. Welk taalbeleid wordt er op Curaçao gevolgd met betrekking tot de instructietaal, de lesmaterialen en de toetsing van leerlingen en studenten binnen het onderwijs?

1.2 OND ERW IJSGE SCHIE DENI S Het onderwijssysteem op Curaçao was lange tijd een exacte kopie van het Nederlandse onderwijssysteem. In 1935 werd het onderwijs voor het eerst wettelijk vastgelegd voor alle eilanden van de Nederlandse Antillen. Vanaf 1995 is er, na uitgebreide discussie en experimenten, veel vernieuwd en veranderd. Hierdoor sluit het huidige onderwijs op Curaçao, qua instructietaal (de taal waarin word lesgegeven) en lesstof beter aan bij de moedertaal en belevingswereld van de meeste kinderen op Curaçao en heeft het qua opzet en invulling veel meer een eigen, uniek karakter gekregen dan voorheen.

1.3 OND ERW IJSVE RNIE UWIN GEN Naast het leren en kunnen reproduceren van kennis, wordt er in het huidige onderwijs op Curaรงao steeds meer aandacht besteed aan de houding en vaardigheden van jongeren en worden zij op school breed gevormd tot zelfstandige, weerbare en zorgzame individuen die zich goed kunnen redden op hun werk en in de maatschappij. Op scholen wordt niet alleen meer gewerkt met traditionele en klassikale lesmethoden, waarbij de leerkracht de theoretische lesstof uitlegt voor de hele klas, maar worden in toenemende mate moderne lesvormen ingezet zoals individueel-, groepsgericht- en projectonderwijs. In het huidige beroepsonderwijs, waar de meeste jongeren in terecht komen, krijgen leerlingen door middel van beroepspraktijkvorming meer mogelijkheden dan voorheen om een vak te leren in de praktijk. Zij volgen naast theorievakken ook praktijklessen op school en lopen stage in het lokale bedrijfsleven of bij de overheid.

1.4 OND ERW IJSHE RSTR UCTU RERI NG Het laatste decennium heeft het onderwijs op Curaรงao een aantal belangrijke structurele veranderingen ondergaan met als doel alle jongeren van Curaรงao kansrijk te maken in hun schoolloopbaan en schooluitval en jeugdwerkeloosheid tegen te gaan. Kleuter- en basisonderwijs zijn opgegaan in het funderend onderwijs (FO) en op het voortgezet onderwijs zijn de tweejarige basisvorming en het profielonderwijs ingevoerd, waarbij leerlingen kiezen voor een bepaald vakkenpakket en maatschappelijke sector waarin zij later werkzaam willen zijn. Het vroegere MAVO (Middelbaar Algemeen Voortgezet Onderwijs) en het LBO (Lager Beroeps Onderwijs), bestaande uit onder andere de Lagere Technische School (LTS) en de Huishoudschool, zijn samengevoegd tot het Voorbereidend Secundair Beroeps Onderwijs (VSBO) dat drie verschillende leerwegen kent. Naast het VSBO is ook het Secundair Beroeps Onderwijs (SBO) ingevoerd om studenten van degelijke beroepsopleidingen en beroepskwalificaties te voorzien en hen klaar te stomen voor de lokale arbeidsmarkt.

1.5 VERGELIJ KBAARHEI D MET NEDERLAN D Deze nieuwe onderwijsstructuur is vastgelegd in verschillende landverordeningen en landsbesluiten met betrekking tot het funderend-, voortgezet- en secundair beroepsonderwijs. Daardoor beschikt Curaçao nu als land over een eigen onderwijswetgeving. Hoewel het huidige onderwijssysteem op Curaçao dus een eigen opzet en karakter heeft, blijft het tot nu toe op veel punten toch nog goed vergelijkbaar en uitwisselbaar met het Nederlandse onderwijssysteem. Het huidige FO is goed te vergelijken met het Basisonderwijs in Nederland. Het HAVO/VWO op Curaçao komt sterk overeen met het HAVO/ VWO in Nederland en wordt zelfs voor een groot deel op dezelfde wijze geëxamineerd. Het beroepsonderwijs op Curacao, opgedeeld in VSBO en SBO, is te vergelijken met het VMBO en MBO onderwijs in Nederland. Hierbij moet worden opgemerkt dat in het beroepsonderwijs de Curaçaose beroepscontext centraal staat. Curaçao kent in het funderend en voortgezet onderwijs openbare scholen, bijzondere scholen, en privéscholen, die op verschillende wijze worden aangestuurd, gecontroleerd en gefinancierd. Wij bespreken deze kort in onderstaand overzicht.

1.6 ONDERW IJSSOOR TEN OP CURAÇAO Openbare scholen Curaçao heeft een beperkt aantal openbare scholen met een totale leerlingpopulatie van circa 4.500 leerlingen in het funderend en voortgezet onderwijs. Openbare scholen vallen vanuit overheidswege direct onder het gezag van de minister van onderwijs en worden ook volledig door de overheid erkend en bekostigd. Zij worden aangestuurd door de Dienst Openbare Scholen en door de onderwijsinspectie van Curaçao op de kwaliteit van het onderwijs gecontroleerd. Ouders kunnen hun kinderen aanmelden op een openbare school naar keuze en op deze scholen kunnen leerlingen en studenten van allerlei taalachtergronden, religieuze - en levensovertuigingen terecht. Het openbare karakter komt tot uiting door het feit dat geen enkele religie of levensovertuiging centraal staat in het onderwijs, waardoor ieder kind dit onderwijs moet kunnen volgen.

Bijzondere scholen Curaçao kent een groot aantal bijzondere scholen met een totale leerlingpopulatie van circa 12.500 leerlingen in het funderend en voortgezet onderwijs. Deze scholen zijn op een bepaalde levensbeschouwing of religieuze grondslag gestoeld, waarbij het merendeel van deze bijzondere scholen Rooms Katholiek of Protestants Christelijk onderwijs verzorgt. ` Bijzondere scholen hanteren vanuit een overkoepelde stichting of vereniging een bepaalde levensbeschouwing of religieuze grondslag en worden aangestuurd door een eigen overkoepelend schoolbestuur, dat weer verantwoording schuldig is aan de minister van onderwijs. Deze scholen worden ook volledig door de overheid erkend en bekostigd en door de onderwijsinspectie van Curaçao op de kwaliteit van hun onderwijs gecontroleerd. Ook bijzondere scholen zijn in principe voor iedereen toegankelijk. Ieder schoolbestuur stelt wel zelf zijn aannamecriteria vast, die meestal te maken hebben met de geloofsovertuiging en/of moedertaal. Ook de woonplek van het kind en zijn ouders en het feit of er al broertjes en zusjes ingeschreven zijn op de school kunnen een rol spelen. Vooral in het voortgezet onderwijs, nemen bijzondere scholen ook leerlingen en studenten aan met een andere levens- of geloofsovertuiging dan de school, op voorwaarde dat de leerling wel de regels, tradities en overtuigingen van de school respecteert. Privé scholen Curaçao kent een klein aantal prive scholen die uit eigen middelen worden gefinancierd. Deze scholen brengen de ouders van hun leerlingen maandelijks een bedrag aan schoolgeld in rekening om in hun kosten te voorzien. De Nederlandse privéscholen vallen onder verantwoordelijkheid van de Nederlandse onderwijsinspectie en leerlingen van deze scholen leggen Nederlandse examens af op Nederlands grondgebied. Daarnaast is er een international school die zich richt op het Amerikaanse onderwijssysteem. Binnen het SBO zijn er een aantal privéscholen die wel lokaal erkende opleidingen aanbieden, maar daar geen bekostiging van de overheid voor krijgen. De opleidingskosten worden dus door de student of zijn ouders betaald. Omdat het onderwijs op Curaçao en in Nederland veel overeenkomsten vertoont, kunnen kinderen in het funderend onderwijs relatief eenvoudig overstappen van een Nederlandse privéschool naar een lokale Curaçaose FO

school en andersom. Leerlingen, die van een privéschool door willen stromen naar lokaal voortgezet onderwijs moeten wel een Eindtoets Funderend Onderwijs (EFO toets) afleggen, inclusief een deeltoets in het Papiaments.

1.7 INSTRUCT IETAAL. Scholen zijn vrij in het kiezen van een instructietaal. De keuze beperkt zich wel tot de officiële landstalen: Nederlands, Papiaments of Engels. Behalve ‘The International School’ zijn er geen Engelstalige opleidingen. De meeste scholen hanteren Papiaments als instructietaal. Een beperkt aantal scholen heeft voor het Nederlands als instructietaal gekozen. In zowel het FO als ook het voortgezet onderwijs zijn zowel Papiaments als Nederlands verplichte examenvakken, ongeacht de instructietaal die gehanteerd wordt.

1.8 TOETSING EN EXAMINER ING Binnen ieder type onderwijs wordt er getoetst. Op het FO wordt een centraal opgestelde eindtoets afgenomen (de EFO toets). Afhankelijk van de instructietaal kan de EFO toets worden afgenomen in het Nederlands of in het Papiaments. Op het VSBO worden centrale examens afgenomen in zowel het sectorprogramma als ook de ondersteunende vakken. De centrale examens worden grotendeels op Curaçao ontwikkeld. VSBO examens worden in het Nederlands afgenomen. Het HAVO en VWO wordt, net als het VSBO, centraal geëxamineerd. Een aantal examens worden in Nederland opgesteld door het Cito, de andere examens worden op Curaçao door het ETE, het Curaçaose examenbureau opgesteld. Het SBO kent geen centraal eindexamen. De SBO scholen zijn zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit van hun toetsen. Om toch de kwaliteit van de toetsen te kunnen waarborgen is het systeem “Aanvullende Kwaliteitsborging (AKB)” in het leven geroepen. Het ETE controleert voor afname de door de school opgestelde toetsen op kwaliteit.

Hoofdstuk 2: Onderwijssysteem op Curaçao

2.1 LEESWIJZ ER Dit hoofdstuk gaat kort in op de leerplichtwet, het onderwijssysteem op Curacao en de verschillende leerroutes die een leerling kan doorlopen in zijn schoolloopbaan. Het geeft daarbij antwoord op de volgende vragen: 1. Hoe is de leerplicht op Curaçao vastgelegd en welke rol spelen ouders en leerlingen hierbij? 2. Hoe is het onderwijs op Curaçao ingericht? 3. Welke verschillende leerroutes kan een leerling volgen binnen het onderwijssysteem?

2.2 DE LEERPLIC HTWET OP CURAÇAO Op Curaçao heeft ieder kind het recht en de plicht om van zijn vierde tot achttiende jaar naar school te gaan. Onderwijs is in die periode gratis (particulier onderwijs uitgezonderd) en verplicht. Uit het laatste UNESCO rapport naar de situatie van kinderen en jongeren op Curaçao blijkt dat 97% van de kinderen op Curaçao deelneemt aan het funderend onderwijs en 77% van de jongeren aan het voortgezet onderwijs. De leerplicht eindigt officieel aan het eind van het schooljaar, waarin de jongere 18 wordt of wanneer de leerling op jongere leeftijd over een startkwalificatie beschikt. Dit betekent een SBO diploma op niveau 2, een HAVO of VWO diploma of een overgangsbewijs van 4 naar 5 HAVO. Ook een overgangsbewijs van VWO 4 naar VWO 5 geldt als startkwalificatie. De plicht om te leren is op Curaçao vastgelegd in de leerplichtwet, die eist dat ieder kind of jongere formeel bij een school die een door de minister erkende opleiding aanbiedt ingeschreven staat en niet zonder opgaaf van geldige reden mag verzuimen. Deze wet moet ervoor zorgen dat jongeren tot hun achttiende jaar op school blijven en de school uiteindelijk verlaten met een kwalificatie op zak. Hoewel dit doel voor een grote groep jongeren wordt gerealiseerd, kent Curaçao jaarlijks ook een groep van enkele honderden uitvallers die zonder diploma de school verlaten. Voor deze groep worden er vanuit het 16

ministerie van onderwijs speciale projecten opgezet om deze leerlingen alsnog toe te leiden naar de arbeidsmarkt. Deze jongeren kunnen ook nog altijd instromen in een opleiding op SBO 1 niveau omdat dit onderwijs drempelloos is en dus voor iedereen toegankelijk. Bij het naleven en handhaven van de leerplichtwet, spelen de schooldirectie, het team van leerplichtambtenaren en de politie een belangrijke rol. Scholen melden ongeoorloofd verzuim vanaf 3 aaneengesloten dagen bij de leerplichtambtenaar. Die doet vervolgens navraag en onderzoek waarbij ook de ouders kunnen worden bezocht. De leerplichtambtenaar kan leerlingen en ouders bij overtreding van de leerplichtwet een waarschuwing geven, maar ook een boete met bijbehorend proces verbaal opleggen wanneer ouders en jongeren aanhoudend weigeren om mee te werken aan een oplossing voor schoolverzuim. Ook kan de politie studenten, die zich onder schooltijd op ongeoorloofde publieke plekken bevinden, overdragen aan de school. Hoe ouder de schoolverzuimde student, hoe meer hij op zijn eigen verantwoordelijkheid aangesproken wordt.

2.3 HET ONDERW IJSSYSTEE M OP CURAÇAO Het onderwijssysteem op Curaçao kent verschillende schooltypen en leerroutes die een leerling gedurende zijn schoolcarrière doorloopt. Curaçao kent een systeem van startonderwijs, voortgezet onderwijs en eindonderwijs en met het doorlopen van al deze fases, wordt een student als het ware klaargestoomd voor de (lokale) arbeidsmarkt of een vervolgopleiding in het hoger onderwijs Startonderwijs legt bij ieder kind een stevig fundament voor de rest van zijn schoolcarrière. Voortgezet onderwijs heeft een voorbereidend karakter en leidt de leerling naar passend eindonderwijs. Het eindonderwijs leidt de student op voor het specifieke beroep. Omdat Curaçao een relatief klein land is met een beperkt aantal opleidingen, zet een deel van de lokale studenten na het voortgezet onderwijs op Curaçao zijn studie voort in de regio of in Nederland. Hieronder worden de drie samenhangende onderwijssoorten aangestipt en worden de onderlinge relaties kort en krachtig aangegeven. In deel II van deze wegwijzer wordt ieder type onderwijs met bijbehorende opzet en kenmerken nog eens afzonderlijk en uitgebreider toegelicht.

Het onderwijssysteem op Curaรงao:

FO: Funderend Onderwijs VSBO: Voorbereidend Secundair Beroeps Onderwijs SBO: Secundair Beroeps Onderwijs HAVO Hoger Algemeen Vormend Onderwijs HBO Hoger Beroeps Onderwijs VWO Voortgezet Wetenschappelijk Onderwijs Startonderwijs Op Curaรงao start ieder kind op vierjarige leeftijd in principe met het Funderend Onderwijs. Een kleine groep kinderen wordt verwezen naar het Speciaal Onderwijs (SO) omdat deze groep door bepaalde fysieke en/of mentale beperkingen, leer- en ontwikkelstoornissen niet goed op een FO school kan functioneren en speciale aandacht van professionals nodig heeft. Het Funderend Onderwijs duurt acht jaar en biedt kinderen van hun 4e tot 12e levensjaar niet alleen een gelijk start, maar ook een brede algemene vorming en een stevige basis voor de rest van hun schoolloopbaan en leven. Rond hun twaalfde levensjaar stromen leerlingen op basis van hun aanleg, interesses en resultaten op de Eindtoets Funderend Onderwijs (EFO toets) door naar verschillende vormen van voortgezet onderwijs.

Voorbereidend onderwijs Na het Funderend Onderwijs stromen leerlingen door naar verschillende vormen van vervolgonderwijs. Deze onderwijsvormen hebben een voorbereidend karakter in de zin dat leerlingen nog niet opgeleid worden voor een concreet beroep, maar al wel een bepaalde richting en vakkenpakket kiezen waardoor zij voorbereid worden op de beroepssector waarin zij later werkzaam willen zijn. Van het Funderend Onderwijs stroomt een beperkt aantal kinderen (22%) door naar het HAVO / VWO ( Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs / Voortgezet Wetenschappelijk Onderwijs) terwijl het overgrote deel van de leerlingen (78%) kiest voor een schoolloopbaan in het VSBO (Voorbereidend Secundair Beroepsonderwijs). HAVO / VWO Leerlingen met een hoge EFO toetsscore stromen door naar het HAVO/VWO onderwijs, waarbij zij op de HAVO vijf jaar lang en op het VWO zes jaar lang een groot aantal (theoretische) vakken aangeboden krijgen. Het advies vanuit de FO school voor HAVO of VWO is bindend in die zin dat leerlingen zonder dit advies niet op een HAVO/VWO school worden aangenomen.. Na een tweejarige basisvorming die voor iedereen gelijk is op het HAVO/ VWO , krijgen leerlinge weer een bindend advies om vanaf de derde klas of de HAVO of het VWO leerroute te volgen. De leerlingen kiezen een afstudeerdprofiel (een bepaald vakkenpakket) dat het beste bij hen past en doen daar eindexamen in. VSBO Aan de hand van de EFO toetsscore kunnen leerlingen ook doorstromen naar het VSBO (Voorbereidend Secundair Beroeps Onderwijs). Het VSBO duurt normaliter 4 jaar. In dit type onderwijs volgen leerlingen naast theoretische vakken ook een aantal praktische vakken die gerelateerd zijn aan bepaalde sectoren van de lokale arbeidsmarkt. Na een tweejarige basisvorming krijgen zij advies voor een bepaalde leerweg binnen het VBSO. Per leerweg wordt een sectorprogramma en een sector overstijgend programma aangeboden.

Het sectorprogramma is gebonden aan de sector en het beroep waarvoor de leerling gekozen heeft, het sector overstijgend programma geldt voor iedere leerling ongeacht het sectorprogramma. Eindonderwijs Het eindonderwijs is een logisch vervolg op het voorbereidend onderwijs en leidt studenten op voor een specifiek beroep. Hierbij kiezen studenten voor een beroepsopleiding die aansluit bij hun leerweg, afstudeerprofiel, interesses en talenten. HBO / WO Leerlingen van het HAVO stromen, nadat zij hun diploma hebben behaald, meestal door naar een HBO opleiding (Hoger Beroeps Onderwijs) op Curaçao, in de regio of in Nederland. Zij kiezen daarbij voor een bepaalde beroepssector en een beroepsopleiding die hun klaarstoomt voor een hogere functie op de arbeidsmarkt. Leerlingen van het VWO kunnen met hun diploma voor een HBO opleiding kiezen of instromen in het Wetenschappelijke Onderwijs. In het laatste geval kiezen zij voor een bepaalde studierichting van een universiteit en worden zij klaargestoomd voor een professionele en/of leidinggevende functie op de arbeidsmarkt of een loopbaan in de wetenschap. Doordat er op Curaçao nauwelijks WO opleidingen zijn, gaan deze studenten meestal studeren in de regio of in Nederland. SBO Leerlingen die kiezen voor het praktisch ingestelde beroepsonderwijs, stromen na hun vierjarige VSBO opleiding door naar het SBO ( Secundair Beroeps Onderwijs). Hierbij stromen zij, afhankelijk van de leerweg die zij op het VSBO hebben gekozen, door naar een passende beroepsopleiding op SBO niveau 1,2, 3 of 4 niveau, die hen klaarstoomt voor een uitvoerende of middenkader functie op de lokale arbeidsmarkt.

2.4 LEERROU TES BINNEN HET CURAร AO SE ONDERW IJSSYSTEE M Het onderwijssysteem van Curaรงao is gebaseerd op evenwicht, keuzevrijheid en rechtvaardigheid en probeert met zijn aanbod van verschillende leerroutes en beroepsopleidingen zo goed mogelijk aan te sluiten bij de aanleg, interesses, taalvaardigheid en leerstijl van ieder kind. Door ieder kind de eerst 8 jaren van zijn schoolloopbaan een gelijke start te bieden in het FO en vervolgens een tweejarige algemene vorming in het voortgezet onderwijs, wil men leerlingen en studenten op Curaรงao een stevige onderwijsbasis bieden en de tijd geven om te kiezen voor een afstudeerprofiel en beroepsopleiding die aansluit bij hun interesses en capaciteiten. Het systeem is bovendien zo opgezet dat laatbloeiers van de ene route in de andere route door kunnen stromen om hun kansen te vergoten op de arbeidsmarkt. Studenten die in een bepaalde leerroute vastlopen, kunnen ook weer terug geplaatst worden naar een schooltype dat beter bij hen past.

2.5 KIEZEN VOOR HET BEROEPS ONDERW IJS Verreweg de meeste lokale studenten kiezen voor een schoolloopbaan in het beroepsonderwijs en volgen de route FO, VSBO, SBO, waarna zij een betaalde functie zoeken op de lokale arbeidsmarkt op lager uitvoerend of middenkader niveau. Een klein aantal leerlingen stroomt na het behalen van hun VSBO diploma TKL (Theoretisch Kadergerichte Leerweg) door naar HAVO 4 en vanuit het HAVO, naar het HBO en naar een betaalde baan. Een aantal studenten kiest na hun SBO opleiding voor een HBO opleiding op Curaรงao of schrijft zich in voor een vervolgopleiding op HBO niveau in Nederland of in de regio. Een zeer klein deel van studenten studeert nog verder. Zij starten in het beroepsonderwijs, behalen uiteindelijk zelfs een universitaire graad (op masterniveau) en vinden een betaalde functie op academisch niveau door eerst de leerroute FO, VSBO en SBO af te leggen en daarna de leerroute HBO, WO.

Leerroutes vanuit het Beroepsonderwijs 1. FO - VSBO – SBO- Betaalde baan 2. FO - VSBO – HAVO - HBO – Betaalde baan 3. FO – VSBO – SBO - HBO - Betaalde baan 4. FO – VSBO – SBO – HBO – WO - Betaalde baan

2.6 KIEZEN VOOR HET THEORET ISCHE ONDERW IJS Een beperkt aantal lokale studenten kiest voor een schoolloopbaan in het theoretische onderwijs en volgt na het FO het HAVO / VWO. HAVO studenten kunnen er voor kiezen om na hun einddiploma het VWO in te stromen of door te studeren aan het HBO. Eventueel kunnen HAVO studenten na een HBO opleiding doorstromen naar het wetenschappelijke onderwijs door verder te studeren aan een universiteit. HAVO studenten kunnen, mits zijn 17 jaar zijn, na hun HAVO diploma ook zoeken naar een betaalde functie op de arbeidsmarkt of vanuit HAVO 4 of HAVO 5 een overstap maken naar het SBO. Tot slot kunnen leerlingen, die vast lopen in het HAVO onderwijs, ook een overstap maken naar het VSBO of afhankelijk van hun schooljaar naar een passende beroepsopleiding op het hoogste SBO niveau. Leerroutes vanuit de HAVO 1. FO – HAVO – VWO – HBO – Betaalde baan 2. FO – HAVO – VWO – HBO – WO – Betaalde baan 3. FO - HAVO - Betaalde baan 4. FO – HAVO – SBO - Betaalde baan 5. FO – HAVO – SBO – HBO - Betaalde baan 6. FO – HAVO – SBO – HBO – WO - Betaalde baan 7. FO – HAVO – VSBO – SBO – Betaalde baan 8. FO – HAVO – VWO – WO Leerlingen van het VWO kunnen direct doorstromen naar het Wetenschappelijke Onderwijs door te kiezen voor een studie aan de universiteit. Zij kunnen ook kiezen voor een VWO vervolgstudie op HBO niveau en daarna een betaalde baan. Eventueel kunnen leerlingen na hun HBO opleiding ook nog verder studeren aan een universiteit voordat zij een betaalde baan zoeken

op academisch niveau. Tot slot kunnen VWO leerlingen, die vast lopen in het VWO onderwijs, ook een overstap maken naar HAVO 4 of HAVO 5. Leerroutes vanuit het VWO 1. FO – VWO – WO – Betaalde baan 2. FO – VWO – HBO – Betaalde baan 3. FO - VWO – HBO – WO – Betaalde baan 4. FO – VWO – HAVO 4 / HAVO 5 – Betaalde baan 5. FO – VWO – HAVO 4 / HAVO 5 –HBO - Betaalde baan 6. FO – VWO – HAVO 4 / HAVO 5 –HBO – WO - Betaalde baan 7. FO – VWO – HAVO – SBO – Betaalde baan 8. FO – VWO – HAVO – SBO – HBO – Betaalde baan

Hoofdstuk 3: Onderwijsfinanciering op Curaçao

3.1 LEESWIJZ ER Dit hoofdstuk gaat kort in op de wijze waarop het onderwijs op Curaçao wordt gefinancierd. Daarnaast wordt verwezen naar de organisaties waar meer informatie voor ouders en studenten te verkrijgen is over studiefinanciering. Het beantwoordt daarbij de volgende vragen: 1. Hoe worden het funderend, voorbereidend en eindonderwijs op Curaçao gefinancierd? 2. Welke financiële bijdragen worden er van ouders en studenten gevraagd?

3.2 FINANCIE RING VAN HET ONDERW IJS OP CURAÇAO Het onderwijs op Curaçao is sinds juni 2012 gratis, zoals bepaald in Artikel 21 van de staatregeling en verplicht voor kinderen in de leeftijd van 4 tot 18 jaar. Dankzij deze wet hebben zowel geregistreerde als niet-geregistreerde migran-

tenkinderen ook toegang tot het onderwijs. Het onderwijs op Curaçao wordt, uitgezonderd het particuliere onderwijs op privéscholen, volledig door de overheid gefinancierd. Rooms-katholieke -, protestantse, christelijke, adventistische, humanistische en openbare scholen vallen allen onder het wettelijk vastgestelde bekostigingsstelsel, waarbij iedere school per kind en per schooljaar een bepaalde subsidie ontvangt. Voor ouders en hun kinderen betekent dit dus gratis onderwijs. Schoolboeken worden aan het begin van ieder schooljaar gratis aan elke leerling verstrekt, maar schooluniformen en een aantal andere zaken, zoals schoolspulletjes, bijbels en woordenboeken, moeten wel door ouders en/of studenten worden aangeschaft.

3.3 FINANCIË LE BIJDRAGE N VAN OUDERS Schooluniform Iedere

door

overheid

gefinancierde

school

het

funderend,

voorbereidend en eindonderwijs heeft een eigen uniform, dat door ouders moet worden betaald en aangeschaft. Dit uniform varieert van een polo met het schoolembleem en de kleur van de school plus de eis om een nette spijkerbroek en nette schoenen te dragen, tot een uitgebreide voorgeschreven schoolgarderobe van blouses, T shirts, broeken, rokken, sokken, schoenen, etc. Schoolvervoer Ouders en studenten zijn in principe zelf verantwoordelijk voor vervoer van en naar de school. Voor kinderen, leerlingen en studenten die relatief ver van de school wonen en niet op eigen gelegenheid naar school kunnen komen is er onder bepaalde voorwaarden de mogelijkheid van schoolvervoer in de vorm van busvervoer. Wanneer ouders beperkte middelen en mogelijkheden hebben voor zowel uniformen en vervoer naar school, kunnen zij via de school een aanvraag indienen voor financiële hulp van de overheid. Schoolboeken en laptops Schoolboeken worden aan het begin van ieder jaar gratis aan leerlingen vertrekt. Sommige SBO en HBO scholen (maar ook sommige middelbare scho-

len) gaan er daarnaast van uit dat studenten zelf een laptop aanschaffen voor digitaal onderwijs en het maken van opdrachten en werkstukken binnen hun afstudeerprofiel. Bijzondere projecten en uitjes Hoewel het onderwijs gratis is, vragen sommige scholen wel voor bijzondere schoolprojecten, uitstapjes, excursies en studiereizen een financiële bijdrage van ouders of studenten om in de kosten te voorzien. Deze bijdragen zijn in principe niet verplicht en kunnen dus niet dwingend worden opgelegd. Studenten die deze bijdrage niet betalen, kunnen dus niet mee met de excursie of studiereis. Bijdrage aan schoolvereniging De Vereniging Protestants Christelijk Onderwijs (VPCO) vraagt een lidmaatschapsbijdrage van de ouders om lid te zijn van de vereniging. Alleen leden van de vereniging hebben toegang tot Protestants Christelijk onderwijs.

3.4 STUDIELE NINGEN VIA STICHTIN G STUDIEFIN ANCIERIN G CURAÇAO (SSC) De SSC biedt studenten van Curaçao die in Nederland willen studeren haar begeleidende diensten aan. De SSC fungeert feitelijk als intermediair voor deze studenten en de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) met de “Wet Studiefinanciering (WSF)”. Naast de studiefinanciering van Nederland, de WSF, biedt de SSC ook haar eigen studiefinanciering aan. Als je dus in Nederland gaat studeren met behulp van studiefinanciering, heb je te maken met twee stelsels van studiefinanciering. Na je studie heb je dus zowel bij de DUO als bij de SSC een studieschuld opgebouwd die rechtstreeks aan de desbetreffende instantie moet worden terugbetaald. Studenten kunnen ook op eigen gelegenheid en zonder tussenkomst gaan studeren en lenen. Meer informatie over SSC is te vinden via de website: www.ssc.cw/main/ Meer informatie over DUO is te vinden via de website: www.duo.nl/particulieren Let op : Per schooljaar 2014-2015 zijn de regels voor studiefinanciering gewijzigd. Het is belangrijk vooraf goed te informeren naar de mogelijkheden en voorwaarden!

DEEL II ONDERWIJSTYPEN OP CURAÇAO Hoofdstuk 4: Funderend Onderwijs (FO) op Curaçao

4.1 LEESWIJZ ER Dit hoofdstuk beschrijft de kenmerken en opzet van het Funderend Onderwijs (FO) op Curaçao. Het geeft daarbij antwoord op de volgende vragen: 1. Wat houdt Funderend Onderwijs op Curaçao in en voor welke leerlingen is het geschikt? 2. Welke (toelatings)eisen worden aan FO leerlingen gesteld? 3. Hoe is het FO opgezet? 4. Hoe wordt het FO afgesloten en wat is voor een FO leerling de volgende stap? 5. Hoe wordt het FO bekostigd en wat dragen ouders bij aan schoolboeken, schooluniformen en schoolvervoer? 6. Wat is het aanbod van FO scholen op Curaçao en waarin verschillen deze scholen van elkaar? In bijlage 1 is een overzicht opgenomen met de FO scholen op Curaçao.

4.2 KENMERK EN FUNDEREN D ONDERW IJS Op Curaçao beginnen vrijwel alle kinderen op vierjarige leeftijd aan het Funderend Onderwijs (het FO). Dit onderwijs, waarin de vroegere basis- en kleuterscholen zijn samengevoegd, geeft kinderen een stevige basis voor hun verdere schoolloopbaan en persoonlijke ontwikkeling. In dit onderwijs staat niet de leerstof, maar het kind centraal en wordt er ook veel aandacht besteed aan de algemene vorming van ieder kind tot een sterk en sociaal individu. Gemiddeld duurt het FO onderwijs acht jaar, waarin iedere FO leerling van zijn vierde tot twaalfde levensjaar 8 groepen (= klassen) doorloopt. Leerlingen kunnen blijven zitten of klassen overslaan en verlaten uiterlijk met hun veertiende levensjaar het Funderend Onderwijs. Naast het begrijpen en reproduceren van (nieuwe) kennis, leren kinderen op het huidige FO onderwijs heel

bewust hoe zij een eigen mening vormen, zelfstandig, probleemoplossend en planmatig te werk gaan, hoe zij met anderen moeten samenwerken en anderen tot steun kunnen zijn.

4.3 TOELATIN GSEISEN FUNDEREN D ONDERW IJS In principe heeft ieder kind op Curaรงao toegang tot Funderend Onderwijs. Voor een kleine groep kinderen met fysieke of mentale beperkingen en/of specifieke leer- en ontwikkelingsstoornissen is dit onderwijs niet geschikt. Deze kinderen worden na een formele indicatiestelling (=verwijzing) op medische gronden via de FO school doorverwezen naar het Speciale Onderwijs, waar zij de specialistische aandacht en begeleiding krijgen die zij nodig hebben. Met de invoering van het FO, maakt ieder schoolkind op Curaรงao als het ware de eerste acht jaren een gelijke start. Pas na het FO onderwijs wordt er gedifferentieerd en stromen kinderen op basis van de eindcijfers, aanleg en motivatie door naar passend vervolgonderwijs.

4.4 OPZET FUNDEREN D ONDERW IJS Het achtjarige FO onderwijs is formeel in 2 cycli opgedeeld, waarbij groep 1 t/m 4 de 1e cyclus en groep 5 t/m 8 de 2e cyclus omvat. Kinderen zitten minimaal een jaar lang in dezelfde groep en hebben daarbij een vaste docent. Iedere FO school werkt met een basiscurriculum. Binnen dit curriculum wordt gewerkt in acht educatiegebieden, waarin ook de vroegere hoofdvakken lezen, schrijven, rekenen en taal zijn verwerkt. FO scholen kunnen bij het kiezen van een instructietaal, de taal waarin het kind les krijgt en wordt getoetst, kiezen uit Nederlands, Papiaments of een combinatie hiervan. In het schoolprogramma van het FO wordt ook steeds meer aandacht aan digitaal onderwijs geschonken, waarbij op steeds meer scholen laptops, i-pads en digiborden worden gebruikt. Iedere FO school verzorgt 5 dagen per week onderwijs. Dit onderwijs vindt altijd in de ochtenduren plaats en beslaat in totaal 1500 lesminuten per week. Scholen beginnen tussen 7.15 en 7.30 uur en eindigen tussen 12.15 en 12.30 uur, waarbij iedere

leerling jaarlijks 199 dagen naar school gaat en 61 dagen vakantie heeft. Voorof naschoolse opvang is op Curaçao niet wettelijk geregeld of verplicht.

4.5 AFSLUITIN G EN TOEKOMS TPERSPEC TIEF FUNDEREN D ONDERW IJS Kinderen sluiten hun FO onderwijs af in groep 8 met een onderwijskundig rapport en een EFO toets (Eindtoets Funderend Onderwijs). In de EFO toets, een momentopname, worden de vakken Nederlands, Papiaments en Rekenen aan het eind van groep 8 getoetst. Het onderwijskundig rapport heeft een langere tijdshorizon. Het wordt door de eigen FO school opgesteld en neemt de prestaties en inzet van iedere leerling gedurende zijn hele schooltijd mee, naast de cijfers van zijn laatste rapporten in groep 6, 7 en 8. Het schooladvies en de scores van de EFO toets leiden samen tot een einduitslag voor de leerling over het best passende vervolgonderwijs na het FO. Leerlingen worden hierbij verwezen naar het voorbereidend beroepsonderwijs (VSBO) dat een praktisch karakter heeft of naar het HAVO / VWO onderwijs dat meer theoretisch is ingesteld. Beide vormen van onderwijs zijn geen eindonderwijs en leiden niet op tot een specifiek beroep.

4.6 KOSTEN FUNDEREN D ONDERW IJS Het Funderend Onderwijs wordt volledig door de overheid gefinancierd, waarbij iedere school via een wettelijk bekostigingsstelsel per kind en per schooljaar een bepaalde subsidie ontvangt. Voor ouders en hun kinderen betekent dit dus gratis onderwijs. Soms wordt er via de oudercommissie van ouders een financiële bijdrage gevraagd voor bijzondere activiteiten op school of de aanschaf van extra middelen. Daarnaast zijn er voor ouders met beperkte middelen en mogelijkheden, regelingen voor schoolboeken, schooluniformen en schoolvervoer. Een klein aantal FO scholen heeft een particulier karakter en wordt niet door de overheid gefinancierd. Deze privéscholen vragen van ouders een financiële bijdrage in de vorm van en maandelijks schoolgeldbedrag.

Hoofdstuk 5: Voorbereidend Secundair Beroeps Onderwijs op Curaçao

5.1 LEESWIJZ ER Dit hoofdstuk beschrijft de kenmerken en opzet van het Voorbereidend Secundair Beroeps Onderwijs (VSBO) op Curaçao. Het geeft daarbij antwoord op de volgende vragen: 1. Wat houdt Voorbereidend Secundair Beroeps Onderwijs op Curaçao in en voor welke leerlingen is het geschikt? 2. Welke (toelating)eisen worden aan VSBO leerlingen gesteld? 3. Hoe is het VSBO opgezet? 4. Hoe wordt het VSBO afgesloten en wat is voor een VSBO leerling de volgende stap? 5. Hoe wordt het VSBO bekostigd en wat dragen ouders financieel bij aan schoolboeken, schooluniformen en schoolvervoer? 6. Wat is het aanbod van VSBO scholen op Curaçao en waarin verschillen deze scholen van elkaar? In bijlage 2 is een overzicht opgenomen met de VSBO scholen op Curaçao.

5.2 KENMERK EN VSBO Het Voorbereidend Secundair Beroeps Onderwijs (VSBO) is in 2003 ingevoerd op Curaçao als vervanging en verbetering van het vroegere onderwijs op MAVO, LTS en Huishoudschoolniveau. Het VSBO bereidt leerlingen niet voor op functioneren op de arbeidsmarkt, maar op het volgen van een vervolgopleiding in het Secundair Beroepsonderwijs (SBO). Op het VSBO worden leerlingen breed gevormd en oriënteren zij zich op een sector waarin zij later werkzaam willen zijn. Vervolgens stromen zij door naar het SBO onderwijs, waar zij zich verder specialiseren in een beroep. Leerlingen die het VSBO en vervolgens het SBO afronden voeren meestal beroepen uit op lager uitvoerendof middenkaderniveau of worden zelfstandig ondernemer in het midden- en 30

kleinbedrijf. Het VSBO richt zich op brede algemene- en beroepsvorming van leerlingen en gebruikt daar meerdere werkvormen voor. Leerlingen werken niet alleen klassikaal, waarbij de leerkracht de lesstof voor de klas uitlegt, maar ook in groepjes en individueel, waarbij zij projecten uitvoeren en praktijkopdrachten doen in leslokalen die hier speciaal voor zijn ingericht. Ook wordt er op het VSBO steeds meer gebruik gemaakt van digitale hulpmiddelen zoals computers, digiborden en internet. Dit sluit goed aan op de ontwikkeling in het onderwijs dat kinderen minder kennis uit hun hoofd moeten leren, maar juist moeten leren waar zij de juiste en betrouwbare informatie kunnen vinden, die voor een bepaald vraagstuk of opdracht nodig is. Samengevat heeft het VSBO een vormend en voorbereidend karakter en sluit het aan bij kinderen die meer praktisch zijn ingesteld en bij voorkeur leren door actief bezig te zijn. Praktijkvorming is een wezenlijk onderdeel van dit beroepsonderwijs en gebeurt zowel binnen als buiten de school. Binnen de school voeren leerlingen tijdens praktijklessen de praktijkopdrachten uit die passen bij een bepaald beroep en worden professionals uitgenodigd om te vertellen over hun beroep. Daarnaast maken excursies en stages in het lokale bedrijfsleven ook deel uit van het onderwijsprogramma.

5.3 TOELATIN GSEISEN VSBO Het VSBO is voor iedereen toegankelijk. Op basis van de uitslag van onder andere de EFO toets (zie ook het hoofdstuk Funderend Onderwijs) wordt de leerling geplaatst in het VSBO in de leerweg die het best bij hem past.

5.4 OPZET VSBO Het VSBO begint met twee jaren basisvorming. Na deze fase kiest iedere leerling voor een leerweg en een sector die het beste bij hem past. Leerlingen stromen dus na hun tweede leerjaar door naar de Theoretisch Kadergerichte Leerweg (TKL), de Praktisch Kadergerichte Leerweg (PKL) of de Praktisch Basisgerichte Leerweg (PBL). Leerlingen kiezen vervolgens binnen hun leerweg een sectorprogramma in een van de sectoren ‘Techniek’, ‘Economie’ of ‘Zorg en Welzijn’. Het sectorprogramma duurt 2 jaar.

Tweejarige basisvorming De tweejarige basisvorming, die iedere VSBO leerling doorloopt, wordt ook wel onderbouw genoemd. In deze eerste twee jaren krijgen leerlingen een brede basis van algemene kennis en (sociale) vaardigheden aangereikt. Tijdens deze periode volgen leerlingen een breed vakkenpakket, waar zij nog alle kanten mee op kunnen. In dit pakket zitten vier talen, verschillende exacte vakken, maatschappelijke vakken en persoonlijke ontwikkelingsvakken. Leerlingen zitten per leerjaar in een groep (klas) van maximaal 30 leerlingen. Zij gaan 32 tot 36 lesuren van 45 minuten per week naar school en krijgen les van een bevoegd of bekwaam docent. Aan het eind van deze basisvorming, kiezen leerlingen, op basis van hun prestaties, aanleg en interesse voor een bepaalde leerweg en voor een sector (beroepsrichting) die het beste bij hun past. Om tot de juiste keuze te komen, krijgt elke leerling een advies van de school. Om leerlingen de juiste keuze te laten maken, organiseren VSBO scholen in de basisvorming snuffelstages, waarin leerlingen al kennis kunnen maken met de sectoren en beroepen waar hun interesse ligt. Daarnaast worden professionals ook uitgenodigd in de klas om te vertellen over hun beroep. Leerlingen krijgen ondersteuning in de vorm van keuzebegeleiding en studievaardigheden en kunnen eventueel ook deelnemen aan een beroepen-interesse-test. De school bepaalt uiteindelijk welke leerweg de leerling volgt, maar de leerling kiest zelf de sector waarin hij verder wil. Tweejarige leerweg en bijbehorend sectorprogramma De laatste twee leerjaren van het VSBO worden ook wel bovenbouw genoemd. Hierin volgen leerlingen binnen hun leerweg en sector een specifiek sectorprogramma, waarin zij in het vierde jaar eindexamen doen. Het VSBO kent, zoals eerder gezegd, drie leerwegen die afgekort worden tot TKL (Theoretisch Kader Leerweg), PKL (Praktische Kader Leerweg) en PBL (Praktische Basis Leerweg). Binnen deze leerwegen kiezen leerlingen uit drie sectoren waarin zij zich specialiseren, te weten Economie, Zorg en Welzijn en Techniek. Per sector en per leerweg biedt het VSBO een aantal verschillende sectorprogramma’s aan. Zo hebben de sectoren Economie en Zorg en Welzijn ieder twee eigen sectorprogramma’s, terwijl de sector techniek zelfs 4 eigen sectorprogramma’s kent. Een overzicht van leerwegen en sectorprogramma’s

is opgenomen in bijlage 2. Leerwegen omvatten elk een samenhangend onderwijsprogramma, gericht op persoonlijke vorming en maatschappelijke- en beroepsvoorbereiding. Elk sectorprogramma heeft een eigen vakkenpakket dat uit een aantal verplichte, keuze- en sectorgerichte vakken bestaat. Om een sectorprogramma uit te kunnen voeren moeten VSBO-scholen beschikken over bijbehorende faciliteiten en praktijkruimtes zoals keukens en technische lokalen waar leerlingen de benodigde praktijkervaring op kunnen doen. TKL leerlingen krijgen in vergelijking met PKL en PBL leerlingen relatief veel theorie en gaan niet op stage in hun bovenbouw. Hun lesprogramma is vrij algemeen en bevat 4 lesuren praktijk in de week. Deze leerweg is geschikt voor kinderen die een combinatie aan kunnen van theorie en praktijk en die in de toekomst leidinggevende functies op middenkader niveau kunnen vervullen in het bedrijfsleven en bij de overheid. De TKL is vergelijkbaar met het “oude” MAVO, aangevuld met een sectorprogramma. Leerlingen die PKL of PBL opleiding volgen, besteden veel minder uren aan theorie in vergelijking met de TKL leerlingen. PKL en PBL leerlingen krijgen 12 uren praktijk per week wat ongeveer 33% van hun lesprogramma omvat. Deze leerlingen gaan in hun derde jaar op korte stages, waarin zij kennismaken met verschillende beroepen die binnen hun sector gangbaar zijn. In het vierde en laatste leerjaar lopen zij een maand lang stage, waarbij zij een stageplek kiezen die hun persoonlijke interesse heeft.

5.5 AFSLUITIN G EN TOEKOMS TPERSPEC TIEF VSBO VSBO onderwijs is geen eindonderwijs en leidt leerlingen ook niet direct op voor de arbeidsmarkt. Met een VSBO diploma hebben leerlingen wel een stevige basis om verder te studeren in het Secundaire Beroeps Onderwijs (SBO). Het SBO kent 4 verschillende niveaus en elke VSBO leerling stroomt door naar het SBO niveau dat het beste bij hem past. • PBL → SBO niveau 1 of niveau 2 • PKL → SBO niveau 2 of niveau 3 • TKL → SBO niveau 3 of niveau 4 Een kleine groep leerlingen stroomt na het VSBO uit op de arbeidsmarkt. Jongeren die naar de arbeidsmarkt uitstromen dienen in ieder geval niet meer leerplichtig te zijn. Hoewel iedere leerling na het VSBO verplicht is om

ten minste 1 jaar SBO onderwijs te volgen, zijn er uitzonderingen mogelijk. De gangbare weg blijft wel dat VSBO leerlingen doorstromen naar het SBO. Een klein aantal leerlingen stroomt van de hoogste VSBO leerweg, de Theoretisch Kadergerichte Leerweg, door naar het HAVO (Hoger Algemeen Vormend Onderwijs). Dit kan alleen als een leerling voor zijn eindexamen een extra theorievak heeft gedaan en qua examenresultaten aan alle eisen van de betreffende HAVO school voldoet. Iedere VSBO leerling doet eindexamen. PBL leerlingen worden, voor wat het sectorprogramma betreft, zowel schriftelijk (CSE, het centraal schriftelijk eindexamen) als praktisch (CPE, het centraal praktisch examen) geëxamineerd. PKL en TKL leerlingen worden, voor wat betreft het sectorprogramma, ook schriftelijk (CSE) en praktisch geëxamineerd, al is de examenvorm van het praktisch examen anders dan bij de PBL.. PKL en TKL leerlingen maken een eindopdracht als praktijkexamen, de centraal integratieve eindopdracht (CIE). De eindexamens van het sectorprogramma VSBO worden per leerweg op Curaçao opgesteld door het Expertisecentrum Toetsing en Examinering (het ETE). Examens die door het ETE worden opgesteld, worden in het Nederlands afgenomen.

5.6 KOSTEN VSBO Het Voorbereidend Secundair Beroeps Onderwijs wordt volledig door de overheid gefinancierd (privéscholen uitgezonderd), waarbij iedere school via een wettelijk bekostigingsstelsel per kind en per schooljaar een bepaalde subsidie ontvangt. Voor ouders en hun kinderen betekent dit dus gratis onderwijs. Soms wordt er via de oudercommissie een kleine financiële bijdrage gevraagd voor bijzondere activiteiten op school. Daarnaast zijn er regelingen voor schoolboeken, schooluniformen en schoolvervoer. Zie ook hoofdstuk 3, onderwijsfinanciering, in Deel I.

5.7 AANBOD EN PLAATSIN G VSBO In totaal kent het VSBO acht verschillende sectorprogramma’s die vallen binnen de sectoren Techniek (4 sectorprogramma’s) Economie (2 sectorprogramma’s)

en Zorg en Welzijn (2 sectorprogramma’s). Niet iedere VSBO school biedt sectorprogramma`s aan. Een aantal VSBO`s biedt alleen de basisvorming aan, wat voor de leerling betekent dat hij na de eerste twee jaar basisvorming naar een andere school moet om het sectorprogramma te volgen. Openbare scholen mogen geen leerlingen weigeren op basis van geloofsovertuiging. Het kan echter voorkomen dat er meer aanmeldingen zijn dan beschikbare plaatsen. In dat geval kan ook een openbare school leerlingen weigeren. Hoofdstuk 6: Arbeid Gericht Onderwijs (AGO) op Curaçao

6.1 LEESWIJZ ER Dit hoofdstuk beschrijft de kenmerken en opzet van het Arbeid Gericht Onderwijs (AGO) op Curaçao. Het geeft daarbij antwoord op de volgende vragen: 1. Wat houdt Arbeid Gericht Onderwijs op Curaçao in en voor welke leerlingen is het geschikt? 2. Welke (toelatings)eisen worden aan AGO leerlingen gesteld? 3. Hoe is het AGO opgezet? 4. Hoe wordt het AGO afgesloten en wat is voor een AGO leerling de volgende stap? 5. Hoe wordt het AGO bekostigd en wat dragen ouders bij aan schoolboeken, schooluniformen en schoolvervoer? 6. Wat is het aanbod van AGO scholen op Curaçao en waarin verschillen deze scholen van elkaar?

6.2 KENM ERKE N ARBE ID GERIC HT OND ERW IJS Arbeid Gericht Onderwijs (AGO) bereidt leerlingen voor op de lokale arbeidsmarkt en is daarom ook eindonderwijs. Dit onderwijs heeft drie hoofddoelen; het stimuleert persoonlijke ontwikkeling en maatschappelijke zelfredzaamheid en leidt leerlingen naar de lokale arbeidsmarkt. Het Arbeid Gericht Onderwijs komt voort uit het vroegere Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO) en werd in 2005 ingevoerd. Door het specifieke profiel van haar leerlingen heeft het AGO een heel eigen karakter, lesprogramma en onderwijsstijl. AGO scholen bieden onderwijs in de sec-

toren Bouw, Techniek, Hospitality en Zorg en Welzijn. AGO leerlingen zitten gemiddeld 4 tot 5 jaren op school. Zij lopen veel stage bij lokale bedrijven en zijn vooral heel praktisch bezig zijn met het leren van sociale- en beroepsvaardigheden en een praktisch beroep. Op AGO scholen wordt niet gewerkt met cijfers en examens en voor het AGO onderwijs zijn geen formele eindtermen geformuleerd die aangeven wat een leerling precies moet weten en kunnen aan het eind van het AGO onderwijs. AGO klassen hebben maximaal 16 leerlingen en bieden veel individuele begeleiding, waardoor leerlingen zich goed kunnen ontwikkelen op hun eigen niveau. Samengevat is het Arbeid Gericht Onderwijs bedoeld voor leerlingen die- ook met extra zorg- waarschijnlijk geen regulier diploma zullen halen en het best gediend zijn met onderwijs dat hen direct naar de arbeidsmarkt toe leidt. AGO leerlingen leren vooral door praktisch bezig te zijn en (beroeps)vaardigheden te oefenen en te herhalen in een situatie die zoveel mogelijk op de werkelijkheid lijkt. De meeste leerlingen die op de arbeidsmarkt uitstromen hebben behoefte aan eenvoudig, gestructureerd werk. Op scholen die AGO onderwijs aanbieden is een zorgstructuur aanwezig. Onder andere remedial teachers, maatschappelijk werkenden, mentoren en begeleiders zijn betrokken bij het welzijn van de leerlingen en kunnen de aandacht geven die de leerling nodig heeft.

6.3 TOELATIN GSEISEN ARBEID GERICHT ONDERW IJS Leerlingen uit het reguliere FO die extreem laag scoren bij de EFO toets kunnen terecht in het AGO. Ook leerlingen uit het Speciaal Onderwijs komen in aanmerking voor plaatsing in het AGO. Vanuit het VSBO stromen ook leerlingen in het AGO in. Dit zijn de leerlingen die op basis van hun gedrag, sociaal emotionele problemen, of intelligentie niet meekunnen in het reguliere systeem.

6.4 OPZET ARBEID GERICHT ONDERW IJS Het AGO onderwijs kent vier opeenvolgende leerjaren en de doelen van dit onderwijs zijn helder beschreven in een doelendocument. AGO leerlingen blijven net zo lang op school totdat zij zich kunnen redden op de lokale arbeidsmarkt of totdat zij de leerplicht zijn ontgroeid. AGO leerlingen moeten minimaal 13

jaar en 10 maanden zijn om op een AGO school te starten. Zij verlaten de school meestal op hun achttiende levensjaar en kunnen dan meteen betaald aan het werk. AGO leerlingen krijgen veel praktijklessen, vijf verschillende taalvakken, computerlessen en een aantal theorievakken, met een praktische invalshoek. De instructietaal, werkmaterialen en toetsen zijn allemaal in het Papiaments opgesteld en op school wordt er veel aandacht besteed aan sociale vaardigheden en samenwerken met elkaar. Lessen worden actief en praktisch ingevuld op basis van zoveel mogelijk realiteitsonderwijs. Dit betekent dat de school met behulp van leerkeukens, technische hallen en lokalen die worden ingericht als kapsalon of verzorgingskamer, de echte werkomgeving zo goed mogelijk nabootst en experts in de klas uitnodigt om te demonstreren hoe er echt gewerkt wordt in hun beroep. Iedere opleiding heeft een opleidingsprogramma met verschillende uitstroomprofielen die leiden naar een bepaald beroep. Het AGO biedt in totaal 17 uitstroomprofielen aan. Leerlingen kiezen in hun 3e leerjaar voor een bepaalde sector waar zij later in werkzaam willen zijn. Daarnaast selecteren zij minimaal 2 uitstroomprofielen waar hun interesse ligt. In het vierde jaar kiezen zij voor een definitief uitstroomprofiel dat hen voorbereidt op een concreet beroep. In bijlage 4 is een overzicht opgenomen met uitstroomprofielen van het AGO.

6.5 STAGE LOPEN IN HET ARBEID GERICHT ONDERW IJS Het AGO richt zich vooral op leren in de praktijk. Vandaar dat het stage lopen in een echt bedrijf een zeer belangrijk element is van dit type onderwijs. In het lesprogramma is dat duidelijk terug te zien; hoe verder de AGO leerling komt, hoe meer stagemogelijkheden hij krijgt. Hierdoor wordt een AGO leerling als het ware stap voor stap naar de arbeidsmarkt geleid. Tijdens de stage worden de AGO leerlingen ook altijd zorgvuldig begeleid. In het eerste leerjaar krijgen AGO leerlingen nog relatief veel theorie en zijn de praktijklessen en praktijkopdrachten vooral op school. In het tweede leerjaar is de verhouding theorie/praktijk 60%/40% en maken leerlingen al kennis met tenminste drie verschillende beroepen die zij interessant vinden voor zichzelf. In het derde leerjaar is de verhouding theorie/praktijk al opgelopen naar 40%/60% en kiezen leerlingen al minimaal twee uitstroomprofielen, waarbij zij stage lopen in de praktijk. In het vierde en laatste leerjaar bestaat het les-

programma slechts voor 20% uit theorielessen en 80% uit praktijk. In dit jaar kiezen AGO leerlingen, op advies van hun praktijkdocenten, definitief voor een sector en uitstroomprofiel dat bij hen past. Zij lopen in hun laatste leerjaar 4 dagen per week stage en komen zijn 1 dag per week terug naar school en leren al echt de beginselen van een vak.

6.6 AFSLUITIN G EN TOEKOMS TPERSPEC TIEF ARBEID GERICHT ONDERW IJS Iedere AGO leerling loopt in zijn laatste leerjaar 4 dagen per week stage en sluit deze periode met een eindpresentatie en paneldiscussie af. Wanneer dit met goed gevolg wordt afgelegd, ontvangt de leerling een eindcertificaat. In zijn eindpresentatie vertelt de leerling ten overstaan van zijn ouders, medeleerlingen, docenten en begeleiders van het stagebedrijf wat hij heeft gedaan en geleerd. Hij doet dit behulp van een power point presentatie en een fotocollage, die hij maandenlang heeft voorbereid. AGO leerlingen worden breed gevormd tot verantwoordelijke beroepskrachten voor de lokale arbeidsmarkt. Deze leerlingen kunnen na afloop van het AGO doorstromen naar een SBO opleiding op niveau 1 of niveau 2.

6.7 KOSTEN ARBEID GERICHT ONDERW IJS Het AGO wordt volledig door de overheid gefinancierd, waarbij iedere school via een wettelijk bekostigingsstelsel per kind en per schooljaar een bepaalde subsidie ontvangt. Voor ouders en hun kinderen betekent dit dus gratis onderwijs. Soms wordt er via de oudercommissie van ouders een kleine financiĂŤle bijdrage gevraagd voor bijzondere activiteiten op school of extra leermiddelen. Daarnaast zijn er regelingen voor schoolboeken, schooluniformen en schoolvervoer. Zie ook hoofdstuk 3, onderwijsfinanciering, in Deel I.

6.8 AANBOD EN PLAATSIN G ARBEID GERICHT ONDERW IJS Curaçao heeft zes AGO scholen. AGO scholen houden geen open dagen voor ouders en kinderen of meeloopdagen voor aankomende leerlingen. Wel verzorgen zij, op verzoek, presentaties op het Funderend en Speciaal Onderwijs die leerlingen naar het AGO verwijzen. Ouders kunnen een AGO school ook zelf benaderen voor een kennismakingsgesprek en een rondeleiding. In de praktijk kiezen de meeste ouders voor een AGO school die in hun buurt ligt of die hen aangeraden wordt door de FO of SO school van hun kind. AGO scholen vallen formeel onder de verantwoordelijkheid van de VSBO school, waar zij officieel onderdeel van zijn. Een aantal AGO scholen zit op dezelfde locatie als de andere leerwegen van het VSBO, maar een aantal scholen zit op een eigen, afzonderlijke locatie. Openbare AGO scholen mogen geen leerlingen weigeren. Bijzondere AGO scholen kunnen dit wel op basis van hun levensbeschouwing en aannamebeleid. In de praktijk worden AGO leerlingen niet snel geweigerd op hun voorkeursschool. AGO leerlingen worden door de AGO school aangemeld, waar de voorkeur van de ouders naartoe gaat.. Ouders krijgen vervolgens te horen of hun kind ook daadwerkelijk is geplaatst, waarna het officieel ingeschreven wordt. Hoofdstuk 7: HAVO / VWO Onderwijs op Curaçao

7.1 LEESWIJZ ER Dit hoofdstuk beschrijft de kenmerken en opzet van het HAVO / VWO Onderwijs op Curaçao. Het geeft daarbij antwoord op de volgende vragen: 1. Wat houdt HAVO / VWO onderwijs op Curaçao in en voor welke leerlingen is het geschikt? 2. Hoe stromen kinderen vanuit het FO Onderwijs door naar HAVO/ VWO onderwijs en aan welke eisen moeten zij voldoen? 3. Hoe is het onderwijs op de HAVO / VWO scholen opgezet qua basisvorming, keuzeprofielen, leerjaren en doorstroming?

4. Met welke diploma’s verlaten leerlingen het HAVO / VWO onderwijs en wat is hun toekomstperspectief? 5. In hoeverre worden deze diploma’s ook buiten Curaçao erkend? 6. Wat is het aanbod van HAVO/VWO scholen op Curaçao? 7. Hoe kies je voor de HAVO/VWO school die het beste bij je past? In bijlage 5 is een overzicht opgenomen van de HAVO/VWO scholen op Curaçao.

7.2 KENMERK EN HAVO / VWO De afkorting ‘HAVO’ staat voor Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs en de afkorting ‘VWO’ staat voor Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs. Op het HAVO / VWO onderwijs wordt een groot aantal theoretische vakken verzorgd. Het HAVO duurt 5 jaar en het VWO duurt 6 jaar. Het HAVO is over het algemeen een voorbereiding op het Hoger Beroepsonderwijs terwijl vanuit het VWO rechtstreeks voor een Wetenschappelijke vervolgopleiding gekozen kan worden.

7.3 TOELATIN GSEISEN HAVO / VWO Het aantal kinderen dat na het Funderend Onderwijs (FO) doorstroomt naar HAVO/VWO is op Curaçao beperkt. Of kinderen doorstromen naar HAVO/ VWO, hangt mede af van hun scores op de EFO toets (Eindtoets Funderend Onderwijs) en hun onderwijskundig rapport (zie ook het hoofdstuk Funderend Onderwijs). Ieder jaar wordt er een nieuwe norm voor de EFO toets vastgesteld. Deze norm geeft aan welke cijfers een leerling per EFO vak moet halen en hoe hoog zijn gemiddelde toetsscore moet zijn om door te kunnen stromen naar het HAVO/VWO. Die jaarlijkse norm wordt afgeleid van de gemiddelde landelijke EFO toetsscore.

7.4 OPZET HAVO / VWO Het HAVO/VWO onderwijs kent een tweejarige basisvorming. Dit betekent dat iedere leerling 2 jaren lang in een brugklas zit. In deze periode, die ook onderbouw wordt genoemd, worden een twintigtal theoretische vakken verzorgd. Daarnaast wordt aandacht aan studievaardigheden (het slim en efficiënt studeren) besteed. Na deze brede en vormende periode, krijgt de leerling, op basis van zijn inzet en cijfers, van de school een bindend HAVO- of VWO advies. HAVO en VWO werken met keuzeprofielen. Dit zijn vakkenpakketten met een bepaalde combinatie van verplichte en keuzevakken, waar leerlingen ook eindexamen in doen. HAVO leerlingen kiezen na hun derde schooljaar voor een profiel, en VWO leerlingen doen dat na hun vierde jaar. Zij kunnen dan kiezen uit de profielen: • Natuur & Gezondheid • Natuur & Techniek • Cultuur en Maatschappij • Economie en Maatschappij.

7.5 DIPLOMA ’S EN TOEKOMS TPERSPEC TIEF HAVO / VWO Het HAVO/VWO onderwijs is geen eindonderwijs dat opleidt voor een specifiek beroep. De meeste studenten stromen met hun diploma door naar het Hoger Beroeps Onderwijs (HBO) en de Universiteit met hun oog op een Bachelorsof een Mastersgraad. Met deze diploma’s kunnen zij binnen de maatschappij hoger kader, professionele, specialistische en leidinggevende functies vervullen of kiezen voor een carrière binnen de wetenschap.

7.6 ERKENNIN G VAN HAVO / VWO DIPLOMA ’S BUITEN CURAÇAO Curaçao kent steeds meer instituten die opleidingen verzorgen op Bachelors of Masterniveau Afgestudeerde HAVO en VWO studenten die op Curaçao willen blijven, kunnen op deze instituten terecht. Een aantal afgestudeerde HAVO en VWO studenten kiest voor een HBO of universitaire opleiding in de regio of

gaat studeren in Nederland. In deze landen werken opleidingsinstituten soms met een lotings- of een selectiesysteem, waardoor een studieplek niet gegarandeerd is. Het is belangrijk vooraf goed te informeren over de voorwaarden voor aanmelding en eventuele erkenning van het HAVO of VWO diploma uit Curaçao. Afgestudeerde HAVO/VWO studenten met beperkte financiële middelen kunnen een studielening aanvragen voor een HBO of universitaire studie in Curaçao, de regio of in Nederland. Meer informatie is op te vragen bij de Stichting Studiefinanciering Curaçao (SSC). Hoofdstuk 8: Secundair Beroeps Onderwijs op Curaçao

8.1 LEESWIJZ ER Dit hoofdstuk beschrijft de kenmerken en opzet van het Secundair Beroeps Onderwijs (SBO) op Curaçao. Het geeft daarbij antwoord op de volgende vragen: 1. Wat houdt Secundair Beroeps Onderwijs op Curaçao in en voor welke studenten is het geschikt? 2. Welke (toelating)eisen worden aan SBO studenten gesteld? 3. Hoe is het SBO opgezet en welke beroepsopleidingen biedt het aan? 4. Hoe wordt het SBO afgesloten en wat is het toekomstperspectief van een SBO student? 5. Hoe wordt het SBO bekostigd en wat dragen ouders financieel bij aan schoolboeken, laptops, schooluniformen en schoolvervoer? 6. Wat is het aanbod van SBO scholen op Curaçao en waarin verschillen deze scholen van elkaar? In bijlage 6 is een overzicht opgenomen van SBO scholen. In bijlage 7 is een overzicht opgenomen welke kwalificaties door welke scholen worden aangeboden.

8.2 KENMERK EN SBO Het SBO is een vervanging en verbetering van het vroegere Middelbaar Beroeps Onderwijs en Middelbaar Technisch Onderwijs op Curaçao. Het SBO is in vergelijking met dit vroegere onderwijs breder opgezet en biedt studenten meer keuzes in beroepsopleidingen aan. Het SBO is een logisch vervolg op het VSBO. Het SBO is eindonderwijs. Dit betekent dat afgestudeerden doorstromen naar de lokale arbeidsmarkt. Het SBO geeft studenten een stevige algemene en beroepsvorming en kwalificeert hen voor betaald werk op de arbeidsmarkt. In dit type onderwijs krijgen studenten niet alleen de kennis en vaardigheden aangereikt die zij nodig hebben voor hun beroepsuitoefening, maar ook om naar behoren te functioneren in de maatschappij. Het SBO niveau 4 diploma geeft recht op toelating tot het HBO ( Hoger Beroeps Onderwijs). Naast klassikaal onderwijs, waarbij de leerkracht de theoretische lesstof uitlegt voor de klas, wordt er in het SBO veel gewerkt in praktijklokalen, waar de werkomgeving van de verschillende beroepen zo goed mogelijk wordt nagebootst. Daarnaast wordt er ook zelfstandig en in groepen gewerkt aan projecten en werkopdrachten en is digitaal onderwijs steeds meer in opkomst in het SBO. Beroepspraktijkvorming (BPV), of anders gezegd ‘ervaring opdoen in het beroep waar je later in wilt werken’, wordt aangeboden in praktijklessen binnen de school, maar ook door stages buiten de school. Het SBO onderwijs is gericht op de beroepsuitoefening en stelt studenten in staat om als beginnend beroepsbeoefenaar aan de slag te gaan. Studenten in het SBO kunnen de leerweg “Werkend Leren” volgen, of de leerweg “Lerend Werken”. Bij de leerweg ‘Werkend Leren’ werkt de student gemiddeld 4 dagen per week en volgt hij 1 dag in de week onderwijs. Studenten die de leerweg ‘Lerend Werken’ volgen gaan 5 dagen per week naar school, afgewisseld met stageperiodes buiten de school. Het SBO wordt aangeboden volgens zogenaamde “deelkwalificaties”. Dit zijn certificeerbare eenheden, wat wil zeggen dat wanneer een deelkwalificatie is afgesloten dit ook gewaardeerd wordt met een deelcertificaat. Alle deelcertificaten samen vormen het diploma.

8.3 TOELATIN GSEISEN SBO Het SBO sluit aan op het VSBO. Binnen het SBO worden dezelfde sectoren gehanteerd als in het VSBO. SBO opleidingen op niveau 1 en 2 zijn in principe drempelloos en kunnen door iedereen worden gevolgd. De enige restrictie hierbij is dat studenten die geen of een niet afgeronde vooropleiding hebben ten minste 18 jaar oud moeten zijn om een SBO opleiding te kunnen volgen. Voor studenten die nog leerplichtig zijn (jonger dan 18 jaar) geeft het PBL diploma van het VSBO toegang tot SBO beroepsopleidingen op niveau 1 of niveau 2. Om een niveau 3 SBO opleiding te kunnen volgen, moet een student een VSBO PKL of TKL diploma, een overgangsbewijs van HAVO 4 naar HAVO 5, een overgangsbewijs van VWO 3 naar VWO 4, of een SBO diploma op niveau 2 diploma in zijn bezit hebben. Om een niveau 4 SBO opleiding te kunnen volgen, moet een student een VSBO TKL diploma heeft, een overgangsbewijs van HAVO 4 naar HAVO 5, een overgangsbewijs van VWO 3 naar VWO 4, of een afgeronde SBO niveau 3 diploma in zijn bezit hebben.

8.4 OPZET SBO Beroepsopleidingen op vier niveaus De beroepsuitoefening en beroepscontext bepalen het niveau van de opleiding. Het niveau wordt door 3 factoren bepaald: • Complexiteit. Hoe complexer de handelingen zijn die de beroepsbeoefe naar doet, hoe hoger het niveau. • Verantwoordelijkheid. Hoe meer verantwoordelijkheid de beroepsbeoefenaar draagt, hoe hoger het niveau. • Transfer. De mate waarin opgedane ervaringen in nieuwe situaties kunnen worden toegepast wordt “transfer” genoemd. Dit betekent dat beroepen waar minder volgens vaste procedures gewerkt wordt, maar meer gewerkt wordt door oplossingsgericht te denken een hoger niveau hebben. Iedere afgestudeerde SBO student is een beginnend beroepsbeoefenaar op zijn

eigen niveau. Een hoger niveau is niet automatisch beter dan een lager niveau. Een indicatie waarvoor de kwalificatieniveaus opleiden: Niveau 1: assistent. Eenvoudige, proceduregerichte werkzaamheden onder leiding van een ervaren vakman. Niveau 2: medewerker. Is verantwoordelijk voor zijn eigen werk. Werkt onder leiding van een meer ervaren vakman. Niveau 3: zelfstandig medewerker. Een professional die zelf beslissingen neemt. Hij is verantwoordelijk voor zijn eigen werk, maar ook deels voor het werk van anderen. Niveau 4: specialist, middenkaderfunctionaris, ondernemer/manager. Een leidinggevende die verantwoordelijk is voor het werk van anderen. Sectoren en beroepsdomeinen Het SBO werkt, net als het VSBO, met 3 hoofdsectoren, te weten ‘Economie’, ‘Techniek’ en ‘Zorg & Welzijn’. Elke sector is weer uitgesplitst in een aantal beroepsrichtingen die ook wel beroepsdomeinen worden genoemd. Binnen een beroepsdomein worden verschillende beroepsopleidingen aangeboden op de bijbehorende SBO niveaus. Zo kent de sector ‘Economie’ bijvoorbeeld het beroepsdomein ‘Secretarieel’. Binnen dit domein wordt op SBO 4 niveau de beroepsopleiding ‘Directiesecretaresse’ aangeboden, op SBO 3 niveau de beroepsopleiding ‘Secretaresse’ en op SBO 2 niveau de beroepsopleiding ‘Secretarieel Medewerker’. In totaal biedt het SBO ongeveer 80 verschillende opleidingen/kwalificaties aan. Beroepspraktijkvorming op het SBO Binnen het SBO staat de beroepscontext centraal. De Beroeps Praktijk Vorming (BPV) is binnen dit onderwijs essentieel. De term BPV wordt gebruikt voor alle vormen van leren in de praktijk en SBO scholen bepalen zelf hoeveel uren zij hieraan besteden aan BPV. Binnen de school wordt bijvoorbeeld gewerkt aan de beroepspraktijkvorming door middel van praktijklessen, vaktheorie en ondersteunende vakken. Buiten de school wordt gewerkt aan beroepspraktijkvorming door het uitvoeren van een stage binnen een leerbedrijf. Een stage kan voor een korte of langere aaneengesloten periode zijn, maar ook een combinatie van werken en leren betreffen. Als de student werkt en leert is hij in dienst van een (leer)bedrijf en volgt hij in “deeltijd” de opleiding. Studenten die een “voltijd” opleiding volgen gaan op stage

om daar kennis te maken met de beroepsuitoefening. De meeste scholen vinden zelf een stage- of BPV plek voor hun leerlingen met behulp van BPV coördinatoren en stagedocenten. Bij sommige scholen doen studenten dit zelf. Er zijn vooralsnog geen wettelijke eisen gesteld aan de kwaliteit van leerbedrijven of de leermeester die de SBO studenten binnen het leerbedrijf begeleidt. Wel ondersteunt het Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven Curaçao (KBB) in opdracht van de overheid leerbedrijven en leermeesters met waardevolle trainingen, adviezen en de ontwikkeling van gestandaardiseerde BPV documenten en beleid waardoor er bij alle betrokkenen partijen binnen de BPV steeds meer uniformiteit, afstemming en kwaliteitsbewustzijn ontstaat.

8.5 AFSLUITIN G SBO Het SBO kent geen centraal eindexamen. Iedere toets die meetelt in het gemiddelde cijfer voor een deelkwalificatie is eigenlijk al een klein stukje van het examen. Toetsen worden afgenomen binnen de deelkwalificaties die voor de specifieke beroepsopleiding gelden. Iedere deelkwalificatie dient behaald te worden om voor een diploma in aanmerking te kunnen komen. Een aanvullende eis is dat binnen iedere deelkwalificatie een BPV component aanwezig is en dat de stages met een voldoende moeten zijn afgesloten. Scholen zijn zelf verantwoordelijk voor het opstellen en afnemen van toetsen. Het ETE, het Expertisecentrum Toetsing en Examinering, is een uitvoerende dienst van het Ministerie van Onderwijs, zij controleert scholen op de kwaliteit van de toetsen en examens. Iedere aanbieder van erkende SBO opleidingen is in dit kader verplicht deel te nemen aan de Aanvullende KwaliteitsBorging (de AKB). Het ETE vraagt toetsplannen en toetsdocumenten op en doet een uitspraak over de kwaliteit daarvan. Het ETE rapporteert hierover aan de onderwijsinspectie. Mocht de kwaliteit van de toetsen niet in orde zijn, dan kan de inspectie besluiten de erkenning in te trekken of op te schorten.

8.6 TOEKOMS TPERSPEC TIEF OP DE ARBEIDSM ARKT De vier kwalificatieniveaus in het SBO leiden op voor een beroep dat uitgeoefend kan worden op de lokale arbeidsmarkt. De opleidingen en toetsen zijn afgeleid van de zogenaamde “eindtermen” per kwalificatie. Deze zijn vastge-

steld door de Minister van Onderwijs. Hierin zijn de inhoudelijke eisen opgenomen waaraan voldaan dient te worden om voor een diploma in aanmerking te komen. SBO scholen proberen de aansluiting tussen de beroepsopleiding en beroepspraktijk actueel te houden door contacten te onderhouden met de stagebedrijven en via commissies waarin stagedocenten en professionals uit het bedrijfsleven samen zitten om vraag van het bedrijfsleven af te stemmen op het aanbod van het lokale beroepsonderwijs.

8.7 KOSTEN SBO SBO studenten kunnen met een diploma op ieder SBO niveau doorstromen naar de arbeidsmarkt. Zij kunnen er ook voor kiezen om van het ene SBO niveau door te stomen naar het volgende niveau om hun kansen te vergroten op de arbeidsmarkt. Dit noemt men ‘stapelen’, waarbij een student in principe door kan stromen van SBO 1 naar een SBO 4 niveau, mits de beroepsrichtingen en beroepsopleidingen die hij kiest goed op elkaar aansluiten in elk volgend SBO niveau. Hierbij moet worden opgemerkt dat de overheid het stapelen niet bekostigd. Na afronding van de eerste SBO opleiding stopt ook de bekostiging hiervan. Als de student naar een hoger SBO niveau wil doorstromen, zal hij dat zelf moeten betalen. Afgestudeerde studenten die een SBO niveau 4 opleiding hebben afgerond kunnen op Curaçao en in Nederland een HBO opleiding volgen. Studenten die op Curaçao een niveau 1, 2 of 3 opleiding hebben afgerond, zouden in Nederland de opleiding kunnen vervolgen op een hoger niveau. Er zijn behoorlijk wat verschillen tussen het volgen van een SBO opleiding op Curaçao en het volgen van een MBO opleiding in Nederland. Behalve aanpassingsvermogen op het gebied van leefomgeving is het Nederlandse MBO anders van opzet. Het SBO wordt volledig door de overheid gefinancierd, waarbij iedere school via een wettelijk bekostigingsstelsel per kind en per schooljaar een bepaalde subsidie ontvangt. Voor ouders en hun kinderen betekent dit dus gratis onderwijs. Schoolboeken worden aan het begin van ieder schooljaar gratis aan elke leerling vertrekt. Sommige SBO scholen vragen studenten wel om vakkleding en een eigen laptop aan te schaffen. Daarnaast

zijn er regelingen voor schoolboeken, schooluniformen en schoolvervoer. Zie ook onderwijsfinanciering in Deel I. Een aantal SBO instellingen bieden wel door de minister erkende opleidingen aan, maar worden niet bekostigd door de overheid. Dat betekent dat de student en/of zijn ouders zelf schoolgeld en boekengeld moeten betalen. Deze SBO scholen vallen wel onder de CuraĂ§aose onderwijsinspectie en voldoen aan de wettelijke regels die gelden voor scholen.

8.8 AANBOD EN PLAATSIN G SBO In totaal kent Curacao 12 SBO scholen die erkende SBO opleidingen aanbieden. Hiervan vallen 4 scholen onder het RKCS, 2 scholen onder de DOS en de overige scholen vallen onder een eigen bestuur. Een deel van deze scholen wordt gefinancierd door de overheid en een deel van deze scholen heeft een particulier karakter, waarbij de student jaarlijks zelf een bedrag aan inschrijvingsgeld betaalt. Sinds kort bestaat ook de mogelijkheid om on-line een SBO opleiding te volgen. Veel SBO scholen hebben een eigen website waar de meest actuele informatie m.b.t. het onderwijsaanbod, inschrijfprocedure en toelatingseisen zijn vermeld. Het kan handig zijn om eerst de website van de school te raadplegen voordat een keuze voor een SBO school gemaakt wordt. In het algemeen worden VSBO leerlingen via hun school centraal aangemeld bij een SBO school naar keuze en geplaatst wanneer hier mogelijkheid toe is. Leerlingen die niet via een VSBO school doorstromen kunnen de SBO school naar keus persoonlijk benaderen of zich aanmelden via de website en aangegeven contactpersoon. De school en potentiĂŤle student voeren meestal een uitgebreid intakegesprek om te onderzoeken of de student goed bij de school en de aangeboden beroepsopleidingen past. Meestal wordt bij het intakegesprek gekeken naar vooropleiding, motivatie, resultaten, opleidingswensen en de eventuele extra begeleiding die de aankomende student nodig kan hebben. Openbare SBO scholen mogen leerlingen niet weigeren. Maar SBO scholen met een eigen levensbeschouwing hebben een eigen aannamebeleid, waarmee zij zelf bepalen wie wel of niet op hun school toegelaten wordt.

BIJLAGEN

Bijlage 1: Overzicht VSBO scholen Bijlage 2: Overzicht VSBO leerwegen en sectorprogramma`s VSBO Bijlage 3: Overzicht SBO scholen Bijlage 4: Overzicht aanbod SBO kwalificaties Bijlage 5: Overzicht vakopleidingen FEFFIK Bijlage 6: Overzicht HAVO/VWO scholen Bijlage 7: Overzicht HBO en WO scholen Bijlage 8: Links naar handige websites Bijlage 9: Overzicht Schoolbesturen

BIJLAGE 1. OVERZICHT VSBO SCHOLEN VSBO BASISVORMING (ONDERBOUW) Naam Adres Telefoon Email adres Wijk Instructie taal Schoolbestuur 1 Pierre Lauffer

Djonoramarthaweg

7375888

pierrelauffer@rkcs.org

Mahaai

Ned

RKCS

2 Ignatius College

Navajosweg 18

7374168

ignatius@rkcs.org

Groot Kwartier

Ned

RKCS

3 Maria College

Gouv.van Landsbergeweg 22

4624073

mariacollege@rkcs.org

Habaai

Ned

RKCS

4 Stella Maris

Garipitoweg 19

8684691

stellamaris@rkcs.org

Suffisant

Ned

RKCS

5 Triniteit College

Comanchestraat

7366783

triniteit@rkcs.org

Groot Kwartier

Ned

RKCS

6 Joseph Civilis

Barber

8642868

josephcivilis@rkcs.org

Barber

Ned/Pap

RKCS

7 Gouv. Laufferschool

Kaya Kolonel Carel Winkel 1

73740471 / 7370511

info.doscholen@curacao-gov.cw

Suffisant

Pap

DOS

8 Goslinga

van Leewuwenhoekstraat z/n

4624648

sgogoslinga@dos-scholen.com

Otrobanda

Ned/Pap

DOS

9 Marnix College

Arowakenqweg 1

7373086

mmolenveld@vpco.org

Rio Canario

Ned

VPCO

10 Albert Schweitzer

Salinja Abou

4618191

evelthuizen@vpco.org

Salinja

Ned

VPCO

OVERZICHT VSBO SCHOLEN (BOVENBOUW) Naam Adres Telefoon Email adres Wijk Instructie taal SB 1 Albert Schweitzer

Nieuwe Pareraweg 20

4612019

evelthuizen@vpco.org

Parera

Ned.

2 Marnix College

Cas Coraweg z/n

7365010

mmolenveld@vpco.org

Mahaai

Ned.

VPCO

3 Jaques Ferrandi

Pater Eeuwensweg z/n

4625053

sgojaquesferrandi@dos-scholen.com

Otrobanda

Ned/Pap

DOS

4 Juan Pablo Duarte

Sto.Domingoweg 20

8684656

directie@jpduartevsbo.com

Buena Vista

Ned/Pap.

DOS

5 SKAIH Erasmo

Manhattanweg 6

8888890

info@skaih.com

Buena Vista

Pap.

FSHP

6 Ancilla Domini

Frater Ricardusweg

4624573

ancilladomini@rkcs.org

Habaai

Ned.

RKCS

7 St.Paulus

Salinja Abou 79

4657082

paulusvsbo@rkcs.org

Salina

Ned.

RKCS

8 Regina Pacis

St.Catharinaweg z/n

7674078

reginapacis@rkcs.org

Koral Partir

Ned.

RKCS

9 St.Jozef

Van Leeuwenhoek straat z/n

4620420

stjozef@rkcs.org

Mundo Nobo

Ned.

RKCS

10 Maris Stella

Montagne Rey 4

7672239

marisstellavsbo@rkcs.org

Montagne

Ned/Pap.

VPCO

RKCS

BIJLAGE 2. OVERZICHT LEERWEGEN EN SECTORPROGRAMMA`S VSBO Sector

Albert Schweitzer College

Ancilla Domini

Jac Ferrandi

Juan Pablo Duarte

Maris Stela

Marnix College

Regina Pacis

SKAIH

St. Jozef

St. Paulus AGO/VSBO

Hospitality TKL

PKL

PBL

Algemene verzorging TKL

PKL

PBL

Algemene Techniek TKL

PKL

PBL

BOUW

PKL/PBL

METAAL

PKL/PBL

INSTALECTRO

PKL/PBL

Motorvoeruigen techniek

PKL/PBL

ICT

TKL/PKL/PBL

x x

Administratie & Commercie TKL

PKL

PBL

BIJLAGE 3. OVERZICHT SBO SCHOLEN School Adres Telefoon Email adres Wijk Instructie taal Website 1 CDC

Landhuis Groot Davelaar

7383300

info@cdc.cw

Zeelandia

Ned

www.collegeofthedutchcaribbean.com

2 Eligia Martier

Oosterbeekstraat 15

4615207

info@sbo-eligiamartier.com

Steenrijk

Ned

www.rkcs.org

3 FEFFIK

Kaya Horacio Sprock 4

7363400

r.carlo@feffik.cw

Brievengat

Ned/Pap

4 FASBO

Kaya Zuster van Schijndel 4653781

frateraureliosbo@rkcs.org

Punda

Ned

www.rkcs.org

5 IFE

Jan Noorduynweg 105

www.feffik.com

8890155

info@ifecuracao.com

Juan Domingo

Ned

www.ife-curacao.com

6 Maris Stella SBO Grebbelinieweg 62

4650815

marisstellasbo@rkcs.org

Steenrijk

Ned

www.marisstellasbo.org

7 MTS

Rigelweg 6

7375000

mts@rkcs.org

Zeelandia

Ned

www.rkcs.org/wmrkmts

8 New Horizons

LB Smithplein 6-8

4628299

newhorizonsipea@gmail.com

Otrobanda

Ned

www.newhorizonscuracao.org

9 Nilda Pinto

Wageningenstraat z/n

4611838

sbonildapinto@gmail.com

Steenrijk

Ned

www.gobiernu.cw/web

10 OSBOD

Nieuwe Pareraweg

4612551

osbod2013@gmail.com

Parrera

Ned

www.osbod-online.com

11 OTC

Molenplein1/Brionplein 2 4618882

directeur@otcschool.com

Otrobanda

Ned

www.otcschool.com

12 SIFMA

Mgr.Nieuwindstraat 21

jashe1969@yahoo.com

Juan Domingo

Ned/Eng

www.sifma.cw

4628300

BIJLAGE 4. OVERZICHT AANBOD SBO KWALIFICATIES Kwalificatie

Sector

CDC

Administrateur

Economie

Administratief juridisch medewerker openbaar bestuur

Economie

Algemeen verpleegkundige

Zorg en welzijn

Allround brood en banketbakker

Economie

Apothekers assistant

Zorg en welzijn

niveau

Eligia Martier

FASBO

FEFFIK

IFE

Maris Stella

X X

Assistant uitvoerder

Techniek

Autotechnicus

Techniek

Bedrijfsadministratief medewerker

Economie

Boekhoudkundig medewerker

Economie

Brood en banketbakker

Economie

Commercieel administratief medewerker

Economie

Commercieel medewerker bank- en verzekeringswezen

Economie

Commercieel medewerker marketing en communicatie

Economie

Directiesecretaresse/managementassistent

Economie

Doktersassistent

Zorg en welzijn

Eerste monteur sterkstroominstallaties

Techniek

F&B supervisor keuken

Economie

F&B supervisor restaurant

Economie

X X

Economie

Helpende welzijn

Zorg en welzijn

Helpende zorg

Zorg en welzijn

Horeca assistant

Economie

Medewerker beheer ICT

Techniek

X X

Economie

Facilitair leidinggevende

Kok

Gastheer/vrouw

ICT beheerder

X X

X X X X

X X

RK MTS

Techniek

OTC

Economie

OSBOD

Assistant autotechnicus

Techniek

Nilda Pinto

Assistant bakker

Horecaondernemer / manager

New Horizons

X X

SIFMA

Niveau

CDC

FASBO

FEFFIK

IFE

Maris Stella

New Horizons

Nilda Pinto

Sector

Middenkaderfunctionaris toeristische informatie en reizen

Economie

Middenkaderfunctionaris bouwkunde

Techniek

Middenkaderfunctionaris energietechniek

Techniek

Middenkaderfunctionaris telematica

Techniek

Middenkaderfunctionaris werktuigbouwkunde

Techniek

Monteur koudetechniek

Techniek

Monteur montage onderhoud

Techniek

Monteur montage industrieel onderhoud

Techniek

Monteur sterkstroominstallaties

Techniek

Netwerkbeheerder

Techniek

Ondernemer/manager detailhandel

Economie

Receptionist/telefonist

Economie

Schipper machinist kleine schepen

Techniek

Schipper machinist reizen nabij de kust

Techniek

Secretaresse

Economie

Servicemedewerker ICT

Techniek

Sociaal juridisch medewerker

Zorg en welzijn

Sociaal pedagogisch werker

Zorg en welzijn

Sociaal pedagogisch werker

Zorg en welzijn

Sociaal pedagogisch werker

Zorg en welzijn

Sport- en bewegingscoordinator

Zorg en welzijn

Tandartsassistent

Zorg en welzijn

Technicus sterkstroominstallaties

Techniek

Zelfstandig medewerker toeristische informatie en reizen

Economie

Zelfstandig werkend gastheer/vrouw

Economie

Zelfstandig werkend kok

Economie

Ziekenverzorgende

Zorg en welzijn

Zorghulp

Zorg en welzijn

Eligia Martier

Kwalificatie

SIFMA

X X

X X X

X X

RK MTS

OTC X

X X

Instellingen die alleen Werkend Leren aanbieden zijn: FEFFIK New Horozins OSBOD Overige instellingen bieden alleen Lerend Werken aan

OSBOD

BIJLAGE 5. OVERZICHT VAKOPLEIDINGEN FEFFIK

BIJLAGE 6. OVERZICHT HAVO/VWO SCHOLEN

Naast een aantal door de minister erkende SBO opleidingen biedt FEFFIK een aantal

HAVO / VWO Scholen

praktijkgerichte vakopleidingen aan. Deze opleidingen zijn er op gericht om jongeren zo efficiënt en effectief mogelijk naar een betaalde baan te leiden.

Het Maria Immaculata Lyceum (MIL)

voor informatie www.mil-online.net

Het Radulphus College (RC)

voor informatie www.radulphuscollege.org

Kolegio Alejandro Paula ( KAP)

voor informatie www.kap-psc.com

Naam School: FEFFIK • Instructie taal: Nederlands & Papiaments

Curacaos Avond Lyceum (gebouw KAP)

voor informatie www.avondlyceum.com

Contact school: Adres: Kaya Horacio Sprock 4 • Tel. : 736-3900

Dr. Albert Schweitzer

voor informatie www.vpco.org

Fax : 736-3777 • Email: info@feffik.cw Vakopleidingen

Leerweg

Assistent Horeca

LW/Niveau 1

Assistent medewerker Confectie

LW/Niveau 1

Assistent monteur SterkStroom Installatie

LW/Niveau 1

Assistent metselen/tegelzetten

LW/Niveau 1

Assistent monteur Koudetechniek

LW/Niveau 1

Assistent Plant Mechanic

LW/Niveau 1

Assistent Timmerkracht

LW/Niveau 1

Aspirant Lasser

LW/Niveau 1

Aankomend voorbewerker motorvoertuigentechniek

LW/Niveau 1

Autoschade medewerker

LW/Niveau 2

Autospuiter

LW/Niveau 2

Booglassen

LW/Niveau 2

ICT medewerker

LW/Niveau 2

Medewerker Confectie/ Kleinvak

LW/Niveau 2

Plant Mechanic

LW/Niveau 2

Restaurant Kok

LW/Niveau 2

Schilderen

LW/Niveau 1

Schilderen

LW/Niveau 2

Timmerkracht

LW/Niveau 2

Uiterlijke Verzorging

LW/Niveau 1

Uiterlijke Verzorging

LW/Niveau 2

BIJLAGE 7. OVERZICHT HBO EN WO SCHOLEN Universiteiten

Adres

Telefoon

Wijk

Website

Intercontinental

Plaza Brion

7666300

info@icuc.org

Otrobanda

www.icuc.org

Kaya Fraternan di Skerpene 1

7472220

info@udc.cw

Scherpenheuvel

www.martinus.edu

UniversityoftheDutchCarribean(UDC) Landhuis Groot Davelaar

7383300

info@udc.an

Zeelandia

www.udc.cw

University of Curaรงao (UoC)

Jan Noorduynweg 111

7442222

Juan Domingo

uoc@uoc.cw

www.uoc.cw

The Latin Caribbean

Dianastraat 5

7372567

fundashon35@hotmail.com

Sta. Rosa

www.thelatin-ca-university.com

6812827

fundashon@hotmail.com

University of the Carribean (ICUC) St.Martinus University

Academy & University (TELCAU)

5217256 Caribbean International University

WTC Curaรงao

463 6192

info@ciucuracao.org

Piscadera

www.ciucuracao.org

788-8008

admissions@avalonu.org

Sta. Rosa

www.avalonu.org

Piscadera Bay Z/N Avalon University School of Medicine Santa Rosaweg 114-124 (AUSOM)

BIJLAGE 8. LINKS NAAR HANDIGE WEBSITES Fide: www.fide.cw Duo: www.duo.nl Ministerie van onderwijs: www.gobiernu.cw SSC: info@ssc.cw Cito: www.cito.nl SAE: info@saecuracao-gov.cw Studiekeuze 123: www.studiekeuze123.nl Stagesites: www.wereldstage.com of www.stagescuracao.nl Kenniscentrum Beroepsonderwijs & Bedrijfsleven (KBB): www.kbbcuracao.com Voor landsverordeningen en besluiten m.b.t. het onderwijs: www.overheid.nl My future career: http://whatwhere.me/willemstad/consulting.business_services/ myfuture_career_curacao_615999231768886 62

BIJLAGE 9 . OVERZICHT SCHOOLBESTUREN RKCS (Rooms Katholiek Centraal Schoolbestuur) Tel: 4652212 Email: mail@rkcs.org Website: www.rkcs.org Totaal aantal VSBO scholen : 11 (waarvan 4 basisvorming) Totaal aantal SBO scholen: 4 Totaal aantal FO scholen: 28 Totaal aantal AGO scholen: 2 Totaal aantal SO scholen: 9 Totaal aantal HAVO/VWO scholen: 2 VPCO (Vereniging Protestant Christelijk Onderwijs) Tel: 7365178 / 7378440 Email: info@vpco.org Website: www.vpco.org Totaal aantal VSBO scholen: 2 Totaal aantal SBO scholen: GEEN Totaal aantal FO scholen: 2 Totaal aantal AGO scholen: GEEN Totaal aantal SO scholen: 1 Totaal aantal HAVO/VWO scholen: 1 DOS (Dienst Openbare Scholen) Tel: 4666111 Email: info.doscholen@curacao-gov.cw Website: www.curacao-gov.an Totaal aantal VSBO scholen: 5 Totaal aantal SBO scholen: 2 (1 dag en 1 avond leergang) Totaal aantal FO scholen: 15 Totaal aantal AGO scholen: 1 Totaal aantal SO scholen: 8 Totaal aantal HAVO/VWO scholen: 1

New Horizons Tel: 5115526 Email: pieternella595@hotmail.com Website: www.newhorizonscuracao.org SBO/HBO opleidingen

CDC (College of the Dutch Carribean) Tel. 7383300 Email: info@cdc.cw Websiteh: www.collegeofthedutchcaribbean.com SBO/HBO opleidingen SIFMA (Sentro di Informashon I Formashon na bienestar di mucha) Tel: 46283000 Email: jashe1969@yahoo.com Website: www.sifma.cw SBO opleidingen OTC (Opleidingen en Trainingen Curaรงao) Tel: 4618882 Email: directeur@otcschool.com Website: www.otcschool.com SBO/HBO opleidingen IFE (Instituto pa Formashon den Enfermeria) Tel: 8890155 Email: info@ifecuracao.com Website: www.ife-curacao.com SBO/HBO opleidingen FEFFIK Tel: 7363900 Email: r.carlo@feffik.cw Website: www.feffik.com SBO opleidingen en vakopleidingen

AANTE KENIN GEN

STOP